latin square - alanindra · 2012. 10. 29. · contoh. b (a) c. e. d. d. b. e. a. c. e. d. a. c. b....
TRANSCRIPT
![Page 1: LATIN SQUARE - alanindra · 2012. 10. 29. · Contoh. B (A) C. E. D. D. B. E. A. C. E. D. A. C. B. C. E. B. D. A. A. C. D (B) E. 10/29/2012 23 Untuk A = 0 + 2/3 + 1 + 1 + 2/3 = 10/3](https://reader035.vdocuments.pub/reader035/viewer/2022081600/6097f4a16fb47048a912fa95/html5/thumbnails/1.jpg)
LATIN SQUARE
![Page 2: LATIN SQUARE - alanindra · 2012. 10. 29. · Contoh. B (A) C. E. D. D. B. E. A. C. E. D. A. C. B. C. E. B. D. A. A. C. D (B) E. 10/29/2012 23 Untuk A = 0 + 2/3 + 1 + 1 + 2/3 = 10/3](https://reader035.vdocuments.pub/reader035/viewer/2022081600/6097f4a16fb47048a912fa95/html5/thumbnails/2.jpg)
Used if there are two source of variation among experimental unit
Two directional blocking: column and row
Treatment=row=column
Impractical (disadvantage)
LATIN SQUARE
10/29/2012
2
![Page 3: LATIN SQUARE - alanindra · 2012. 10. 29. · Contoh. B (A) C. E. D. D. B. E. A. C. E. D. A. C. B. C. E. B. D. A. A. C. D (B) E. 10/29/2012 23 Untuk A = 0 + 2/3 + 1 + 1 + 2/3 = 10/3](https://reader035.vdocuments.pub/reader035/viewer/2022081600/6097f4a16fb47048a912fa95/html5/thumbnails/3.jpg)
Perbedaan: Antar tandan & antar sisir
A
B
CD
E
≠
Sumber keragaman:•Antar Tandan•Antar Sisir
10/29/2012
3
![Page 4: LATIN SQUARE - alanindra · 2012. 10. 29. · Contoh. B (A) C. E. D. D. B. E. A. C. E. D. A. C. B. C. E. B. D. A. A. C. D (B) E. 10/29/2012 23 Untuk A = 0 + 2/3 + 1 + 1 + 2/3 = 10/3](https://reader035.vdocuments.pub/reader035/viewer/2022081600/6097f4a16fb47048a912fa95/html5/thumbnails/4.jpg)
Perbedaan kesuburan dan pencahayaan
BEDA
KESUBURAN
Beda Pencahayaan
S1
S2
S3
S4
10/29/2012
4
![Page 5: LATIN SQUARE - alanindra · 2012. 10. 29. · Contoh. B (A) C. E. D. D. B. E. A. C. E. D. A. C. B. C. E. B. D. A. A. C. D (B) E. 10/29/2012 23 Untuk A = 0 + 2/3 + 1 + 1 + 2/3 = 10/3](https://reader035.vdocuments.pub/reader035/viewer/2022081600/6097f4a16fb47048a912fa95/html5/thumbnails/5.jpg)
Tata letak dasar LS
10/29/2012 5
![Page 6: LATIN SQUARE - alanindra · 2012. 10. 29. · Contoh. B (A) C. E. D. D. B. E. A. C. E. D. A. C. B. C. E. B. D. A. A. C. D (B) E. 10/29/2012 23 Untuk A = 0 + 2/3 + 1 + 1 + 2/3 = 10/3](https://reader035.vdocuments.pub/reader035/viewer/2022081600/6097f4a16fb47048a912fa95/html5/thumbnails/6.jpg)
