lÒch sÖÛ chuØa am
TRANSCRIPT
LÒCH SÖÛ CHUØA AM
(1802 – 2009))
Hoøa thöôïng Thích Thoâng Laïc
2
Saùch naøy chæ kính bieáu, khoâng baùn!
Quyù phaät töû hay baïn ñoïc naøo coù nhu caàu
thænh saùch, xin vui loøng lieân heä ban kinh
saùch cuûa TU VIEÄN CHÔN NHÖ:
ÑT: 0988094445 – 01695921486
Email: [email protected]
Lòch söû chuøa Am
Tröôûng Laõo THÍCH THOÂNG LAÏC
LÒCH SÖÛ
(TU VIEÄN CHÔN NHÖ)
(1802 – 2009)
Hoøa thöôïng Thích Thoâng Laïc
4
Lòch söû chuøa Am
5
ÑÖÔØNG VAØO CHUØA AM
Hình 1
Chuøa Am ñôn sô vaùch lieáp, môùi xaây caát
laïi vaøo naêm 1976, naèm giöõa khu röøng lieãu thieàn
xanh töôi traøn ñaày boùng maùt.
Xöa Chuøa Am chæ laø moät tuùp leàu tranh
vôùi moät coát töôïng Phaät Thích Ca Maâu Ni baèng
ñaát seùt do anh em muïc ñoàng vaø oâng sô chuùng
toâi kheùo tay laøm ra. Ngaøy nay coát töôïng aáy ñaõ
bò giaäc Phaùp caøn queùt ñaäp phaù tan naùt laøm maát
moät di chöùng lòch söû, thaät ñaùng tieác.
Hoøa thöôïng Thích Thoâng Laïc
6
Lòch söû chuøa Am
7
ÔÛ ñaây chuùng toâi vieát lòch söû
Chuøa Am vì theá chuùng toâi ñaõ ghi nhaän
trong yù ñònh moät caùch roõ raøng vaø cuï theå.
Vieát lòch söû laø phaûi noùi roõ hai phaàn:
tinh thaàn vaø vaät chaát.
- Phaàn moät laø noùi veà tinh thaàn:
Noùi veà tinh thaàn laø noùi leân ñöôøng loái
caùch thöùc, phöông phaùp, ñaïo ñöùc cuûa Chuøa
Hoøa thöôïng Thích Thoâng Laïc
8
Am ñeå daãn daét moïi ngöôøi trôû thaønh
nhöõng con ngöôøi toát coù ích cho xaõ hoäi, cho
coäng ñoàng. Phaàn naøy raát quan troïng khi
noùi veà lòch söû Chuøa Am, neáu phaàn naøy
vieát khoâng roõ raøng thì Chuøa Am chæ coù
caùi voû haøo nhoaùng beân ngoaøi maø thoâi.
- Phaàn hai laø phaàn noùi veà nhöõng
nhaân vaät: Noùi roõ nhöõng nhaân vaät trong
Chuøa Am ñaõ thöøa keá noái tieáp laøm neân
nhöõng trang söû coù ích cho ñôøi cho ñaïo.
Coù vieát ñöôïc nhö vaäy môùi goïi laø vieát
lòch söû, coøn vieát lòch söû chæ coù neâu teân
nhöõng nhaân vaät lòch söû thì ñoù laø vieát lòch
söû giaùo khoa cho hoïc sinh hoïc chöù khoâng
theå laø ngöôøi vieát lòch söû.
Chuùng toâi raát ñaén ño suy nghó khi
caàm buùt vieát nhöõng trang söû Chuøa Am.
Lòch söû chuøa Am
9
Neáu noùi nhieàu veà tinh thaàn thì laøm loaõng
nhöõng nhaân vaät lòch söû laøm cho ngöôøi ñoïc
bò phaân taâm, nhaân vaät lòch söû bò rôøi raïc.
Coøn neáu noùi nhieàu veà nhaân vaät thì moïi
ngöôøi cho raèng ñoù ngaõ maïn khoe khoang.
Bieát laøm sao cho vöøa loøng moïi ngöôøi
ñoïc. Vì theá chuùng ta haõy vöôït leân hai yù
kieán naøy thì môùi vieát söû ñöôïc. Khi vieát söû
laø phaûi trung thöïc vôùi söû, vieát ñuùng söï thaät
ñoù laø ñieàu quan troïng nhaát cuûa ngöôøi vieát
söû. Nhaát laø nhaân vaät vieát söû laïi laøm moät
vò truï trì Chuøa Am thì laøm sao traùnh khoûi
nhöõng lôøi pheâ bình chæ trích “Ngaõ Maïn”.
Neáu khoâng phaûi vò truï trì chuøa
Am thì khoâng theå naøo vieát lòch söû Chuøa
Am ñöôïc. Ngöôøi beân ngoaøi khoâng theå
hieåu roõ töøng vieäc laøm vaø haønh ñoäng ñaáu
Hoøa thöôïng Thích Thoâng Laïc
10
tranh cuoäc caùch maïng choáng ngoaïi xaâm vaø
phong kieán cuûa nhöõng nhaân vaät Chuøa Am.
Kính ghi
Hoøa Thöôïng Thích Thoâng Laïc
Lòch söû chuøa Am
11
Ñoâi neùt
giôùi thieäu
veà chuøa Am
Chuøa Am baèng tre laù ngheøo naøn
ngaøy naøo, nhöng ñeán hoâm nay vaãn coøn giöõ
nguyeân saéc thaùi moäc maïc, ñôn sôn, bình dò.
Nhöng hình aûnh aáy coøn ghi khaéc maõi trong
traùi tim cuûa nhieàu ngöôøi. Tuy raèng ñôn sô
tre lieáp ñôn giaûn, bình dò, nhöng nôi ñaây laø
nôi xuaát phaùt nhöõng con ngöôøi yeâu nöôùc
choáng laïi giaëc Phaùp, choáng laïi cheá ñoä
phong kieán trieàu Nguyeãn baát coâng ñaøn aùp
Hoøa thöôïng Thích Thoâng Laïc
12
noâng daân vaø caùc phong traøo yeâu nöôùc. Nôi
ñaây ñaùnh daáu nhöõng trang söû oai huøng cuûa
nhöõng con ngöôøi yeâu nöôùc, yeâu daân toäc,
luoân luoân baát khuaát, kieân cöôøng, gan daï
tröôùc theá löïc ñaøn aùp cuûa beø luõ tay sai nguïy
quaân, nguïy quyeàn. Nôi ñaây ñaùnh daáu moät
goùc nhoû cho cuoäc ñaáu tranh baát khuaát cuûa
toaøn daân, giaønh ñoäc laäp thaéng lôïi veà tay
nhaân daân.
Ngaøy nay nôi ñaây cuõng laø nôi ñaøo taïo
nhieàu ngöôøi soáng coù ñaïo ñöùc khoâng laøm
khoå mình, khoå ngöôøi vaø khoå chuùng sinh ñeå
ñem laïi söï soáng bình an, yeâu thöông cho
nhau; ñeå ñem laïi söï soáng khoâng coøn xung
ñoät vaø chieán tranh nöõa.
Ngaøy nay nôi ñaây cuõng daïy ngöôøi taäp
luyeän laøm chuû sinh, giaø, beänh, cheát. Vì
sinh, giaø, beänh, cheát laø boán noãi khoå ñau cuûa
kieáp ngöôøi. Boán noãi khoå ñau cuûa kieáp ngöôøi
ai cuõng ñeàu bieát, nhöng khoâng bieát laøm
caùch naøo thoaùt boán khoå ñau ñoù neân ñaønh
phaûi soáng treân ñau khoå.
Bôûi vaäy cuoäc soáng con ngöôøi chæ cöôøi
ra nöôùc maét ñeå gaéng göôïng soáng cho qua
ngaøy, chôù thaät ra laø moät noãi ñau khoå duø ai
Lòch söû chuøa Am
13
coù keâu la, reân sieát, traùch trôøi, traùch ngöôøi
nhöng khoâng ai giuùp ai ñöôïc, vì ñoù laø nhaân
quaû cuûa moïi ngöôøi töï mình ñaõ taïo ra thì töï
mình phaûi gaët haùi vaø gaùnh chòu.
Cho neân nhöõng ngöôøi khoâng hieåu bieát
töôûng ñau khoå laø do ngöôøi khaùc ñem ñeán
cho mình, chôù thaät söï ñau khoå chính hoï töï
taïo ra cho hoï, thì laøm sao ai daùm cöùu giuùp
hoï, duø ñoù laø Thaàn, Thaùnh, Tieân Phaät cuõng
khoâng daùm cöùu giuùp.
Xeùt veà luaät nhaân quaû, khi haønh ñoäng
nhaân naøo thì phaûi gaët laáy quaû naáy, duø coù
troán traùnh treân trôøi hay chui xuoáng ñaùy
bieån cuõng khoâng thoaùt khoûi.
Khi hoïc ñaïo ñöùc soáng khoâng laøm khoå
mình, khoå ngöôøi vaø khoå chuùng sinh thì
chuùng ta hieåu bieát raát roõ nhaân quaû, vì theá
muoán vöôït thoaùt ra nhaân quaû thì chæ coù taâm
ly duïc ly aùc phaùp. Taâm ñaõ ly duïc ly aùc
phaùp thì coøn ñaâu nhaân quaû chi phoái taâm
chuùng ta; thì coøn ñaâu taâm chuùng ta giaän
hôøn, buoàn phieàn ñau khoå nöõa coù ñuùng nhö
vaäy khoâng thöa quyù vò?
Bôûi vaäy nhöõng ngöôøi ñaõ ly duïc ly aùc
phaùp laø nhöõng ngöôøi ñaõ laøm chuû taâm mình,
Hoøa thöôïng Thích Thoâng Laïc
14
maø ñaõ laøm chuû taâm mình thì taâm mình
luoân luoân baát ñoäng, thanh thaûn, an laïc
vaø voâ söï. Taâm tu taäp ñeán ñaây thì chaám döùt
cuoäc haønh trình tu haønh theo Phaät giaùo, vì
ñoù laø giaûi thoaùt hoaøn toaøn.
Cho neân cuoäc ñôøi tu haønh theo ñaïo
Phaät chæ coù baáy nhieâu taâm baát ñoäng ñoù
maø thoâi. Khi taâm baát ñoäng thì chaúng caàn
phaûi tu phaùp moân naøo nöõa caû.
Khi taâm baát ñoäng, thanh thaûn, an
laïc vaø voâ söï laø luùc chuùng ta môùi nhaäp
ñöôïc Töù Thaùnh Ñònh, coøn neáu chöa ñöôïc
taâm ñoù thì chaúng bao giôø nhaäp Töù thaùnh
Ñònh. Cho neân ngöôøi naøo chöa ñöôïc taâm
baát ñoäng maø noùi nhaäp Töù Thaùnh Ñònh laø
nhöõng ngöôøi löøa ñaûo noùi doái gaït ngöôøi.
Phaät phaùp raát roõ raøng ai noùi sai mình ñeàu
bieát caû, cho neân khoù coù ai doái gaït ñöôïc.
Khi taâm baát ñoäng thanh thaûn, an laïc
vaø voâ söï thì nhaäp Töù Thaùnh Ñònh ñaâu coøn
khoù khaên, chæ caàn ra leänh thì ngay ñoù töùc
khaéc thaân taâm lieàn nhaäp vaøo caùc töøng thieàn
ñònh theo yù mình muoán chôù ñaâu coù tu taäp
thieàn ñònh gì nöõa. Vì thieàn ñònh cuûa ñaïo
Phaät laø giaønh cho nhöõng ngöôøi taâm baát
Lòch söû chuøa Am
15
ñoäng chôù khoâng phaûi ñeå tu taäp. Ngöôøi naøo
môû thieàn ñöôøng daïy ngöôøi tu taäp thieàn ñònh
laø nhöõng ngöôøi chöa hieåu bieát thieàn ñònh
cuûa Phaät giaùo.
Phaät giaùo daïy chuùng ta ly duïc ly aùc
phaùp laø ñeå ñoaït taâm baát ñoäng, chôù khoâng
daïy chuùng ta tu taäp thieàn ñònh. Vì theá thieàn
ñònh cuûa Phaät laø ñeå nhaäp, laø ñeå laøm chuû
thaân taâm, chôù khoâng phaûi ñeå tu taäp nhö
ngöôøi ta nghó töôûng.
Taâm quyù vò coøn ñoäng chöa ly duïc ly
aùc phaùp maø muoán tu taäp thieàn ñònh thì
thieàn ñònh ñoù laø thieàn ñònh töôûng cuûa caùc
sö thaày thieáu söï hieåu bieát lôøi daïy cuûa ñöùc
Phaät.
Nhöõng ngöôøi taâm chöa baát ñoäng laø
nhöõng ngöôøi taâm chöa ly duïc ly aùc phaùp.
Taâm chöa ly duïc ly aùc phaùp maø muoán laøm
chuû sinh, giaø, beänh, cheát thì ñoù laø naèm mô.
Cho neân Chuøa Am khoâng chaáp nhaän
nhöõng ngöôøi tu giaû doái aáy, tu laáy coù hình
thöùc ñeå roài khi ñau beänh naèm uû ruû nhö thi
ma cheát chöa choân. Nhöõng ngöôøi tu nhö
vaäy laø heøn nhaùt khoâng yù chí, khoâng gan daï
duõng caûm.
