Th

e O

ccu

pie

d E

uro

pe

To

ur,

pla

kat,

19

83

/ T

he

Occ

up

ied

Eu

rop

e T

ou

r, p

oste

r, 19

83

jest pierwszym w Polsce, a także w tej części

Europy, tak wielkim pokazem sztuki grupy La-

ibach. Ekspozycja prezentuje fundamentalne

dzieła Laibach Kunst, których motywy posłuży-

ły jako budulec dla większości kreacji multidy-

scyplinarnego ruchu Neue Slowenische Kunst.

Laibach są współzałożycielami organizacji, zbu-

dowali pierwociny dla estetycznych strategii

i wątków charakteryzujących całą twórczość

NSK w latach osiemdziesiątych. Organizacje

wchodzące w skład NSK wytworzyły w Słowenii

platformę dla twórczości i ideologii, znajdującej

się w aktywnym dialogu/polemiką z obowią-

zującym wówczas w Jugosławii, i całym bloku

wschodnim, światopoglądem, jak i jego realną

praktyką. Na początku Laibach zaistniał jako

grupa artystyczna wykorzystująca różne media

wizualne i poruszająca się przede wszystkim

w obszarze plastyki. U zarania, Laibach sytu-

ował swoją aktywność w kanałach niezależnego

obiegu, działającego w stopniowo liberalizują-

cym się państwie realnego socjalizmu. W ów-

czesnych warunkach, paradoksalnie, muzykom

łatwiej było zorganizować wystawę grafik/dru-

ków z dźwiękowym podkładem w półlegalnej

galerii w prywatnym mieszkaniu niż publiczny

koncert. Wczesnym projektom plastycznym La-

ibach towarzyszyła muzyka industrialna, hałas

oraz projekcje video. W ich kręgu zainteresowań

znalazł się niemiecki ekspresjonizm; wnikliwa

eksploracja sztuki XX wieku – zainteresowa-

nia nurtami modernistycznymi: futuryzmem,

konstruktywizmem, suprematyzmem, która

prowadziła wprost do śladów po Nazi Kunst

i socrealizmie. Skrajnie naładowana ideologią

twórczość grupy Laibach wywoływała i nadal

wywołuje kontrowersje. Artyści naruszali wszel-

kie możliwe tabu, zmieniając raz na zawsze obli-

cze sztuki zza dawnej Żelaznej Kurtyny.

Ausstellung Laibach Kunst – Rekapitulacja 2009

obejmuje oryginalne prace, jak również ich aktu-

alne transpozycje. Źródła dużej ich części datują

się na początek lat osiemdziesiątych. Oryginały

istniały bądź jako łatwo niszczące się kseroko-

pie, kolaże lub ulotne druki, których część uległa

zniszczeniu lub zaginęła w trakcie burzliwych lo-

sów Laibach. W wielu wypadkach współczesne

repliki są jedynym sposobem prezentacji. Wy-

stawa została podzielona na odrębne sale, ob-

razujące wielość języków jakimi Laibach posłu-

żył się w czasie swojej blisko trzydziestoletniej

historii.

Instrumentality Of The State Machine

Hasło Wszechmoc Machiny Państwowej jest eg-

zemplifikacją oficjalnego języka Laibach – quasi no-

womowy, która charakteryzowała prawie wszystkie

deklaracje grupy. Stosujący od samego początku

taktykę szoku oraz świadomą dezorientację, członko-

wie grupy Laibach byli mistrzami wojny informacyjnej

i propagandy. Kontrolowana manipulacja ideologią

stawiała Laibach w zupełnej opozycji do ruchu dysy-

denckiego. Strategia grupy zakładała, że wszechmoc-

ny system jest uodporniony na wszelki opór, a istnie-

nie wywrotowych grup jest wpisane w jego istotę.

Laibach zaproponował osobliwie pojętą identyfikację

z machiną państwową. Nigdy nie opowiedział się pro

czy kontra wobec otaczającego go porządku. Pisane

językiem partyjnych rad plenarnych oficjalne dekla-

racje pełne były peanów ku czci mas i metafizycznie

pojętej idei wszechmocy systemu. Podczas gdy bun-

townicy usiłowali kwestionować alienację jednostki

w systemie, Laibach żądał więcej opresji. Pozorował

bezgraniczną afirmację machiny, totalną aprobatę

państwa jako nad-tworu. Manifestował statolatrię

i anonimowe zrośnięcie się z ustrojem.

Cztery urządzenia eksponowane na podestach są

podstawowym instrumentarium Laibach w okresie

pierwotnych, antytonalnych, bruitystycznych ekspe-

rymentów. Preparowane dźwięki magnetofonu szpu-

lowego, gramofonu, radia i megafonu stanowiły zrąb

ówczesnego brzmienia Laibach.

Apologija Laibach

Dokładnie odtworzona grupa Czterech Jeźdźców

Apokalipsy – obrazu Wernera Peinera, prominentne-

go artysty III Rzeszy – odnosi się do albumu, któ-

ry Laibach poświęcił wielkiej czwórce z Liverpool.

Eksploatacja zestawienia czwórek: Laibach versus

The Beatles versus prorocy zagłady służy jako cele-

bracja dekompozycji pierwotnego albumu Let It Be.

W sali znajduje się także wizerunek Thomaža Host-

nika oraz słowa jego poematu Apologija Laibach.

Współzałożyciel Laibach popełnił samobójstwo

w 1982 roku, wieszając się w kozlecu – drewnianym

koźle do suszenia słomy – charakterystycznym sym-

bolu wsi słoweńskiej. Budując swój własny mit „Ojca

Założyciela”, Laibach dotyka kluczowej dla współcze-

snej pop kultury kwestii permanentnej produkcji po-

zorowanych mitów.

Do celowej petryfikacji legend nawiązuje również

Czerwona Sala. Inspirowana przez specyfikę Czer-

wonych Dzielnic w rodzinnym mieście grupy. Laibach

powstał w Trbovlje – w niewielkim górniczym mieście

– znaku słoweńskiego przemysłu ciężkiego, kopalń,

hut i forsownej industrializacji okresu stalinizmu.

Kolebka Laibach to aktywne w XX-wiecznym ruchu

robotniczym miasto, do dziś żyje swoją rewolucyjna

mitologią. Trbovlje oddane jest tutaj w formie drze-

worytowych industrialnych wedut. Anonimowe grafi-

ki (widoki Rdeči Revirji – Czerwonych Dzielnic) zostały

wystawione po raz pierwszy na ekspozycjach Laibach

Kunst w 1981 i 1982 roku w Lublanie i Belgradzie. Nie

posiadają osobowego autora, są jedną z wielu eg-

zemplifikacji taktyki zawłaszczania [appropriation]

obrazów, wizerunków, podobizn. Motywy przechwyty-

wane ulegają proliferacji w zupełnie przebudowanym

wymiarze.

