landasan teori dan program - repository.unika.ac.idrepository.unika.ac.id/11861/1/12.11.0011 ltp...
TRANSCRIPT
PROYEK AKHIR ARSITEKTUR
Periode LXIX, Semester Genap, Tahun 2015/2016
LANDASAN TEORI DAN PROGRAM
GREEN LIBRARY di SEMARANG
Tema Desain
Arsitektur Biophilic
Fokus Kajian
Pengoptimalan Indoor Health Comfort sebagai Faktor Penunjang
Kenyamanan dalam Perpustakaan
Diajukan untuk memenuhi sebagian persyaratan
memperoleh gelar Sarjana Arsitektur
Disusun oleh :
Alexander Riant wijaya 12.11.0011
Dosen pembimbing :
Ir. IM. Tri Hesti Mulyani, MT.
PROGRAM STUDI ARSITEKTUR, FAKULTAS ARSITEKTUR DAN DESAIN
UNIVERSITAS KATOLIK SOEGIJAPRANATA SEMARANG
Januari 2016
i
HALAMAN PENGESAHAN
PROYEK AKHIR ARSITEKTUR
Periode LXIX Semester Genap Tahun 2015/2016
Program Studi Arsitektur
Fakultas Arsitektur dan Desain
Universitas Katolik Soegijapranata
Semarang
Judul : Green Library di Semarang
Tema Desain : Arsitektur Biophilic
Fokus Kajian : Pengoptimalan Kondisi Ruang yang Nyaman Disesuaikan
Kebutuhan
Penyususn : Alexander Riant Wijaya
NIM : 12.11.0011
Pembimbing : Ir. IM. Tri Hesti Mulyani, MT.
Semarang, 2 Februari 2016
Mengetahui dan mengesahkan
Dekan Ketua
Fakultas Arsitektur dan Desain Program Studi Arsitektur
Dra. B. Tyas Susanti MA. PhD. Dr. Ir. Krisprantono, MA.
NIDN : NIDN :616086701
ii
HALAMAN PENGESAHAN
PROYEK AKHIR ARSITEKTUR
Periode LXIX Semester Genap Tahun 2015/2016
Program Studi Arsitektur
Fakultas Arsitektur dan Desain
Universitas Katolik Soegijapranata
Semarang
Judul : Green Library di Semarang
Tema Desain : Arsitektur Biophilic
Fokus Kajian : Pengoptimalan Indoor Health Comfort sebagai Faktor Penunjang
Kenyamanan dalam Perpustakaan
Penyususn : Alexander Riant Wijaya
NIM : 12.11.0011
Pembimbing : Ir. IM. Tri Hesti Mulyani, MT.
Penguji
Semarang, 2 Februari 2016
Pembimbing
Ir. IM. Tri Hesti Mulyani, MT.
NIDN : 0611086201
Penguji Penguji Penguji
iii
PERNYATAAN KEASLIAN
Saya yang bertanda tangan di bawah ini :
Nama : Alexander Riant Wijaya
NIM : 12.11.0011
Jurusan / Program Studi : Arsitektur
Fakultas / Program : Fakultas Arsitektur dan Desain Unika
Soegijapranata
Menyatakan bahwa karya ilmiah pada Projek Akhir Arsitektur periode semester
gasal Tahun ajaran 2015/2016 Program Studi Arsitektur, Fakultas Arsitektur dan
Desain, Universitas Katolik Soegijapranata Semarang.
Judul : Green Library di Semarang
Tema Desain : Arsitektur Biophilic
Fokus Kajian : Pengoptimalan Kondisi Ruang yang Nyaman Disesuaikan Kebutuhan
Pembimbing : Ir. IM. Tri Hesti Mulyani, MT.
NIDN : 0611086201
Adalah bukan karya plagiasi. Bila di kemudian hari diketemukan tindak plagiasi
dalam penyusunan karya ilmiah tersebut, maka pembuat pernyataan di atas siap
menerima segala konsekuensinya.
Semarang, 10 Maret 2016
Yang membuat pernyataan
Alexander Riant Wijaya
NIM. 12.11.0011
iv
KATA PENGANTAR
Puji dan syukur penulis panjatkan ke Hadirat Tuhan Yang Maha Esa karena
berkat serta Rahmat dan Karunia-Nya sehingga penulis dapat menye;esaikan
laporan yang berjudul “Green Library di Semarang” dengan lancer, baik, dan tepat
pada waktunya. Laporan ini merupakan salah satu persyaratan mengikuti mata
kuliah Program Akhir Arsitektur 69.