Hoøa thöôïng Thích Thoâng Laïc
16
Muoán tu taäp laøm chuû boán söï ñau khoå
naøy thì chuùng ta neân tu taäp laøm chuû taâm
tröôùc tieân, khi laøm chuû TAÂM ñöôïc roài thì
môùi tu taäp laøm chuû THAÂN, nhöng muoán
laøm chuû thaân thì chuùng chia ra laøm ba giai
ñoaïn tu taäp:
- Giai ñoaïn moät phaûi tu taäp laøm chuû
söï yeáu ñuoái cuûa thaân giaø.
- Giai ñoaïn hai phaûi tu taäp laøm chuû
khi thaân beänh.
- Giai ñoaïn ba phaûi tu taäp laøm chuû
khi thaân cheát.
Coù nhieàu Phaät töû ôû khaép nôi ñaõ göûi
thö veà baùo vaø caûm ôn Phaät vaø Thaày ñaõ ban
cho hoï nhöõng phaùp moân ñeå cöùu hoï thoaùt ra
nhöõng taâm tham, saân, si khieán cho gia ñình
hoï ngaøy caøng haïnh phuùc hôn. Nhaát laø hoï
ñaõ laøm chuû ñöôïc nhöõng beänh taät hieåm
ngheøo.
Neáu trong vieäc tu haønh theo phöông
phaùp naøy, moïi ngöôøi ñeàu sieâng naêng giöõ
gìn taâm baát ñoäng, thanh thaûn, an laïc
vaø voâ söï thì hoï seõ laøm chuû sinh, giaø, beänh,
cheát khoâng coøn thaáy khoù khaên nöõa.
Lòch söû chuøa Am
17
Muïc ñích Chuøa Am laø ñem laïi cho
moïi ngöôøi moät söùc löïc laøm chuû boán söï ñau
khoå naøy ñeå con ngöôøi khoâng coøn khieáp ñaûm
vaø run sôï nöõa tröôùc caûnh sinh ly töû bieät.
Nhö quyù vò ñaõ ñoïc lôøi giôùi thieäu treân
ñaây thì ñuû bieát Chuøa Am ra ñôøi laø vì ñaáu
tranh giaëc ngoaïi xaâm, söï boùc loät cuûa caùc
trieàu ñaïi phong kieán vaø cuoái cuøng Chuøa Am
quyeát taâm choáng laïi giaëc sinh töû ñoøi quyeàn
laøm chuû söï soáng cheát cho loaøi ngöôøi.
Kính ghi
HT. Thích Thoâng Laïc
Hoøa thöôïng Thích Thoâng Laïc
18
Lôøi
Noùi ñaàu
G hi laïi lòch söû laø moät vieäc laøm
heát söùc phaûi thaän troïng, nhaát laø phaûi thaáy
traùch nhieäm vaø boån phaän ñoái vôùi ñoäc giaû.
Moïi ngöôøi ai cuõng bieát lòch söû cuûa moät
daân toäc laø do nhieàu nhaân vaät laøm neân,
nhöng moãi nhaân vaät ñeàu coù nhöõng taøi naêng
ñaëc bieät khaùc nhau. Do ñoù khi ghi laïi lòch
Lòch söû chuøa Am
19
söû chuùng ta phaûi ghi laïi trung thöïc theo taøi
naêng cuûa moãi nhaân vaät laøm neân lòch söû
trong ñòa phöông ñoù, ghi nhö vaäy môùi ñöôïc
goïi ghi laïi lòch söû.
ÔÛ ñaây, chuùng toâi ghi laïi lòch söû cuûa
moät ñòa danh, chôù khoâng ghi laïi moät nhaân
vaät lòch söû caù nhaân naøo. Vì theá chuùng toâi
caàn phaûi bieát raát roõ trong moät ñòa danh
lòch söû khoâng phaûi chæ coù moät nhaân vaät lòch
söû maø phaûi coù nhieàu nhaân vaät. Coù nhieàu
nhaân vaät môùi laøm neân ñòa danh lòch söû.
Ñoù laø ñieàu chaéc chaén khoâng coøn baét beû
chuùng ta ghi sai.
Bôûi vaäy moät ñòa danh ñöôïc gaén lieàn
vôùi nhieàu nhaân vaät lòch söû. Nhieàu nhaân
vaät lòch söû môùi laøm neân noåi baät ñòa danh
trong lòch söû cuûa nöôùc Nhaø. Ñoïc moät
Hoøa thöôïng Thích Thoâng Laïc
20
cuoán söû ñaát nöôùc Vieät Nam trong ñoù coù
raát nhieàu anh huøng lieät só höõu danh cuõng
nhö voâ danh khoâng sao keå cho heát. Saùch
vieát nhö vaäy môùi goïi laø cuoán söû kyù.
Chuøa Am ñaõ trôû thaønh moät ñòa
danh lòch söû, do baét ñaàu töø moät voõ töôùng
cuûa Taây Sôn veà ñaây truù nguï, khoâng phaûi
truù nguï ñeå mai danh, aán tích maø truù nguï ñeå
aâm thaàm chieán ñaáu choáng giaëc Phaùp ngoaïi
xaâm, ñeå tieáp tuïc laøm neân nhöõng trang söû
anh huøng cuûa daân toäc. Ngoõ haàu ñeå ñoùng
goùp coâng söùc mình cho nhöõng trang söû nöôùc
nhaø.
Nhö chuùng ta ai cuõng bieát: Trieàu
ñaïi Taây Sôn laø do nhöõng ngöôøi noâng daân
aùo vaûi ôû ñaát Taây Sôn ñöùng leân phaát côø
khôûi nghóa ñaùnh ñuoåi Giaëc phöông Baéc
Nhaø Thanh ôû mieàn Baéc nöôùc ta vaø deïp
Lòch söû chuøa Am
21
saïch quaân Xieâm La ôû mieàn Nam, keá ñoù
ñaäp tan beø luõ phong kieán baùn nöôùc Trònh
ñaøng ngoaøi - Nguyeãn ñaøng trong, thoáng
nhaát ñaát nöôùc thaønh moät nöôùc ñoäc laäp chuû
quyeàn Vieät Nam. Nhöõng trang söû oanh
lieät naøy laøm sao nhaân daân Vieät Nam töø
theá heä naøy ñeán theá heä khaùc laïi queân ñöôïc
ngöôøi aùo vaûi anh huøng Nguyeãn Hueä
Quang Trung, phaûi khoâng quyù vò? Ñaáy laø
nhöõng ñieàu caàn nhaéc nhôû cho moïi ngöôøi löu
yù khi ñoïc lòch söû Chuøa Am.
Keá ñoù caùc ñôøi sau coøn noái tieáp nhau
thöïc hieän loøng yeâu nöôùc, luoân luoân ñaáu
tranh ñaùnh ñuoåi giaëc Phaùp, giaønh ñoäc laäp
töï do cho queâ höông xöù sôû.
Chính nhôø loøng yeâu nöôùc cuûa caùc vò
truï trì Chuøa Am maø ngaøy nay Chuøa Am
Hoøa thöôïng Thích Thoâng Laïc
22
môùi coù nhöõng trang söû choáng giaëc cöôùp
nöôùc vaø ñaäp tan söï boùc loät cuûa nhöõng taäp
ñoaøn phong kieán caùc vöông trieàu nhaø
Nguyeãn, khieán cho Chuøa Am ngaøy caøng
phaùt trieån trôû thaønh moät Tu Vieän coù taàm
côû caû nöôùc neân caùc giôùi tri thöùc trong nöôùc
cuõng nhö ôû nöôùc ngoaøi ñeàu quan taâm löu yù.
Sau khi tìm hieåu bieát roõ raøng Chính
quyeàn caùc caáp vaø moïi ngöôøi cuõng haõnh dieän
vì nôi ñaây xuaát phaùt nhöõng ngöôøi con yeâu
nöôùc vaø nhaát laø nôi ñaây ñang thöïc haønh
moät phaùp moân tu hoïc vaên hoùa ñaïo ñöùc
nhaân baûn – nhaân quaû. Chính ñaïo ñöùc naøy
ñem laïi cho daân toäc vaø loaøi ngöôøi treân theá
giôùi moät cuoäc soáng nhaân vaên khoâng laøm
khoå mình, khoå ngöôøi vaø khoå taát caû chuùng
sinh.
Lòch söû chuøa Am
23
Vò truï trì ñôøi thöù tö cuûa Chuøa Am
ñaõ ra coâng bieân soaïn boä saùch nhaân baûn –
nhaân quaû laøm ngöôøi. Ñoù laø moät ñieàu ñaùng
vui möøng cho daân toäc vaø cho loaøi ngöôøi
treân theá giôùi.
Vì vaäy Chuøa Am ñaùng ñöôïc ghi
vaøo lòch söû vaên hoùa ñaïo ñöùc cuûa daân toäc
Vieät Nam, chính nôi ñaây phaûi ñöôïc giöõ
gìn, baûo toaøn vaø truyeàn thöøa maõi maõi
nhöõng gì ñaõ ñem laïi lôïi ích cho ñaïo, cho
ñôøi, cho ñaát nöôùc Vieät Nam vaø cho caû
theá giôùi.
Kính ghi
Hoøa Thöôïng Thích Thoâng Laïc
Hoøa thöôïng Thích Thoâng Laïc
24
Lòch söû chuøa Am
25
Chuøa Am
Hình 2. Con ñöôøng daãn vaøo chuøa Am
CHUØA AM coù moät chieàu daøi lòch söû
hôn hai traêm naêm, töø khôûi thuûy ñeán phaùt
trieån ñeå trôû thaønh moät TU VIEÄN CHÔN
NHÖ saàm uaát roäng lôùn nhö ngaøy hoâm nay.
Chuøa Am coù 260 ngoâi nhaø lôùn nhoû, moät
caûnh quan tu haønh yeân tònh, coù röøng caây
maùt meû, coù ñöôøng ñi, loái laïi saïch ñeïp khaép
nôi trong Chuøa Am, gioáng nhö moät coâng
vieân. Nhöng noù khoâng phaûi coâng vieân, vì
coâng vieân laø nôi vui chôi giaûi trí cho nhöõng
ngöôøi voâ coâng, raûnh vieäc, coøn Chuøa Am laø
Hoøa thöôïng Thích Thoâng Laïc
26
nôi hoïc taäp ñaïo ñöùc, reøn luyeän nghò löïc ñeå
trôû thaønh nhöõng ngöôøi toát cho xaõ hoäi. Chuøa
Am cuõng laø nôi huaán luyeän ñaøo taïo nhöõng
con ngöôøi coù nhaân caùch, coù ñaïo ñöùc, coù ñaïo
haïnh, nhaát laø coù loøng nhaân aùi bieát yeâu
thöông vaø tha thöù ñoái vôùi moïi ngöôøi, ñeå laøm
cho cuoäc soáng ñöôïc bình an, yeân vui; moïi
ngöôøi khoâng coøn ai caõi coï xung ñoät nhau
nöõa ñeå laøm cho theá giôùi trôû neân hoøa bình
vaø khoâng coøn chieán tranh.
Hình 3. Coång vaøo chuøa Am
Ñieàu quan troïng nhaát laø chuøa Am ñaøo
taïo nhöõng con ngöôøi coù yù chí kieân cöôøng
Lòch söû chuøa Am
27
duõng caûm gan daï quyeát taâm reøn luyeän ngaøy
ñeâm ñeå chieán ñaáu vôùi giaëc sinh töû luaân hoài.
Chuùng ñang töøng phuùt töøng giôø töøng ngaøy
duøng moïi chieán thuaät chieán löôïc ñeå baét loaøi
ngöôøi phaûi noâ leä chuùng muoân ñôøi muoân
kieáp. Nôi ñaây khôûi saéc cho moät neàn vaên
hoùa ñaïo ñöùc nhaân baûn – nhaân quaû cuûa Phaät
giaùo, giuùp moïi ngöôøi seõ soáng khoâng laøm
khoå mình, khoå ngöôøi vaø khoå taát caû chuùng
sinh. Nhôø soáng coù ñaïo ñöùc nhö vaäy neân moïi
ngöôøi thöôøng ñem LOØNG YEÂU THÖÔNG
ñeán vôùi moïi ngöôøi, moïi loaøi vaät vaø ngaøn caây
noäi coû, ñaát ñaù nuùi soâng.
Moät neàn vaên hoùa ñaïo ñöùc tuyeät vôøi
maø töø laâu bò choân vuøi trong ñoáng giaùo lyù
cuûa caùc toân giaùo ngoaïi ñaïo meâ tín, laïc haäu
cuûa nöôùc ngoaøi. Khieán cho moïi ngöôøi khoâng
ai bieát ñeán neàn vaên hoùa ñaïo ñöùc naøy nöõa.
Vì theá, hoâm nay neàn ñaïo ñöùc nhaân
baûn – nhaân quaû ñaõ ñöôïc Chuøa Am döïng laïi,
noù seõ laøm cho nhöõng tö töôûng coá chaáp coù
theá giôùi sieâu hình bò ñoå vôõ vaø tan naùt.
Hoøa thöôïng Thích Thoâng Laïc
28
Ñôøi
thöù Nhaát
Hoøa Thöôïng THÍCH MINH
KHOÂNG tuïc danh laø LEÂ VAÊN TAÂM. Moät voõ
töôùng cuûa TAÂY SÔN, döôùi tröôùng cuûa vua
QUANG TRUNG NGUYEÃN HUEÄ nhö
chuùng toâi ñaõ töôøng trình sô löôïc ôû treân
(theo gia phaû cuûa doøng hoï LEÂ ghi laïi roõ
raøng).