Multiple

Elementarna dla wizerunku grupy oraz miejsca ich

pochodzenia jest figura Metalec. Robotnik z kilofem

w ręku, dzierżący także koło zębate – obiekty fety-

szyzacji pracy i przemysłu ciężkiego w propagandzie

realnego socjalizmu, powstał w pierwszej wersji

w 1980 roku. Zestawiony z nim modelowy kicz w po-

staci jelenia zawiera równie jasną symbolikę – skon-

trapunktowany z multiplikacją syntetycznego wize-

runku robotnika rozbija partykularne składowe, pro-

dukując zupełnie osobny fakt znaczeniowy. Repetycje

obrazów i dźwięków stanowią rudymentarną jakość

w metodologii Laibach. Figura stachanowca ożywia

pamięć bohaterów współzawodnictwa i totalitarnej

dyscypliny pracy. Demonstrując zarówno surową siłę,

jak i optymistyczną wiarę w świetlaną przyszłość,

uosabia alienację w systemie totalitarnym i odczło-

wieczającą przemoc masowej produkcji. Laibach uży-

wał alienujących, opresywnych obrazów, dźwięków,

fraz w celu demaskowania i rekapitulacji, niewolnej

od nich, współczesnej rzeczywistości. Wystawione

w sali Restauracja obrazy każą poddawać w wątpli-

wość istnienie pierwotnych wersji. Stanowią wariację

na temat zamierzchłych oryginałów, ich dalekie odbi-

cie w „pop fowistycznej” manierze. Repliki oryginal-

nych prac prowokują pytanie o skalę wartości kopii

i oryginałów. Recykling wątków jawi się jak remik-

sy lub covery utworów innych wykonawców. Prace

zawierają jedynie echa znajomych motywów Meta-

lowca, Siewcy, Jelenia…, pojawiających się do dziś

w coraz to nowych mutacjach w dziełach Laibach.

XY Unsolved [Nierozstrzygnięty, nierozwiązany]

W 1983 Laibach udzielił swojego pierwszego w hi-

storii telewizyjnego wywiadu, pamiętny materiał zo-

baczyła wówczas cała Jugosławia. Projekcja ukazuje

członków grupy Laibach w specjalnie zaaranżowanym

studiu telewizyjnym, odpowiadających na manipula-

tywne pytania specjalnie przygotowanego redaktora.

Ogólnokrajowa emisja programu TV Tednik sprowoko-

wała natychmiastowe reperkusje. Szok, jaki wywo-

łał, miał swoje daleko idące konsekwencje. Ogolone

głowy, militarne uniformy, retoryka Laibach wywołały

oburzenie i konfuzję większości widzów. Odpowiedzią

były natychmiastowe kroki władz. Niesławny zespół

trafił na listę proskrypcyjną. Oficjalnie zabroniono

używania nazwy „Laibach” oraz zakazano publicznych

występów na terenie całej Jugosławii. Wykorzystanie

słowa „Laibach” naruszyło wieloletnie tabu, związane

właśnie z niemieckojęzyczną nazwą Lublany, używa-

ną od 1144 roku przede wszystkim przez Austriaków

i Niemców. W czasach okupacji, w latach czterdzie-

stych ubiegłego wieku, nazwa Laibach powróciła jako

element germanizacyjnej polityki hitlerowskich na-

jeźdźców.

Złota (polska) sala. Aurum de stercore

W 1983 roku Laibach rozpoczął swoją pierwszą mię-

dzynarodową trasę Occupied Europe Tour. Trasa objęła

kilkanaście miast po obu stronach Żelaznej Kurtyny.

W drodze do Polski, służba graniczna Czechosłowacji

odmówiła grupie pozwolenia na tranzyt, motywując

brak zgody wyglądem muzyków. Przedstawiciele am-

basady jugosłowiańskiej wystosowali oficjalne prote-

sty przeciwko polskim występom zabronionej grupy.

Laibach wystąpił jednak we Wrocławiu, Toruniu, Kra-

kowie i Warszawie. Podczas konferencji prasowej

w Warszawie, ktoś z obecnych gości, z przyjazną miną

podał członkom grupy opakowany w gazetę Trybuna

Ludu, jeszcze ciepły, fekalny podarunek. Anonimowy

gest polskiego odbiorcy pozostaje jednym z wielu

przykładów radykalnych reakcji, jakie napotykała

kreacja Laibach. Otrzymany prezent szerzej obrazu-

je problematyczne uwarunkowania recepcji Laibach

w Polsce lat osiemdziesiątych. Stylizowana na propa-

gandową nowomowę frazeologia nie wzbudzała sym-

patii, a gdy Laibach w Warszawie publicznie określili

się jako komuniści, wzbudzili zupełną niechęć i odrzu-

cenie. Laibach byli radykałami którzy trafili do układu

nie dopuszczającego ironii; odpowiedzi innej niż po-

parcie i bierny lub aktywny opór, tertium non datur.

W systemie bipolarnych opozycji subwersywna opcja

Laibach była odbierana opacznie lub wcale nie trafia-

ła do odbiorcy. W hiperzideologizowanej kulturze na

zdecydowany nihilizm decydowali się nieliczni. Skon-

fundowani widzowie pozostawali zazwyczaj milczący.

Scena punk, która stanowiła gros ówczesnej publicz-

ności koncertów Laibach w Polsce, była zasadniczo

antypaństwowa i antysocjalistyczna. Polscy punks

mieli nawet problem z zaakceptowaniem, pozujące-

go na socjalistów, zespołu The Clash. Prowokacja,

implozywny sabotaż oraz inne strategie stosowane

w taktyce Laibach nie zostały zrozumiane. Laibach

byli aroganckimi dadaistami, bez eksplikacji i bez

pardonu wkraczającymi ze swoim ekscesem w ponu-

ry, straumatyzowany kraj, wkrótce po uchyleniu sta-

nu wojennego. Na domiar złego w swojej niejasnej,

„militarystycznej” twórczości Laibach przywołał ge-

nerała Jaruzelskiego. Traktował go jako jedną z figur

strachu i terroru, jako europejską wersję dyktatora

Augusto Pinocheta. W zacytowaniu jego frazy o poko-

ju i stabilizacji brakowało cienia krytyki czy jakiego-

kolwiek potępienia. Żadnej wywrotowości. Jaruzelski

został potraktowany w twórczości Laibach jak żywy

obiekt ideologicznego ready-made.