Dalam pembuatan laporan ini, tidak terlepas dari bantuan dari berbagai pihak,
pada kesempatan ini penulis mngucapkan terima kasih yang sebesar-besarnya
kepada :
1. Dra. B. Tyas Susanti MA. PhD., selaku Dekan Dakultas Arsitektur dan Desain.
2. Ir. Krisprantono, MT. selaku Ketua Jurusan Program Studi Arsitektur.
3. Ir. FX. Bambang Suskiyatno, MT selaku dosen Koordinator Proyek
Akhir Arsitektur 69
4. Ir. IM. Tri Hesti Mulyani, MT., selaku dosen pembimbing Proyek Akhir
Arsitektur 69
5. Pengurus Badan Arsip dan Perpustakaan Pemerintah Provinsi Jawa Tengah
yang telah membantu memberikan informasi terkait dengan proyek yang
siangkat penulis.
6. Penguruus Kantor Perpustakaan dan Arsip daerah Pemerintah Kota Semarang
yang telah membantu memberikan informasi terkait dengan proyek yang
siangkat penulis.
7. Pihak-pihak lain yang telah membantu baik secara langsung maupun
tidak langsung
v
Berharap dengan disusunnya LTP ini dapat memberikan gambaran
mengenai Proyek Akhir Arsitektur 68 yang berjudul Sekolah Tinggi Ilmu Farmasi.
Akhir kata penulis mengucapkan Terimakasih.
Semarang, 10 Maret 2016
Penulis
vi
DAFTAR ISI
HALAMAN PENGESAHAN ....................................................................................................... i
HALAMAN PENGESAHAN ...................................................................................................... ii
PERNYATAAN KEASLIAN ...................................................................................................... iii
KATA PENGANTAR ................................................................................................................ iv
DAFTAR ISI ............................................................................................................................ vi
DAFTAR GAMBAR .................................................................................................................. x
DAFTAR SKEMA .................................................................................................................... xi
BAB 1 PENDAHULUAN .......................................................................................................... 1
1.1 LATAR BELAKANG ................................................................................................... 1
1.2 TUJUAN DAN SASARAN PEMBAHASAN ................................................................. 4
1.2.1 Tujuan ................................................................................................................. 4
1.2.2 Sasaran .............................................................................................................. 4
1.3 LINGKUP PEMBAHASAN .......................................................................................... 5
1.4 METODE PEMBAHASAN .......................................................................................... 6
1.4.1 Metode Pengumpulan data ................................................................................. 6
1.4.1.1 Pengumpulan Data Primer ........................................................................... 6
1.4.1.2 Pengumpulan Data Sekunder ...................................................................... 7
1.4.2 Metode Penyusunan dan Analisa ........................................................................ 8
1.4.2.1 Deduktif ...................................................................................................... 10
1.4.2.2 Induktif ....................................................................................................... 10
1.4.3 Metode Pemrograman ...................................................................................... 10
1.4.4 Metode Perancangan Arsitektur ........................................................................ 11
1.5 SISTEMATIKA PEMBAHASAN ................................................................................ 12
BAB 2 TINJAUAN PROYEK ................................................................................................... 15
2.1 TINJAUAN UMUM ................................................................................................... 15
2.1.1 Gambaran Umum.............................................................................................. 15
vii
2.1.1.1 Arti kata ...................................................................................................... 15
2.1.1.2 Klasifikasi Perpustakaan ............................................................................ 16
2.1.2 Latar belakang - Perkembangan – Trend .......................................................... 20
2.1.2.1 Sejarah ...................................................................................................... 20
2.1.2.2 Perkembangan ........................................................................................... 20
2.1.2.3 Trend ......................................................................................................... 21
2.1.3 Sasaran yang Ingin Dicapai .............................................................................. 22
2.1.3.1 Masyarakat ................................................................................................ 22
2.1.3.2 Pemerintah ................................................................................................ 22
2.1.3.3 Arsitektur .................................................................................................... 22
2.2 TINJAUAN KHUSUS ................................................................................................ 23
2.2.1 Terminologi ....................................................................................................... 23
2.2.2 Pelaku ............................................................................................................... 24
2.2.3 Sistem Pelayanan ............................................................................................. 26
2.2.3.1 Pelayanan Perpustakaan ........................................................................... 26