Vua Quang Trung Nguyeãn Hueä laø moät
danh töôùng cuûa Vieät Nam, oâng thöôøng ñaùnh
Nam deïp Baéc ñeå thoáng nhaát gian sôn Toå
Lòch söû chuøa Am
29
quoác. Trong traän ñaùnh quaân nhaø Thanh taïi
Haø Noäi vôùi chieán löôïc chieán thuaät thaàn toác
cuûa vua Quang Trung thì Leâ Vaên Taâm laõnh
moät ñaïo quaân döôùi quyeàn chæ huy cuûa vua
Quang Trung môû cuoäc taán coâng duõng maõnh
vaøo phía nam ñeàn Ngoïc Hoài. Quaân Thanh
ruùt vaøo ñoàn luûy coá thuû, duøng ñaïi baùc vaø hoûa
khí baén xuoáng döõ doäi nhö möa ñeå caûn böôùc
tieán cuûa quaân Taây Sôn.
Hình 4. Moät töôïng Phaät naèm trong
khuoân vieân chuøa Am.
Tröôùc chieán traän nhö vaäy vua Quang
Trung ra leänh cho ñoäi xung kích goàm 600
duõng só caûm töû trong ñoù coù oâng Sô chuùng toâi
tình nguyeän chieán ñaáu, löng giaét ñao ngaén,
200 ngöôøi ñi ñaàu khieân 20 taám vaùn daày,
beän rôm thaám nöôùc che suùng ñaïn vaø löûa,
Hoøa thöôïng Thích Thoâng Laïc
30
cho 400 duõng só theo sau, laøm cho suùng ñaïn
quaân Thanh maát hieäu löïc.
Leâ Vaên Taâm laø ngöôøi khai sôn phaù
thaïch laäp neân ngoâi CHUØA AM ñaàu tieân, laïi
laø moät voõ töôùng cuûa vua Quang Trung, ñoù laø
moät danh döï cho CHUØA AM khoâng phaûi
nhoû, vì theá nhöõng ngöôøi thöøa keá sau naøy
phaûi laøm sao cho xöùng ñaùng moät truyeàn
thoáng doøng maùu anh huøng cuûa daân toäc Vieät
Nam.
Luùc baáy giôø quaân Taây Sôn hôïp laïi
ñoâng nhö kieán coû, khí theá leân aøo aït nhö
thuûy trieàu daâng, taán coâng phaù tan cöûa luûy,
môû ñöôøng cho kî binh vaø töôïng binh tieán
vaøo thaønh. Quaân Taây Sôn tung hoaønh cheùm
gieát. Ñoàn Ngoïc Hoài chìm trong khoùi löûa.
Quaân Thanh tan vôõ boû chaïy taùn loaïn, lôùp bò
gieát, lôùp chaø ñaïp leân nhau chaïy maø cheát
neân thaây naèm lôùp lôùp.
Quaân Taây Sôn ñaõ phaù tan cöù ñieåm
Ngoïc Hoài, tieâu dieät 3 vaïn quaân Thanh trong
ñoù coù 3 danh töôùng cao caáp cuûa giaëc. Trong
traän ñaùnh naøy oâng Sô cuûa chuùng toâi cuõng
ñöôïc tham döï nhö treân ñaõ noùi, ñaäp naùt
Lòch söû chuøa Am
31
phoøng thuû phía Nam, môû toang caùnh cöûa
vaøo thaønh Thaêng Long.
Hình 5. Ñöôøng vaø am thaát trong cHUØA AM
Trong khi ñaïo quaân chuû löïc ñang
quyeát chieán ôû maët traän phía Nam thaønh
Thaêng Long thì saùng ngaøy moàng 5 Teát
nguyeân ñaùn naêm Kyû Daäu quaân Taây Sôn ñaõ
ñaäp tan moäng cöôùp nöôùc, ñeø beïp yù chí xaâm
löôïc cuûa quaân nhaø Thanh, giaûi phoùng kinh
thaønh Thaêng Long vaø mieàn Baéc, baûo veä ñoäc
laäp töï do, toaøn veïn laõnh thoå Toå quoác. Chieán
thaéng Ngoïc Hoài laø moät chieán coâng oanh lieät
laøm veû vang cho Toå quoác vaø keát thuùc söï
Hoøa thöôïng Thích Thoâng Laïc
32
xaâm löôïc cuûa phong kieán phöông Baéc ñoái
vôùi nöôùc Vieät Nam.
Coâng vieäc ñang tieán haønh thuaäân lôïi
thì vaøo ngaøy 29 thaùng 7 naêm 1792 aâm lòch.
Phaùi boä Ñaïi Vieät nhaän ñöôïc tin Vua Quang
Trung ñaõ ñoät ngoät töø traàn. Nguyeãn Quang
Toaûn leân noái ngoâi laáy hieäu laø Caûnh Thònh
Hoaøng Ñeá. Vua Quang Trung cheát laø moät
noåi ñau cuûa daân toäc Vieät Nam, vì Ñaát nöôùc
chöa thoáng nhaát hoaøn toaøn, maø vua Quang
Trung cheát laø moät thieät thoøi raát lôùn cho
vaän meänh queâ höông xöù sôû naøy.
Khi vua Quang Trung maát thì anh em
cuûa vua Quan Trung chia nhau ñaát nöôùc cai
trò. Mieàn Nam do Nguyeãn Löõ cai trò, nhöng
do söï baát taøi cuûa Nguyeãn Löõ neân mieàn ñaát
chieán löôïc khoâng ñöôïc Taây Sôn toå chöùc cai
trò chaët cheû neân ñaõ loït vaøo tay Nguyeãn AÙnh
thaùng 8 naêm 1788. Treân maõnh ñaát chieán
löôïc naøy Nguyeãn AÙnh ra söùc phaùt trieån
kinh teá, xaây döïng löïc löôïng vaø ngoaïi giao
caàu vieän thöïc daân Phaùp, ñeå môû maøn cho
moät cuoäc taán coâng qui moâ ñoái vôùi quaân Taây
Sôn.
Lòch söû chuøa Am
33
Söï lôùn maïnh vaø nhöõng cuoäc taán coâng
cuûa löïc löôïng Nguyeãn AÙnh tröïc tieáp ñe doïa
söï toàn taïi cuûa trieàu ñaïi Taây Sôn. Chính khi
coøn soáng vua Quang Trung ñaõ nhìn thaáy
hieåm hoïa ñoù. OÂng xem löïc löôïng phaûn ñoäng
cuûa Nguyeãn AÙnh laø moät tai hoïa lôùn cho
böôùc tieán thoáng nhaát ñaát nöôùc.
Sau khi chieán thaéng quaân Thanh ôû
thaønh Thaêng Long khi veà Phuù Xuaân vua
Quang Trung ra söùc chuaån bò löïc löôïng
chieán thuaät chieán löôïc vaïch ra keá hoaïch taán
coâng tieâu dieät Nguyeãn AÙnh. Nhöng keá
hoaïch chöa kòp thöïc hieän thì Quang Trung
ñaõ ñoät ngoät töø traàn vaøo naêm 1792 nhö treân
ñaõ noùi.
Caùi cheát cuûa vua Quang Trung ñaõ laøm
suy yeáu toaøn boä phong traøo Taây Sôn vaø cuoäc
ñöông ñaàu vôùi chuùa Nguyeãn coù phaàn suy
yeáu. Ñoù laø theá lôïi cho Nguyeãn AÙnh. Nhaát laø
trong noäi boä anh em cuûa Taây Sôn tham
quyeàn coá vò chia reû vaø gieát haïi laãn nhau
neân ñaõ laøm löïc löôïng Taây Sôn suy yeáu laïi
caøng suy yeáu hôn.
Naêm 1801 Nguyeãn AÙnh ñem toaøn löïc
löôïng taán coâng kinh thaønh Phuù Xuaân.
Hoøa thöôïng Thích Thoâng Laïc
34
Thaønh Phuù Xuaân bò Nguyeãn AÙnh chieám.
Vua Caûnh Thònh phaûi chaïy ra Haø Baéc huy
ñoäng quaân ñoäi caùc traán Haûi Döông, Sôn
Taây, Sôn Nam, Kinh Baéc vaø quaân Thanh –
Ngheä choáng laïi vôùi quaân Nguyeãn AÙnh.
Hình 6. Töôïng Toå Tuyeát Sôn trong
khuoân vieân chuøa Am
Maët traän chính xaûy ra ôû Ngheä An vaø
Thanh Hoùa. Nöõ töôùng Buøi Thò Xuaân chæ huy
5.000 quaân cuøng haøng vaïn quaân cuûa vua
Caûnh Thònh choáng traû quyeát lieät cuoäc taán
Lòch söû chuøa Am
35
coâng quaân Nguyeãn AÙnh, khieán cho quaân
Nguyeãn AÙnh khieáp sôï. Luùc baáy giôø vua
Caûnh Thònh heøn nhaùt sôï cheát ruùt lui laøm
cho maët traän Ngheä An tan vôõ. Traàn Quang
Dieäu vaø oâng Sô toâi ñem quaân ra cöùu vieän,
nhöng khoâng kòp. Traàn Quang Dieäu, vôï laø
Buøi Thò Xuaân vaø con gaùi bò quaân Nguyeãn
AÙnh baét coøn oâng Sô cuûa chuùng toâi chaïy
thoaùt.
Sau khi baét Traàn Quang Dieäu, Buøi
Thò Xuaân vaø con gaùi, Nguyeãn AÙnh ñem
haønh hình moät caùch thaûm khoác. Haønh ñoäng
traû thuø cuûa Nguyeãn AÙnh raát thuø vaët, maát
nhaân tính, aùc ñoäc. Lòch söû coøn ghi laïi
nhöõng haønh ñoäng aùc naøy.
Tröôùc söï haønh hình Traàn Quang
Dieäu, Buøi Thò Xuaân vaø con gaùi, vua Gia
Long ñang thò saùt cuoäc haønh quyeát, khoâng
bao giôø xuùc ñoäng tröôùc tieáng keâu cöùu cuûa
moät ñöùa beù voâ toäi, con gaùi Traàn Quang
Dieäu. Khi chaùu keâu: “Meï ôi cöùu con vôùi!”.
Tieáng keâu cöùu laøm ñöùt ruoät naùt loøng cuûa
ngöôøi meï, nhöng luùc baáy Buøi Thò Xuaân cuõng
ñang bò haønh quyeát nhö con, bò boán ngöïa xeù
xaùc, baø caát tieáng traû lôøi an uûi con baèng
Hoøa thöôïng Thích Thoâng Laïc
36
nöôùc maét cuûa ngöôøi meï: “Haõy gan daï leân
con! Ñöøng sôï haõi boïn giaëc baùn nöôùc, chæ coù
caùi cheát môùi ñeàn ôn nôï nöôùc, tình nhaø.
Chuùng ta raát haõnh dieän cheát laø vì queâ
höông toå quoác con aï!”. Moät ñöùa treû voâ toäi coù
laøm gì neân toäi maø phaûi bò xöû töû cho boán
ngöïa xeù xaùc nhö vaäy thaät laø toäi nghieäp.
Hình 7. Coång vaøo khu phaùt trieån
cuûa chuøa Am ngaøy nay
Traàn Quang Dieäu vaø Buøi Thò Xuaân laø
nhöõng töôùng taù cuûa vua Quang Trung thì
phaûi heát söùc phoø vua giuùp nöôùc nhöng khi
bò baét thì chæ coøn ñem caùi cheát ñeå ñeàn ôn
nöôùc tình nhaø maø goïi coù toäi laø khoâng ñuùng.
Khi hai beân ñaùnh nhau, ai vì vua naáy, ai
Lòch söû chuøa Am
37
thaéng laøm vua ai thua laøm giaëc ñoù laø leõ
thöôøng, côù sao khi thaéng laøm vua thì laïi
thuø vaët gieát ngöôøi nhö vaäy thaät laø heïp hoøi,
ích kyû thieáu loøng nhaân aùi.
Haäu quaû laø vua Gia Long leân ngoâi thì
nhaân daân khaép nöôùc noåi leân choáng cheá ñoä
phong kieán cuûa oâng.
Ngaøy 10 thaùng 6 naêm 1802 Nguyeãn
AÙnh chieám ñöôïc thaønh Thaêng Long. Vua
Caûnh Thònh vaø em laø Nguyeãn Quang Thuøy
chaïy veà kinh Baéc thì bò Nguyeãn AÙnh baét vaø
bò haønh hình. Vua Caûnh Thònh khoâng ñuû
taøi ñöùc ñieàu quaân khieån töôùng neân bò vua
GIA LONG tieâu dieät. Töø ñoù quaân TAÂY SÔN
laàn laàn tan raû.
Taát caû töôùng taù cuûa Taây Sôn ñeàu troán
chaïy, vì vua Gia Long laø moät ngöôøi taâm ñòa
heïp hoøi, ích kyû thieáu loøng nhaân, khoâng bieát
chieâu duï ngöôøi hieàn taøi, neân thöôøng truy
tìm baét töôùng taù cuûa Taây Sôn traû thuø, khi
baét ñöôïc thì haønh hình thaûm khoác nhö vôï
choàng Traàn Quang Dieäu. Vì theá Leâ Vaên
Taâm phaûi giaû thöôøng daân troán traùnh vaøo
trong Nam thaønh Gia Ñònh.
Hoøa thöôïng Thích Thoâng Laïc
38
Sau khi laät ñoå nhaø Taây Sôn. Naêm
1802 Nguyeãn Phuùc AÙnh leân ngoâi xöng ñeá
hieäu laø Gia Long. Do oâm haän thuø neân khi
vua Quang Trung cheát vaø quaân Taây Sôn tan
raû, thoáng nhaát ñöôïc ñaát nöôùc vua Gia Long
quyeát taâm traû thuø neân luùc baây giôø töôùng taù
cuûa Taây Sôn cheát do vua Gia Long gieát
khoâng bieát bao nhieâu ngöôøi maø keå. Thuø haän
ñeán noåi vua Gia Long ñaøo moä vua Quang
Trung laáy soï ñeå vaøo caàu xí haèng ngaøy tieåu
tieän leân ñoù, thaät laø moät vò vua taâm löôïng
heïp hoøi ñeâ tieän maø söû saùch coøn ghi, thaät laø
ñaùng cheâ traùch.