Pengacakan Latin Square /Kolom
10/29/2012 6
![Page 7: LATIN SQUARE - alanindra · 2012. 10. 29. · Contoh. B (A) C. E. D. D. B. E. A. C. E. D. A. C. B. C. E. B. D. A. A. C. D (B) E. 10/29/2012 23 Untuk A = 0 + 2/3 + 1 + 1 + 2/3 = 10/3](https://reader035.vdocuments.pub/reader035/viewer/2022081600/6097f4a16fb47048a912fa95/html5/thumbnails/7.jpg)
Pengacakan LS (baris)
10/29/2012 7
![Page 8: LATIN SQUARE - alanindra · 2012. 10. 29. · Contoh. B (A) C. E. D. D. B. E. A. C. E. D. A. C. B. C. E. B. D. A. A. C. D (B) E. 10/29/2012 23 Untuk A = 0 + 2/3 + 1 + 1 + 2/3 = 10/3](https://reader035.vdocuments.pub/reader035/viewer/2022081600/6097f4a16fb47048a912fa95/html5/thumbnails/8.jpg)
Latin Sqaure
Row I A B C DRow II C D A BRow III D C B ARow IV B A D CColumn 1 2 3 4
10/29/2012
8
![Page 9: LATIN SQUARE - alanindra · 2012. 10. 29. · Contoh. B (A) C. E. D. D. B. E. A. C. E. D. A. C. B. C. E. B. D. A. A. C. D (B) E. 10/29/2012 23 Untuk A = 0 + 2/3 + 1 + 1 + 2/3 = 10/3](https://reader035.vdocuments.pub/reader035/viewer/2022081600/6097f4a16fb47048a912fa95/html5/thumbnails/9.jpg)
Linear Model for LS
effecterroreeffecttreatment
effectcolumneffectrow
means
Xijk
ijk
i
k
j
ijkkji
..
.
.
==
=
==
++++=
ετ
β
αµ
εβατµ
10/29/2012
9
i = 1, 2, 3, ….., t
j = 1,2, 3, ……, t
k = 1, 2, 3, ….., t
![Page 10: LATIN SQUARE - alanindra · 2012. 10. 29. · Contoh. B (A) C. E. D. D. B. E. A. C. E. D. A. C. B. C. E. B. D. A. A. C. D (B) E. 10/29/2012 23 Untuk A = 0 + 2/3 + 1 + 1 + 2/3 = 10/3](https://reader035.vdocuments.pub/reader035/viewer/2022081600/6097f4a16fb47048a912fa95/html5/thumbnails/10.jpg)
Berbagai Nilai duga dengan model
10/29/2012
10
∑∑∑∑= =
∧∧
= =
−−−−=t
i
t
kjkjijki
t
i
t
kjijk X
1
2
1
2 )ˆˆ( βατµε
...ˆ 21
Xt
Xijkt
i
t
kj==∑∑
= =
µ
.......
1XX
tXi
i
t
ii −=−=
∧
=
∧
∑ µτ
![Page 11: LATIN SQUARE - alanindra · 2012. 10. 29. · Contoh. B (A) C. E. D. D. B. E. A. C. E. D. A. C. B. C. E. B. D. A. A. C. D (B) E. 10/29/2012 23 Untuk A = 0 + 2/3 + 1 + 1 + 2/3 = 10/3](https://reader035.vdocuments.pub/reader035/viewer/2022081600/6097f4a16fb47048a912fa95/html5/thumbnails/11.jpg)
10/29/201211
.......