Jaruzelski

Generał Jaruzelski

ogłosił 31 sierpnia

dniem pracy

i pokoju.

Podkreśla:

WŁADZA

JEST MOŻE NIESYMPATYCZNĄ,

ALE JEDYNĄ NIEŚMIERTELNĄ DROGĄ

POKOJU

I STABILIZACJI.

Unikalny status Laibach powodował, że zespół

dystansował się od słoweńskiego, jak i jugo-

słowiańskiego ruchu sprzeciwu politycznego.

Grupa nie zamykała się przed półoficjalnym

obiegiem, działała, używając metod odmiennych

niż protest. Obcy był im typowy dla wschodniej

Europy lat osiemdziesiątych dysydentyzm. We-

dług nich, istniejący ustrój był odporny na opo-

zycję, która stanowiła jego immanentną część.

Zabiegiem Laibach było swoiście pojęte „nad-

utożsamienie się” z systemem. Zatopienie się

w jego strukturach, w jego niezawoalowanym,

bezlitosnym, najbardziej pierwotnym i okrutnym

wymiarze. Laibach zwrócił się ku niewymiarowej

sferze, gdzie hitleryzm, faszyzm i komunizm sta-

ją się jedną, totalną, demagogiczną, antyludzką

maszynerią.

W eksploatacji aberracyjnego wymiaru historii

i aktualności bojowa sztuka Laibach, aby zo-

stać zauważoną, musiała być surowa i musiała

przekraczać granice. Jej techniki były zarówno

intuicyjne, jak i systematyczne; brutalnie ata-

kowała, ale prowadziła też gry z odbiorcą. Nie

unikała wewnętrznych sprzeczności i gwałciła

konceptualistyczny dogmat, zakazujący bezpo-

średniości wyrazu i ekspresji.

Taktykę Laibach można wiązać z opisaną przez rosyj-

skich formalistów ideą ostranenia. Nie do pominięcia

jest fakt, że zabieg wywodzi się z prądu noszącego

nazwę, która posłużyła za uniwersalne słowo potę-

pienia modernizmu przez teoretyków sztuki socjali-

stycznej. Większość systemów totalitarnych wyraża

się poprzez neoklasycystyczną architekturę, malar-

stwo rodzajowe, a w rozrywce preferuje sentymenta-

lizm, lekkie komedie i melodramaty. Laibach reprodu-

kował prawdziwą, demoniczną twarz systemu, jego

estetyki i... jednoczył się z nią. Atakował i epatował

kombinacją socrealistycznej agitacyjnej propagandy

i hitlerowskiej „neoklasycznej” figuracji. Zaakcen-

tował brak podziału między sztuką a polityką. Głosił

systematyczny, przemysłowy wysiłek artysty, inten-

sywną agitację i repetytywność muzyki disco, której

charakter był, według nich, czystym odbiciem rytmu

totalitarnego porządku.

Laibach wciąż trwa w aktywnym dialogu z otaczają-

cą rzeczywistością. Ich strategie uległy modulacji,

jednak intensywność postawy pozostała równie sil-

na. Triumfujący konsumpcjonizm, postępująca de-

waluacja wszelkich znaczeń i kodów, stanowią pole

zarówno inspiracji, jak i analizy czy penetracji. Wbrew

powszechnym opiniom Laibach nigdy nie ubierali się

w niemieckie mundury. Po raz pierwszy użyli nazi

uniformów dopiero w 2003 roku. Fotogram umiesz-

czony w sali Monumentalna Retroawangarda jest

dokumentem akcji Einkauf, kiedy członkowie Laibach,

w pełnych uniformach SS i Wehrmachtu, udali się do

centrum handlowego City Park w Lublanie. Shopping

Laibach odbywa się w warunkach euforycznej kon-

sumpcji, ostatecznej instalacji importowanego, ame-

rykańskiego stylu życia oraz zachodniej dominacji

obyczajowej i kulturalnej. Systemy Układu Warszaw-

skiego, jak i dawna Jugosławia, bazowały na prze-

mocy i utopijnej koncepcji polityczno-ideologicznej.

Nowy globalny porządek konsumeryzmu ustanowił

jeszcze silniejszą, bezwarunkową i wszechobecną

merkantylną dyscyplinę, z nieustannie mutującą się

pop kulturą, pozbawiającą argumentów i siły wszel-

kich oponentów. Mającym nadzieję na wolność spo-

łeczeństwom indukowano nowy paradygmat „inte-

ligentnego totalitaryzmu”, dającego podległym mu

jednostkom poczucie swobody.

Użycie motywów naładowanych historycznym pięt-

nem, lokowanie ich we współczesności, zawsze po-

wodowało skrajne reakcje. W całej historii grupy

permanentnie pojawia się pytanie: czy Laibach i NSK

nie są przypadkiem hitlerowcami? Laibach dotykają

ostatecznego tabu, jako jedynego, które w erze kom-

pletnej inflacji sensów wszelkiej symboliki, stanowi

jeszcze szczególne, „zakazane” terytorium. Laibach,

jako metodę wobec zastanego dziedzictwa, obiera

selekcję. Przewartościowanie i celowe wypaczanie

znaczeń, odkrywanie niewidocznych komunikatów

jest wymogiem naszych czasów. Misją jest pene-

tracja relacji sztuki i ideologii. Laibach analizował

systemy terroru, koncentrując się na ich wymiarze

estetycznym. Grupa korzystała z Nazi Kunst, jak

i z antyhitlerowskich fotomontaży Johna Heart-

fielda. Sztuka nazistowska dostarczała nie tylko

Th

e O

ccu

pie

d E

uro

pe

To

ur,

pla

kat,

19

83

/ T

he

Occ

up

ied

Eu

rop

e T

ou

r, p

oste

r, 19

83

Ausstellung Laibach KunstRekapitulacja 2009

Ausstellung Laibach Kunst – Rekapitulacja 2009

is the first extensive presentation of Laibach

artwork in Poland and this part of Europe. The

exhibition presents the fundamental works

of Laibach Kunst, whose motifs were used as

the basics for most of the creations of the

multidisciplinary art movement called Neue

Slowenische Kunst. Laibach as co-founders

of the project, built the foundations and the

first-fruits for the aesthetic strategies and the

threads characteristic for the whole NSK pro-

duction in the 80’s. The organisations gathered

in NSK created in Slovenia a platform for crea-

tion and ideology in a state of controversy with

the worldview and its practise in the whole of

Yugoslavia and the Eastern Block. Laibach was

at first a group of mainly visual artists using

different visual media. At the beginning Laibach

channelled its activity through the independent

scene which functioned in the gradually liberal-

ising state of self-management. The early visual

Laibach projects were accompanied by indus-

trial music, noise and multi-media shows. Lai-

bach were interested in German Expressionism,

profound exploration of the 20th century art,

sampling modern movements such as futurism,

constructivism, suprematism, leading straight

to the traces of Nazi Kunst and social realism.

