l dissertatip inauguralis medica lapide ma*
TRANSCRIPT
l
DISSERTATIP INAUGURALIS MEDICA
LAPIDE MA*NATI,
QuamDeo Benedicente,
RECTORE MAGNIFICENTISSIMO,SERENISSIMOPRINCIPEAC DOMINO
DN.FRIDERICO WILHELMO,MARCHIONE BRANDENB. ELECTORATUS
HEREDE E. R.
lUSSU GRJTIOSyE FJCFLTJTIS MEDICJBSUB PR^SIDIO
EXCELLENTISSIMI VIRI
DN.GEORGII ERNESTI STAHL,MED. DOCT. AC. PROF. PUBL. h. t. DECANIPATRONI y PRjECEPTORIS AC PROMOTORIS
ftii (£tate?n colendiy
PRO LICENriASiimmos in ARTE MEDICA Honores, Juraque & Privilegia
legitime capeflendi,
Ad d. XXIX. Jun. MD C XCIX horls ante - pomeridianis
Publicx Eruditorum disquifitioni proponet
Leopoldus Albertus Labach^Nimicenfis Silefius.
Hal^ MAGDEBURGic.E;Typis Chriftiani HenckeHi, Acad. Typ»
I
'"1
PROOEMIUM.
Ccurata materiasMedi*cajnotitia^quantum ad decorum
,
utile&neceiTarium Medici confe-
!rat^quantum deledamentum pr^-
1beat curiofis natur^ fcrutatoribus
,
metacente jam vulgus novit. Sed
^i,»s5^.^^^.,««™J eheu dolendum, jucundilEmam
hancMedicin^ partem^quoad plura ejusdem, fic barba-
redi61:amaterialia,adeo effe abftrufam, ut impatientem
Tyronem fcrutatorem, vel deterrere queat, prolixiffi-
mus obje<aorum in hac occurrentium,campus. Taceo
notasChara(aerifticas,ortum,locos natales, vires,c^te-
rasq; qualitatestum vegetabilium , tum inineralium,tum
etiamillorumconcretorumex animali Regno defumto-
rum. Si fola Botanica, in examinandis plantis^plunmis
faltem, indigenis ,paucioribus exoticis,magisadhuc in-
cognitis, viros exercuitpertotumferevit^tempus, ne
tum quidem ad perfe(ftionemrainimam diSu redaaajin
examine mineralium accuratiori folus aliquis totusque re-
iiuiratur-, ininfpicieadisanimalibus,ex quibus faltem res
admateriam medicam fpeaantespetuntur^vixlongalti-
A a nera
nera^ fumtusque inefFaBiles, fedulo fcrutatori fatisfaciant ;:
fatisapparetjvelexhacuna Medicin^ parte^ftudii hujiis;
difScultas, acieo , ut quilibetcogaturfateri veriloqvuum;efTe venerandi fenis Aphorismum primum : Artemlongam efle, vitamque brevem^neutiquam fufficientem
pro fmgulis capiendis, ad Medicinam pertinentibus. Haeecum ita fefe habere femper,per totum ftudii mei hadlenusAcademici curriculum^ adverterem : NJecum conftitui,
dumfpecimen inaugurale ftudii gefti mihi confcriben-
dum,fusciperepenfumaliquod ex materia Medica, loco'
Thefium quarundara pradicarum, quas more magis"
confveto,Artisnoftr^ Candidatiinhoc Negotio exliibe-
re folent. Has enim, dum, ob majorem ejusmod i The-.matum confcribendorufrequentia,magis explanatascer-
nerem:Illasveroqu^adMateri^ Medic^ explicationemfaciuntjbb fcribendi raritateraminus declaratas: Officii
mei,finoncommodifimul fodiran quoque aliorum, fo-
re ratus,fi pr^magis cognitis feligam abftrufiora,neuti-
~
quam minoris utilitatis feu valoris quam illa,non negled:is-
interim illis qu^ad notitiam prad;icamde hocconcretofpe&nt. VeniamdabitLedlorBenevolusfipr^fens la-
bor fpei forte non ubiq; fatisfacere potis fuerit. Tribuet
daj,ubique,etiam in probatiffimis Autoribus, deficiat de-fcriptio fufficiens. Tu autem Numen clementiffimum,cujus arbitrio& benedidione ftudia mea ha&nus gefta
fuerunt, fac utfpecimen hoc teftetur de tua Benedidione&clementiapaterna3 ha^lenus in ftudiis meis uberrimeexhibita : ut Te folum efle fontem & Autorem omnisbonifemperextotocorde agnofcam.
Mem-
MEMBRUM 1.
DE NOMINE,ORTU ET DIFFE-RENTIALAPIDIS MANATI.
BOnocum Deo,aggredior contemplationem hujuscon-creti. Antequam vero ejusdem vires in Examen voci-cem, ordojubet , ut prius partim de mmine , partim de or-^
ttf, aliisque qualitatibus externh hujus concreti,fim folli-
citus. His cognitis,facilius Iongelicebitinfpicere,tumilliusnaturam,tum Vires quoque.
II.
LapJif nomen gerit, & ab Autoribus quoque in illam fe-riem, ubi agunt de refertur, Sed quam minus beneipfi conveniat Lapi^I/f nomen, redii^r^me afCerunt JobJe LaetJ,2,de Gemmis hpid. c. 6. IFormiusin Muf^o 1. 1. Secl, z. c. Jonfth,Hift.nat.de^ifcibus l.j^Ci.artic. j.fcilicet ^nonn\£\ improprie ipfi
convenirez:^//^/>nomen ,ob^/^W/z>»? infignem, proprie vero0/aliquod Calvari^ effe , exfubfequenti defcriptione clariuspatefcet.
III.
iJ/<^»^// appellationem, obtinmit H Pifce i^/^»^/z , ex quo
petifolethocconcretum. Cum vero anonnullisquoquemi-»nus accurate dicatur Lapis Tuberonumf.Tiberonum, ide6,quod e-jus originem quoqueftatuantex ^//^^'ri?;?^ Pifce; neceffe eritjUtconfufionis evitandas gratia, inter Lapidem r//^^';'^?;?^;;^ ,& Ma-nati, pauca fubjungam, q\ux faciunt ad differentiam Vifcis Ma-nati, ^Tuberonis yXai-\Q^u2im fubje£lorum diverfifiimorum , exquibus Lapides quoque, forma & confiftentia a fe invicem nonllifail differentes annotante7«?i'. de Laet. l. c. habentur.