1XX
tkX
k
t
kk −=−=
∧
=
∧
∑ µβ
...2...... XXXXX
X
kjiijkij
kjiijkijk
+−−−=
−−−−=∧
∧∧∧∧∧
ε
βατµε
.......1
XXt
jXj
t
jj −=−Σ=
∧
=
∧
µα
![Page 12: LATIN SQUARE - alanindra · 2012. 10. 29. · Contoh. B (A) C. E. D. D. B. E. A. C. E. D. A. C. B. C. E. B. D. A. A. C. D (B) E. 10/29/2012 23 Untuk A = 0 + 2/3 + 1 + 1 + 2/3 = 10/3](https://reader035.vdocuments.pub/reader035/viewer/2022081600/6097f4a16fb47048a912fa95/html5/thumbnails/12.jpg)
Xijk - µ= ζi + αj + βk + εikj, ζi , αj, βk & εijk independen
Σ Σ (Xijk - µ)2 = Σ Σ (ζi + αj + βk + εijk)2
Σ Σ (Xij - µ)2 = Σ Σ ζ i2 + ∑∑ αi
2 + Σ Σ βj2 + Σ Σ εijk
2
JK total JK perlakuan JK Baris JK Kolom JK sesatan
Σ Σ (Xijk - µ)2= Σ Σ Xijk2 + t2µ2 – 2t2µ2
= Σ Σ Xijk2 – t2 µ2
= Σ Σ Xijk2 – t2 (Σ Σ Xij)2/(t)2
= Σ Σ Xijk2 – (Σ Σ Xij)2/t2
∑∑∑∑
= =
= =
−=t
i
t
kj
t
i
t
kj
t
XijkXijkJKtotal
1
2
212
12
ijkkjijkiX εβατµ ++++=
10/29/2012
![Page 13: LATIN SQUARE - alanindra · 2012. 10. 29. · Contoh. B (A) C. E. D. D. B. E. A. C. E. D. A. C. B. C. E. B. D. A. A. C. D (B) E. 10/29/2012 23 Untuk A = 0 + 2/3 + 1 + 1 + 2/3 = 10/3](https://reader035.vdocuments.pub/reader035/viewer/2022081600/6097f4a16fb47048a912fa95/html5/thumbnails/13.jpg)
JK perlakuanJK plk =t Σ i
2
∑ −= 2...)..( XXt i
2
22
2
2)(2
..
+−= ∑∑∑∑∑
tX
tt
XtX jkijkii
2
211
2..
t
X
t
XJKplk
t
i
t
kjijk
t
ii
−=∑∑∑= ==
10/29/2012 13
τ
![Page 14: LATIN SQUARE - alanindra · 2012. 10. 29. · Contoh. B (A) C. E. D. D. B. E. A. C. E. D. A. C. B. C. E. B. D. A. A. C. D (B) E. 10/29/2012 23 Untuk A = 0 + 2/3 + 1 + 1 + 2/3 = 10/3](https://reader035.vdocuments.pub/reader035/viewer/2022081600/6097f4a16fb47048a912fa95/html5/thumbnails/14.jpg)
JK BARISJK baris =t Σ αj
2
∑ −= 2.. ...)( XXt j
2
22
2
2... )(
2
+−= ∑∑∑∑∑
tX
tt
XtX jkijij
2
211
2..
t
X
t
XJKbaris
t
i
t
kjijk
t
jj
−=∑∑∑= ==
10/29/2012 14
![Page 15: LATIN SQUARE - alanindra · 2012. 10. 29. · Contoh. B (A) C. E. D. D. B. E. A. C. E. D. A. C. B. C. E. B. D. A. A. C. D (B) E. 10/29/2012 23 Untuk A = 0 + 2/3 + 1 + 1 + 2/3 = 10/3](https://reader035.vdocuments.pub/reader035/viewer/2022081600/6097f4a16fb47048a912fa95/html5/thumbnails/15.jpg)
JK KOLOMJK baris =t Σ βk
2
∑ −= 2.. ...)( XXt k
2
22
2
2.. )(
2
+−= ∑∑∑∑∑
tX
tt
XtX jkijkik
2
211
2..
t
X
t
XJKkolom
t
i
t
kjijk
t
kk
−=∑∑∑= ==
10/29/2012 15
![Page 16: LATIN SQUARE - alanindra · 2012. 10. 29. · Contoh. B (A) C. E. D. D. B. E. A. C. E. D. A. C. B. C. E. B. D. A. A. C. D (B) E. 10/29/2012 23 Untuk A = 0 + 2/3 + 1 + 1 + 2/3 = 10/3](https://reader035.vdocuments.pub/reader035/viewer/2022081600/6097f4a16fb47048a912fa95/html5/thumbnails/16.jpg)
10/29/201216
∑∑∑∑= =
∧∧
= =
−−−−==t
i
t
kjkjijki
t
i
t
kjijkSesa XJK
1
2
1
2tan )ˆˆ( βατµε
2
2
1)(
t
XCF
t
i
t
kjijk∑∑
= ==
JKkolomJKbarisnJKperlakuaJKtotalJKsesa −−−=tan
2
211
2..