Laibach’s ideology-loaden art evoked controver-

sies, and still does. The artists trespassed all

imaginable taboos, by which they changed the

face of the art from behind the Iron Curtain.

Ausstellung Laibach Kunst – Recapitulation 2009

contains original works and their contemporary

reinterpretations. The sources of those in the

majority come from the 80’s. The originals were

either paintings, linocut graphics, easily dam-

ageable Xerox copies, collages or flyers. Dur-

ing the stormy history of Laibach a large part

of these works was destroyed or lost. In many

cases the contemporary reinterpretations are

the only way to present them. The exhibition

is divided into different sections where the di-

verse visual languages used by the group during

their nearly 30-year-long activity, are displayed.

Instrumentality Of The State Machine

The slogan Instrumentality Of The State Machine ex-

emplifies the official Laibach language – provoking

parallels to the Orwellian ‘Newspeak’ - which branded

the groups declarations right from the start. From

the beginning the groups’ members used shock

tactics and conscious disorientation in profession-

ally mastering the information war and propaganda.

Controlled manipulation of ideology placed Laibach

in total opposition to the dissident movement. The

group’s strategy assumed that the omnipotent sys-

tem is immune to all resistance. The existence of

subversive groups is imminent for its nature. Laibach

proposed a peculiarly understated identification

with machinery. The extension of that method was

disinformation. The group never took a stance for

or against the ruling order. They wrote official dec-

larations full of puns, celebrating mass-gathering

and the metaphysically comprehended idea of the

omnipotence of the system, with the language of

party meeting protocols. While the opposition tried

to question the alienation of the individual within

the system, Laibach called for more oppression. They

pretended to affirm the machine limitlessly in totally

accepting the state as the “Über-System”. Laibach

manifested the idealised state through their deper-

sonalised immersion into the systemic strategy.

The four devices presented on the platforms are the

basic instruments in the period of primary, anti-total,

bruitist experiments. The artificial sounds from the

Tan

iec

Śm

ierc

i, 19

80

, lin

oryt

/ D

ea

th D

an

ce, 1

98

0, l

inoc

utA

uss

tellu

ng

La

iba

ch K

un

st P

M Z

agrz

eb, p

laka

t, 1

98

3 /

Au

sste

llun

g L

aib

ach

Ku

nst

PM

Zag

reb

, pos

ter,

198

3

Ausstellung Laibach KunstRecapitulation 2009

estetycznych inspiracji, była polemicznie łączo-

na z elementami pop, rustykalnymi oraz z biegle

opanowanymi językami awangardy i moderni-

zmu. Utylizacja wątków nazistowskiej i germań-

skiej ikonosfery współkreowała surowy wizerunek

grupy i jej ideologii. Zastosowanie znajdowała tu

substancjonalna dla Laibach strategia dekontek-

stualizacji – wypaczania i demaskowania ukry-

tych sensów. Uparta eksploatacja niektórych

wątków doprowadzała ich znaczenia do absurdu

i tylko powierzchowna recepcja mogła sugerować, że

Laibach uosabia składowe swojej sztuki.

Revolution still continues

Rewolucja wciąż trwa, pod tym hasłem widz może

zapoznać się po raz pierwszy z repliką kompozycji

scenicznej Laibach z ich okresu Sturm und Drang.

Częścią układu są historyczne filmy, które stanowi-

ły część poruszających, niezapomnianych koncer-

tów grupy w latach osiemdziesiątych. Konstrukcja

zawiera poroża jeleni, flagi oraz wszystkie elementy

totalnego spektaklu. Jest reprezentacją sformalizo-

wanych i statycznych elementów Gesamtunstwerk

Laibach, którego publiczne wystąpienia wymagały

u widza maksymalnej atencji i oddania. Wszystkie

składniki zajmują swoje szczególne miejsce w ide-

ologicznym kosmosie zespołu Laibach, pozostały

zamrożone na lata, lecz ich znaczenie wciąż ulega

modyfikacji i ewoluuje.

Obiekty Ausstellung Laibach Kunst – Rekapitu-

lacja 2009 są zestawiane wbrew chronologicz-

nym porządkom. Laibach poddał w wątpliwość

i ostatecznie dobił sens pojęć takich jak re-

gres i postęp. Wystawa konsekwentnie rozwija

i przekształca archaiczne wątki Laibach Kunst.

Strategia budowania nowych znaczeń transfor-

macji w aktywnym dialogu ze zmieniającym się

kontekstem jest charakterystyczna dla prakty-

ki, metody Laibach. Na ścianach Muzeum Sztuki

w Łodzi zawisły historyczne manifesty, deklara-

cje grupy, obok nich widnieją aktualne prace. Za-

bytki mieszają się z bieżącymi realizacjami, zy-

skują nowy kontekst i deformują swój pierwot-

ny wymiar. Symbole, które niegdyś uchodziły za

wykroczenie, niejasną perwersję, okazują się ze

wszech miar uzasadnione. Każdy dzień tworzą-

cej się historii transformuje znaczenia tych ar-

tefaktów. Stanowią zarówno dokumentację wal-

ki polaryzujących się przeciwieństw, przemocy

i napięć, które wywarły piętno na ostatnich

dekadach w centralnej i południowej Europie,

jak wciąż poruszający, żywy i prowokujący im-

puls. Dzisiejsze oblicze grupy Laibach kształtuje

również ich własna przeszłość i blisko trzydzie-

stoletni dorobek fenomenu, który wytworzył

odrębny, audiowizualny konstrukt. Ich, niekiedy

marginalizowana, twórczość ulega wciąż rady-

kalnym woltom i nieustannej ewolucji. Tempora

mutantur i Laibach zmienia się wraz z nimi. Każ-

da kolejna realizacja przynosi nową próbę sił

i odporności dla odbiorców. Mimo kontrowersji

i skandali, przez lata udało się im wykroczyć poza

wymiar ograniczeń sceny muzycznej czy tzw. art

world. Wybory estetyczne Laibach wciąż budzą

niepokój, a spory wokół nie mają końca. Nie-

ustające wyzwanie przekracza jednak wymiar

zwykłej prowokacji. Sprowadzanie wszystkiego

w Laibach do fascynacji czy penetracji dwu-

dziestowiecznych totalitaryzmów jest naduży-

ciem. Zespół odmawiał wszelkich kategoryzacji

i zdradzał daleko szersze pole działania. Laibach

tkwi zawsze na swojej pozycji demaskującego

obserwatora. Natura współczesności zmusza

do wniosku, że nigdy nie zabraknie im inspiracji.

