LA ONDOde Esperanto

2009

Ilona Koutny, la

Esperantisto de la Jaro

Niaj atingoj kaj fiaskoj

en la jaro 2008

Katalunoj digne festis

la Jaron de la Lingvoj

Kion Zamenhof skribis

pri la naci(onal)ismo?

Poemoj de Vjazemskij

El “Mia jarcento” de

Günter Grass

Nia trezoro: La unua

esperantista gazeto

Tri ampleksaj recenzoj

Nova±oj pri nia muziko 1

Internacia sendependa magazino en Esperanto

INTERNACIA SENDEPENDA MAGAZINO 2009. ¹1 (171)

Aperas „iumonate

Fondita en 1909 de Aleksandr Sa†arov

Refondita en 1991

Eldonas kaj administras Halina Gorecka

Redaktas Aleksander Kor±enkov

Konstantaj kunlaborantoj Tatjana Auderskaja, István Ertl,Dafydd ab Iago, Wolfgang Kirschstein, Aleksej Kor±enkov,Alen Kris, Viktor Kulakov, Glebo Malcev, Floréal Martorell,Valentin Melnikov, Sergio Pokrovskij, Aloísio Sartorato,Serge Sire, Maria Sokolova

Adreso RU-236039 Kaliningrad, ab. ja. 1205, Ruslando

Telefono (4012) 656033

Elektronika po›to sezonoj@kanet.ru

Hejmpa•o http://Esperanto.Org/Ondo

Abontarifo por 2009Internacia tarifo: 38 eµrojOrienteµropa tarifo: 20 eµrojRuslanda tarifo: 450 rublojPollanda tarifo: 60 zlotojAerpo›ta aldono: 5 eµrojElektronika abono (pdf): 12 eµroj por „iuj landoj

Perantoj vidu la liston sur la 27a pa•o.

Konto „e UEA avko-u

Recenzoj Bonvolu sendi du ekzemplerojn de la recenzota libro,kasedo, disko k.a. al la redakcia adreso.

Eldonkvanto 650 ekzempleroj

AnonctarifoPlena pa•o: 100 EUR (2000 rubloj)

Duona pa•o: 60 EUR (1200 rubloj)

Kvarona pa•o: 35 EUR (700 rubloj)

Okona pa•o: 20 EUR (400 rubloj)

Malpligrandaj: 0,50 EUR aµ 10 rubloj por 1 cm²

Kovrilpa•a anonco kostas duoble. Triona rabato pro ripeto.

Donacoj La donacoj estas danke akceptataj „e la redakcia adreso(ruslandaj rubloj) aµ „e nia konto “avko-u” „e UEA.

Represoj Oni povas represi tekstojn kaj bildojn el La Ondo deEsperanto nur kun permeso de la redakcio, aµ de la aµtoro, kajkun indiko de la fonto.

© La Ondo de Esperanto, 2009.

“La Ondo de Esperanto” (Âîëíà ýñïåðàíòî). 2009, ¹1 (171).

Åæåìåñÿ÷íûé æóðíàë íà ìåæäóíàðîäíîì ÿçûêå ýñïåðàíòî.

Æóðíàë çàðåãèñòðèðîâàí Ìèíèñòåðñòâîì Ðîññèéñêîé Ôåäåðàöèèïî äåëàì ïå÷àòè, òåëåðàäèîâåùàíèÿ è ñðåäñòâ ìàññîâûõ êîììó-íèêàöèé. Ñâèäåòåëüñòâî î ðåãèñòðàöèè ÏÈ ¹ 77-9723.

Ó÷ðåäèòåëü è èçäàòåëü: Ãîðåöêàÿ Ã. Ð.

Ðåäàêòîð: Êîðæåíêîâ À. Â.

Ïîäïèñàíî â ïå÷àòü: 15 äåêàáðÿ 2008 ã.

Öåíà ñâîáîäíàÿ. Òèðàæ: 700 ýêç.

Îòïå÷àòàíî â Ïîëüøå. Presita en Pollando.

Sojle de „iu nova jaro oni kutime rememoras jenan ›ercon:— Diru, kia estos la nova jaro, „u bona aµ malbona?— Hmm, nu… eble meza…— Tio estas?..— Pli malbona ol la antaµa, sed ja pli bona ol la post-

sekva.Se akcepti, ke pri la stato de la gazetoj oni •enerale ju•as

laµ la kvanto da abonantoj, la supra ›erco ›ajnas maltrafa,kaj ni povus fieri, ke la jaro 2008a estis bona: nia abonanta-ro kreskis de 539 (en 2007) •is „. 570. Rekorda nombro,neniam atingita pli frue. La Ondo aperis akurate kaj havis„iumonate kvar pliajn pa•ojn, do entute 44 ekstrajn pa•ojn,danke al donaco de ruslanda mecenato.

Tamen „i tiuj agrablaj nombroj estis atingitaj sur la fonode multaj malgraµoj. La financo de La Ondo stagnas, „ar laaldonaj abonkotizoj donis malpli da enspezoj ol ni deviskrompagi en la cirkonstancoj de la galopanta prezosaltado.‚iam pli komplika i•as la trafiko inter Kaliningrado, kie niagazeto estas redaktata, kaj Olsztyn, kie •i estas presata — en2007 inter la du •emelurboj okazis 14 regulaj busvoja•oj„iusemajne (po du „iutage), sed en 2008 ni havis nur 2bu›voja•ojn „iusemajne (po unu marde kaj vendrede). Fojee„ tiujn maloftajn voja•ojn oni nuligas, „ar pro la novajseveraj vizoreguloj tute mankas dezirantoj veturi (la rektabuso inter Kaliningrado kaj Kaµno, kie estas presataj niajlibroj, estas definitive nuligita pro la manko de pasa•eroj).Ankaµ la sanproblemoj…

Do, la jaro 2008a iusence (sed alisence ol diris la supra›erco) estis meza — pli bona rezulto ol en la 2007a, sed plimalbonaj kondi„oj ol en la 2007a.

‚u bona, aµ malbona, aµ meza estos la jaro 2009a, ni nescias. Sed ni certe scias, ke •i estos jubilea. Duoble jubilea.Okaze de la 150a naski•jaro de Ludoviko Zamenhof ni klo-podos regule, kvankam eble ne „iunumere, aperigi materia-lon de/pri la Iniciatoro. ‚i-kajere vi legos en lia faksimilaletero, kion li pensis pri naci(onal)ismo. Krome, ekster lajubilea rubriko aperas recenzo de la libro pri lia filino Lidiakaj prezento de [La] Esperantisto, kiun li redaktis.

‚i tiu prezento aperas en la rubriko Nia Trezoro, kiu„i-jare estas dedi„ita al la Esperanto-gazetaro. Kaj en lagazeta sfero estas la dua jubileo — la unua numero de LaOndo de Esperanto aperis antaµ 100 jaroj. Pri la naski•o deLa Ondo vi legos en la februara kajero.

En la februara kajero vi retrovos kelkajn tradicia±ojn:intervjuon kun la Esperantisto de la Jaro (gratulojn al IlonaKoutny!), la rezultojn de Liro kaj de la Internacia Fotokon-kurso, la statistikon pri la libroeldonado en Esperantujo…

Kompreneble, vi legos tion, se vi reabonos. ‚e la reabo-no ne forgesu pri tiuj, kiuj ›atus legi la revuon sed ne povaspagi •in, precipe post la neevitebla alti•o de la tarifo —kune kun la kotizo faru donacon al nia Abonhelpa Fonduso,danke al kiu pli ol dudek personoj en 2008 legis La Ondon.

Bonan novan jaron 2009!

Gajan Kristnaskon!

HaGo AlKo

Sur la kovrilpa•o estas d-rino Ilona Koutny, la Esperantistode la Jaro 2008.

Redakcie

Temo 3

Jaro 2008: Niaj atingoj kaj fiaskojLa Ondo okazigis temajn “Rondajn Tablojn” pri la Esperanto-gazetaro, pri libroeldonado,pri la centjari•o de UEA, kaj pri (ne)legado de Esperanto-libroj. Nun, same kiel antaµ unujaro, ni petis diverstendencajn aktivajn esperantistojn respondi al la demando: “KiujnEsperanto-eventojn en 2008 vi taksas la plej pozitiva(j) kaj la plej negativa(j). El la dekkvar demanditoj, ok sendis respondojn.

Probal DasguptaBaratoPrezidanto de UEA

Laμ mi la plej pozitiva Esperanto-evento estis la poresperanta rezoluciode la pola parlamento.

La plej negativa estis la serio damortoj komence de la jaro.

Mi bedaμras, ke tuj post dusemajna,tre fruktodona sed ankaμ tre tempode-di„iga voja•o tra ‚inio mi ne povas formuli „i tion pli suke.

Li Jianhua‚inioKonstanta Konsilantode la Pekina Esperanto-Asocio

Mi opinias, ke la plej pozitivaEsperanto-evento en la jaro 2008 estasla Unua Tutmonda Kongreso de Espe-rantistoj-‡urnalistoj okazinta la26–30-an de majo en Vilno — la „efur-bo de Litovio. Al la kongreso ali•is188 esperantistoj el 37 landoj. ‚iuj ali•intoj estis akceptitaj alla kongreso. Kiel la unusola reprezentanto de „ina „eftero, mi„eestis tiun kongreson.

Tiu voja•o kreis multajn “unuafojajn” en mia vivo: Unua-foja voja•o eksterlanden, unuafoja voja•o per aviadilo kaj enla angla lingvo, unuafoja internacia kongreso per kaj porEsperanto, unuafoja prelego en tia kongreso, unuafoja vizitoal Litovio kaj Eμropo, unuafoja interparolo kun alilandajaltranguloj (dum la kongreso okazis akceptoj de la prezidantode la parlamento, la „efministro kaj la vilna urbestro) kajunuafoje intervjuita de televizio eksterlande (Povilas, aμstra-lia esperantisto Badu kaj mi estis intervjuitaj de iu televidastacio), ktp.

Por okazigi tiun kongreson, la litova registaro kaj la lokakomitato de la kongreso faris grandan klopodon. Mi dankas laLKK-anojn pro ilia klopodo! Mi opinias ke la kongreso estassukcesega, do mi gratulas ilin!

Negativa evento… En la kuranta jaro okazis en Pekino la29aj Olimpikoj kaj la 13aj Handikapulaj Olimpikoj. Kun lacelo fari kontribuon al la du grandaj sportkunvenoj kaj al laesperantistoj, venintaj •ui surkampe sportajn konkursojn kajekskursi en la urbo, la Pekina Esperanto-Asocio fondis la“Familion de Esperantistoj en Pekino” por gastigi alilandajnesperantistojn.

Sed dum la Olimpikoj nur tri esperantistoj vizitis Pekinon,kaj la familio funkciis nur dufoje por gastigi samideanojn elBrazilo, Hispanio kaj Germanio. Mi ege bedaμras, ke al •imankis gastoj el nia Esperantujo.

Spomenka ŠtimecKroatioVerkistino, sekretario de KroataEsperanto-Ligo

La plej grava evento en 2008 estasla fakto, ke Eμropa Komisiono aprobisdu projektojn en kiuj Esperanto peras:projektoj de Eμropa Esperanto-Uniokaj de Kroata Esperanto-Ligo (KEL).

Landnivele la plej pozitiva progra-mo estas la fakto, ke por sia jubilea festo KEL sukcesis venigi„. 1500 personojn kaj aμskultigi al ili muzikon kaj elektitajnerojn el la historio de Esperanto en Kroatio.

Je la nivelo de libroj pleje imponas la Konciza Enciklope-dio pri Originala Esperanta Literaturo de Geoffrey Sutton.

Je la nivelo de faka agado aparte impresis la ‡urnalistaKonferenco en Vilnius.

La plej negativa estas la fakto, ke Litovio inter LandajAsocioj de UEA ne havas adekvatan partneron por similniveledaμrigi la laboron.

Ilona Koutny — la Esperantisto de la Jaro 2008La Ondo de Esperanto iniciatis en 1998 „iujaran prok-

lamon de la Esperantisto de la Jaro. Al la projekto ali•isreprezentantoj de diversaj tendencoj en la Esperan-to-komunumo kaj sendependaj kompetentuloj.

Kiel la unua laμreato en 1998 estis elektita WilliamAuld. En 1999 lin sekvis Kep Enderby. En 2000 estisdistingitaj tri personoj: Hans Bakker, Mauro La Torre kajJouko Lindstedt. Poste laμreati•is Osmo Buller (2001),Michel Duc Goninaz (2002), Dafydd ab Iago (2003),Helmar Frank (2004), Povilas Jegorovas (2005), BertiloWennergren (2006), Peter Zilvar (2007).

La rezulto de „i-jara vo„donado:Ilona Koutny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 vo„ojPeter Balá� . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 vo„ojKatalin Kováts, Geoffrey Sutton . . . . . .po 3 vo„ojNormand Fleury, Yves Nevelsteen . . . .po 2 vo„ojTri kandidatoj ricevis po unu vo„on.D-rino Ilona Koutny, hungarino lo•anta en Pollando,

estas proklamita la Esperantisto de la Jaro 2008 pro la kom-petenta kaj sukcesa gvidado de la Interlingvistikaj Studoj„e la Universitato Adam Mickiewicz (UAM) en PoznaŒ.‚i-jare ›i aparte meritis rekonon pro la dek-jari•o de laStudoj, pro la ekzamensesio de la tria grupo, pro la unuainstrurajta ekzameno kune kun ILEI, pro la komenco de lakvara grupo, kaj speciale pro la simpozio “Lingvistikaj kajkulturaj aspektoj de interlingvistiko”, kiun ›i pretigis kajefektivigis „i-septembre „e UAM.

Halina Gorecka, sekretario

4 Temo

Vja„eslav IvanovRuslandoRedaktanto deEsperanto-Novosti-Info

Mi taksas tre pozitiva laμ •ia nive-lo kaj organizmaniero la eventon deTE‡A fine de majo en Vilno. Kvankamiajn palpeblajn rezultojn post tio mi nevidis, mi tamen bedaμras, ke proburokrata±oj mi ne povis veni al Vilno,

des pli ke mi estis tien invitita. Cetere evoluon de TE‡A eblassekvi „e www.tejha.org, ankoraμ ne vaste konata adreso.

Miksitan senton postlasis mia unua Universala Kongreso„i-jare. Mi eble atendis ion pli grandan kaj envolvigan. Tamentie mi konati•is kun kelkaj elstaraj esperantistoj, pri kiujantaμe mi nur legis en LOdE — tio certe restos neforgeseblasperto por multaj jaroj.

Tre negativaj eventoj de la jaro por mi estis tiuj, kiuj neokazis: anstataμ „iujaraj Rusiaj Esperanto-Tagoj okaziskomuna ukrainia-ruslanda evento en Krimeo, jam de kelkajjaroj ne okazas junulara somera tendaro OkSEJT, UniversalaKongreso laμ la „i-jara decido ne okazos en Moskvo •is miamaljuni•o. Tio kune impresas min kiel falo, almenaμ en laregiono.

Giorgio SilferEµropoVerkisto, instruisto kaj organizakonsilisto

Kongresoj: pozitive, la ±urnalistaen Vilno; negative, la universala enRoterdamo (laμ multaj atestoj de par-toprenintoj).

Literaturaj eventoj: pozitive, laapero de la duobla KD kun La infana

raso en deklamo de William Auld; negative, la subita mortode Claude Piron/Johàn Valano.

Eksteraj rilatoj: pozitive, la „eesto de nia literaturo engravaj kongresoj/iniciatoj (PEN, WALTIC, ktp) kaj de nialingvo en la konferencoj/laborgrupoj de ALTE (Asocio deLingvoTestistoj en Eμropo); negative, la manko de dialogointer tiuj kiuj havas samajn interesojn en eksteraj rilatoj(malgraμ la disponeblo de la Esperanta Civito al SAT kaj alUEA).

Organize: pozitive, la progreso de la Esperanta Civito,kiu speguli•as ankaμ en la interna harmonio, malgraμ la„eesto de ideologia diverseco, kaj la aktiveco de E@I; nega-tive, la regreso kaj de SAT kaj de UEA, kiun reflektas ankaμla interna malharmonio (eksi•oj kaj kvereloj en SAT; kon-fliktoj en ILEI kaj UEA), malgraμ la manko de ideologiadiverseco.

Renato CorsettiItalioPrezidanto de Itala Esperanto-Federacio

La fakto, ke mi ne povas tuj pensipri tre pozitivaj aμ tre malpozitivajeventoj, jam montras ion pri la okazin-ta±oj en 2008.

Laμ mi pozitivaj estas:— la kunveno pri lingvaj rajtoj en

¤enevo en aprilo okaze de la 100-jari•o de UEA;— la celebrado de la Zamenhof-tago en Unesko en Parizo;— la vigleco de la azia movado;— la unua mezorienta kunveno en Amano, kiel komenco

de serio de tiaj kunvenoj;— la vigleco de Esperanto-rilataj aferoj en la reta mondo.Malpozitivaj estas:— la sinteno de la funkciuloj de EU al Esperanto kaj ilia

novkoloniisma emo al la angla;— la morto de Claude Piron.

Jakvo SchramBelgioPrezidanto de la Plenumkomitatode SAT

Plej pozitiva mi konsideras laeblojn relative facile havi informojn priEsperanto en la reto. Rilatas pri kursoj,retaj eldonoj kaj „iu •enerala informo.Mi opinias ke la pa›o al interreta komu-nikado estas plene farita nun.

Bedaμrinde tiu eblo ankaμ havas negativan flankon. La nekontrolata libervola informado kaμzas, ke homoj ricevas fal-sajn informojn. Aperas en la reto atakoj al personoj, sen ke lakoncernato mem estas informata aμ sen ke oni petas lian/›ianopinion pri la afero. Tio pensigas min pri gazetaro de plejmalalta nivelo, kiu malpurigas la medion. Alia negativa flan-ko de la interreta komunikado estas, ke la lokaj kluboj suferasmalkreskon, malalti•on de enspezo, bezonata por funkcii. Nine povas iri al ideo, ke estonte Esperanto estu tute virtualaafero.

Evidente, pro fakto, ke mia vivo de esperantisto precipesituas en la medio de SAT, mi ne vere sekvas la evoluon enede Esperantio, sed estas uzanto de la lingvo favore al celojkiuj rilatas SAT.

Dum la kongresoj, kiujn mi „i-jare partoprenis, mi ja poviskonstati, ke pluraj junuloj aktivas en UEA kaj SAT. Eble laplej grava afero estas, ke nova sango, junaj agantoj pretasdaμrigi la laboron de la antaμuloj. ‚u Esperantio povas deziripli?

La kongreso de ±urnalistoj nepre estas menciinda. Estasmia espero, ke el tiu flanko venas deziro krei etikan normon,kiu plibonigos la informadon ene de Esperantio kaj al mondoekster Esperanto.

Madeleine de ZilahFrancioKunredaktanto de La Gazeto

La plej pozitiva Esperanto-evento en 2008: eldonado de laKonciza enciklopedio pri la originala literaturo en Esperantode Geoffrey Sutton;

La plej negativa Esperanto-evento en 2008: la fakto ke tiu„i enciklopedio estas en la angla, ne en la esperanta.

Radio EsperantoHalina kaj Aleksander

parolas el Kaliningrado

Podkasta servo de La Ondo

Aµskultu: http://la-ondo.rpod.ru

Eventoj 5

110 vizitis la Malferman Tagon

La 29a Malferma Tago de la CentraOficejo de UEA en sabato, la 29a denovembro, allogis 110 vizitantojn el 14landoj. En la agadkalendaro de UEA •iestis la lasta aran•o dedi„ita al la100-jari•o de la Asocio.