Hình 8. Moät goùc cuûa khuoân vieân chuøa Am
Lòch söû chuøa Am
39
Do söï luøng baét gaét gao cuûa quaân lính
vua Gia Long, neân Leâ Vaên Taâm phaûi caûi
trang laøm moät ngöôøi thöôøng daân cuøng moät
coâ em gaùi maø chuùng ta goïi laø baø Naêm, vì
luùc ñoù chuùng toâi coøn nhoû neân oâng baø cha
meï khoâng cho chuùng toâi bieát teân oâng sô.
OÂng sô vaø baø Naêm troán vaøo thaønh GIA
ÑÒNH laùnh naïn, cö nguï taïi PHUÙ LAÂM
thuoäc PHUÙ THOÏ HOØA baây giôø. Tröôùc tình
traïng vua GIA LONG truy luøng töôùng taù
cuûa TAÂY SÔN ñeå traû thuø quaù gaét gao neân
oâng Leâ Vaên Taâm caûi trang laøm tu só Phaät
giaùo, boû ngöôøi em gaùi ôû laïi PHUÙ THOÏ HOØA,
roài ñeán tænh Taây Ninh, huyeän Traûng Baøng,
cö nguï taïi aáp BAØU TRAÂM, baáy giôø ôû ñaây laø
röøng ruù truøng truøng ñieäp ñieäp, khoâng coù
ngöôøi ôû, khoâng coù teân laø aáp GIA LAÂM.
OÂng caát moät am tranh tu haønh vaø
duøng taøi chieâm tinh boùi toaùn cuûa mình ñeå
giuùp daân laøng nôi ñaây ngaên chaën boïn troäm
caép, nhaát laø tìm laïi nhöõng traâu boø bò boïn
troäm caép baét. Nhôø khoa chieâm tinh boùi
toaùn tìm laïi traâu boø ñaõ maát neân daân laøng
moät loøng raát kính troïng vaø thöông meán
oâng.
Hoøa thöôïng Thích Thoâng Laïc
40
Vì theá nhöõng ngöôøi troäm cöôùp thöôøng
leùn ñoát am tranh cuûa oâng. Nhöng moãi khi
am bò ñoát thì ñöôïc nhöõng ngöôøi daân laøng ôû
ñaây nhôù ôn neân chaët caây caát laïi am khaùc
cho oâng. Cuoäc soáng ôû ñaây ñöôïc bình an
khoâng coøn bò truy luøng baét bôù, oâng laäp gia
ñình vôùi moät ngöôøi phuï nöõ taïi ñòa phöông
naøy roài sinh con ñeû caùi ôû ñaây taïo thaønh moät
doøng hoï LEÂ raát ñoâng ñaûo.
Hình 9. Hai daõy thaát khu phaùt trieån
cuûa Chuøa Am
Vaø cuõng laø nôi ñaây CHUØA AM baét
ñaàu khôûi söï cho con chaùu sau naøy tieáp noái yù
chí kieân cöôøng baát khuaát cuûa oâng cha ñaõ trôû
Lòch söû chuøa Am
41
thaønh nhöõng ngöôøi con Vieät Nam anh huøng
caùch maïng giaûi phoùng daân toäc. Töø ñaây
CHUØA AM laø nôi taäp trung nhöõng nhaø yeâu
nöôùc, yeâu daân toäc.
Nhö vaäy LEÂ VAÊN TAÂM laø oâng sô cuûa
chuùng toâi, coù phaùp danh THÍCH MINH
KHOÂNG nhö treân ñaõ sô löôïc keå, sinh naêm
1760 vaø CHUØA AM khôûi söï döïng caát vaøo
naêm 1802 luùc NGUYEÃN AÙNH leân ngoâi xöng
hieäu laø GIA LONG. Töø ñoù ngoâi CHUØA AM
ñöôïc con chaùu thöøa truyeàn noái tieáp nhau
maõi maõi cho ñeán ngaøy hoâm nay ñaõ traûi qua
nhieàu ñôøi.
Leâ Vaên Taâm trong luùc laøm töôùng döôùi
tröôùng vua Quang Trung Nguyeãn Hueä ñaùnh
Nam deïp Baéc, coù coâng ñuoåi giaëc nhaø Thanh
ra khoûi mieàn Baéc Haø Noäi vaø ñaäp tan quaân
Xieâm La ôû mieàn Nam nôi Raïch Gaàm, chuùng
chaïy veà nöôùc khoâng kòp thôû.
Moät ngöôøi coù coâng lao vôùi ñaát nöôùc
nhö oâng sô chuùng toâi nhöng khoâng ñöôïc ghi
vaøo saùch söû cuõng nhö bieát bao nhieâu anh
huøng lieät só voâ danh ñaõ boû mình cho ñaát
nöôùc naøy.
Hoøa thöôïng Thích Thoâng Laïc
42
Thaät may maén thay gia toäc chuùng toâi
coøn ghi laïi gia phaû neân môùi coù ñöôïc tö lieäu
quyù giaù ñeå ghi laïi nhöõng trang söû CHUØA
AM.
Hình 10. Töôïng Phaät Thích Ca tónh toïa trong
khuoân vieân chuøa Am
Chuùng toâi noùi khoâng phaûi keå coâng lao
oâng sô cuûa chuùng toâi maø noùi ôû ñaây laø kheùo
nhaéc nhôû nhöõng nhaø caàm buùt vieát söû phaûi
löu yù bao nhieâu danh töôùng döôùi moät nhaø
vua taøi ba chæ huy thì khoâng moät lyù do naøo
Lòch söû chuøa Am
43
laïi boû soùt moät vò töôùng coù coâng vôùi Toå quoác,
khi hoï ñaõ hy sinh coâng söùc vaø xöông maùu
cuûa mình ngoaøi maët traän.
Laøm neân moät söï nghieäp thoáng nhaát
Ñaát nöôùc nhö Lyù Thöôøng Kieät, Traàn Höng
Ñaïo, vua Leâ Lôïi, vua Quang Trung, khoâng
phaûi chæ coù moät mình caùc Ngaøi laøm neân söï
nghieäp lôùn nhö vaäy maø coøn bieát bao coâng
söùc, xöông maùu cuûa töôùng taù vaø binh lính.
Cho neân vieäc vieát söû laø phaûi ngöôøi ñöông
thôøi vieát, coøn moïi söï vieäc lòch söû ñaõ qua vaø
ngöôøi sau vieát laïi lòch söû thì lòch söû seõ
khoâng laøm sao traùnh khoûi söï thieáu soùt raát
nhieàu.
Trong cuoäc caùch maïng giaûi phoùng daân
toäc bieát bao nhieâu anh huøng lieät só vì baûo
veä Ñaát nöôùc ñaõ hy sinh xöông maùu cho Toå
quoác. Vì theá Chaùnh Phuû Vieät Nam do Chuû
Tòch Hoà Chí Minh laõnh ñaïo raát saùng suoát
cho pheùp moãi ñòa phöông töø xaõ, huyeän, tænh
ñeàu ñöôïc ghi laïi lòch söû töø ngöôøi lính ñeán
caùc caáp töôùng taù taïi ñòa phöông ñoù baèng
caùch xaây döïng ñaøi töôûng nieäm nghóa trang
lieät só ñeå nhôù coâng ôn töø ngöôøi lính ñeán caùc
só quan töôùng taù.
Hoøa thöôïng Thích Thoâng Laïc
44
Hình aûnh nghóa trang lieät só khaép nôi
trong nöôùc laø noùi leân nhöõng trang söû oai
huøng cuûa daân toäc ñöôïc ghi laïi nhöõng coâng
lao ngöôøi töø ngöôøi lính ñeán só quan cao caáp
raát roõ raøng. Bôûi vaäy nhìn nhöõng ñaøi töôûng
nieäm anh huøng lieät só raát uy nghi tuyeät vôøi.
Hình 11. Khu phaùt trieån cuûa chuøa Am
Ñôøi ñôøi con chaùu haèng naêm ñeán
nhöõng ngaøy leã lôùn ñeàu veà thaêm vieáng moà
vaø thaép nhöõng neùn taâm höông nhôù ñeán
coâng ôn cuûa nhöõng anh huøng lieät só. Ñoù laø
nhöõng haønh ñoäng uoáng nöôùc nhôù nguoàn, aên
quaû nhôù ngöôøi troàng caây cuûa nhöõng con
chaùu nhieàu theá heä ngaøn ñôøi sau naøy maõi
maõi khoâng bao giôø queân...
Lòch söû chuøa Am
45
Ñôøi
thöù Hai
OÂng Coá chuùng toâi teân laø LEÂ VAÊN
TÔØN, phaùp danh THÍCH NHÖ QUANG
sinh naêm 1806 laø ngöôøi chaùu ñích toân cuûa
DOØNG HOÏ LEÂ ñöôïc thöøa keá giöõ gìn ngoâi
CHUØA AM. Leân thöøa keá laøm truï trì ngoâi
CHUØA AM, oâng söûa sang caát laïi baèng tranh
laù, nhöng laïi roäng raõi hôn tröôùc, vì coù nhieàu
ngöôøi daân nôi ñaây ñeán leã Phaät, cuùng baùi,
tuïng kinh, nieäm Phaät vaø xem boùi.
Luùc baáy giôø döôùi cheá ñoä vöông trieàu
nhaø Nguyeãn Gia Long, Minh Maïng, Thieäu
Trò, Töï Ñöùc. Khi leân ngoâi vua Gia Long
Hoøa thöôïng Thích Thoâng Laïc
46
thaúng tay thi haønh nhöõng chaùnh saùch ñaøn
aùp boùc loät nhaân daân, khoâng thöông xoùt.
Nhaø Nguyeãn vô veùt cuûa caûi baèng caùch baét
noäp coáng phaåm, ñaùnh nhieàu loaïi thueá vaø
thueá raát naëng: Thueá buoân baùn, thueá thaân,
thueá ruoäng. Nhaø Nguyeãn thu thueá theo
nguyeân taéc baûo ñaûm thu nhaäp cho Nhaø
nöôùc, baát chaáp ñôøi soáng khoå cöïc cuûa nhaân
daân vaø thieân tai maát muøa ñoùi keùm. Cheá ñoä
lao dòch cuõng naëng neà, ngöôøi daân phaûi ñi
lao dòch 60 ngaøy trong naêm xaây cung ñieän,
thaønh luûy, laêng moä. Nhaân daân coøn phaûi
cung caáp vaät lieäu xaây caát cho Nhaø nöôùc,
cung caáp trang thieát bò vaø löông thöïc cho
quaân ñoäi. Tuïc ngöõ daân gian ñaõ xaùc ñònh söï
thoáng trò taøn baïo cuûa cheá ñoä phong kieán
vöông trieàu Nguyeãn:
“Thaønh xaây xöông traéng,
Haøo ñaøo maùu daân”
Chính saùch boùc loät, thoáng trò taøn baïo
cuûa vöông trieàu Nguyeãn laøm cho maâu thuaãn
giöõa noâng daân vôùi cheá ñoä phong kieán ngaøy
caøng gay gaét. Chöa coù moät trieàu ñaïi naøo
trong lòch söû Vieät Nam vöøa môùi thaønh laäp
ñaõ bò noâng daân choáng ñoái kòch lieät nhö
Lòch söû chuøa Am
47
trieàu nhaø Nguyeãn. Chuùng ta haõy ñoïc nhöõng
trang söû caän ñaïi ñeå thaát roõ caùc cuoäc khôûi
nghóa cuûa noâng daân choáng ñoái caùc trieàu ñaïi
vöông trieàu Nguyeãn.
“Ngay töø naêm 1802 – 1812 ñaõ coù 70
cuoäc khôûi nghóa cuûa noâng daân. Ñeán ñôøi
Minh Maïng töø naêm 1820 – 1840 ñaõ coù 200
cuoäc noåi daäy lôùn nhoû. Thôøi Thieäu Trò töø
naêm 1841 – 1846, chæ 7 naêm coù 50 cuoäc
khôûi nghóa.
Caùc cuoäc khôûi nghóa tieâu bieåu laø khôûi
nghóa Phan Baù Vaønh (1821 – 1827). ÔÛ Thaùi
Bình khôûi nghóa cuûa Noâng Vaên Vaân voán laø
tri chaâu Baûo Laïc (Cao Baèng). OÂng xöng laø
Tieát cheá thöôïng töôùng quaân keâu goïi ñoàng
baøo thieåu soá choáng laïi trieàu ñình. Cao Baù
Quaùt nhaø nho, nhaø thô noåi tieáng ñöông thôøi
ñaõ phaát côø choáng laïi trieàu ñình naêm 1854 –
1855.
ÔÛ mieàn Nam cuoäc khôûi nghóa lôùn cuûa
Leâ Vaên Khoâi, cuoäc khôûi nghóa naøy oâng coá
chuùng toâi coù tham döï, vì theá tuy ôû trong
chuøa nhöng thöôøng keâu goïi moïi ngöôøi haõy
ñoaøn keát döôùi ngoïn côø cuûa Leâ Vaên Khoâi ñeå
choáng laïi trieàu Nguyeãn”.