Wiktor Skok

Tan

iec

Śm

ierc

i, 19

80

, lin

oryt

/ D

ea

th D

an

ce, 1

98

0, l

inoc

utA

uss

tellu

ng

La

iba

ch K

un

st P

M Z

agrz

eb, p

laka

t, 1

98

3 /

Au

sste

llun

g L

aib

ach

Ku

nst

PM

Zag

reb

, pos

ter,

198

3

tape recorder, gramophone, radio and a megaphone

were the framework for Laibachs later sonic expres-

sion.

Apologija Laibach

A reinterpretation of the group The Four Riders of

Apocalypse from a painting by Werner Peiner – a

prominent artist of The Third Reich- refers to the

album devoted to the great four of Liverpool. The ex-

ploitation of the fours: Laibach versus The Beatles

versus the prophets of the disaster, is to be seen as

celebration of the decomposition of the initial piece

Let It Be. In the room we also see the picture of

Thomaž Hostnik and the words of his poem Apologija

Laibach. The co-founder of Laibach committed sui-

cide in 1982, hanging himself in a typical Slovenian

barn kozlec. Building their own myth of the Father

Founder Laibach touches upon the question of the

permanent production of constructed myths which

is a key problem for contemporary pop culture.

The Red Room refers to the purposeful petrification

of legends. Red Districts are views of the Rdeči Re-

virji working class districts in Laibachs home town.

Laibach was born in Trbovlje – a little mining town

– a symbol of Slovenian industry, mining, steel works

and the devastating industrialization of the Sta-

lin period. The birthplace of Laibach is a workers

town active in the labour movement of the twenti-

eth century which still lives within its revolutionary

mythology. Trbovlje is shown in industrial woodcut

panoramas. Anonymous drawings were first shown

at the exhibitions of Laibach Kunst in 1981 and 1982

in Ljubljana and Belgrad. They don’t have a personal-

ized authorship, they are one of the many examples

of the tactics of appropriation of pictures, images,

likenesses. The motifs intercepted are proliferated

in a reconstructions.

Multiple

The elementary for the group’s image and their place

of origin is the figure Metalec. A labourer with a pick-

axe holding a cog-wheel – the fetishes of the labour

and the heavy industry in the propaganda of social

realism - created in its initial version in 1980. The

deer figure contains equally clear symbols. It cre-

ates a counterpart within the synthetic multiplied

„environment” of the Metalworker linocuts. This pro-

duces a short-circuit in interpretation. Reiteration

of images and sounds is the rudimentary quality of

Laibach methodology. The worker figure refreshes

the memory of the heroes of competitive plan fulfil-

ment and the totalitarian labour discipline. Demon-

strating both the rough force and optimistic faith in

the bright future it personifies the alienation in the

totalitarian system and alienating violence of mass

production. Laibach used alienation, oppressive im-

ages, sounds, phrases in order to unveil and reca-

pitulate the contemporary reality in turning its own

strategies against it. The process of disintegrating

over-identification disclosed the nature of repres-

sion, accentuated and revealed its elements to set

itself free from its influence.

The pictures presented in the hall Restoration

render their originals obscure. They are a variation

on the theme of the immemorial original versions.

They are a distant reflection. The reinterpretations

of the original works evoke the question of the value

of the original and the copy. The recycling of motifs

turns out to look like re-mixes or cover versions of

other artists works. Their works contain mere ech-

oes of the well-known motifs of the Metalworker, the

Sower, the Deer, etc. which up until now still reappear

in new mutations in Laibach’s pieces.

XY Unsolved

In 1983 Laibach were interviewed in television for

the first time. The material was seen by all viewers in

Slovenia. The show presents the members of Laibach

in a specially arranged and lit TV studio answering

manipulative questions by a well prepared journal-

ist. The national broadcast of the show TV Tednik

provoked instant repercussions. The shock that was

caused by it had far-reaching consequences. The

shaved heads, the military uniforms, their totalitar-

ian rhetoric caused outrage and confusion among

most of the viewers. Veteran organisations and eld-

erly partisans demanded that the group should be

banned from public appearance. The government’s

answer was immediate. The infamous group was put

on a black list. The name Laibach was prohibited and

the group was stopped from giving performances

all over Yugoslavia. The use of the word Laibach was

a long lasting taboo, as it was the official name of

Ljubljana since 1144, used mainly by Germans and

Austrians during WW2. Tshe name re-appeared as an

element of germanisation politics of the Nazi occu-

pant.

Złota (polska) sala. Golden Room.

Aurum de stercore

In 1983 Laibach started their first international Oc-

cupied Europe Tour. The tour included several cities

on both sides of the Iron Curtain. On the way to Po-

land the Czechoslovakian border control denied tran-

sit through to Poland due to their outfits. The repre-

sentatives of the Yugoslavian Embassy issued offi-

cial protests against the performance of the banned

group. Laibach nevertheless performed in Wrocław,

Toruń, Kraków and Warsaw. During a press confer-

ence in Warsaw one of the guests smilingly handed

them a faecal gift wrapped in the Communist Party

official newspaper Trybuna Ludu, still warm. This

anonymous gesture of the Polish viewer is one of

the radical reactions that Laibachs’ performance

caused. That gift shows a wider perspective of the

circumstances of the reception of Laibach in the

80’s. Their first appearance in Poland was problem-

atic. The stylised Newspeak phraseology was not

well received by Poles, and when Laibach described

themselves as communists, all they got was loath

and disgust. Laibach were radicals entering a sys-

tem which could not bear irony; no other answer

than support or resistance (active or passive), ter-

tium non datur.