La programo estis tre abunda. La„efa preleganto estis la „i-jara Grabow-ski-premiito Andreas Künzli, kiu farisdu prelegojn. En la unua li parolis pri lavivo de Hector Hodler, la fondinto deUEA, kaj ankaμ pri li kiel modelo porverkoj de sia patro, la pentristo Ferdi-nand Hodler. En sia dua prelego Künzliekskursigis la aμskultantojn tra ¤enevo,kun salto al Berno, konigante la lokojn,kie trovi•is la Centra Oficejo dum lasvisa periodo de UEA.

‚i-jare ankaμ Institucio Hodler ‘68festis rondan datrevenon. Pri la celoj kajhistorio de la 40-jara financa subtenantode UEA parolis Grégoire Maertens, •iapreskaμ dekomenca estrarano kaj long-tempa prezidanto.

La prelegoj de Künzli kaj Maertensokazis en la konferencejo de la CO, kiu„i-foje estis ankaμ koncertejo, kie du-foje kantis kaj gitarludis Alejandro Cos-savella el Argentino.

Paralela programo okazis en labiblioteko. Andreas Künzli prezentissian imponan verkon Universalaj lin-gvoj en Svislando, Ziko van Dijk lan„isla gvidlibron Vikipedio por vi, kajMarek Blahuš parolis pri Esperanta kul-turo: ‚u konservinda elektronike?.Aparte atendita estis la lan„o de Espe-ranto estas…, DVD, kiu en moderna,alloga maniero prezentas Esperantonpor la ekstera mondo. La nova filmonaski•is el multnacia kunlaboro kadrede Esperanto(@)Interreto, kies aktiv-uloj prezentis sian agadon dum apartaprogramero.

La Libroservo de UEA vendis dumla tago librojn k.a. varojn por 2701eμroj. Pleje furoris Vikipedio por vi, dekiu vendi•is 12 ekzempleroj.

GK UEA

Kongresa temo kun du dimensioj

En 2009 oni festos la 150an datreve-non de la naski•o de d-ro L.L. Zamen-hof. Tre konvene UN proklamis lasaman jaron Internacia Jaro de Interpac-i•o. Estis do nature, ke la Estraro deUEA inspiri•is de tiu koincido, kiam •ielektis “Krei pacan ponton inter lapopoloj”: Zamenhof hodiaµ kiel latemon de la 94a Universala Kongreso deEsperanto, okazonta 25 jul – 1 aμg enBjalistoko. La cita±o en la vortumo de latemo devenas de la parolado de Zamen-hof en la Kembri•a UK en 1907.

La kongresa temo estos vaste trakta-ta en la oficiala programo de la UK, sedla Estraro esperas, ke ankaμ fakaj aso-cioj konsideros •in en siaj propraj dum-kongresaj kunsidoj. Krome, por la Inter-nacia Kongresa Universitato oni bon-venigas prelegproponojn pri la kongresatemo. Ankaμ la Belartaj Konkursojaparte alvokas konkursa±ojn pri la temo.Fine, la temo evidente ne estas io speci-fe rezervita por la UK. La Estraro insti-gas trakti •in en konvenaj manieroj kajformoj en „iaj Esperantoaran•oj kaj enla Esperanto-gazetaro ankaμ dum lacetero de la jaro.

GK UEA

Prelegi en Bjalistoko

Dum la 94a UK en Bjalistoko oka-zos la 62a sesio de Internacia KongresaUniversitato. UEA invitas universitatajnprofesorojn, docentojn kaj personojnkun simila kvalifiko sendi proponojn alla sekretario de IKU, prof. Amri Wandel(PK 767, IL-71799 Makabim, Israelo;� amri@huji.ac.il) antaμ 31 jan 2009.

Lige kun IKU okazos studsesio deAkademio Internacia de la Sciencoj(AIS). Proponantoj de IKU-prelegopovas samtempe proponi AIS-kurson,kies unua prelego estos parto de IKU kajkiu aldone havos du daμrigajn prele-gojn. Oni bv. indiki, „u la IKU-proponoestu konsiderata ankaμ kiel AIS-kurso.

La prelegoj estu pri interesaj, allogajtemoj kaj taμgaj por klera publiko. Estosaparte bonvenaj proponoj ligitaj al latemo de la 94a UK (“Krei pacan pontoninter la popoloj”: Zamenhof hodiaμ).‚iu propono enhavu mallongan resu-mon de la prelego kaj koncizan biogra-fieton de la preleganto (kune ne pli olunu pa•o).

La proponoj estos priju•ataj de laKomisiono pri IKU kaj fine konsideratajde la Estraro de UEA.

GK UEA

Interveno de EEU

11 nov 2008 Jozef Reinvart kaj SeánÓ Riain „eestis en Bruselo tuttagan kun-venon pri lingva kaj kultura diversecoen Eμropo, kiun organizis Assodilit —asocio por diskonigi la italan lingvon.

Ó Riain prezentis la Esperanto-pro-jekton Springboard, kaj Reinvart infor-mis multajn homojn pri la agado de laEμropa Esperanto-Unio. En la kunvenoparolis ankaμ Leonard Orban, komision-ano de EU pri plurlingveco, kaj ¤ene-rala Direktoro K.J. Loennroth, „efo de latradukservo de la Eμropa Komisono.Michael Cwik parolis ankaμ iom pri niajideoj sen mencii la vorton “Esperanto”.

Laμ Eµropa Bulteno

Po›tmarko pri la centjara UEA

Okaze de la 93a UK en RoterdamoUEA mendis „e la po›ta kompanio TNTpo›tmarkon kun la kongresa simbolo.¤i fari•is grandega sukceso kaj praktikeel„erpi•is jam dum la UK. Malgraμmultaj petoj •i ne estis reeldonita, „arpost la UK •ia temo ne plu estis aktuala.Nun •i estas ›atata objekto ankaμ „e ne-esperantistaj kolektantoj, kiuj en retajaμkcioj pagas por •i multe pli altanprezon ol la originala vendoprezo.

La furoro de la kongresa po›tmarkotamen instigis UEA mendi novan mar-kon pri temo, kiu ja ankoraμ aktualas: lajubilea jaro de UEA. La nova markoaperis en novembro kaj •ia nominalavaloro egalas al tiu de la enlanda afran-ko por ordinara letero en Nederlando. ¤imontras la jubilean simbolon de la100-jara UEA, desegnitan de GuillemSevilla, kun la teksto “100 jaroj Univer-sala Esperanto-Asocio”.

La jubilea po›tmarko estas vendataen folioj de 10 markoj; •i estas mend-ebla „e la Libroservo de UEA. Unu foliokostas 5,50 eμrojn plus afranko. Ankaμtiu „i marko estis eldonita en tre limigitakvanto.

GK UEA

6 Eventoj

Katalunoj digne festis laInternacian Jaron de Lingvoj

La kataluna esperantistaro koncentr-igis sian festadon de la Internacia Jarode Lingvoj en la dek tagoj inter la 29a denovembro kaj la 8a de decembro.

La plej multenombra aran•o estis la34a Kataluna Kongreso de Esperanto,kiu kunigis 6–8 dec en Sabadell „. 170partoprenantojn el 15 landoj de tri konti-nentoj.

Elstaris la „eesto de prof. HumphreyTonkin kaj d-ro A Giridhar Rao, kiujkontribuis al la kongresa temo “Esper-anto kaj tutmondi•o: perspektivoj por laestonto”. La kvin prelegojn pri la kong-resa temo kompletigis tri prezentoj pri lasituacio en tri malsamaj mondopartoj —Kaμkazio (Pedro Hernández), Afganio(Joan Felip) kaj Barato (A Giridhar) —,kaj entute „. 40 programeroj. Elstarisankaμ la arta programo, kun du teatra±ojde Rikardo Cash luditaj de la TeatraTrupo de Tuluzo, koncertoj de Alejan-dro Cossavella kaj Martin Wiese, popol-dancoj gviditaj de Mon Cardona, kaj latradicia literatura mateno en la kongresafermotago, „i-okaze kun prelegoj deAbel Montagut kaj Humphrey Tonkin.

La kongreso oma•is ankaμ la figu-ron de Jaume Viladoms (1913–1976),unuaranga pedagogo kaj aktiva esper-antisto, kiun la urbo Sabadell oma•islaμlonge de la tuta jaro kun la aktiva kajvidebla helpo de la lokaj esperantistoj.Fine de la kongreso okazis kortu›aoma•o ankaμ al Llibert Puig — lernantode Viladoms en la unua postmilita kursode Esperanto en 1950, kaj motoro de lakataluna Esperanto-movado dum pli ol50 jaroj — kaj al Hèctor Alòs, sekretariode KEA kaj redaktoro de KatalunaEsperantisto en la lastaj jaroj, kiu trans-lo•i•as al ‚uva›io.

Komuna lobiado de KEA kaj UEAEn la antaμa semajnfino la kongre-

son antaμeniris serio de tri rondaj tabloj,grupigitaj sub la nomo Ciklo de kolok-voj Lingvoj, diverseco kaj paco, en kiujpartoprenis 12 renomaj fakuloj. 29 novmatene sub la gvido de la nord-katalunasocilingvisto Gentil Puig-Moreno, dis-kutis pri “kelkaj ekzemploj de la mondalingva diverseco: katalunaj proponoj”Antoni Mir, direktoro de Linguamón,Joaquim Torres, prezidanto de la Asociode Katalunlingvaj Sociolingvistoj, kajEmili Boix, katedrestro pri socilingv-istiko en la Universitato de Barcelono.Vespere, la socilingvisto Jordi Solé iCamardons gvidis interparolon inter la

lingvistino Carme Junyent, membro dela Esplor-Grupo pri Minacataj Lingvojde la Universitato de Barcelono, Mont-serrat Casacuberta, kunordiganto de laVolontularo por la Lingvo de la Centropor Lingva Normaligado de Girona, kajla argentin-devena ±urnalistino PatríciaGabancho pri “la lingva diverseco enKatalunio: defioj kaj ›ancoj”. Fine,matene 30 nov, la politologo JordiArmadans, direktoro de la Fonda±o porla Paco, gvidis la interparolon interFèlix Martí, honora prezidanto de laUnesko-Centro de Katalunio kaj de laInstituto Linguapax, Arcadi Oliveres,prezidanto de la organizo Justeco kajPaco kaj instruisto pri ekonomiko „eUniversitat Autònoma de Barcelona, kajla socilingvistino Maria Àngels Viladot,instruisto „e Universitat Oberta de Cata-lunya.

La ciklon partoprenis kreskantapubliko, de „. 20 homoj en la unua sesio•is „. 40 en la tria kaj lasta. ¤i vigleintervenis fine de „iu kolokvo, kion latablanoj tre aprezis. Entute la aran•o trefavore impresis la partoprenintajn fak-ulojn, kaj certe helpis plikonsciigi lapublikon pri la graveco de la lingvadiverseco kaj •ia kontribuo al la paco,kvankam, bedaμrinde, inter la „eestantojneesperantistoj ne abundis. ‚iuokaze, •ipermesis la kontaktadon de A GiridharRao, reprezentanta UEAn, kaj la poten-caj organizoj bazitaj en Katalunio Lin-guapax kaj Linguamón. Tion sekvis, kela sekvan merkredon Antoni Mir akcep-tis lin kaj Ferriol Macip, sekretario deKataluna Esperanto-Asocio (KEA).

Krome, 3 nov Ferriol Macip kaj AGiridhar Rao partoprenis en la prezentode la dekalogo “Estu lingve daμripova”

„e Universitat Autònoma de Barcelona.Temas pri projekto lan„ita de la lingvajservoj de ok katalunaj universitatoj, kiucelas diskonigi inter la universitatakomunumo la gravecon de la lingvadiverseco. Pete de la lan„intoj, la deka-logo estis tradukita al Esperanto kaj Fer-riol Macip parolis dek minutojn dumties prezento pri la laboro de la esperant-istaro en rilato al la lingva diverseco.

Eldon-agadoTiu laboro inkluzivas ankaμ la eldo-

non de kolekto Delfí Dalmau, prezentitadum la rondaj tabloj kaj la kongreso. ‚itiu bro›ur-kolekto de KEA aperigas enla kataluna lingvo tekstojn rilatajn al lalingvaj rajtoj kaj la lingva diverseco. Persia nomo •i oma•as Delfí Dalmau iGener (1891–1965), pedagogo kaj ling-visto, fondinto de reto de eduk-centroj,prezidanto de la Kataluna EsperantistaFederacio dum la 1920aj jaroj kaj pioni-ro de la socilingvistiko en Katalunio.

La kolekto komenci•as per kvarkajeroj: tri estas tradukoj de Esperanto-Dokumentoj de UEA (teksto de RobertPhillipson kaj intervjuoj al Martinet kajEco), dum la kvara kunigas artikolojnaperintajn en Kataluna Esperantisto subla titolo Esperanto kaj lingvaj rajtoj.Kolekto de artikoloj 2005–2008. Lakolekto daμrigos per ritmo de po 2–3novaj eroj jare, kiuj estos senditaj, kielaliaj nacilingvaj eldonoj de KEA, al tri-deko da universitatoj en la KatalunaLandaro kaj vendataj en la „efa libro-vendejo pri lingvoj de Barcelono.

Krom la Dalmau-kvaropo, estis pre-zentita en la kongreso la libro La Uni-versala Kongreso de Esperanto de 1909en Barcelono de la historiisto FrancescPoblet i Feijoo. Temas pri popularigaverko dulingva en la kataluna kaj Espe-ranto, en kiu la aμtoro prezentas lamirindan agadon de la kataluna Espe-ranto-movado inter la jaroj 1909 kaj1912, dum kiuj Esperanto fari•is sociafenomeno. La verko daμrigas lianantaμan samformatan verkon La komen-ca Esperanto-movado en Katalunio,aperintan kvar jarojn antaμe. En lavenontaj du jaroj estas planitaj du novajverkoj en la dulingva kolekto pri histo-rio de KEA.

Per tiuj agadoj KEA fermas sianfestadon de la Internacia Jaro de Ling-voj kaj komencas tiun de la Centjari•ode la 5a Universala Kongreso en Barce-lono, kies kvar „efaj aran•oj koncen-tri•os inter la 23a de aprilo kaj la 3a demajo.

Gazetara Servo de KEA

Sabadell (Foto de Josep M. Serrano)

Eventoj 7

Pri lingvaj rajtoj en Florenco

25 nov en Florenco en la historiaPalazzo Vecchio Itala Esperanto- Fede-racio (IEF) aran•is kunvenon pri HomajRajtoj kaj Lingvaj Rajtoj okaze de lajaro 2008, Internacia Jaro de Lingvoj.La kunveno esti aran•ita kun la kunla-boro kaj la aμspicioj de Accademia dellaCrusca (Akademio pri la itala lingvo), laNacia Unesko-komisiono, la urbo Flo-renco kaj la Accademia Eurolinguistica-sud (eμropa asocio de lingvistoj).

Parolis pri “Homaj Rajtoj kaj Lin-gvaj Rajtoj” la honora prezidanto de“Crusca”, Francesco Sabatini, fama ita-la lingvisto, kaj ok aliaj profesoroj elpluraj italaj kaj svisaj universitatoj.

Estis tu›itaj pluraj temoj, de la deci-do de la Tribunalo de EU kontraμ ladecido aperigi anoncojn pri dungado defunkciuloj nur en la angla, franca kajgermana al la rolo de la araba en UN.

‚iuj neesperantistoj agnoskis larolon de Esperanto por protekti lingvajnrajtojn en la kadro de samrajta interna-cia komunikado.

Laμ Informitale

La vo„oj de la paco

28 nov en “Teatro Sperimentale” enAncona estis por la sepa fojo disdonitajla premioj Zamenhof (La vo„oj de lapaco) kaj Umberto Stoppoloni (La ne-eblaj integri•oj).

‚i-jare la Premio Zamenhof konsi-stas el bela skulpta±o de la konata skul-ptisto Floriano Ippoliti. Ilin ricevis:

— Lella Costa pro ›ia enga•i•o kielaktorino kaj kiel civitanino por kulturode paco, kiu ela„etu la homkondi„on dela katenoj de maljustecoj, diskrimina-cioj kaj aroganteco de povo.

— Ernesto Olivero (fondinto deSERMIG en Torino) pro lia sindedi„o alkredo, kiu fari•as kompleta enga•i•o depropra vivo por helpi la flankemetitojnen plena respekto de kulturoj kaj de reli-gioj.

— Centro de Volontuloj el regionoMarche, asocio kiu kunigas idealeconkaj konkretecon en sia batalo kontraμmalri„econ kaj mizeron pere de gravajsociaj kaj substrukturaj intervenoj en laTria Mondo kaj pere de vera enga•i•ofavore de interkultureco.

La premion Stoppoloni ricevis laasocio “Libera — Asocioj, nomoj kaj[telefon-]numeroj kontraμ „iaj mafioj”,kuniganta asociojn batalantajn por laμ-le•eco kaj defendo de la malfortuloj.

Laμ Informitale

Kubo: Esperanto kaj Unesko

La konferenco Esperanto kaj Une-sko okazis 18 nov 2008 en la sidejo de laKuba UN-Asocio kiel parto de laoma•oj al la Internacia Jaro de la Lin-gvoj deklarita de la •enerala asembleode UN.

La konferencon prezidis konstantasekretariino de la Kuba Unesko-Komi-siono Susana Sardiñas, prezidanto de laKuba Esperanto-Asocio Julián Hernán-dez, kaj Abdel Fattah Ezzeldin — laambasadoro de Egiptio en Havano.

Kvindeko da partoprenantoj aμskul-tis prelegojn de KEA-estraranoj JuanRamón Rodriguez kaj Maritza Gutierrezpri la historio kaj nuntempo, respektive,de la rilatoj inter Esperanto (UEA) kajUnesko, kaj pri la perspektivoj kunlabo-raj kadre de la celoj de ambaμ instituciojinternaciaj.

La reprezentantino de la kuba Une-sko-komisiono pritraktis diversajnaspektojn de la nuna laboro de la Une-sko kaj aparte de la kuba komisiono rila-te al lingvaj temoj kaj projektoj, en kiujEsperanto povus kunpartopreni. ‹ikomentis pri projektoj de la kuba komi-siono pri protektado de indi•enaj lin-gvoj, kadre de la agado de la Movado deNealiancitaj Landoj, kiun Kubo prezi-das nuntempe, kaj same pri aliaj temojkiel alfabetigado. ‹i esprimis interesonpri kunlaboraj projektoj kun KEA.

Oni konfirmis la celon komunanprotekti la gepatran lingvon kiel esencanelementon de identeco kaj strategianfaktoron por daμrigebla evoluo, „ar •ikonsistigas la vojon al nova erao, en kiu„iu popolo kaj ties lingvo havu samajnrajtojn ekzisti kaj krei pli justan socion.

Maritza Gutiérrez González

A7: ‚iusemajne pri Esperanto

Oni devas ege danki al Franz J For-tuny Loret de Mola, esperantisto elMérida (Jukatanio/Meksiko), kiu sukce-sis aperigi en „iu numero de la novagazeto A7 artikolon rilate al Esperanto.

Artículo 7 aμ simple A7 estas semaj-na gazeto kiu aperas en Mérida ekde 7jun 2008 en eldonkvanto de 15.000ekzempleroj. En „iu numero aperis en larubriko Libera Tempo artikolo jen pri laideo de Esperanto, jen pri la gramatiko,jen pri la uzo de Esperanto.