IV.Confufionis nunc citata^ Alitor efie Clufms, accufatur,ab
Anshelmo Boetio aBoot. l.z. c, iSj. de Cap. de Lapid, (S' Gemm. 8c com-mentatore ejus Joh, de Laet, Lc. nec non,quaiTquam benignius,ab Olao Wormio in Mufa^o, loco fupra allegato. Sed licet Clufius
accufatus, 1. ^.Emicgrum Q.i2,,nhi'mMamrdm,LapidemS^i. Pif-
cem
cem Tuheromf dercribentem,commentatus efi: ,fortepofueriLj
hiEC verba ,quod^/4«^?/defcriptio pleraque cum Tuberonw hi-
ftoriacoramunia habeat: Interim tamen non unum^ eundemquc
dicitPifcem efTe, Manatum & tuberonem , uti magisadhucab
hoc errore imputato,C/«///»? abfolvunt propria ej us verba, quae
extantlococit. Ubiexpreffe Iconeaddito,L4/'/Wm vulgo Tu-
beromscvedimmy redius Manati Lapidem appellandum efle,
docet, ex ratione in defcriptione laterali addita : quod ftatuat
,
autoritateforteH^f^»W/ & Jeoft^, quam citat Wormtus L a, in
Pifce Tuberonuwy hullos dari ejusmodi l^apdes , qui vulgo ha-
bentur pro Lapide Manati,
^Clarius vero, tam quoad ipfius Nominis Manati Etym^^
Uilam tam quoad falfum Tuberonis cognomentum iiluftrari-
dum, omnia adhuc patefcent : Si, uti fupra polhcitus fum,ali-
Gualem mentionem faciam Pifcium binorum diverforum 3/^-
nati 6c Tuberonis, quantum eorum defcriptio ex Autoribus hau-
riri poteft. Sequar autem ubique defcriptionemC/»// 1.6.hx-
otic. C. 18. & l 9. Exot. c. 32. FrancifciLopez de Gomara. Cii. Hl-
ftor Gener. ConfalvumFerdinandumOviedumh^.BA^- Gen. 8c
naturalisIndi^e.7.8cio. OlaumWormium 1. c. fonfthonum Hift.
uat de Vifcibus 1. c. Boetium aBoot& Joh. de Laet. I. c. nec non Jeh.
WifYnopfmMethodicamAnimalium quadrupedum ,& Ser-
pentiniGeneris, quiultimusexi^p/'Wo excerpta quxdam,
huc pertinentia , tradit,
Vocis ManatiY.tymQ\ogi^m,Oviedus\. II. Hift. Gener.&f
njifJud^^./^,fatisingeniofam&verifimilemdeducitnempe :
Ouod Hifpanis Confvetudo fit, omnium quadrupedum anteri-
o^?spedes^.«/.xappenare; & cum pifcis ifte circa peau^; ^a-
nitiDroxima bina crura brevia habeat, mftar manuum^ mde di-
aum fuiife pifcem hunc manatum, quafi dicas mambuspr^dttum.
Synonyma hujus pifcis Cluftus L c duo tradit [l) Vacca
W«.dicitur; qualenomena Belgis, cum ab his caperetur^
ohc4/>utSickrr\emSdVfhmd abfimilem, excogjitatum fmt.^s)
ab eodem C/u^o haud accurate ?boc£ tifulo exprimitur, cu dicit:
Pifcem hunc ad P/;<7^/fy»w genus hauddubie referendum efie,
fed longae majorem efTe ?hoc4. Verum difFerentiam inter ?ho'
e4mnomumq1,3Lnima\,R4juf dt.^fjops: quadruped: p. 194, ex
Hermndo z\xzXt3\tm : quod P/&i7f^/animaIr^/'rf^,&/'i/2-/^»xprae-
"cipue vefcatur.^^w^/^" veroPifcem, nullo morfu noeuum elTe
herbisque ad littora crefcentibus8c fucis marinis pafci^ AddequodP/&^?<r^/animal quadrupes ,.noftrum autem pluri-
busque «•^^^•/mVpartibus di verfum elTe, a nofbro, de quibus vid:
Jonsthon Hift : nat: de ?ifcibus l.j. c, z. artic : 6. An Bosfit Ariftotelis?
quiabeodem Autoremter Cetacea reponiturSc defcribitur/.^*
Bift.Anim.ciL vix certi quid znmJonfthon& Ls.c. 2^ Art\ 7. Hift^
de Pifcibus , determinare poiTam,
IIX.
Sequitur defcriptio pifcis immediate his fubjungcndaV
quod fit animal cetaceum^amphibium tamen*,ex mari adverfa fiu-
minumfubiens,juxtaOp/W^««ver6non egrediens aquam, fed
fecundum ripas, qvas apprehendere poteil herhas depascens ;
Utribus, in quibus Medins del Campo & vicinis locis muftum ve-
hitur haud abJ(imiIe:capite Bovis adinftar,fed mdS^on^macilentiO"
r^tamen^/^, &crafrioremento: Oculis fere caninis, admodumexignis, pro corporis mole, qua? variat, nuncjuxta Clufium avTO"
Trrrivin longitudine?edesdecemS>^fexcumfimifte:in ambitu verd
fedesfeptem cumfemijfe comprehendit,juxta Gomara vero rela-
tionem,adi^-(^z«/i Pedum longitudinem accedit: adedut juxta
J(?»//&<?»»?», JugoBoumopusfit, pro vehendo uno : Auribus
(fcilicet externis,) caret, habet taraen exigna foramina auriumioco. In ejus capite vel Cerebro,] uxta Oviedum 8c Jonfthmum re-
periuntur bini Upides^en offa potius, magnitudine pro pifcis
mole variantes , de quibus infra in fpeciali defcriptione Offmmhomm^^enem equinum habet, moreque humano coit, vifcer^^
//««m/Vrefpondentia.-i^^^fw/w^gjduoa^^r^habentin pectore , ^i-
nos catu/os,{']uxta. Hernandum unum faltem,) pariunt& laBann bi«
ms g2i}xdiitxrHribm craflis & rotundis prope peftns , quibus na-
tat,
tat, in quomm extremitate lata, infl:ar/?»/?4r«w,confpiciuntur
mgvefi quatuor.-juxta Hernandumjh\\mdims,]nxik Gomar^melQ-
phantinisjhaud abfimiles. hh llnjbilico caudam, gracilior:
fat,quJE informis & Uta totaque ad extremum dicitur nervoJa^(:v^i<^
motu celeriter natafTe, (Zlufw relatum fuit. Cutis eft fimiUs
fiulati Vorci Corio, ad digiti crasfitiem denfum & durum,brevibusq^_
& rarts pilis, ex cineraeeo fufci coloris. Paucis: fcediflimi eft afpe-
^iusbellua,juxtaomnesautores, impr. ubi majorem molen|
acquifivit.
I'X.
Ab hac defcriptione paulifper recedit/^^/r/// Martyr^m de-
fcript. InfuUHifpanioU, ubi inter alia quoque Pifcem manatum
defcribere voluit, cujusexcerpta dehacre vid. apud Joh. Eu-
{ehiumNierenbergiumllii^i^ naU I.ii.c. 9. Dicit Autor ille, aiii-
ma\ ef[etefudinC<(form£,quadru/?esjfjuamistamQn^ non concha,
inm\itum,corio duri£imOy'na. ut nequefagittam vereatur, mil/e ver-
3r//aVarmatum, tergo aufem/'/^»^, & capitepenitus^^^x'/;?*?. Ver
tumcumpriorahujus defcriptionis verba, plane contrarien^
tutunanimi caeterorum Autorum relationi, equibus C/^//^x
dvroTrrriq.-mexito fuspicandum eft, Autorem hnpc aliam Bel-
luam pro Manato vidiffe & defcripftffe.