In this system of bipolar oppositions Laibachs sub-

versive stance was misunderstood or did not reach

the audience. In this hyper-ideologized culture there

were only few who ventured resolute nihilism. The

confused audience stayed silent. The punk audience

who formed the majority of Laibachs audience in Po-

land was principally anti-state anti-socialist. Punks in

Poland even had problems accepting the Clash who

proclaimed themselves socialists. The provocation,

the implosive sabotage and other strategies used

by Laibach were not understood in Poland. Laibach

were arrogant Dadaists who acted with no excuses,

no explanations, who inserted their excesses into

the traumatised society soon after the Martial Law

was called off. Not only that, but also the unclear ref-

erence to General Jaruzelski was provocative. They

treated him as one of the figures of terror and fear,

as a European version of the dictator Augusto Pinoc-

het. But in the quotation on peace and stabilisation

there was no trace of criticism or condemnation.

Jaruzelski was used as a living object, an ideological

ready-made.

Jaruzelsky

General Jaruzelsky proclaimed

August 31 as a Day of Work and Peace

He emphasizes: “The Authority

Might be unsympathetic

But it is the only immortal way of peace

And stabilisation”

The unique status of Laibach brought about

their distance from both Slovenian and Yugo-

slavian political opposition. The group was not

closed towards semi-official circles. Laibach

operated with methods other than simplistic

protest, avoiding the typical Yugoslavian dissi-

dentism of the 80’s. According to them the ex-

isting system was immune to opposition as it

was its immanent part. Laibachs strategy was

their over-identification with the system. The

immersion into its structures took place in its

uncovered, merciless, most primeval and cruel

form. Laibach turned to one non-dimensional

sphere where hitlerism, fascism, communism

become one total, demagogical anti-human ma-

chinery.

In exploiting the atrocities of the past and the

present, the militant art of Laibach had to stay

rough, transgressing the borders of norm. Its

techniques were both intuitive and systematic;

they attacked brutally and at the same time

tricked the audience. They never avoided inner

contradiction and violated the conceptualist

dogma which prohibited direct expression.

Laibach tactics can be interconnected with the idea

of the Russian formalists ostranenie (defamiliariza-

tion). Important here is the fact that the notion of

formalism was misused as a universal accusation

for any art-form not in line with the state dogma of

social realism.

Many totalitarian systems express themselves

through neo-classicist architecture, domestic por-

traiture, sentimentalism, light comedy and melodra-

ma. Laibach reproduced the true demonic face of the

system, its aesthetics and seemingly unified with it.

Both attacking and shocking through the combina-

tion of the socialist agitating propaganda and Nazi

“neo-classicist” figuration, Laibach emphasized

the lack of division between art and politics. They

preached the systematic, industrial effort of the art-

ist, intense agitation and the repetitiveness of disco

music, which according to Laibach, bears the purest

reflection of the totalitarian order.

Monumental Retrogarde

Laibach stays in an active dialog with the surround-

ing reality. Their strategies were modified, but their

intensity stays the same. The triumph of consumer-

ism, the progressing devaluation of meanings and

codes become a field of inspiration and analysis or

penetration. Laibach never wore German uniforms

as the public wrongly assumed. They used Nazi uni-

forms for the first time in 2003. The Photogram

in the Monumental Retrograde hall is a document

from the action Einkauf when the Laibach members

dressed in SS and Wehrmacht uniforms for a shop-

ping trip in the City Park mall in Ljubljana. Shopping

Laibach is a euphoric act, the ultimate installation of

the imported American life style and Western cultur-

al domination. The Warsaw Pact and the Ex-Yugosla-

vian systems were based on violence and a utopian

political-ideological concept. The new global order

of consumerism introduced a yet stronger, uncon-

ditional, omnipotent and omnipresent discipline of

mercantilism, with its constantly mutating pop cul-

ture depriving its opponents of all power and argu-

ment. The nations hoping for freedom were induced

with a new paradigm of intelligent totalitarianism,

which gives the suppressed individuals a illusion of

freedom.

The use of motifs loaded with historical burden and

their placement into present contexts always caused

extreme reactions. In the whole group’s history the

one recurring question stays whether Laibach and

NSK are not by any chance Nazis. Laibach trespass

the ultimate taboo, which in the era of total mix-up

and inflation of symbols is still a particular and for-

bidden territory. Laibach chooses selection as their

method. The revaluation and the purposeful defor-

mation of senses, the decoding of hidden messages

is the requirement of our times. The groups mis-

sion is the penetration of the relationship between

art and ideology. Laibach analysed terror systems

focusing on their aesthetic dimension. The group

used both Nazi Kunst and the anti-Nazi photomon-

tages by John Heartfield. The Nazi art was not only an

aesthetic inspiration, its elements were polemically

interwoven with pop, folklore and the languages of

avant-garde and modernism: items of art history of

which they have perfect knowledge. The utilisation

of the threads of Nazi and German iconography co-

created the rough image of the group and its ideolo-

gy. Substantial for Laibachs strategy was decontex-

tualization, distortion of meanings and the revealing

of hidden meanings. The stubborn exploitation of

some of the motifs puts their original meaning ad

absurdum and only superficial perception could as-

sume that Laibach truly identify with the ideological

piecemeal components of their performance.

Revolution still continues – is where the viewer can

for the first time see the replica of a stage set from

the time of Laibachs Sturm und Drang period. Parts

of the environment are films from the unforgettable

moving concerts of the early 80’s. The construction

contains deer antlers, flags and all other elements of

the Laibach total spectacle. It is a representation of

the formalized, static elements of Laibach as Gesa-

mtkunstwerk, whose public performance demanded

maximum attention from the audience. All the ele-

ments take their particular place in the ideological

Laibach universe, they were deep frozen for years,

but their meaning continues to modify and evolve.

The works presented in Ausstellung Laibach

Kunst – Rekapitulacja 2009 are not following

a chronological order. Laibach questioned and

finally mutilated the notions of regress and

progress. The exhibition consistently develops

and reshapes the archaic threads of Laibach

Kunst. The strategy of building new meanings

and transformations in an act of dialogue with

the changing context is characteristic of the

Laibach method. On the walls of the Muzeum

Sztuki we find historic manifestos side by side

with present works. The old pieces blend with

the current reintrepretations, thus producing

a new context through deformation of their

primary dimension. The choice of symbols that

was once considered offensive, unclear perver-

sion turns out to be fully justified. Every event

of historic progress transforms the meaning of

these artefacts. They reflect the struggle be-

tween the polarising oppositions, the violence

and the tensions that branded the last few

decades in Central and Southern Europe, like a

living, moving and still provocative impulse. To-

day’s Laibach is shaped by their own past and

nearly thirty years of performing as a phenom-

enon which created a unique audio-visual con-

struct. Their often disregarded oeuvre still un-

dergoes radical vaults and constant evolution.