Hoøa thöôïng Thích Thoâng Laïc
48
OÂng coá kheùo gôïi yù vaø thoâng tin cho
nhöõng ngöôøi daân bieát Trieàu ñaïi chuùa
Nguyeãn baét daân lao dòch laøm phu naëng neà
maø coøn söu cao thueá naëng khieán noâng daân
quaù cô cöïc laïi coøn cô cöïc hôn.
Hình 12. Bia ñaù trong khuoân vieân chuøa Am
Lòch söû chuøa Am
49
“Chieàu ngaøy 30 thaùng 8 naêm 1858
lieân quaân Phaùp – Taây Ban Nha goàm 2.500
quaân (450 lính Taây Ban Nha), 13 chieán
thuyeàn, trang bò vuõ khí hieän ñaïi, coù taøu
chieán tôùi 50 ñaïi baùc, Ñôø-Giô-Nui chæ huy vaø
giaùm muïc Pe-Rô-Lanh laøm coá vaán taán coâng
vaøo Ñaø Naüng. Ñoù laø baét ñaàu ngaøy lòch söû
quaân Phaùp xaâm löôïc Vieät Nam.
Phong traøo nhaân daân noåi daäy choáng
Phaùp khaép nöôùc. Trong caùc cuoäc khôûi nghóa
choáng Phaùp coù cuoäc khôûi nghóa cuûa Tröông
Coâng Ñònh. Khi quaân Phaùp chieám 3 tænh
mieàn Ñoâng. ÔÛ Ñònh Töôøng cuoäc khôûi nghóa
cuûa cöû nhaân Traàn Xuaân Hoa, Höông Thaân
Leâ Cao Duõng, Thuû Khoa Nguyeãn Höõu Huaân
ÔÛ Myõ Tho. Goø Coâng coù Ñoã Trình Thoaïi,
Nguyeãn Ngoïc Thaêng...
ÔÛ Long An coù cuoäc khôûi nghóa
Nguyeãn Trung Tröïc. ÔÛ Taân An coù cuoäc khôûi
nghóa cuûa Phan Trung. ÔÛ Ñoàng Thaùp coù
cuoäc khôûi nghóa Voõ Duy Döông. ÔÛ Gia Ñònh
coù Ñoác Binh Kieàu, tri huyeän AÂu Döông Laân,
Cöû nhaân Phan Vaên Trò, nhaø thô Nguyeãn
Ñình Chieåu. ÔÛ Bình Thuaän coù cuoäc khôûi
nghóa Leâ Quang Kieàu, Phan Chính, Tröông
Hoøa thöôïng Thích Thoâng Laïc
50
Quyeàn, con trai cuûa Tröông Coâng Ñònh ñaõ
lieân heä vôùi Pu Kum Pao, nhaø yeâu nöôùc
Campuchia khôûi nghóa ôû Taây Ninh”.
Hình 13. Ñöôøng vaøo chuøa Am,
khu phaùt trieån ngaøy nay
Trong cuoäc khôûi nghóa naøy coù oâng coá
cuûa chuùng toâi vaø moät soá baïn beø thaân höõu
cuûa oâng tham gia choáng Phaùp. Trong chuøa
nhöõng ngaøy raèm ngaøy vía, ngaøy leã lôùn oâng
thöôøng toå chöùc nhöõng buoåi hoïp maët thoâng
tin tuyeân truyeàn cho moïi ngöôøi bieát caùc
cuoäc khôûi nghóa choáng giaëc Phaùp khaép nöôùc
vaø giaëc Phaùp coøn baét bôùi nhöõng nhaø yeâu
nöôùc boû tuø roài ñöa ra Coân Ñaûo tra taán ñuû
moïi cöïc hình, vaø bieát bao nhieâu nhaø yeâu
nöôùc ñaõ cheát ôû ñaây.
Lòch söû chuøa Am
51
Nhôø söï thoâng tin tuyeân truyeàn cuûa
oâng coá chuùng toâi ñaõ laøm cho nhaân daân ôû
ñaây caêm thuø giaëc Phaùp raát saâu ñaäm, chæ coøn
chôø ngaøy coù ngöôøi laõnh ñaïo khôûi nghóa
choáng giaëc Phaùp laø nhaân daân saün saøng
ñöùng leân chieán ñaáu.
“Trong thaùng 6 thaùng 7 naêm 1930 taïi
Ngheä Tónh noå ra 11 cuoäc bieåu tình lôùn vôùi
12.000 ngöôøi tham gia. Ngaøy 1 thaùng 8 naêm
1930 coâng nhaân khu coâng nghieäp Vinh –
Beán Thuûy toång ñình coâng. Ngaøy 12 thaùng 9
naêm 1930, 20.000 coâng nhaân Höng Nguyeân
bieåu tình uûng hoä cuoäc ñaáu tranh cuûa thaønh
phoá Vinh. Töø ñoù phong traøo noâng daân lan
khaép caùc huyeän Thanh Chöông, Ñoâ Löông,
Nghi Loäc, Vieãn Chaâu, Can Loäc, Kyø Anh,
Caåm Xuyeân, Thaïch Haø vôùi haøng vaïn ngöôøi
tham gia. Tình theá quaù caêng thaúng vaø
nghieâm troïng, giaëc Phaùp ñieân cuoàng duøng
maùy bay neùm bom vaøo ñoaøn bieåu tình laøm
cheát 217 ngöôøi, bò thöông 126 ngöôøi.
Hoøa thöôïng Thích Thoâng Laïc
52
Hình 14. Ñöôøng ñi trong chuøa Am
Giaëc Phaùp caøng baén gieát nhaân daân
bao nhieâu thì loøng caêm thuø cuûa toaøn daân
caøng nguùt ngaøn baáy nhieâu. Khi bieát roõ tình
hình nhö vaäy oâng Coá chuùng toâi thoâng tin
cho moïi ngöôøi bieát ñeå cuøng nhau ñoaøn keát
sieát chaët voøng tay vaø quyeát taâm moät loøng
ñuoåi giaëc ra khoûi bôø coõi.
Moät ngöôøi laøm caùch maïng bao giôø
cuõng phaûi theo doõi tình hình dieãn bieán
chính trò trong nöôùc cuõng nhö treân theá giôùi.
Khi thaáy caùc phong traøo yeâu nöôùc noåi daäy
choáng thöïc daân Phaùp vaø beø luõ tay sai trong
Lòch söû chuøa Am
53
nöôùc cuõng nhö ôû ngoaïi quoác thì oâng Coá
chuùng toâi taäp hôïp quaàn chuùng raõi truyeàn
ñôn hoaëc xuoáng ñöôøng bieåu tình ñeå hoå trôï
cho caùc phong traøo noåi daäy cuûa caùc tænh
khaùc laøm cho giaëc run sôï tröôùc tình hình caû
nöôùc moät loøng choáng giaëc ñuoåi giaëc ra khoûi
Ñaát nöôùc. Cho neân ngöôøi laøm Chính trò
phaûi saùng suoát vaø nhaän ñònh tình hình ñeå
hoã trôï cho nhau, giuùp cho phong traøo choáng
giaëc caøng lôùn maïnh. Tuy maëc aùo tu só Phaät
giaùo nhöng oâng Coá chuùng toâi khoâng coù moät
ngaøy naøo tu taäp maø chæ taäp trung vaøo coâng
cuoäc caùch maïng ñuoåi giaëc Phaùp ra khoûi Ñaát
nöôùc”.
Laøm ñöôïc nhö oâng coá cuûa chuùng toâi
khoâng phaûi deã daøng trong khi nguïy quaân
nguïy quyeàn luùc naøo cuõng ñeå maét ñeán nhöõng
ngöôøi coù uy tín trong nhaân daân. Heã sô hôû
chæ moät chuùt laø deã vaøo tuø, nhöng duø sao laøm
caùch maïng thì coù nhöõng anh em caùch maïng
caáp treân höôùng daãn chæ ñaïo neân ñeàu vöôït
qua maét giaëc.
Hoøa thöôïng Thích Thoâng Laïc
54
Ñôøi
thöù Ba
OÂng Noäi chuùng toâi teân laø LEÂ
VAÊN THI phaùp danh THÍCH HOÀNG CHAÂU
sinh naêm 1853 laø ngöôøi con thöù saùu ñöôïc
thöøa keá laøm truï trì giöõ gìn ngoâi CHUØA AM
vaø ñöôïc truøng tu laïi baèng coät caây, vaùch vaùn,
lôïp ngoùi aâm döông, ñöôïc Chính quyeàn tay
sai thôøi Phaùp caáp giaáy pheùp vaø cho teân
chuøa laø “LONG AN TÖÏ” (Giaáy tôø naøy ñaõ bò
Lòch söû chuøa Am
55
chaùy tieâu trong chieán tranh Teát naêm Maäu
Thaân).
CHUØA AM hieän giôø khoâng coøn laø
CHUØA AM tranh laù maø CHUØA AM coù veû
khang trang saïch ñeïp, nhaát laø oâng Coá cuûa
chuùng toâi ñaõ gieo vaøo loøng moïi ngöôøi daân ôû
ñaây moät khí theá caùch maïng yeâu nöôùc roõ
raøng, vì theá moïi ngöôøi daân yeâu nöôùc trong
nöôùc ñeàu laàn löôït veà ñaây ñeå ñöôïc nghe tin
töùc caùc tænh khaùc nhaát laø thaønh phoá Saøi
Goøn, Gia Ñònh.
Hình 15. Chuøa Am muoân thuôû
Do ñoù CHUØA AM laø nôi nhaân daân veà
ñaây caøng ngaøy caøng ñoâng ñaûo ngoaøi mang
hình thöùc tu só hay phaät töû ñeán chuøa laïy
Phaät, tuïng kinh, baùi saùm ñeå che ñaäy maét
boïn maät vuï Phaùp maø nhöõng ngöôøi daân
Hoøa thöôïng Thích Thoâng Laïc
56
noâng thoân ôû ñaây thöôøng goïi nhöõng tay sai
naøy laø “LÍNH KÍN”. Chuøa Am caøng ngaøy
caøng höng thònh hôn thì oâng noäi chuùng toâi
laø ngöôøi thöøa keá tinh thaàn caùch maïng cuûa
oâng coá neân tuyeân truyeàn thoâng tin cho
nhaân daân bieát giaëc Phaùp ñang baét nhaân
daân chuùng ta laøm tay sai noâ leä.
Hình 16. THÍCH NÖÕ THIEÄN TAÂM
Ngöôøi quaûn lyù vaø troâng nom Chuøa Am
Nhaát laø baét nhaân daân mieàn Baéc,
mieàn Trung phaûi ñoùng söu cao thueá naëng,
laïi coøn ñöa thanh nieân mieàn Baéc vaøo mieàn
Lòch söû chuøa Am
57
Nam laøm phu cao su. Chuùng laäp ñoàn ñieàn
cao su ôû Long Thaønh, Baø Ròa, Vuõng Taøu,
Loäc Ninh, Hôùn Quaûng, Phuù Rieàng, Daàu
Tieáng, Raïch Sôn v.v...
Giaëc Phaùp coøn baét nhaân daân chuùng ta
phaûi ñoùng caùc thöù thueá raát naëng vaø moïi
ngöôøi ñeán tuoåi 18 trôû leân ñeàu phaûi doùng
thueá thaân nöõa, neáu khoâng ñoùng thueá thaân
thì chuùng baét boû tuø, vì theá coù ngöôøi phaûi ñi
vay nôï ñoùng thueá thaân thaät laø thöïc daân
Phaùp quaù taøn aùc boùc loät treân thaân theå con
ngöôøi quaù traéng trôïn.
Chuùng toâi coù moät ngöôøi chuù teân laø
Toâi laøm thueâ, laøm möôùn quanh naêm vöøa ñuû
aên, khi teà aáp xaõ keâu goïi ñoùng thueá thaân,
nhöng khoâng ñi vay möôïn ai ñöôïc caû maø kyø
haïn ñoùng thueá ñaõ ñeán neân chuù chaïy ñeán
gaëp oâng thaân cuûa chuùng toâi. OÂng thaân
chuùng toâi baûo: Chuù Möôøi cuûa caùc chaùu ñöøng
lo anh seõ ñoùng thueá thaân cho em. Cöù veà lo
veà laøm aên nuoâi vôï con ñi.
Chuù Möôøi noùi:
- Anh ñaõ cöùu em, neáu khoâng coù anh
chaét em seõ ôû tuø caùc con cuûa em seõ ra sao?
Hoøa thöôïng Thích Thoâng Laïc
58
Moät ñaát nöôùc maø bò giaëc xaâm chieám
cai trò thì nhaân daân nöôùc aáy thaät laø khoå sôû
voâ cuøng vaø maïng soáng nhö chæ maønh treo
chuoâng vì giaëc muoán gieát ngöôøi naøo luùc naøo
thì ngöôøi aáy khoâng theå troán ñaâu khoûi. Bôûi
vaäy chuùng ta laø nhaân daân Vieät Nam phaûi
ñoaøn keát nhau laïi, phaûi baûo veä Ñaát nöôùc
ñöøng ñeå giaëc xaâm chieám vaø cai trò Ñaát nöôùc
chuùng ta, nhôø coù ñoaøn keát môùi coù söùc maïnh,
neân giaëc khoâng xaâm chieám ñaát nöôùc chuùng
ta ñöôïc, nhaân daân chuùng ta môùi coù cuoäc
soáng töï do, aám no, haïnh phuùc vaø an vui.