Ekzemple, en la ±us aperinta numero26, Franz raportas pri la vizito de Chri-stiane Altrogge el Germanio kaj DanielaDeneva el Bulgario al Mérida kaj al lamajaa zono. La aμtoro montras kiel utilaEsperanto povas esti kaj proponas al lalegantoj ali•i al la tutmonda movado.

‚iujn priesperantajn pa•ojn de A7oni el›utu „e la retpa•o de MeksikaEsperanto-Federacio http://www.Espe-ranto-mexico.org/eo/taxonomy/ term/2.

Martin Schäffer

La kunveno pri homaj kaj lingvaj rajtoj en Florenco estis la plej solena evento oma•e al laInternacia Jaro de Lingvoj 2008 en Italio. (Fotis Marco Menichetti)

8 Eventoj

Kompreneble vi povas… kurson

24–26 okt okazis unuafoje kune enWedgwood Memorial College, Barlas-ton, Britio, la de kelka tempo regulaaran•o “Course-you-can” (vortlude aμ“Kompreneble vi povas” [Esperantonlerni] aμ “Kurson vi povas” [„eesti]) porkomencantoj kaj la relative nova “Dron-do” (rondo por demokrata diskutado)por pli spertaj uzantoj de la lingvo.

Malcolm Jones gvidis CYC, kaj •uisla „eeston kaj kunlaboron de ok komen-cintoj: „iuj jam antaμe faris unuajnpa›ojn, aμ per la po›taj kursoj de EABaμ per lecionoj „e “lernu.net”. ‹ercajrakontetoj, enigmoj, lingvaj ludoj kajkanto de ‡ak le Puil provizis bazon porparoligi la studantojn kaj vastigi ilianvortostokon; aldoni•is laμokaze pritrak-to de la prononcado, la korelativoj,diversaj “falsaj amikoj”, ktp. Aparteamuzis la rollegado de la ses teatra±etojNun ni komprenas… kaj aliaj verkitaj dePaul Gubbins por akompani la infanankurson Springboard to Languages — jataμga materialo ankaμ por plenkreskajlernantoj, kiuj volonte leoni•as, robo-ti•as, dentobrosi•as, perskribile tiklas ladorson de iom sentema po›tkarto…

Derek Tatton, antaμa estro de lakolegio, estris la Drondon: deko dahomoj kunvenis por diskuti diversajntemojn, pri kiuj ili jam antaμe ricevisfoliojn kun fonaj informoj kaj diskut-vekaj demandoj. Temis i.a. pri Civitane-co, La monda financa krizo, “MonaLisa”, Aprezo de vino kaj de poezio…Seriozeco montri•is rilate la pritraktonde la temaro, sed tio ne malpliigis la•uon de la interdiskutado, kaj ofteaμdeblis ridado post iuj inter›an•oj…

Esperanto estis la „efa lingvo ankaμdum la libera tempo, „e la man•otablokaj dum vizitoj al la biblioteko Butler,

aμ al la oficejo kaj librovendejo deEAB. La “komencantojn” oni tameniom indulgis, kaj la angla estis por iliankoraμ tolerata, sed ili ne povis eviti lakonstaton, ke Esperanto estas veravivanta lingvo — kun vere vivantajuzantoj!

Nova iniciato estos plia CYC jam enjanuaro: “Course-you-can… Jan”. kiungvidos Stephen Thompson, konata mult-jara, multflanka samideano. Denove lakomencantoj povos sperti altgradanuzon de la lingvo, pro la samtempaokazigo de “Ni festivalu!”, en kieskadro okazos “Ni teatrumu!”. La stud-rondo pri Esperanto-teatro, sub la gvid-ado de Paul Gubbins, turnos atenton alla verkoj de d-ino Marjorie Boulton,aparte al Provludo en la klubejo, kaj•enerale al komedioj.

Detaloj de „i tiuj venontaj eventojtroveblas en la angla „e: http://www.esperantoeducation.com/residential.html

Malcolm Jones

TILE: Daµrigi la someron

Komence de novembro en So„i, laurbo de la vintra Olimpiko en 2014,estis organizitaj Tagoj de InternaciaLingvo Esperanto (TILE-4) al la aran•ovenis 11 aliurbaj gastoj kaj 10 so„ianoj,gvidataj de Vladimir Bespalov.

La gastojn allogis la ebleco daμrigila someron, renkonti esperantistojn kajripozi.

La programo enhavis prelegon deVladimir Kosolapov pri dolmenoj,seminarion pri kluba agado, promena-dojn tra la urbo kaj en montaro, koncer-ton de Sergej Sergejev kaj koncerton deensemblo de rusaj popolaj muzikiloj,viziton al la Arbo de Amikeco…

Margarita Karceva

Esperanto „e la portugala PEN

15 nov 2008 „e la Portugala PEN-Centro en Lisbono okazis densa literatu-ra vespero, prezidata de Casimiro deBrito, poeto kies famo etendi•as alJapanio. Lia kolego Giorgio Silfer pre-legis pri la originala literaturo en espe-ranto, kun aparta fokuso al •iaj originoj.La publiko estis tre interesata pri la kon-sisto kaj deveno de la unua generacio deesperantistoj, fine de la dek-naμa jarcen-to.

En la diskuto Giorgio Silfer (kieskandidatecon kiel internacia sekretariode PEN-Klubo subtenis ankaμ la portu-gala centro) parolis pri la „eesto deesperanto en la portugallingva literatu-ro, ekzemple la figuro de la alkemiistoen la samtitola romano de Paulo Coelho,kaj ankaμ pri la „eesto de la portugala ennia traduka •enro, por kiu interalie akti-vis lastatempe La Karavelo.

Demandite pri la dezirindo de pli da“portugaleco” en la esperanta kulturo,Giorgio Silfer respondis ke, precipe, libedaμras la minimuman atenton de laesperanto-kanzono al la melodieco de laportugala. Kaj li pensas ne tiom pri lafaduoj, kies eminenta interpretistinoestis Amalia Rodrigues, kiom pri la kan-toj de Vitorino. Giorgio Silfer memintencas baldaμ labori super tio.

La diskuto, kiu daμris •is la nokt-mezo, envolvis ankaμ la internan struk-turon de PEN-Klubo kaj la futuron detiu grava internacia kaj sendependaneregistara asocio.

HeKo

La 20an fojon en Morbecque

La 20a Eμropa Rendevuo disvolv-i•is dum tri tagoj, de la 7a •is la 9a denovembro en Morbecque (Francio), kun87 partoprenantoj el ok landoj. Krom lakursoj diversnivelaj, prelegis Edmondkaj Arlette Plutniak pri sia eksterordina-ra voja•o per trajno de Moskvo al Joko-hamo, kaj Mikaelo Bron›tein pri la„efurboj de Ruslando.

La fama magiisto Trixini ravis laspektantaron per siaj magia±oj. Bron-›tein kantis esperantlingve kaj ruse. Kielkutime, la belga klubo de Gent proponisri„an libro-servon.

Dum tri tagoj, esperantistoj el Bel-gio, Britio, ‚e†io, Germanio, Luksem-burgio, Portugalio, Ruslando kaj Fran-cio vivis kune kaj fratece en varmaetoso dank’ al Esperanto, kiu faciligas larilatojn inter homoj diverslandaj.

Richard ValetGru

pfot

oen

Mor

becq

ue

Eventoj 9

Paraiba Valo, denove

La lastan novembran tagon okazis enla urbo Resende, ›tato Rio, la 74a Ren-konto de Esperantistoj en la ParaibaValo

Pro speciala klopodo de Willy Sal-les, akceptis nin la komforta sidejo de laloka komerca asocio ACIAR. Post salu-toj kaj legado de la protokolo, oni infor-mis pri pluraj okaza±oj en la regiono,inkluzive de instruado de Esperanto enoficiala kadro de Lernejo en la proksimaurbo Tri Riveroj kaj en privata universi-tato en la urbo Vassouras.

Paulo Carvalho prelegis pri la mov-ado en Rio, Carlos Valle prelegis treatentoveke pri “Muziko — la alia uni-versala lingvo” kaj Paulo S. Viana pre-zentis “Guton da Gramatiko”. Post dek-lamoj de Sylla Chaves, oni intervjuissamideanojn Aloísio Sartorato kaj Giva-nildo Costa. Dum la renkonto KulturaKooperativo de Esperantistoj el Rioproponis libroservon.

La sekva renkonto okazos en la urboJambeiro, ›tato San-Paμlo, en marto2009.

Paulo Sérgio Viana

700 vortaroj venditaj dum monato

(Esper-german) Laμ informo de laeldonejo Marix Verlag, en la unuamonato post •ia apero vendi•is jam 700ekzempleroj de la nova dudirekta vort-aro Kleines Wörterbuch Deutsch-Esperanto / Esperanto-Deutsch. Onitrovas stokojn de la 255-pa•a libroankaμ en ordinaraj librovendejoj,ekzemple en la „efaj stacidomoj deFrankfurto kaj Majenco. (En Frankfurtomi trovis kvar ekzemplerojn okulfrapeprezentitajn en la lingva sekcio de lalibrovendejo Schmitt & Hahn sub la„efa enirejo de la stacidomo, kaj enMajenco e„ naμ ekzemplerojn, kiujn lavendejo Relay stakigis sur aparta tablode Marix Verlag.)

La konataj neesperantistaj retajlibroservoj povas tuj liveri la vortaron.‚e bol.de (http://www.bol.de), kiu ofer-tas librojn sen fakturi sendokostojn, •idum kelka tempo estis inter la 5.000 plejvendataj libroj.

Oni do povas supozi, ke la eldon-kvanto de 4 mil ekzempleroj ne estis troalta. Ver›ajne la vortaro fari•os similasukceso kiel la lingvogvidilo Esperanto— Wort für Wort de Klaus Dahmann kajThomas Pusch, de kiu dum 14 jaroj vend-i•is 10 mil ekzempleroj.

Ulrich Matthias

Novaj vojoj konstrui la movadon

Almenaμ tiel kredas la nova estrarode Hungaria Esperanto-Asocio (HEA)elektita en novembro 2008, kies mem-broj plejparte de 2006 gvidas la „iu-tagojn de la landa organizo.

En 2008 HEA i•is unu el la plejgrandaj Esperanto-organizoj el la mon-do. ‚ar HEA havas pli ol mil aligitajnmembrojn al UEA, •i rajtas je du repre-zentantoj en la komitato de UEA. Lamembraro de la landa organizo aktualeestas pli alta ol 1300 personoj (kune kunla ali•intaj anoj de enlandaj mem-bro-organizoj).

La nuna strukturo de HEA similas alkonsorcio de diversaj organiza±oj fondi-taj ne nepre por servi ekskluzive Espe-ranton, sed ili „iuj senescepte konsentaspri la uzado de Esperanto por atingisiajn celojn. Do la membroj de ali•intajsocietoj — kvankam ili utiligas Espe-ranton — ne estas devige individuajmembroj de HEA.

Danke al Jozsef Baksa, prezidinto deHEA inter 2006–2008, nun estrarano, laAsocio sukcesis akiri signifoplenajnsubvenciojn ›tatajn, per kioj •i ne nurpreterlasis siajn antaμjarajn financajnmizerojn, sed nun planas strukturajnevoluigojn, elpensas jardaμran strate-gion pri komunikado kaj partoprenas enpli da eventoj civilaj dise en Hungario.

‹ajnas promesoplena iniciato laserio de rondaj tabloj organizataj dise enla lando pri la uzebleco de Esperanto enlokaj, regionaj, interregionaj kaj inter-naciaj kunagadoj de civilaj organiza±oj.En 2008 okazis preskaμ duoncento datiaj eventoj, kio havas kroman mesa•on:laμ la nuna estraro la movado ne nepredevas koncentri•i „irkaμ la „efurbo.

HEA volas servi siajn membrojn, nenur atendi ofera±ojn de ili. Tiucele fun-kcias po›telefona E-grupo/reto; tiun ser-von •uas pli ol 600 personoj, kiuj havas

ian konekson kun Esperanto, alikaze iline povus ali•i al tiu grupo. La membrojricevas senpage aμ altrabate telefonilon,kaj ili povas telefoni inter si senpage,ekstergrupen laμ signife pli malaltajtarifoj ol kutime.

Imre Szabó, la nova prezidanto jenedeklaras pri la novtipa agado de HEA:“Pli bonas „eesti surloke komunumajn„iutagojn, ol deklari kiel unusola aμununura la servon de movado kaj Inter-nacia Lingvo. Se anstataμ nura okupi•opri Esperanto inter kvar muroj, oni volasservi ankaμ lokajn komunumojn, do lasocion — ne kontraμ, sed per Esperan-to!” Espereble helpos tiujn „i celojnankaμ nia nova±retejo Esencoj (esen-coj.info) kaj la nova retpa•o de HEAatingebla „e la adreso eszperanto.info.Post unu jaro ni povos diri pli multe priniaj sukcesoj-malsukcesoj…

László Sz´keRespondeculo pri komunikado de HEA

Por esperanto-verkistinoj

Kultura Centro Esperantista kajFeminisma Esperanta Movado proponasla unuan Atelieron por Esperanto-Verk-istinoj: pasigi semajnon kune en laEsperanto-Domo de ‚aμdefono kaj trej-ni sin al verkado, „u proza „u poezia.

La kontribuo de virinoj al la esperan-taj literaturo kaj publicistiko estas anko-raμ tro malforta. FEM volas stimuli lakvalitan kreskon de niaj verkistinoj,sendepende de la a•o. Tial kun KCE •iproponas prioritate al virinoj „i tiun ini-ciaton, kiu konsistas el prepara kores-ponda kurso, sekvata de surloka trejn-ado en la semajno „irkaμ Pasko 2009.La ali•o al la prepara retkurso estas sen-paga por FEM-anoj, kostas kvindek svi-sajn frankojn por la ceteraj (se vi havasla esperantan civitanecon, vi rajtas je10-procenta rabato).

HeKo

Ronda tablo okaze dela dua IRIS-festivalo(Szolnok, Hungario),nova unusemajna amas-evento dum kiu HEA-membroj riceviskompletan provizadonsenpage.De maldekstre: KláraMikola — estraranino,József Baksa — prezid-into, nun estrarano,Imre Szabó — prezid-anto, Andrea Horváth— estraranino.

10 Eventoj

pri Esperanto kaj la historio de NEspA.Philip Pierce legis la rakonton pri la turode Babel kaj diris kelkajn vortojn pri •i.Indu Devi Thapaliya rakontis pri siapartopreno en la kurso NASK kaj en laUniversala Kongreso en Nederlando.

Post tralego de salutmesa•oj regio-naj reprezentantoj parolis pri siaj aga-doj, planoj kaj sugestoj. La jara kajfinanca raportoj estis prezentitaj de,respektive, Bharat Ghimire kaj Posh RajSubedi. Membroj komentis, demandiskaj fine aprobis ambaµ raportojn. Mem-broj dankis al L.P. Aghihotri kaj PhilipPierce pro monprunto por ebligi a„etonde terpeco ekster la urbo. La unua sesiofini•is per parolado de la kunvenestro,Razen Manandhar, la prezidanto deNEspA. Je la fino li eksigis la estrarankomitaton de la pasintaj du jaroj.

En la dua sesio oni elektis novanestraron de NEspA. Por la venontaj dujaroj estas elektitaj: prezidanto: s-inoIndu Devi Thapaliya; vicprezidantoj:Narendra Raj Bhattarai, Posh Raj Sube-di; •enerala sekretario: Bharat KumarGhimire; sekretario: Himlal Parajuli;kasisto: Shree Prasad Pokharel’; mem-broj: Parasar Rijal, Navin Lal Shrestha,Rudra Adhikari, Shakuntala Dhakal,Bhagavati Adhikari.

Bharat Kumar Ghimire

La sesa LF en Uljanovsk

29 nov 2008 en Uljanovsk (Ruslan-do) okazis la 6a Lingva Festivalo. ¤inkunorganizis la Uljanovska Esperanto-klubo kaj la urba pedagogia universita-to. Kutime LF-oj en Uljanovsk okazasprintempe, sed „i-jare aperis eblecoorganizi •in dufoje. Kelkcent parto-prenantoj „eestis en la prezentoj de pli ol20 lingvoj. Post kvar blokoj de prezentojokazis internacia koncerto.

Al la festivalo estis invititaj honorajgastoj. Irina Gon„arova, la organizantode la Moskva LF, rakontis pri sia spertokaj pri metodikoj de lingvolernado.Aleksandr Blinov, la iniciatinto deLF-oj en Ruslando, faris lingvan kvizon.Aleksandr ¥rustaljov kantis dum lakoncerto kaj kadre de aliaj programeroj.La perlo de la Festivalo estis mond-voja•anto Vladimir Savinov (vidu fotonsur p•. 27).

Unuafoje la Festivalo daµrigis sianprogramon dum la sekva tago. En laEsperanto-klubo okazis ronda tablo“Kiel lerni lingvojn” kun partopreno dela honoraj gastoj kaj instruistoj de lafestivalo.

Yurij Karcev

Unufraze� 6–7 nov en la kunveno “EnglishOnly”, organizita de la Goethe-Instituten Bruselo, Seán Ó Riain informis pri laagado de EEU k starigis multajn utilajnkontaktojn. (Eµropa Bulteno)

� La Gdanska filio de PEA partoprenis„i-aµtune la Festivalon de Mondkulturoj,organizitan de ‚ebalta Kultur-Centro,per standoj k ekspozicioj, artptogramode infanoj el la Gdanska lernejo ¹50,leciono de Eo k strata opiniosondado priEo: inter 120 demanditoj 85 sciis ion priEo k 35 sciis nenion. (Pola Esperantisto)

� La Esperanta PEN-Centro per prelego“Tri mil lingvoj mortontaj: kaj la via?”de Giorgio Silfer, preparita kun PerlaMartinelli, kontribuis al la programo dela festivalo Ex Border en Goricio fine denovembro. (HeKo)

� Informstando pri Eo k ekspozicioEsperantlingvaj libroj pri Orientoj estisaran•itaj en la oktobra Festivalo de Sci-encoj en Varsovio. (Pola Esperantisto)

� Ekde la lernojaro 2008/2009 en laErevana Pedagogia Universitato deScenarto (Armenio) Eo estas akceptitakiel studobjekto en la unua studjaro; •ininstruas Kamarnik Gevorgjan k SusannaGevorgjan. (Landa Agado)

� Grupo Studo kaj Disvastigo de la Lin-gvo Esperanto en Alfenas (Brazilo) en laloka universitato UNIFAL-MG okazigasE-kurson, kies diplomitoj akiras kromajnpoentojn en municipaj oficialaj konkur-soj. (BEL Informas)

� Prelegoj pri Eo k elementa E-kursoestas antaµviditaj en programo de lanova Universitato de la Tria A•o enPelplino (Pollando), inaµgurita 1 okt2008. (Pola Esperantisto)

� 8–10 nov en la provinco de Pisa (Ita-lio) okazis filmado de la speklaklo Dok-toro Esperanto de Mario Migliucci.(Heroldo de Esperanto)

� En grava filatela ekspozicio, kiu oka-zis „i-novembre en Campinas (Brazilo)estis montrita 80-folia kolekto Babeloestu detruita de e-isto James Pitton; •ikonsistas el po›tmarkoj, po›taj stampoj,oficialaj po›taj kartoj k aliaj po›taj doku-mentoj. (BEL Informas)

� Okaze de la Eµropa E-Kongreso je lavenont-jara Pentekosto en Herzberg oka-zos granda Esperanto-ekspozicio en laKavalira Salono de la bela, historiaKastelo Herzberg k speciala ekspoziciokun raraj E-kolekta±oj k E-filatela±oj enla urba biblioteko. (GEC/ICH)

Jansen nomumita profesoro

D-ro Wim H. Jansen (vidu la supranfoton) estas nomumita speciala profeso-ro pri interlingvistiko kaj Esperanto „ela Fakultato de Homaj Sciencoj de laUniversitato de Amsterdamo (UvA). Lakatedro estas kreita de la Fonda±o Inter-nacia Esperanto-Instituto.

