lan merkatuaren egoera euskal herrian

Lan merkatuaren egoera Euskal Herrian Situación del mercado laboral en Euskal Herria

TXOSTEN

MONOGRAFIKOA

2014 · ekaina / junio

DOSSIER

MONOGRÁFICO

2

Gaindegia Euskal Herriko ekonomia eta gizarte garapenerako behategia Observatorio para el desarrollo socioeconómico de Euskal Herria

www.gaindegia.org

Egilea: Gaindegia Izenburua: Lan merkatuaren egoera Euskal Herrian / Situación del mercado laboral en Euskal Herria Txosteneko kolaboratzaileak: Aitor Bengoetxea (EHU), Mari Luz de la Cal (EHU), Jose Miguel Ayerza (ADEGI), CCOO sindikatua, UGT sindikatua, Janire Landaluze eta Mikel Noval (ELA), Oihan Ostolaza (LAB), Eñaut Aramendi (LAB Iparralde), Gorka Moreno (Ikuspegi). Argitaratzea: Gaindegia, Euskal Herriko ekonomia eta gizarte garapenerako behategia Martin Ugalde Kultur Parkea 20140 Andoain, Gipuzkoa Tel.: +34 943 304 365 www.gaindegia.org [email protected] Copyright: Gaindegia, Euskal Herriko ekonomia eta gizarte garapenerako behategia Argitalpen honek ondorengoen babesa jaso du:

UDALAK: Alegia, Amasa-Villabona, Amezketa, Arama, Arrasate, Azkoitia, Azpeitia, Bergara, Busturia, Etxarri-Aranatz, Getaria, Hernani, Leitza, Lezo, Mutriku, Nabarniz, Oiartzun, Oñati, Ordizia, Otxandio, Sopela, Tolosa, Urretxu, Zarautz.

http://www.gaindegia.org/

mailto:[email protected]

3


www.gaindegia.org

PRÓLOGO

Resumen ejecutivo

Mercado laboral 2013

Características de la población activa Lan egiteko adinean dagoen biztanleriaren bilakaera (15-64 urte) Aktiboen zahartzea eta eskulana ordezkatzeko zailtasunak Eskulanaren osaera jatorriaren arabera Jarduera maila krisialdi testuinguruan

Empleo y contratación Enpleguaren bilakaera Adinaren araberako enplegua Landunen estatusaren araberako enplegua Soldatapeko landunen lan egoera eta kontratazioa Lanaldi motaren araberako enplegua eta lanorduak Jarduera-adarren araberako enplegua Lan kostuen eta lansarien bilakaera Enplegu-erregulazio espedienteetan kalteturiko landunak

Desempleo Langabeziaren panoramika Langabezia adinaren arabera Langabezia jatorriaren arabera

Formación y mercado laboral Aktiboen formakuntza Landunen formakuntza Langabetuen formakuntza

La mujer y el mercado laboral

Jóvenes y mercado laboral

4


www.gaindegia.org

PRÓLOGO

Txosten honek 2013 urteko Euskal Herriko

egungo lan merkatuaren egoera ikertzen du.

Bi faktorek egiten dute txostena bereizgarri.

Batetik, orriok eskaintzen duten datu bilduma

zabalak gure lan merkatuaren errealitatea

zertan den ezagutzen laguntzen digu;

horretarako, ohikoak diren datuez gain, lehen

aldiz Euskal Herri osorako kalkulatutako

zenbait aldagai aurki daitezke. Horrez gain,

Europako erreferente diren beste herrialde eta

erregioekin ere alderatzen da Euskal Herria:

erregio horien artean daude Orkestra-

Lehiakortasunerako Euskal Institutuak

baliatzen dituen zenbait erreferente.

Este informe abarca la situación actual del

mercado laboral en el conjunto de Euskal Herria

en el año 2013.

Dos elementos lo hacen singular. Por un lado, el

despliegue de datos, algunos ineludibles de uso

común y otros nunca antes cuantificados para el

conjunto de Euskal Herria, que buscan no sólo

conocer nuestro mercado laboral con visión de

país, sino asemejarlo a otros países o regiones de

referencia. La mayoría de las regiones

seleccionadas forman también parte de la

selección de regiones de referencia para el

Instituto Vasco de Competitividad Orkestra.

5


www.gaindegia.org

Bestalde, txosten honetan aditu

akademikoen (Aitor Bengoetxea jurista eta

Mari Luz de la Cal ekonomialaria) nahiz gure

herriko harreman sozioekonomikoen

esparruan erreferente diren zenbait

entitateren gogoetak ere bildu ditugu:

CCOO, UGT, LAB, ELA, Adegi eta Ikuspegi.

Bakoitzak bere ikuspegi eta esparrutik egin

dio ekarpena txosten honi, eta

desberdintasunak alde batera utzita,

garrantzitsua deritzogu adostasun elementuei

eusteari, gure lan merkatuaren beharrei

erantzungo dieten neurriak hartu ahal

izateko, bai gaur bai etorkizunean. Eskerrak

ematen dizkiegu lan honetan parte hartu

duten guztiei.

Gaindegiak behin baino gehiagotan jorratu

duen gaia da lan merkatua, eta halaxe izango

da etorkizunean ere. Izan ere, egungo mundu

mailako testuinguru ekonomikoan, gure lan

merkatuaren etorkizunak garapen

aurreratuen eskutik etorri beharko du,

berrikuntzarenetik, bai gure ekonomiaren

ardatz den industrian baita hain gureak diren

eta sektore tradizionaletan (nekazaritza,

arrantza…) eta garatzear daudenetan. Horrela

bermatuko dugu gure ekonomia eta gizarteak

kalitatezko enplegua sortzen duen lan

merkatu batean oinarritzea, eta biztanleriak

bizi kalitate duinaz eta baztertze arriskurik

gabe bizi ahal izatea. Ez da ezinezkoa: lortu

daitekeen helburua da, baldin eta halaxe

planteatzen badugu. Kontra, hori egiten ez

badugu, egungo egoeran mantenduko gara,

langabeziak gora eginez, lan baldintzak

Por otro lado, este informe contiene diferentes

reflexiones aportadas por expertos académicos

en la materia (el jurista Aitor Bengoetxea y la

economista Mari Luz de la Cal) y agentes que

desempeñan un papel fundamental en el

devenir de las relaciones socio-laborales de

nuestro país: CCOO, UGT, LAB, ELA, Adegi e

Ikuspegi. Partiendo del prisma de cada cual y

asumiendo las diferencias, hemos de incidir en

los elementos de visión compartida como punto

de partida para adoptar medidas que

respondan a las necesidades de nuestro

mercado laboral ahora y en el futuro. A

todos/as ellos/as, nuestro agradecimiento.

No es la primera vez que Gaindegia aborda la

situación del mercado laboral en un informe

monográfico y nuestro compromiso es que no

sea el último. En el actual contexto económico

mundial un mercado laboral vasco con un futuro

y socialmente cohesionado solo es posible si se

apuesta por desarrollos avanzados, con

actividades de innovación referenciales, tanto

en la industria como elemento tractor de

nuestra economía, como en otros sectores sean

tradicionales (agricultura, pesca…), o estén por

desarrollar. Todo ello hará que nuestra

economía y nuestra sociedad funcionen

mediante un mercado de trabajo que ofrezca

empleo de calidad al conjunto de la población

activa, para que ésta pueda insertarse en la

sociedad sin riesgos de exclusión y disponer de

recursos para vivir con dignidad. No es un

objetivo inalcanzable, se trata de un horizonte

accesible si nos lo planteamos como tal. Por el

contrario, no hacerlo nos puede llevar a la



6


www.gaindegia.org

etengabe okertuz doazela eta biztanleria

aktiboaren zati garrantzitsu bat lana aurkitu

ezinik dagoela: gazteria, emakumeak, 55

urtetik gorakoak…

Jakin badakigu Euskal Herria ez dagoela

subjektu gisa artikulatua, baina Gaindegiatik

uste dugu ikuspuntuen arteko adostasuna eta

elkarrizketa askoz ere errazagoa litzatekeela

denek gure errealitate lokalari begiratuko

bagenio. Hori horrela, lan honen helburu

nagusia gure herriari buruzko ezagutzan

sakontzea da, eta Euskal Herriak dituen eta

izan ditzakeen erronken inguruan argitasun

apur bat eskaintzea. Gure konpromisoari

eusten diogu: ezagutza eratu eta sustatu, nahi

duen orok gure herriaren berri izan dezan.

situación actual con un aumento del desempleo

y el empeoramiento galopante de las

condiciones de trabajo; con una parte

importante de la juventud sin poder

incorporarse a la vida laboral e importantes

segmentos sociales (mujeres de todas las

edades, profesionales de más de 55 años…) con

un difícil encaje.

Desde Gaindegia, somos conscientes de que

Euskal Herria no está articulada como sujeto y

creemos que ese ejercicio de acuerdo entre

diferentes sería más fácil dentro de un marco en

donde las decisiones se adecúen mejor a la

realidad local existente. Uno de los objetivos de

este informe es seguir profundizando en el

autoconocimiento y aportar un poco más de luz

en torno a las incógnitas que aún a día de hoy

rodean Euskal Herria. Nos reafirmamos en

nuestro compromiso de seguir generando

conocimiento y de ponerlo a disposición de

quien tenga interés en ello.



7


www.gaindegia.org

BIZTANLERIA AKTIBOAREN URRITZEA REDUCCIÓN DE POBLACIÓN ACTIVA

2011 urteaz geroztik lan egiteko adinean

dagoen biztanleriaren urritzea gertatzen hasia

da EB-28an. Gure kasuan, orain arteko

krisiaren zikloa bi zatitan bereizten badugu,

Euskal Herrian lan egiteko adinean dagoen

biztanleria kopurua handitu egin da

2007/2010 epealdian, eta txikitu

2010/2013an. Besteak beste, Danimarkan edo

Finlandian ere gertatu da hori.

Lan egiteko adina duen biztanleriaren

jaitsieraren atzean eskulanaren zahartzea

dago. Hau EB-28an gertatzen ari den prozesua

da, baina 2005etik aurrera, Euskal Herriko

eskulanaren adin egiturak erakusten du

prozesu hori azkarrago gertatzen ari dela

gurean EB-28an baino. Ohi baino bizkorrago

gertatzen ari den zahartze prozesu honek

herri osoari eragiten dio, baina inpaktu

bereziki handia du Araban, Nafarroa Beherean

eta Bizkaian [ikus grafikoa]. Lan merkatura

Desde el año 2011 la pérdida de población en

edad activa es ya una realidad en el conjunto de

la UE-28. En nuestro caso, si dividimos el ciclo de

crisis hasta la fecha en dos periodos, Euskal

Herria gana población en edad activa entre

2007/2010 y la pierde durante 2010/2013. Esto

es algo que también ha sucedido en Dinamarca

o Finlandia.

Esta disminución de la población en edad activa

se debe al proceso de envejecimiento en el que

Euskal Herria está inmerso. Esto es algo que

también sucede en el conjunto de la UE-28, pero

en cuanto a mano de obra se refiere, tras el año

2005 Euskal Herria presenta una estructura de

edad más avanzada que la propia UE-28. Se

trata de un acelerado proceso de

envejecimiento que afecta al conjunto del país,

con especial incidencia en herrialdes como

Araba, Nafarroa Beherea o Bizkaia [ver gráfico].

El número de jóvenes en edad de incorporarse al

8


www.gaindegia.org

sartzeko adinean dauden gazteen kopurua

askoz ere txikiagoa da aurki erretiroa hartzea

espero dutenena baino (eta, hala ere,

langabezia-tasa oro har eta gazteen

langabezia-tasa zehazki, oso handiak dira).

Horrenbestez, ez dugu aski gure buruarekin

belaunaldi aldaketa egiteko, batez ere

Hegoaldeko lurraldeetan [ikus grafikoa].

Gainera, jarduera-tasa murriztu da: Gaur

egun, Euskal Herriko jarduera-tasa EB-

28koaren eta Europako beste zenbait

erreferentziaren azpitik dago [ikus grafikoa].

Herrialdeka, Gipuzkoak du jarduera indizerik

txikiena, murrizketa inon baino

nabarmenagoa izan baita hemen krisi

urteetan [ikus grafikoa]. Tasarik handiena

Nafarroa Behereak du, baina datu hori

herrialdeak berezkoa duen problematikaren

testuinguruan ulertu behar da.

mercado laboral es mucho menor que el de

quienes aspiran a jubilarse próximamente (y

aun así la tasa de desempleo general, y

específicamente entre jóvenes, es muy alta). Por

tanto, no somos autosuficientes en cuanto a

relevo generacional se refiere, algo que afecta

de forma severa a los territorios de Hegoalde

[ver gráfico].

Además, la tasa de actividad se ha reducido: En

la actualidad, la tasa de actividad de Euskal

Herria se sitúa por debajo de la UE-28 y otros

referentes europeos [ver gráfico]. Por herrialdes,

Gipuzkoa ostenta el menor índice de actividad

tras sufrir la disminución más acentuada

durante los años de crisis [ver gráfico]. La mayor

tasa se sitúa en Nafarroa Beherea, dato que, sin

embargo, hay que contextualizar en la

problemática particular del territorio.

9


www.gaindegia.org

BEHARREZKO MIGRAZIOAK BIZTANLERIA AKTIBOAN · MIGRACIONES NECESARIAS DE POBLACIÓN ACTIVA

Hegoalden 1960 eta 1970eko hamarkadetan

izan zen industria garapen betean gertatu

ziren migrazio fluxuetan du jatorria lan

bizitzaren azken txanpan dagoen biztanleria

aktiboaren zati handi batek. Gaztela eta Leon

(Hegoaldeko biztanleria aktiboaren %5a),

Extremadura (%1,5), Andaluzia (%1,5) eta

Galiziatik (%1,2) etorritako biztanleria da. Izan

ere, Hegoaldeko guztizko aktiboen %20,1a

bertatik kanpo jaiotakoa da.

Iparralderen kasuan, eskulanak lotura are

handiagoa du migrazioarekin: biztanleria

aktiboaren %50,7 Pirinio Atlantikoen

departamentutik kanpo jaiotakoa da. Gorka

Moreno Ikuspegiko (Immigrazioaren Euskal

Behatokia) zuzendariak bere gogoetan

(irakurri) aipatu bezala, garaiko eta tokiko lan

merkatuaren beharrizanekin dute zerikusia

migrazio fluxuek, eta hori hala da Pirinioen

alde bietan. Iparralderen kasuan, behar baino

gutxiago industrializatutako eta formakuntza

handirik eskatzen ez duen hirugarren sektore

batera zuzendutako lurraldea izaki, horri

Una parte significativa de la población activa

que se encuentra en su última etapa de la vida

laboral constituyó los flujos migratorios habidos

en Hegoalde durante las décadas de 1960 y

1970 en pleno desarrollo industrial. Se trata de

población originaria de Castilla y León (5,0% de

población activa de Hegoalde), Extremadura,

(1,5%), Andalucía (1,5%) o Galicia (1,2%). Y es

que el 20,1% del total de activos de Hegoalde

ha nacido fuera de su territorio.

En el caso de Iparralde, la mano de obra tiene

un componente migratorio aun mayor: el 50,7%

de la población activa ha nacido fuera del

departamento de Pirineos Atlánticos. Como

cita Gorka Moreno, director de Ikuspegi

(Observatorio Vasco de Inmigración) en su

reflexión (leer), los flujos migratorios responden

a los requerimientos del mercado laboral de la

época y el lugar y esta afirmación es válida a

ambos lados de los Pirineos. En el caso

particular de Iparralde, la atracción de flujos

migratorios a la medida de un territorio infra-

industrializado y con un mercado laboral

http://gaindegia.org/eu/immigrazioa-eta-lan-merkatua-gure-gizarte-ereduaren-sostengu-merkea


10


www.gaindegia.org

erantzuten dioten migrazio fluxuak erakarri

ditu. Bertan jaiotako belaunaldi berriak, aldiz,

frantziar geografian sakabanatu dira luze eta

zabal, haien ikasketa mailarekin bat egiten

duen lanpostu baten bila, Eñaut Aramendi

LAB Iparraldeko kideak bere idatzian azaldu

bezala (irakurri). Iparraldeko diseinu

ekonomikoak ahalbidetu du (bai eta sustatu

ere, batzuetan) tokiko populazioaren exodo

ekonomikoa, aldi berean frantziar

lurraldeetatik etorritako eskulana eskatzen

zen bitartean. Horren ondorioak nabarmenak

dira orain, ikuspegi askotatik begiratuta.

Baina Euskal Herriko biztanleria aktiboaren

jatorriari jaioterriaren arabera erreparatzen

badiogu, ikus dezakegu langabeziaren

fenomenoa oso heterogeneoa dela [ikus

grafikoa]. Ofizialki atzerritartzat jotzen diren

horiek osatzen duten populazioa kolpatu du

gogorren langabezia-tasak (%35,2) gaur egun;

hau da, Euskal Herria, Frantzia eta Espainiatik

kanpo jaiotakoak. Azken hamarkada

pasatxoan izandako migrazio fluxuetan etorri

dira Euskal Herrira nagusiki, nahiz eta

Iparralden ez hainbesteraino izan. Lan

prekarietate egoera larrienak jasaten dituzte

horiek.

Laburbilduz, batzuei eta besteei desberdin

eragiten dien prekarietateaz eta herrialde

bakoitzaren berezko ezaugarriez harago,

Euskal Herriko eskulanaren egiturak

erakusten duenez, beste lurralde batzuetatik

etorritako biztanleria aktiboak pisu handia du

terciarizado que requiere bajo perfil formativo,

ha sucedido mientras nuevas generaciones

locales han sido diseminadas a lo largo del

territorio francés en busca de un puesto de

trabajo al nivel de sus estudios, como explica en

su escrito Eñaut Aramendi, de LAB Iparralde

(leer). El diseño económico de Iparralde es el

elemento principal que ha permitido, cuando no

fomentado, el éxodo económico de la población

local mientras requería mano de obra de

territorios franceses. Las consecuencias son

ahora visibles a muchos niveles.

Pero si observamos el origen de la población

activa en Euskal Herria en base al lugar de

nacimiento, podemos observar como el

fenómeno del desempleo es muy heterogéneo

[ver gráfico]. Actualmente la población más

afectada por la tasa de desempleo es la

oficialmente denominada extranjera (35,2%), es

decir, la que no ha nacido ni en Euskal Herria, ni

Francia ni España. En su mayoría forman parte

de los últimos flujos migratorios llegados a

Euskal Herria a lo largo de algo más que la

última década, aunque no tanto en el caso de

Iparralde. Son quienes sufren los mayores

niveles de precariedad laboral.

En resumen, más allá de la precariedad desigual

y de las particularidades de cada territorio, la

composición de la mano de obra de Euskal

Herria pone de relieve la importancia de la

población activa originaria de otros territorios

(24,6%) [ver gráfico], muy por encima de la

tónica europea (8,7% en la UE-28) y similar al

http://gaindegia.org/eu/ipar-euskal-herriko-lan-merkatuaz-artikulua


11


www.gaindegia.org

(%24,6) [ikus grafikoa]; Europan baino askoz

ere handiagoa batez beste (%8,7 EB-28n), eta

Suitzaren pare (%25,6). Dena dela, zahartze

prozesu azkarrak eta belaunaldi aldaketarako

gure buruarekin aski ez izateak esan nahi du,

epe ertain eta luzera, aniztasun horri eustea

dela erronka, bai eta etorkizunean ere

migrazio fluxuentzat toki erakargarria izaten

jarraitzea ere. Iparralderen kasuan, gainera,

funtsezkoa da bertako giza kapitalari eustea

ahalbidetuko duen ehun ekonomiko bat

sortzea, eta horretarako komenigarria

litzateke herrialdeen arteko mugaz bestaldeko

elkarlana sustatzea.

caso suizo (25,6%). No obstante, el acelerado

envejecimiento y la auto-insuficiencia para la

regeneración plantean como reto general a

medio y largo plazo la necesidad de mantener

esa pluralidad y de seguir siendo un lugar

atractivo para flujos migratorios en el futuro. En

el caso de Iparralde, además, es necesario crear

un tejido económico que permita la

conservación del capital humano local y para

ello sería conveniente fomentar la colaboración

interterritorial a ambos lados de la frontera.

12


www.gaindegia.org

LANAREN BILAKAERA NEGATIBOA · EVOLUCIÓN NEGATIVA DEL EMPLEO

2013an lana deuseztatu zen Euskal Herrian (-2,7),

EB-28n baino askoz ere gehiago (-0,2). Era

berean, BPGak 0,3 puntu egin zuen behera tarte

horretan (behin-behineko datuak), eta laugarren

urtez segidan, eskulanaren produktibitatea hazi

egin zen (+0,5), aurreko urteetan baino gutxiago

izanda ere. Europako erreferentziei erreparatu

eta hiru aldagai horien 2008 eta 2011 arteko

bilakaera aztertzen badugu, ikusiko dugu ez

dagoela Euskal Herriaren pareko portaerarik izan

duen lurralde bakar bat ere [ikus grafikoa].

2008/11ean lanpostuak deuseztatzeari

dagokionez, Euskal Herriak (-5,1) Danimarkaren

(-5,3) antza du, baina lana eta BPGa txikitu eta

produktibitatea handitzea, hori Katalunian

besterik ez da gertatzen. Hain zuzen, Katalunian,

hiru aldagai horien bilakaeraren desoreka hain da

handia, ezen ez baitago parekorik Europako

erreferentzien artean, ez eta Euskal Herrian ere.

Hegoaldek pisu handia du Euskal Herrian, eta

lurralde honi eragiten dioten erreformak

(Kataluniari eragiten dioten berberak) Madrilen

erabakitakoak dira, lehiakortasuna handitzeko

En 2013 en Euskal Herria se destruyó empleo (-

2,7) muy por encima de la UE 28 (-0,2). Mientras

tanto, en el mismo ejercicio el PIB descendió 0,3

puntos (datos provisionales) y la productividad de

la mano de obra aumentó por cuarto año

consecutivo (+0,5), si bien de forma más

moderada que en años anteriores. Si analizamos

la evolución durante 2008 y 2011 de estas tres

variables entre referentes europeos, se aprecia

que no hay ningún territorio con un

comportamiento idéntico al caso vasco [ver

gráfico].

En el periodo 2008/11 en lo referido a destrucción

de empleo Euskal Herria (-5,1) se asemeja a

Dinamarca (-5,3), pero el aumento de la

productividad mientras disminuye tanto el

empleo como el PIB solo se repite en el caso

catalán. De hecho, en Cataluña el desequilibrio en

la evolución de estas tres variables alcanza

niveles que no se dan ni entre el resto de

referencias europeas ni en Euskal Herria. El peso

de Hegoalde sobre el conjunto de Euskal Herria y

las reformas que afectan a este territorio, tanto

como a Cataluña, adoptadas en Madrid en la

13


www.gaindegia.org

lan kostuak murriztea xede dutenak. Hori horrela,

erreferente diren herrialdeen artean, ez dago

halako bilakaera berezia izan duen besterik. Dena

dela, enplegu tasa, per capita BPGa eta langileko

produktibitatea kontuan hartuta, euskal ereduak

Kataluniakoaren antza du, eta zerikusi txikia

Eskozia, Finlandia edo Danimarkakoarekin [ikus

grafikoa]; izan ere, ekonomia horiek guk

ezagutzen dugunak baino izaera banakorragoa

dute.

Enplegu tasa adin taldeen arabera aztertuz gero,

nabarmentzekoa da 35 eta 44 urte arteko

(%78,6) eta 45 eta 54 urte arteko (%74,2)

populazioak dituela enplegu maila handienak.

Ipar eta Hego Euskal Herriko enplegu tasak

bereizten baditugu, heterogeneotasuna eta bi

eredu ageri dira: adin talde guztietan, Iparraldeko

enplegu maila handiagoa da Hegoaldekoa baino

[ikus grafikoa], eta desberdintasunak are

handiagoak dira sektore ahulenetan (24 urte

baino gutxiago eta 55 urte baino gehiago).

Adinaren araberako enpleguaren bilakaerari

erreparatuz gero, azpimarratzekoa da 2013an

enplegu galera handienak 20 eta 24 urte arteko (-

16,8) eta 25 eta 34 urte arteko (-9,2) gazteengan

metatu zirela. Neurri batean positiboa den datu

bat aipatzekotan, 35 eta 45 urte arteko adin

tartean, enpleguak hamarreko eskas bat egin du

behera, eta beherakada hori EB-28an izandakoa

baino nabarmen txikiagoa da. Bestalde, 2013an,

20 urtetik beherakoen (+3,7) eta 55 urtetik

gorakoen (+2,7) artean besterik ez du egin gora

enpleguak Euskal Herrian.

dirección de abaratar costes laborales en aras de

una mayor competitividad explica que no exista

ningún otro territorio referente con tan singular

evolución. En cualquier caso, si tenemos en

cuenta la tasa de empleo, el PIB per capita y la

productividad por empleado actual, el modelo

vasco se asemeja al catalán y muy poco al

escocés, finlandés o danés [ver gráfico], que son

economías con un carácter mucho más

distributivo que el que conocemos.