Videndum nunc erit,quantum a noftro animali Tubero
Pifcis differat. Eft a» Tubero feu Tibero, nil aliudjuxta Joh. de Lar
€t, 1 2. de Cap. & Gemm. & Jonfthonum 1. 5. Hift. nat. de Pifcibus
C 2. art. 8. c. 6. quam canis carcharias^ cujus defcriptionem fatis
accuratam, una cum Icone xneo vid. z^udi Jonfthonum 1. 1. Hift.
iiat.dePifcibusc.3.art. 2. pundoi. Aliter equidem paulo de-
fcribitur Tubero Pifcis, non fub Carchari^ nomine , ab Hernandq
apud iVifrm^^r^/a?» , tamen licet fingularia /^f^-^Wi defcriptiQ
contineat,qu£evu]go de Carcharia Pifce, non habentur, ta-
mennonadeo contrariatur defcriptioni Carcharia 2. Jonfthonq
dar^jfedquibusdam attj^ibutis Voracitate 6r raparitate it; fauciT
.umn^udim^\o,^dcntibus ^^iZ2,<iUt\s , (aquibus C.?r^>&^W^no-
menuc^i^i^fof enimidem acasperfignificat) cum ea conve-
nir. Et magis"apparet : veterum Tuheronem eflerecentioriiftf^
CArchariam ^(\mdi]zxi\?^ Acofla ^TuberOydXlo quoque nominG'
Haye^ nominatur , quale Viom^wHaye etiam recentioru Carcha"
rias gerit,uri videri poteft ex Joh. de Laet l.c. Obiter hic infere-
re licer : Pifcem hunc Tiburonem^ fea Carchariam , videri fuiiTe
illum, a quo Prophsta Jonas deglutitus fuit, uti fatis egre-
gie demonftravit Bartholinus Tr. de morbis biblicis c, 14. &praetereaprobabilitashujus rei, ex KnztomQfaucium ampUjJl'
marum^ventriculi& inteftinorumjsominibtis loricatUln tra eju s ven-
triculum inventis,apud Nierembergiumm excerptis Hemandi
^AcofldL & apud J'f«j-//&<?;?//«2indefcript. Carchari^ notatade-fumipoteft.
XLDum igitur ex his a£lum eflTe videtur .* Tuberonem sjfc
C/r<rW/^w: cujusSynonyma : Ariftotelis , Galeus canis
Sxx^XiO^^yidimxmyCanicula^tzs^Xidi^xmPlinium^ScyU^^
facile nuncquilibet ex defcriptione Carchari^ apud Jonstho-
»/^w2 ,oppofitadefcriptioniit///^-«/'/fupra data?, perfpicerepot-
Q^ ^Tuberon^m^manatum animalia diverjiffima. Ade<5,
utvixoperse pretium fuerit : T^^fr^?»// delineationem huctranfcribere ex A.utoribus.
XII.Melioris vero fidei gratialiGeat pauca faltem, 8c notatii
digniora falrem quidem , hic de Tuberone allegar.e,<|Uo magiscognofcaturhujus diverfitas a«7^»^/f, Prjeivit hoc in operejam O/^/^x /F^?m/Wj-,inMufasol. c. qui feqaentia prodiverfi*
tate demonftranda allegat. Dicit : Manati^\^<zQm , effe amphi"
bium , docilem , mitem , hominum confvetudine gaudere : Her-bas depafci : Tuberonem wqxo CQXum ferocem ^mabjicum jHo'minum devoratorem:Manati ^ tam in fiuminibus , quam in maricapi reftaru^ OviedoiTu hermem vero t^ntum efle Pifcera ceta-
ceum juxtaF^-A-w^W^-ztantum Oceani;juxta Theophrajium vero1. 4. Hift^Plant. c. S.etiam w?^r// r//^W incolam : dum narratAutornunc citatusmare hoc^<?/////j-refertum
, plurimasquehabet , in tantum , ut mare tutum non fit, Pergit
B:^ iFor*
tFermiuf ! MaMdti^Qdies habet , Tuhro nuUos, Manatt Bron-
Ghiasnullashabet, r/z^^r(?urrinque quinque. Addo ; Manati
Gapurinftar-fi<?x'/«z efieoculisparvis prsditum ^macilentiori
ore : Tuberonis vero,plane alius figura?, cum Rofira Ran£ ad in-
ftar/ubrotundo RiElu amp\o,Oeu/ifque magnis» In Manati Hi-
iloria , nulla mentiofit faucium Vdmamplarum, per quas,{icut
in Tuberone experientia docuit,deglutiri pofTet Homo loricatus,
Talesenim necreperiuntarin BaUnis , Grosnlandich & Iflan^
^/«>longemajoribus,Tefte5^r/M»^?Tr. de Morb. Bibl c.
14. quippequibusfaucestam auguft^ ut vix Brachium Homi-uis capiantrmultominusin noftroAf^w/^/Ztanquamlonge mi-
nori qnamBaUn^: inteftina habet Taurinis rimiViaCarcbarias ve-
ro unum Inteftinum amplum , quo contineri poteft Homoloricatus,
XIII.
Etfic nifi falIor,fatisclare innotuit: Pifces efCe diver-
iimmos Manati 6c Tuberonem , ideoque exfurgit exinde proba-
tio : Concretum de quo nobis fermo , non indifFerenter poile
limul Iapidem£exxOs Manati lapidemjfeu Os Tuberonis y^p-
pellari,
XIV.Si quisveroobjiciat: licetdemonftratum ^Ment.Manati
6c Tuberonem animaUa efle diverfa , interim nondum dubium
fublatum eft : an ofleum concretum,quod W^o pro Manati
iapidehabetur, folitarie a Manati Pifce,an vero etiam ex Tube-
r<?/?f eximaturtalifub figura?Hocdubiumproponit IFormius
in Muf^o lococitato, qui clere fatetur :Tum ex Manato , tum
/ ex Tuberone ^X.\xm etiam ex BaUnis ipfis, Os tale ,quod ibi Coch-
leam auris nominat ,plane ^qualis figurae eximi , ita ut unum
pr^ altero non cognofci queat. Igitur vi dubitationis hu-
jusaliquem citra erroris difcrimen jpolTehocconcretum ap-
pe\\atevelManative\Tuberonis'Lapidem, donec fatisfa^^tum
fnerityz^am^^^/mV^/^-^quantumfigura vel confiftentia a-
li^que qualitates Lapidis Manati difFerant ^ Tubermis Lapide,
XV.ProhocdifcutiendodvibiQneceffeerit; ut Goncretum-*
noftrum fecundum fingulas circumflantias fupra di^las,
Examini fubjiciamus. Et cum nomine ejus , & ortu, pluri-
busjaminantecedentibusaftum; Supercft illorum mentio,
ex quibus defcriptio accuratiorconcinnariqueat, quod dif-
ferentiam oftendat inter Lapidem Manati, & Tuberonis : paucis:
utaj^^areat, qnid Manattd^ quid Z^//> Tuhrvnif] vu]§o di-
aus.XVI-
Pro defcriptione ifthac debita efformanda, pauca refta-
bunt , de ortu hujus concreti fpeciali magis adhuc notanda.