Coù soáng trong moät Ñaát nöôùc bò giaëc
cai trò chuùng ta môùi thaáy ñöôïc caùi giaù trò
cuûa moät Ñaát nöôùc ñoäc laäp, nhaân daân soáng
ñöôïc töï do. Nhö hieän giôø chuùng ta raát haõnh
dieän vôùi teân Ñaát nöôùc COÄNG HOØA XAÕ
HOÄI CHUÛ NGHÓA VIEÄT NAM noù mang
ñaày ñuû yù nghóa chuû quyeàn cuûa daân toäc baèng
boán chöõ: “CHUÛ NGHÓA VIEÄT NAM”. Thaät
tuyeät vôøi, chuû quyeàn cuûa ngöôøi Vieät Nam
laõnh ñaïo chôù khoâng ñeå cho ngöôøi ngoaïi
quoác cai trò nhaân daân Vieät Nam.
Ñeå xaùc ñònh söï soáng cuûa nhaân daân
Vieät Nam trong moät nöôùc ñoäc laäp baèng saùu
Lòch söû chuøa Am
59
chöõ ngaén goïn: “ÑOÄC LAÄP - TÖÏ DO -
HAÏNH PHUÙC”. Ñuùng, chuùng ta coù soáng
trong moät Ñaát nöôùc ñoäc laäp môùi thaáy ñöôïc
töï do vaø haïnh phuùc. Caùi giaù trò teân nöôùc
cuûa chuùng ta gaén lieàn vôùi söï soáng cuûa nhaân
daân raát cuï theå, thöïc teá khoâng coøn bò moät
theá löïc naøo baét eùp söu cao thueá naëng nhö
döôùi quyeàn cai trò cuûa thöïc daân Phaùp vaø cuûa
taäp ñoaøn phong kieán vua quan nhaø Nguyeãn,
cuûa taäp ñoaøn ñòa chuû cöôùp ruoäng vöôøn ñaát
ñai cuûa noâng daân.
Sau khi giaëc Phaùp xaâm löôïc thoáng trò
vaø ñaåy maïnh khai thaùc thì Vieät Nam khoâng
coøn laø moät xaõ hoäi phong kieán cai trò maø do
thöïc daân Phaùp cai trò.
Thöïc daân Phaùp cai trò môùi sinh ra
giai caáp ñòa chuû. Khi coù quyeàn theá trong tay
neân cöôùp ñaït ruoäng ñaát cuûa noâng daân.
Ngoaøi ñòa chuû ngöôøi Vieät laïi theâm taàng lôùp
ñòa chuû ngöôøi Phaùp, chuùng cöôùp ñoaït ruoäng
ñaát cuûa noâng daân ñeå boùc loät theo loái ñòa toâ.
Giai caáp ñòa chuû laø tay sai cuûa thöïc
daân Phaùp, chuùng gaén chaët quyeàn lôïi vôùi
thöïc daân Phaùp veà kinh teá chaùnh trò. Vì theá
chuùng laø keû thuø cuûa caùch maïng Vieät Nam.
Hoøa thöôïng Thích Thoâng Laïc
60
Cho neân caùch maïng Vieät Nam muoán laät ñoå
neàn thoáng trò cuûa Phaùp thì phaûi ñaùnh ñoå
giai caáp ñòa chuû phong kieán.
Hình 17. Töôïng Phaät
Thích Ca Maâu Ni ñi khaát thöïc
Trong caùch maïng daân toäc daân chuû ôû
Vieät Nam, noâng daân laø löïc löôïng to lôùn
nhaát vaø cuõng laø ñoäng löïc cuûa caùch maïng.
OÂng noäi cuûa chuùng toâi raát am hieåu
ñieàu naøy vaø chính oâng cuõng laø moät thaønh
Lòch söû chuøa Am
61
vieân naèm trong löïc löôïng noâng daân. Neân
oâng noäi cuûa chuùng toâi cuõng nhaän thaáy traùch
nhieäm cuûa mình raát naëng neà. Nghóa laø phaûi
laøm sao vaïch traàn boä maët cho toaøn daân
bieát, giai caáp ñòa chuû phong kieán laø giai caáp
boùc loät traéng trôïn vaø coøn haø hieáp noâng daân
ñeán cô cöïc ngheøo ñoùi.
Bieát roõ ñieàu naøy oâng noäi chuùng toâi
tuyeân truyeàn coå ñoäng cho phong traøo caùch
maïng, ñoäng vieân tinh thaàn yeâu nöôùc cuûa
nhaân daân xuoáng ñöôøng bieåu tình ñoøi giaûm
caùc thöù thueá; vaän ñoäng nhaân daân chuaån bò
baïo ñoäng vuõ trang choáng laïi neàn thoáng trò
cuûa giaëc Phaùp.
Ñeå höôûng öùng cao traøo caùch maïng Xoâ
Vieát Ngheä Tónh, oâng noäi chuùng toâi cho
ngöôøi raûi truyeàn ñôn ñình coâng baõi thò, keâu
goïi caùc tröôøng hoïc ñoùng cöûa taïi thò traán
Traûng Baøng khieán teà aáp, xaõ, huyeän kinh sôï,
chuùng bieát raèng Coäng Saûn choã naøo cuõng coù.
Trong nhöõng toå chöùc cuûa chaùnh
quyeàn laøm tay sai cho giaëc Phaùp vaãn coù
Coäng Saûn. Coäng Saûn ñang bao vaây caùc thò
traán vaø thò xaõ trong caû nöôùc.
Hoøa thöôïng Thích Thoâng Laïc
62
“Ñoàng thôøi luùc ñoù cao traøo caùch maïng
noå ra nhöõng cuoäc baõi coâng cuûa coâng nhaân
nhaø maùy xi maêng Haûi Phoøng, haõng daàu
Xoâcoâni Nhaø Beø (Saøi Goøn), coâng nhaân ñoàn
ñieàn cao su Daàu Tieáng (Thuû Daàu Moät).
Hình 18. Töôïng Phaät Thích Ca ñaûn sinh trong
khuoân vieân chuøa Am
Tieáp ñoù, baõi coâng cuûa 5.000 coâng
nhaân ñoàn ñieàn cao su Phuù Rieàng, 4.000
coâng nhaân nhaø maùy deät Nam Ñònh baõi coâng
ba tuaàn trong thaùng 4 naêm 1930, baõi coâng
cuûa coâng nhaân nhaø maùy ñieän Chôï Quaùn
(Saøi Goøn), cuûa haøng vaïn coâng nhaân moû
than Hoøn Gai trôû neân raát quyeát lieät vôùi chuû
tö baûn vaø chaùnh quyeàn thöïc daân Phaùp.
Ngaøy 1 thaùng 5 naêm 1930 côø ñoû buùa lieàm
Lòch söû chuøa Am
63
phaáp phôùi bay treân ñænh nuùi Baøi Thô (Haï
Long).
Trong naêm ñoù noâng daân cuõng vuøng
daäy bieåu tình choáng söu cao thueá naëng ôû
Ñöùc Hoøa (Chôï Lôùn), Cao Laõnh (Sa Ñeùc),
Chôï Môùi (Loâng Xuyeân), Gia Ñònh, Vónh
Long, Caàn Thô, Traø Vinh, Myõ Tho, Thuû
Daàu Moät.
Noâng daân caùc tænh mieàn Baéc, mieàn
Trung: Thaùi Bình, Thanh Hoùa, Quaûng
Bình, Quaûng Nam, Khaùnh Hoøa, Bình
Thuaän lieân tuïc noåi daäy. Phong traøo noåi daäy
lan caû ñeán nhöõng thaønh phoá lôùn nhö: Haø
Noäi, Haûi Phoøng, Nam Ñònh, Vinh, Hueá, Ñaø
Naüng, Saøi Goøn. Khaåu hieäu cuûa phong traøo
ñoøi taêng töông, giaûm giôø laøm, boû teä naïn
ñaùnh ñaäp coâng nhaân, hoaõn söu thueá cho
noâng daân. Côø buùa lieàm xuaát hieän nhieàu nôi
trong caû nöôùc”.
Hoøa thöôïng Thích Thoâng Laïc
64
Hình 19. Bia kinh trong khuoân vieân chuøøa Am
Nhöõng phong traøo noåi daäy cuûa coâng
nhaân vaø noâng daân caû nöôùc ñaõ laøm cho thöïc
daân Phaùp vaø caùc taäp ñoaøn ñòa chuû run sôï
tröôùc söùc maïnh ñoaøn keát cuûa nhaân daân. Bôûi
vaäy, khoâng coù moät söùc maïnh naøo baèng söùc
maïnh ñoaøn keát cuûa toaøn daân ñöùng leân
choáng laïi thì giaëc naøo cuõng bò tieâu dieät.
Lòch söû chuøa Am
65
Hình 20. THÍCH NÖÕ DIEÄU NHAÃN
(Ngöôøi muø loøa, nhöng lo côm nöôùc trong Chuøa Am)
Chuùng ta nhôù laïi cuoäc caùch maïng ñaõ
qua, khi toaøn daân ñöùng leân choáng giaëc
Phaùp vuõ khí chæ baèng taàm voâng vaùc nhoïn,
trong luùc ñoù giaëc Phaùp suùng ñoàng, ñaïi baùc,
xe taêng, thieát giaùp.
Theá maø chuùng ta nhôø söùc ñoaøn keát
cuûa nhaân daân döôùi söï laõnh ñaïo saùng suoát
cuûa baùc Hoà neân caû theá giôùi ñöùng leân uûng
hoä, nhôø ñoù môùi ñuoåi giaëc Phaùp ra khoûi bôø
Hoøa thöôïng Thích Thoâng Laïc
66
coõi vaø deïp saïch nhöõng taäp ñoaøn ñòa chuû
phong kieán vöông trieàu Nguyeãn, thoáng nhaát
ñaát nöôùc hoaøn toaøn, ñem laïi chuû quyeàn cho
daân toäc.
Nhôø söï ñoaøn keát cuûa toaøn daân caû
nöôùc maø caùch maïng môùi ñuoåi giaëc Phaùp ra
khoûi bôø coõi vaø thoáng nhaát ñaát nöôùc döôùi
quyeàn laõnh ñaïo ngöôøi Vieät Nam. Ñaây laø
moät baèng chöùng trong moät nöôùc yeáu vuõ khí
thoâ sô maø ñuoåi ñöôïc giaëc maïnh suùng ñoàng,
ñaïi baùc, xe taêng, thieát giaùp ra khoûi queâ
höông laø nhôø söùc ñoaøn keát cuûa toaøn daân,
cuûa caû theá giôùi.
Neáu nhaân daân khoâng ñoaøn keát thì
khoâng caùch naøo thaéng giaëc ñöôïc. Trong moät
gia ñình cuõng vaäy neáu moïi ngöôøi soáng chia
reû thì gia ñình ñoù laø moät ñòa nguïc taïi traàn
gian, coøn ñoaøn keát thì gia ñình ñoù ñöôïc an
vui vaø haïnh phuùc vaø khoâng ai laøm cho gia
ñình ñoù ñau khoå ñöôïc. Bôûi vaäy chia reû laø
cheát maø ñoaøn keát laø soáng. Duø baát cöù ôû nôi
ñaâu bieát soáng vôùi moïi ngöôøi trong tinh thaàn
ñoaøn keát, thì ñoù laø bieát nhaãn nhuïc khi gaëp
khoù khaên vaø bieát tuøy thuaän ñeå laøm vui loøng
ngöôøi khaùc, nhöng phaûi bieát buoâng xaû thì
Lòch söû chuøa Am
67
trong taâm thì môùi ñöôïc baèng loøng, vui veû coù
ñöôïc nhö vaäy tình ñoaøn keát môùi chaët cheõ,
caøng soáng ñoaøn keát thì söï soáng môùi ñöôïc
bình an vaø yeân vui haïnh phuùc.
Hoøa thöôïng Thích Thoâng Laïc
68
Ñôøi
thöù Tö
OÂng Boá cuûa chuùng toâi teân laø LEÂ
VAÊN HUAÁN phaùp danh THÍCH THIEÄN
THAØNH sinh naêm 1883 laø ngöôøi con thöù
saùu ñöôïc thöøa keá laøm truï trì giöõ gìn ngoâi
CHUØA AM. Töø khi leân laøm truï trì CHUØA
AM, oâng laøm ñôn xin pheùp Chính quyeàn
nguïy ôû ñòa phöông ñöôïc pheùp truøng tu laïi
Lòch söû chuøa Am
69
ngoâi CHUØA AM vaø chuøa ñöôïc xaây caát baèng
gaïch ngoùi aâm döông.
OÂng laø moät Ñoâng y só neân am töôøng
thuoác Baéc vaø thuoác Nam, oâng soáng baèng
ngheà naøy, trò beänh cho nhaân daân khaép nôi.
Hình 21. Hoøa Thöôïng THÍCH THIEÄN THAØNH
Vò truï trì ñôøi thöù tö.
Vì theá CHUØA AM ngaøy caøng höng
thònh, phaät töû ñeán caøng ngaøy caøng ñoâng
ñaûo khoâng nhöõng trong nhöõng ngaøy leã lôùn
Hoøa thöôïng Thích Thoâng Laïc
70
maø trong nhöõng ngaøy bình thöôøng ngöôøi ta
vaãn ñeán ñeå trò beänh ñoâng nhö ngaøy hoäi.
Vì phaät töû ñeán trò beänh ñoâng ñaûo neân
chuøa caát theâm nhaø nghæ ngôi cho khaùch ôû
laïi trò beänh vaø phoøng chöõa trò beänh. CHUØA
AM luùc baây giôø cuõng gioáng nhö moät traïm
xaù y teá cuûa xaõ.