Si analizamos la tasa de empleo por grupos de

edad, cabe destacar que los mayores niveles de

empleo se dan entre la población de 35 a 44 años

(78,6%) y 45 a 54 años (74,2%). Si desagregamos

esas tasas de empleo entre norte y sur de Euskal

Herria, observamos la heterogeneidad vasca y la

coexistencia de dos modelos: En todos los grupos

de edades los niveles de empleo son mayores en

Iparralde que en Hegoalde [ver gráfico] y las

diferencias se disparan entre sectores vulnerables

(menores de 24 y mayores de 55 años).

En cuanto a la evolución del empleo por edades,

cabe destacar que durante el 2013 las mayores

pérdidas de empleo se concentran entre jóvenes

de entre 20 a 24 años (-16,8) y 25-34 años (-9,2).

Cabe mencionar como dato medianamente

positivo que entre ocupados de 35 a 45 años el

empleo ha disminuido levemente una décima,

disminución considerablemente menor que la

habida en la UE-28 (-1,5). Destaca también que

durante 2013 solo han aumentado los niveles de

empleo entre menores de 20 años (+3,7) y entre

mayores de 55 años (+2,7) en Euskal Herria.

14


www.gaindegia.org

2013an, lanpostuen galera handiagoa izan da

norberaren konturako langileen artean (-3,2)

soldatapekoen artean (-2,6) baino. Gaurtik gaur,

Euskal Herriko biztanleria okupatuaren %17,2a

norberaren konturako langilea da, eta Europako

batez bestekoa (%15,1) zein kontinenteko

gainontzeko erreferentziena baino handiagoa da

portzentaje hori. Oro har, Europako

testuinguruan, 2013a ez da urte erraza izan

autoenplegatutako langileentzat (-1,2).

Norberaren konturako langileek dituzte zailtasun

handienak, 2010/12an bolumen aldetik hazi egin

baziren ere. Herrialdeka, norberaren konturako

langile proportzio handienak Nafarroa Beherean

(%30,3), Zuberoan (%27,4) eta Nafarroa Garaian

(%17,7) daude. Lehenengo bietan, eta

hirugarrenaren zenbait zonalde zabaletan,

autoenplegua pisu handia duen aukera da

tradizionalki, ehun ekonomiko ahula eta lan

eskaintza eskasa direla medio. Ezohiko zonalde

batzuetan, bai eta zenbait hirigunetan ere,

autoenplegua ugaritu egin da azkenaldian,

zenbait enpresa handi eta ertainen itxierak eta

kaleratze kolektiboek bultzatuta. Norberaren

konturako langileen artean gehienak

autonomoak direla kontuan hartuta (2014ko

martxoan 250.000 baino gehiago daude

erregistratuta), atomizatuago dagoen tokiko

ehun ekonomiko bati buruz ari gara, ahulagoa

dena (inbertsiorako ahalmen txikiagoa) eta oro

har lan baldintza ezegonkorrak dituena

(hitzarmen kolektiborik gabea, orain zein lehen).

Iazko datuen arabera, Euskal Herriko soldatapeko

populazioaren %19,7a behin-behineko kontratu

batekin ari da lanean, eta zifra hori EB28koa

En 2013 la pérdida de puestos de trabajo ha sido

mayor entre quienes trabajan por cuenta propia

(-3,2) que entre los asalariados (-2,6). A día de

hoy el 17,2% de la población ocupada de Euskal

Herria trabaja por cuenta propia, porcentaje que

está por encima de la media europea (15,1%) y

del resto de referencias europeas. En general,

2013 no ha sido un año fácil para los auto-

empleados en el contexto europeo (-1,2).

Los trabajadores por cuenta propia son quienes

mayores dificultades sufren a pesar de aumentar

en volumen durante el periodo 2010/12. Por

herrialdes, los mayores niveles de trabajadores

por cuenta propia se concentran en Nafarroa

Beherea (30,3%), Zuberoa (27,4%) y Nafarroa

Garaia (17,7%). En los dos primeros y en amplias

zonas del tercero el autoempleo es

tradicionalmente una opción de peso debido al

débil tejido económico y escasa oferta laboral

existente. La proliferación del autoempleo en

zonas inusuales y en algunos casos de carácter

urbano responde al cierre de grandes empresas o

empresas de tamaño medio, así como a despidos

colectivos. Teniendo en cuenta que entre los

trabajadores por cuenta propia la mayoría son

autónomos (en marzo de 2014 hay registrados

más de 250.000), se trata de un tejido económico

local más atomizado, vulnerable (con menor

capacidad de inversión) y por lo general con

condiciones laborales precarias (sin convenios

colectivos, ni ahora, ni antes).

Según los datos anuales del último año el 19,7%

de la población asalariada de Euskal Herria

trabaja bajo contratación temporal, casi seis

15


www.gaindegia.org

baino sei puntu handiagoa da (%13,8). Baina alde

hori halakoxea zen krisi ekonomikoa hasi aurretik

ere. 2013an, behin-behineko kontratua duten

okupatuen portzentajea (-7,3) gainontzekoena

baino gehiago murriztu da (2012an bezala), baina

Hegoalden idatzitako kontratuen %93,9a behin-

behinekoak dira oraindik ere. Behin-behineko

kontratudun soldatapekoen proportzioa txikiagoa

da Iparralden Hegoalden baino [ikus grafikoa].

Erreferentziazko lurraldeen artean, Herbehereek

bakarrik (%20,6) dute gurea baino portzentaje

handiagoa behin-behineko kontratua duten

soldatapekoen portzentajeari dagokionez. Mari

Luz de la Cal EHUko ekonomia irakasleak

gogorarazi bezala (irakurri), 90eko hamarkadan

langabezia tasa malgusegurtasunaren bitartez

nabarmen txikitu zuen erreferentzietako bat dira

Herbehereak. Araudi bigunagoen bidez lan

merkatua malgutzean datza, baina aldi berean

langileentzat onargarria den segurtasun maila

bermatuz, eta horretarako, lan errealitate

malguago horri ondo egokitzen zaizkion gizarte

babeserako sistema espezifikoak eta enplegurako

politika aktiboak aplikatuta. De la Calek adierazi

bezala, hartara mugikortasuna handiagoa da,

baina aldi berean enpleguen, desenpleguaren eta

aktibitate ezaren arteko trantsizioak segurtasun

puntos por encima que en la UE-28 (13,8%). Pero

esta diferencia es anterior al comienzo de la crisis

económica. En 2013 los ocupados bajo contrato

temporal han disminuido (-7,3) más que el resto

(como en 2012), pero el 93,9% de los contratos

efectuados en Hegoalde siguen siendo

temporales. El porcentaje de asalariados bajo

contrato temporal es mucho menor en Iparralde

que Hegoalde [ver gráfico].

Entre los territorios referencia solo Holanda

(20,6%) nos supera en porcentaje de asalariados

que se encuentra bajo contratación temporal.

Holanda es uno de los referentes que, como nos

recuerda la profesora de economía la UPV-EHU

Mari Luz de la Cal [leer], a lo largo de los 90

redujo de forma importante el desempleo

mediante la flexiseguridad. Consiste en flexibilizar

el mercado de trabajo mediante legislaciones

laborales más laxas, pero garantizando a la vez

unos niveles de seguridad aceptables para la

mano de obra mediante sistemas específicos de

protección social bien adaptados a esa nueva

realidad laboral más flexible y mediante las

políticas activas de empleo. Como indica De la

Cal, de esta forma la movilidad es mayor pero las

transiciones entre empleos, desempleo e

inactividad se hacen con una red de seguridad

http://gaindegia.org/es/hay-alternativas-desempleo-distintas-a-la-precariedad-laboral-articulo


16


www.gaindegia.org

sare baten barruan egiten dira, eta langileei diru

sarrerak eta ondo finantzatutako birgaitze

profesionalerako programak bermatzen zaizkie.

Gurean ez bezala, non langabetuek bazterketari

egin behar baitiote aurre ezinbestean.

Hegoalden aplikatutako lan erreforma berrienak

kontratu malgutasuna handitzera egon dira

bideratuta, baina bai eta diru sarreren

segurtasuna murriztera ere. Segurtasun sarea

ahuldu egin da hain zuzen ere langabetu gehien

dagoen unean, eta 2013an ia 110.000 lagun

zeuden lanik zein langabeziagatiko prestaziorik

gabe. Lan araudia malgutzeak gizarte kohesioa

kaltetzea dakar ezinbestean, hori saihesteko

gizarte babes handiagoa eta lan sarbiderako

politika publiko eraginkorrak aplikatzen ez badira

aldi berean.

Aitor Bengoetxea juristak gogorarazi bezala

(irakurri), zentzu horretan, Herbeheretako edo

Danimarkako ereduen gisakoak gure gaur egungo

egoeratik urruti daude oso: presio fiskal

handiagoa dute bereizgarri, bai eta kalitatezko

enplegua sortzeko politika aktibo eta

eraginkorrak eta politika pasiboen bermatze

handiagoa ere. Adibide bat: 2014an,

Herbeheretako lanbide arteko gutxieneko soldata

1.486€ da (12 ordainsari), eta Frantzian 1.445€;

Espainian, aldiz, 753€, eta gutxieneko horren

arabera zehazten zaie soldata Euskal Herri osoko

okupatuen %90,5ari. Hau da, Hegoaldeko

ekonomia produktiboak garapen maila handia

du, baina Malta edo Esloveniaren pareko

gutxieneko soldata. Agertoki berri honetan,

gainera, gero eta garbiago ikusten dira

para los trabajadores que garantiza un ingreso y

unos programas de recapacitación profesional

bien financiados. Todo lo contrario del escenario

de exclusión al que se ven abocados nuestros

desempleados.

Las últimas reformas laborales aplicadas en

Hegoalde han sido en la dirección de aumentar la

flexibilidad contractual, pero disminuir la

seguridad de ingresos. Se ha disminuido la red de

seguridad cuando mayor número de

desempleados hay y en 2013 casi 110.000

personas se encontraban sin empleo ni prestación

por desempleo. No hay flexibilización de la

legislación laboral que no erosione la cohesión

social si ello no va acompañado de una mayor

protección social y políticas públicas eficientes de

inserción laboral.

El jurista Aitor Bengoetxea (leer) nos recuerda

que, en este sentido, un modelo como el holandés

o danés está muy lejos de nuestra realidad

actual: Se diferencian por una presión fiscal

mayor, unas políticas activas de empleo de

calidad y eficientes y una mayor cobertura de las

políticas pasivas. Un ejemplo: En Holanda en

2014 el salario mínimo interprofesional (SMI) es

de 1.486€ (12 pagas) y en Francia de 1.445€,

mientras que en España equivale a 753€, lo cual

afecta al 90,5% del total de ocupados del

conjunto de Euskal Herria. Es decir, la economía

productiva de Hegoalde tiene unos niveles de

desarrollo altos pero un salario mínimo similar al

de Malta o Eslovenia. En el nuevo escenario

surgido, además, cada vez son más nítidos los

patrones de emergencia social y pobreza de la

http://gaindegia.org/eu/uholde-neoliberalaren-aurrean-zer


17


www.gaindegia.org

enpleguaren bitartez gainditzen ez diren gizarte

premia eta pobrezia egoerak. Eta errealitate hau,

bai eta langabeziari buruzkoa ere, arazo

kolektiboak dira, maila berean behar dituzte

irtenbideak.

Hegoaldek alor horretan izandako bilakaera

bereziki kezkagarria da. Lan kostuak EB28aren

pare daude, baina oso azpitik, ekonomia

produktibo eta produktibitate antzekoa duten

estatu eta erregioei begiratuz gero [ikus

grafikoa]. Ez dago orekarik soldaten eta KPIaren

bilakaeraren artean, eta soldata txikienak

dituzten horiek dira krisiaren efektuak

antzematen lehenak eta kaltetuenak [ikus

grafikoa]. Hala, soldaten arteko aldeak gero eta

handiagoak dira. Baina soldatak murriztea ez da

ezinbesteko baldintza enplegu gehiago sortzeko,

ELA sindikatuko Janire Landaluzek eta Mikel

Novalek adierazi bezala (irakurri). CCOOtik

(irakurri), gainera, berretsi dute biztanleriak oro

har erosteko ahalmena galtzeak barne

kontsumoa mugatzen duela, eta ondorioz

ekonomia bere onera etortzea zaildu. Datuek bat

egiten dute bi baieztapen horiekin.

Krisia hasi zenetik, Euskal Herri osoko okupatuen

artean gero eta gehiago dira lanaldi partziala

daukatenak (%16,4 2013an), baina Europan

(%20,3) eta erreferentziazko ia lurralde guztietan,

proportzio hori askoz ere handiagoa da.

Herbehereak dira nagusi lanaldi partzialari

dagokionez (%50,8), urtetan ezarritako barne

malgutasunaren politikaren haritik. Astero

lanordu gutxien egiten diren estatua da (30,3)

Europa osoan, atzetik Danimarka eta Norvegia

que no se sale mediante el empleo. Y esta

realidad, tanto como la del desempleo, es un

problema colectivo que requiere soluciones al

mismo nivel.

La evolución de Hegoalde es especialmente

preocupante en este terreno. Los costes laborales

están a la par que en la UE-28, pero muy por

debajo de estados y regiones con una economía

productiva y productividad similar [ver gráfico].

No hay equilibrio entre la evolución de salarios e

IPC y son los salarios más bajos los primeros en

notar los efectos de la crisis y los más

perjudicados [ver gráfico]. De esa manera, las

diferencias de salarios son cada vez mayores.

Pero disminuir los salarios, como citan Janire

Landaluze eta Mikel Noval, del sindicato ELA

(leer), no es condición necesaria para la creación

de más empleo. Desde CCOO (leer), además,

afirman que la merma del poder adquisitivo de la

población en general limita el consumo interno,

dificultando así la recuperación económica. Los

datos avalan ambas afirmaciones.

Desde el comienzo de la crisis, en el conjunto de

Euskal Herria cada vez son más los ocupados que

lo hacen a jornada parcial (16,4%; año 2013),

pero en Europa (20,3%) y en casi todos los

territorios de referencia esa proporción es

considerablemente mayor. Holanda está a la

cabeza de las jornadas parciales (50,8%) en

coherencia con la flexibilidad interna

implementada durante años y es el territorio

donde menor cantidad de horas semanales se

trabaja de todo Europa (30,3), seguido de

Dinamarca y Noruega. Al menos en Hegoalde el

http://gaindegia.org/eu/egungo-lan-merkatuaz-ela-sindikatua-artikulua

http://gaindegia.org/eu/contexto-socioeconomico-estrategia-comunicativa-retos-del-futuro-artitulo



18


www.gaindegia.org

dituela. Hegoalden, bederen, lanaldi partzialen

proportzioaren hazkundea ez zaio zor lan eta

familia bizitza bateratzeko eredua gehiago

sustatzeari, egoera horretan dauden langile

okupatuen %49,6ak egun osoz egingo bailuke lan

aukera izanez gero. Gure kasuan, behin-

behinekotasuna eta kontratu partzialak baliabide

ekonomikoen faltagatiko pobreziaren sinonimo

dira, eta nabarmenagoa da hori Hego Euskal

Herrian Iparralden baino.

aumento de las jornadas parciales no se debe a

una mayor presencia de un modelo que permite

conciliar mejor la vida laboral y familiar, ya que

49,6% de los ocupados a jornada parcial lo haría

a jornada completa de tener esa posibilidad. En

nuestro caso, temporalidad y contratos parciales

vienen a ser sinónimo de pobreza por

insuficiencia de recursos económicos, más

evidente en los territorios de Hego Euskal Herria

que en Iparralde.

19


www.gaindegia.org

Gazteen eskulanean dago gure etorkizunaren gakoa

EB-28rekin alderatuta, 24 urtetik beherako gazteen aktibitate tasa txikia da oso, gazteen formakuntzan

egiten den inbertsioa eta lan merkatuak eskaintzen dizkien aukera eskasak direla eta (langabezia tasa

%43,3 da adin tarte horretan, EB-28koaren bikoitza ia). Hain zuzen, 25 urtetik beherako gazteen artean

ikasten zein lanean ez dabiltzanen proportzioa (%10,2) ―kalean nini gisa ezagunak― Europako batez

bestekotik behera dago (%13). Formakuntzan egindako inbertsio horrek isla dauka Euskal Herriko 30 eta

34 urte arteko biztanlerian. Izan ere, goi mailako ikasketadun proportzio handiena (%57,7) dute,

erreferentziazko gainontzeko lurraldeekin [ikus grafikoa] zein aktibitate tasa handia baduten horiekin

alderatuta.

Horrenbestez, Euskal Herriak duen eskulan gaztea kualifikatuenetako bat da Europa mailan. Baina lan

merkatuan sartzeko dituzten zailtasunak nabarmenak dira: 15 eta 34 urte artean, lau gaztetik bat

langabezian dago (%26,3), eta Kataluniak beste inork ez du gainditzen zifra hori (%31,6). Lana badutenei

dagokienez, okupatuen guztizko zifrarekin erkatuz gero, gazteok bikoiztu egiten dute behin-behineko

kontratuen proportzioa, eta handiagoa da lanaldi murritzean dabiltzanen portzentajea ere, hain zuzen ere

lanaldi osoko beste enplegurik aurkitzen ez dutelako.

Egoera honek zerikusi txikia du gure ehun ekonomikoaren antzekoa duten beste lurralde batzuetan

dagoenarekin alderatuta; Alemania, kasu. Adinaren araberako langabezia tasak alderatzen baditugu, eta

batez ere gazteei erreparatzen badiegu, gure kasuak antz handiagoa du Greziakoarekin Alemaniakoarekin

[ikus grafikoa] eta Europa zentraleko ardatza osatzen duten beste erregio batzuenetakoarekin baino.

Euskal Herrian, bi arketipo horien artean planteatu behar dugu gazteen etorkizuna: haien lan merkaturatu

sarbidea planifikatzen ez duten mediterraneoko herrialdeen ildotik jo, edo eskulan gaztea sustatu eta

formakuntza handia duen giza kapital hori baliatu, okupatutako populazioa berritzeko eta hartara balioa

eta aberastasuna sortzeko oinarrizko elementu izan dadin. Izan ere, hala gertatzen da gurearen antzeko

ekonomia produktiboa duten erregioetan.

Oihan Ostolaza LAB sindikatuko kideak adierazi bezala (irakurri), gaur egungo ereduarekin, alferrik galtzen

ari gara Euskal Herriak dituen potentzialtasunak, ehun ekonomikoa eta ahalmenak, eta aktibazio

ekonomikorik gabe eta gaur egungo gizarte premia larria kontuan hartuta, Grezia eta Portugalen pareko

egoera jasateko arriskua dugu. Kondizio objektiboak egon badaude ezagutzaren ekonomia garatzeko,

baina horretarako, neurri aproposak hartu behar dira, Euskal Herriaren bereizgarrietatik abiatuta.

http://gaindegia.org/eu/enpleguaren-egoera-euskal-herrian-blog-artikulua

20


www.gaindegia.org

Nuestro futuro pasa por la mano de obra juvenil

Hay que señalar que la baja tasa de actividad entre jóvenes menores de 24 años (en comparación con la

UE-28) se debe a la inversión en formación de los jóvenes y las escasas expectativas que el mercado

laboral les puede crear (la tasa de paro en esa edad alcanza a ser del 43,3%, casi el doble que en la UE-28).

De hecho, la proporción de jóvenes menores de 25 años que ni estudian ni trabajan (10,2%)

―comúnmente conocidos como ninis―, está por debajo de la media europea (13%). Esa inversión en

formación se refleja en la población de entre 30-34 años de Euskal Herria, quienes ostentan la mayor

proporción de estudios superiores (57,7%) en comparación con el resto de territorios de referencia [ver

gráfico] y entre quienes sí se da una alta tasa de actividad.

Por lo tanto, Euskal Herria goza de una mano de obra joven que es una de las más cualificadas a nivel

europeo. Pero las dificultades que tienen para introducirse en el mercado laboral son evidentes: Uno de

cada cuatro jóvenes de entre 15 a 34 años está en situación de desempleo (26,3%), cifra que solo supera

Cataluña (31,6%). Entre quienes tienen un empleo, se duplica el carácter temporal de la contratación en

comparación con el total de ocupados y aumenta la proporción de jornadas parciales y de quienes

trabajan a jornada parcial porque no han encontrado un empleo a jornada completa.

Esta situación dista mucho de otros territorios con un tejido económico similar al nuestro, como es el caso

de Alemania. Si comparamos las tasas de desempleo por edades, especialmente entre jóvenes, nuestro

caso está claramente más cerca de Grecia que de Alemania [ver gráfico] y otras regiones que forman el

eje central europeo. En Euskal Herria hemos de plantearnos el futuro de los jóvenes entre esos dos

arquetipos: continuar en la senda de los países mediterráneos en el que su inserción en el mercado

laboral no se planifica o fomentar la mano de obra joven y aprovechar ese capital humano de alta

formación para la renovación de la población ocupada como elemento fundamental para generar valor y

riqueza, tal y como sucede en regiones con una economía productiva similar a la nuestra.

Como señala Oihan Ostolaza, del sindicato LAB (leer), en el actual modelo se están desaprovechando las

potencialidades, el tejido económico y capacidades que tiene Euskal Herria y sin activación económica y

en la emergencia social actual, podemos vernos abocados a una situación similar a la de Grecia o Portugal.

Existen condiciones objetivas para desarrollar una economía del conocimiento, pero para ello hay que

tomar las medidas oportunas partiendo de las particularidades de Euskal Herria.


21


www.gaindegia.org

SEKTOREEN ARABERAKO ARGAZKIA · FOTOGRAFÍA SECTORIAL

Zerbitzuen sektoreak izan du enplegu bilakaera

eskasena azken urtean, eta sektore horrek

okupatutako biztanleriaren %70a hartzen du.

Koiunturaren ikuspegia alde batera utzita,

enplegu bolumenari ondoen eusten dion

sektorea ere bada [ikus grafikoa], eta nolabait

gotorleku bihurtu da bestelako jardueratan

aritu izan diren langabetuentzat. Zerbitzuen

barruan, nabarmentzekoa da administrazio

publikoa eta defentsa, derrigorrezko gizarte

segurantza, hezkuntza, osasun eta gizarte

zerbitzu jarduerak izeneko aktibitate adarra,

zeinak okupatutako biztanleriaren %23,5a

hartzen baitu. Bai eta handizkako eta txikizkako

merkataritza, motordun ibilgailuen eta

ziklomotorren konponketa, garraioa eta

biltegiratzea, ostalaritza izeneko azpisektorea

ere, zeinak langile okupatuen %23,1a hartzen

baitu. Dena dela, gaur egungo testuinguruan,

ez dago hazten ari den azpisektorerik, ez eta

enplegu galerarik jasan ez duenik ere.

Zerbitzuen sektoreak Lapurdin (%80,1) eta

Bizkaian (%75,3) du presentzia handiena.

Industriak enplegua galtzen jarraitzen du, nahiz

eta azken urtaldiko galera (-2,8) ez den

aurrekoan izandakoa bezain gogorra izan (-8,7).

Euskal Herriko industria sektorearen pisua

(%20,8) Alemaniakoaren oso antzekoa da

(%21,0), eta gure ekonomian duen trakzio

ahalmena kontuan hartuta, zabaldu egiten da

enpleguan oro har duen eragina. Herrialdeka,

industria enpleguaren pisu handiena Nafarroa

Garaian (%26,1), Araban (%25,4) eta Gipuzkoan

El sector servicios es el sector que peor ha

evolucionado en empleo en el último año, sector

que emplea al 70,0% de toda la población

ocupada. Desde una visión menos coyuntural,

hay que decir que es el sector que mejor resiste

el volumen de empleo [ver gráfico], y que de

alguna forma se ha convertido en un sector

refugio para los desempleados de otras ramas

de actividad. Dentro de los servicios, destacan

administración pública y defensa, seguridad

social obligatoria, educación, actividades

sanitarias y de servicios sociales, que ocupa al

23,5% de toda la población ocupada, o el

subsector de comercio al por mayor y al por

menor, reparación de vehículos de motor y

motocicletas, transporte y almacenamiento,

hostelería, en el cual se emplea el 23,1% de los

ocupados. De todas formas, no se puede hablar

de ningún subsector en auge ni inmune a la

pérdida de empleo en el actual contexto. En

Lapurdi (80,1%) y en Bizkaia (75,3%) es donde

mayor presencia tiene el sector servicios.

La industria continúa perdiendo empleo, si bien

la pérdida durante el último ejercicio (-2,8) no

ha sido tan dura como en el anterior (-8,7). El

peso del sector industrial de Euskal Herria

(20,8%) es muy similar al de Alemania (21,0%) y

teniendo en cuenta su capacidad tractora en

nuestra economía su evolución se amplifica

sobre el conjunto del empleo. Por territorios, el

mayor peso del empleo industrial está en

Nafarroa Garaia (26,1%), Araba (25,4%) y

Gipuzkoa (24,6%).

22


www.gaindegia.org

(%24,6) dago.