Wim Jansen fokusigas sian instru-adon al interlingvistiko kaj la akirado dela lingvo Esperanto. Lia esploro •is nunkoncentri•is en la sintakso kaj tipologiode Esperanto. Jansen finstudis pri aviad-ilkonstruado en Delft (1970) kaj prikompara lingvistiko en Leiden (1989).

Post kariero en la eµropa astronaµ-tiko li aktivi•is kiel publikigisto kaj lin-gvoinstruisto en plenkreskula edukado.Ekzemple, li publikigis la unuan vort-aron eµskan-nederlandan. Ekde 2002Jansen estis universitata instruisto priInterlingvistiko kaj Esperanto „e UvA.Li verkis tezon pri la vortordo en Espe-ranto, per kiu li promocii•is en 2007 „eUvA.

Atilio Orellana Rojas

Kongreso en Nepalo

La 10a kongreso de Nepala Esperan-to-Asocio (NEspA) okazis 15 nov 2008en Padmakanya School, Dillibazar,Katmando. Partoprenis 62 esperantistoj,pli ol duono de la tuta membraro de laasocio.

La programo estis dividita en dusesioj. La unua sesio komenci•is per lakantado de la himno La Espero. PosteMukunda Raj Pathik anoncis unuminu-tan silenton memore al la forpasinta pre-zidantino de NEJO, Apsana Giri, kajNarandra Bhattrai bonvenigis la kong-resanojn. Mukunda diris kelkajn vortojn

Tribuno 11

Eµropo kritikas Hispanion pro lingva diskriminaciode Dafydd ab Iago el Bruselo

La Konsilio de Eµropo en Strasburgopublikigis sian duan raporton fine dela jaro pri la situacio de la malpli ofteuzataj lingvoj en Hispanio.

Surbaze de la raporto la komitato deministroj — kiu reprezentas la ›tatojnde la tuteμropa internacia organizo —alvokas Hispanion plibonigi la uzadonde la regionaj kaj minoritataj lingvoj „ela justicaj kaj ›tatadministraj instancoj.

“Pli da klopodoj estas necesaj porprotekti la asturan, kaj specifa le•arodevas esti akceptita por la aragona kajkataluna lingvoj en Aragono”, — reko-mendas la Konsilio, kies raporto insti-gas la hispanajn aμtoritatojn “klarigi lastatuson de la galega lingvo en Kastiliokaj Leono, de la portugala en Olivenca,de la berbera en la aμtonoma urboMelilla kaj de la araba en la aμtonomaurbo Ceuta”.

La raporton preparis komitato desendependaj ekspertoj, kiuj sekvas laaplikadon de la Eμropa ‚arto de regio-naj kaj minoritataj lingvoj. En Hispaniola „efa respondeco pri la aplikado de la‚arto restas „e la aμtonomaj komun-umoj kiel Madrido, Valencio, Kata-lunio, Galegio kaj Eμskio. Tamen laekspertoj memorigas, ke la hispanaregistaro havas superrigardan aμtorita-ton pri la afero. ‚i tie la ekspertoj

bedaμras la “certan” mankon de koher-eco.

“En kelkaj kazoj, la aμtonomajkomunumoj povas malfaciligi la aplik-adon de la ‚arto”, — notas la ekspertoj.Alia manko estas la nekunlaborado interregionoj kun la sama lingvo, ekzemple,Katalunio kaj Valencilando (kvankamla lingvo nomi•as kataluna en Kataluniokaj pli malpli “valencia” en Valenci-lando).

Alia problemo estas la manko depolitiko por promocii ekster Hispanio laideon pri Hispanio kiel plurlingva ›tato.“La aμtoritatoj de Eμskio notas, ke laeμskaj lingvo kaj kulturo ne estas enten-ataj en la agado de Instituto Cervantes”,— atentigas la ekspertoj.

Tamen la plej grava manko rilatas alla jura sistemo. Laμ la ekspertoj, •i estasunu el la „efaj punktoj, kiuj malhelpasHispanion komplete plenumi siajn inter-naciajn devojn laμ la ‚arto. Estas“struktura” problemo spite al la novale•o (akceptita en decembro 2003) pri laju•aro. Kvankam la nova le•o enkondu-kis kelkajn plibonigojn, la plenumadoestas nesufi„a je la ›tata nivelo. Laekspertoj atentigas, ke la koncerna orga-no en Hispanio, la ¤enerala Konsilio dela Ju•aro, montris •is nun neniun inten-con movi sin al plibonigo.

Burgos. Ankaμ en la aμtonoma regionoKastilio kaj Leono la galega estas parolata.(Foto de la Aµdvida Departemento de EK).

La ekspertoj de la Konsilio notas, keja ekzistas formala rajto uzi la regionajnlingvojn en la nuna jura kadro. La hispa-na ju•aro ankaμ postulas de kelkaj ofic-istoj montri konon de unu el la kun-oficialaj lingvoj (kataluna, galega kajeμska). Tamen la le•o ne fiksas tiunpostulon por ju•oj kaj magistratoj. ‚itio malfaciligas la plenumadon de lapromesoj donitaj de Hispanio.

Esperanto en la etero

La unua Internacia Kongreso de Radio, okazinta en 1925en Parizo, akceptis Esperanton kiel internacian helplingvonegale uzebla kiel aliaj lingvoj. Tiun rezolucion konfirmis en1927 la Internacia Unio de Radio.

Sekve de tiu rezolucio pluraj radiostacioj ekdissendisEsperanto-programojn.

Edmond Privat, iama direktoro de la Svisa Radio, prezid-into de la Universala Esperanto-Asocio kaj iniciatinto de laEsperanto-elsendoj de Radio Bern, ofte klarigis kaj substrekisla valoron de Esperanto en la radio, speciale por grandigi laesperantistaron en la mondo kaj por helpi novajn esperan-to-parolantojn. Ankaμ Ivo Lapenna, prezidinto de UEA, oftepledis por la subtenado de valoraj Esperanto-akira±oj. Tiutem-pe niaj radio-elsendoj estis regule kaj detale menciitaj en lamonata gazeto de UEA… same kiel faras multe da naciaj kajregionaj ±urnaloj.

Bedaμrinde kelkaj esperantistoj efektive ne komprenas lavaloron de tiuj elsendoj kiel rimedo por pli bone ellerni la uni-versalan lingvon. Ili ankaμ ne komprenas la netakseblan valo-ron de la oficialigo de Esperanto por radiofoniaj celoj, nek lavaloron de pene akiritaj radio-elsendoj en Esperanto kiujtamen pruvas — e„ antaμ skeptikemuloj — ke nia lingvo verevivas.

Ili preferas miopan babiladon kaj infanecajn artikoletojn,pensante ke ili savos tiel la dronantan ›ipon, kiun ili mem tra-boris per siaj malinteligentaj, senplanaj kaj sencelaj opinioj.Ilia skeptikismo kontraμ fundamentaj necesoj de la Esperan-to-movado estas e„ pli granda ol la skeptikismo de malamikojde la universala lingvo.

Kondutante tiamaniere ili rekte malfavoras kaj kontraμasla progreson de nia homarama lingvo. Tiajn malinteligent-ulojn ni ne bezonas! Ili malmulte komprenas, estas malbonajkonsilantoj kaj dan•eraj gvidantoj.

Dum multaj jaroj aro da redakcioj fervore kaj senlace klo-podis kaj daμre klopodas diskonigi Esperanton per la radio:Varsovio, Budape›to, Parizo, Havano, Vatikano, Hilversumo,Bilbao, Kubo, Beogrado, Romo, Pekino k.t.p., maloftaj ofi-ciale kaj politike rekonitaj Esperanto-atinga±oj.

Por survivi, la koncernaj redakcioj bezonas regulajn rea-gojn, se ne — Esperanto malaperas el la etero… kio okazisjam tro ofte, bedaμrinda perdo por nia movado.

Aμskultado kaj taμga diskonigado de Esperanto-radiopro-gramoj estas do tre rekomendinda, malgraμ unuopaj antipro-gresemaj mensetoj!

Se vi ›atas Esperanton, se vi amas vian infanon, pruvu kevi faras „ion por ke •i survivu!

Prof. J. W. HaazenPeterburga ‹tata Universitato (Ruslando)

12 Tribuno

Por pli daaltkvalitaj,diverstemajlibrojen Esperanto

Post la finredakto de la decembra Ondo ni ricevis plianreagon al la demandoj de nia kvina ronda tablo “‚ulegokrizo (ankaµ) en Esperantujo?”

Mi legis kaj relegis la artikoleton Kial ni ne a„etaslibrojn? (La Ondo de Esperanto, 2008, ¹11) kaj restis kun lasento ke la titolo estas misgvida. Kion •i signifas? Ke espe-rantistoj ne a„etas librojn? La respondo estas: ili ja a„etas.Kion signifas “ni” en la titolo? ‚u temas pri ni la [tuta] Espe-ranto-parolantaro? Tiam necesas refoje emfazi ke ja, esperant-istoj a„etas librojn. Plej probable ne „iuj. ‚u „iuj parolantojde la rusa a„etas librojn?

En la enkonduka alineo, la demando estas iom alie vort-umita, kaj •i havas pli da senco ol la insulta titolo. Al lademando en la alineo, “Kial esperantistoj preskaμ ne a„etaslibrojn?” la artikolo mem donas kelkajn respondojn. Mipretas veti ke la respondoj al tiu demando estas same multajkiel la personoj kiuj respondas •in. Kaj „iuj pravas certa-grade.

Mia supozo estas ke la demando naski•is el iu mita kredoke la Esperanto-parolantaro estus iel, mirakle, supera al lacetera, ne-Esperanta mondo. Tian kredon mi rigardas kun iomda skeptiko. Kaj sekve mi rigardas same ankaμ la demandon.Feli„e la demandoj lan„itaj de La Ondo estas iom pli real-ismaj, e„ se en la sama demando oni miksas du ne nepre inter-rilatajn ideojn: a„etadon kaj legadon.

1. ‚u nuntempe oni efektive a„etas/legas malpli daEsperanto-libroj ol antaµe?

Kvankam oni ja produktas kaj eldonas ankaμ en Esperantotre valorajn librojn (multajn ege valorajn kompare kunantaμaj jardekoj), preskaμ certe la kvanto de la eldonataj,a„etataj kaj legataj libroj falis laμ la paso de la tempo.

Sed tio ne estas trajto nur de la Esperanto-mondeto.Ankaμ en la ekstera mondo la eldonkvantoj ›rumpis, ankaμ tiehomoj a„etas pli singarde kaj legas pli malmulte. Kaj la Espe-ranto-parolantoj kaj la aliaj havas malpli da tempo por legilibrojn. Ni pasigas pli da tempo antaμ la ekranoj (televida kajkomputila, kaj, malpli, kineja). Por la nuna rapidema homoestas pli facile kaj komforte pasigi du horojn antaμ televidilopor spekti filmon laμ libro por kies legado ›i aμ li bezonusplurajn horojn se ne tagojn. Aldone, estas multe pli komfortekaj, certe, multe pli sekure aμskulti muzikon aμ vo„legitanlibron dum oni helikas en trafiko „e la stirilo, ol legi, kio ofteokazas (kaj e„ pli ofte okazis) en publikaj transportiloj.

2. ‚u la (supozata) mallegemo/mala„etemo en Esper-antujo havas specifajn kialojn kompare kun la “Grandamondo”?

Ni ofte ›atas kompari nin kun la ekstera mondo, forges-ante, konscie aμ ne, ke tia komparo ne „iam havas bazon.Kompari „iujn parolantojn de etna lingvo kun „iuj parolantojde Esperanto. Sensenca±o! Plejparto de la parolantoj de etnajlingvoj lo•as en la medio mem de tiu lingvo, kiu konstante„irkaμas ilin. Ili iras al la kvartala biblioteko, rigardas sur labretoj, elektas tion kio al ili ›ajnas interesa, portas hejmen,eventuale tralegas tion kaj, se ili vere ›atas la libron, ili irassekvatage al la librovendejo kaj a„etas aμ mendas la libron. Ilijam vidis •in, trafoliumis •in. Ili scias kion atendi. ‚u tioeblas kadre de la Esperanta parolantaro?

La Esperanto-parolantoj estas parolantoj de minimume dulingvoj. Ili devas dividi siajn ›atojn rilate kultur(i•)on inter ladiversaj lingvoj, kaj por tio ili, probable, havas difinitajnkvantojn de tempo kaj mono, dividitajn laμ personaj priori-tatoj. ‚ar plejparto de la homoj estas unulingvaj, aμ apenaμbalbutas fremdan lingvon, kompari nin kun ili ne havassencon.

3. ‚u la situacio en nia libromerkato estas plibonig-ebla? Se jes, kiel?

Tiu „i parto de la respondo probable plej taμgus sub 1, sedmi preferas •in „i tie por povi respondi la trian demandon.

Inter la kialoj pro kiuj, supozeble, oni ne a„etas pli daEsperanto-libroj estas: la Esperanto-komunumo ›ajnas ne estiaparte ri„a (finance); la fakto ke el sia por-Esperanta bu•etooni ne povas kaj membri en Esperanto-organiza±oj kaj a„etilibrojn (kaj aliajn esperanta±ojn) kaj aboni Esperanto-period-a±ojn kaj partopreni Esperanto-aran•ojn; la relative alta prezode niaj libroj (kun la emfazo ke la prezoj postulataj de kelkajeldonejoj estas simple insultaj), kaμzita de la magraj eldon-kvantoj; nesufi„e da libroj por „iuj (sociaj, politikaj, religiaj,eduknivelaj) tavoloj de la Esperanto-parolantaro.

Interalie, por plibonigi la situacion de nia libromerkatonecesas havi pli da finance bonfartaj anoj, pli da (persona)mono bu•etita por Esperantaj libroj, pli da altkvalitaj, divers-temaj libroj en Esperanto, kiuj kostu malpli. Kaj jes ja, pro-bable, helpus pli da emo legi en lingvo, kiun ni mem elektis.

Ionel Oneþ

Libroservo de UEA (Nederlando)

24 nov 2008 forpasisMarguerite Jaccard (1914-2008)

aktivulino de la Laμzana Esperanto-Societo (Svislando),konata ankaμ kiel Lekanto; ›i ludis la „efan rolon en la fil-mo de NANDIR Lekanto al Pekino (2004).

30 nov 2008 forpasisRalph Arnold Lewin (1921-2008)

konata usona mikrobiologo kaj algologo, profesoro pribiologio, aμtoro de pli ol 250 sciencaj verkoj, inter kiujankaμ kelkaj en Esperanto, plenrajta membro de AIS.Kuntradukinto de Winnie-la-Pu de Alan Alexander Milneen Esperanto (1972) kaj redaktoro de Internacia Vortarode Mikroba Genetiko (1994).

La 11an de decembro 2008 forpasisAntanas Garbauskas (1932-2008)

litova vitralisto, esperantisto ekde 1956. Lia diplomaverko Esperanto — amiko de paco estis eksponita en lasesa Festivalo de Studentoj kaj Junularo en Moskvo(1957). Li ilustris Esperanto-lernolibrojn, pentris ilustr-a±ojn kaj afi›ojn pri Esperanto, ornamis Esperanto-klubojn kaj ekspoziciojn.

Tribuno 13

E@I prezentas

Kio estas Komputeko?

Komputeko (mallongigo de “prikomputila ter-minokolekto”) estas projekto de E@I, kiu celas kunigi la pri-komputilajn terminojn de diversaj vortaroj, por plifaciligi laaliron al kaj la komparon inter la diversaj vortaroj, kaj tielstimuli •ustan lingvouzon kaj kontraμi la uzadon de (ofte fu›aformo de) usonangla termino.

Komputeko ne celas anstataμigi ekzistantajn iniciatojn(kiel Komputada Leksikono kaj Reta Vortaro), sed male ilinplifortigi, plifaciligante la aliron al diversaj fontoj kaj kom-parante elektojn kaj proponojn de diversaj vortaroj.

Ni rimarkis, ke tre ofte esperantistoj uzas anglajn termi-nojn, kiam ili parolas pri komputil-rilataj aferoj, simple „ar iline konas, nek facile retrovas taμgajn terminojn en Esperanto.La vortoj tamen ekzistas; vi ilin trovos en la terminokolekto— kaj eble surprize povos konstati, ke enestas pli ol 7500(!)prikomputilaj, aktualaj vortoj (kio ankaμ pruvas, ke Esperan-to jes ja taμgas por ajna fako kaj estas plenvalora lingvo).

Pri Komputeko E@I kunlaboras kun la „efaj tradukskipoj(Openoffice.org, Firefox, Drupalo, KDE…). Maμro La Torrede la Akademio de Esperanto detale provlegis la tutan Kom-putekon. Bertilo Wennergren estas lingva konsilanto pri mal-facilaj kazoj.

La retejo www.komputeko.net estas „iutage vizitata deinter 30 kaj 45 unikaj vizitantoj, kaj vizitoj kreskas. La naci-lingvaj tradukoj, kiujn ni aldonis al la retejo ankoraμ ne estastre fidindaj. Nur la esperantlingvaj estas momente vere pri-laboritaj kaj pridiskutitaj (bonvenas helpo pri alilingvaj termi-noj por la projekto).

La papera versio de Kompu-teko, kiu aperis en majo 2008kaj estas interalie havebla en lalibroservoj de FEL kaj tiu deUEA, preskaμ el„erpi•is. Estasplano — kaze de bezono —represi •in por la UK 2009.Laμplane en 2010 aperos novaeldono kun pluraj modifoj kajaldonoj. Ni alvokas vin informipri eraroj kaj pri laμ vi mankan-taj vortoj en la pa•o http://v i k i o . i k s o . n e t / P r o j e k t o j /Komputeko/SubPa•o6.

Temas pri provizora pa•o — ni planas krei apartan vikiontiucele sub www.komputeko.net

E@I havas multajn planojn pri terminaroj — ne nur kom-putilaj. Se vin interesus kunlaboro pri tio, ne hezitu kontaktila estraron. Mankas tempo kiel „iam al „iu, sed se ni agaspa›on post pa›o, eblas multegon realigi ene de kelkaj jaroj. Nijam rezervis la retregionon terminaro.net por granda komunaloko, kie eblos estonte trovi laμeble plej ri„an kolekton determinoj por multaj fakoj.

Yves NevelsteenEn la februara Ondo aperos prezento de la DVD-filmo

Esperanto estas…

‚u utopio, aµ •usta vojo?Mi ne scias, kiu estas la komitatano Z, sed lia kolumno en

la decembra Ondo pensigis min. Li mencias la AkademionInternacian de la Sciencoj San Marino (AIS), kiu agonias, „arla fondinto Helmar Frank ne plu aktivas. La “Z”, damne,pravas. Li pravas ankaμ koncerne de Paul Neergard kaj Aka-demio Comenius. Sed, „u tio signifas, ke tiuj du Akademiojestas malbonaj aμ mal•ustaj?