Satisequidemobfcureab Autoribus ha£tenus all^gatis, hie
explicatur. Cum Oviedo eniml.c. tantum non omnes Aut©-
res pr^eter /Tb/-;»?»»? in Mufxo 1. c. referunt : in Pifcis Manati
capite , (quod fpecialiusadhuc) in ejus cerehro, reperiri _La-
pidesvelofTa binal,qui prohoc concreto noftro haberi fo^
leant. Certus igiturejusdem ortus in capite elTepatefcit. Sed
dubium fimul exfurgit , an ofTa hasc exiftant in^^if^;'^?,juxta
Autorum quorundam afTertum , an vero eruantur ex Calvaris
ciTiibus ,quorfum inclinat irormius 1. c. aliique recentiores
quidam , ex quorum orepofteriorem^^dimQ^^ verifimiliorem ,mi'
hi audire licuit fententiam.
XVII.Circa diibium hoccelevifTnnum refoIvendum,non mul-
tumdefudabimus. Notumenim enim eft, ex Experientia
multivaria : Cerehro vix in eife pofte rorpora ejustpodi duriffi-
ma tantxque molis , citraftuprem totius corporis. Pr^Eterea
nec unquam in animali aliquo naturaliter conftituto , etiam^
Balxnis ipfis,longe majoribus noftra Bellua , Lapides ejus- /
nipdi?Wr4^^;'f^r/z»?repertosfuifteconftat. Veraigitur ma-
netpofteriorafTertio^quodofTa hafc , inter Calvari^ ofFa lo-
curahabean.t.
XVIII.
Cum vero Tyrom etiam Anatomes notum; Calvariam phiribp
omhuse{feconflatam;merito urget accuratus rerum natu-
yalium Scrutator: ut quodnam ex CalvariA olTibus fitnoftrum.
sliqualem mentionem faciam. Efdc mrfus diffentientes oc-currunt.Novi,quosdam habere hoc concretum pro ojjepetrofo^
contra vero Wormim, 1. g.( licet de Tuberonis Lapide imprimisibi difTerens ,idem ramen etiam de Manati Lapide fentiens ar-
bitratur,) efTe nimirum os adauditum^^^Qz^ns.Q^^^idim omni-bus Cf//>aaditum habentibusreperiatur, dicique ab Aftato-
micis cochleam ^cavitatem cochleatam , buccmatam , antrum bucci-
nofumiGyros enim haberefe mutuof-Arz/^i^^/^f/, atquetenuifli-
ma membrana efle iuccin£lum , nonfecusac-rd^f^/^^^ia aliisa-
niraalibus ab expanfione«^r^'i?/^a/'.zW quinto 6cfeptimo, illius-
queramo duriore, invicemcoeunteinftar membranje inve-fiitur.
XIX.Satisha?cproexplicationei?r//^x di£l:a 'eflepoterunt; li*
bentiusfpecialem hujus ojfis denominationem , -qualem i nter caU^w/<£i?^gerat,relinquimusdubiam , cum deficiat hic fuffi-
ciens certitwdohii^onca fine qua vel centura quoque ratio-
iiesjlicetadmodum probabiles,incertx manent. Propera-musigiturpotius ady^«r4^> ca^terasque qualitates expli-
candas^
XX,Bguram cum Oviedo lib. l c. 7. ^ 10^ Part. I, Hifl. Gent. ^ j /& Natur.Ind.Occident. pluresAutoresunameandemqueprot i/
fitentur . Dicunt: Figuram O/Rs hujus convenire cum ilio ojfe^^ j/
quodin^^//y?^tenfum «f^ir//wretinet,nontamen eft orbicu-lare. Magnitudohujusah Oz/zWf? dicitur inftar pi/je paiman'£Ceu.
iuforix : interdum vero grandior , pro pifcium corporis ma-gnitudine. AdditurCt?/^?/', ijoh. deLaet, quodin quibusdamoflibus candtdijjtmus , in aliis diiute rubens , inftar lotura? carnisj
refertqueprafdi£tasAutor '.rubentia o^a, ^ f^meilis , candida
vero ex mafcuiis, peti , cujus rei fides fit penes Autorem» Com"pagemhujus concreti idem Autor , inftar Lapidis.durijftmam di-
cit.- j£^«7;2m,l.c. adjicicuravit,quicum figura offis ab
I>».Z>.z;^«^/>commanicati, fatis egregie convenit,adeo uc
non
non amplius dubitandum^lianc defcriptionem ex Oviedo fiT
Joh.de X^f/, defumtam , eile genuinam Lapdis Manati.
XXI.Juxta hanc dercriptionem fundamenti loco pofitam*,
feliciter examinari poUant y^//m lapides feu ofTa ^??^;?^/^/. Ex*hisprimum occurrit Lapis r//^£';-^?»//,ftudioiisfime,uti fupra
promifi, 'alapide »2^«^^^? difcernendus. Hic,quomodorario-
n€ fubjeUi differat a manati ofTe,fupra demonftratum fuitj
breviter nunc agendum reftar, quantum hic lapis per /^jquo-
ad figuratn,alia^l^ue qttalitatcs, differat a manati ofTe. Sufficiet
hicautoritas Ji?^. de L^^^/jquippe qui avtQpfm beneficioylapi-
dem Tuberonis^QXi carchari£ yqnQm f^pius a nautis fe accepille
referr,quoadprimariamoment3,quibusdiftataL4//^i? Mana--
//,defcripfit,
XXILDifFert autem os Tuberonis juxta. laudati Autoris exhr-
bitam defcriptionem (i) quod non ftum habeat inter auditm'
<7^,uti iV/^»^//lapis,ideoque ad audttus oiTa a Jrormio ,m2i\h
,
& citra fufficientem experientiam , refertur. Narrat enini
citatus J(?)5?,^^L^i?rtanquam auToVT???: eximi hoc os excarcha-
ri£ pifcis capite,quem nojirates Haye vocant,fupra oculos, qua-
pinfronte, qua? capitis regio, haud comroode fuftinet auditus
organa. Prsterea inter auditM ofTa, vix effe poffe: perfvadet
o^\shn]usmollities & friabilita^ : facilein poliinem fubtilisfi-
mum redigendi; quibus apparet & {i)comj?age maximoperedifFerre a manati ofTe
,quod durisjlmum, inftar lapidis , feu oflis
petrofi. (3)Juxta Boetium 3. Boodt , qui exManarde excerpfit,
differt quoque magnitudine: dicit enim, efi!e magnum &ponderO"
fum, adeo Ut duarum /ibrarum pondus asquet, quaVls magnitudpl
& pondus nunquam in Lapide Manati obfervata fuerunr. (^4) Ju-'
xtaeundemautorern,differt quoque numertts os€\um talium
in caipite TubBronk exiftentium , cum tri^ vel quatuorin r/s^^f-
rone , in Manato vero Pifce^/z(7/faltem reperiri/^/Zi^^^j^ , feu ofja^
doceat. Nullum igitureftdubium , quin velratione ortus,^e\
€tiam/^r /^-^haecbina concretaa invicemfint diverfiffima»
Bi XXIIL
XXIII.