Ikuspegi bateratu bat dago herri honen sistema

produktiboaren etorkizunari buruz: hura bide

onetik eramateko, funtsezkoa izango dela

bereizgarri izan duen industria ardatza oinarri

hartzea, UGTtik adierazi bezala (irakurri).

Kalitatezko enplegua sortuko bada, ardatz

horretatik abiatuta izango da, zalantzarik gabe.

Baina enplegu politikek bidaideak behar

dituzte: prozesu produktibo berritzaileak eta

horiek laguntzeko zerbitzu osagarrien sare bat

bultzatuko duten politika makroekonomikoak,

industrialak eta teknologikoak. Hala dio De la

Calek.

“Enpresa demografia Euskal Herrian 2012”

txostenean bildu genituen datuen arabera,

Euskal Herriko industria enpresen %65,6a

mikroenpresak dira. Kontuan izan behar da

ekonomiaren trakzio indar nagusia industria

enpresa handiagoetatik eratorria dela eta

txikiek enpleguaren gainean duten pisua ez

dela hain handia, baina hala eta guztiz ere,

zalantzarik gabe, mikroenpresek garrantzi

handia dute balio erantsi handiko ondasunen

ekoizpenean, osagarri lanetan arituta ere. Eta

gure herrian garatzen diren ekoizpen prozesuak

nazioartean gero eta lehiakorragoak izan

daitezen, ezinbestekoa da inbertsiorako

ahalmen txikiagoa duen ehun produktiboaren

zati horretara ere kreditua iristea. Izan ere, Jose

Miguel Ayerza ADEGIko idazkari nagusiak bere

artikuluan adierazi bezala (irakurri), finantzazio

arazoak dituzte zenbait industria proiektuk, eta

lehiakortasun maila merkatuan egon edo ez

egotearen menpe dago.

Existe una visión compartida en que el futuro y

la recuperación del sistema productivo de este

país pasa necesariamente por apoyarse en el eje

industrial que siempre le ha caracterizado,

como señalan desde UGT (leer). La creación de

empleo de calidad pasa indudablemente por ese

eje. Pero las políticas de empleo necesitan el

acompañamiento de políticas

macroeconómicas, políticas industriales y

tecnológicas que impulsen procesos productivos

innovadores y toda una red de servicios

auxiliares que la acompañen, como explica De la

Cal.

Según datos que recogimos en el trabajo

“Demografía empresarial de Euskal Herria

2012”, el 65,5% de las empresas industriales de

Euskal Herria son microempresas. Sin obviar que

la tracción principal de la economía recae en

gran parte sobre otras empresas industriales de

mayor tamaño y que su peso sobre el empleo es

menor, no cabe duda de la importancia que

estas tienen en la producción de bienes de alto

valor añadido, de forma auxiliar o no. Y para

que los procesos productivos que se desarrollan

en nuestro territorio ganen cada vez mayores

cotas de competitividad en el ámbito

internacional, es necesario que el crédito llegue

también a esa parte del tejido productivo con

menores capacidades de inversión. Lo señala en

su artículo Jose Miguel Ayerza, secretario

general de ADEGI (leer), existen problemas de

financiación en proyectos industriales y ser o no

ser competitivos depende estar o no estar en el

mercado.

http://gaindegia.org/eu/node/16915

http://gaindegia.org/eu/euskal-herria-enpresa-demografia



http://gaindegia.atlasa.net/es/demografia-empresarial-Euskal-Herria

http://gaindegia.atlasa.net/es/demografia-empresarial-Euskal-Herria


23


www.gaindegia.org

Giza kapitala oso kualifikatuta dago

Euskal Herrian bizi den 25 eta 64 urte arteko bi aktibotik batek goi mailako ikasketak burutu ditu

(%49,0), 2013ko datuen arabera. Proportzio horrek ikaragarri gainditzen du Europako batez bestekoa

(%32,2), eta atzean utzi ditugu erreferentzia diren erregio gehienak ere. Aktiboen proportzio handi

hori, aldiz, %24,4raino jaisten da bigarren hezkuntzako ikasketak bukatu dituztenei dagokienez, EB-

28an zifra %47,5ekoa den bitartean. Asko jota lehen hezkuntzako ikasketak burutu dituztenen

proportzioa ere (%26,5) handiagoa da Euskal Herrian (+6,3 puntu) EB28an baino. Izan ere, adineko

populazio aktiboak guztizko aktiboen gainean duen pisua oso handia da, eta azkar ari da murrizten

2009az geroztik, bere bilakaeran ikus daitekeenez [ikus taula].

2008az geroztik, Europar Batasunean (28) goranzko joera du goi mailako ikasketak dituen biztanleria

okupatuak, eta beheranzkoa ikasketarik edo lehen hezkuntzako ikasketak besterik ez dituenena [ikus

taula]. Ordezkapen naturala gertatzen ari da biztanleria okupatuan, eskulan kualifikatuagoaren

mesedetan, eta horren emaitza da aipatutako fenomeno hori. Gure kasuan, berritze horren zantzuak

nabarmenak dira, baina azken bi urteotan, enplegua behera egiten ari da goi mailako ikasketak

dituzten horien artean ere, eta joera are okerragoa da bigarren hezkuntzako ikasketak dituztenen

artean. Baina datuek erakutsi bezala, bilakaera bestelakoa izan liteke, zorrotz esku hartzen bada.

Euskal Herrian zein erreferentziazko beste lurraldeetan, langabezia handiagoa da beti formakuntza

maila txikiagoa dutenen artean. Horretan, nabarmentzekoak dira Alemaniako erreferentzia erregioak

(Baden-Württemberg izan ezik) eta Katalunia [ikus grafikoa], azken urteko datuen arabera. Baina

Euskal Herriak bigarren hezkuntzako (%16,2) eta goi mailako (%9,8) ikasketak dituztenen artean

duen langabeziari dagokionez, Kataluniak besterik ez du gainditzen (%20,4 eta %12,8, hurrenez

hurren). Norvegiak, Baden-Württemberg, Steiermark (Austria) edo Flandriak alde ikaragarria

ateratzen digute.

Enplegua sortzea ez da aski. Enplegua sortu behar da, biztanleria aktiboak duen kualifikazio handia

baliatuz eta hura kontuan hartuta, eta hausnartuz etorkizunean ekonomiaren diseinuak behar duen

eskulanaren inguruan, hartara bi dimentsioak pixkanaka bateratzeko. Hegoaldeko datuek erakusten

dutenez, biztanleria okupatuaren %20,2ak kualifikaziorik behar ez duen oinarrizko okupazio bat

betetzen du (2013 urtea; ikus grafikoa). Horien artean, lautik hiruk goi mailako ikasketak burutu ditu

(%78,1). Hau da, biztanleria okupatu orokorraren %15,8ak (230.000 lagun baino gehiago) goi mailako

ikasketak ditu eta kualifikaziorik behar ez duen lanpostu batean dabil.

24


www.gaindegia.org

El capital humano es muy cualificado

Uno de cada dos activos de entre 25 y 64 años residente en Euskal Herria tiene finalizados estudios

superiores (49,0%), según datos del año 2013. Esa proporción queda a años luz de la media europea

(32,2%) y lejos también de la mayoría de las regiones de referencia. Esa alta proporción de activos, por el

contrario, se reduce al 24,4% entre quienes tienen finalizada formación equivalente a estudios

secundarios, cuando en la UE-28 es del 47,5%. La proporción de quienes tienen finalizados como máximo

estudios primarios (26,5%) también es mayor (+6,3 puntos) en Euskal Herria que en la UE-28. Esto se debe

al peso que la población activa de edad avanzada tiene sobre el total de activos y que se está reduciendo

de forma rápida desde el año 2009, como muestra su evolución [ver tabla].

Desde el año 2008, en la Unión Europea (28) existe la tendencia al aumento de la población ocupada con

estudios superiores y al descenso de la población ocupada sin estudios o estudios primarios [ver tabla]. Es

el resultado del reemplazamiento natural de la población ocupada por mano de obra más cualificada. En

nuestro caso hay rasgos evidentes de esa renovación, pero durante los últimos dos años, el empleo

también está cayendo entre quienes tienen estudios superiores mientras desciende aun más entre

quienes tienen estudios secundarios. Pero como muestran los datos, no es la única evolución posible si se

interviene de forma certera.

Tanto en Euskal Herria como en el resto de territorios de referencia los niveles de desempleo son siempre

mayores entre perfiles de baja formación. Destacan en ello las regiones alemanas de referencia (excepto

Baden-Württemberg) y Cataluña [ver gráfico], según datos del último año. Pero las tasas de desempleo de

quienes tienen estudios secundarios (16,2%) y superiores (9,8%) de Euskal Herria solo son superadas por

Cataluña (20,4% y 12,8%, respectivamente). Estamos a años luz de Noruega, Baden-Württemberg,

Steiermark (Austria) o Flandes.

No basta con crear empleo. Hay que crear empleo aprovechando y teniendo en cuenta la alta

cualificación de la población activa, reflexionar sobre la mano de obra que requiere el diseño de la

economía en el futuro y armonizar paulatinamente ambas dimensiones. Los datos de Hegoalde muestran

que el 20,2% de la población ocupada desempeña una ocupación elemental que no requiere cualificación

(año 2013; ver gráfico). De ellos, tres de cada cuatro tiene finalizados estudios superiores (78,1%). Es

decir, el 15,8% de toda la población ocupada (más de 230.000 personas) tiene estudios superiores y un

trabajo que no requiere cualificación.

25


www.gaindegia.org

ETORKIZUNERAKO OHARRAK · APUNTES PARA EL FUTURO

Ez da erraza, ez eta gure asmoa ere, Euskal

Herriko lanaren etorkizuneko panorama

dimentsio guztietatik jorratzea. Txosten

honetako datuek askotariko hausnarketak

egiteko bidea eskaintzen dute, eta horretarako

jarri ditugu interesa izan dezakeen

edonorentzat eskuragarri. Baina beharrezkoa

da azpimarratzea Euskal Herrirako lan

panorama berri bat sortzeko garrantzitsuak

diren zenbait aspektu. Elementuoi dagokienez,

adostasun eta babes handia egon daitekeela

uste dugu:

>X Ekonomia adimenari lotutako jarduerak

ezinbestekoak dira ehun produktiboaren

egoera ezagutu eta haren garapenean

laguntzeko. Ez da onargarria enpresak itxi

behar izatea, egoera horretara iritsi baino askoz

ere lehenago bere lehiakortasunean eskuhartze

positiborako ahaleginik egin izan gabe.

Frantziakoaren moduko estatu politikek

erakusten digute baliabide hori zer

garrantzitsua den.

>X Funtsezkoa da enplegu berrien sorrera

sustatzea, sektore tradizionaletan

(manufaktura,…) zein loraldian daudenetan

(energia berriztagarriak, hondakinen

tratamendua, laugarren sektorea…). Era

berean, biztanleriaren zahartze handiak

zerbitzu berrien beharra dakar (horietako

batzuk aztertzeke daude oraindik), baina

ezinbestekoa da Euskal Herriko ekonomiaren

izaera industriala mantentzea.

Ni es fácil ni es nuestra pretensión hablar aquí

en todas sus dimensiones del escenario laboral

vasco en clave de futuro. Los propios datos que

se desprenden de este informe dan para

multitud de reflexiones y con ese objetivo los

ponemos a disposición de quien tenga interés

en ello. Pero sí es preciso incidir en ciertos

aspectos importantes para la creación de un

nuevo escenario laboral en Euskal Herria.

Creemos que se trata de elementos que pueden

gozar de consenso o gran apoyo:

>X Las actividades de inteligencia económica se

presentan como un estadio imprescindible para

conocer el estado del tejido productivo y poder

colaborar en su desarrollo. No se puede permitir

el cierre de ninguna empresa sin haber

intervenido positivamente en su competitividad

mucho antes de llegar a dicha situación.

Políticas estatales como la francesa nos muestra

la importancia de este recurso.

>X Es necesario fomentar la creación de nuevos

empleos, tanto en sectores tradicionales

(manufactura,..) como en sectores emergentes

(energías renovables, tratamiento de residuos,

cuarto sector…). Así mismo, el fuerte

envejecimiento de la población va a requerir de

nuevos servicios, algunos aun por explorar, pero

es necesario conservar el fuerte carácter

industrial de la economía de Euskal Herria.

>X Es vital mantener la competitividad en el

ámbito internacional. Pero una sociedad con

26


www.gaindegia.org

>X Hil ala bizikoa da nazioartean

lehiakortasunari eustea. Baina halako ongizate

maila handia duen gizarte batek ezin du

lehiakortasuna eskulana merkatuta lortuko

duela pentsatu, beti izango baitira kostu

txikiagoak izango dituzten herrialdeak (Asiako

merkatuak, esaterako). Lehiakortasuna handitu

behar da, ekoizpen prozesuetan balio erantsia

indartuz. Horixe da dagoeneko krisitik irteten

ari diren zenbait erregioren (horietako batzuk

Euskal Herriaren antzekoak dira) apustua.

>X Horretarako kalitatezko enplegua sortzea

beharrezkoa da. Gaur egungo parametroen

bidetik datorren behin-behineko enpleguak ez

du ezagumendu zirkuluak eta ezagumendu

horren transmisioa elikatzeko tarterik uzten, ez

eta gizarte osoarentzako bizi kondizio

aproposak ahalbidetu ere. Kalitatezko

enpleguarekin, beraz, gizarte kohesio

handiagoa lortuko da.

>X Produkzio prozesuek eskatzen duten

malgutasuna ezin da bere horretan aplikatu.

Errealitate horrekiko ardura soziala duten

gizarte babeserako sistemek eta enplegurako

politika aktiboek lagunduta etorri behar du.

>X Era berean, beharrezkoa da kreditua ETEtara

eta ekintzaileengana iristea. Finantza

erakundeek herri konpromisoa izan behar dute

ekonomia errealaren finantzazioari dagokionez,

horren gainean oinarrituko baita gizarte

ongizatea.

niveles de bienestar como el nuestro no puede

proponerse ser competitiva mediante el

abaratamiento de la mano de obra porque no

faltarán países con costes más bajos (mercados

asiáticos, por ejemplo). Hay que ganar

competitividad reforzando el valor añadido en

los procesos productivos, que es la apuesta de

regiones (algunas similares a Euskal Herria) que

ya están saliendo de la crisis.

>X Para ello hay que crear empleo de calidad. El

empleo temporal en los parámetros actuales no

permite retroalimentar adecuadamente círculos

de conocimiento ni la transmisión del

conocimiento, tampoco unas condiciones de

vida óptimas para el conjunto de la sociedad.

Con el empleo de calidad se logrará, por tanto,

mayor cohesión social.

>X Los niveles de flexibilidad que puedan

requerir los procesos productivos hay que

acompañarlos de sistemas de protección social

y políticas activas de empleo socialmente

responsable ante dicha realidad.

>X Asimismo, es necesario que el crédito llegue

a PYMES y a emprendedores. Las entidades

financieras han de tener compromiso de país en

la financiación de la economía real, que es

sobre la que se va a sustentar el bienestar

social.

>X Sería conveniente articular nuevos espacios

de colaboración entre empresas o

emprendedores que permitan nuevas

27


www.gaindegia.org

>X Komenigarria litzateke enpresa eta

ekintzaileen arteko elkarlanerako espazio

berriak sortzea, ekimen berriak ahalbidetzeko.

Horiek balio katearen osagarri izango lirateke;

eta elkarlanerako, finantzaziorako eta

babeserako formula berriak sustatuko lituzkete.

>X Belaunaldi berriak lan merkatuan integratu

behar dira, bestela, arriskua dago giza kapital

horrek ihes egiteko, belaunaldiz belaunaldi

Iparralden gertatu izan den bezala. Ezin dira lan

merkatu malgu baten testuinguruan erabili eta

botatzeko eskulan prekarioa izatera kondenatu.

Ez da lehiakortasun optimorik lortuko haien

ezagumendua alferrik galtzen bada.

>X Genero berdintasunaren alde aurrera egin

beharra dago lanaren alorrean. Zenbait

jarduera adarren feminizazioa eten, eta

mekanismo instituzionalak artikulatu, familia

ardurak emakumeen gainean hainbeste kargatu

ez daitezen. Emakumeen formakuntza maila

oso handia da belaunaldi gazteen artean, eta

beharrezkoa du lan merkatuaren

aintzatespena, haien ahalmenarekin bat egiten

duen enplegagarritasunaren bitartez.

>X Ezagumenduaren ekonomia garatu behar

da. Funtsezkoa da laugarren sektorea

delakoaren garapena sustatzea. Baldintza

objektiboak daude horretarako, eta gure

ekonomiaren sektore tradizionalak, bere

horretan, ez dira nahikoa eta ez dira egokiak

dagoen eskulan kualifikatu guztia (gaur egun

alferrik galdua) xurgatzeko.

iniciativas, que complementen la cadena de

valor con nuevas fórmulas de cooperación,

financiación y protección.

>X Hay que integrar a las nuevas generaciones

en el mercado laboral, sino se corre el riesgo de

que ese capital humano se fugue como ha

ocurrido durante generaciones en Iparralde. No

pueden ser a perpetuidad la mano de obra

precaria de usar y tirar de un mercado laboral

flexible. No habrá punto óptimo de

competitividad si se desaprovecha su

conocimiento.

>X Es necesario avanzar en la igualdad de

género en el ámbito laboral. Romper con la

feminización de ciertas ramas de actividad y

articular mecanismos institucionales para que

las responsabilidades familiares no recaigan

tanto sobre las mujeres. El nivel de formación

de las mujeres entre generaciones jóvenes es

muy alto y requiere que el mercado de trabajo

lo reconozca con una empleabilidad acorde a

sus capacidades.

>X Hay que desarrollar una economía del

conocimiento. Es necesario favorecer el

desarrollo del llamado cuarto sector. Hay

condiciones objetivas para ello y los sectores

tradicionales de nuestra economía no son de

por si suficientes ni adecuados para metabolizar

toda la mano de obra cualificada (y

actualmente desaprovechada) que existe.

28


www.gaindegia.org

>X Beharrezkoa da egiturazko politika baten

parametro orokorrak definitzea, askotariko

eragileen artean: sindikatuek, patronalak eta

administrazioek hiruki saihestezina osatzen

dute, enpleguaren aldeko praktika berriak

adoste aldera, eskubideak urratu gabe eta

eraginkortasun produktiboa hobetuz.

Formakuntza, enpresetako praktikak eta

antzeko alorretan, akordioak ezinbestekoak

dira.

>X Autogobernurako mekanismoak artikulatu

behar dira, gure ekonomia produktiboaren eta

errealitate sozialaren ezaugarrien araberako

erabakiak hartu ahal izateko. Parisko erabakiak

lekutan daude Iparraldeko gizartearen eta

ekonomiaren beharrei dagokienez, eta

Hegoalden, Madrildik ezarritako erabakiek

zailtzen dute gure berezko problematikari kasu

egitea, arazo berriak sorraraziz eta gure

baliabideen aprobetxamendua galaraziz.

>X Formakuntzarako egiturak garatu eta

jarduera ekonomikoa sustatu behar da

Iparralden, jasaten ari den gazteen ihesari

erantzuteko. Premiazkoa da tokian tokiko

eragileen hausnarketarako espazio

transbertsalak eta autogobernurako

mekanismo berriak ahalbidetzea. Herrialde

arteko elkarlanak prozesu hori erraztu dezake.

>X Es necesario definir los parámetros

generales de una política estructural entre

diferentes agentes: Sindicato, patronal y

administraciones forman un triángulo

inevitable para acordar nuevas prácticas a

favor del empleo, sin conculcar derechos y

mejorando la eficiencia productiva. La

formación o las prácticas en la empresa son

ámbito donde el acuerdo resulta

imprescindible.

>X Hay que articular mecanismos de

autogobierno que permita tomar decisiones

partiendo de los rasgos de nuestra economía

productiva y realidad social. Las decisiones de

París quedan muy lejos de las necesidades

socio-económicas de Iparralde y en Hegoalde

las decisiones impuestas de Madrid dificultan la

atención a nuestra propia problemática

generando nuevos problemas e impidiendo el

aprovechamiento de nuestros recursos.

>X El desarrollo de estructuras formativas y el

fomento de la actividad económica en Iparralde

han de responder al éxodo juvenil que padece.

Urge articular espacios de reflexión

transversales de agentes locales y nuevos

mecanismos de autogobierno. La colaboración

interterritorial puede facilitar dicho proceso.

29


www.gaindegia.org

BIZTANLERIA AKTIBOAREN EZAUGARRIAK // CARACTERÍSTICAS DE LA POBLACIÓN ACTIVA

LAN EGITEKO ADINEAN DAGOEN BIZTANLERIAREN BILAKAERA (15-64 urte)

Krisialdi ekonomikoaren zantzuak nabari dira lan egiteko adinean dagoen biztanleriaren bolumenaren bilakaeran, grafikoak erakutsi bezala. 2009 urteaz geroztik, Euskal Herria lan egiteko adinean dagoen biztanleria galtzen hasi eta ordutik bolumena behera doa. Europar Batasuna bera ere gainbeheranzko joeran hasi da 2011 urtetik. Las consecuencias de la crisis son visibles en la evolución de la población en edad activa, como muestra el gráfico. En el año 2009 comenzó a disminuir el volumen de población en edad activa de Euskal Herria y desde entonces continúa en esa tendencia. En la Unión Europea desde el año 2011 también ha comenzado a disminuir el volumen de esa población.

Bi joera nabarmentzen dira Euskal Herrian: Iparraldekoa eta Hegoaldekoa. Iparralden, kostaldean eta kostaldetik urrun ez dauden eremuei esker, lan egiteko adinean dagoen biztanleriaren bolumenak gora egin du. Hegoalden, ostera, gainbehera nabarmena da krisialdi hasieratik. Se diferencian dos tendencias en el seno de Euskal Herria: Iparralde y Hegoalde. En Iparralde, en gran parte debido a la tendencia del litoral y las zonas limítrofes a esta, ha aumentado el volumen de población en edad activa. En Hegoalde, por el contrario, la disminución es muy evidente desde el comienzo de la crisis.

98,5

99,0

99,5

100,0

100,5

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Bilakaera (2008=100). Euskal Herria eta EB 28, 2004/2013

EUSKAL HERRIA EB 28

96

98

100

102

104

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Bilakaera (2008=100). Euskal Herria eta mugaren bi aldeak,

2004/2013

Iparralde Hegoalde EUSKAL HERRIA

Iturriak: EUROSTAT, EUSTAT, INE eta INSEE.

Iturriak: EUSTAT, INE eta INSEE.

30


www.gaindegia.org

Datu hauen arabera, 2013 urtean Arabak (-1,5) eta Bizkaiak (-0,9) galdu dute lan egiteko adina duen

biztanleria bolumen handiena. 2009 urteaz geroztik emandako joerei erreparatzen badiegu, aldiz, Bizkaiak (-2,7) eta Gipuzkoak (-2,3)

galdu dute biztanleria bolumen handiena.

Durante el ejercicio 2013, Araba (-1,5) y Bizkaia (-0,9) son los herrialdes que más volumen

de población en edad activa pierden. Sin embargo, si analizamos la tendencia por territorios desde el

año 2009, es en Bizkaia (-2,7) y Gipuzkoa (-2,3) donde se da una mayor disminución.

Lan egiteko adinean (15-64 urte) dagoen biztanleriaren bilakaera.

Euskal Herria eta bere herrialdeak, 2008/2013.

URTE ARTEKO ALDAKUNTZA TASA KOPURUA

2008 2009 2010 2011 2012 2013 2013

Araba 0,9 0,6 0,2 -0,5 0,2 -1,5 217.209

Bizkaia 0,0 -0,1 -0,7 -0,6 -0,5 -0,9 764.063

Gipuzkoa 0,5 -0,1 -0,7 -0,7 -0,5 -0,5 465.708

Lapurdi 1,0 0,7 0,6 1,1 0,8 0,8 157.520

Nafarroa Beherea 1,5 0,7 0,6 1,1 0,8 0,8 19.322

Nafarroa Garaia 2,4 1,2 0,5 0,1 -0,2 -0,6 426.696

Zuberoa -0,9 -0,9 -0,5 -0,1 -0,4 -0,1 9.023

EUSKAL HERRIA 0,8 0,3 -0,3 -0,3 -0,2 -0,7 2.057.891


Oharra: Iparraldeko herrialdeetarako datua estimazioa da 2011 urtetik aurrera.

Oharra: Trebiñuko Konderria eta Turtzioz Villaverdeko datuak aintzat hartu dira.

-6 -5 -4 -3 -2 -1 0 1 2

Mecklenburg-Vorpommern (Al.)

Alemania

EUSKAL HERRIA

EB 28

Finlandia

Danimarka

Katalunia (Sp.)

Eskozia (UK)

Rhône-Alpes (Fr.)

-2,3

0,7

-1,3

-0,3

-1,0

-0,1

0,9

1,0

1,1

-5,6

-1,3

0,8

0,6

1,3

0,9

1,3

1,4

2,0

Lan egiteko adinean (15-64 urte) dagoen biztanleriaren bilakaera krisialdian. Euskal Herria eta Europako erreferentziak, 2007/2013

2007/2010

2010/2013

Iturriak: EUROSTAT, EUSTAT, INE eta INSEE.