2.2.4 Fasilitas ............................................................................................................. 29
2.2.4.1 Sarana Bangunan ...................................................................................... 29
2.2.4.2 Prasarana Bangunan ................................................................................. 32
2.2.5 Spesifikasi dan Persyaratan Desain .................................................................. 33
2.2.5.1 Lokasi ........................................................................................................ 33
2.2.5.2 Arsitektur .................................................................................................... 35
2.2.5.3 Bangunan .................................................................................................. 35
2.2.5.4 Lahan ......................................................................................................... 35
2.2.5.5 Lingkungan ................................................................................................ 36
2.2.6 Dekripsi konteks Desa / Kota ............................................................................ 36
2.2.6.1 Uraian Lokasi – Profil Kota Semarang........................................................ 36
2.2.6.2 Urgensi ...................................................................................................... 39
2.2.7 Studi Banding .................................................................................................... 41
viii
2.2.7.1 Badan Arsip dan Perpustakaan Pemerintah Provinsi Jawa Tengah ........... 41
2.2.7.2 Kantor Perpustakaan dan Arsip daerah Pemerintah Kota Semarang ......... 44
2.2.7.3 Perpustakaan Soeman HS. Pekanbaru, riau .............................................. 49
2.3 KESIMPULAN BATASAN DAN ANGGAPAN ........................................................... 55
2.3.1 Kesimpulan ....................................................................................................... 55
2.3.2 Batasan ............................................................................................................. 57
2.3.3 Anggapan ......................................................................................................... 57
BAB 3 ANALISA PENDEKATAN PROGRAM ARSITEKTUR ................................................. 58
3.1 ANALISA PENDEKATAN ARSITEKTUR.................................................................. 58
3.1.1 Studi Aktivitas ................................................................................................... 58
3.1.1.1 Pengelompokan aktivitas ........................................................................... 58
3.1.1.2 Struktur Organisasi .................................................................................... 63
3.1.1.3 Pola Kegiatan ............................................................................................. 64
3.1.1.4 Jadwal Kegiatan ......................................................................................... 66
3.1.1.5 Perhitungan Jumlah Pelaku ....................................................................... 67
3.1.2 Studi Fasilitas .................................................................................................... 69
3.1.2.1 Pengelompokan Ruang dan Sifat ............................................................... 69
3.1.2.2 Persyaratan Ruang .................................................................................... 71
3.1.2.3 Pola hubungan Antar ruang ....................................................................... 75
3.1.2.4 Studi Ruang Khusus .................................................................................. 77
3.1.2.5 Studi Kebutuhan Luas Ruang .................................................................... 80
3.1.2.6 Kebutuhan Luas ruang Parkir ................................................................... 103
3.1.2.7 Fasilitas kaum difabel ............................................................................... 105
3.1.2.8 Citra Arsitektural ...................................................................................... 107
3.2 ANALISA PENDEKATAN SISTEM BANGUNAN .................................................... 108
3.2.1 Studi Sistem Struktur dan Enclosure ............................................................... 108
3.2.1.1 Sistem Struktur ........................................................................................ 108
3.2.1.2 Sistem Dinding ......................................................................................... 113
ix
3.2.1.3 Penutup Lantai ......................................................................................... 115
3.2.1.4 Penutup Atap ........................................................................................... 117
3.2.1.5 Konstruksi Atap ........................................................................................ 119
3.2.2 Studi Sistem Utilitas ........................................................................................ 120
3.2.3 Studi Pemanfaatan Teknologi ......................................................................... 139
3.3 ANALISA PENDEKATAN KONTEKS LINGKUNGAN ............................................. 142
3.3.1 Analisa Lokal ................................................................................................... 142
3.3.1.1 BWK II ...................................................................................................... 144
3.3.1.2 BWK VI .................................................................................................... 147
3.3.1.3 Pemilihan Lokasi ...................................................................................... 149
3.3.2 Analisa Pemilihan Tapak / Site ........................................................................ 150
3.3.2.1 Data Tapak I ............................................................................................ 150
3.3.2.2 Data Tapak II ........................................................................................... 153