Nec cum 'genuino Lapide Manati convenientiam habet al-
terum illud concreram.quod vulgd pro Af^»^/^/lapide ^ raer-
catoribus& Pharmacopolis venditur, figuram r^^r^/^-^habens,
&juxta defcriptionem W.ormii,dicituy effe os durlsjimuduplo majus
•vulgari piU luforia , ex n^^jori pifce defumtum , duarum librarum'
jiondere circiter, intus cavum, in gyros converfum , fe ipfos excipien-
tesplane ejus figur£,quam Anatomici tribuunt cochljedt aurps ex BaU'
nisdefumt£i ita ut lAQm /Vutor, haud imm.eritd,3c re£le qui-
dem, videatur rufpicari: cum videretex^^/^»^ prope Spitz-
bergamcaptisjpiane fimiliaofTa adferri aMercatoribus,illa
eSGTeex cetis vulgaribus Islandicls & GronlandicU^ Tuta igitur
ITormii, quiin locis illis degit, ubi^^/^^^/^rz-^w anatome felici-
iishaberipoteft, autoritas erit,exparte pro demonftratione:
OffaWU majora, vulgo pro Manati oflibus habita effe plane
aliquod diverfum. Nonenim conveniunt zwm genuino la-
pide manati (i) figura plane diverfifTima ; {2) nec pondere yXn"
plo aut quadruplo majori (3) nec cobreyC^xxi in Manati ofTibus
eft albicantisfimus , in lapide,eft obfcure albi-
cans,(4) (7^i?r^,quanio leviter teritur hic,odorem fpirat/o?-
tidum f^^Ci^^ii gari^QW axu.ngi£ ceti , id minus in ^^«^//lapid?
occurrit; licet enim raspetur aut fricetur ad incalefcentiam, ut
pfeudomanati lapis, nullus tamen odor adeo adverfus obfer^
vatur* ]uxta Autorum enim recenfiones ineft Manato pifci
pngvedo purisfima,<\\ix frixa Mficuhet rancorem contrahit,con-
trariumver© palamefTe in pingvedine^-^/^»^/«??2fatis/«?/i//^':
flualisodoretiamineft/y£'//^<?;?*^»^^^o0ibus tanguam copiofa
pinsvedine foetida turgidis. His addere liceat (5) Tefiimonium
rcertius : quod ex mercatore qui mercaturam apprime facie-
batrebus ^^BaUnps defumtis) percepi, qui referebat: ex EaU^
^l^^^ulgSinhusGronUndicis eximihxc ofla % nautps, quibus id
prjemiiloco admittatur % mercatoribus, Qu,x fingula conjun-
Q:im rite perfpe£la utique aliqualem lucem accendunt, qua
innotefcit : aliud ratione ortus) concretum effe LapidemMa^
ndti ,d}im^T}ihromf fdXm^Pfeudomanati lapidem , qua? yulgo
in-
in^i^icetn confunc!untur,//r£'/ ratione p?W/r«/, uti finguli Auto-'
IQS ^SitQniXilimagk fortajfe convc-nunt,
XXIV.• Et hujus ipfias fen tentia? , eR prafcipue ipfe DD, Prjifef,
qui,quoad ejfeEium , nihil inter fe inviGem infignite dijferre hos-
lapides ,pro certo babet. Neque boc fantum, fed fu rpicatui:
fimuljiHos eosdem Manatos pifces ,quosin Qrisntaliimi ^eque
I ac OccidentaliumJndiarumXidiQ(\h\is^ oceanus fuftentat, elTe
r ejusdem plane^^^w^-m, cum Septentrionalibus \\X\% Hippi^potamiSy
quosvulgus nautarum, Walruffen appellat. Licet enim iii
Manatvs noftris,lia£leniis recenritis,nulla apud Autores men-tio fiat dentium , 8c pr^^cipue <3^\x\^^minfignium, ^grandium illo-
rum, qui interdum ad mediocris brachii cralTitiem accedunt:
Coincidi^amen reliqua to-tius animalis dafcriptio, adeo a-
pte cum Manata ,.utparum dubii fub*effe videatur,.quin unius
ejusdemque^ad minimum generis,ii non fpecia/isfm^ fpecieiy
exiftant»
XXV.Illud fatis compertum babet,quod efe^us illi, qui aMana"
ti Lapide expeftantur, in Hippopotami quoque Dentibus fatis
a£i:ivefefe exferant. Etboc quidem aded vero confentane-
umputat, ut etiam multorum aliorum. Cetaceorum quasdam
partes,hos eosdem efecius pr^fentisfime exhibeant» De quoinfra, nbi dQ^e^u, plura adjecit,
^
MEMBR. IL
De Natura^& ufii medico LapidisManati.
I.
EXterioribus hadenus faltem Concreti bujus perfpe^^is,.
liceat z»rm>r^ejus introfpiGere,& primum examinare,
ex quibusnam partibus confiftat ;quo accuratiiis demum de-
finiriqueat^quibusnam f^/z/r morbificis,feu?»i?f^/j-,depelIen-
dis fit adaequatum remedimD^ quomodo vires ab Autoribus de-
can-
cantatas,exrerat, & quibus remedlis^proufu fjsedko, commo'deadmifceri, & iatra corpus affumi^quear.
II.