31


www.gaindegia.org

AKTIBOEN ZAHARTZEA ETA ESKULANA ORDEZKATZEKO ZAILTASUNAK

Euskal Herrian gero eta perfil zahartuagoa du lanean zein lan bila dagoen biztanleriak. Askotariko fenomeno demografikoen emaitza da: baby boom eta migrazio mugimendu handietatik hasita, azken hamarkadan lanera etorritako etorkinetaraino. Tanto la población empleada como la que busca empleo es cada vez mayor en Euskal Herria. Se trata de un fenónemo demográfico ligado a varios factores, desde el baby boom y los grandes flujos migratorios, hasta la población inmigrante llegada a EH durante la última década.

Hurrengo hamarkadan erretiroa hartu behar duen biztanleria proportzioa oso handia da Araban, Bizkaian eta Nafarroa Beherean. Lehenengo kasu bietan, 1960/1970 hamarkadetan lanera etorritako eskulanaren zahartzeak pisu handia du. Nafarroa Beherean, ostera, luzaroan emandako belaunaldi gazteagoen ihesa da faktore nagusietarikoa. La proporción de población que se retirarará en la próxima década es muy alta, sobre todo, en Araba, Bizkaia y Nafarroa Beherea. En los primeros dos casos hay que tener en cuenta el envejecimiento de la mano de obra llegada a EH en las décadas de los 60 y 70; en Nafarroa Beherea, sin embargo, el factor más influyente es la fuga prolongada de población juvenil.

0,8

4,9

21,9

30,3

27,3

14,8

0,9

4,7

23,0

30,9

26,7

13,8

40 30 20 10 0 10 20 30 40

16-19 urte

20-24 urte

25-34 urte

35-44 urte

45-54 urte

55 +

Biztanleria aktiboaren adin egitura. Euskal Herria, 2013

12 14 16

Lapurdi

Gipuzkoa

Zuberoa

Nafarroa Garaia

EUSKAL HERRIA

Bizkaia

Nafarroa Beherea

Araba

12,5

13,5

13,8

14,2

14,3

14,6

14,8

16,0

55 urtetik gorako aktiboen pisua (%). EH eta bere herrialdeak, 2013

Gure gizartea gero eta zaharkituagoa dago, jaiotza tasa baxua da eta egoera demografiko honek gabezi eta

erronka handiak planteatzen ditu epe ertain zein luzera, gutxienez gaur egun dugun ongizate maila mantendu

nahi badugu. Era berean bertako emakumearen lan-merkaturatzeak ere gizarte erronka berriak planteatu ditu

gure gizarte-egiturarentzako. Momentu hauetan dependentzia edota kontziliazioari buruzko gabeziei emakume

etorkin baten bidez erantzun ari zaio. Nolabait ere emakume etorkina da bertakoen ongizate-maila mantentzeko

garatzen ari den estrategia nagusiena, bertan agertzen diren hutsuneak betetzen dituelako. Hori bai, eskaintzen

zaizkion lan-baldintzak txarrak izanik.

Guzti honek hainbat galdera planteatzen ditu. Izan ere, datorren eredua honako hauxe izango litzateke: gehiengo

(bertako) baten ongizatea bermatzeko gutxiengo (etorkin) baten zapalketa eta zaurgarritasunaren hazkundea.

Beste hitzetan esanda, etorkinek gurera etorri nahi badute jakin beharko dute gure azpian eta guri zerbitzuak

eskaintzera etorriko direla. Ikusten denez ezberdintasunean oinarritutako eredu asimetriko batean aurrean

egongo ginateke. Testu hau osorik irakurtzeko: gaindegia.org/blog

[KOLABORAZIOA] Gorka Moreno, Ikuspegi

Iturriak: INE eta INSEE.

Oharra: Iparraldeko datuak 2010 urteari dagozkio.


32


www.gaindegia.org

Biztanleria aktiboaren zahartzea eta ordezkatzea.

EH eta EB 28, 2008/2013

2008 2009 2010 2011 2012 2013

15-39 URTE BITARTEKOEN PISUA GUZTIZKO BIZTANLERIA AKTIBOAN (%)

EUSKAL HERRIA 48,8 48,3 47,5 46,8 46,1 45,2

EB 28 50,1 49,6 49,1 48,6 48,1 47,8

15-19 ETA 60-64 ADIN TALDEEN ARTEKO SALDOA

Biztanleria aktibo osoarekiko (%)

EUSKAL HERRIA -1,5 -1,7 -1,8 -1,8 -1,8 -1,8

EB 28 0,9 0,4 -0,0 -0,6 -0,9 -1,0

Saldo gordina

EUSKAL HERRIA -45.615 -52.460 -57.045 -56.548 -56.107 -57.053

EB 28 2.915.673 1.386.437 -140.933 -2.068.566 -2.876.436 -3.408.339 Iturriak: INE, INSEE eta EUROSTAT.

Lan egiteko adinean dagoen biztanleriaren ordezkatze indizea

Gero eta baxuagoa da lan egiteko adinean dagoen biztanleriaren ordezkatze indizea, bai Euskal Herrian bai EB-28n. Grafikoan ikusten den bezala, EB-28koa baino urriagoa da Euskal Herriko ordezkatzea. Cada vez es menor el índice de reemplazo de la población activa, tanto en Euskal Herria como en la UE-28. Sin embargo, el gráfico refleja que nuestro territorio está por debajo de la UE-28 respecto al reemplazo.

Hego eta Ipar Euskal Herria alderatuz gero, ikus daiteke Iparraldek ez bezala, 2004tik duela Hegoaldek berehanzko joera, baita indize baxuagoa ere. Azken urteotan, baina, Iparralden asko egin du behera indizeak, eta bi zonaldeak gerturatzen ari dira. Si comparamos Hego Euskal Herria e Iparralde vemos que la tendencia a la baja despegó antes en Hegoalde (en el 2004) y más tarde en Iparralde (en el 2008); pero en los últimos años los índices de ambas zonas se han ido acercando.

65

75

85

95

105

115

125

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Euskal Herria eta EB 28. 2004/2013

EH EB 28

65

73

80

88

95

103

110

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Hegoalde eta Iparralde. 2004/2013

Hegoaldea Iparraldea

Iturriak: EUROSTAT, INE eta INSEE.

Oharra: Iparraldeko datua estimazioa da 2010 urtetik aurrera.

O

33


www.gaindegia.org

Datuek nahiko argi uzten dute. Gero eta lan gutxiago eta dagoen lana gero eta lan-baldintza kaskarragoekin

beraz. Hori bai, ez dezagun ahaztu lan-erreforma eta enplegu politika guztiak “egoera hobetzeko” egin direla,

eskerrak! Azken proposamena Euskal Gobernuak aurkeztutako 2014-2016 urtetarako Enplegu Plana, gaitzak

sendatzeko osagai berdinekin egindako edabea. Lausoa, hitz hutsez betetakoa eta zehaztasunik gabekoa.

Agortua, aurretik erabilitako eta porrot egindako neurrietan oinarritua, emaitza esanguratsurik gabekoak eta

prekarietatea areagotu dutenak. Irreala eta sinestezina, lana sortzeko eta mantentzeko helburuak proiekzio eta

estimazioak ditu oinarri. Aurrekontu eskasekoa, gehiegi konfidatu da ekimen pribatuaren parte-hartzean eta

EAEko aurrekontu jaitsierak aurreikuspenean eragina izan du. Enplegu-emaile gisa desagertua, sektore publikoan

martxan jarritako politikek enpleguan duten eraginaz ezer ez. Itxia, gizarte eragileen parte-hartzerik gabe

egindakoa, bost axola gaiak duen garrantzia, lehentasuna beraien itxura eta erabakiak aurrera eramatea denean.

Baina benetan gaixotasuna larritzat ulertzen bada, kezkaren itxura handia agertzen asko saiatzen baitira, gaitza

kronikoa egiteko ardura benetakoa bada zergatik etxeko erremedioekin jarraitu? Edo are txarragoa, kanpokoen

errezetak magikoak izango direlakoan goitik behera aplikatu eta horietan sinetsi zalantzarik gabe? Sendagaiak

ustelak, batere eragingarritasunik, konpromisorik, berehalakotasunik eta berritasunik gabekoak badira, hau da,

gaitza sortu duten politika berdinekin oinarritzen badira, ardura ez dela benetakoa argi dago. Gizarte ereduan

eta noski enpleguan zuzeneko eragina duten politikak aldatzeko benetako borondaterik ez dago, aurrekontu eta

zerga politika, prestakuntzaren gaian eta elkarrizketa sozialean adibidez. Eta hau guztia gutxi balitz banakako

pentsamoldea indartzen duten neurriak, auto-enplegua edo banakako ekimen pribatua. Neurri berriak, gaitza

sendatzeko botika milagrosoak, errezeta magikoak bailitzan saltzen dira baina noski, interes zehatzekin

lotutakoak, kolektiboa eta gizarte kohesioa ahultzearenak.

Lanpostuak sortzeko beharrezkoak diren politika estrukturalei buruz hitz egin beharra dago. Horretarako

nahitaezkoa da gizartea eta gizarte eragileak entzutea, alternatibak egon badaudelako eta badituztelako, ELAk

baditu. Benetan gaixotasuna sendatzeko nahia badago, ausartak izan eta tratamendu berriei aukera eman behar

zaie, honetan ere gizartearen alde jarri, beharrei erantzun eta egoerari irtenbidea eman.

Testu hau osorik irakurtzeko: gaindegia.org/blog

[KOLABORAZIOA] Janire Landaluze eta Mikel Noval, ELA


34


www.gaindegia.org

ESKULANAREN OSAERA JATORRIAREN ARABERA

Euskal Herriko biztanle aktiboen artean lautik hiru bertan jaioak dira (%75,4). Gainontzeko %12,5k Espainian du sorlekua, %8,7 atzerritarrak dira legearen arabera (EH, Frantzia eta Espainiatik kanpokoak) eta %3,4 Frantzian jaioak dira. Tres de cada cuatro activos de Euskal Herria (75,4%) han nacido en el territorio; un 12,5% en el Estado español, un 8,7% son considerados por ley extranjeros y un 3,4% son nacidos en Estado francés.

Biztanleria aktiboaren osaera jatorriaren arabera, mugaren bi aldeetan.

Euskal Herria, 2013

IPARRALDE, 2010 URTEA HEGOALDE, 2013 URTEA Kop. gordina % Kop. gordina % AKTIBOEN JATORRIA TALDE NAGUSIEN ARABERA AKTIBOEN JATORRIA TALDE NAGUSIEN ARABERA Pirinio Atlantikoak 65.159 49,3 Hegoaldea 1.061.253 77,9 Frantzia (*) 50.299 38,1 Espainia 187.047 13,7 Atzerritarrak legearen arabera 16.696 12,6 Atzerritarrak legearen arabera 113.350 8,3

OROTARA 132.154 100 OROTARA 1.361.650 100

KANPOAN JAIOTAKO AKTIBOEN JATORRI NAGUSIAK KANPOAN JAIOTAKO AKTIBOEN JATORRI NAGUSIAK Ile-De-France 11.933 9,0 Gaztela eta Leon 68.269 5,0 Akitania (*) 10.745 8,1 Hegoamerika 40.500 3,0 Espainia (**) 8.495 6,4 Afrika 25.149 1,8 Midi-Pyrenees 4.918 3,7 EB- 15 20.732 1,5 Portugal 2.804 2,1 Extremadura 20.676 1,5 Poitou-Charentes 2.214 1,7 Andaluzia 17.635 1,3 Nord-Pas-De-Calais 2.191 1,7 Galizia 15.848 1,2 Pays de La Loire 1.873 1,4 Errioxa 13.891 1,0 Rhone-Alpes 1.873 1,4 Kantabria 9.294 0,7 Centre 1.645 1,2 Ertamerika eta Karibe 9.197 0,7 Bretainia 1.625 1,2 Madril 8.476 0,6 Provence-Alpes-Cote D´Azur 1.463 1,1 Katalunia 7.895 0,6 Lorraine 1.297 1,0 EB-27 (EB-25 ez) 7.414 0,5 Gainontzekoak 13.918 10,5 Gainontzekoak 35.422 2,6

OROTARA 66.995 50,7 OROTARA 300.397 22,1 Iturriak: INE eta INSEE. Oharrak: Hegoalden Iparraldeko jatorrizkoak atzerritarrak legearen arabera taldean zenbaturik daude. Erroldaren arabera, 3.000 inguru izan daitezke, gehienez. Trebiñu eta Turtzioz Villaverde jatorrikoak espainiar jatorrizkoen artean zenbaturik daude. Iparralden legearen araberako atzerritarren arteko jatorri nagusiak estimazioak dira, Baionako unitate urbanoko errealitatean oinarritutakoak. (*) Pirinio Atlantikoetan jaiotakoak salbuetsiz. (**) Hipotesia: beste ikerketa batzuen arabera, Hegoaldeko aktiboak dira gehienak.

75,4

12,5 8,7 3,4

Biztanleria aktiboa jaioterri nagusien arabera (%). Euskal Herria, 2013

Euskal Herria

Espainia

Atzerritarrak legearen arabera

Frantzia


Oharra: Iparraldean 2010 urteko datuen gainean kalkulatu da.

O

35


www.gaindegia.org

Lurraldetik kanpo jaiotako biztanleria aktiboa,

beraz, %24,6a da. Europako beste zenbait estaturekin alderatuta, dezente altuagoa da

kanpoan jaio direnen kopurua Euskal Herrian, baita EB-28rekin alderatuta ere (%8,7).

El 24,6% de la población activa de EH ha nacido

fuera del territorio. Tal y como muestra el gráfico de arriba, el dato en Euskal Herria es

más alto que en otros estados de Europa y que la media de la UE-28.

0 5 10 15 20 25

Finlandia

Herbehereak

Frantzia

Danimarka

EB-28

Norvegia

EUSKAL HERRIA

4,5

3,7

1,6

4,2

2,8

1,9

6,5

3,3

2,3

1,4

3,4

5,9

2,1

18,1

7,8

6,0

3,0

7,7

8,7

4,0

24,6

Kanpoan jaiotako biztanleria aktiboa, jatorriaren arabera (%). EH eta Europako erreferentziak, 2013

Kanpoan jaioak

Kanpoan jaioak, EB-27an (aztertutako lurraldea salbuestuz)

Kanpoan jaioak, EB-27tik kanpo

[KOLABORAZIOA]

Immigrazioa eta lan merkatua erabat lotuta dauden bi kontzeptu dira. Estatu espainiarrean zein Euskal Autonomi

Erkidegoan –EAE hemendik aurrera- edota Nafarroan azken urte hauetan eman diren migrazio fluxu handiak

uztarturik agertzen zaizkigu krisi aurreko egoera ekonomiko eta lan-merkatuaren beharrei. Noski, Estatuan garai

honetan eman zen garapen ekonomikoaren parte garrantzitsua etorkinek sorrarazia izan da.

Gurean lan-sektore garrantzitsuena eurentzat etxeko lanak eta zainketa pertsonalak dira. Horrela izanik ez da

harritzekoa EAEn dauden etorkinen artean latinoamerikarrak gehiengoa izatea eta emakume gehiago izatea

(%51,6), boliviarren artean emakumeen kopurua %58,3ra ailegatzen da.

Zehazki, EAEn etxeko lanetan populazio atzerritar okupatuaren %21,3ak lan egiten du, EAEKo etorkin

populazioarentzat sektore garrantzitsuena izanik, ostalaritza (%16,8) edota eraikuntzaren aurretik (%14,2).

Emakume okupatuen artean ia %40ak lan egiten du sektore honetan (%38,5) eta emakume latinoamerikarren

kasuan ehuneko hau altuagoa da oraindik, %78,5 paraguayarren artean eta %69,4 boliviarren artean.

EAEren kasuan, atzerritar kopurua ez da oso handia eta Estatu mailan ehuneko baxuenen artean kokatzen da. Bai

nekazaritzak, zein eraikuntza edota turismoak ez dute eragin handirik EAEko Barne Produktu Gordinean eta

Osorik irakurtzeko: gaindegia.org/blog

Gorka Moreno, Ikuspegi


O

36


www.gaindegia.org

industriaren indarrak eta bertan etorkinek enplegu bat lortzeko dituzten zailtasunek eragotzi egiten dute hauen

kopurua handiagoa izaten. Era berean, krisiarekin batera etorkinen euskal lan merkatuaren ezaugarriak lehen

baino era argiagoan nabarmentzen dira. Lehen aipatu bezala, euskal lan merkatuak ez ditu aukera gehiegirik

eskaintzen etorkinentzako, bere egitura arautua eta industriaren garrantziagatik.

Populazio atzerritarraren okupazio tasa sexu eta jatorriaren arabera

Lan-sektore honen garrantziak datu interesgarriak jartzen ditu mahai gainean. Etorkin guztien artean dauden

okupazio tasa handienak etxeko lanetan diharduten emakume latinoamerikarren artean ematen dira.

Emakume paraguayarrena %75koa da eta boliviarrena %72,6koa, beste jatorrietako gizon zein emakumeen

okupazio-tasak baino altuagoak, gizon txinatarrena salbu (%85,7).

Honi lotuta, aipagarria da ere emakume hauek pairatzen dituzten lan-baldintza kaskarrak, adibidez,

kontraturik ez izatean. Emakume paraguayarren artean %39ak ez du lan kontraturik eta boliviarren artean

ehunekoa 28,3koa da. Beste era batera esanda, euskal lan merkatuak erakusten duen paradoxa honako hau

da: emakume etorkinentzako lan-aukera gehiago daude, baina lan baldintza okerragoetan. Ondorio hau

orokortuz, nolabait ere etorkinei eskaintzen zaizkien aukerak behin-behinekotasunean oinarritzen dira.


Emakumeak Gizonak

Paraguay 75,1 53,2

Txina 72,6 85,7

Gainontzeko Latinoamerika 70,5 43,8

Bolivia 62,6 48,9

Kolonbia, Ekuador eta Peru 60,6 57,5

Argentina, txile eta Uruguay 59,9 62

GUZTIRA 50,5 53,9

Gainontzeko mundua 48,4 62

Errumania eta Europa ekialdeko beste batzuk 48,3 66,8

Brasil, Venezuela eta Dominikar Errepublika 47,3 43,2

Senegal 37,7 43,3

Mendebaldeko Europa 35,5 61,8

Gainontzeko Afrika 25,9 33,7

Magreb 19,3 39,7


37


www.gaindegia.org

JARDUERA MAILA KRISIALDI TESTUINGURUAN

Jarduera-tasak 0,6 puntu egin du behera 2013an

Euskal Herrian. Herrialdeen artean, baina, desberdintasun nabariak daude: Gipuzkoan nabarmen egin du behera (4 puntu), baita

Nafarroa Garaian ere (-1,4); Araban eta Bizkaian, aldiz, igo egin da. Ipar Euskal Herriko

herrialdeetan ere mantendu edo gora egin du jarduera-tasak.

La tasa de actividad ha bajado 0,6 puntos en

Euskal Herria en 2013. Existe una gran diferencia entre los territorios: en Gipuzkoa la pérdida

asciende a 4 puntos, en Nafarroa Garaia es de -1,4 puntos y en Araba y Bizkaia ha subido. En

Iparralde la tasa de actividad se ha mantenido o ha subido en todos los territorios.

70 71 71 72 72 73 73 74 74

Gipuzkoa

Lapurdi

Iparraldea

Bizkaia

EUSKAL HERRIA

Zuberoa

Nafarroa Beherea

Nafarroa Garaia

Araba

70,9

72,0

72,2

72,4

72,7

73,3

73,5

73,7

75,9

74,9

71,0

71,3

71,4

73,3

72,4

73,5

75,1

75,2

Jarduera tasa (16-64 urte). EH eta bere herrialdeak, 2008 eta 2013

2008

2013

68 70 72 74 76 78 80 82

EUSKAL HERRIA

EB 28

Rhône-Alpes (Fr.)

Finlandia

Eskozia (UK)

Katalunia (Sp.)

Alemania

Danimarka


72,7

71,9

72,7

75,2

77,1

77,2

77,5

78,1

78,5

73,3

70,7

70,0

76,0

76,3

76,8

75,9

80,7

79,8

Jarduera tasa (16-64 urte). EH eta Europako erreferentziak, 2008 eta 2013

2008

2013


Oharrak: Iparraldeko herrialdeetarako 2013 urteko datuak 2010ari dagozkio.

38


www.gaindegia.org

14,7

40,7 23,5

21,1

Ofizialki inaktibo dagoen biztanleria, inaktibotasun egoeraren arabera.

Euskal Herria, 2013.

Ikasleak

Erretiroan edo aurre-erretiroan

Etxeko lanen jardueran

Beste egoera batean

70

75

80

85

90

95

100

105

110

115

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Erretiro altak eta erretiroan dagoen biztanleria (2008 =100). Hegoalde, 2004/13.

Erretiro altak Erretiroan biztanleria

Enplegua, lan merkatuaren eta langileen egoera Ipar Euskal Herrian 2008an agertu krisi testuinguruan kokatzen

bada ere, egiturazko ezaugarriei baita 1980. hamarkadatik txandakatu gobernamenduen hautu sozio-ekonomikoen

ondorio zuzenak dira.

Ekonomiaren egiturei doakionez, IEH azpi industrializatua dela azpimarratu behar ; ondorioz ekintza produktiboak

gutti dira (laborantzan ezik) eta zerbitzuak nagusitzen dira. Ekonomia egoiliarra aipa daiteke, biztanleen eta

aisialdientzat etorritakoen beharrei erantzuteko ekintza ekonomikoak baitira nagusiki . 132 499 enpleguak horrela

banatzen dira : % 77,5 zerbitzuetan (komertzioa eta turismoa barne), % 9,6 industrian, % 8,2 eraikuntzan eta % 4,4

laborantzan. Enpresei doakienez, gehien gehienak ( % 95a) enpresa biziki tipiak dira (TPE frantsesez) hots 10 langile

baino gutxiagokoak. Horrez gain industrian edo eraikuntzan ari diren enpresa handiak multinazionalak dira edo

Frantziako enpresa talde handiak ; ondorioz erabakiak ez dira hemen bertan hartuak.

2008an lehertu krisiak enpleguaren egoera okertu badu ere (Frantziako beste eskualdeetan baino gutxiago halere

eta berantago, ekonomiaren egitura bereziarengatik neurri handi batean), enpleguaren egoera 80. hamarkadatik

Frantziako gobernamenduek burutu politika neoliberalen ondorioak jasaten ditu. Politika hauen ezaugarriak

ezagunak dira : enpresa handien aldeko etengabeko neurriak eta opariak, akziodunen dibidenduak elikatzeko

baliatzen direnak batik bat ; soldaten zati geroz eta tipiagoa balio erantsian : 1980 eta 2008 artean, soldaten partea

sortutako aberastasunean % 74tik % 65era pasa da, akziodunek kobratu dibidenduak aldiz % 3tik % 9ra. Paraleloki,

diru gastu publikoen apaltzeak eta zerbitzu publikoen suntsiketa, babes soziala murriztua, lan zuzenbidea

zalantzan...


[KOLABORAZIOA] Eñaut Aramendi, LAB Baiona

Iturriak: EUROSTAT, EUSTAT, INE, INSEE eta Espainiako Enplegu eta Gizarte Segurantzako Ministerioa.

Oharra: Inaktiboen egoera Iparralden 2010 urteko datuen gainean kalkulatu da.


39


www.gaindegia.org

ENPLEGUA ETA KONTRATAZIOA // EMPLEO Y CONTRATACIÓN

ENPLEGUAREN BILAKAERA

Azken urtean enplegua eta BPGa hazkunde negatiboan mantendu dira Euskal Herrian, jaitsiera 2012 urtean baino apalagoa izan arren. Bien bitartean, eskulanaren produktibitatea hazkunde positiboan mantendu da laugarren urtez. Enplegua da azken bi urteetan hazkunde negatiboena bizi duen aldagaia. En el 2013 tanto el empleo como el PIB de Euskal Herria han evolucionado negativamente, aunque en menor medida que en 2012. Entre tanto, la productividad de la mano de obra ha aumentado por cuarto año consecutivo. El empleo es, sin embargo, la variable con peor comportamiento en los últimos dos años. Europar Batasunean hiru aldagai hauen bestelako bilakaera ematen ari da, batez ere 2011 urteaz geroztik. Enplegua zertxobait (0,2) jaitsi da eta BPGa eta eskulanaren produktibitatea igo egin dira. Estos tres indicadores evolucionan de distinta forma en la Unión Europea, sobre todo, a partir del año 2011. El empleo ha bajado 0,2 puntos y el PIB y la productividad de la mano de obra han crecido de forma positiva.

-6

0

6

2008 2009 2010 2011 2012 2013

Euskal Herria, 2008/2013.

Enplegua BPG Eskulanaren produktibitatea

-6

0

6

2008 2009 2010 2011 2012 2013

EB 28, 2008/2013.

Iturriak: EUROSTAT, EUSTAT, INE, INSEE.

Oharra: 2014ko ekainean berrikusitako datuak.