1
2..
1
2..
1
2 2tant
X
t
X
t
X
t
XXJKsesa
t
i
t
kjijk
t
kk
t
jj
t
iit
i
t
kjijk
+−−−=∑∑∑∑∑
∑∑ = ====
= =
![Page 17: LATIN SQUARE - alanindra · 2012. 10. 29. · Contoh. B (A) C. E. D. D. B. E. A. C. E. D. A. C. B. C. E. B. D. A. A. C. D (B) E. 10/29/2012 23 Untuk A = 0 + 2/3 + 1 + 1 + 2/3 = 10/3](https://reader035.vdocuments.pub/reader035/viewer/2022081600/6097f4a16fb47048a912fa95/html5/thumbnails/17.jpg)
Analysis of Variance Table for a LATIN SQUARE
Statistical Decision: when Ho is true,
MSTr/MSE ~ Fα;(t-1);,(t-1)(t-2)
if F stat ≥F table , Ho rejected
Source df SS MS F
Treatment t-1 SST MST=SST/(t-1) MST/MSE
Rows t-1 SSR MSR=SSR/(t-1) MSR/MSE
Columns t-1 SSC MSC=SSC/(t-1) MSC/MSE
Error (t-1)(t-2) SSE MSE=SSE/(t-1)(t-2)
Total t2-1 SSTot
10/29/201217
![Page 18: LATIN SQUARE - alanindra · 2012. 10. 29. · Contoh. B (A) C. E. D. D. B. E. A. C. E. D. A. C. B. C. E. B. D. A. A. C. D (B) E. 10/29/2012 23 Untuk A = 0 + 2/3 + 1 + 1 + 2/3 = 10/3](https://reader035.vdocuments.pub/reader035/viewer/2022081600/6097f4a16fb47048a912fa95/html5/thumbnails/18.jpg)
Example 1:
A=15 B=8 C=9 D=12
C=10 D=7 A=16 B=7
B=8 C=7 D=10 A=15
D=11 A=10 B=9 C=6
10/29/2012 18
![Page 19: LATIN SQUARE - alanindra · 2012. 10. 29. · Contoh. B (A) C. E. D. D. B. E. A. C. E. D. A. C. B. C. E. B. D. A. A. C. D (B) E. 10/29/2012 23 Untuk A = 0 + 2/3 + 1 + 1 + 2/3 = 10/3](https://reader035.vdocuments.pub/reader035/viewer/2022081600/6097f4a16fb47048a912fa95/html5/thumbnails/19.jpg)
ANOVASR df SS MS F F table
Row 3 8 2,6667 1ns 4,76
Column 3 24 8 3ns 4,76
Treatment 3 96 32 12** 4,76
Error 6 16 2,6667
Total 15 144
Conclusion: There are significant diferrent between treatment effect
%100xX
MSECV =10/29/2012
19
![Page 20: LATIN SQUARE - alanindra · 2012. 10. 29. · Contoh. B (A) C. E. D. D. B. E. A. C. E. D. A. C. B. C. E. B. D. A. A. C. D (B) E. 10/29/2012 23 Untuk A = 0 + 2/3 + 1 + 1 + 2/3 = 10/3](https://reader035.vdocuments.pub/reader035/viewer/2022081600/6097f4a16fb47048a912fa95/html5/thumbnails/20.jpg)
Missing Data pada LS
10/29/2012
20
)2)(1(2)(
−−−++
=tt
GTCRtX
R= jumlah pengaruh barisC= jumlah pengaruh kolomT= jumlah pengaruh treatmentG= grand total (jumlah total)t = jumlah treatment atau jumlah kolom atau jumlah baris