La celo de Neergard, kunigi la plej elstarajn sciencistojn eluniversitatoj kaj akademioj mondvaste, por pridiskuti kajpublikigi fakajn temojn en Esperanto, ja estis intenco noblakaj entute ne kurioza. Precize la saman principon havas ALF(Academia Latinitati Fovendæa), kiu kunigas profesorojn kajakademianojn parolantajn latine. Nur escepte rajtas membri•ihomoj, kiuj ne havas la postulatan rangon, sed jes ja grandajnmeritojn pri la movado. Estas ekster ajna dubo, ke la revo de„iu serioza latinisto estas membri•i en ALF, kies kongresoji•is pilgrimlokoj de “kremo de la kremo ”, elstaraj latinistoj ella tuta mondo. Presti•o de ALF daμre kreskas kaj floras. Kialne reali•is la esence identa ideo de Neergard? Aμ ni havasmaltro da elstaraj sciencistoj apogantaj Esperanton, aμ maltroda esperantistoj kompetentaj pri sciencoj. Kaj ni sen ajnaemocio konstatas, ke Akademio Comenius i•is sensignifasurpapera±o, „ar neniu plu pretas vivteni •in.

Absolute la samo validas pri AIS. Jes, Helmar Frank estisentuziasmulo. Jes, li estis pompema. Sed, „u la ideo, kreiinternacian esploran kaj instruan organiza±on kun Esperantokiel la plej grava el la kvin laborlingvoj, estas malbona? Likolektis aron da profesoroj, docentoj kaj aliaj universitat-nivele klerigitaj homoj, kiuj regas/konas/apogas Esperanton.Li trovis ›taton, kiu, nehavante propran universitaton, pretisapogi kaj subvencii AIS-on, agnoskante Esperanton kiel nor-malan instrulingvon kaj laborlingvon flanke de sia propra›tata lingvo. Li entuziasmigis esperantistojn plukleri•i enEsperanto. La sistemo de sciencaj titoloj identas kun la itala/sanmarina, sed neniu nacia scienca grado validas sen esti“adapte adoptita” antaμ la internacia komisiono de fakuloj.Neniu atingas originalan sciencan gradon sen prezentiampleksan skriban labora±on kaj sen partopreni preskribitankvanton da instruunuoj. Reago de la esperantistaro: “Frank nekapablis agnoskigi AIS-on en ajna grava lando”; “Frankdisdonas sciencajn titolojn”; “Kun AIS-titolo oni ne atingasajnan materian avanta•on”.

Agnoskigi Esperanton kiel samvaloran kleriglingvon enajna universitato sukcesis neniu antaμ Frank nek post Frank.Li provis profiti de la ekonomia situacio en orienta Eμropo,a„etinte kaj adaptinte kelkajn domojn en Slovakio por havimaterian bazon, kaj prezentinte al la tiea ministerio pri eduk-ado projekton de privata universitato kun Esperanto kiel unuel la laborlingvoj. La ministerio rifuzis, „ar neniu pretissuba„eti la ministron, kiel faris alia samloka privata neslova-ka universitato, kiu intertempe prosperas. Tiuj faktoj estaskompreneble nepruveblaj, tial oni daμre primokas Frank kielsentaμgulon.

Nun mi revenu al la prava “komitatano Z”. Neergardfiaskis, Frank fiaskis. ‚u la esperantistoj do daμre konstatos,ke atentigi la eksteran mondon pri taμgeco de Esperanto en lascienca klerigado estas utopio, aμ, „u, damne kaj diable, fin-fine trovi•os iu kura•ulo, kiu diros: jen la •usta vojo, kiun nisekvu kaj subtenu???

Vera Barandovská-FrankNe forgesu (re)aboni

14 Zamenhof-150

… se la nacionalismo de fortuloj estas nenobla,Kiel anoncite en la redakcia kolumno,„i-jare en La Ondo aperos tekstoj de kajpri Zamenhof.

Ni komencas per aperigo de laZamenhofa letero, kiun oni dum plurajjardekoj konis nur laμ cita±o, publikigita

de Edmond Privat en 1920 en la Vivo deZamenhof (‚ap. XII) kaj represita postnaμ jaroj de Johannes Dietterle en laOriginala Verkaro (p. 344–345) kiel«Respondo de la 30. VI. 1914 (al invitopartopreni fondon de “Hebrea Ligo”»).

Oni ne sciis, ke Privat publikigis nurfragmenton, •is Hans Henrikson (kiumigrinte al Israelo akceptis la judannomon Jeremi Gi›ron) en 1982 trovis latutan tekston en la Nacia kaj Universita-ta Biblioteko en Jerusalemo. � p. 15

Zamenhof-150 15

la nacionalismo de malfortuloj estas neprudentaEvidenti•is, ke Privat citis el letero

de Zamenhof al William Heller — bo-hemia judo, prezidanto de la Esperanto-Grupo Zamenhof en Leitmeritz enAμstrio-Hungario (nun Litomìrice en‚e†io), sekretario de HEA (Hebrea

Esperanto-Asocio). ‚i tiun leteron(ankaμ la leteron de 9 jul 1914 kaj lapo›tkarton de 10 jul 1914, ambaμ deZamenhof al Heller) Henrikson sendisal Ludovikito, kiu aperigis ilin enPVZ-10 (Postrikolto de ludovika±oj,

1985) kaj poste en la tria volumo de laOriginalaro (p. 344–345). Fine •i aperisen MEH (Mi estas homo, 2006) kieldokumento ¹66. Sed la originalo de laletero ne estis presita en la Aµtografojde Ludoviko (1989). � p. 16

16 Zamenhof-150

La prezidanto de la Esperanto-Ligoen Israelo, Josef ‹emer, kies dankindankunlaboron mi •uis en 2006, pretigantetradukon de la letero de Zamenhof al laBiluanoj de 18 nov 1883 (MEH, ¹3),retrovis la leterojn al Heller en la kolek-to de aμtografoj Shvadron en la Naciakaj Universitata Biblioteko (Jerusalemo).

Josef sendis fotokopiojn de la leterojal ni kaj proponis, ke ni faksimile aper-igu en La Ondo unu el la leteroj, kaj laalia aperu en Israela Esperantisto. Nielektis la unuan leteron (MEH, ¹66),kaj nun „iuj povas vidi, kion LudovikoZamenhof tajpis al la iniciatoro de HEA(kies kunveno en Parizo ne okazis pro lakomenci•inta mondmilito).

Zamenhofologoj povas kompari laeditoradon de Privat kaj Ludovikito kajvidi, ekzemple, ellasojn kaj miscitojn de

Privat. Harfendemulojn eble interesose„ la maniero de la emfazado de la vor-toj, kiujn Zamenhof substrekis.

Pli gravas, ke en „ies dispono nunestas la aμtenta dokumento, kiu atestasla evoluon de la Zamenhofaj ideoj prinaciaj problemoj. En la studenta a•o liestis, laμ liaj propraj vortoj, “grandapolitika cionisto” (MEH, p. 250), aktiv-ulo de la ‘palestinofila’ movado ¥ibatCion kaj prezidanto de la plenumkomi-tato de ¥ovevej Cion en Varsovio. Seden sia plej ampleksa studo Hilelismo(1901) li fortege kritikis cionismon kajfine dedi„is sin al homaranismo, kiun lidonacis al la mondo en 1906 kaj kiun lievoluigis •is siaj lastaj tagoj… Homar-ano ne povis aprobi naciismon, e„ tiunde sia propra gento.

Aleksander Kor±enkov

Kulturo 17

Poemoj de Pjotr Vjazemskij

Pjotr Andréjevi„ Vjázemskij naski•is 12 (23) jul 1792 en familio de ri„a rusa princoedziniginta irlandaninon. Ricevinte brilan hejman edukon li daμrigis siajn studojn enPeterburgo kaj en Moskvo, sed en 1807 post la forpaso de la patro, li reiris hejmen, kie linprizorgis lia bofrato, verkisto kaj historiisto Nikoláj Karamzín, kies hejmon frekventis plejfamaj tiuepokaj beletristoj.

En la frua juna•o Vjazemskij ekverkis, stimulite de la agrabla vivo, frua edzi•o (en 1811)kaj la milito kontraμ Napoleono. Li verkis epikurecajn poemojn, elegiojn, epigramojn, fablojn.Postmilite, sub la influo de liberalaj ideoj, li projektis konstitucion kaj liberigon de servutuloj, kio kaμzis konflikton kunlia diplomata ofico. En la 1820aj jaroj li verkis plurajn romantismajn elegiojn kaj enga•itajn poemojn inkluzive de LaRusa Dio. Lian popularecon atestas, ekzemple, tio, ke la unuan „apitron de Eµgeno Onegin de lia amiko Pu›kin,komencas epigrafo el La unua ne•o de Vjazemskij.

Post kelkaj jaroj ekster la ›tata servo, en 1830 li ekservis en la financa ministerio, kaj fine de sia kariero li estisvicministro pli klerigo kaj „efcenzuristo en Ruslando, senatano, membro de la ‹tata Konsilio.

En la matura a•o, precipe post la morto de Pu›kin (1837), Vjazemskij estis konservativulo, kaj tio respeguli•is en liajlirikaj (ekzemple, La Sankta Rusujo) kaj literaturologiaj verkoj. Demisiinte en 1858, li forveturis al Germanio kaj mortisen 1878 en Baden-Baden. Ni proponas kelkajn liajn fruajn poemetojn. AlKo

AL LA PORTRETO DE BOMBASTA POETO

Bibris’ per lingvo dia kantis, sen diskut’:Neniu el homar’ komprenus lin en tut’.

1810

EPITAFO

Rusia Diogen’ jen ku›as „i-parcele:Tiu ja vivis en barel’, la nia — kunbarele.

1811

DU HUNDOJ

“En „ambro dormas vi, mi frostas sur peron’,Pro kio?” — grasan mopson skoldis hundo vila.Respondis tiu: “pleje simplas la rezon’:Prenitas vi por serv’, mi — por amuz’ facila”.

1819

BATITA HUNDO

Hund’ bojis al ›telist’, punitas •i pro •enoal dormo de sinjoro; je alia foj’Dormadis hund’, kaj pri›telitas domo: je matenoPunita estis hundo — „ar ne estis boj’.

1819

HOMO KAJ PAPILIO

Mokadis hom’ pri eta papili’.“Matena gast’! Vi povras, senkonsola! —Momentas via vivo! — diras li. —Kaj via tombo jen — arbust’ viola”.Vici•as multaj jaroj laµ rutin’Cent jarojn havas la oldul’ en fin’.Mortante jam sur lito de turmento,Li diris kun suspir’: “La viv’ estas momento!”

1819

Aspekton de Femido kial, artemuloj,Kun glavo kaj pesil’ imagas vi en glor’?Per glavo ›i senkulpajn bu„as sen skrupuloj,Kaj per pesil’ ekscias pri korupt-valor’.

1810aj jaroj

LANGO KAJ DENTOJ(orienta apologo)

Sultan’ veziron skoldis foje pro la mank’,Ke li ne estis firma laµ la karaktero.“Pro tiu manko — al la sorto estu dank’!¤i min retenis en la gloro kaj prospero, —Respondis la veziro, — tiu „i malfirm’Dum la kortegaj ›an•oj estis mia ›irm’.Mi sesdekjaras nun, — aldonis li, frivola, —El firmaj dentoj, kiujn al mi donis la natur’,Ne multaj — vidu — restis nur;Transvivis ilin „iujn mia lango mola.”

1823

Tradukis el la rusa Valentin Melnikov

18 Kulturo

El “Mia jarcento”de Günter Grass

En 1999 aperis Mia jarcento de Günter Grass — cent mallongaj rakontoj,mozaikeroj de la dudeka jarcento. El malsamaj perspektivoj aperas mal-samaj personoj: simpatiaj kaj malsimpatiaj, krimuloj kaj viktimoj, virojkaj virinoj. Tiuj rakontetoj ligi•as intime kun la germana historio, kajfinfine el la bunta †aoso aperas plena bildo de la dudeka jarcento.Jam sep „apitroj el Mia jarcento aperis en La Ondo de Esperanto, „iujelektitaj kaj tradukitaj de Wolfgang Kirschstein. Nun ni proponas la okan,verkitan antaµ 75 jaroj.

1934Inter ni dirite: oni devintus reguligi tiunaferon pli akurate. Estis mi tro konduk-ita de personaj kialoj. La embarasokomenci•is post la tro hasta transloki•opro la pu„o de Röhm1. De Dachau alko-manditaj, ni transprenis la 5an de julioKZ2 Oranienburg, mallonge post laanstataμigo de komplete fu›ula SA-anaro per protektoskipo3, cetere dekamaradoj, kiuj antaμnelonge en Wies-see kaj aliloke senceremonie pritraktisla Röhm-klikon. Ankoraμ videbleel„erpitaj, ili transdonis al ni la tutanbutikon inkluzive de kelkaj SA-sub-gvidantoj, kies devo estis helpi „e laburokrata parto de la transpreno, sed ilimontri•is komplete sentaμgaj.

Unu el tiuj batemuloj — kun lakarakteriza nomo ‹talkapo — ordonisveni al apelo la kaptitojn konfiditajn alni kaj igis la judojn inter ili stari aparte.

Apenaμ dekduo da figuroj, el kiujunu aparte kaptis atenton. ‚iukaze mituj rekonis Mühsam4. Nedubebla, tiumuzelo. Kvankam en la pundomo deBrandenburg oni jam forsabris la bar-bon de tiu eksa sovetribela„ulo kaj cete-re ankaμ sufi„e sisteme pritraktis lin,tamen restis sufi„e da li. Inter ni dirite,anarkiisto de la subtila speco kaj krometipa kafejliteraturanto, kiu dum miajfruaj jaroj en München prezentis •ene-rale komikan vida±on kiel poeto kaj agit-anto por absoluta libereco, jes ja, kajspeciale por libera amoro. Nun staris tiumizeruleto antaμ mi, apenaμ alparol-ebla, „ar surdigita. Por klarigi li montrisal siaj oreloj, kiuj estis parte pusaj, partekrustintaj, kaj ridetis senkulpi•e.

Kiel adjutanto de brigadestro Eicke5,mi raportis al li kaj deklaris, ke Mühsam

estas unuflanke sendan•era kaj aliflankespeciale dan•era, „ar e„ la komunistojtimis lian parolfluon. “En Moskvo ilijam estus ekzekutintaj lin”.

Brigadestro Eicke diris, ke mi zorgupri tiu afero kaj rekomendis specialanpritrakton, kio ja estis sufi„e kompren-ebla. Finfine estis Theodor Eicke, kiupersone likvidis Röhm. Sed tuj post laapelo mi faris mian unuan eraron, „ar miopiniis, ke mi povis transdoni la filabo-ron al tiu SA-idioto, ‹talkapo.

Inter ni dirite, mi malinklinis pli olnecese ekrilati kun tiu judo. Krome lidemonstris dum la pridemandado mir-indan sintenon. Al „iu demando lirespondis per versoj el poemoj, evidentesiaj propraj, sed ankaμ de Schiller: “kajse vi ne riskos la vivon…”6. Spite almanko de kelkaj antaμdentoj, li recitisscenejtaμge. Tiu estis unuflanke komi-ka, sed aliflanke… Krome •enis min lanazumo sur lia juda nazo… Des pli larompoj en ambaμ ties vitroj… Kajne›ancelebla li ridetis post „iu cita±o…

‚iukaze mi lasis al Mühsam kvardekok horojn kaj donis al li la ur•an kon-silon mem fini dum tiu tempolimo.Estintus la plej pura solvo.

Nu, li ne faris tiun komplezon al mi.Do ‹talkapo ekagis. Evidente, li dron-igis lin en iu klozeto. Mi ne volis sciidetalojn. Montri•is, post detala esploro,ke estis kompleta fu›a±o. Kompreneble,poste estis malfacile ›ajnigi suicidon. Lamanoj en nenatura spasmo. Ni ne sukce-sis eligi lian langon. Krome la nodoestis plektita tro sperte. Mühsam neniamkapablus tion. Kaj tiam ‹talkapo farisplian merda±on, „ar li dum la matenaapelo komandis: “Judoj antaμenpa›upor fortran„o!”, kaj tiel li publike dis-konigis la tutan aferon. Tiuj sinjoroj,

inter ili du kuracistoj, kompreneble tujkonstatis la fu›a±on.

Brigadestro Eicke senplue ripro„ismin: “Aμskultu Ehardt, tion vi, je Dio,devintus solvi pli glate”.

Ne eblis ne konsenti al tio, „ar, interni dirite, tiu afero dum longa tempopostsekvos nin, „ar ni ne sukcesis silent-igi tiun surdan judon… En la eksterlan-do oni celebris Mühsam kiel martiron…E„ la komunistoj… Kaj ni devis fermi laKZ Oranienburg kaj distribui la kapt-itojn al aliaj kampejoj. Nun mi denoveestas en Dachau, probable por provo.

Tradukis el la germanaWolfgang Kirschstein

Notoj1. Röhm, Ernst (1887–1934) estis gvid-

anto de la nazia SA (sturmta„mento). LaμHitler, Röhm intencis pu„i kontraμ lin, tialRöhm kaj aliaj eblaj konspirantoj kontraμ lanazian diktaturon estis murditaj dum la “nok-to de longaj tran„iloj”. Röhm estis arestita enBad Wiessee (suda Bavario) kaj mortpafitala 1an de julio 1934.

2. KZ estas mallongigo de la germanavorto “Konzentrationslager” (koncentrejo).

3. Protektoskipo (Leibstandarte-SSAdolf Hitler). Elita trupo por protekti grav-ulojn, parto de SS.

4. Mühsam, Erich (1878–1934). Verk-isto kaj anarkiisto, aktivulo de la bavariasoveta re•imo de 1919. La nazioj murdis linla 10an de julio 1934 en KZ Oranienburg.

5. Eicke, Theodor (1892–1943). Brigad-estro (Brigadenführer-SS), kiu organizis lateroron komence en KZ Dachau (suda Ger-manio). Unu el la „efekzekutistoj dum la“nokto de longaj tran„iloj” (li mortpafisRöhm). En junio 1934 Eicke transprenis KZOranienburg (norde de Berlin) kaj organizisen julio la malfondon de tiu koncentrejo.

6. “kaj se vi ne riskos la vivon…” Postesekvas: “vi neniam gajnos la vivon” fine de laRajdista Kanto de Schiller.

Kulturo 19

Nia trezoro

La unua gazeto15 sep 1888, kiam la lingvo estis

unujara, Zamenhof sendis al la Ruslan-da „efadministracio pri gazetaro petonpor permesi eldonon de „iusemajnarevuo La Internaciulo (Me±dunarodnik).Sed Zamenhof ne ricevis permeson, kajla unua Esperanto-gazeto aperis enNurenbergo 1 sep 1889: La Esperantisto:“gazeto por la amikoj de la lingvo Espe-ranto”. ¤ia eldonanto estis la prezidantode la Nurenberga Mondlingva Klubo,eksvolapukisto Christian Schmidt, kajZamenhof estis la redaktoro.

Zamenhof faris preskaμ „ion: varbisabonantojn kaj akceptis kotizojn (kun laNurenberga klubo), korespondis kunaμtoroj, lingve korektis iliajn tekstojn,planis la numerojn, redaktis ilin ktp. Enoktobro 1890 Zamenhof i•is eldonistoper kontrakto kun Schmidt pri la dividode la eldonkostoj, sed tio daμris nur unujaron, •is alia eksvolapukisto WilhelmHeinrich Trompeter en januaro 1992surprenis la eldonkostojn de la gazetokaj ekpagis salajron al Zamenhof.