40


www.gaindegia.org

Enplegua, BPGa eta eskulanaren produktibitatearen bilakaera. EH eta EB 28, 2008/2013

URTE ARTEKO ALDAKUNTZA TASAK OROTARA

2008 2009 2010 2011 2012 2013 2013

ENPLEGUA Tasa (15-64)

EUSKAL HERRIA 0,9 -5,0 -1,7 1,7 -4,8 -2,7 60,8

EB 28 1,1 -1,7 -0,7 0,2 -0,2 -0,2 64,0

BPG Biztanleko (€)

EUSKAL HERRIA 4,5 -3,8 1,6 0,8 -1,5 -0,3 (*) 28.398(*)

EB 28 0,4 -4,5 2,0 1,6 -0,4 0,1 25.600

ESKULANAREN PRODUKTIBITATEA Landuneko (€)

EUSKAL HERRIA 0,9 -2,7 2,4 2,5 2,2 0,5 73.021

EB 28 -0,5 -4,2 5,2 2,8 2,2 1,0 59.493(*)


(*) Behin behineko datuak. 2014ko ekainean berrikusitako datuak.

Enpleguaren bilakaera. Euskal Herria eta bere herrialdeak, 2008/2013

URTE ARTEKO ALDAKUNTZA TASAK Tasa (15-64) 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2013

Araba EUSTAT 1,6 -4,1 -0,2 -0,1 -3,1 -0,9 64,0

INE 4,8 -6,8 0,6 1,6 -8,1 -1,0 62,6

Bizkaia EUSTAT 0,1 -4,4 -0,8 -0,1 -3,9 -0,7 63,3

INE 0,8 -5,9 -0,2 -0,0 -6,8 -4,2 60,9

Gipuzkoa EUSTAT 1,3 -2,9 0,0 -2,2 -3,4 0,8 61,8

INE -0,2 -5,4 2,0 -1,6 -4,1 -3,3 59,5

Nafarroa Garaia INE -0,0 -4,1 -1,1 -0,4 -4,1 -3,5 60,5

Iparralde INSEE 3,3 -0,8 1,1 -2,2 0,2 2,9 63,9

Lapurdi INSEE 5,1 -2,2 1,2 - - - 62,5

Nafarroa Beherea INSEE -7,6 10,1 0,8 - - - 67,5

Zuberoa INSEE -1,1 -0,2 0,0 - - - 69,0

EUSKAL HERRIA EUSTAT 1,0 -3,5 -0,9 -0,5 -3,3 -0,4 62,3

INE 0,9 -5,0 -1,7 1,7 -4,8 -2,7 60,8 Iturriak: INE, EUSTAT eta INSEE. Oharra: Iparralderako 2011 urtetik aurrerako enplegu datuak Pirinio Atlantikoen joeraren gaineko estimazioa da. Behin-behineko datua da, beraz.

41


www.gaindegia.org

2008/11 epealdian, Euskal Herrian gertatzen den enplegua eta BPGaren hazkunde negatiboa eta

produktibitatearen igoera soilik Katalunian eman da. BPGak soilik Katalunia, Eskozia eta gure

kasuan izan du jaitsiera.

Hurrengo bi grafikoek erakutsi bezala, Euskal Herrian hiru aldagaien arteko orekak

Kataluniakoaren antza handia du:

En el periodo 2008/2011 la evolución negativa

del empleo y del PIB y la subida de la productividad de la mano de obra que vivimos

en Euskal Herria sólo se asemeja al caso de Cataluña. En cuanto a la caída del PIB, sólo se da

en Euska Herria, Cataluña y Escocia.

En los próximos dos gráficos podemos ver que el comportamiento de esos tres indicadores en EH

se asemeja al caso de Cataluña:

-15 -10 -5 0 5 10 15

Katalunia (Sp.)

Danimarka

EUSKAL HERRIA

Herbehereak

Finlandia

EB 28

Eskozia (UK)

Lombardia (It.)

Veneto (It.)

Poitou-Charentes (Fr.)

Frantzia

Norvegia


Flandria (Bel.)

Brandenburg (Al.)

Sachsen-Anhalt (Al.)

Rhône-Alpes (Fr.)

Baden-Württemberg (Al.)

Steiermark (Austr.)

Alemania

8,0

8,3

2,0

1,0

1,4

3,6

-5,1

2,5

1,1

5,8

4,7

0,1

4,1

5,3

6,2

1,6

1,6

5,1

1,2

2,8

-3,2

2,3

-1,5

0,8

1,7

1,3

-5,2

1,8

1,0

4,0

3,5

13,4

4,7

6,2

7,1

3,0

3,2

5,9

5,0

5,5

-11,9

-5,3

-5,1

-2,6

-2,3

-2,2

-2,2

-1,8

-1,2

-1,0

-0,5

0,9

1,1

1,2

1,4

1,9

2,2

2,6

2,6

3,1

Enplegua, BPGa eta eskulanaren produktibitatearen hazkundea. Euskal Herria eta Europako erreferentziak, 2008/2011

Enplegua BPG Eskulanaren produktibitatea

Iturriak: EUROSTAT, EUSTAT, INE eta INSEE. Oharra: 2014ko ekainean berrikusitako datuak.

42


www.gaindegia.org

Enplegua, BPGa eta eskulanaren produktibitatea (EB 28=100).

EH eta Europako erreferentziak, 2012

Enplegu tasa

BPG biztanleko Produktibitatea

landuneko

Katalunia (Sp.) Eskozia (UK) EUSKAL HERRIA

Enplegu tasa

BPG biztanleko Produktibitatea

landuneko

Danimarka Finlandia EUSKAL HERRIA

Iturriak: EUROSTAT, EUSTAT, INE eta INSEE. Oharra: 2014ko ekainean berrikusitako datuak.

43


www.gaindegia.org

ADINAREN ARABERAKO ENPLEGUA

Enpleguak, orokorrean, beheranzko joera du Euskal Herrian 2008an krisia hasi zenetik eta soilik 55

urtetik gorakoen artean du goranzko joera, aurten laugarren urtez. Kontra, galera nabaria dago

eskulan gaztean oraindik ere.

EB-28 hobeto eusten ari zaio eskulan gazteari eta hauek landun guztiengan duten pisua gero eta

urrunago dago Euskal Herriko errealitatetik.

El empleo viene cayendo en EH desde que comenzara la crisis en el 2008 y sólo ha ido en

aumento entre mayores de 55 años (por cuarto año consecutivo). Por lo contrario, el empleo juvenil

sigue cayendo notablemente.

La UE-28 no pierde tanta mano de obra joven y el peso de estos sobre el total de ocupados está cada

vez más lejos de la realidad de EH.

Enpleguaren bilakaera, sexua eta adinaren arabera. EH eta EB 28, 2008/2013

URTE ARTEKO ALDAKUNTZA TASAK OROTARA (%)

2008 2009 2010 2011 2012 2013 2013

20 URTETIK BEHERA EUSKAL HERRIA -14,9 -6,9 -24,1 -18,1 -27,5 3,7 0,4

EB 28 -2,3 -11,8 -8,6 -5,2 -4,5 -3,1 1,8

20-24 URTE

EUSKAL HERRIA -2,9 -17,8 -7,0 -2,0 -19,4 -16,8 3,4

EB 28 -0,0 -6,0 -2,9 -1,8 -3,3 -2,8 6,6

25-34 URTE

EUSKAL HERRIA -1,1 -8,0 -5,2 -5,5 -9,5 -9,2 21,1

EB 28 0,2 -3,1 -2,1 -0,7 -1,4 -1,3 22,4

35-44 URTE

EUSKAL HERRIA 1,7 -1,6 2,0 -1,1 -3,5 -0,1 31,5

EB 28 0,2 -2,2 -1,8 -1,0 -1,3 -1,5 26,1

45-54 URTE

EUSKAL HERRIA 2,7 -2,1 6,1 2,3 -2,5 -2,2 28,1

EB 28 2,2 0,1 1,1 0,9 0,7 0,4 26,1

55 URTETIK GORA

EUSKAL HERRIA 2,7 -4,7 3,6 6,3 1,8 2,7 15,4

EB 28 4,2 2,3 2,6 4,3 4,2 3,7 16,9

OROTARA

EUSKAL HERRIA 0,9 -5,0 -1,7 1,7 -4,8 -2,7 100

EB 28 1,1 -1,7 -0,7 0,2 -0,2 -0,2 100 Iturriak: EUROSTAT, INE eta INSEE.

44


www.gaindegia.org

Landunen adin egitura

Euskal Herrian landunen gehiengoa 35 eta 54

urte bitartean dago (%60). 34 urtetik beherako landunak ez dira %25era iristen.

Emakumezkoen artean, aipagarria da 34 urtetik

beherako landunek gizonezkoek baino pisu handiagoa dutela, adin horietan gero eta

ohikoagoa den emakumezkoaren lan merkaturatzearen eraginez.

EB-28ri dagokionean, piramide honek erakutsi

bezala, zahartze prozesuan dagoen egitura bada ere, adin gazteek pisu nabarmenagoa dute.

La mayoría de personas empleadas (60%) en

Euskal Herria tiene entre 35-54 años. Los menores de 34 años no llegan al 25%.

Entre la población empleada femenina, destaca

aquella menor de 34 años, que supera en porcentaje a la masculina; esto se debe a la inserción de la mujer en el mercado laboral,

que cada vez es mayor.

En cuanto a la UE-28, a pesar de que sufre también el envejecimiento de la población, la

población joven tiene más peso que en EH.

0,5

3,3

19,7

31,6

28,5

16,4

0,3

3,4

21,6

31,2

28,3

15,2

40 20 0 20 40

16-19

20-24

25-34

35-44

45-54

55 +

Euskal Herria, 2013

1,8

6,6

22,6

26,2

25,6

17,2

1,9

6,7

22,4

26,3

26,8

16,0

40 20 0 20 40

16-19

20-24

25-34

35-44

45-54

55 +

EB 28, 2013

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90

16-19

20-24

25-34

35-44

45-54

55 eta +

5,2

31,6

70,8

78,6

74,2

20,6

13,6

57,5

81,6

84,3

82,8

38,8

3,7

28,7

69,8

78,1

73,4

19,8

Enplegu tasak, adinaren arabera. Euskal Herria eta mugaren bi aldeak, 2013

Hegoaldea

Iparraldea

EUSKAL HERRIA


Iturriak: INE eta INSEE. Oharra: Iparraldeko datuak 2010 urteari dagozkio.

45


www.gaindegia.org

LANDUN-ESTATUSAREN ARABERAKO ENPLEGUA, EH ETA EUROPA

Enpleguak behera egin du Euskal Herrian azken

urtean, baina gehiago euren kontura egiten duten landunen artean.

EB-28n soldatapeko enplegu gutxi galdu da 2013 urtean, baina euren kontura lan egiten dutenen

enplegu egoera ez da erraza.

El empleo ha caído en Euskal Herria

en el último año, sobre todo, entre trabajadores por cuenta propia.

A nivel de UE-28 se han perdido pocos puestos de

trabajo asalariado, pero la situación de los empleados por cuenta propia no es fácil.

Enpleguaren bilakaera, landun-estatusaren arabera.

EH eta EB 28, 2008/2013


2008 2009 2010 2011 2012 2013 2013 SOLDATAPEKO LANDUNAK

EUSKAL HERRIA 1,3 -2,2 1,7 -1,0 -6,1 -2,6 82,5

EB 28 1,6 -1,8 -1,0 0,5 -0,2 -0,1 83,4

BERE KONTURA LAN EGITEN DUTEN LANDUNAK

EUSKAL HERRIA -1,8 -16,1 -3,7 2,2 1,7 -3,2 17,2

EB 28 -0,4 -1,0 1,1 -0,6 0,2 -1,2 15,1 OROTARA

EUSKAL HERRIA 0,9 -5,0 -1,7 1,7 -4,8 -2,7 100

EB 28 1,1 -1,7 -0,7 0,2 -0,2 -0,2 100 Iturriak: EUROSTAT, INE eta INSEE. Oharra: Landun-estatusaren araberako ehunekoen baturak ez du %100 zenbatzen etxeko langileak aparte zenbatuta daudelako.

46


www.gaindegia.org

LANDUN-ESTATUSAREN ARABERAKO ENPLEGUA, LURRALDEKA

Nafarroa Beherea (%30,3), Zuberoa (%27,4) eta Nafarroa Garaia (%17,7) bere kontura lan egiten duten landun gehien dituzten herrialdeak dira.

Nafarroa Behereak ia bikoizten du EHko batez bestekoa (%17,2).

Nafarroa Beherea (30,3%), Zuberoa (27,4%) y

Nafarroa Garaia (17,7%) son los herrialdes con mayor proporción de ocupados por cuenta propia.

Nafarroa Beherea casi duplica la media del conjunto de Euskal Herria (17,2%).

Bere kontura lan egiten duen landun kopuruaren bilakaera.

EH eta Europako erreferentziak, 2008/2013


2008 2009 2010 2011 2012 2013 2013

EUSKAL HERRIA -1,8 -16,1 -3,7 2,2 1,7 -3,2 17,2 Katalunia 1,5 -9,7 -4,0 -3,6 -1,2 0,0 16,4 EB 28 -0,4 -1,0 1,1 -0,6 0,2 -1,2 15,1 Finlandia 3,8 3,3 -2,2 1,5 1,8 -1,6 13,0 Eskozia 5,2 -1,2 -0,8 2,7 7,9 -4,9 12,4 Rhône-Alpes -12,6 9,5 14,7 9,2 7,7 -5,6 11,5 Alemania -0,5 1,7 1,0 3,4 0,4 -1,5 10,8 Danimarka 2,4 0,1 -5,0 3,2 -0,3 -0,5 8,8 Mecklenburg-Vorpommern 1,6 -0,8 -4,0 3,4 -11,5 -2,4 8,6

Iturriak: EUROSTAT, INE, EUSTAT eta INSEE.

16 20 24 28

Lapurdi

Bizkaia

Araba

Gipuzkoa

EUSKAL HERRIA

Nafarroa Garaia

Zuberoa

Nafarroa Beherea

16,4

16,8

16,8

17,1

17,2

17,7

27,4

30,3

Bere kontura lan egiten duten landunak (%). Euskal Herriko herrialdeak, 2013

Iturriak: INE eta INSEE. Oharra: Iparraldeko datuak 2010 urteari dagozkio.

47


www.gaindegia.org

Erreferentziazko lurraldeei begiratuta, soilik Katalunian ez dira gutxitu bere kontura lan egiten

dutenen landunak 2013 urtean; beste lurralde denetan hazkunde negatiboa geratu da 2013an.

La evolución de los trabajadores por cuenta propia ha sido también negativa en territorios de

referencia para Euskal Herria, a excepción de Cataluya, donde se ha mantenido.

0 20 40 60 80 100

Gipuzkoa

HEGOALDEA

Bizkaia

Nafarroa Garaia

Araba

17,0

19,3

21,1

21,7

25,9

83,0

80,7

78,9

78,3

74,1

Soldatapeko landunak, sektore publikoa eta pribatuaren arabera (%). Hegoaldeko herrialdeak, 2013

Sektore publikoa Sektore pribatua

0% 20% 40% 60% 80% 100%

Araba

Gipuzkoa

Nafarroa Garaia

HEGOALDEA

Bizkaia

44,8

48,7

49,9

50,8

54,5

36,5

31,8

29,5

30,4

28,1

10,4

9,7

7,2

8,2

7,2

5,7

4,4

9,2

6,6

6,6

2,6

5,4

4,3

4,0

3,7

Sektore publikoan jarduten duten soldatapeko landunak, administrazio motaren arabera (%). Hegoaldeko herrrialdeak, 2013

Erkidegoko admin. Admin. lokala

Enpresa publik. eta finantza instituzio publ. Estatuko admin.

Gizarte Segurantzako admin.

Iturria: INE.

48


www.gaindegia.org

Lan egiten dutenen % 85a enpresetan aritzen da eta etorkizunean ere, hala arituko dira. Beraz, enpresa

lehiakorrak baditugu, enplegua, lan-merkatua eta lan-harremanak ere izango ditugu. Enpresarik ez badugu, nahi

adina hitz egin genezake gai honi buruz, baina esandako guztia ariketa teoriko bat baino ez da izango.

Lehiakorra izateak edo ez izateak merkatuan egotea edo ez egotea esan nahi du; enpresaren ateek enpleguari

eutsiz, ongizatea eta aberastasun soziala sortuz zabalik jarraitzea, edo ixtea, horrek dakartzan ondorio guztiekin,

denak txarrak.

Horregatik, denok abiatu behar genuke oinarri honetatik: bermatu beharreko ondare gorena enpresaren

lehiakortasuna da. Hor baitago gure ongizatearen iturria. Alegia, hori bermatuta dagoenean bakarrik hitz egin

dezakegu enpleguaz, lan-merkatuaz eta lan-harremanez. Zenbat eta enpresa lehiakor gehiago izan, orduan eta

hobe enpleguarentzat, eta zenbat eta enpresa lehiakor gutxiago, orduan eta okerrago enpleguarentzat. “Zenbat

eta enpresa gehiago, orduan eta enplegu gehiago” bi hitzetan esateko.

Errealitate hori dugu abiapuntu. Lan-merkatuaz eta lan-harremanez ari garenean, ezin ditugu datu horiek alde

batera utzi. Ezin dugu ahaztu, halaber, enpresek gaur egun duten arazorik handiena lehiakortasuna dela, eta

hori ez dela kontzeptu bat, askok hala uste badu ere. Erronka bat da, itzela, eta enpresek egunero gainditu

behar dutena. Oso ondo dakite eta, egoera berrietara egokitzen ez denak, ez duela irauten; ezta handiena

izanda ere.


[KOLABORAZIOA] Jose Miguel Ayerza, ADEGI


49


www.gaindegia.org

64 58

75

61

74 82

55

111

132 126

164

201

50

75

100

125

150

175

200

2008 2009 2010 2011 2012 2013

Sortutako kooperatiba eta lan-sozietate berrien bilakaera. Hegoalde, 2008/2013

Lan-sozietateak Kooperatiba-elkarteak

289

318

308 236

396

333

499

380 447 449

1.358

750

200

400

600

800

1.000

1.200

1.400

2008 2009 2010 2011 2012 2013

Sortutako kooperatiba eta lan-sozietate berrietako hasierako kide kopuruaren bilakaera. Hegoalde, 2008/2013

Lan-sozietateak Kooperatiba-elkarteak

Iturria: Espainiako Enplegu eta Gizarte Segurantzako Ministerioa.

50


www.gaindegia.org

SOLDATAPEKO LANDUNEN LAN EGOERA eta KONTRATAZIOA

Soldatapeko landunen bilakaera, lan egoeraren arabera. EH eta EB 28, 2008/2013

URTE ARTEKO ALDAKUNTZA TASAK OROTARA (%) 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2013

KONTRATU MUGAGABEA

EUSKAL HERRIA 2,6 3,5 1,9 -2,1 -3,6 -1,9 80,3

EB 28 2,0 -1,2 -1,5 0,3 0,0 -0,2 86,2

ALDI BATERAKO KONTRATUA

EUSKAL HERRIA -2,2 -18,4 2,1 2,8 -14,5 -7,3 19,7

EB 28 -1,6 -5,8 1,5 1,2 -2,8 0,5 13,8

OROTARA SOLDATAPEKOAK

EUSKAL HERRIA 1,3 -2,2 1,7 -1,0 -6,1 -2,6 100

EB 28 1,6 -1,8 -1,0 0,5 -0,2 -0,1 100


Aldi baterako kontratudunak, soldatapeko landun guztiekiko (%)

5 9 13 17 21

Lapurdi

Iparraldea

Nafarroa Beherea

Zuberoa

EUSKAL HERRIA

Nafarroa Garaia

EAE

10,3

10,4

10,4

11,0

19,7

20,2

20,8

Euskal Herria eta bere lurraldeak, 2013

7 11 15 19 23

Norvegia

Danimarka

Alemania

EB 28

Finlandia

Frantzia

EUSKAL HERRIA

Herbehereak

8,4

8,8

13,4

13,8

15,5

16,5

19,7

20,6


Enplegu politika bat gauzatzeko eskumenak behar dira Ipar Euskal Herrian. Frantses estatua biziki zentralizatua da

eta politika sozio-ekonomikoa, lan baldintzak, zergen sistema... Parisen finkatuak dira. Bestalde, Ipar Euskal

Herrian diren enplegu asko, administrazioen edo egoitza soziala beste nonbait duten enpresa handien menpean

dira ; ondorioz erabakiak ez dira Euskal Herrian hartuak. Gisa berean, lan baldintzak eta soldatak negoziatzeko

guneak urrun dira.

Gauzak aldatzeko eta hobetzeko, erabakiak Euskal Herrian bertan hartzeko eskumenak lortu behar dira : Ipar

Euskal Herrian eskumen zabalak ukanen dituen lurralde elkargoa sortuz eta, lan baldintzak, soldatak, lanbide

formakuntza … langileen egoerari doakion guztia negoziatzeko eta hobetzeko gune propio bat.


[KOLABORAZIOA] Eñaut Aramendi, LAB Baiona

Iturria: EUROSTAT, INE eta INSEE. Oharra: Iparraldeko herrialdeetarako datuak 2010 urteari dagozkio.


51


www.gaindegia.org

Soldatapeko langileen enplegua sustatzeaz gain, enplegu politika aktiboek enplegu autonomoa sustatzeko

atala eduki behar dute. Langile autonomoen kasuan, epe luzerako politika integrala beharko litzateke, eta ez

gaur egun batzuetan eskaintzen diren sustapen neurri puntualak, langile autonomoen ekimen berriak

errazten dituztenak, ekimen horien iraunkortasuna kontuan hartu gabe, autonomoen ekimenen hilkortasun-

tasa handiek erakusten dutenez.

Autoenplegu kolektiboak kapitulu berezia merezi du Euskal Herrian. Kooperatibek eta lan-sozietateek

(kapitalaren gehiengoa langileena denean) une honetan pisu kuantitatibo moderatua duten arren (Euskal

Autonomi Erkidegoan enplegatuen %6 inguru), eredu kualitatibo oso interesgarria erakusten dute. Euskal

Herrian dugun MCC, bere argi-ilunekin, mundu osoko talde kooperatibo handiena da.

Ezin da kasualitatea izan EHn kooperatibismoak hain garapen ikusgarria edukitzea. Izan ere,

kooperatibismoaren sustraiak, eredu bezala elkarlanean oinarrituz, antropologikoki hain garrantzitsua den

auzolanean aurkitu ditzakegu. Merezi du botere publikoek autoenplegu kolektiboa tinko sustatzea, langileen

arteko elkarlan, eta konpromisoko eredua bultzatuz.

Politika pasiboei dagokienez, langabetuak egoera horretan dauden bitartean ekonomikoki babesteko, bizi

dugun krisian ikusten ari garen moduan, langabezia-tasa altua denean iraupen luzeko langabezia handitzen

da. Une honetan espainiar sistemako langabeziaren babesa nahiko desordenatua da, eta, lehen maila

kontributiboa agortuz gero (2 urte gehienez), laguntza mailara igarotzen gara, normalean 400 euro inguru.

Larriena da une honetan langabetu askok ez dutela inolako prestaziorik jasotzen.

Etorkizuneko Euskal Herriko sistemak babes nahikoa eskaini beharko lioke gogoz kontrako langabezian

dagoenari. Benetan bere borondatearen kontra egon eta modu aktiboan enplegua bilatzen ari denak modu

duinean bizitzeko babes publikoa merezi du, pertsona horri Estatuak kale egin baitio, bere lanerako eskubidea

ezin duelako baliatu. Aipaturiko baldintzapean babesa bermatu, kotizatu duenari, kotizatu duenaren

araberakoa, eta nahikoa kotizatu ez duenari, kontsumorako prezioen adierazlearen arabera.


[KOLABORAZIOA] Aitor Bengoetxea, EHUko irakaslea


52


www.gaindegia.org

Kontratazio bolumena, motaren arabera.

Hegoalde, 2008/2013

URTE ARTEKO ALDAKUNTZA TASAK OROTARA (%) 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2013 MUGAGABEAK -7,3 -30,3 -4,7 -9,4 -3,6 1,2 6,1

ALDI BATERAKOAK -5,2 -16,3 6,6 3,1 -6,9 6,4 93,9

OROTARA -5,4 -17,6 5,7 2,2 -6,7 6,1 100 Iturria: Espainiako Enplegu eta Gizarte Segurantzako Ministerioa. Oharra: Trebiñuko Konderriko eta Turtzioz Villaverdeko datuak aintzat hartu dira.

0 1 2 3 4 5

Bizkaia

HEGOALDEA

Gipuzkoa

Araba

Nafarroa Garaia

0,24

0,25

0,28

0,25

0,23

3,39

3,85

3,78

4,11

4,61

Urteko kontratu kopurua langabetuko, motaren arabera. Hegoalde, 2013

Mugagabea

Aldi baterakoa

42,6

27,2

14,5

4,7 11,0

Aldi baterako kontratazioaren nolakotasuna (%). Hegoalde, 2013

Obra edo zerbitzu zehatzarako

Beste langile baten ordezkatzea

Produkzio arrazoiak medio

Praktikak, formazioa

Beste

Iturria: Espainiako Enplegu eta Gizarte Segurantza Ministerioa.