Docet autem vel ^;2^/y//ruperficialis faltem, concretum
hocconfiftereex plurimis particulis Terreii,gelat'mofis y^fahvolati/i *^hsLud fecus, quam alixpartes ofleXj ex animalibus:
defumta?. Manifeftae funtparficulx/^rr^-^^ex fimplici afpe-
£i:u,vel le vi tritura , &faporenxxWo evidenti. Gelatin^ ex firmis*
^\m\compage particularum terrearum , vel,quod melius', ex
coBione Rafur^ hujus, quemadmodum Rafura GC.Eboris &c»
decoquifoIent,patefcunt« Sal volatiU^xx^ equidem nulla oc-
cafione mihi per deftillationem elicere licujt,verum cum par-
imm gelatinofarum pr^fentia, probata fuerit,.quis denegabit
huic concreto Sal volatile, Salia enim cuivis infum corpori
naturali, five veUtilia , five Salfa, five etiam adda fuerint:U-
cet propterfuhtilitatem ,2l\xk involucra varia , non femper fen-
fibuspateanf. Qupdfi ergo tale concretumjundum habe-
at .S'/^///?^^cujusnaturx funr(?<?/^/iWjCertisfimum effe^ai'///-
/^//r^pT^fentijindeffillatione chymica abripi Salia\\i2L,vola,
tilifarij & in altum attollij unde Sal volattle. Id patet e x odore
penerranti^Timo Salium Volatilium^ qui non aliunde qvam a
partibus*S'i^^/&//m.r, SMe impra?gnatis, depender,
IIL
Prapterea,citra etiam. analyfin chymicam, pifefentia *S'/?/?V
"Volatilis in noflro concreto, innotefciti pofteriori, fcil.yirtute
antifpasmodica , a recentioribus multis modis, licet non fcrip-
tispublicis, celebratijfma. Requiritui^enim mSpafmo,2X\(\\x\d
motum velipfum, velcaufamejusmitigans.^ Quod fi ergo
concretum noftrum eflet mere terreum, neutiquam effedtum
taIempr^fi:arepofiet,nifi forte acidam aut biliofam crudita-
tem abforbendo, unde Spasmodtca afFe£lio orta, & tamdiuconti^
nuata fuerat, donecaccederet illudremovens caufam morbi^
ficam fpafmi. Verum hac ratione, fed maxime improprie
antifpafmodicum effet remedium aqvaJimplex,dx\\XQns acrmo^
niAm acidam velbiliofam , item Mmidiafik^:^
IV-"iixcCunttrU iW^prmcipiajh quibus coagmentatus vide-
turnofter Laps Manati: Sedcum fintgeneraliora folum, quae
ipfeurique communia habet cum omnibus aliis ojfibus^ quo-
rumlibet animalium,fruftra forte fuerit , deducere ab ipfis
magis immediate,efficaciam ejus Specialer» zixzi varios effe-
£i:us,quos ipfi adfcribit Autoritas Pradticorum. Sunt vero
illi ,(i) Effe^ius antispasmodicus,& adeo antepilepticus: (2) Anti^
colicusy (3) Diurettco-Lithontrijfticus^
V.SoletquidemhiC,vulgus Pra5licorum^^t\ potius Theore"
/«<?r»w2,recentiorum,totam horum generum efficaciam, in
hxz eadem principa tejicere; Cum enim caufas Spasmorum^
modo in obftru^ionibusnet^oiVi.modib in vellicationibus,^on2inti
Putant examusfim convenire talibus caufis, tum terream, txim
falino-volatilem^ tumgeiatinofamjCuhf}:antiam: Ut abforbendo, re^
folvendoyobtundendo ^demulcendo, eSeEkus hos aflequatur tale
concretum. Idem ftatuunt de Colicii pathematibus : IdemCieNephriticis y imo ipfo Calculoi Cumenim omniain genere
irritationi, rofoni, z'f//ir^//>»/,adfcribant,putant , in talibus
concretis abunde effe, quodmala taliapromptisfimetollat,
&quidemper viam hanc fimpUcisfmam.
VI.Sed funt duo
,qux regerimus , qua? quidem praecipue
D.Pr£fes femper maximi momenti effe,ducit. Primo enimjii
talia concreta non agant, nifi etalibus principiis , nuce cafla vi-
liorahabenda fuerint; Cum non modo talia concreta , quae
Principia hxc, etiam liberioray & velut in promptu Jun5la poffi-
deant,internoftratiaantepedesfintj Sedetiam^/rw^z/Mtalia
veluti puriora ftatim propinari valerent, adeoque prxfentis-
fima efHcaci^,6c, quodajunt,per brevem manum,tolli pof-
fent omnes ejusmodiaffeftus.
VII.Sed abfunt longisfime , otiofae tales fjpeculationes ab effe-
ftu; quandoin pr^fenti difcrimine adhibetur tale generale
C me-
medium. Si enim v. g. perpendatur ,(i. ) quantum tempofk
requireretur,donec^/<m/»24 talismateria faltem emolliatur
in ventriculo patientis : (2) quid di^iw^Q terrea^xxd,^^geUtinO"
y^Tubftantia,eliicerepo{retadrhombum,(3) fiquidem, qui
A^uaLe SalvoUtiley in bujus generis duri^ partibus animalium „
fupponunt, ne refponfione quidem digtios putat D.D,Pr£fesi
Et hisapplicet, elHcaciam talium terreO'geUtinoforum]sim Ube"
riorum,aliundepetirorum,ad tales afFe£lus: Confideret etiam
teryipuSy'^ qvantitatem, qua talia vel nihil, vel vix modicum quid-
quam,perficiant: Tuncfacile conclufionem fecuturam ar-
bitratur, quod etiam noftrum coneretum , \t\nihil effatu di-
gnum prxftiturum fit ,adeoque ullamfpecialem confiderati-
onemnonmereatur: Veiquodj fi utique aliquid prdtfntius ^
6j certim^ quam terrea^geUtinofz.voUtiliayforf.m aut conjun5iim,
liberiora aut commixta , perpetret , undecunque potiiis aliter,
quam a taVigeneraii^putQmateria/i habitudine , id ipfcim de-
pendeat*
UX.tJtitaquetotinegotiojufta interpretatio adhibeatur,
monetha^c D. Prxfes (&funteadem mihi quoque nota ab
Experientia Viri alterius Celeberrimi.) Princepseffe£lus,.
quem Lapis Manati,neque ille folum , fed & Dens Hippopo-tami , edunt,eft, Sanguinis,ad fluxus commoti,ad eruptiones
fpe8:antis, cohibitio. Unde quidem Lapishic nofter,abEx-
eeILD,D. Rivino,adha?morrhoidaIem prxcipue fluxum ad-
iiiberi folet. Et commendat eodem fcopoDentem Hippopo-fami,tumadhanc,tura quasfibet fimiIesH£Emorrhagias,B,
Michaelisjin notisadldeamMed. Pra£^.Jonfton.pa/rim : EcnotatWormiusinMufxo,&P. Boim , (citatiuterqueaDn.
Frid. Hoffm. in Clav.ad Schroeder.) quod Go£ Denr talis valde
efficax,aflerveturinNofocomio Regio,cujus vim fi monftra-
re cuipiam velint, venxCQSkx eundem admoveant, quoipfo
illa ftatim fluere definat, Quemadmodum 5r ipfe Micha-
dis ufum annulorum^Q. dente taii paratorum , (ummoperelau-dat. Bartpiima Hiftor.Med. c. 2.obf.ii. mentionem facit Sire^
»Af^6cannumeratha^c moiiftra mMim , J^hfarum generibus^
De
De efficaci^ Wo^a/ow»», ecofih talis animalis fofmatorum ,no-
tat quodprsfentaneumremedium advetfus dolorem h^mor-
rhMum-exi&aht, ejusque rei te&etn, JohJe LMt ,m fuo ipfius
coroore illudexpertum, affert. CoroUa> quoqueexhujusmo-
di I'W o(ribus,Romamdelatis,carpoappUatas,/(m».r^»«.
fedaffe& vertigmem ,qu2 iUis depofitis ,
recurrerint, Au-
Aorem adducitc.#.««»i ?uteo. Tandem vero conclud.t,
£iren«m talium circa Go^m captarum, j/.««i-atque <#^, accura-
to ftudio P. Enrid Enrici, .Toe.Ief.Si Medici Pro-Regis de ff»^,ob-
ftrvata effc eiusdem Virtutis,qus fitin Hippopoumo At yero
Jullis h*c i„ H^^/-''-^,exiftat, ut rem •"'clocorumnonm-
raam, h fupra citato de«te Hippopotam Gf^ afrervato ,ad j!p»-
S»^/i^»prrfentimmo,&exipfafrequentiahorum
mantium iniftislocis,^b«ndeconcluderelicet,exaHegati P.