Tempora mutantur, and so does Laibach. Every

new release is a new challenge producing con-

troversy within the audience. Despite the scan-

dals over the years they succeeded in surpass-

ing the limitations of the musical scene as well

as the so called art world. Laibachs’ aesthetic

choices still cause anxiety, and the disputes

are never-ending. The perpetual challenge goes

beyond the dimension of sheer provocation.

Reducing everything in Laibach to fascination

or penetration of the twentieth century totali-

tarianisms is inaccurate. The group refused any

categorization. and defined their own field of

artistic activity. Laibach always remains in its

position of the performing observer. The nature

of our present-day culture makes us assume

that they will never run out of inspiration.

Wiktor Skok

Me

talo

wie

c, 1

98

0,

drz

ewor

yt /

Th

e M

eta

l Wo

rke

r, 1

98

0, w

ood

cut

STATEMENTS

I. ART AND TOTALITARIAN-ISM ARE NOT MUTUALLY EXCLUSIVE. TOTALITARIAN REGIMES ABOLISH THE IL-LUSION OF REVOLUTION-ARY INDIVIDUAL ARTISTIC FREEDOM.

LAIBACH KUNST IS THE PRINCIPLE OF CONSCIOUS REJECTION OF PERSONAL TASTES, JUDGMENTS, CONVICTIONS (...); FREE DEPERSONALIZATION, VOL-UNTARY ACCEPTANCE OF THE ROLE OF IDEOLOGY, DEMASKING AND RECAPIT-ULATION OF THE REGIME ART…

II.HE, WHO HAS MATERIAL POWER, HAS SPIRITUAL POWER, AND ALL ART IS SUBJECT TO POLITICAL MANIPULATION, EXCEPT FOR THAT WHICH SPEAKS THE LANGUAGE OF THIS SAME MANIPULATION.

III. WE REJECT INDIVIDUALITY AS ABSURD IN JUDGING A WORK OF ART. IT IS NECES-SARY TO DEVOTE ONESELF TO THE ARTISTIC WORK ITSELF AND TO STUDY IT PROCEEDING ONLY FROM THE LAWS FROM WHICH IT IS CONSTRUCTED.

IV.WE PROCLAIM THAT COP-IES HAVE NEVER EXISTED AND WE RECOMMEND PAINTING FROM PICTURES PAINTED BEFORE OUR TIMES. WE CLAIM THAT ART CANNOT BE JUDGED FROM THE VIEWPOINT OF TIME. WE ACKNOWLEDGE THE USEFULNESS OF ALL STYLES FOR THE EXPRES-SION OF OUR ART, THOSE OF THE PAST AS WELL AS THE PRESENT.

OŚWIADCZENIA

I.SZTUKA I TOTALITARYZM NIE WYKLUCZAJĄ SIĘ NA-WZAJEM. REŻIMY TOTA-LITARNE OBALAJĄ ILUZJĘ REWOLUCYJNEJ WOLNOŚCI ARTYSTYCZNEJ JEDNOSTKI.

LAIBACH KUNST STANO-WI ZASADĘ ŚWIADOMEGO ODRZUCENIA OSOBISTYCH PREFERENCJI, OSĄDÓW, PRZEKONAŃ [...]; WOLNĄ DEPERSONALIZACJĘ, DO-BROWOLNĄ AKCEPTACJĘ ROLI IDEOLOGII, DEMA-SKACJĘ I REKAPITULACJĘ SZTUKI REŻIMU...

II.TEN, KTO MA WŁADZĘ MA-TERIALNĄ, MA WŁADZĘ DUCHOWĄ, I KAŻDA SZTU-KA PODLEGA MANIPULACJI ZE STRONY POLITYKI, Z WYJĄTKIEM SZTUKI, KTÓRA UŻYWA JĘZYKA TEJŻE MANIPULACJI.

III.ODRZUCAMY INDYWIDUAL-NOŚĆ JAKO ABSURD PRZY OCENIE DZIEŁA SZTUKI. NALEŻY CAŁKOWICIE OD-DAĆ SIĘ DZIEŁU SZTUKI I BADAĆ JE WYCHODZĄC WYŁĄCZNIE Z PRAW, Z KTÓRYCH POWSTAŁO.

IV.OŚWIADCZAMY, ŻE KOPIE NIGDY NIE ISTNIAŁY I ZALECAMY MALOWANIE Z OBRAZÓW NAMALOWA-NYCH DAWNIEJ. TWIERDZI-MY, ŻE SZTUKI NIE MOŻNA OCENIAĆ Z PERSPEKTYWY CZASU. UZNAJEMY UŻY-TECZNOŚĆ WSZYSTKICH STYLÓW DLA WYRAZU NASZEJ SZTUKI, TAK DAW-NYCH, JAK OBECNYCH.

Me

talo

wie

c, 1

98

0,

drz

ewor

yt /

Th

e M

eta

l Wo

rke

r, 1

98

0, w

ood

cut

Śm

ierć

ide

olo

gii

2, 1

98

0, s

itod

ruk

/ T

he

De

ath

of

Ide

olo

gy

2, 1

98

2, s

ilksc

reen

MONUMENTAL RETRO-AVANTGARDE*

LAIBACH KUNST signifies the end of an era of movement, searching, the end of stylistic and aesthetic inventions, and is: - a more mature, critical evaluation of art, - a choice which will rediscover history, return power to institutions and conventions, - a remodelling of history as a successful method of violence/oppression of new artistic practices, - the application of force to the point of complete control over values, - the depersonalisation of authors, - self-reproduction, - the consequence of ideological dictate (Gleichschaltung), - security for the aesthetic market (Warenasthetik); LAIBACH KUNST conserves lasting values.

MONUMENTALNA RETROAWANGARDA*

LAIBACH KUNST oznacza koniec epoki ruchu, poszukiwań, koniec stylistycznych i estetycznych innowacji, i stanowi: - dojrzalszą, bardziej krytyczną ocenę sztuki - wybór, który odkryje historię na nowo i przywróci władzę instytucjom i konwencjom - przeróbkę historii na skuteczną metodę przemocy/ucisku nowych praktyk artystycznych - zastosowanie siły do momentu całkowitej kontroli nad wartościami - depersonalizację autorów - auto-reprodukcję - konsekwencję dyktatu ideologii (Gleichschaltung) - bezpieczeństwo dla rynku estetyki (Warenasthetik) LAIBACH KUNST jest strażnikiem trwałych wartości.