Oharra: Urte osoan egikaritutako kontratu kopurua urteko hamabi hilabeteetan erregistraturiko bataz besteko langabetuekiko.

Iturria: INE.

53


www.gaindegia.org

LANALDI MOTAREN ARABERAKO ENPLEGUA ETA LANORDUAK

Enpleguaren bilakaera, landun-estatusaren arabera. EH eta EB 28, 2008/2013


2008 2009 2010 2011 2012 2013 2013

LANALDI PARTZIALAK

EUSKAL HERRIA -5,2 -1,8 2,3 4,5 -0,9 -1,4 16,4

EB 28 1,6 1,1 2,0 1,7 2,1 1,7 20,3

LANALDI OSOAK

EUSKAL HERRIA 1,4 -6,0 0,0 -1,6 -5,9 -3,9 83,6

EB 28 1,2 -2,4 -1,4 -0,1 -0,7 -0,7 79,8

OROTARA

EUSKAL HERRIA 0,9 -5,0 -1,7 1,7 -4,8 -2,7 100

EB 28 1,1 -1,7 -0,7 0,2 -0,2 -0,2 100


29 31 33 35 37

Flandria (Bel.)

Katalunia (Sp.)

Frantzia


Rhône-Alpes (Fr.)

Lombardia (It.)

EB 28

Veneto (It.)

EUSKAL HERRIA

Mecklenburg-…

Steiermark (Austr.)

Finlandia

Brandenburg (Al.)


Eskozia (UK)

Alemania


Norvegia

Danimarka

Herbehereak

37,6

37,6

37,5

37,5

37,5

37,3

37,2

37,2

37,2

37,1

37,1

36,9

36,8

36,8

36,5

35,3

34,8

33,7

33,6

30,0

Batez besteko lanorduak astero. Euskal Herria eta Europako

erreferentziak, 2013

10 20 30 40 50

Finlandia

Katalunia (Sp.)

EUSKAL HERRIA

Veneto (It.)

Lombardia (It.)


Frantzia

Rhône-Alpes (Fr.)

EB 28


Brandenburg (Al.)

Mecklenburg-Vorpommern …

Flandria (Bel.)

Danimarka

Eskozia (UK)

Steiermark

Alemania

Norvegia


Herbehereak

15,0

15,5

16,4

17,5

18,2

18,4

18,5

20,0

20,3

21,4

21,8

22,3

25,1

25,4

27,0

27,0

27,3

27,8

28,7

50,8

Lanaldi partzialak (%). Euskal Herria eta Europako

erreferentziak, 2013


54


www.gaindegia.org

Euskal Herrian Iparraldeko herrialdeek dute lanaldi partzialen kopuru altuena. Aurreko orriko tauletan ikus daitekeen bezala, frantziako Estatuak Euskal Herriak baino bi puntu altuagoa du lanaldi partzialen ehunekoa. Beste herrialde asko eta asko ere gure gainetik ageri dira lanaldi partzialen kopuruan, baita EB-28 ere. La proporción de la jornada parcial en los herrialdes de Iparralde es mayor que en Euskal Herria en general. Como muestra el gráfico anterior, en Francia la jornada parcial está dos puntos por encima de Euskal Herria. Muchos otros países y EU-28 también presentan porcentajes mayores que el nuestro.

Lanaldi partziala haurren zaintzarekin lotu ohi dugu. Datuek erakutsi bezala, ordea, krisialdi testuinguru honetan %50ak lanaldi osoko lanpostua aurkitzen ez duelako egiten du lan horrela. %20k lanaldi partziala du haur edota gaixoturiko zein elbarrritutako helduak zaindu behar dituelako. La jornada parcial ha solido estar ligada al cuidado de los hijos/as, pero como muestra este gráfico, el 50% de las personas trabajan a tiempo parcial lo hace porque no encuentra empleo a jornada completa. Es el 20% del total quien lo hace por el cuidado de hijos/as, familiares enfermo o con discapacidad.

16 17 17 18

Gipuzkoa

Araba

Bizkaia

Nafarroa Garaia

EUSKAL HERRIA

Nafarroa Beherea

Zuberoa

Lapurdi

16,2

16,3

16,4

16,4

16,4

16,6

17,1

17,2

Lanaldi partzialak dituzten landunak (%). Euskal Herriko herrialdeak, 2013

49,6

19,3

9,3

5,0 16,8

Lanaldi partziala izatearen arrazoia (%). Hegoalde, 2013

Lanaldi osoko lana topatu ezinik

Haur edota gaixoturiko/elbarritutako helduak zaindu beharra

Lanaldi osoko lana nahi ez

Formaziorako denbora izatea

Beste

Es difícil valorar positivamente lo que viene sucediendo; el consumo sigue muerto, la financiación desaparecida, y

lo que es peor, el desempleo sigue desbordado. La salida real de la crisis no llegará hasta que el paro vaya cayendo

en cifras considerables mes a mes, y se vaya creando empleo neto sostenible y de calidad que es lo que nadie ve

que vaya a suceder a corto plazo. Por otra parte, los rasgos sociales asociados al nuevo modelo económico

promovido son los de los bajos salarios y competitividad alcanzada vía menores costes laborales, lo que da

muestras de un modelo de sociedad injusto y regresivo. Por supuesto políticamente inaceptable.

Si las previsiones de crecimiento para 2014 se cumplen, no será suficiente para que las empresas decidan

aumentos significativos en la contratación. Los empleos seguirán caracterizados por una mayor flexibilidad

contractual como la concedida por la última reforma laboral. Eso significa mayor número de contratos a tiempo

parcial y, desde luego, mayor temporalidad: mayor precariedad, en definitiva. La destrucción de puestos de trabajo

puede atenuar su crecimiento a costa de un menor número de horas trabajadas.

Leer texto completo: gaindegia.org/blog

[KOLABORAZIOA] CCOO EUSKADI. Secretaría de Empleo] Iturriak: INE eta INSEE.

Oharra: Iparraldeko herrialdeetarako datuak 2010 urteari dagozkio.


55


www.gaindegia.org

JARDUERA-ADARREN ARABERAKO ENPLEGUA

Enpleguaren bilakaera, jarduera-adarraren arabera. EH eta EB 28, 2008/2013


2008 2009 2010 2011 2012 2013 2013

LEHEN SEKTOREA

EUSKAL HERRIA (**) -6,6 -8,3 -20,9 14,5 28,7(*) 2,7

EB 28 (**) -1,7 -0,2 -3,1 -0,6 -2,9 4,9

INDUSTRIA

EUSKAL HERRIA (**) -6,6 -2,6 -2,0 -8,7 -2,8(*) 20,8

EB 28 (**) -6,7 -2,9 0,7 -0,9 -1,5 17,4

ERAIKUNTZA

EUSKAL HERRIA (**) -17,2 -4,1 -6,2 -14,9 -3,0(*) 6,5

EB 28 (**) -6,5 -4,3 -3,2 -3,4 -3,4 7,0

ZERBITZUAK

EUSKAL HERRIA (**) -3,0 4,9 1,2 -3,0 -3,6(*) 70,0

EB 28 (**) 0,2 0,3 0,8 0,3 0,4 70,7

OROTARA

EUSKAL HERRIA 0,9 -5,0 -1,7 1,7 -4,8 -2,7 100

EB 28 1,1 -1,7 -0,7 0,2 -0,2 -0,2 100 Iturriak: EUROSTAT, INE eta INSEE. (*) Behin-behineko datuak. (**) JESN-1993/JESN 2009 sailkapenaren aldaketagatik ezinezkoa da jarduera-adar horren bilakaera ematea.

50

60

70

80

90

100

110

2008 2009 2010 2011 2012 2013

Landunen bilakaera jarduera-adarraren arabera (2008 =100). Euskal Herria, 2008/2013.

Lehen sektorea

Industria

Eraikuntza

Zerbitzuak

OROTARA

2013 urtean lehen sektoreak handitu du enplegu

kopurua bigarren urtez, nabarmen gainera. Edonola ere, sektore honetan dihardute

landun guztien %2,7.

Zerbitzuen sektorea, landun guztien %70a barnebiltzen duena, enplegu gehien galdu duen

jarduera-adarra da. EB-28an, aldiz, honek gora egin du. Bestalde, eraikuntzak burua altxatu ezinik

darrai.

Por segundo año consecutivo, el primer sector ha impulsado notablemente el empleo. Sin embargo, hay que tener en cuenta que supone el 2,7% del

total de personas empleadas.

El sector servicios representa el 70% del total de personas empleadas, y es el sector que más empleo ha perdido en el 2013. En la UE-28, por el contrario,

ha sumado empleo. Por último, el sector de la construcción sigue cayendo año tras año.


56


www.gaindegia.org

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

Lapurdi

Bizkaia

EUSKAL HERRIA

Gipuzkoa

Araba

Nafarroa Garaia

Nafarroa Beherea

Zuberoa

1,5

1,3

2,7

1,2

3,5

5,8

20,4

18,9

10,5

16,5

20,8

24,6

25,4

26,1

12,7

22,8

7,9

6,8

6,5

6,7

5,0

5,6

11,2

10,1

80,1

75,3

70,0

67,5

66,2

62,5

55,7

48,3

Landunen banaketa jarduera-adarraren arabera (%). Euskal Herria, 2013

Lehen sektorea

Industria

Eraikuntza

Zerbitzuak

Enpleguaren sortzea eta mantentzeak berebiziko garrantzia dauka krisialditik aterako gaituzten politiken

diseinuan. Hau kontuan hartzen ez duen edozein politika ezer konponduko ez duen partxe hutsa baino ez da

izango. Honek, besteak beste, gure herrian lan erreforma ezberdinak alde batera uztea esan nahi du. Zoritxarrez ez

da hori patronalaren aldetik ikusten dugun hautua: herri honetako langileon enplegua eta eskubideak oinarri

izango dituen lan harreman eredua bermatuko duen ehun produktiboaren beharretan pentsatu ordez, erreforma

horien onura guztiak hartu eta, lan kostuak murriztea helburu bakartzat edukiz, motzeko irabaziak lehenesten

dituzte.

Espainiar Estatuaren eredua, Euskal Herrikoa baino kualifikazio askoz txikiagokoa eta zerbitzuetan eta eraikuntzan

askoz zentratuagoa, lan kostuen murrizte etengabean oinarritzea erabaki dute. Eredu hori jarraitzeak, ikusten ari

garenez, porrotera eramaten gaitu. Euskal Herriak dauzkan potentzialitate, ehun ekonomiko eta gaitasunak

alboratzen ari dira eta apurka-apurka estatuaren egoera berdinera hurbiltzen ari gara. Honela, ekonomia geldirik,

inolako aktibaziorik gabe eta gizarte larrialdi egoeran gaudela, bestelako erabaki batzuk hartu ezean, laster batean

Greziako edota Portugaleko egoera berean ikusiko dugu geure burua.

Nazioartean lehiakorrak izateko gakoa ez dago lan kostuak murriztean, beti egongo baitira prezioetan merkeago

ekoiztuko duten herrialdeak; enpleguaren kualifikazioan, I+G+Bn inbertitzean eta beste hainbat faktoretan dago

irtenbidea. Beraz, Euskal Herrirako eredu sozioekonomiko propio bat eraiki beharra gero eta premiazkoagoa da.

Eredu sozioekonomiko honen funtsezko ardatza lan harreman eta babes sozial eredu berri eta propio bat

eraikitzea da. Lan harreman eta babes sozial eredu berri hau adostua eta konpartitua izan behar da eragile

ezberdinen artean.


[KOLABORAZIOA] Oihan Ostolaza, LAB sindikatua

Iturriak: INE eta INSEE. Oharra: Iparraldeko herrialdeetarako datuak 2010 urteari dagozkio.


57


www.gaindegia.org

Industriako sektoreak enplegu galera garrantzitsua izan du Euskal Herrian krisia hasi zenetik. Alboko grafikan ikus daitekeen moduan, baina, Euskal Herria ez da galera hori jasan duen lurralde bakarra; hori bai, 2011 urteaz geroztik duen gainbeheraren tamaina soilik Katalunian errepikatzen da. 2013 urtean, zehazki, Euskal Herrian 2,8 puntu jaitsi da enplegua industria sektorean; EB-28an, ostera, 1,5 puntu behera egin du.

El sector industrial ha sufrido una importante pérdida de empleo desde que comenzara la crisis. Pero esto no sólo ha sucedido en Euskal Herria, tal y como se puede ver en este gráfico. Eso sí: la pérdida que sufre desde el 2011 es comparable sólo a Cataluña. En el 2013 en concreto el empleo en el sector industrial de Euskal Herria ha caído 2,8 puntos, frente a los -1,5 puntos de la UE-28.

Euskal Herria industria izaera handiko herria da. Grafikoan ikus daitekeen moduan, industriak Alemanian duen pisuaren antzekoa da gure lurraldean sektore honek duen presentzia, eta eratzen dituen lanpostuak. Euskal Herria es un territorio estrechamente ligado a la industria. Tal y como podemos observar en este gráfico, la industria tiene en nuestro territorio un peso similar al que tiene en Alemania.

70

75

80

85

90

95

100

105

2008 2009 2010 2011 2012 2013

Industria adarreko landunen bilakaera (2008=100).

EH eta Europako erreferentziak, 2008/2013

Eskozia (UK)

Danimarka


EB 28

Katalunia (Sp.)

EUSKAL HERRIA

Alemania

10 20 30

Danimarka


Finlandia

EB 28

Rhône-Alpes (Fr.)

Katalunia (Sp.)

EUSKAL HERRIA

Alemania

13,5

14,3

15,7

17,4

18,0

18,4

20,8

21,0

Industria adarreko landunak (%). EH eta Europako erreferentziak, 2013


58


www.gaindegia.org

Enpleguaren bilakaera, jarduera-adar nagusietan.

EH eta bere herrialdeak, 2008/2013

URTE ARTEKO ALDAKUNTZA TASAK

2008 2009 2010 2011 2012 2013 INDUSTRIA Araba (**) -17,2 5,8 9,8 -24,3 -2,1 Bizkaia (**) -5,9 -1,8 -8,1 -4,6 -3,7 Gipuzkoa (**) -9,6 -3,6 -2,0 -10,5 -4,5 Lapurdi (**) -1,3 1,3 - - - Nafarroa Beherea (**) -6,0 9,8 - - - Nafarroa Garaia (**) -1,2 -11,1 -1,6 -3,0 -1,9 Zuberoa (**) -1,2 7,9 - - - EUSKAL HERRIA (**) -6,6 -2,6 -2,0 -8,7 -2,8(*) ZERBITZUAK Araba (**) -1,8 -1,9 3,8 -0,8 -2,5 Bizkaia (**) -2,8 5,3 0,8 -3,3 -3,6 Gipuzkoa (**) -2,9 1,7 0,5 -4,0 -5,4 Nafarroa Garaia (**) -2,0 6,1 2,3 -3,8 -5,9 Lapurdi (**) 1,3 0,9 - - - Nafarroa Beherea (**) 1,4 1,0 - - - Zuberoa (**) -2,2 -1,9 - - - EUSKAL HERRIA (**) -3,0 4,9 1,2 -3,0 -3,6(*) Iturriak: INE eta INSEE. (*) Behin-behineko datuak. (**) JESN-1993/JESN 2009 sailkapenaren aldaketagatik ezinezkoa da jarduera-adar horren bilakaera ematea.

La recuperación de nuestro sistema productivo ha de apoyarse necesariamente en el eje industrial que siempre le

ha caracterizado, ya que la potenciación de las nuevas tecnologías o la expansión del sector servicios no sirven por

si solos, para impulsar el crecimiento.

Otro punto fuerte reside en nuestras trabajadoras y trabajadores, cuyo nivel formativo y de especialización

profesional, ha contribuido a la generación de riqueza y expansión. Ahora que se aprovecha, desde determinadas

instancias, para cuestionar el modelo de funcionamiento de nuestro sistema de formación continua, es justo poner

de relieve que este ha conseguido llegar hasta las pequeñas y medianas empresas vascas, contribuyendo a mejorar

la formación y el reciclaje de su personal.

El esquema de relaciones laborales que ha venido operando en Euskadi es, sin duda, otro de los ejes vertebradores

de nuestro modelo socio-económico. Frente a quienes apuestan por un funcionamiento individualizado de esa

relación, y quienes persiguen centrar el debate de las negociaciones empresa por empresa, mantenemos nuestro

tradicional compromiso por esta pauta de negociación y acuerdo, que tan buenos resultados ha dado a la empresa

y al personal ocupado, sindicado o no.


[KOLABORAZIOA] UGT EUSKADI


59


www.gaindegia.org

Zerbitzuetako enpleguaren bilakaera, azpi-adarren arabera. Euskal Herria. 2008/2013

URTE ARTEKO ALDAKUNTZA TASAK

OROTARA (%)

2008 2009 2010 2011 2012 2013 2013

Herri administrazioa eta defentsa; derrigorrezko gizarte segurantza; hezkuntza; osasun eta gizarte zerbitzuetako jarduerak

(*) -3,5 9,5 4,1 -2,0 -5,4 23,5

Handizkako eta txikizkako merkataritza; ibilgailu motordunen eta motozikleten konponketa; garraioa eta biltegiratzea; ostalaritza

(*) -5,5 -1,7 -0,1 -5,7 -4,8 23,1

Jarduera profesionalak, zientifikoak eta teknikoak; administrazio jarduerak eta zerbitzu lagungarriak

(*) -0,4 -3,0 2,1 -1,5 -7,6 9,9

Arte, aisialdi eta entretenitzeko jarduerak eta beste zerbitzu batzuk (*) 5,2 5,7 -8,6 -4,0 7,4 7,8

Finantza jarduerak eta aseguruetakoak (*) -5,9 14,2 -2,2 -2,4 1,2 2,8

Informazioa eta komunikazioak (*) -7,9 -1,6 11,5 -0,7 -

13,4 2,5

Jarduerak higiezinekin (*) -5,3 -0,3 -

22,4 17,0 -8,4 0,4

OROTARA ZERBITZUAK (*) -3,0 4,9 1,2 -3,0 -3,6 69,9

Iturriak: EUROSTAT, INE eta INSEE. (*) JESN-1999·JESN-2009 sailkapenaren aldaketagatik ezinezkoa da bilakaera eman.

La Organización Internacional del Trabajo (OIT) publicó el año pasado su Informe sobre el Trabajo en el Mundo 2013 y

también otro, meses antes, sobre tendencias y políticas para afrontar la crisis del empleo en la eurozona. En ellos y en

otros parecidos se analizan las ideas y políticas que han permitido que algunos países hayan empezado a salir de la

recesión de los últimos años creando empleo.

En el primero se demuestra que es imprescindible reformar el sistema financiero para garantizar que el crédito llegue,

sobre todo, a las pequeñas y medianas empresas, y recuperar la demanda, para lo cual considera muy positivo aumentar

los salarios y en concreto el salario mínimo; diseñar bien y fomentar las políticas sociales y de apoyo a las familias y no

debilitarlas o acabar con ellas; incrementar la inversión pública que favorece a la privada y a la formación y la

innovación; coordinar las políticas y no dejar que cada unidad de decisión vaya por su lado; combatir la desigualdad en

los ingresos y en el acceso al mercado laboral (en especial entre mujeres y hombres) y aplicar políticas macroeconómicas

sensibles con el empleo, al contrario de lo que viene sucediendo con la monetaria, de reforma laboral o consolidación

fiscal. Y además de ello insiste en que hay que fortalecer las fuentes nacionales del crecimiento y el ingreso porque, en

contra de lo que se cree en Europa, la demanda externa no va a ser capaz de sostener a las economías a partir de ahora.

Pero en Europa, en España y en el País Vasco se está haciendo justamente lo contrario, con los resultados tan negativos

que conocemos. Este hecho es una prueba más de que los problemas económicos no tienen soluciones técnicas. Si fuese

así, estaríamos aplicando desde hace tiempo las medidas que sabemos a ciencia cierta que crean empleo de calidad. El

problema del paro es político porque para acabar con él hay que repartir los recursos y la riqueza de otro modo, a lo que

no están dispuestos quienes tienen el poder y manejan a los gobernantes.


[KOLABORAZIOA] [CCOO EUSKADI. Secretaría de Empleo]


60


www.gaindegia.org

LAN KOSTUEN ETA LANSARIEN BILAKAERA

Urteko batez besteko lansaria.

Euskal Herria eta bere administrazio nagusiak, 2008/2011.

2008 2009 2010 2011

EAE 25.547 26.162 26.594 26.370

Nafarroa Garaia 23.343 23.658 23.825 24.385

Iparralde - 18.754 19.580 19.580(*)

EUSKAL HERRIA 24.523 24.989 25.410 25.364

Iturriak: INE eta INSEE. Oharrak: (*) 2010 urteari dagokion datua. Iparralderi Pirinio Atlantikoetako datua egokitu zaio.

-3

-2

-1

0

1

2

3

4

5

6

Soldataren kostua eta KPIaren aldakuntza-tasa (aurreko urteko epearekiko). Hegoalde, 2008/2014ko lehen hiruhilabetea

KPI Soldata kostua

0 10 20 30 40 50

EB 28

HEGO EH

Finlandia

Herbehereak

Frantzia

Danimarka

Norvegia

18,1

17,7

24,4

25,0

23,2

33,6

39,4

5,6

6,1

6,9

8,2

11,1

4,8

9,1

Lan kostuak (€/orduko). Hego EH eta Europako erreferentziak, 2013.

Soldatak Bestelakoak

Iturriak: EUROSTAT eta INE.

Iturria: INE.

61


www.gaindegia.org

100

102

104

106

108

110

112

114

116

118

120

2006 2007 2008 2009 2010 2011

Urteko soldataren bilakaera landuneko (2006=100). Hegoalde, 2006/2011

Bataz bestekoa 10eko perzentila Beheko kuartil

Goiko kuartil 90eko perzentila

25.917

9.449

16.408

23.813

33.874

42.298

Urteko soldata landuneko. Hegoalde, 2011

Asko eztabaidatzen da azkenaldian soldaten inguruan. Ozenago esan daiteke baina ez argiago: soldatak

jaisteak ez du enplegua sortzen! Batetik, lanaldia 35 ordura jaistea soldata murrizketarik gabe enplegua

sortzeko politika bat da, aberastasunaren banaketa justuago baten alde. Bestetik, soldatak KPItik gora igo eta

gizarte-babeserako maila duinak ezarri daitezke. Enplegua sortzeko aukera ondasun eta zerbitzuak

eskuratzeko ahalmenarekin lotuta dago. Enplegurik ez badago eta lan-baldintzak gero eta okerragoak badira,

ezinezkoa da ondasun eta zerbitzuak eskuratzea.

Egiaztatuta dago soldaten erosteko ahalmena eta gizarte-babesa hobetzeak enplegua sortzen duela eta

errentaren banaketa justuagoa ahalbidetzen duela. Azkenik, gutxieneko soldata lan- eta bizi-baldintza duinak

bermatzeko tresna izan beharko litzateke horretarako gutxieneko soldata duina eta gehienezko errenta

ezarriz. Hau gauzatzeko hainbat bide badago, esaterako diru-sarrera edo etekin maila jakin batetik gora

%100eko tasa marjinala.


[KOLABORAZIOA] [Janire Landaluze eta Mikel Noval, ELA sindikatua

]

Iturria: INE.


62


www.gaindegia.org

Crisis económica y reforma laboral definen la actual situación del mercado de trabajo en el País Vasco. Un

mercado laboral que, a día de hoy, es más exiguo, más precario, y más desigual que al inicio de la recesión.

Más exiguo, debido al fortísimo descenso de la población activa y ocupada, y que, pese a los cantos de sirena

que anuncian una supuesta recuperación, aún registra 865 demandantes de empleo no ocupados más que

hace un año. Un dato reciente ilustra esta realidad: Euskadi es la Comunidad Autónoma en la que más creció

el paro en el último mes (febrero 2014) en concreto un 1,07%.

Más precario, porque el grueso de la contratación actual es temporal, hasta el punto que sólo el 8,3% de los

contratos realizados en febrero fueron de carácter indefinido; además, se está registrando un auge de los

contratos mercantiles, en detrimento de los laborales. Y más desigual por el decaimiento de numerosos

convenios colectivos, la persistencia de la brecha laboral y salarial entre mujeres y hombres, y el descenso del

número de personas beneficiarias de la prestación por desempleo.

En términos de remuneración, y pese al argumento, utilizado a menudo de forma maniquea, de los “altos

costes salariales”, lo cierto es que estos siguen a la baja (-2,2% en el periodo octubre-diciembre) lo que, unido

al constante aumento de los precios (+0,6 puntos de IPC en 2013, que se dispara a +2,5 en enseñanza y +9,2

en medicina) y a la subida de los impuestos, especialmente los indirectos (IVA), hacen que el poder

adquisitivo de las clases media y trabajadora se haya reducido significativamente.

En definitiva, crisis y reforma laboral se han retroalimentado mutuamente hasta generar un mercado laboral

exiguo, desregulado y precario.