Boim relatione, qui ad Mozamii^xen, totos Greget mppopotam-,
rm, in lacubus Sinus Marini fefe volutantes.coBfpexit.
IX.
Alter efFeftus ,cujusnominei/»/'» to-J/icelebratur,
eft quod/><»»»»^ cohibeat. Quid,«p^« hic-praftet,Experien-
tiamquam interponam,/<^^«<& indubiam fateor menonha-
bere- lUudveroquaramaximefcio ,adhiberiipfum a Vtrn
Celeberr hacintentione : SedD.Z). P«/^^ femper diftinguerc
folet inter;»f«"i'»f»>Medici,& medicamenti: Ue,
HiM^oM«iver6dente,a.bminiftramus locum , ex rW»«ri.r».»«.^»i31Sci(rer-@C{)a^/cums verba hbet tt^nsf"'^-
re qusextantpag.ui. gu6iefetn®ebrect)cn(t)cm®r<imt)ff/)
L'b tct) nicbts betD4|)rterS fiin&cn/ Cenn cin ©ffldtlein »wt eincm
Tn/mt foldjcS 6er55urcl)l(iuc^«9ft DocDgebor^rnc unb €6rtfl
ffS unb ^ierr .&err gvicDcrici) |>fal^.®rflff6«)mm>icTS«V3^5mifcl)enD{?t(^)«€retrucbfee inib C6urfur(l
mJBcpcrn / '66cbf{feeli9cn©c&act)fn0g/mic|9clet)rct
fat / unblc nC&urfflrffl.©. foIct)c« anwc cnprobtcrct^aj
len |gnanfcn36re€t)urfur(il.©.bfnf£lbt9en3abn/emeiJ
sahnoon ctncmtSKccr.jKog Jjcr ficl) fonfl auStBcn&tgunt) tnroen*
lt3«n6evS«vbcincmSlcp6(>nfen3at;n»ct3W)(/fl"f<nt^^^^^
frummunb ^eBo^eti mt i mtc ctn 3(5^n uw mm ttjjlbm
@c{)n>etn : if! fe&r ^)art wie ein@tetn/auc& fc^)n)erltc&er ^ufd)nei^
t)cnDennein^(ep|)anten3^f)n / in t>crDicfecitie6 gctueincn
5(rin^. Cum itaque D, Vrafes cenfeat ejmdem ejjicacU e/Te La'
pidemManatij^Hippopotami partes; non fecus atque Sirenum
olTa z\\.mHippGpotami'^2x(^\xs convenire, allegata obfervatio
GoA fa£la, coiifirmat: poteft proinde illi quoque ufui, adhibe-
ri nofter Lapk.
X.^ ;
Ex hoc eodem fine dubio capite , nempe ut antifpasmodi-
eo efFe£lu, lapidem Manati vel mederi, vel ad minimum dejiinari,
Colic£y nulli dubitamus.
XLRationem medicamhomm effeifluum, ex mente Z>.
ita conne£limus, ur, quia^^xwi plerique, praecipue vero
fpontaneiWXij [non^kterroribus ^wtgravioribui doloribm, excitati,)
^fanguinis commotionibus pendeant,& veluti cum illis recipro-
centur; proprerea mirum non fit, fi remedium, uni horum af-
fe^iuum eximie conducens ,/^//'mquoque egregiam opem
prxftet. Et cumfpasmifrequentiores^commumffimQmoHminumjb^morrhoida/iumjConCedianayimd veluti Injirumenta , exiftant
,
cohibita ipfa five /'/zr^^/r<r»/^>, five qualicunque commotione^
fanguinisipfius,7^^m«?xetiam,quatenus illarum veXegeSlm
^
\t\inJirumentum,Q^Q debebant,inde fupprimiatque fifti,nihil
mirum fuerit»
XII.
Anver6^'£'r^^/'?7^///VAfmotibus convulfivis; revera O"
pituletur , alterius fuerit quaeftionis : Nos certe luculentam
aliquam experientiam , quam interponamus , non habemus.
Non diflimulat vero D. Vr^fes] quod hic admodum diffidat,
Hoc vero prxcipue monet,ut impofterum,datis occafionibus
circumfpeftioris obfervationis ,exploret:ur efficacia illa ho-
rumconcretorum^»//)5'^w«?///V^ , a folo ipforum extemo ufit
amuletico] utpote o^\x\int€rno multis modis prieferendus fuerit
in variiscafibus:Nonfecusac eorundem e^^zaQisi fanguinem
fi(iendi,£o\o extfrn» ufu,pariter longepraeftantior fuerit,quam
internA
/»/i?r»^"(^xbibitio, Hanceniin,/W^/?-^w,arbitratur pr^ECipue
longemajorem efecfum edeve , & quidem talem nonraro,
quifxpeadhuclongegraviorespaaionesatque noxas^o^ fe-
fe trahereXed non ita facile iterura aboleri, valeat.
XIII..
"
Exrationeprorfuse^dem ,nempe connexione , feu
communicationeatque confpiratione^^zt^m/^T^^/^^^-^^^w^^-
rhoid4lium,Q\xmnephritide,Aedi\JiCi debere videtur, lapidis ao-
ftri ,quicunque demum eft, effe^us antinephriticus : cujus prx-
cipue nomine celebrari eundem novimus. Et cum progres-
fHsCa[z\Ji\oxvierenib!is ,^pet uretereSydidivefisam ,
RantfpafiiromO'
/«ureterum; Caufa veroquafi procatarmca, frequennsfime,-
fitri?»^f'#^^'aliquay^»^»wAf circa renes: L>?/ifver6 nofter , &AW»£'/^&7^^//V//commotionibus mitigandis, inferviati_5
:
Poteritutiqueexhoccapiteufumhic habere, Ad frangendos
vero, conterendos calculos, eundera exhibere, fpe£lat ad fupra
taxatas^ onasintentiones, fed ab efFe£lu alienas.