Sed plej gravas, ke Zamenhof verkis.La unuaj kajeroj enhavis „efe liajn tek-stojn veranomajn, pseμdonimajn kajanonimajn. Ekzemple, la tuta sepa kaje-ro (aprilo 1890) enhavis nur liajn teks-tojn, krom kelkaj anoncoj en la lastapa•o. Zamenhof verkis la unuan nekro-logon en Esperanto (pri Löb Einstein),la unuajn rekomendojn pri propagandode Esperanto, kunmetis la unuajn anonc-fakojn, kaj per sia artikolo Esperantokaj Volapük li fondis komparan inter-lingvistikon.

La unuaj ses numeroj aperis en dulingvoj: Esperante kaj germane. Ekde lasepa kajero (25 apr 1890) — nur enEsperanto. En 1889 aperis tri numeroj,en 1890 naμ, kaj poste •i „iumonati•is.Entute: 66 numeroj en 63 kajeroj (plej-parte 16-pa•aj) sur 806 pa•oj.

En la unua abonjaro la revuo havis112 abonantojn, plejparte el Ruslando.Nur ses abonantoj lo•is en Nurenbergo.En 1892 la abonantaro atingis 544 en 12landoj (Ruslando 335, Germanio 124,Svedio 56, aliaj landoj 29). En 1893 laabonantaro rekorde kreskis •is 889.

¤ia temaro estis vasta: esperanto-logio praktika kaj teoria, inkluzive delingvoreformado; Zamenhofaj respon-doj lingvaj, organizaj, literaturaj, finan-caj; movada kroniko kaj movadorgani-zo; literaturo originala kaj tradukita;sociaj kaj popular-sciencaj artikoloj enla rubriko El la mondo; humura±oj kaj

bagateloj; adresaroj de novaj esperant-istoj (ekde ¹1001 •is ¹3030).

La Esperantisto ebligis al la legantojkonati•i kun la agado de alilandaj sam-ideanoj, inter›an•i agadspertojn, diskutilingvajn problemojn. ¤i fari•is •ermode la esperantista “popolo”, kaj en launua numero por 1893 Zamenhof (jamduafoje, post la fiasko en 1890) anoncisla fondon de Ligo Esperantista, kiesmembroj aμtomate i•is „iuj abonantoj.

Danke al la redakta laboro deZamenhof en la tiam sola Esperanto-gazeto la sentradicia lingvo i•is stabilakaj unueca. ¤i akiris sian propran stilonkaj ortografion, sian unuajn mallong-igojn… Beletra±oj el La Esperantisto,verkitaj aμ redaktitaj de Zamenhof, i•isla bazo de la Fundamenta Krestomatio.

Iom post iom formi•is kunlaborant-aro: Antoni Grabowski, Edgar de Wahl,Louis de Beaufront, Józef Wa¼niewski,Nikolaj Borovko…

En aprilo 1892 La Esperantisto i•isEsperantisto sekve de apliko de unu ella proponoj, kiujn Zamenhof faris en la„efartikolo ‹an•ota±o. Esence temis pritri ›an•oj: (1) forigo de la oftaj “oj”,“ojn”, “aj”, “ajn”; (2) forigo de la “iaμ”“aμi” k.c.; (3) forigo de la artikolo “la”.

La reformemo kreskis. ‚ar plurajlingvouzantoj opiniis, ke Esperantonesufi„e progresas pro lingvaj malper-fekta±oj, ekde januaro 1894 en Esperant-isto Zamenhof komencis publikigireformitan projekton de la lingvo.

¤i ›ajnis farita tiel malzorge kajkontraμdire, ke Waringhien, Ludovikitokaj kelkaj aliaj zamenhofologoj suspek-tis, ke Zamenhof intence faris •in tia,por ke oni nek akceptu •in, nek akuzulin pri nedeziro plibonigi la lingvon.

Tamen siajn ideojn reformajn, pli malplila samajn, Zamenhof ripetis plurfoje,kaj eble la projekto de 1894 ›ajnas fu›anur pro nesufi„a atento al detaloj.

Post la vo„donado pri la reformpro-jekto (93 por la reformoj, kaj 157 kont-raμ) Esperanto restis ne›an•ita, koste deskismo: parto de esperantistoj forlasisEsperanton — inter ili estis pluraj aμto-roj kaj abonantoj de Esperantisto.

Trompeter anoncis, ke li financos lagazeton nur •is la jarfino. Zamenhofdenove reprenis la eldonadon de lagazeto, kies abonantaro en 1894 falis de889 al nur 596, kaj tiu nombro malkres-kis en 1895 pro la malabono de laeksi•intoj (la lasta abonlisto montris425 ricevitajn abonojn). Li ser„is novajneblojn kaj ligis kontaktojn kun tolstoj-anisma Posrednik (Peranto) kaj per tioEsperantisto perdis sian neμtralecon enla sferoj de etiko, moralo kaj religio.

Unuafoje la rubriko Folieto de“Posrednik” aperis en la februara Espe-rantisto kun Prudento aµ kredo? de Tol-stoj. Pro •i la ruslanda cenzuro malper-mesis la enportadon de la gazeto enRuslandon, kie •i havis plej multajnabonantojn. Kvankam la malpermesopro interveno de Tolstoj estis baldaμnuligita, post la maja-junia kajero 1895(eldonita en aμgusto) Zamenhof nedaμrigis la eldonadon.

Ludovikito supozis, ke nenio mal-helpis al Zamenhof rekomenci la eldon-adon, kaj ke li uzis la provizoran mal-permeson kiel “bon›ancan” pretekstonpor „esigi sian redaktorecon:

Se ni trankvile foliumas tiamajnnumerojn de la gazeto, ni nepovas deteni nin formuli tian opi-nion, ke la gazeto jam transpasissian zeniton. Jes, ni sentas ianrutinecon de la persona gazeto.Kiom ajn la persono estus talenta,ia limo neeviteble aperas. Do, seni kura•us eldiri nian opinionmalka›e, e„ se li daμrigus tiungazeton post tiu katastrofo, tiojam ne povus havi gravan signi-fon por la lingvo nek por la afero.Ke •i devis „esi eliradi, estis iabon›anco donita de ekstere. Jamvenis la tempo, kiam iu entrepre-nu tute alikarakteran gazeton, kunkiu Ludoviko mem havos plejmalmulte da rilati•o (Historietode Esperanto, p. 136).Antaμ 20 jaroj Georg Olms (Hildes-

heim, New York) reeldonis la tutankolekton. ‚u iu esperantologo kompilosfinfine nom- kaj tem-indeksojn?

Aleksander Kor±enkov

20 Kulturo

La Roma TriptikoJohano Paµlo la Dua. La Roma

Triptiko / Trad. el la pola LidiaLig¾za. — Krakovo: Hejme, 2006. —32 p., il.; 1000 ekz.

Triptiko „ar tri poemoj, Roma „arverkita inter la unika±oj de Romo. Joha-no Paμlo la Dua komunikis sian animonper poezio dum kvardek jaroj, kvankamfoje pseμdonime. Jam aliaj papoj (elkies serio li estis la 267a) sin enga•is enbeletraj kampoj, sed apenaμ papi•inteili forlasis la “hobion”, absorbitaj de lanova tasko.

Johano Paμlo la Dua, male kaj bon-›ance, insistis kaj en 1988 presrajtigis laRoman Triptikon, kiun nun tridek spon-soroj presigis en la Esperanta traduko deLidia Lig¾za. Temas pri tri poeziaj kom-pona±oj vere originalaj, „ar ili estigas,interalie, valoran diskuton, kaj vekasproblemon, kaj helpas •in pozitive solvi.Tiu „i Roma Triptiko ne nur elmontraspoezion plenan je alpa naturo, itala artokaj biblia sa•eco, sed ankaμ — kaj pre-cipe — poezian mergi•on en koncep-tojn filozofiajn kaj teologiajn kaj „e-randajn simila±ojn.

Kiel oni vidas, ni provas randi ladisputon: „u eblas poezio (“liriko”, laμtiufakaj traktantoj) tra konceptojabstraktaj? Aμ, pli klare: „u eblas sens-igi kaj sentigi filozofion kaj teologionpoezio? Mi havas ankaμ la italigitan RT(Trittico Romano), tial spontanas pensial la itala idealisma filozofo BenedettoCroce (Kro„e, 1866–1952) kiu sistemeiniciatis kaj semis traeμrope jenan dok-trinon: poezio emocias koron kaj fanta-zion pro tio, ke •i agas per imagoj-bildoj, kaj tiuj „i siavice apogi•as, kajtrafas la sensojn nur pro tio ke ili estasunuopaj kaj individuaj; universalaj kajabsolutaj kaj abstraktaj konceptoj nekapablas fari•i imagoj-bildoj … Do,deduktu ni, ankaμ tiu Roma Triptiko neestus poezia! Se la teorio pla„is al PaμloValery, •in rifuzis la kontraμa pensfluo,kies epigono estas Thomas S. Eliot,poeto-pensulo, laμ kiu kiu ajn realo-ideo tra la faμko de poeto bur•onas en“vizion”, do, en imago-bildon labori-ganta la profundecojn de la homaj poe-zisensiloj kaj poeziperceptiloj.

Pu›ite de tiu opinio, oni povus ser„ien la malmultaj pa•oj de RT, kiom dafojoj la filozofiaj kaj teologiaj koncep-toj tuj glite disvolvi•as en vido, bildokaj vizio…

Kio, do, estas la “vizio” de la poetoen RT? Fronte al natura fenomeno aμ

okaza±o, en la animo de la poeto ektra-kuras eventoj bibliaj kaj konceptoj filo-zofiaj kaj teologiaj. En la versoj neelstaras rimo aμ aliaj helpiloj foje pli-poezigantaj la tekston (en la esperantaversio, apenaμ videblaj tia±oj). Kajtamen ne temas pri poezio gnomika(= aforisma, maksima) kaj sa•afekta aμmoralisma. Kaj la “vizio” de la poetoi•as via poezipercepta “vizio”! Ekzem-ple: en la unua ero en la Triptiko, lakontemplanto vidas alkuri fronte al siarbaran lavangon kaj multeformajna±ojn. La poeto miras pro iliaj forto,belo, evoluo kaj forpasado. Ja, la homomiras, e„ kapti•as en la miro, male laa±oj ne kapablas miri pri si aμ pri alieseventoj. La homo sin demandas pri laorigino de la “Torento” kaj de si mem,kaj, kvankam per peno kaj sufero (“videvas iri supren, kontraμ la fluon”),retroiras la kurson de „io •is ties fonto,nome la Verbo, la kreanta Vorto. Lakarakteriza miremo, ne admiremo, de lahomo-poeto faras la abstraktajn koncep-tojn miro pri la biblia dia proklamo “kajLi vidis ke tiu estas tre bela”. Kiel nememorigi „e tio, ke jam Platono kaj Ari-stotelo skribis, ke la poezio naski•as ella mira surprizi•o, kaj ke la belo kaj bono(�����������) generas unu la alian?

Duafoje “metafizikaj” konceptojnutras fantazion kaj fari•as sensaj signi-foj en dua ero de la Roma Triptiko. Mal-facilas imagi poeton kiu skribas poremociigi: vera poeto informas pri siajemocioj kaj nova legado pri la mondarealo. Karol Wojty³a haltas antaμ lapordo de la Siksta Kapelo en Vatikano.Li scias, ke ene el muroj brilas la famajpentra±oj-bildoj eltiritaj el la bibliaGenezo. La Genezaj vortoj jam atendissian Mikelan•elon por fari•i bildoj, sedjam antaμe la nenio — la nenio meta-fizika, ne nur fizika — atendis fari•i

bildo per la Vorto: la Vorto kiu ekzist-igis la a±ojn kaj vidis, ke “„io estasbona”, kaj fine fari•is mem karna bildoper la Enkarni•o. Nun tiu Vorto-Bildo,en la pentra±o kaj en la realo, duopigasen “vizioj” pri la Komenco kaj Fino, prila Ju•o kaj Savo. Aparte „i tie la atentaleganto konstatas, ke vere Wojty³a ful-me kunigas, kvankam laμ diversa mezu-ro, la tri spiritajn fortojn, per kiuj lahomo de „iam ser„is la veron, nome:arto, filozofio kaj religia kredo.

Kaj sojle de la Siksta Kapelo lapoeto ne povas ne elvoki al la memorotion, kio en tiu loko okazis al li mem kajkio okazos en la estonteco: Tie falis surlin la tasko de la papeco kaj la samookazos al venontaj elektitoj.

Simile elstari•as la lasta de la trio.Abrahamo, la migranto, la obstina kre-danto, kiu, diavorte altirita, kredas ke limem estos patro de sennombra popolomalgraμ ke el li filo daμras ne alveni,kaj kiu por oferi la unikan fine el linaski•intan filon, supreniras la montonMorija: „io tio fulme konsciigas la poe-ton ke, se la Abrahama patra amo devashavi limojn, tiajn limojn ne havos Alia,kiu donos sian filon al la homoj kiujelprovos ties amon. La tuto kunfluasmilde sed firme en la biblian koncepton:“Dio ja ekamis la mondon tiel, ke filonsian Li donis”. ‚u atingo mistika? ‚umistika poezio? Eble ne. Temas, certe,pri poezio religia, kiu el la biblia rakon-to nedisdegninta nutri•i ankaμ je mit-a±oj, rapide elnestigas kaj poezie komu-nikas la esencon intencitan.

Kion diri pri la esperantigo de RT?Mi havas la italan tradukon el la pola.La esperanta ›ajnas paμsa±o de la itala:pri la litera fideleco, do, neniu dubu; prila poezia transdono mi •in gustis, kajgustigis al kunlegantoj, en la esperantaversio. Cetere la verkaro de Lidia Li-g¾za, originala kaj traduka vaste apreca-ta verkistino, antaμforigas neplenesti-majn hezitojn. Tamen unu stumbletoaperas tie, kie diratas, ke la imagitaj, sedrealon donantaj, pragepatroj, postpeke,•ene konscii•is pri propra nudeco, dumantaμe en la reciproka sindonado “ili nekantis, dum daμris tiu dono”. ‚u kantispor hantis, aμ eble hontis — kiel en laitala? Se tiel, okazus tiom amuza pres-eraro, ke •i aperas kiel altira nevuso enbela viza•o.

Kiu emas kontroli la verdirecon detiu recenza noto, certe konstatos, ke •ine sukcesas briligi la poezian ri„econ dela Roma Triptiko.

Armando Zecchin

Johano Paµlo la Dua

Papo kaj Poeto

Kulturo 21

Grava e„ post la morto de laCivito

Lins, Ulrich. Utila Estas Ali•o. Tra

la unua jarcento de UEA. — Rotter-dam: Universala Esperanto-Asocio,2008. — 126 p., il.

En la periodo tuj post la t.n. Hambur-ga Pu„o (1974–1976) Ivo Lapenna plur-foje parolis al mi pri du eldon-projektojkiujn li ›atus realigi: la prezenton de laUEA-historio tra la protokoloj de laestraraj kunsidoj kaj Mia Fin-Kalkulokun Ili, verko diktita de liaj rankoroj postla UK 1974. Bedaμrinde, malgraμ miajinsistoj, ili ne efektivi•is. Kiam, en lakonferenco de NEM (Parizo 1976) niajvojoj disi•is, li restis sub la influo demediokraj figuroj kaj, pa›on post pa›o,plenumis sian “intelektan suicidon” kielen 1988 mi skribis en nekrologo.1

La cent-jara ekzisto de UEA kaμzisla aperon de du monografioj pritemaj: ladisertacion de Marcus Sikosek2 kaj lanun recenzatan libreton de Ulrich Lins.

Lins koncedas enkonduke (p. 7), ke“Plena analizo de la historio de UEArestas tasko farota” (kio signifas lianimplicitan distanci•on de la epizodeskaverko de Sikosek), sed ke li volas “kom-preneble stimuli al pliaj esploroj” (p. 7).

Efektive, la „apitroj Tra la unua jar-cento de UEA (p. 9–52) kaj La hereda±ode Hector Hodler (p. 53–74) aperis jampli frue (2008, resp. 1988/89 en la UEA-revuo), sekve apenaμ prezentas ionnovan. La fina parto de la verko estassimpla listo de la prezidantoj, direktorojkaj redaktoroj de UEA (kial mankas la•eneralaj sekretarioj?) e„ malpli elvok-iva ol la listo de la Avinjonaj papoj…

La plej interesaj „apitroj restas tiu prila fondinto de UEA, Hector Hodler(1887-1920), kaj tiu pri Ivo Lapenna(1909-1987).

La vivo de Hodler tro kurtis por lasirimarkindajn spurojn. Lia idea mondoapenaμ konatas al la nun-tempaj mem-broj de UEA. Bedaμrinde, neniu entre-prenis (se escepti la ekprovon de Chmie-lik3) kunigi liajn artikolojn kaj verketojnen unu facile konsultebla volumo kun lanecesaj komentoj por nun-tempuloj.

La konkludo de Lins frapas kajtran„as: “… en la organiza strukturo deSAT konservi•is e„ pli de la originalajimpulsoj de Hodler, ol en la neμtralamovado” (p. 72). Post la morto de siafondinto UEA diluis ties penson far“politike neinteresitaj aμ idee neμtral-emaj personoj” (p. 72). Sur la sojlo de siadua jar-cento UEA farus bone, se •i ne

nur parolus pri Hodler, sed reaμdigus linmem en ties verkaro…

Koncerne la “eseon” (certe ne temaspri literatura •enro, sed simple pri skizopri lia („efe) esperantista agado) priLapenna, Lins •in dividas en tri “aktojn”kaj epilogon. ‚i aktoj ampleksas jenajnfazojn en la vivo de Lapenna:

1. •is la frua postmilita tempo;2. 1951 (establi•o en Britujo) •is la

krizi•o en UEA;3. la eventoj „irkaμ la t.n. Hamburga

Pu„o kaj lia agado en NEM (1974–1987).

La Epilogo estas nenio alia ol ›ancel-i•o kiel •uste kaj juste apreci la person-econ de Lapenna (“Lapenna lasis ladiskuton pri justa pesado de liaj meritojkaj mankoj nefermita”, p. 112). Sed „idiskuton lasis nefermita ne Lapenna, sedliaj “pesantoj”. Ke en „i „apitro Linscitas el nekrologo de Régulo4 ebleindikas, ke „i ju•o de la hispano plejproksimas al lia propra.

Tamen, por povi pesi necesas metisur la pesil-tason la tutan pezon deLapenna. Kaj tion povus fari nur verabiografio kiu kunigus ne nur „iujn fak-tojn, sed prezentus la facetojn „i-kadrenecese neglektitajn de Lins: la homo, laamiko, la edzo (triobla; kia tertium com-parationis en la tri edzinoj?), la univer-sitata instruisto kaj sciencisto. Nenio pritio, „u en lia profesia vivo konfirmeblasla trajtoj skizitaj en lia esperantistakariero. Kiel lin taksis superuloj, kole-goj kaj studentoj? Se lia esperantistecopleje konatas al (ankoraμ kelkaj) esper-antistoj, kio do pri lia pan-akira laborokiu certe ne okupis minoran parton delia tempo?

Ankaμ lia jugoslavia tempo bezonasplian heligon (gepatra domo, gimnazio,universitato, profesiaj jaroj, milita tem-po). Lins diras (p. 76), ke “ver›ajne”Lapenna ne estis membro de la Komun-ista Partio. ‚u tio jam ne eltroveblas?Kiam Borsboom verkis pri Andreo Cseh,li preteratentis konsulti la diocezajnarkivojn de la hejma diocezo de Cseh.Kio pri la arkiva situacio en Zagreb kajali-loke en Kroatujo? Kion postlasismilitoj?