[KOLABORAZIOA] UGT Euskadi

]


63


www.gaindegia.org

ENPLEGU-ERREGULAZIO ESPEDIENTEETAN KALTETURIKO LANDUNAK

Enplegu-erregulazio espedienteetan kalteturiko langileak. Hegoalde eta bere herrialdeak. 2008/13

2008 2009 2010 2011 2012 2013

LANGILEAK OROTARA

Araba 2.549 22.848 10.761 3.966 15.809 16.039

Bizkaia 7.535 30.148 14.183 11.233 22.029 15.370

Gipuzkoa 4.713 30.344 18.945 13.293 14.110 11.040

Nafarroa Garaia 9.036 23.055 8.845 10.885 16.897 12.309

HEGOALDE 23.833 106.395 52.734 39.377 68.845 54.758

KALTETURIKOEN RATIOA (MILA LANDUNEKO)

Araba 16,4 157,5 73,7 26,7 115,9 118,7

Bizkaia 14,6 61,7 28,4 22,9 46,8 33,8

Gipuzkoa 13,9 95,4 59,7 41,9 47,7 38,9

Nafarroa Garaia 30,6 81,4 31,6 39,0 63,2 47,7

HEGOALDE 18,3 86,1 42,4 31,9 58,8 48,4

Iturriak: Espainiako Enplegu eta Gizarte Segurantzako Ministerioa.

ERE-tan kalteturikoak, kalte motaren arabera (%). Hegoalde.

0

500

1.000

1.500

2.000

2.500

3.000

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Enplegu-erregulazio espedienteetan kalteturiko langileen bilakaera (2007=100). Hegoalde eta bere herrialdeak, 2007/2013.

Araba

Gipuzkoa

Nafarroa Garaia

Bizkaia

HEGOALDEA

4,6

94,1

1,3

2009 urtea

Kaleratze kolektiboa

Lan-kontratuaren etenaldia

Lanaldi-laburtzea

8,8

77,2

14,0

2013 urtea



64


www.gaindegia.org

LANGABEZIA // DESEMPLEO

LANGABEZIAREN PANORAMIKA

Langabezia-tasaren bilakaera. EH eta EB 28, 2008/2013

2008 2009 2010 2011 2012 2013

LANGABEZIA-TASA

EUSKAL HERRIA EUSTAT 5,0 8,9 9,8 11,2 12,9 15,0

INE 6,9 11,1 10,9 12,3 15,3 16,4

EB 28 7,0 9,0 9,6 9,6 10,4 10,8

IRAUPEN LUZEKO LANGABEZIA-TASA

EUSKAL HERRIA

EUSTAT 1,1 2,0 3,7 4,7 6,2 8,0

INE 1,7 3,0 4,1 5,7 7,5 8,8

EUROSTAT 1,5 2,4 3,2 4,7 5,9 6,9

EB 28 2,6 3,0 3,9 4,2 4,7 5,1

Iturriak: EUROSTAT, EUSTAT eta INE.

0 5 10 15 20 25


Norvegia

Steiermark (Austr.)

Flandria (Bel.)

Alemania

Herbehereak

Danimarka

Eskozia (UK)

Brandenburg (Al.)

Veneto (It.)

Lombardia (It.)

Finlandia

Rhône-Alpes (Fr.)




Frantzia

EB 28

EUSKAL HERRIA

Katalunia (Sp.)

1,1

0,7

1,0

1,6

2,4

2,4

1,8

2,6

3,9

3,8

4,1

1,7

2,9

5,3

3,9

5,4

4,4

5,1

6,9

12,3

3,4

3,4

4,0

5,0

5,3

6,7

7,0

7,1

7,4

7,6

8,1

8,2

8,4

9,0

9,9

10,1

10,3

10,8

16,4

23,4

Langabezia-tasak. EH eta Europako erreferentziak, 2013.

Langabezia tasa Iraupen luzeko langabezia tasa


65


www.gaindegia.org

Langabezia-tasaren bilakaera. EH eta bere herrialdeak, 2008/2013

2008 2009 2010 2011 2012 2013 LANGABEZIA-TASA

Araba EUSTAT 2,7 9,9 10,0 7,9 9,7 14,9

INE 5,0 11,7 11,3 10,8 16,6 17,5

Bizkaia EUSTAT 4,3 8,6 10,0 13,3 14,7 16,1

INE 7,9 12,5 12,1 14,2 16,9 17,8

Gipuzkoa EUSTAT 3,3 6,5 7,4 8,2 9,0 12,0

INE 5,3 9,3 8,0 10,2 13,0 14,1

Nafarroa Garaia INE 6,8 10,8 11,9 13,0 16,2 17,9

Iparralde INSEE 9,9 9,9 10,1 9,8 10,6 11,0

Lapurdi INSEE 10,7 10,7 10,9 - - -

Nafarroa Beherea INSEE 5,4 5,5 5,6 - - -

Zuberoa INSEE 6,4 6,1 6,4 - - -

EUSKAL HERRIA EUSTAT 5,0 8,9 9,8 11,2 12,9 15,0

INE 6,9 11,1 10,9 12,3 15,3 16,4

IRAUPEN LUZEKO LANGABEZIA-TASA Araba EUSTAT 0,3 1,2 2,0 2,4 3,4 7,8 Bizkaia EUSTAT 1,2 2,4 4,8 6,5 8,2 9,6 Gipuzkoa EUSTAT 0,7 1,4 2,8 2,9 4,2 6,6 Nafarroa Garaia EUROSTAT 0,9 1,7 3,0 4,4 6,0 7,1

Iparralde EUROSTAT 2,5 2,7 3,0 3,4 3,3 3,0

EUSKAL HERRIA EUROSTAT 1,5 2,4 3,2 4,7 5,9 6,9 Iturriak: EUSTAT, EUROSTAT eta INSEE.

Langabezia-tasak gora egin du Euskal Herrian 2013 urtean berriz, iturrien arabera gehiago ala gutxiago.

Azken urteak 5,6ko tartea utzi digu EB-28arekin alderatuz.

Lurraldeei dagokienean, INEren datuen arabera

Nafarroa Garaiak du langabezia-tasa altuena (%17,9), eta Bizkaiak (%17,8) eta Arabak (%17,5) jarraitzen diote. Iparraldeko egoera, aspaldidanik

ezezaguna bada ere, bestelakoa da: %11.

Iraupen luzeko langabezia-tasari dagokionean, 2008tik hau ere gora doa eta 2013an %6,9ra heldu da Euskal Herrian, EUROSTATen arabera. Ehuneko

hori gainditzen dute, baina, Bizkaiak (%9,6), Arabak (%7,8) eta Nafarroa Garaiak (%7,1).

El desempleo ha aumentado en mayor o menor medida en Euskal Herria en el 2013, según las

fuentes que se consulten, pero superamos en 5,6 puntos a la UE-28.

Teniendo en cuenta los datos de INE, es Nafarroa Garaia el herrialde con mayor tasa de desempleo

(17,9%), seguido de Bizkaia (17,8%) y Araba (17,5%). La situación en Iparralde es distinta (11%), a pesar de no contar con los datos de los últimos años.

El desempleo de larga duración también sigue creciendo desde el 2008 y en el 2013 alcanzó el

6,9% en Euskal Herria, según EUROSTAT. Están por encima de esa media Bizkaia (9,6%), Araba (7,8%) y

Nafarroa Garaia (7,1%).

66


www.gaindegia.org

25.048 21.385 36.990

72.497 103.027

37.523

22.478

49.881

65.980

109.034 107.050 93.797

168.891

189.347

244.766

0

50.000

100.000

150.000

200.000

250.000

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Langabetuak. Euskal Herria, 2004/2013

Iraupen luzekoak

Langabezi saririk gabekoak Hegoaldean

OROTARA

3.194 5.243

12.659

16.269

5.771

13.018

36.348

53.990

10.714 9.761

13.705

22.117

5.300

13.500

21.600

4.284 4.396 4.027 0

10.000

20.000

30.000

40.000

50.000

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Iraupen luzeko langabetuak. Euskal Herria eta bere lurraldeak, 2004/2013

Araba

Bizkaia

Gipuzkoa

Nafarroa Garaia

Iparraldea

Iturriak: EUROSTAT, EUSTAT, INE, INSEE eta Espainiako Enplegu eta Gizarte Segurantzako Ministerioa.

67


www.gaindegia.org

[KOLABORAZIOA]

La mejora de los niveles de empleo se vincula casi en exclusiva con las políticas de mercado de trabajo. Se

dejan de lado aspectos importantísimos que influyen en el nivel de empleo de una economía como son

las políticas monetarias y fiscales, las políticas cambiarias, las políticas industriales y tecnológicas o el

papel del sistema financiero. Pero es que además, y una vez centrados en las políticas de mercado de

trabajo, se ha dado un exceso de protagonismo a las de regulación laboral (de ahí las reformas de la

legislación laboral llevada a cabo desde mediados de los 80) fundamentalmente para favorecer el

abaratamiento del coste laboral y a las políticas activas de empleo para impulsar la empleabilidad de los

parados.

El abaratamiento del coste laboral se ha convertido en el principal factor sobre el que influir, actuándose

para ello en varios frentes: la flexibilidad salarial, el impulso de las modalidades temporales y parciales en

la contratación laboral y el abaratamiento del despido. La justificación es que esta es la única alternativa a

la que se puede recurrir cuando se quiere ganar competitividad pero no se puede devaluar la moneda,

que es el caso de las economías periféricas de la Eurozona.

Se oculta aquí el hecho de que la competitividad de los países o regiones puede proceder de varias

fuentes. Una es, por supuesto, el bajo precio de sus productos por ventajas en recursos naturales o por

bajos costes laborales. Otras posibles vías se refieren al incremento de la eficiencia de los procesos

productivos y de la calidad de los productos, así como a la innovación o fabricación de productos nuevos y

únicos. Estas estrategias corresponden a países o regiones con niveles de desarrollo respectivamente

medios y altos. Suponen procesos de alta productividad, llevados a cabo por mano de obra cualificada, en

entornos macroeconómicos estables, con altos niveles de confianza en las instituciones públicas, un

mercado financiero que cumple adecuadamente su papel, etc. Todos estos aspectos se recogen en el

Índice Global de Competitividad que elabora anualmente el World Economic Forum y que constituye una

de las definiciones de competitividad más completas y ambiciosas. Por lo tanto, la única forma de mejorar

la competitividad no es la reducción de los costes laborales; es más, los costes laborales pueden ser

verdaderamente elevados si la productividad también lo es, y ésta es precisamente la estrategia de países

con mercados de trabajo más eficientes que los nuestros. Así que la competitividad y unas tasas de paro

moderadas pueden convivir con altos niveles de vida. Ahora bien, será necesario dedicar recursos a la

educación, la política tecnológica, la industrial, etc. para ir hacia un tejido productivo más diversificado y

que produzca más valor añadido.

Leer texto completo: gaindegia.org/es/blog

[Mari Luz de la Cal, EHU]


68


www.gaindegia.org

LANGABEZIA ADINAREN ARABERA

Langabezia-tasaren bilakaera, adinaren arabera.

EH eta EB 28, 2008/2013

2008 2009 2010 2011 2012 2013

15-24 urte

EUSKAL HERRIA 19,4 30,2 29,5 31,5 39,2 43,3

EB 28 15,7 20,0 21,1 21,5 23,0 23,4

25-34 urte

EUSKAL HERRIA 7,6 12,3 13,7 14,9 18,8 20,9

EB 28 7,6 10,2 11,1 11,3 12,3 12,8

35-44 urte

EUSKAL HERRIA 5,5 8,5 8,4 10,6 13,3 13,6

EB 28 5,7 7,3 8,0 8,0 8,9 9,3

45-54 urte

EUSKAL HERRIA 4,8 8,6 7,1 8,6 11,3 12,9

EB 28 5,3 6,6 7,1 7,1 7,8 8,1

55-64 urte

EUSKAL HERRIA 3,5 6,5 6,4 7,7 9,6 9,5

EB 28 5,1 6,3 6,9 6,8 7,4 7,7

OROTARA

EUSKAL HERRIA 6,9 11,1 10,9 12,3 15,3 16,4

EB 28 7,0 9,0 9,6 9,6 10,4 10,8 Iturriak: EUROSTAT, INE eta INSEE.

19,4

29,5

39,2 43,3

7,6

13,7

18,8 20,9

5,5

8,4

13,3 13,6

4,8 7,1

11,3 12,9

3,5 6,4

9,6 9,5

6,9

10,9

15,3 16,4

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

2008 2009 2010 2011 2012 2013

Langabezia-tasaren bilakaera, adinaren arabera. Euskal Herria, 2008/2013

15-24 urte

25-34 urte

35-44 urte

45-54 urte

55-64 urte

OROTARA


69


www.gaindegia.org

Langabezi-tasa, adina eta sexuaren arabera

Gazteenek dute (15-24) langabezia-tasa altuena (%43,3), baita 25-34 adinekoek ere (%20,9). Dezente behera egiten du 35 urtetik gorakoen artean eta gero eta txikiagoa da adina aurrera egin ahala. 35-44 urte bitartekoen artean emakumezkoen langabezia-tasa handiagoa da gizonezkoen artean baino (+3,3 puntu). Adin tarte horretan gertatzen da soilik. Son los jóvenes de 15-24 años los que mayor tasa de desempleo presentan (43,3%), así como los de 24-34 años (20,9%). A partir de los 35 años el desempleo desciende. Por otra parte, la tasa de desempleo en mujeres de 35-44 años es 3,3 puntos mayor que en los hombres, aunque la única diferencia notable se da en esta franja de edad.

Europa mailako bi arketipo

Grezia eta Alemaniako sexua eta adinaren araberako langabezia-tasek errealitate desberdin bi

marrazten dute: Alemanian langabezia-tasak oso txikiak dira adin guztietan eta sexuen artean ez

dago oso alde handia.

Grezian, ostera, langabezia-tasa oso handiak ematen dira adin guztietan, baina batez ere adin

gazteen artean. Emakumezkoen artean langabezia-tasa handiagoa da, 55 urtetik gorakoen artean izan ezik. 15-24 urte bitarteko emakumezkoen artean

langabezia-tasa %64,2koa da.

Genero afera alde batera, Euskal Herriko egoerak Greziarekiko antzekotasun handiagoa du

Alemaniarenarekin baino.

Las pirámides de sexo y edad de Grecia y Alemania presentan realidades bien distintas:

en Alemania las tasas de desempleo son bajas en todas las edades y no existen grandes diferencias

entre sexos.

En Grecia, por el contrario, las tasas de desempleo en todas las edades son bastante más altas, sobre todo, en las franjas de edad más jóvenes. Las tasas de desempleo en mujeres son más altas, menos en

aquellas mayores de 55 años. La tasa de desempleo en mujeres de 15-24 años es del 64,2%.

Dejando a un lado las diferencias entre sexos, Euskal Herria se asemeja más a la pirámide de

Grecia que a la de Alemania.

43,7

21,5

12,1

13,7

9,8

42,9

20,3

15,4

12,0

9,1

60 45 30 15 0 15 30 45 60

15-24 urte

25-34 urte

35-44 urte

45-54 urte

55-64 urte

Euskal Herria, 2013

53,6

33,0

20,3

18,4

16,5

40,2

28,5

23,6

16,0

60 45 30 15 0 15 30 45 60

Grezia, 2013

8,6

6,8

4,7

4,5

6,2

7,1

5,6

4,4

4,2

5,3

60 45 30 15 0 15 30 45 60

Alemania, 2013

64,2


Iturria: EUROSTAT.

70


www.gaindegia.org

LANGABEZIA JATORRIAREN ARABERA

Langabezia-tasa altuena legearen arabera

atzerritarrak delako horien artean ematen da (%35,2). Euskal Herrian jaio direnen artean ere

langabezia-tasa Frantzian edo Espainian jaiotakoen artean baino handiagoa da, Euskal Herrian

jaiotakoak ugariagoak baitira adin gazteen artean.

Hurrengo grafikoek langabezia-tasa altuenak islatzen dituzte, jatorriaren arabera.

La tasa de desempleo más alta la sufre la

población extranjera (35,2%). Los nacidos en Euskal Herria superan en tasa de desempleo a los nacidos en España o Francia, puesto que entre la

población juvenil son más aquellos nacidos en el territorio.

Los próximos dos gráficos muestran las tasas de

desempleo más altas, según el lugar de nacimiento.

0 5 10 15 20 25 30 35 40

Frantzian jaioak

Espainian jaioak

Euskal Herrian jaioak

OROTARA

Ez EHn, ez Frantzian ez Espainian jaiotakoak

11,5

13,0

14,9

16,4

35,2

Langabezia-tasa, jatorri nagusien arabera. Euskal Herria, 2013

0 50

OROTARA

OROTARA kanpoan jaioak

Nord-Pas-De-Calais

Lorraine

Champagne-Ardenne

Ile-De-France

Basse-Normandie

Italia

Alsace

Limousin

EB 27 beste herrialdeak(*)

La Reunion

Turkia

EB 27 ez diren Europako beste …

Guadeloupe

Corse

Afrikako beste herrialdeak(**)

Maroko

Algeria

10,1

11,9

12,0

12,6

13,1

13,7

13,9

14,1

15,0

16,4

18,1

20,4

20,8

23,9

24,6

24,9

25,2

26,2

29,8

Langabezia-tasa altuenak, jatorriaren arabera. Iparralde, 2010.

0 50

Galicia

Extremadura

Aragón

Ekialdeko Asia

Cataluña

EB 15

OROTARA

Comunitat Valenciana

Rioja

Melilla

EB 25 (ez EB 15)

Andalucía

OROTARA kanpoan jaioak

Hegoaldeko eta Hegoekialdeko Asia

EB 27 ez diren Europako beste …

Murcia

Ertamerika eta Karibe

EB 27 (ez EB 25)

Afrika

Hegoamerika

13,7

14,7

14,9

15,4

15,6

15,9

16,9

16,9

17,3

18,6

20,9

20,9

22,6

24,1

27,9

34,1

35,7

46,0

46,5

47,9

Langabezia-tasa altuenak, jatorriaren arabera. Hegoalde, 2013.


Iturriak: INE eta INSEE. Oharra: Gutxiengo txikienen artean datuen fidagarritasuna txikia izan daiteke. (*) (**) Zerrendan ageri diren gainontzeko herrialdeak, eta kategoria horretan zenbatu daitezkeenak, salbuestuz.

71


www.gaindegia.org

FORMAKUNTZA ETA LAN MERKATUA // FORMACIÓN Y MERCADO LABORAL

AKTIBOEN FORMAKUNTZA

Biztanleria aktiboaren bilakaera, hezkuntza mailaren arabera (25-64 urte). EH eta EB 28, 2008/13


Lehen mailako ikasketak edo gutxiago EUSKAL HERRIA 0,4 -3,6 -4,0 1,5 -5,3 -4,5 26,5 EB 28 -1,7 -1,8 -2,3 -2,3 -2,0 -3,7 20,2 Bigarren mailako ikasketak EUSKAL HERRIA 6,0 -3,8 4,1 -1,9 -0,8 -1,7 24,4 EB 28 0,8 -0,2 0,1 -0,2 0,3 0,2 47,5 Goi-mailako ikasketak EUSKAL HERRIA -0,7 3,0 2,8 1,8 0,4 -0,4 49,0 EB 28 3,9 4,3 2,9 3,7 3,9 3,1 32,2 OROTARA (25-64 urte) EUSKAL HERRIA 1,2 -0,7 1,1 0,8 -1,5 -1,8 100 EB 28 1,1 0,7 0,3 0,5 0,9 0,4 100

Iturriak: EUROSTAT eta INSEE.

2013 urtean Euskal Herriko biztanleria aktiboaren bilakaera negatiboagoa izan da formakuntza maila

txikidunen artean gainontzekoen artean baino. Kontra, krisialdia hasi zenetik, goi-mailako ikasketak

dituzten aktiboen bolumena gutxitzen den lehen urtea da.

Lehen mailako ikasketak (edo gutxiago) dituzten

aktiboen galera Euskal Herrian handiagoa izaten ari da EB-28n baino, 2011 urteko salbuespenarekin

(+1,5).

La evolución de la población activa en Euskal Herria en el 2013 ha sido más negativa entre la población

de estudios de nivel más bajo. Eso sí, desde que comenzara la crisis, es el primer año que cae la

población activa en aquellos con estudios superiores.

La pérdida de población activa con estudios de

primer grado o menos ha sido más acentuada en Euskal Herria que en la UE-28, a excepción

del año 2011 (+1,5 puntos).

Jarduera-tasaren bilakaera, hezkuntza mailaren arabera (25-64 urte).

2007/2013 epealdia

64,2 64,5

67,2 64,6

89,2

86,0 86,6

86,8

87,5

88,3 89,2

86,3

78,3 78,0 79,9

77,0

60

65

70

75

80

85

90

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Euskal Herria

1. mailako ikasketak edo - 2. mailako ikasketak

62,5 62,5 62,3 63,1

78,5 78,6 78,3 78,8

87,3 87,6 87,2 87,9

76,0 76,6 76,7

77,6

60

65

70

75

80

85

90

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

EB-28

Goi-mailako ikasketak OROTARA


72


www.gaindegia.org

Euskal Herrian, EB-28rekin alderatuz, bigarren mailako ikasketak dituztenen artean dagoen

jarduera-tasa askoz handiagoa da. 2012az geroztik, jarduera-tasa handiagoa da hauen artean goi-

mailako ikasketak dituztenen artean baino.

La tasa de actividad de la población de estudios secundarios en Euskal Herria es bastante mayor que la media de UE-28. De hecho, desde el año 2012 es mayor la tasa de actividad entre este colectivo que

la de la población con estudios superiores.

50 55 60 65 70 75 80 85 90

EUSKAL HERRIA

EB 28

Eskozia

Katalunia

Rhône-Alpes

Finlandia

Mecklenburg-Vorpommern

Danimarka

Alemania

64,6

63,1

60,1

70,8

62,9

61,6

63,3

64,3

65,6

86,8

78,8

78,4

80,8

80,5

79,5

81,6

80,3

82,5

86,3

87,9

84,6

86,5

87,9

87,7

87,1

86,7

89,3

Jarduera tasak, hezkuntza mailaren arabera (25-64 urte). EH eta Europako erreferentziak, 2013

Goi-mailako ikasketak Bigarren mailako ikasketak Lehen mailako ikasketak edo gutxiago


73


www.gaindegia.org

LANDUNEN FORMAKUNTZA

[KOLABORAZIOA]

Euskal Herriko lan merkatuan, zenbait faktore bermatu behar dira. Enplegu tasa hobetu behar da, bereziki

emazte eta gazteena ; enplegu prekarioen eta denbora partzialeko lan postuen aurka egin behar da, langileen

egoera hobetzeko baita babes soziala antolatzeko kotizazio zenbateko orokorra emendatzeko ere. Paraleloki,

lanaren iraupena murriztu behar da : gaur egun Frantzian 35 legea zalantzan emana da , enpleguak sortzeko 32

ordura pasatu behar delarik. Ildo beretik, erretreta adina tipitu behar da, 60 urtera itzuliz lehenik, 55 lan

dorpeetan ari izan direnentzat ; erretreta osoa 37,5 urterekin epe motzean eta ondotik kotizazio urte

beharrezkoa tipitu. Lanean iragandako denbora tipitu behar da eta lana molde zuzen batez banatu : gaur egun

ezagutzen dugun lan banaketa, aldiz, prekaritatea eta langabeziaren ondorioa da, batzuen bazterketarena

hots...

Lanpostuen suntsiketa gelditu beharra dago, botere publikoek bideratu egiazko politika ekonomiko baten

bidez ; dibidenduak emendatzeko helburuarekin egindako enpresa hesteak ezinezkoa bihurtu. Enplegu berriak

sortu, enplegu publikoak bereziki : jendartean beharrezkoak diren aktibitateak sortu eta garatu behar dira :

haurretaz arduratzeko edo adinekoak laguntzeko baita osasungintzan, hezkuntzan, kulturan... zerbitzu

publikoak garatuz. Soldatak, pentsioak, langabezia indemnizazio edo botere publikoek bermatzen dituzten diru

irabaziak (RSA...) igo behar dira eta RSA gazteentzat ahalbidetu (gaur egun 25 urtetik goiti baizik ezin da

kobratu). Soldata edo irabazi gutxienezkoa 1.500 eurotan (garbia, kotizazio guztiak kenduta hots) finkatu behar

da.

Ildo beretik, langabetuen eskubideak bermatu behar dira baita aldi baterako enpleguak dituztenenak : bi

enpleguen artean, diru irabazi gutxienezkoak bermatuz eta egiazko formakuntzak eskainiz. Lanbide

formakuntza hobetu behar da eta formatzeko aukerak biderkatu, egiazko kalifikazioa eskuratzekoak, doan eta

lan denboran. Formatzea oinarrizko eskubide bat da eta lehentasun bat izan behar da, bereziki langabetu,

kalifikaziorik ez duten langile eta langile prekarioentzat.


[Eñaut Aramendi, LAB Baiona


74


www.gaindegia.org

Biztanleria landunaren bilakaera, hezkuntza-mailaren arabera (25-64 urte).