3.3.2.3 Pemilihan Tapak ...................................................................................... 155
BAB 4 PROGRAM ARSITEKTUR ........................................................................................ 157
4.1 KONSEP PROGRAM ............................................................................................. 157
4.1.1 Citra Arsitektural ............................................................................................. 157
4.1.2 Aspek Fungsi .................................................................................................. 158
4.1.3 Aspek Teknologi ............................................................................................. 159
4.2 TUJUAN PERANCANGAN, FAKTOR PENENTU PERANCANGAN, FAKTOR
PERSYARATAN PERANCANGAN ................................................................................... 162
4.2.1 Design Objective (Tujuan Perancangan) ......................................................... 162
4.2.2 Faktor Determinant (Faktor Penentu Perancangan) ........................................ 162
4.2.3 Design Requirement (Faktor Persyaratan Desain) .......................................... 163
4.2.3.1 Arsitektur .................................................................................................. 163
4.2.3.2 Bangunan ................................................................................................ 163
4.2.3.3 Lingkungan .............................................................................................. 163
4.3 PROGRAM ARSITEKTUR ..................................................................................... 164
x
4.3.1 Program Kegiatan ........................................................................................... 164
4.3.2 Program Ruang ............................................................................................... 167
4.3.2.1 Perhitungan Kegunaan Lahan .................................................................. 167
4.3.2.2 Organisasi Hubungan Ruang Makro ........................................................ 167
4.3.3 Program Sistem Struktur ................................................................................. 167
4.3.4 Program Sistem Utilitas ................................................................................... 167
4.3.5 Program Lokasi dan Tapak ............................................................................. 175
BAB 5 KAJIAN TEORI .......................................................................................................... 176
5.1 KAJIAN TEORI PENEKANAN / TEMA DESAIN ..................................................... 176
5.1.1 Uraian Interpretasi dan Elaborasi Teori Tema Desain ..................................... 176
5.1.2 Studi Preseden ............................................................................................... 180
5.1.3 Kemungkinan Penerapan Teori Tema Desain ................................................. 183
5.2 KAJIAN TEORI PERMASALAHAN DOMINAN ....................................................... 183
5.2.1 Uraian ............................................................................................................. 184
5.2.2 Studi Preseden ............................................................................................... 186
5.2.3 Kemungkinan Penerapan Desain .................................................................... 187
DAFTAR PUSTAKA ............................................................................................................. 188
LAMPIRAN ........................................................................................................................... 190
DAFTAR GAMBAR
Gambar 1 Peta Jawa Tengah ................................................................................................ 36
Gambar 2 Peta Semarang, Pembagian Kecamatan da BWK ................................................ 37
Gambar 3 Perpustakaan Umum Kota Semarang .................................................................. 41
Gambar 4 Ruang buku koleksi dewasa (kiri) dan ruang baca anak (kanan) .......................... 42
Gambar 5 Peta lokasi Prpustakaan Kota semaag ................................................................. 43
Gambar 6 Kondisi topogafi Perpustakaan Kota Semarang .................................................... 44
Gambar 7 Perpustakaan Daerah Kota Semarang ................................................................. 45
Gambar 8 Ruang koleksi referensi (kiri); ruang koleksi majalah dan surat kabar (kanan) ...... 45
Gambar 9 Ruang audio visual ............................................................................................... 45
xi
Gambar 10 Ruang koleksi dewasa ........................................................................................ 46
Gambar 11 Ruang koleksi anak ............................................................................................ 46
Gambar 12 Ruang deposit .................................................................................................... 46
Gambar 13 Ruang koleksi dewasa ........................................................................................ 47
DAFTAR SKEMA
Skema 1 Lingkup Pembahasan Proyek terkait Solusi Arsitektural pada Green Library ............. 5
Skema 2 Lingkup Pembahasan Proyek terkait Penerapan Tema Desain ................................. 5
Skema 3 Kerangka Pemikiran Pengumpulan Data Primer ........................................................ 6
Skema 4 Kerangka Pemikiran Metode Penyusunan dan Analisis ............................................. 8
Skema 5 Kerangka Pemikiran Metode Deduktif ....................................................................... 9
Skema 6 Kerangka Pemikiran Metode Induktif ......................................................................... 9
Skema 7Kerangka Pemikiran MetodePenelitian ..................................................................... 12