Ngoaøi vieäc trò beänh nhaân daân ñeå
traùnh ñoâi maét Chaùnh quyeàn theo doõi. OÂng
coøn laø moät Ñaûng Vieân trong Thieân Ñòa Hoäi
neân chuøa Am laø nôi taäp trung nhöõng nhaø
yeâu nöôùc nhö oâng Baù, oâng Sieâu, oâng Kyø, oâng
Nguyeãn An Ninh, oâng Nguyeân Ñaïo, oâng
Nguyeân Taùnh, oâng Kyù, oâng Ngoä, oâng Chaâu
vaø quyù thaày ôû chuøa Baøu Lôùn töùc laø chuøa
Phöôùc Thaïnh ngaøy nay nhö: oâng Minh, oâng
Quoác, oâng Theâm v.v... Hoï thöôøng lui tôùi taäp
luyeän voõ ngheä vaø baøn quoác söï ñeå choáng
Phaùp, ñuoåi giaëc Phaùpï.
Trong chuøa coù haàm bí maät, vaø phoøng
laøm vieäc rieâng cho nhöõng caùn boä caùch maïng
trong phong traøo Vieät Minh veà hoäi hoïp.
Töø naêm 1945 – 1954 chuøa Am laø nôi
ñieåm heïn cuûa anh em caùn boä xaõ, huyeän,
Lòch söû chuøa Am
71
tænh. Naêm 1947 boä ñoäi ñöôïc cöùu soáng ôû ñaây
coù anh Hai Döông, anh Tö Hoa (Saùu gioø).
Töø naêm 1947 – 1954 chuøa Am coù Ban
chæ huy xaõ ñoäi, anh Chín Ñaëng vaø anh
Nguyeãn Hueä ñeán laõnh ñaïo phong traøo.
Töø naêm 1954 veà sau CHUØA AM tieáp
tuïc ñoùng goùp nuoâi anh em caùn boä huyeäân,
tænh, xaõ: Anh Naêm Lyù, huyeän UÛy Vieân
Traûng Baøng – Anh Taùm Bôùt (Tö Hoa), anh
Chín Ñaëng, caùn boä Tænh UÛy – Anh Taùm
Hoøa, Bí Thö Tænh UÛy – Anh Naêm Tung
Thöôøng Vuï Tænh UÛy – Anh Hai Bình (Tö
Toát), Tænh UÛy Vieân – Anh Hai Mai, Tænh
UÛy Vieân vaø nhieàu anh em khaùc nöõa do anh
Chín Ñaëng höôùng daãn laøm vieäc ôû ñaây.
Töø naêm 1955 – 1960 anh em caùn boä
môùi chuyeån ñi, chæ coøn anh Tö Hoa vaø anh
Chín Tieân ôû ñaây hoaït ñoäng Ñaûng UÛÛy Xaõ
Gia Loäc. Bôûi vaäy haèng ngaøy CHUØA AM ñeàu
coù anh, chò, em caùch maïng nhö: anh Hai
Döông, anh Hai Bình, anh UÙt Hoøa, anh
Chín Ñaëng, anh Tö Hoa (Saùu Gioø), anh
Chín Kyù, anh Chín Saäm v.v... ôû, ñi, vaø veà
lieân tuïc trong thôøi kyø döôùi cheá ñoä khaéc
nghieät luaät 10/59 cuûa Ngoâ Ñình Dieäm (Luaät
Hoøa thöôïng Thích Thoâng Laïc
72
10/59 cho raèng ai chöùa chaáp Coäng saûn, ai
theo Coäng saûn v.v... seõ bò töû hình).
Hình 22. Nhöõng bia kinh trong
khuoân vieân Chuøa Am
Tuy luaät 10/59 thoâng baùo daùn khaép
nôi trong xoùùm aáp, caùc nhaø daân vaø treân moãi
chaëng ñöôøng ñeàu coù bieåu ngöõ giaêng ngang
ñöôøng. Maëc duø luaät 10/59, haêm he ñe doïa
nhö vaäy nhöng chuøa Am vaãn aâm thaàm nuoâi
döôõng vaø che daáu caùn boä caùch maïng khoâng
heà sôï haõi.
Xem maùy cheùm Ngoâ Ñình Dieäm nhö
khoâng coù, maëc duø maùy cheùm Ngoâ Ñình
Lòch söû chuøa Am
73
Dieäm chuyeån ñi khaép tænh gieát khoâng bieát
bao nhieâu caùn boä caùch maïng. Caøng gieát caùn
boä caùch maïng bao nhieâu thì loøng caêm phaån
cuûa toaøn daân laïi caøng daâng cao leân baáy
nhieâu. Vì theá chuøa Am vaãn hieân ngang kieân
cöôøng baát khuaát, chaúng heà khieáp ñaûm, laø
nôi nuoâi döôõng che daáu baûo boïc anh em caùn
boä caùch maïng döôùi cheá ñoä ñoäc taøi cuûa gia
ñình trò Ngoâ Ñình Dieäm ñöôïc bình an cho
ñeán ngaøy giaûi phoùng queâ höông.
Cuõng trong thôøi gian naøy thaày truï trì
coù ngöôøi em trai UÙt trong gia ñình teân Leâ
Vaên Taân thoaùt ly gia ñình theo boäâ ñoäi caùch
maïng vaø ñaõ hy sinh naêm 1960 trong traän
ñaùnh ñoàng khôûi ôû Tua Hai Taây Ninh.
Tröôùc khi thoaùt ly gia ñình Taân vaø
moät soá thanh nieân trong aáp ñeán nhaø oâng
tröôûng aáp Minh, ôû gaàn chuøa Baøu Me ñöa ra
kieán nghò choáng baét lính vaø caøn queùt trong
xoùm aáp. OÂng tröôûng aáp Minh quaù sôï haõi
chaáp nhaän ñôn kieán nghò, nhöng moät maët
laïi ñöa lính laøm tay sai cho giaëc vaøo chuøa
Am baét Taân, treân ñöôøng giaûi Taân veà ñoàn
ngaû ba Hai Chaâu, Taân ñaõ ñaùnh lính vaø chaïy
Hoøa thöôïng Thích Thoâng Laïc
74
thoaùt, nhôø baø con uûng hoä che daáu roài ñöa
vaøo chieán khu Bôøi Lôøi.
Hình 23. LEÂ VAÊN TAÂN
“Luùc baáy giôø tình hình theá giôùi coù
nhöõng bieán ñoäng chính trò raát maïnh neân
aûnh höôûng CAÙCH MAÏNG THAÙNG TAÙM
NAÊM 1945: Ngaøy 9 thaùng 5 naêm 1945 chuû
nghóa phaùt xít Ñöùc bò tieâu dieät, chieán tranh
keát thuùc ôû chaâu AÂu. Lieân Xoâ tuyeân chieán vôùi
phaùt xít Nhaät.
Lòch söû chuøa Am
75
Hình 24. Bia kinh
trong khuoân vieân chuøa Am
Ngaøy 6 thaùng 8 naêm 1945 Myõ neùm
bom xuoáng Hiroâsima, ngaøy 9 thaùng 8 naêm
ñoù Myõ neùm tieáp quaû thöù hai xuoáng
Nagazaki gieát cheát haøng vaïn chuïc ngöôøi.
Ngaøy 15 thaùng 8 naêm 1945 Hoàng quaân Lieân
Xoâ tieâu dieät ñaïo quaân Quan Ñoâng, ñaïo
Hoøa thöôïng Thích Thoâng Laïc
76
quaân tinh nhueä nhaát cuûa Nhaät Baûn ôû Ñoâng
Baéc Trung Quoác. Nhaät thaáy mình thaát baïi
veà quaân söï quaù naëng neà neân tuyeân boá ñaàu
haøng Ñoàng Minh voâ ñieàu kieän. Saùu vaïn
quaân Nhaät ôû Ñoâng Döông vaø chaùnh phuû tay
sai Traàn Troïng Kim hoang mang cöïc ñoä.
Naém ñöôïc tình hình theá giôùi vaø trong nöôùc,
Ñaûng Coäng Saûn ôû Taân Traøo hoäi nghò haï
leäch toång khôûi nghóa trong toaøn quoác.
Ngaøy 16 thaùng 8 naêm 1945 ñaïi hoäi
quoác daân quyeát ñònh laáy côø ñoû sao vaøng
naêm caùnh laøm Quoác kyø, laáy baøi Tieán quaân
ca laøm Quoác ca, cöû ra Chaùnh phuû laâm thôøi,
Hoà Chí Minh laøm chuû tòch.
Quaân giaûi phoùng döôùi söï laõnh ñaïo
cuûa Hoà Chuû Tòch ñaùnh chieám thò xaõ Thaùi
Nguyeân, ngaøy 17 thaùng 8 naêm ñoù ñaùnh
chieám thò xaõ Tuyeân Quang, ngaøy 18 thaùng 8
naêm ñoù ñaùnh chieám Baéc Giang, Haûi
Döông... Ngaøy 19 thaùng 8 naêm ñoù khôûi
nghóa ôû Haø Noäi. Ngaøy 23 thaùng 8 ñaùnh
chieám thaønh phoá Hueá, ngaøy 25 thaùng 8
naêm ñoù ñaùnh chieám Saøi Goøn. Chæ trong
voøng 15 ngaøy toång khôûi nghóa thaønh coâng
trong caû nöôùc. Baûo Ñaïi vò vua cuoái cuøng cuûa
Lòch söû chuøa Am
77
trieàu Nguyeãn ñoïc chieáu thoaùi vò, noäp aán
kieám cho ñaïi dieän Chính phuû Vieät Nam
Daân chuû Coäng Hoøa.
Ngaøy 2 thaùng 9 naêm 1945 Chuû Tòch
Hoà Chí Minh ñoïc baûn TUYEÂN NGOÂN ÑOÄC
LAÄP taïi Haø Noäi. Ñoù laø keát quaû cuûa quaù
trình ñaáu tranh anh duõng lieân tuïc haèng
traêm naêm cuûa daân toäc Vieät Nam”.
Hoøa thöôïng Thích Thoâng Laïc
78
Ñôøi
thöù Naêm
LEÂ NGOÏC AN phaùp danh laø
THÍCH THOÂNG LAÏC sinh naêm 1928, laø
ngöôøi con thöù tö. Luùc baáy giôø laø sinh vieân
taïi Saøi Goøn neân laøm theû sinh vieân vaø caên
cöôùc ñeà naêm sinh 1935, nhôø ñoù tuoåi hoïc troø
ñöôïc keùo daøi ñeå hoaït ñoäng caùch maïng trong
giôùi hoïc sinh, sinh vieân deã daøng hôn.
Lòch söû chuøa Am
79
Thöøa keá söï nghieäp caùch maïng cuûa
cha, oâng thaày Thoâng Laïc bieán CHUØA AM
thaønh moät cô sôû in aán taøi lieäu tuyeân truyeàn
hoïc taäp caùch maïng, phaùt ñoäng phong traøo
yeâu nöôùc roäng raõi trong quaàn chuùng, bieán
thaønh nhöõng cuoäc bieåu tình choáng cheá ñoä
ñoäc taøi phaùt xít gia ñình trò Ngoâ Ñình
Dieäm.
Hình 25. Thaày ThoângLaïc
Nhöõng cuoäc xuoáng ñöôøng bieåu tình
choáng cheá ñoä ñoäc taøi phaùt xít gia ñình trò
Hoøa thöôïng Thích Thoâng Laïc
80
Ngoâ Ñình Dieäm laøm cho teà aáp luùc baáy giôø
run sôï khieáp ñaûm, laøm haïn cheá bôùt nhöõng
tay sai, choù saên, chim moài cuûa beø ñaûng Ngoâ
Ñình Dieäm.
Nguïy quyeàn ôû Traûng Baøng nghi ngôø
chuøa Am laøm Coäng saûn neân ñöa lính ñeán
bao vaây chuøa baét thaày Thoâng Laïc, giam
caàm, ñaùnh ñaäp, ñieàu tra ñuû moïi cöïc hình,
naøo laø cho ñieän giaät thaày cheát leân cheát
xuoáng, naøo laø treo ngöôïc ñaàu, ñoå nöôùc xaø
phoøng, naøo laø ñaám ñaù, giaäm ñaïp treân ngöïc
khaép nôi treân cô theå baám tím v.v.. Thaày
khoâng ñi noåi chuùng loâi thaày boû vaøo khu nhaø
lao, nhôø anh em tuø nhaân trong phoøng giam
mang vaøo chaêm soùc cöùu chöõa xoa boùp daàu.
Giaëc ñieàu tra caùch gì thì thaày Thoâng
Laïc chæ moät möïc traû lôøi khoâng bieát, khoâng
laøm Coäng saûn chæ bieát ôû chuøa tuïng kinh
nieäm Phaät maø thoâi.
Giaëc hoûi:
- Bieát Taùm Gioø, Chín Ñaëng khoâng?
- Khoâng quen bieát.
Nhöõng caùn boä ñieàu tra cuûa nguïy
quyeàn noùi:
Lòch söû chuøa Am
81
- Khoâng bieát ñaùnh cho bieát, khoâng toäi
ñaùnh cho coù toäi.
Nhöõng traän ñoøn nhö vaäy thaày Thoâng
Laïc cheát leân, cheát xuoáng nhöng thaày Thoâng
Laïc raát gan daï, chæ traû lôøi laø khoâng bieát.
Giaëc nhoát thaày Thoâng Laïc ba thaùng
taïi Taây Ninh ñeå ñieàu tra, nhöng Giaùo Hoäi
Phaät Giaùo Vieät Nam chuøa AÁn Quang ñeán
laõnh thaày ra.