XIV.Hanc adducimus rationem operandiMedicam.^ Phy-
ficamquiefFIagitat,rejicimusadPhyficos; vel antiquiores,
quidicent^^^willumjafolof-Arrfrwi^r^^w/^^apraecipue, efie a
qualitateocculta-. vel Recentimmos,quilaudabunt tales/i?/^?/,
6c/^.-/zV/^/rfj,hujus concreti,^ partium fibrofarum & nervofa-
rum,qusinterfe mutud proportionem Mathematicam figura-
r«»2,habeant,utparticul2alic]UOS/^r<?x obturent,//'/'^/ tru-
dant:autw^/'«peregrino,maiorem»?>»2 inipfa parte exfu-
fcitent:auttalem<€/y&^r/'rf^perfui poros tranfcolenr,qui fibras
fpecialiter/f//^?.- (uti illequiperw^^^/^^-rmcurfitat, ferrum:]
vel denique Medios illos ,qui Spiritusirradiativo quodara adtu
affici,4>wW/V^impelli,auta Salina, Sulphurea, Terrea, noftri
concretiprofapia^if^r^j-vellicari,^;??/^^^ incitari , & mfuro-^
rmaffi.&c.dicent. Nobisjam otiumnon eft,his immorari-
XV.Progredimurpotius^^???^^^»?^^^»^^ Diximusde hoc
quodnonmod6?WW,f€d&omnin6 externe, effe£lus fuo
eximios edat» Jnteme itaque datur fub rafura tenuiiTimar, au
C 3/«^^-
;5!/Experientiam :^XiX.\n'globulis corolUriis y^xxxtk Bjirtbolini ob-
fervationes : aut in annulorum forma, fecundum Michaelem. At
fiquiswi?w7equoddam inde fculpere, aut«(?^^/(7/proindufii3
firmandis,indeelaborarefinat, eaque ita fuperW^? corpore
geftetjpoteritfinedubio eodem effedu .exinde quoque po-
tiri*
XVI.Illud confideratu non indignum efTe putamus quod
tum Oviedus , tum Laet,t\km Boetius , & Jonfthonus ipfe , memo
-
rent ,ad Diuretico-NephriticosuCuSy interne efficaciorem efle_»
Lapidem nofi:rum, uftum : Et tunc demum per aliquot diesha u-
furpatum, operae pretiu facere. Sic enim non tamfpecialijfmusampliiis , feu fpeeificus noftri Lapidis effeftus habendus ifte
effet; cumetiam aliaufta, nonobfcuram in hoc genere exhi-.
beantefficaciam. Ut enim t2iZQdLm\xsVegetabilia, e quorumcineribus, (6cin fpecie, Dipfaci^ quod remedium a Celeberrirao,
quodam Pra£lico in Hydrope^ oedemate/d'<«//^w,efficaciflime ad-
hiberi fofitum,cum vino tamen, fcio ]infignis diureticavis ob-
tinetur: Nota eft ipfius quoque Leporis ufti,^ fimiUum,ad Cal^
culum commendatio. Unde fi quae lapidisnoftri utiUtas contra
Calculum fuent,amuletii?LUtpraparati pulyeris , forma , m erebi-
tur laudem fuamfpecialem: Sin minus,jam fane valdhgenera^
lem tantum»XVII.
Bop^ non xque determinatur, fed drachm£ unius pon-
dere communiter^commendatur.-Imd zdunciamfemis^xogre*
diitur Schroederus ,^e(\u\hus transfcripfit , Autores. Ad illos.
affe£lus, ad quos revera efficax eft , etiam parciorem quantita-
tem fufficere,raoneti). Vr<efesf\n effeftibus denti^ Hippopotami
illudexpertus,quosr^^'/m'&r4Wm huic , hadeniis fubfti-
tuit.
XVIII.Ultimoloco monendumducimus,8curget hoc pr«-
^i^ue D,Pr£fes^ quod»/^xhujusmedicamenti,non ita temer^,
nedum //'/W<r,fufcipiendus fit. Cum enim effi^aciam ha-
beat
heaty/afjgvmem potenterjiflendiimofuppnmendii Interim nuda
\\\2ifuppreffio,nQ^\Qdio deinde refpeau immihutionisy plurimu
malipoftferraherefoleatjtamin h^morrhoidum, quam menfi"
um, & lodoiorum negotio: Propterea \ioxX.ox,e%o Prafes.prA^icos
illos, quos hdc remediouti, in^lligo, &qvipraefertim eo-
demjam ita ufi funt, uf eo in hominibus annofis^ hamorrhoida-
W;V<?«/p^/^/z«^ilIumfluxumcohibuerint,8chinc patientes ta-
\QsdL\xQdchinhemc4m,hydropem,mortem, manuduxermt, infcii
quidem,fedtamenffm ,horum malorum autores : Hos, in-
qvam,&horum fimiIes,hortor,ut hoc,(fir/;»/7/^/^/,medicamen-
tis, in negotiis talibus provide utantur : Ne horum qvtdem
pr2cipitiufu,effe£tum edant purimme empiricum , & qveni
Q^mXi^iabalneator^tonforfxmQf^mina^^XitrufticHs, coeca tali ad-
roiniftratione,fimiliterperpetrare valeret: Noxas^Qto hmc
imminentes, tanto magis ^utem }amconfecutasjaut invalefcentes,
vix q visqvamperitiffimus Medicus,pr<£Occupare poiTit , aut in fo-
lidum refarcire. Sciens volensqve, exemplorum gnarus, eaq;
nifi odiofae^Qwt, in medium afferre compos, ego Pr^fes^ fed
bon^ certe mente atque animo, hoc, utjam repetitd ,in /m-
ptis de mmorrhoidibus^iedyiz iterum atqve iterum moneo.
Sufficiantautemh^ccirca noftrum negotium Deo
Ter-Optimo terque maximo ,qvi hxc etiam alicu-
jus utilitatis Prafticae effe jubeat , fif Laus
6c Gloria fempiterna.
FINIS.
€§i^•\JOmine, quod decus eft , laudis priventur avari:
Aft humiii conftans eft cumulandus honon
En! probus utDoaorfiat,LABACHIUS adftat
;
Cuiprecorafummo profpera fata, DEO!fiis votps amicumfuum honore dignisjtmunt
profequitur
JOH. SIGISM. ESCHILSOHN,Sora-Luf, SS. Theol. Stud.
^Quod
QVod Tibijmi Fautor, potero deducere carmen,
quome^e pietas,fuavis amice, canat?
Slefiaca votura iincere tradere lingva
,
(lingva,cuicandor multus ineiTe folet)
Vellem/iraperer , dum vero hxc venafepultaefl:
adtempus.latiumfuscipequ^fo, melos.
Te DEus extollit, magnos Tibi praebet honores
,
dumTe Docboris munus obire jubet.
Ecce! trahit varie DEus, & cognofcere mentem
ejus nemo poteft : abditus usque manet.
Teque,ignorabasPhiliri patriaque reli^la
quod DEus in claram ducere vellet Halam.
Qu^ latuere,vides. Hocgratulor ornamentum: i
multaTibipateant,qu^latuere,precor.H£c£/iudiumfuum amorem^p teftaturus adjectt,
TlEOPOLDUS ALBERTUS LABACH,
SOLOBULLA. P A R S DULCE HABET.
VIvimushocceSOLOvitam,qux BULLA caduca,
In qva morte nihil certius effe folet.
Cum vero mundi Plasmator crefcere fecit
Herbas ex terra, conftituit Medicum,
Qvipomt nobis xgris adferre medelara,
Acarc^renecem,fivelitipfe Deus.^
Laus man^t hinc Medicum, Naturx qvando miniiter,
Acfcitqvodfanent Verbafacrata Dei.
Gratulor hinc tibi , LABACHI, Medica qvodm Arte
Tandem pro merito promoveare Tuo.
PrsEclarum fpecimen Tua Difsertatio monftrat,
Annuat & coeptis Summus Jova Tuis»
Faxir, qvo praxi fis.felix,atqve mifellis
Felixaaxiiiumfuppeditareqveas.
Gratulor aft mage nunc, cum PARS Tua.qvam Tibi folam
EligisexaUis,DULCEHABET, atq^^^^^^
TOHANNES FRIDERICUS WERDEK,Potsdamienfis Mefo-Marchicus SS. Theol. br.