Lapenna skribis milojn kaj milojn daleteroj kies sistema ekspluato kaj analizodonus plian bazon por la “justa pesado”postulita de Lins. Se UEA post 1974 kre-dis la “kazon Lapenna” finita, •i eraris.Lia grando kaj gravo ne ›rumpas, se iujkredas detekti „e li homajn aμ psikajnmankojn (neniu vivas sen ili), e„ se tionfaris lia eksedzino Emilija (p. 97).Lapenna povis esti milda kiel ›afo, sedankaμ feroca kiel tigro…

‹ajnas, ke la libron oni iomlast-minute petis de la aμtoro (kvankamla 100-jari•on oni povintus prevididelonge). Eble e„ pro tio en›teli•is kel-kaj misoj: p. 56: mankas la pied-noto 7;p. 84, pied-noto 68: anstataμ Assen estuAsen (tamen ne Azen); p. 93: en la Ver-maas-cita±o io elfalis. Ne klaras, kial enla Bibliografio (p. 123–126) ja rolas laaμtobiografio de Hans Jakob, sed Ham-burgo de Lapenna ka›i•as en la pied-noto 125. La titolo de la verko misimpre-sas propagandece kaj eble ne venis deLins…

La „efa merito de la nuna verko deLins konsistas en tio, ke li donas baviganantaμguston, kiel povus aspekti estontadetala historio de UEA (kiu restos gravae„ post la morto de la Civito) kaj bio-grafio kiu prezentus al ni la “tutanLapenna”. Li havos do duoblan taskonpor la postemeriti•a tempo…

Reinhard Haupenthal

Referencoj1. Haupenthal R. Science analizi la

“Fenomenon Lapenna”: Pensoj okaze de lamorto de Ivo Lapenna (1909-1987) // Sen-naciulo, 1988, ¹2, p. 23; la sama: “Intellek-tueller Selbstmord” // GEJ-Gazeto, 1988,¹2, p. 35.

2. Sikosek M. Die neutrale Sprache:Eine politische Geschichte des Esperanto-Weltbundes. — Bydgoszcz: Skonpres, 2006.— 459 p.

3. Hodler H. Novaj vojoj (La pacproble-mo) / Red. Tomasz Chmielik. — Svidniko:Fondumo “Edmond & Yvonne Privat”, 1999.— 88 fol.

4. Régulo J. Gloso pri Ivo Lapenna(1909-1987) // Boletín, 1988, ¹285, p. 4–5.

22 Kulturo

Kortu›a majstroverkoHeller, Wendy. Lidia: La vivo de

Lidia Zamenhof, filino de Esperanto /Tradukis el la angla BernhardWesterhoff. — Antverpeno: FlandaEsperanto-Ligo, 2007. — 389 p., il.

Kiam Wendy Heller, kaliforniabahaanino kun rusaj kaj jud-germanajradikoj, en 1976 ekhavis la ideon verkipri Lidia Zamenhof, la plej juna filinode L.L. Zamenhof, ›i sciis tre malmultepri tiu rara virino kaj preskaμ nenion priEsperanto, e„ ne havante konojn en tiulingvo kreita de ›ia patro.

En 1985 aperis ›ia plurcentpa•alibro pri la vivo kaj agado de LidiaZamenhof en la angla lingvo. Intertem-pe •i estas el„erpita kaj nur malfacilehavebla brokante. Nun, dank’ al la klo-podoj de la tradukinto Bernhard Wester-hoff, la grava kaj nepre leginda studoekzistas en Esperanto.

Nur en 1980 Heller komencis sianesploradon, kiu kondukis ›in al diversajpersonoj en pluraj landoj, kiuj konis lazamenhofan filinon aμ konservis ›iajnleterojn. La plej fruktodona kontaktoestis trovita kun sinjorino Roan OrloffStone. Sed ankaμ multaj esperantistojhelpis al ›i trovi la dokumentojn. Latasko verki pri Lidia Zamenhof necesi-gis la ellernadon de Esperanto, kaj Hel-ler surprizi•is kiom rapide ›i lernis tiunmirindan lingvon pli flue ol kelkaj lin-gvoj, kiujn ›i studadis antaμe dum jaroj.

En sia infana•o Lidia Zamenhof neinteresi•is pri Esperanto kaj e„ mokisprie. ‚ar ›iaj gepatroj ne volis lasi ›insola en Varsovio, kiam ili veturis al laberna Universala Kongreso de Esperan-to en 1913, ili kvazaμ devigis ›in lerniEsperanton. Tion ›i sukcese faris en kel-kaj semajnoj por kompreni la parola-dojn de la kongreso. Tie ›i aμdis ankaμpri la bahaaj kredo kaj movado kiam ›iapatro donis intervjuon al ±urnalisto debrita religia perioda±o.

La biografio de Lidia Zamenhof(naskita en 1904) estas rimarkinda kajnekutima en pluraj rilatoj.

En la a•o de dek tri jaroj ›i perdissian patron, en la a•o de dudek — sianpatrinon. En kontrasto kun la plimultode la Zamenhof-familianoj ›i elektis nemedicinon, sed juran studadon, sedfakte ne interesi•is pri tiu „i profesio.Anstataμe ›i decidis dedi„i sin plene alla Esperanto-movado, al la pacifismokaj la problemoj de la virinoj. Varbitade Martha Root por la bahaa kredo,

ekde la mezo de la dudekaj jaroj ›ienga•i•is kun „iuj siaj fortoj por ladisvastigo de la idealoj de la bahaamovado. Iuj kredis, ke la bahaa kredosignifas pli altan nivelon de la homar-anismo, kiun Zamenhof inventis. ‹iasindedi„o al la bahaa movado tamen netrovis aprobon „e la Zamenhof-familio,sed kiel liberalaj judoj oni lasis ›in fari.Krom tio ›i estis pli malpli la sola, kiupropagandis la bahaan kredon en Pol-lando.

En 1930 Lidia pilgrimis al Hajfo alla „efsidejo de la bahaa komunumo porengliti la influon de ‹ogi Efendi, la“Gardanto de la Kredo”1.

¤is la eksplodo de la dua mondmili-to Lidia entuziasme instruadis Esperan-ton laμ la Cseh-metodo en diversaj lan-doj, „efe Francio kaj Svedio. Invitita deesperantistoj kaj bahaanoj, en septem-bro 1937 ›i voja•is al Usono, kie endiversaj urboj ›i instruadis Esperanton.

Kiel personeco Lidia estis korpe iommalforta, „ar nur 1,5 metrojn alta, seddespli verva ›i estis kiel instruistino. Laplimulto de la kursanoj tre ›atis ›in, sedsamtempe oni konsideris ›in iom stran-ga, fermita kaj distanci•ema (precipekiam ›i ne laboris, estante laca).

La mikso inter la judino el Pollando,la esperantistino kaj la bahaanino devisveki suspekton, precipe „e la perpleksajkaj sensaciavidaj ±urnalistoj, kiuj

kutime skribis stulta±ojn pri ›i kaj Espe-ranto. Kiel simpatianto de la bahaa kre-do ›i ne „iam trafis al akcepto en espe-rantistaj medioj (kaj inverse). Okazis e„malfeli„aj konfliktoj kaj miskomprenojinter diversaj aktivuloj, organizantoj kajgastigantoj, kiujn Heller imprese pri-skribas. Do Lidia konsideris sian misionen Usono malfacila, e„ parte malsukce-sa, eble ankaμ „ar la usona pensmanierodiferenci•is de tiu en Eμropo. La uson-anoj ne lasis sin amase mobilizi porEsperanto-kursoj, konstato, kiun jamZamenhof faris en 1910, kiam li vizitisUsonon okaze de la Universala Kong-reso en Va›ingtono. Malgraμ tio alLidia estis sugestite flanke de la usonajesperantistoj, ke ›i restu en Usono aμ e„provu ricevi la usonan civitanecon.

‚ar la furora antisemitismo enEμropo •uste fine de 1938, kiam eksplo-dis la fifamaj kontraμjudaj pogromoj(Reichskristallnacht) fortimigis ›inreveni al Pollando. Bedaμrinde la uso-naj enmigraj aμtoritatoj rifuzis ›ianpeton pri longigo de la vizo. Seniluziig-ita Lidia do forlasis Usonon fine denovembro 1938 por esti en Pollando la10an de decembro. Tie ›i vizitis urbojnen la orienta parto por propagandi labahaan kredon. Post la eksplodo de lamilito Lidia klopodis ricevi vizon porFrancio aμ Nederlando, kie esperant-istoj pretis ›in inviti por instrui Esperan-ton. Vizojn ›i bedaμrinde ne ricevis. ‚ar›i ne povis forlasi Pollandon, ›i ankaμne veturis al Svislando, kie en 1939 oka-zis la 31a Universala Kongreso de Espe-ranto. Ankaμ ›ia provo pilgrimi denoveal Palestino fiaskis. La bahaa Gvidanto‹ogi Efendi respondis al ›i en printem-po 1939, ke pro la tikla situacio en lialando ›i prefere prokrastu sian pilgri-mon kaj helpu disvastigi la bahaan kre-don en Pollando.

La 25an de septembro 1939 laZamenhofa domo „e strato Królewska41 estis trafita de bombo, kaj la Zamen-hofoj devis ser„i alian tegmenton. Ada-mo, Wanda kaj Sofio, kiuj laboris en lajuda hospitalo, estis arestitaj de Gestapokaj portitaj en la malliberejojn de Var-sovio. Komence de marto ili denoveestis liberigitaj, sen proceso. Adamo nerevenis, „ar supozeble li estis mortpafitaen arbaro „e Palmiry proksime de Var-sovio. La esperantistoj kaj bahaanoj deUsono klopodis organizi la voja•on deLidia, sed estis jam tro malfrue. Fakte„iuj internaciaj klopodoj forporti Lidianal sekura loko restis vanaj.

1 ‹ogi Efendi estis la plej maljunanepo de Abdu’l Baha, kiu fondis labahaismon.

Kulturo 23

En la varsovia geto Lidia instruis laanglan por vivteni sin. La 22an de julio1942 komenci•is la likvido de la varso-via geto kaj la deportado de judoj al Tre-blinko. Pri la sorto de Lidia longe nenioestis certa, kaj onidiroj cirkuladis. DumWanda Zamenhof, la edzino de la filode Zamenhof, kun sia filo — kajZamenhof-nepo — Ludwik (nun LouisChristophe Zaleski-Zamenhof) sukcesisfu•i el la trans›ar•a selektejo, oni krediske ankaμ Lidia povis savi sin kaj ke ›itrovi•as ie en Ruslando.

Sed fakte nur en 1993 oni ekhaviscertecon pri la sorto de Lidia, kiam ate-stantino kun la nomo Eva Toren, vivan-ta en Tel-Avivo, rakontis en artikolo deJosef ‹emer publikigita en IsraelaEsperantisto, ke ›i konati•is kun LidiaZamenhof en aprilo 1942 okaze depaska festeno „e komuna konato. Laμpropraj eldiroj, Toren vidis la 5an deseptembro 1942, kiel Lidia en la selekt-ejo apartenis al la malfeli„uloj, kiuj estispelitaj al la vagonoj por transporti ilin alla detruejo en Treblinko. La tiam dek-kvar-jara virino memoris, ke Lidia,“mar›is re•maniere, rektastature, kunfiero, malsame al la plimulto de la aliajviktimoj, kiuj estis kompreneble paniki-taj”. Bone, ke „i tiu aktualigo povis estialdonita en la esperanta versio de lalibro de Wendy Heller.

La libro pri Lidia estas do nekutimebone verkita esperanta±o, konceptita laμla usona modelo, kies avanta•o estas •iavigla, malseka rakontstilo kun multajepizodoj kaj konkretaj ekzemploj.

Parte la teksto legi•as flue preskaμkiel ekscita romano (sed •i ne estasromano!). Iuj eroj estas eble iom trodetalaj kiel ekzemple cita±oj el parola-doj de Lidia, kio faras la verkon iomlongspira kaj dika. La decido prezenti latutan tekston en 30 relative mallongaj„apitroj tamen savis •in. Iom kuriozajestas eble la titoloj de la unuopaj „api-troj, sed tio ne gravas.

Al la literatura sukceso kontribuaskompreneble la traduka talento de Ber-nhard Westerhoff, dank’ al kiu la tekstofari•is bone komprenebla, kvazaμ kielse oni legus •in en sia propra nacilin-gvo. Mi renkontis nur unu eraron, tutebanalan, sur pa•o 272: “Al Della estisdirita, ke” anstataμ dirite. Pri la esperan-tigo de iuj geografiaj nomoj eblas natureree disputi (Verduno, Ilinojso, k.s.).

Entute temas pri elstara kaj seriozaesplorlaboro plenumata de Heller, kiuplene liberas de legendoj, fantazioj kaj

hagiografia±oj, karakterizaj parte por lamalnovaj biografioj pri L.L. Zamenhof.

La esencan bibliografion pri la temoHeller konsultis, same multajn gazetajnfontojn kaj leterarkiva±ojn. En la verkotamen oni (t. e. historiistoj) sentas lamankon respektive bezonon de minimu-ma fontindikaro. Ankaμ la elektitaj fotojestas tre vidindaj, kvankam estasbedaμrinde, ke ili ne povis esti presitajen pli bona kvalito. Ankaμ kiel eldona±omem la libro estas minora.

Tiel do esti•is signifa teksto ne nurpor prezenti la vivon de Lidia Zamen-hof, sed ankaμ por kompletigi malplikonatajn sciojn pri la historio de laEsperanto-movado, kiu post la morto deL.L. Zamenhof misie estis daμrigata delia voja•ema filino. ‚ar la libro deWendy Heller estas sendube ankaμsignifa kontribuo al la priholokaμstaliteraturo, indus pripensi „u traduki •inankaμ al la germana lingvo. ‚u Ber-nhard Westerhoff denove pretus trans-preni tiun taskon?

Koncerne la mondkoncepton deLidia, mia persona impreso estas (ebleerara), ke Lidia ne estis tiom vere kon-vinkita religia kredantino (kiel asertisMartha Root) — ›ajnas ke sole ›i kredisje la volo de Dio, kiu laμdire decidas lasorton de la homoj; multe pli ›i vidis enla bahaismo taμgan rimedon por plu

porti la tor„on de la projektoj de sia ado-rata patro, precipe de la idealoj de lahomaranismo, kiun li inventis. Nu, laplej lastaj vortoj, konservitaj de Lidiatekstas, ke ›i kredis je Dio, ke ›i estasbahaano kaj mortos kiel bahaano, „ioestus en Liaj manoj (p. 356). ‚u estaseraro, ke Lidia ali•is al la bahaa mova-do, estas malfacile diri kaj alia deman-do. ‚e nebahaanoj tiu decido en ›ia vivopovas kaμzi ian konfuzi•on kaj distanc-i•emon vidalvide de ›i, malgraμ „iasimpatio por tiu idealisma zamenhofafilino. Definitiva eraro estis ›ia revenoal Eμropo, kie ›i fini•is kiel judino en laneniigejo de Treblinko. Se ›i estusserioze preparinta sian volon, ›i estuspovinta peti la statuson de rifu•into,despli ke sub Franklin D. Rooseveltekzistis tia le•o kaj dudek mil homoj,supozeble judoj plejparte, profitis laeblon resti en Ameriko. Sed Lidia volisrehejmi•i, unue „ar ›i timis, ke ›i povusperdi la polan ›tatanecon, due ›i celisrigardi kiel fartas ›iaj familianoj. ‚iujpostaj provoj forigi ›in el Pollando alsekura loko estis vanaj, nelaste „ar Lidiamem ne volis forlasi siajn proksimulojn.

La dubon, „u Lidia estis bela virinoaμ ne, oni povas definitive meti ad actaper la prezento de la du fotoj kun ›iaporteto sur pa•oj 88 kaj 369.

Andreas Künzli

“Historio de Esperanto” aperis en la serbaLa 13an de decembro serbiaj esperantistoj komu-

ne festis „i-jaran Tagon de Zamenhof — la Tagon dela Libro — en la urba teatro de Kragujevac, iama„efurbo de Serbio. En Kragujevac antaμ unu jarcentoaperis la unua lernolibro de Esperanto en la serba lin-gvo, kiun verkis Jovan P. Jovanovi„, poste urbestrode Kragujevac.

Okazis prelegoj pri Zamenhof kaj pri la historiode Esperanto-movado en Serbio kaj Kragujevac, priinstruado de Esperanto. Inter prelegoj estis kultur-amuza programo, apero de aktoroj, kantistoj, legadode originalaj esperan-taj verkoj k.a.

La komunan festoniniciatis kaj organizis Sa›a Pilipovi„, aktoro kaj espe-rantisto, en Esperantujo konata laμ siaj kabaredojdum universalaj kongresoj.

En la festa programo estis, interalie, prezentita la±us eldonita serba traduko de Historio de Esperantode Aleksander Kor±enkov. La libron, originale verk-itan en Esperanto, komune tradukis Pribislav Marin-kovi„ kaj aliaj membroj de la Beograda Esperanto-societo Radomir Klaji„, kiu eldonis •in. La librohavas 166 pa•ojn.

Dimitrije Jani£i¢

24 Kulturo

Transgenial

http://www.myspace.com/transgenialTransgenial estas germana bando el

Bielefeld. ¤i konsistas el kvar muzik-istoj: Lutz Boberg (piano), Hoppel (dru-mo), Conny Klee (violono, soprana sak-sofono), Frank Simon (kontrabaso). Lainstrumenta muziko fluktuas inter ±azo,mondmuziko kaj popo kun fortaj etnajinfluoj. Transgenial ne havas kantatajntekstojn, kaj do instrumenta muziko jaestas universala lingva±o „u ne?

Conny, la ino de la bando, estasesperantistino, kiun oni povas kontaktien Ipernity: http://www.ipernity.com/home/65230

FAMohttp://www.myspace.com/famofamo

De la persona kaj familia nomojkiujn la artisto heredis, Fa kaj Mo estasla unuaj silaboj. Kunigitaj, ili i•asFAMo. Fonetike en la franca, la vorto[fam] signifas homino, parto de lahomaro tro longtempe mistraktata, troofte preteratentita. Fa estas muziknoto,francfonetike [mo] signifas “vorto ”,taμge por i•i kantisto! FAMo estas do laartista nomo de Fabrice Morandeau(eksa akordionisto kaj kantisto de LaKompanoj) por ke oni facile rememorupri li. Sed antaμ „io FAMo volas estiutila, kaj li esperas laμeble kontribui alfamigo de la Internacia lingvo, tio povushelpi por antaμeniri.

La pa•o de FAMo nun entenas interaliaj francaj kantoj dulingvan kantonL’Esperant’, kiu prezentas Esperanton.FAMo planas registri novajn Esperanto-kantojn kaj baldaμ tie aperos tutesperan-ta kanto…

Jacques Yvarthttp://www.myspace.com/jacquesyvart

Finfine Jacques Yvart starigis sianpa•on „e Myspace! Tie ne aperas Espe-ranta klarigo, sed en la ludlisto estasEsperanto-muzika eltira±o el la lasteeldonita albumo Invito por voja•o.

Unu el la multaj albumoj de JacquesYvart titoli•as Citoyen du monde (Mond-civitano). ¤i estas emblemo de laenga•i•o de la artisto kiu ne nur postu-las tiun etikedon sed ankaμ verkis mul-tajn kantojn kiuj temas pri tio.