![Page 21: LATIN SQUARE - alanindra · 2012. 10. 29. · Contoh. B (A) C. E. D. D. B. E. A. C. E. D. A. C. B. C. E. B. D. A. A. C. D (B) E. 10/29/2012 23 Untuk A = 0 + 2/3 + 1 + 1 + 2/3 = 10/3](https://reader035.vdocuments.pub/reader035/viewer/2022081600/6097f4a16fb47048a912fa95/html5/thumbnails/21.jpg)
Konsekuensi adanya missing data untuk uji lanjut dg LSD
10/29/2012
21
tKTsesatLSD dbsesa
tan2tan)%;(% αα =
a. Jika tidak ada missing data
b. Mengandung satu missing data
tKTsesa
ttttLSD dbsesa
tan))2)(1(
2(tan)%;(% −−+= αα
c. Mengandung dua missing data
tan)11(21
tan)%;(% KTsesatt
tLSD dbsesa += αα
t1 dan t2 : angka ulangan efektif
![Page 22: LATIN SQUARE - alanindra · 2012. 10. 29. · Contoh. B (A) C. E. D. D. B. E. A. C. E. D. A. C. B. C. E. B. D. A. A. C. D (B) E. 10/29/2012 23 Untuk A = 0 + 2/3 + 1 + 1 + 2/3 = 10/3](https://reader035.vdocuments.pub/reader035/viewer/2022081600/6097f4a16fb47048a912fa95/html5/thumbnails/22.jpg)
Cara mencari t1 dan t2
Angka ulangan efektif
Harkat Perlakuan yang ditinjau
Perlakuanpasangannya
1 Ada Ada pada baris dankolom
2/3 Ada Ada pada baris ataukolom
1/3 Ada Tidak ada padabaris dan kolom
0 Tidak ada Tidak diperhatikan
10/29/2012
22
![Page 23: LATIN SQUARE - alanindra · 2012. 10. 29. · Contoh. B (A) C. E. D. D. B. E. A. C. E. D. A. C. B. C. E. B. D. A. A. C. D (B) E. 10/29/2012 23 Untuk A = 0 + 2/3 + 1 + 1 + 2/3 = 10/3](https://reader035.vdocuments.pub/reader035/viewer/2022081600/6097f4a16fb47048a912fa95/html5/thumbnails/23.jpg)
Contoh
B (A) C E D
D B E A C
E D A C B
C E B D A
A C D (B) E
10/29/2012 23
Untuk A = 0 + 2/3 + 1 + 1 + 2/3 = 10/3Untuk B = 2/3 + 2/3 + 1 + 1 + 0 = 10/3
![Page 24: LATIN SQUARE - alanindra · 2012. 10. 29. · Contoh. B (A) C. E. D. D. B. E. A. C. E. D. A. C. B. C. E. B. D. A. A. C. D (B) E. 10/29/2012 23 Untuk A = 0 + 2/3 + 1 + 1 + 2/3 = 10/3](https://reader035.vdocuments.pub/reader035/viewer/2022081600/6097f4a16fb47048a912fa95/html5/thumbnails/24.jpg)
SOAL LATIHAN
10/29/2012
24
Penelitian menggunakan Rancangan Latin Square dengan tiga perlakuan (G,H dan I) yang mempunyai bentuk dasar, randomisasi dan hasil sebagaiberikut:
G H I
H I G
I G H
Bentuk dasar
Rb
(2, 1, 3)
Randomisasi baris
Rp
(1, 3, 2)
Randomisasi perlakuan
Rk
(2, 1, 3)
Randomisasi kolom
9 4 11
4 5 X1*
5 9 X2*
*) data hilang
a.Tunjukkan randomisasi baris,randomisasi kolom danrandomisasi perlakuannya.
b. Hitung data hilang denganmeminimalkan Jksesatan.