Śm

ierć

ide

olo

gii

2, 1

98

0, s

itod

ruk

/ T

he

De

ath

of

Ide

olo

gy

2, 1

98

2, s

ilksc

reen

*Z zaproszenia na wystawę

Monumentalna retroawangarda

– AUSSTELLUNG LAIBACH KUNST,

Galeria ŠKUC,

Lublana, 21 IV 1983

*From the Monumental retro-avantgarde

- AUSSTELLUNG LAIBACH KUNST

exhibition invitation,

Galerija ŠKUC,

Ljubljana, April 21, 1983

Se

pa

racj

a, 1

96

4–1

98

0, d

rzew

oryt

/ S

ep

ara

cija

/ S

ep

ara

tio

n, 1

96

4–1

98

0, w

ood

cut

Hu

ta s

zkła

Hra

stn

ik, 1

96

4–1

98

0, d

rzew

oryt

/ G

lass

fa

cto

ry H

rast

nik

, 19

64

–19

80

, woo

dcu

t

Fab

ryka

ce

me

ntu

Trb

ovl

je, 1

96

4–1

98

0, d

rzew

oryt

/ C

em

en

t fa

cto

ry T

rbo

vlje

, 19

64

–19

80

, woo

dcu

t

Hu

ta s

zkła

Hra

stn

ik, 1

96

4–1

98

0, d

rzew

oryt

/ G

lass

fa

cto

ry H

rast

nik

, 19

64

–19

80

, woo

dcu

t

APOLOGIJA LAIBACH

Since when, sons of truth, are you the brothers of nightWhat colours your hands with the redness of blood

The explosion in the night is the flower of woe,Nothing can be justified by it.The altar cannot be destroyed,The altar of lies that multiplies forms.

The immaculate image, the painless lights,The only harbours of the terrible night.

We are children of the spirit and the brothers of strength, Whose promises are unfulfilled. We are the black phantoms of this world,We sing the mad image of woe.

The explanation is the whip and you bleed:

Break the mirror of the world for the hundredth time, All your efforts are in vain. We have overcome the night:Our debt has been paid

And the light is ours.

Tomaž Hostnik, 1982

APOLOGIA LAIBACH

Odkąd, synowie prawdy, jesteście braćmi nocy?Co dłonie wasze barwi krwią czerwoną ?

Eksplozja w nocy to kwiat rozpaczy,niczego nim nie można usprawiedliwić.Nie da się roztrzaskać ołtarza,ołtarza kłamstwa, mnożącego formy.

Bezgrzeszny obraz, światła bezbolesne,jedyne schroniska strasznych nocy.

Dzieci ducha i bracia mocy,której obietnica nigdy się nie spełni.Jesteśmy w tym świecie czarnymi duchami,opiewamy obraz szalony goryczy.

Wyjaśnienie to bicz i ty krwawisz;

Po raz setny rozbijcie lustro świata, - wasz trud daremny. Przekroczyliśmy noc:nasz dług został spłacony

i nasze jest światło.

Tomaž Hostnik, 1982

Muzeum SztukiWięckowskiego 36, Łódź

www.msl.org.pl

Dyrektor / DirectorJarosław Suchan

Kuratorzy / Curators Wiktor Skok

Krzysztof Lach

Współpraca kuratorska / Curatorial cooperationNaomi Hennig

Koordynacja / CoordinationGrzegorz Klimczyk

Współpraca / CooperationMonika WesołowskaAndrzej Miastkowski

Korekta wersji polskiej / Proofreading of Polish versionMagdalena Świątczak

Korekta wersji angielskiej / Proofreading of English versionNaomi Hennig

Tłumaczenie / TranslationAnna Nowicka

Joanna Kruczkowska

Projekt graficzny i skład / Design and typesettingJakub Stępień / HAKOBO.ART.PL

Druk / PrintMedia Lab, ul. Tuwima 20, Łódź

© Muzeum Sztuki and Authors, 2009ISBN 978-83-87937-66-9

OTWARCIE / OPENINGWTOREK / TUESDAY / 26 MAJA 2009 / 26 TH MAY

G. 18.00 / 6 P.M.

AFTER OPENING G. 20.00 / 8.00 P.M.

BLITZ (KONRAD GRAJNER / JUDE)(LIVE ACT)

+DJ’S:

NO.107WIKTOR SKOK (JUDE)

+VJ JUSTYNA ZET

KONCERT / CONCERTLAIBACHKUNSTDERFUGE

ŚRODA / WEDNESDAY / 27 MAJA / 27 TH MAYG.19.00 / 7.00 P.M.

FILHARMONIA ŁÓDZKA IM. ARTURA RUBINSTEINA, UL. NARUTOWICZA 20/22 ARTUR RUBINSTEIN LODZ’ PHILHARMONIC, 20/22 NARUTOWICZA ST.

WYKŁADY I PROJEKCJE / LECTURES & SCREENINGS:WTOREK / TUESDAY / 16 CZERWCA / 16TH JUNE

G. 18.00 / 6.00 P.M.JACEK STANISZEWSKI - KŁOPOTY Z TOTALITARYZMEM. KILKA UWAG O (KONTR)REWOLUCJI I IRONII

PROBLEMS WITH TOTALITARISM. SOME NOTES ON COUNTER(REVOLUTION) AND IRONY+ DIVIDED STATES OF AMERICA, SAŠO PODGORŠEK 2004

ŚRODA / WEDNESDAY / 17 CZERWCA / 17TH JUNE G. 18.00 / 6.00 P.M.

MACIEJ OŻÓG – LAIBACH A KULTURA REMIKSU / LAIBACH AND THE REMIX CULTURE+ A FILM FROM SLOVENIA, DANIEL LANDIN, PETER VEZJAK 1993

WTOREK / TUESDAY / 23 CZERWCA / 23 TH JUNEG.18.00 / 6.00 P.M.

ALEXEI MONROE - LAIBACH KUNST AND THE ART OF TOTAL NON-ALIGNMENTWYKŁAD POŁĄCZONY Z PREMIERĄ KATALOGU WYSTAWY AUSSTELLUNG LAIBACH KUNST – REKAPITULACJA 2009

LECTURE ACCOMPANYING THE RELEASE OF THE AUSSTELLUNG LAIBACH KUNST – RECAPITULATION 2009 CATALOGUE+

DJ’S: CODEXEUROPAWIKTOR SKOK

OPROWADZANIA KURATORSKIE / CURATORS GUIDED TOURSTERMINY WKRÓTCE / T.B.A