Tion pruvas ankaμ liaj kantoj enEsperanto, aperintaj en diversaj albu-moj. La kanto en la ludlisto estas La„evaleto — brila adapto de kanto deGeorges Brassens fare de Roel Have-man kun helpo de Pascal kaj Mari-RozaVilain.

Laherzio

http://www.myspace.com/laherzioEn Hispanio jam du madridaj bandoj

aperigis Esperanto-kantojn en siajdiskoj: Le Punk (“La lukto estas perd-ita”) kaj Tupelopone (“Inter diro kajfaro”)? Nun ankaμ la barcelona bandoLaherzio havas en sia ±us aperinta albu-mo unu kanton en Esperanto.

Laherzio ludas personecan rokonkun influoj latinpunkaj kaj aliaj miks-a±oj. ¤i konsistas el Javier Rodriguez(gitaro, mandolino kaj vo„o), NortoMendez (drumo, perkutiloj kaj vo„o),Chuchi Delgado (saksofono kaj vo„o)kaj Fran Martinez (baso).

La drumisto Norto lernis Esperantonantaμ dek sep jaroj. Venis al li la ideoverki Esperanto-kanton por muziko kiusonas balkanece; li faris provojn kaj larezulto sonis pla„e, kaj fine la bandoregistris la Esperanto-kanton Ne•a, kiuaμskulteblas en la miaspaca pa•o de labando.

Norto diras, ke li estus tre feli„a, setiu Esperanto-kanto disvasti•us inter ladiversaj Esperanto-rondoj kiel eta kont-ribuo al la Esperanto-kulturo.

Pafantohttp://www.myspace.com/pafanto

Pafanto estas repisto esperantista elChardon (Ohio, Usono). Lia muziko —•enerale gangstera kaj urba — estasinspirita de La Pafklik, Dolchamar kajaliaj grupoj.

La motivo de Pafanto estas membr-i•i en Vinilkosmo kiel repisto.

“Mi scias, — li skribis en sia mia-spacejo, — ke ne estas multaj esperantajrepistoj”, kaj do Pafanto deziras kreimuzikon kun La Pafklik kaj helpi kre-adon de aliaj repistoj.

Camping Sauvach

Http://www.myspace.com/campingsauvach

Didier Galan, la kantisto de Cam-ping Sauvach el Namur (Belgio), ekler-nis Esperanton en siaurba kurso, tuj postkiam li eksciis pri la ekzisto de la inter-nacia lingvo en gazet-artikolo. Pro latempo-manko li forlasis la kurson, sed lirestis ano de la loka Esperanto-asocio,„ar la ideo ›ajnis al li inda kaj subten-inda.

Didier intencis verki kanton enEsperanto, kaj en la gazetaro oni e„anoncis, ke la bando kantis en Esperantodum tio ankoraμ ne estis vera, „ar lalingvonivelo de Didier ne sufi„as porverki bonan kanton. Finfine, DenisFlochon, la prezidanto de la loka Espe-ranto-asocio, sin proponis por traduki la„efkanton de la dua albumo de la bando.Didier entuziasmi•is kaj jen la projektoreali•is.

Temas pri Eta feli„o adapto de lafranca Au petit bonheur. Nun •i aμskult-eblas en la miaspacpa•o de la bando.

Denove miaspacumis por viFlo!

Kio nova en Miaspacejo?

Kulturo 25

GazetojLiteratura Foiro, 2008, ¹235

Estas pli da (inter)lingvistiko ol kuti-me en la oktobra numero de LiteraturaFoiro, danke al interesaj kontribuoj deMárton Fejes (Morte naskita pazigrafio),Geraldo Mattos (La ignorata Funda-mento), Giorgio Silfer (pri GiuseppePeano) kaj al la decidoj de la LingvaKomitato pri kelkaj demandoj.

Virinoj okupas gravan lokon, „u permeditiga rakonto de Akimun Rahman(lokita en Triesto, kun azianoj kiel prota-gonistoj) „u per brila eseo de Manuel deSeabra, pri la virino en la Homeraj poe-moj.

Inter la aliaj artikoloj, estas rimarkin-daj la analizo de Anatolo Gon„arov priraμmismo en Sovetunio kaj la teksto deAbdurahman Junusov pri kunlaborointer amaskomunikiloj.

La sepa arto ankaμ „eestas, perrecenzo fare de Giorgio Silfer pri lafranca filmo Inter la muroj, premiita„i-jare en Cannes.

Literatura Foiro estas posedata,eldonata kaj administrata de LF-koop.¤ia „efredaktoro estas Ljubomir Trifon-„ovski.

HeKo

Ricevitaj gazetojAμstria Fervojisto. 2008/3; Esperanto en Azio. 2008/61; Heroldo de Esperanto.

2008/13,14; Informa Bulteno. 2008/4; La Gazeto. 2008/138; La Merkato. 2008/96; La Mova-do. 2008/693; La Ondo de Esperanto. 2008/12; La Revuo Orienta. 2008/10; Le Monde del’Espéranto. 2008/567; Literatura Foiro. 2008/235; Litova Stelo. 2008/5; Monato. 2008/11,12;Okazas. 2008/567; Osieka Sonorilo. 2008/1; Pola Esperantisto. 2008/5; SES Informas.2008/4; Sennaciulo. 2008/9-10; Spegulo. 2008/4; TEJO Tutmonde. 2008/5; Tempo. 2008/3.

Belartaj konkursoj de UEA en 2009La gvida Esperanta artkonkurso, la Belartaj Konkursoj de UEA, invitas parto-prenantojn por la 60a fojo. La rezultojn oni anoncos en la 94a UniversalaKongreso en Bjalistoko.

Partopreno estas libera al „iuj kaj ne ligita al partopreno en la UK. La konkurs-a±oj devas esti novaj kaj, escepte de la infanlibroj kaj kantoj, antaμe ne publikigitajen ajna formo. Krome validas jenaj kondi„oj:

Poezio: Maksimuma longo ne fiksita. Tri premioj.Prozo: Maksimuma longo 200×65 karaktroj. Tri premioj.Teatra±o: Maksimuma longo ne fiksita. Tri premioj.Eseo: Teme ligita kun Esperanto aμ kun la kongresa temo (“Krei pacan ponton

inter la popoloj”: Zamenhof hodiaμ). Proksimuma longo 10 tajpitaj pa•oj; „. 400×65 karaktroj. Premio “Luigi Minnaja” kaj du aliaj premioj.

Filmo: Teme ligita kun Esperanto aμ kun la kongresa temo (vd. sub Eseo).Daμro: 15–60 minutoj. Tri premioj.

Kanto: Originala, publikigita en 2008 (la teksto kaj melodio povas esti verkitajde malsamaj aμtoroj); publikigo signifas unuan publikan prezenton, aperigon enInterreto, aperigon en kompakta disko, k.s. Premio “An-Song-san” kaj du aliajpremioj.

Infanlibro de la Jaro: Originala aμ tradukita libro (alia ol lernolibro), pres-forme aperinta en 2008. Unu premio.

Oni rajtas sendi maksimume tri konkursa±ojn por sama bran„o. Por poezio,prozo, teatra±o kaj eseo oni sendu ilin en unu ekzemplero; por la Infanlibra kajKanta bran„oj en tri ekzempleroj. Principe „iuj konkursa±oj, escepte de infanlibrojkaj filmoj, estas akcepteblaj rete.

‚iuj konkursa±oj alvenu plej laste 31 mar 2009. ‚ion oni adresu al: BelartajKonkursoj de UEA, „e Michela Lipari: � Viale Giulio Cesare 223, IT-00192Roma, Italio; � michela.lipari@tiscali.it.

La konkursa±oj (krom kantoj kaj infanlibroj) estu pseμdonimaj. La vera nomokaj la adreso estu en aparta retmesa•o aμ koverto, se oni sendas la tuton po›te.

Premioj: Unua premio: 240 eμroj; dua premio: 168 eμroj; tria premio: 96 eμroj;Nova Talento (por la plej bona konkursanto neniam premiita) 168 eμroj; Infanlibrode la Jaro: 504 eμroj.

Publikigo: La rajto je la unua eldono de la premiitaj verkoj ne jam eldonitajapartenas al UEA, kiu ankaμ poste rajtos aperigi ilin senpage en antologio de laKonkursoj.

Detala regularo: http://uea.org/dokumentoj/belartaj_konkursoj_regularo.html.GK UEA

Ricevitaj librojAl-Amily, Husejn. La trezoro: Kolekto de 3.000 proverboj kaj anekdotoj el la

araba kaj islama kulturo / Antaμpar. Renato Corsetti. — [Roterdamo]: ArabaKomisiono de UEA, 2008. — 137 p., il.

Heller, Wendy. Lidia: La vivo de Lidia Zamenhof, filino de Esperanto / Trad. ella angla Bernhard Westerhoff. — Antverpeno: FEL, 2007. — 389 p., il.

Johano Paμlo la Dua. La Roma Triptiko / Trad. el la pola Lidia Lig¾za. —Krakovo: Hejme, 2006. — 32 p., il.; 1000 ekz.

Laube, Ji¸í. ‚u kultura integri•o de Eµropo? Jes, sed nur per demokratiasimbiozo de la kulturaj. — Dob¸ichovice: KAVA-PECH, 2008. — 32 p.

Lins, Ulrich. Utila Estas Ali•o. Tra la unua jarcento de UEA. — Rotterdam:UEA, 2008. — 126 p., il.

Raportoj pri la Invitprojekto. 20 invititoj el Azio al la 92a UK en Jokohamo /Antaμpar. Hori Jasuo. — Tokio: JEI, 2008. — 72 p., il.; 500 ekz.

[‚iuj supre listigitaj libroj estis senditaj kiel recenzoekzempleroj.]

26 Mozaiko

Por la novembra tasko “Komuna nomo” venis 11 respon-doj; „iuj respondoj, krom unu, estas •ustaj. Ilin sendis:

Edmund Grimley Evans (Britio), Bruno Lehtinen (Finnlan-do), Jackie Huberdeau (Francio), Ester Olsen (Norvegio),Dorota Burchardt, Hanna Skalska, Zbigniew Tylkowski,Zbigniew Czupka³³o („iuj el Pollando), Roland Larsson (Sve-dio) kaj Klara Ilutovi„ (Ruslando).

La loto donis premion al Klara Ilutovi„. Ni gratulas ›in!La •usta respondo: Sinonimoj.

SudokuSudoku estas japana enigmo populara en la tuta mondo.

Necesas plenigi la kampon per nombroj de 1 •is 9 tiel, ke en„iu horizontala kaj vertikala linio kaj en la kvadratoj 3×3 lanombroj ne ripeti•u.

La respondoj venu al la redakcio po›te aμ rete antaμ 10 jan2009.

Komputile kompilis Aleksej Kor±enkov

Omleto vorota de Dorota?

La kvina telero de la kvakova ±urnalistino kaj verkistinoDorota Terakowska… (La Ondo de Esperanto, 2008, ¹12,p. 22; rimarkis Ionel Oneþ)

Opio por verda popolo

Verkado de artikoloj estas grava afero precipe se temas priopioartikoloj… (Giorgio Bronzetti, http://groups.yahoo.com/group/informado/message/1169, 30 jun 2008; rimarkis LuWunsch-Rolshoven)

Tuµumba fonfo!

<Jean Lehane> kunfonfis klubon en Toowoomba…(Esperanto, 2008, ¹10, p. 214)

En vino la venko?

…se J<unularo> E<sperantista> B<rita> volus finvenk-isman prezidanton, •i elektus vinvenkisman prezidanton…(Marteno Minich, http://groups.yahoo.com/group/uea-membroj/message/12037, 1 nov 2008)

Itisma naturismo

… usonoj estus nature plej bonaj tradukitoj ol esperant-itoj… (anonima komento al Concise Encylopedia of theOriginal Literature of Esperanto, http://katalogo.uea.org/katalogo.php?inf=8034, 6 aμg 2008)

Disna•u likvaj fakuloj!

Inter la klopodoj por solvi la problemon, estas la pli bonadistribuado de la malmultaj fluantaj profesiuloj… (EmilioCid, http://groups.yahoo.com/group/reago/message/7736, 15jun 2008)

La unuaj maldungotoj

Kion fari kun la personoj dungitaj por dubi filmojn? (Ray-mond Gùrard, http://groups.google.com/group/europo2/browse_thread/thread/8e6bda5e505f0f51/1a934e5b-93f677df?hl=eo&m, 29 apr 2008)

Gbeglo la homama

‚u fakte c-ano Gbeglo estas prave akuzebla pro homofo-bio? (http://www.esperantio.net/index.php?id=687)

Plukis István Ertl

Spritaj splitoj kaj preskerarojel la kolekto de reduktoro

Judaj historietojJuda aritmetiko

Gasto venis al ¥elem (“La urbo de la malsa•uloj”) kaj tag-man•is en loka gastejo.

Gasto (post la deserto): “Kiom mi devas pagi?”Gastejestrino: “Mi tuj kalkulos: pano, supo kaj patkukoj

— sep kopekoj; viando, fi›oj kaj kompoto — ankoraμ sepkopekoj; sume: dek unu kopekoj”.

Gasto: “Ne povas esti! sep kaj sep estas dek kvar!”Gastejestrino: “Ne, sinjoro. Mi ne eraras, „ar sep plus

sep estas dek unu. Vidu: Mi havas kvar infanojn de mia unuaedzo. Mia nuna edzo havas kvar infanojn de sia unua edzino.Krome, ni ambaμ havas tri infanojn, kiuj naski•is al ni postnia geedzi•o. Tio diras, ke mi havas sep infanojn kaj ankaμ lihavas sep infanojn. Sed malgraμ tio ni havas hejme entute dekunu infanojn…”

El la kolekto de Josef ‹emer

La foton (de Luis Serrano Pérez) de la memortabulo, starigita enoktobro en Salou (Katalunio) ni volis aperigi kiel foton de la plejnova ZEO. Sed en novembro en la sama lando aperis restaracioEsperanto (vd. en la apuda pa•o), e„ pli nova ZEO. Gratulojn!

Ruslando. La perlo de la lingva festivalo, okazinta la lastannovembran semajnfinon en la volga urbo Uljanovsk (vd. p. 10),estis mondvoja•anto Vladimir Savinov. Li multe rakontis prisiaj voja•oj kaj dum du tagoj regalis la partoprenantojn perdiversaj „inaj teoj (Jurij Karcev).

Italio. En la novembra Ondo aperis artikolo pri la partoprenode esperantistoj en la 42a Lucca Comics and Games — la plejgrava kaj fama foiro pri komiksoj en Eμropo. Kaj nun ni, kundeca malfruo, aperigas foton de la esperantista teamo „e laEsperanto-stando. (Oliviero Bagnoli)

Katalunio. En L’Hospitalet de Llobregat, apud Barcelono,malfermi•is restoracio Esperanto (strato Tarragona 23). Lu dujunaj kunadministrantoj diris, ke ili elektis la internacian tito-lon, „ar ili servas internaciajn kuira±ojn. Mi man•is tie — laman•a±o estas bongusta kaj bone prezentita. (Martí Guerrero)

Perantoj de “La Ondo de Esperanto”Argentino: Roberto Sartor, Beruti 2792, 3° 9, C 1425, BBF,Buenos Aires

Aµstrio: Leopod Patek, Martinstr. 104/38, AT-3400Klosterneuburg

Aµstralio: Libroservo de AEA, Esperanto-domo, 143 LawsonSt., Redfern N.S.W. 2016

Belgio: FEL, Frankrijklei 140, BE-2000 Antwerpen

Brazilo: BEL, SDS Ed. Venâncio III Sala 303, BR-70393-900Brasília-DF

Britio: EAB/Viv O’Dunne, Esperanto House, Station Road,Barlaston, Stoke-on-Trent ST12 9DE

Bulgario: Georgi Mihalkov, “Nade±da” V, bl. 529, vh A et 9ap 33, BG-1229 Sofia

‚e†io: Pavel Polnický, Na Vinici 110/10, CZ-290 01 Podìbrady

Danlando: Arne Casper, Bryggervangen 70, 4, tv. DK-2100København Ø

Estonio: Virve Ernits, Vallimaa 17-8, EE-93812 Kuressaare

Finnlando: EAF / Päivi Saarinen, Siltasaarenkatu 15 C 65,FI-00530, Helsinki

Francio: Espéranto-France, 4 bis rue de la Cerisaie, FR-75004Paris

Germanio: Wolfgang Schwanzer, Pfarrer-Seeger-Straße 9,DE-55129 Mainz

Hispanio: Luis Serrano Pèrez, Font Nova 32, ES-08202Sabadell

Hungario: HEA, Pf. 193, HU-1368 Budapest

KEA, p.k. 87, HU-1675 Budapest

Irlando: Joy Davies, 9 Templeogue Wood, Dublin 6W

Islando: IEA, p.k. 1081, IS-121 Reykjavík

Italio: IEF, Via Viloresi 38, IT-20143 Milano

Višnja Brankovi¢, Via Parini 5, IT-34129 Trieste

Japanio: JEI, Waseda-mati 12-3 Sinzyuku-ku, Tôkyô-to,162-0042

Katalunio: KEA, Apartat 1008, ES-08200 Sabadell

Koreio: KEA, 1601 Kang Byeon Hanshin Core, 350Mapo-dong, Mapo-ku, Seoul-121-703

Kroatio: Marija Beloševi¢, Sveti Duh 130, HR-10000 Zagreb

Kroatio kaj Slovenio: Višnja Brankovi¢ (vd. Italio)

Latvio: Margarita �elve, Rãpniec§bas 35-13, LV-1045 R§ga

Litovio: LEA, p. k 167, LT-3000 Kaunas-C

Nederlando: UEA, Nieuwe Binnenweg 176, NL-3015 BJRotterdam

Norvegio: Esperantoforlaget, Olaf Schous vei 18, NO-0572 Oslo

Nov-Zelando: G.David Dewar, 24 Date Crescent, Halswell,Christchurch, NZ-8025

Pollando: PEA, Aleja Wolno¼ci 37F/7, 33-300 Nowy S¹cz

Portugalio: PEA, Rua João Couto, 6, R/C-A, PT-1500 Lisboa

Ruslando: Galina Romanovna Goreckaja, RU-236039Kaliningrad, ab. ja. 1205

Serbio: Dimitrije Jani£i¢, Svetogorska 19, 11000 Beograd

Slovakio: Stano Mar£ek, Zvolenská 15, SK-03601 Martin

Sud-Afriko: Colin S. Beckford, 43 Fairview Crescent,Milnerton Ridge 7441

Svedio: Lisbet Andréasson, Kajsa Kavats gata 8, SE-242 35Hörby

Svislando: Christoph Scheidegger, Im Schleedorn 6, CH-4224Nenzlingen

Usono: ELNA, P. O. Box 1129, El Cerrito CA 94530

Jorge Luis Borges. La sekreta mirakloSerio Mondliteraturo, 16200 pa•oj, 18 eµroj

Volumo

Georges Simenon. La flava hundo.

120 pa•oj, 12 eµroj.Serio Mondliteraturo, Volumo 14

Mendu en via kutima libroservo

Jules Verne. ‚irkaµ la mondo dum okdek tagojSerio Mondliteraturo, 15208 pa•oj, 20 eµroj

Volumo

J.R.R. Tolkien. La hobito, aµ tien kaj reenSerio Mondliteraturo, Volumo 9224 pa•oj, 18 eµroj