EH eta EB 28, 2008/13


Lehen mailako ikasketak edo gutxiago EUSKAL HERRIA -0,6 -10,7 -3,9 -0,6 -9,6 -5,8 24,4 EB 28 -2,2 -5,1 -3,8 -2,9 -4,3 -5,0 18,4 Bigarren mailako ikasketak EUSKAL HERRIA 5,4 -6,4 3,5 -2,9 -4,3 -4,2 24,0 EB 28 1,3 -1,8 -0,6 -0,0 -0,3 -0,2 48,1 Goi-mailako ikasketak EUSKAL HERRIA -0,3 0,2 2,5 0,6 -1,3 -1,0 51,6 EB 28 4,1 3,2 2,4 3,5 3,3 2,8 33,6 OROTARA (25-64 urte) EUSKAL HERRIA 0,9 -4,7 1,0 -0,6 -4,2 -3,0 100 EB 28 1,3 -1,1 -0,4 0,5 0,0 -0,1 100


Beste lurralde batzuen bilakaera

70

75

80

85

90

95

100

105

2008 2009 2010 2011 2012 2013

Landunen bilakaera hezkuntza-mailaren arabera (2008 =100). 2008/2013 Euskal Herria

Lehen mailako ikasketak

Bigarren mailako ikasketak

Goi-mailako ikasketak

OROTARA

80

85

90

95

100

105

110

115

120

2008 2009 2010 2011 2012 2013

EB 28

70

75

80

85

90

95

100

105

110

2008 2009 2010 2011 2012 2013

Mecklenburg-Vorpommern

70

75

80

85

90

95

100

105

2008 2009 2010 2011 2012 2013

Katalunia


75


www.gaindegia.org

0 5 10 15 20 25

Zuzendariak eta kudeatzaileak

Zientzia eta adimen arloetako teknikariak eta profesionalak

Teknikariak; laguntza emateko profesionalak

Kontabilitateko eta administrazioko langileak, eta bulegoko …

Jatetxeetako, zerbitzu pertsonaletako eta babes zerbitzuetako …

Nekazaritza, abeltzaintza, basogintza eta arrantza sektoreetako …

Artisauak eta manufaktura-industrietako eta eraikuntzako …

Instalazio eta makinetako operadoreak eta muntatzaileak

Oinarrizko lanbideak

0,6

0,8

2,6

3,7

2,4

2,6

3,7

5,4

4,1

0,9

0,7

4,4

4,5

3,1

2,5

5,6

9,9

0,3

0,3

2,6

2,0

1,1

4,9

7,3

3,4

4,9

15,8

Landunen banaketa hezkuntza-maila eta lanbideen sailkapenaren arabera (LSN-11). Hegoalde, 2013

Lehen mailakoak gehienez Bigarren mailakoak Hirugarren mailakoak

[KOLABORAZIOA]

Si existe un amplio consenso al valorar el nivel de formación y especialización de la población activa en

Euskadi, es justo también reivindicar la vigencia del actual modelo que lo impulsa.

En esa línea, y desde el principio de consolidar la acción de los poderes públicos que mantenemos en este

documento, es preciso desarrollar la formación dual dentro de las empresas y seguir apostando por la

formación profesional como modelo no único, pero si básico.

En lo referido a la formación continua y ocupacional, corresponde perfeccionar el sistema y adaptar la

enseñanza a los perfiles de quienes la demandan y más la requieren (población en paro de larga duración,

personal no cualificado y en riesgo de exclusión) así como a las necesidades de las transformaciones

productivas, tecnológicas y del mercado, primando la polifuncionalidad y el trabajo en equipo. En otras

palabras, seguir ajustando demanda y oferta, y llegar a los perfiles que más requieren su conocimiento, como

son las personas empleadas en pequeñas y medianas empresas.


[UGT EUSKADI

Iturria: INE.


76


www.gaindegia.org

LANGABETUEN FORMAZIOA

Biztanleria langabearen bilakaera, hezkuntza-mailaren arabera (25-64 urte).

EH eta EB 28, 2008/13


Lehen mailako ikasketak edo gutxiago EUSKAL HERRIA 15,6 79,2 -3,8 12,7 17,2 0,7 38,9 EB 28 4,1 28,5 8,0 1,5 11,1 2,7 37,7 Bigarren mailako ikasketak EUSKAL HERRIA 19,8 24,1 9,7 7,7 28,7 13,8 27,7 EB 28 -6,6 27,2 9,0 -2,0 7,9 4,3 42,6 Goi-mailako ikasketak EUSKAL HERRIA -6,6 69,8 6,3 18,9 21,3 5,2 33,3 EB 28 -1,0 35,3 13,1 6,5 14,6 8,3 19,7 OROTARA (25-64 urte) EUSKAL HERRIA 9,6 59,4 2,2 13,7 21,3 5,5 100 EB 28 -1,8 29,0 9,3 0,8 10,3 4,5 100


0 5 10 15 20 25 30

Norvegia


Steiermark (Austr.)

Flandria (Bel.)

Alemania

Herbehereak

Danimarka

Eskozia (UK)

Brandenburg (Al.)

Veneto (It.)

Lombardia (It.)

Finlandia

Rhône-Alpes (Fr.)




Frantzia

EB 28

EUSKAL HERRIA

Katalunia (Sp.)

1,8

1,8

1,6

2,7

2,4

3,7

4,6

3,2

2,9

6,2

4,3

4,5

4,6

2,7

7,8

4,0

5,3

5,9

9,8

12,8

2,3

3,2

3,1

3,8

5,1

6,4

5,6

5,8

8,2

5,6

5,7

7,5

7,4

10,1

6,8

11,6

8,9

8,6

16,2

20,4

5,4

7,1

7,3

7,4

12,5

8,6

9,3

10,2

20,7

8,2

9,7

12,2

12,1

28,0

10,3

23,8

14,8

18,0

21,1

29,2

Langabezia-tasa, hezkuntza mailaren arabera (25-64 urte). EH eta Europako erreferentziak, 2013

Lehen mailako ikasketak edo gutxiago Bigarren mailako ikasketak Goi-mailako ikasketak


77


www.gaindegia.org

EMAKUMEAK ETA LAN MERKATUA // LA MUJER Y EL MERCADO LABORAL

Euskal Herria (2008=100). 2008/2013

2011 urteaz geroztik emakumezko aktibo zein landunen kopurua behera doa. Euskal Herriko

emakumezkoen jarduera-tasa %68,4koa da, alegia, EB-28aren gainetik, baina Danimarka (%75,0)

bezalako erreferente batetik urrun oraindik ere. Euskal lurraldean barrena, Iparraldeko

herrialdeetan kokatzen dira tasa altuenak.

Desde el 2011 la evolución de las mujeres activas y empleadas es negativa. La tasa de actividad de la

mujer en Euskal Herria es del 68,4%, es decir, mayor que la de la UE-28, pero aún está lejos de países como Dinamarca (75,0%). Entre los territorios

vascos, las tasas más altas las encontramos en los herrialdes de Iparralde.

Emakumezkoen jarduera-tasa (16-64)

90

94

98

102

106

110

2008 2009 2010 2011 2012 2013

Aktiboak

80

85

90

95

100

105

2008 2009 2010 2011 2012 2013

Landunak

Emakumezkoak Gizonezkoak

100

140

180

220

260

300

2008 2009 2010 2011 2012 2013

Langabetuak

66 68 70 72

Gipuzkoa

Bizkaia

Nafarroa Garaia

EUSKAL HERRIA

Lapurdi

Araba

Nafarroa Beherea

Zuberoa

Iparraldea

66,6

68,1

68,2

68,4

69,3

70,2

70,7

71,6

72,2

EH eta bere herrialdeak, 2013

64 69 74

EB 28

Rhône-Alpes (Fr.)

EUSKAL HERRIA

Katalunia (Sp.)

Alemania

Eskozia (UK)

Finlandia


Danimarka

65,9

68,1

68,4

72,2

72,5

73,0

73,4

75,0

75,6




78


www.gaindegia.org

Soldatapeko emakumezko landunen bilakaera, lan egoeraren arabera.

EH eta EB 28, 2008/2013


KONTRATU MUGAGABEA EUSKAL HERRIA 3,3 6,0 3,8 0,5 -3,7 0,3 77,4 EB 28 2,3 0,1 -0,8 0,6 0,4 0,1 85,7 ALDI BATERAKO KONTRATUA EUSKAL HERRIA 1,0 -17,2 -2,0 3,5 -7,3 -10,5 22,6 EB 28 0,1 -4,3 -0,1 0,5 -2,3 0,7 14,3 OROTARA SOLDATAPEKO EMAKUMEAK EUSKAL HERRIA 2,6 -1,2 2,3 1,3 -4,6 -2,4 100 EB 28 1,9 -0,6 -0,7 0,6 0,1 0,1 100 Iturriak: EUROSTAT, INE eta INSEE.

Lanaldi partzialen bilakaera, sexuaren arabera.

EH eta EB 28, 2008/2013


2008 2009 2010 2011 2012 2013 2013

EMAKUMEZKOAK

EUSKAL HERRIA -4,5 -1,1 0,5 2,7 -0,3 -2,5 80,9

EB 28 1,3 0,7 1,1 1,1 1,4 1,0 73,7

GIZONEZKOAK

EUSKAL HERRIA -8,7 -5,6 11,9 13,1 -3,7 3,6 19,1

EB 28 2,4 2,6 4,5 3,6 4,1 3,7 26,3

OROTARA

EUSKAL HERRIA -5,2 -1,8 2,3 4,5 -0,9 -1,4 100

EB 28 1,6 1,1 2,0 1,7 2,1 1,7 100


40 45 50 55 60

Alemania

EB 28

Herbehereak

Frantzia

Danimarka

EUSKAL HERRIA

Norvegia

Finlandia

47,9

47,8

48,1

49,3

49,2

47,4

47,7

49,5

48,2

49,9

51,3

52,5

53,6

56,3

59,7

61,2

Emakumezkoen presentzia kontratu motaren arabera (%).


Aldi baterakoak Mugagabeak

28.538 25.364

21.425

Batez besteko lansaria, sexuaren arabera (urtean €).

Euskal Herria, 2011


79


www.gaindegia.org

Emakumezkoen artean metatzen da lanaldi partzial guztien %80,9, EB-28an baino %7,2 gehiago. Goiko

grafiketan ikus daitekeen bezala, heterogeneotasun handia dago Euskal Herri barruan, baina batez ere,

Iparraldeko herrialdeen artean.

Haurren zaintzak zein bestelako betebehar familiarrak egin behar diren kasuetan argi dago

emakumezkoek hartzen dituztela bere gain lanaldi partzialak eta ez gizonezkoek. Hegoaldeko datuek

hala berresten dute 2013 urtean ere.

Era berean, lanaldi osoko lanak topatzeko zailtasun handiagoak dauzkate emakumezkoek gizonezkoek

baino.

El 80,9% del trabajo parcial en Euskal Herria es realizado por mujeres, un 7,2% más que la UE-28.

Tal y como se observa en los gráficos superiores, los territorios de Euskal Herria presentan diferencias,

sobre todo, entre los de Iparralde.

El cuidado de los hijos/as y demás tareas familiares recaen aún hoy en la mujer, lo que hace que el

trabajo parcial esté mucho más presente que en los hombres. Los datos hablan por sí mismos también

en el 2013.

Asimismo, las mujeres se encuentran con más dificultades para encontrar un trabajo a tiempo

completo que los hombres.

60 70 80

Zuberoa

Nafarroa Beherea

Gipuzkoa

Nafarroa Garaia

Araba

EUSKAL HERRIA

Bizkaia

Lapurdi

63,6

72,0

79,1

79,5

80,3

80,9

82,0

83,0

Emakumezkoen presentzia lanaldi partzialean (%).

EH eta bere herrialdeak, 2013

0% 50% 100%


Gaixotasun/elbarritasun propioa


Lanaldi osoko lana nahi ez

Beste betebehar familiar

Haur/gaixoturiko/elbarritutako helduak zaindu beharra

53,6

68,0

77,0

89,0

95,5

96,8

46,4

32,0

23,0

11,0

4,5

3,2

Emakumezkoen presentzia, lanaldi partziala izateko arrazoiaren arabera

(%). Hegoalde, 2013



80


www.gaindegia.org

0% 20% 40% 60% 80% 100%

Eraikuntzako langile kualifikatuak

Makineria mugik. gidari-operad.

Nekaz/abeltz. lang. kualif.

Manufakt. industr. lang. kualif.

Nekaz./eraikuntza peoiak

Babes/segurt. zerbitz. lang.

Instalaz./makineria operadorea

Zuzendari/kudeatzailea

Beste tekn. zientif./intelekt.

Teknino/laguntza profes.

OROTARA

Bulego ez-publiko lang.

Merkataritza/jatetxe zerbitz. lang.

Osasun/hezkuntza teknimo/profesional

Zerbitz. lang. ez-kualifikatua

Bulego publikoko enplegatua

Osasun zerbitz. lang.

1,7

7,4

9,4

16,0

19,9

21,1

24,5

30,4

50,5

51,9

53,3

60,1

67,2

74,2

75,1

75,1

85,3

98,3

92,6

90,6

84,0

80,1

78,9

75,5

69,6

49,5

48,1

46,7

39,9

32,8

25,8

24,9

24,9

14,7

Emakumezkoen presentzia kontratazioan, okupazioaren arabera (%). Hegoalde, 2012


Iturria: Espainiako Enplegu eta Gizarte Segurantza Ministerioa.

81


www.gaindegia.org

GAZTEAK ETA LAN MERKATUA // JÓVENES Y MERCADO LABORAL

Gazteen jarduera-tasa, adinaren arabera.

EH eta EB 28, 2008/2013

2008 2009 2010 2011 2012 2013

15-24 urte

EUSKAL HERRIA 40,4 39,7 36,3 36,5 32,1 29,4

EB 28 43,4 42,7 41,9 41,6 41,4 40,9

25-34 urte

EUSKAL HERRIA 90,3 89,5 89,3 88,9 84,2 83,2

EB 28 83,4 83,4 83,2 83,3 83,7 83,7

15-34 urte

EUSKAL HERRIA 71,1 70,4 68,7 68,3 63,5 61,2

EB 28 64,5 64,2 63,8 63,7 63,9 63,7


2008 urtetik jaitsi egin da gazteen jarduera-tasa Euskal Herrian. EB-28n joera ez da oso desberdina,

baina apalagoa bai.

Azken urtean Euskal Herrian jarduera-tasaren jaitsiera handiena 15-24koen artean gertatu da. Adin tarte honetan Euskal Herriak 10 puntutik

gorako aldea du EB-28rekin: EH %29,4 eta EB-28 %40,9.

Orohar, gure lurraldean gazteen jarduera-tasa

gainontzeko erreferentzien artean baino apalagoa da. Eskozian, esaterako, 15-34 urte bitartekoen

jarduera-tasa 11,8 puntu altuagoa da.

El empleo juvenil ha disminuido desde el año 2008 en Euskal Herria. La tendencia en la UE-28 no es

muy distinta, aunque la caída no es tan pronunciada.

En el 2013 la mayor pérdida de actividad se registró en los jóvenes de entre 15-24 años; es aquí donde el

dato de EH (29,4%) y el de la UE-28 (40,9) tienen más de 10 puntos de diferencia.

En general, la tasa de actividad juvenil en EH es

más baja que en otros territorios. En Escocia, por ejemplo, la tasa de actividad de los jóvenes de entre

15-34 años es 11,8 puntos mayor que en EH.

82


www.gaindegia.org

Kontra, beheko grafikan ageri den moduan, ez

ikasten ez lan egiten duten gazteen proportzioa (18-24 urte bitartean) Eskozian baino txikiagoa da.

Bestalde, Euskal Herrian goi-mailako formakuntzan egindako gazteen inbertsioa oso handia da beste

edozein erreferentziarekin alderatuta.

Sin embargo, en nuestro territorio la tasa de los jóvenes (18-24 años) que ni estudian ni trabajan

es menor que en Escocia.

En Euskal Herria, además, es muy alta la inversión en jóvenes formados en estudios superiores, en

comparación con otros territorios.

20 30 40 50 60 70 80 90

EUSKAL HERRIA

Rhône-Alpes (Fr.)

EB 28

Katalunia (Sp.)

Finlandia

Alemania


Danimarka

Eskozia (UK)

83,2

86,8

83,7

80,9

83,0

84,8

83,9

84,7

86,3

29,4

37,1

40,9

41,8

50,1

50,3

49,4

61,0

59,9

61,2

62,1

63,7

65,2

66,9

68,6

69,8

72,3

73,0

Gazteen jarduera tasa, adinaren arabera. EH eta Europako erreferentziak, 2013.

15-34 urte

15-24 urte

25-34 urte

0 5 10 15 20 25

Katalunia (Sp.)

EB 28

Eskozia (UK)

EUSKAL HERRIA


Finlandia

Rhône-Alpes (Fr.)

Alemania

Danimarka

20,5

13,0

12,4

10,2

9,6

9,3

8,3

6,3

6,0

Ez ikasten ez lan egiten duen gazteria proportzioa (15-24 urte).


20 30 40 50 60


Alemania

EB 28

Danimarka

Katalunia (Sp.)

Finlandia

Rhône-Alpes (Fr.)

Eskozia (UK)

EUSKAL HERRIA

24,6

33,1

36,8

43,4

44,7

45,1

47,4

52,8

57,7

Goi-mailako formakuntza duen gazteria proportzioa (30-34 urte).




83


www.gaindegia.org

Gazteen enpleguaren bilakaera, landun-estatusaren arabera.

Euskal Herria, 2008/2013


SOLDATAPEKO LANDUNAK

15-34 urte -2,3 -6,9 -5,1 -6,6 -12,9 -10,6 89,6 15-24 urte -3,7 -17,7 -9,6 -6,3 -20,4 -19,8 91,0

25-34 urte -1,9 -3,9 -4,0 -6,7 -11,2 -8,8 89,4

OROTARA (16-64) 1,0 -2,9 1,4 -1,3 -6,3 -3,4 82,2

BERE KONTURA LAN EGITEN DUTEN LANDUNAK

15-34 urte 0,5 -31,9 -17,9 6,9 -3,4 -11,2 10,4

15-24 urte -24,0 -11,7 -19,1 35,5 -41,8 47,0 9,0 25-34 urte 3,3 -33,6 -17,7 3,7 2,2 -16,0 10,6

OROTARA (16-64) -1,8 -16,1 -2,8 1,9 1,6 -3,6 17,2

OROTARA LANDUNAK

15-34 urte -1,9 -10,0 -6,3 -5,5 -12,0 -10,7 100

15-24 urte -5,0 -17,4 -10,1 -4,3 -21,8 -16,4 100 25-34 urte -1,1 -8,2 -5,5 -5,8 -9,9 -9,6 100

OROTARA (16-64) 0,9 -5,0 -1,7 1,7 -4,8 -2,7 100 Iturriak: EUROSTAT, INE eta INSEE.

0 5 10 15 20 25 30 35

Nafarroa Garaia

Lapurdi

EUSKAL HERRIA

EAE

Iparraldea

Zuberoa

Nafarroa Beherea

7,8

12,4

10,6

11,2

14,7

30,2

27,3

11,1

3,8

9,0

8,9

4,8

6,3

11,3

8,3

10,2

10,4

10,9

12,1

22,4

22,4

Bere kontura lan egiten duten gazteak (%). EH eta bere lurraldeak, 2013

15-34 urte

15-24 urte

25-34 urte

84


www.gaindegia.org

0 5 10 15 20 25

OROTARA

15-34 urte

12,7

18,9

16,4

22,6

Lanaldi partzialen presentzia eta lanordu gogoak (%). Euskal Herria,

2013.

Lanaldi partziala

Egun baino lanordu gehiago lan egin nahi lituzke (Hegoaldeko datua)

62,0 15,7

10,6 11,6

Lanaldi partziala izateko arrazoiak gazteen artean (15-34 urte).

Hegoalde, 2013



Haur/gaixoturiko/elbarritutako helduak zaindu beharra

Bestelako arrazoiak

0 10 20 30 40 50

OROTARA

15-34 urte

19,6

40,4

Aldi baterako kontratupeko landunak (%). Hegoalde, 2013

42,1

19,9

15,8

11,3 10,9

Gazteen aldi baterako kontratazioaren arrazoiak (%). Hegoalde, 2013.

Obra/zerbitzu jakin baterako

Beste langile baten ordezkapena

Produkzioaren baldintzak medio

Formazioa edo praktiketan

Beste


85


www.gaindegia.org

Gazteen langabezia-tasa, adinaren arabera.

EH eta EB 28, 2008/2013

2008 2009 2010 2011 2012 2013 15-24 urte

EUSKAL HERRIA 19,4 30,2 29,5 31,5 39,2 43,3

EB 28 15,7 20,0 21,1 21,5 23,0 23,4 25-34 urte

EUSKAL HERRIA 7,6 12,3 13,7 14,9 18,8 20,9

EB 28 7,6 10,2 11,1 11,3 12,3 12,8 15-34 urte

EUSKAL HERRIA 12,9 18,0 18,5 20,1 24,3 26,3

EB 28 13,9 17,7 18,7 18,9 20,3 20,7


0 10 20 30 40 50

Alemania


Danimarka

Eskozia (UK)

Finlandia

Rhône-Alpes (Fr.)

EB 28

EUSKAL HERRIA

Katalunia (Sp.)

6,2

10,4

8,6

7,3

7,9

9,8

12,8

20,9

25,1

7,9

10,7

13,1

19,2

19,9

19,5

23,4

43,3

50,7

6,8

10,5

10,6

12,0

12,3

12,6

16,0

26,3

31,6

Gazteen langabezia-tasa, adinaren arabera. EH eta Europako erreferentziak, 2013

15-34 urte

15-24 urte

25-34 urte


86


www.gaindegia.org

[KOLABORAZIOA]

Algunas estrategias, a mi juicio, sí que podrían contribuir a abordar la problemática laboral (no solo el

desempleo, sino también la precariedad del empleo) desde otra perspectiva y a establecer algunas bases

para modos de organización sociolaboral que nos lleven hacia mercados de trabajo más inclusivos.

Señalaré también algunas condiciones previas que deberían concurrir para poder implementar estas

estrategias y que en el caso de Euskal Herria no se producen, pero nos indican en qué dirección se debería

trabajar.

La primera de ellas es la de la flexiseguridad, que durante los años 90 permitió una importante reducción

de las tasas de paro en algunos países del norte como Austria, Holanda y Dinamarca. Se trata de favorecer

la flexibilidad de los mercados de trabajo mediante legislaciones laborales más laxas, pero garantizando a

la vez unos niveles de seguridad aceptables para la mano de obra. Esta seguridad se consigue mediante

unos sistemas de protección social bien adaptados a esa nueva realidad laboral más flexible y mediante

las políticas activas de empleo. De esta manera, la movilidad laboral es mayor, pero las transiciones entre

empleos o entre empleo, desempleo e inactividad se hacen con una red de seguridad para los

trabajadores, red que les garantiza un ingreso y también unos programas de recapacitación profesional

bien financiados. En este contexto, las empresas tienen más libertad para adaptar de manera continua

sus procesos productivos y, en definitiva, pueden ser competitivas.

Es necesario señalar que una estrategia de flexiguridad en el sentido apuntado tiene implicaciones

presupuestarias para los gobiernos, para la seguridad social, para las empresas y para las y los

trabajadores, debido a que se tienen que financiar las prestaciones sociales y las políticas activas de

empleo. No es casualidad que los países en los que ha habido experiencias exitosas de la mano de la

flexiguridad, sean los que tienen sistemas de protección social más desarrollados y sean también los que

más recursos dedican a las políticas activas de empleo. Desafortunadamente, los años de bonanza

económica no se han aprovechado para desarrollar los sistemas de protección social en las economías del

sur de Europa, así que seguimos con sistemas que descansan en el importante papel que juegan las

estructuras familiares en la provisión de bienestar. Hay que decir también que esto ha venido favorecido

por el hecho de que la UE ha optado por minimizar su influencia en los sistemas nacionales de bienestar

en base al principio de subsidiariedad, limitándose a hacer recomendaciones a los Estados sin establecer

metas a alcanzar en indicadores concretos, como sí que se hace por ejemplo en materia monetaria y

fiscal.

Mari Luz de la Cal

l, EHU

87


www.gaindegia.org


Por otra parte, los acuerdos de flexiguridad tienen como precondición que haya tradiciones bien

establecidas de diálogo social, ya que la implicación de los agentes sociales es clave para que la

flexiguridad reparta beneficios para todos. Si no hay confianza mutua entre los agentes sociales o hacia el

gobierno, las reformas originarán gran oposición. Además, la negociación colectiva tiene que ser amplia

en cuanto a las materias que se pactan. Si se refiere sólo a los salarios y la jornada, va a resultar

complicado buscar diferentes opciones de combinación entre flexibilidad y seguridad, ya que la seguridad

únicamente reside en la renta generada por el trabajo y en el mantenimiento del puesto. Pero si la

agenda de negociación abarca la formación, la empleabilidad, la organización flexible del trabajo y la

conciliación de la vida laboral y la personal, es más probable que se pueda llegar a acuerdos con ganancias

para todas las partes.


lan merkatuaren egoera euskal herrian

Documents