Sau khi ñöôïc traû töï do trôû veà thaày
baùm truï chuøa Am tieáp tuïc laøm caùch maïng,
vì thaày ñöôïc anh em caùn boä Caùch maïng
giaùo duïc chæ coù con ñöôøng Caùch maïng môùi
giaûi phoùng daân toäc, môùi laät ñoå chaùnh quyeàn
tay sai nguïy quaân, nguïy quyeàn vaø ñuoåi giaëc
Phaùp ra khoûi bôø coõi.
Laøm caùch maïng raát gian khoå ngoài tuø
ra khaùm ñoù laø leõ thöôøng maø ngöôøi laøm caùch
maïng naøo tieáp caän vôùi giaëc thì ít ai traùnh
khoûi, cho neân laøm caùch maïng xem söï soáng
cheát vaø tuø toäi nhö chæ maønh treo chuoâng.
ÔÛ giai ñoaïn cheá ñoä gia ñình trò Ngoâ
Ñình Dieäm chuùng ta neân tham khaûo qua
Hoøa thöôïng Thích Thoâng Laïc
82
nhöõng trang söû CUOÄC KHAÙNG CHIEÁN
CHOÁNG MYÕ XAÂM LÖÔÏC (1954 – 1975).
“Vieät Nam vôùi vò trí chieán löôïc quan
troïng ôû Ñoâng Nam AÙ, ñi tieân phong trong
phong traøo giaûi phoùng daân toäc vaø phong
traøo chuû nghóa xaõ hoäi ôû khu vöïc. Vì theá Myõ
quyeát taâm ñeø beïp caùch maïng Vieät Nam. Sau
khi Phaùp thaát baïi, Myõ nhaûy vaøo thay theá ôû
Ñoâng Döông. Myõ ra söùc phaù hieäp ñònh
Giônevô, phaù söï nghieäp thoáng nhaát toaøn
laõnh thoå Vieät Nam. Chieám ñoùng vaø bieán
mieàn Nam thaønh thuoäc ñòa kieåu môùi cuûa
Myõ, thaønh caên cöù quaân söï ñeå ngaên chaën
phong traøo ñaáu tranh giaûi phoùng daân toäc,
ngaên chaën vaø taán coâng chuû nghóa xaõ hoäi ôû
Ñoâng Nam AÙ trôû thaønh moät trong caùc khu
vöïc thöïc hieän chieán löôïc toaøn caàu cuûa Myõ.
Ñeå ñaït muïc ñích treân, Myõ ñaõ tieán haønh
xaâm löôïc mieàn Nam Vieät Nam baèng chuû
nghóa thöïc daân môùi, tieâu dieät löïc löôïng
caùch maïng mieàn Nam, gaép ruùt chuaån bò taán
coâng mieàn Baéc. Do ñoù Myõ xaây döïng boä maùy
nguïy quyeàn, ñöùng ñaàu laø Ngoâ Ñình Dieäm...
Chaùnh quyeàn Dieäm töï maïo nhaän laø “CAÙCH
MAÏNG QUOÁC GIA” vôùi chieâu baøi “ÑAÛ
Lòch söû chuøa Am
83
THÖÏC – BAØI PHONG” ñeå che daáu giaû taâm
baùn nöôùc.
Treân thöïc teá chaùnh quyeàn Ngoâ Ñình
Dieäm ñaõ thöïc hieän chaùnh saùch toá coäng, dieät
coäng ñeå ñaøn aùp tieâu dieät nhöõng ngöôøi yeâu
nöôùc khaùng chieán choáng giaëc Phaùp, gaây neân
nhöõng cuoäc taøn saùt ñaãm maùu ôû mieàn Nam
Vieät Nam”.
“Töø cuoái naêm 1954 ñeán thaùng 7 naêm
1955 phong traøo hoøa bình cuûa giôùi trí thöùc
sinh vieân Saøi Goøn – Chôï Lôùn.
Hình 26. COÂ DIEÄU QUANG
Hoøa thöôïng Thích Thoâng Laïc
84
Trong soá ñoù coù sinh vieân Leâ Ngoïc An
cuøng moät soá sinh vieân khaùc laøm noøng coát
ñöôïc caùch maïng giaùo duïc chæ ñaïo cho cuoäc
ñaáu tranh neân maïnh daïn goùp yù cuøng caùc
baïn sinh vieân khaùc haõy ñöùng leân ñoøi hieäp
thöông toång tuyeån cöû thoáng nhaát theo hieäp
ñònh Giôneovô, ñoøi töï do daân chuû, caûi thieän
ñôøi soáng, ñoøi cöùu teá nhöõng naïn nhaân xung
ñoät trong caùc cuoäc xung ñoät giöõa chaùnh
quyeàn NgoâÑình Dieäm vôùi caùc toân giaùo khaùc,
choáng khuûng boá v.v...”.
“Ngaøy 1 thaùng 5 naêm 1950, 15 vaïn
coâng nhaân Saøi Goøn – Chôï Lôùn mít tinh kyû
nieäm ngaøy Quoác Teá Lao Ñoäng. AÙc lieät nhaát
laø cuoäc ñaáu tranh choáng caùc chieán dòch “TOÁ
COÄNG – DIEÄT COÄNG”, baûo veä nhöõng ngöôøi
yeâu nöôùc khaùng chieán cuõ. Töø trong caùc traïi
taäp trung, khu dinh ñieàn, aáp chieán löôïc
choáng Myõ Dieäm buøng noå lôùn maïnh. Phong
traøo ñaáu tranh chaùnh trò loâi cuoán haøng
trieäu ngöôøi bao goàm caùc toân giaùo: Phaät
Giaùo, Cao Ñaøi, Hoøa Haûo, ñoàng baøo daân toäc
thieåu soá, ñoàng baøo mieàn Baéc di cö vaøo
Nam”.
Lòch söû chuøa Am
85
“Trong cuoäc ñaáu tranh coù söï phoái
hôïp giöõa nhaân daân thaønh thò vaø nhaân daân
noâng thoân raát chaët cheõ, nhieàu hình thöùc
phong phuù. Keát quaû thôøi kyø ñaáu tranh
chaùnh trò laø caùch maïng mieàn Nam ñöùng
vöõng, phuïc hoài laïi töøng böôùc phaùt trieån ñeå
chuaån bò löïc löôïng vuõ trang cho thôøi kyø
chieán tranh caùch maïng”.
“Thôøi kyø gay gaét nhaát laø töø naêm
1957 trôû ñi, Myõ vaø chaùnh quyeàn Ngoâ Ñình
Dieäm nhö ñieân khuøng chuyeån sang cheá ñoä
ñoäc taøi phaùt xít, ñaøn aùp coâng khai tieán
haønh moät cuoäc chieán tranh ñôn phöông ñeå
choáng laïi ñoàng baøo mieàn Nam”.
Hoøa thöôïng Thích Thoâng Laïc
86
Hình 27. Nhöõng tu só
Campuchia cuõng ñeán chuøa Am tu hoïc
Chaùnh quyeàn Ngoâ Ñình Dieäm tieán
haønh nhöõng cuoäc caøn queùt coù quy moâ lôùn
lieân tuïc doàn daân vaøo aáp chieán löôïc, maø
chuùng goïi laø khu DINH ÑIEÀN chôù kyø thöïc
ñoù laø nhöõng traïi taäp trung daân ñeå nhaân
daân lìa caùch maïng theo chieán löôïc “CAÙ LÌA
NÖÔÙC”.
Lòch söû chuøa Am
87
Hình 28. MARK –
Moät ngöôøi Myõ tu taäp taïi chuøa Am
Chieán löôïc naøy hoøng tieâu dieät Coäng
Saûn. Thaùng 12 naêm 1957 chuùng ñaàu ñoäc
cheát haøng ngaøn ngöôøi ôû nhaø tuø Phuù Lôïi.
Chuùng coøn ban haønh luaät 10/59, laäp caùc
toøa aùn quaân söï ñaëc bieät ñeå cheùm gieát khaép
mieàn Nam.”
Hoøa thöôïng Thích Thoâng Laïc
88
Thôøi gian naøy Chuøa Am laø moät trong
nhöõng nôi baûo veä anh em caùch maïng vöøa
laøm vieäc vaø vöøa aån naùu trong aáp Gia Laâm,
xaõ Gia Loäc, huyeän Traûng Baøng, tænh Taây
Ninh.
Teát Maäu Thaân CHUØA AM chæ coøn
moät ñoáng gaïch vuïn, chieán tranh ñaõ taøn phaù
khoâng nhöõng CHUØA AM maø caû xoùm aáp Baøu
Traâm ñeàu bò ñieâu taøn, nhaø cöûa cuûa nhaân
daân ñeàu bò ñoát chaùy tan naùt trong bom ñaïn
chieán tranh, moïi ngöôøi ñeàu chaïy taûn cö töù
taùn. Nhöng vò truï trì Chuøa Am khoâng heà sôï
haõi, trôû veà baùm truï nôi Chuøa Am.
Ngaøi caát moät caùi mieåu nhoû ñeå laøm aùm
hieäu. Khi anh em du kích ñeán mieåu thaáy coù
nhang ñoát laø bieát ngay khoâng coù giaëc kích,
thì ñi vaøo aáp chieán löôïc truy queùt teà aáp, coøn
thaáy khoâng coù nhang ñoát laø bieát coù giaëc
kích neân ruùt lui khoâng vaøo aáp chieán löôïc.
Vieäc ñoát höông hay khoâng ñoát höông laø vò
truï trì ñeàu giao laïi cho ñöùa em trai cuûa
mình laø Leâ Vaên AÂn. Nhôø coù thoâng tin lieân
laïc nhö vaäy neân anh em du kích caùch maïng
bieát ñöôïc tình hình cuûa giaëc, neân vaøo phaù
Lòch söû chuøa Am
89
aáp chieán löôïc, keâu goïi nhaân daân trôû veà laøng
xoùm cuõ raát deã daøng.
Hình 29. OÂng LEÂ VAÊN AÂN
Khi nhaân daân trôû veà laøng xoùm cuõ
ñoâng ñuû. Vò truï trì Chuøa Am caát moät caùi
moät am tranh laù nhoû ñeå laøm cô sôû caùch
maïng lieân laïc thoâng tin vaø tieáp teá löông
thöïc, nhaát laø toå chöùc mua suùng ñaïn cuûa
giaëc, tieáp teá cho anh em du kích.
Hoøa thöôïng Thích Thoâng Laïc
90
Hình 30. Nhöõng nhaø thaát trong chuøa Am
Ñeâm ñeâm anh em du kích ra baén phaù
ñoàn giaëc, khieán giaëc soáng baát an, nhôø coù
anh em du kích dieät saïch teà aáp, khieán
chuùng khoâng quaûn lyù nhaân daân ñöôïc, nhôø
ñoù môùi môû roäng vuøng caùch maïng bao vaây
saùt thò traán Traûng Baøng; nhôø ñoù caùch maïng
ngaøy caøng lôùn maïnh cho ñeán ngaøy ñaát nöôùc
hoaøn toaøn giaûi phoùng.
Muoán bieát roõ aâm möu cuûa Myõ trong
giai ñoaïn naøy chuùng ta haõy ñoïc laïi moät
ñoaïn söû caän ñaïi: “Ñeå thöïc hieän chieán tranh
ñaëc bieät choáng laïi phong traøo giaûi phoùng
Lòch söû chuøa Am
91
daân toäc do Ñaûng Coäng Saûn laõnh ñaïo. Myõ
vaïch ra moät keá hoaïch Taây Lô sau naøy ñöôïc
boå sung keá hoaïch Giôn Sôn – Maéc Na Ma
Ra goàm ba giai ñoaïn:
Myõ döï tính thöïc hieän keá hoaïch naøy laø
18 thaùng laø keát thuùc chieán tranh. Khôûi söï
keá hoaïch ñoù laø xaây aáp chieán löôïc doàn daân
ñeå coâ laäp löïc löôïng caùch maïng mieàn Nam.
Myõ nguïy xaây döïng 17.000 aáp chieán löôïc,
bieán toaøn mieàn Nam thaønh moät traïi taäp
trung khoång loà. Myõ raûi chaát ñoäc hoùa hoïc
xuoáng nhieàu vuøng daân cö ñeå buoäc nhaân daân
vaøo aáp chieán löôïc.
1- Bình ñònh mieàn Nam.
2- Taêng cöôøng phaù hoaïi mieàn Baéc.
3- Taán coâng thoân tính mieàn Baéc.
Söï kyø thò toân giaùo cuûa cheá ñoä Ngoâ
Ñình Dieäm giöõa Phaät giaùo vaø Thieân Chuùa
giaùo noå ra khieán cho phe quaân ñoäi nhaûy vaøo
tham döï. Thaùng 11 naêm 1963 Myõ vaø nhoùm
quaân ñoäi laøm cuoäc ñaûo chaùnh laät ñoå Ngoâ
Ñình Dieäm. Ngoâ Ñình Dieäm vaø Ngoâ Ñình
Nhu bò gieát cheát. Söï suïp ñoå cheá ñoä ñoäc taøi
Ngoâ Ñình Dieäm môû ñaàu cho söï khuûng
Hoøa thöôïng Thích Thoâng Laïc
92
hoaûng cuûa chaùnh quyeàn Saøi Goøn khoâng bao
giôø khaéc phuïc ñöôïc nöõa”.
Hình 31. Khu an döôõng trong Chuøa Am
“Ngaøy 20 thaùng 8 naêm 1964, 30 vaïn
ngöôøi bao vaây dinh Ñoäc laäp ñoøi Nguyeãn
Khaùnh töø chöùc, ngaøy 20 thaùng 9 naêm 1964
10 vaïn coâng nhaân baõi coâng ôû Saøi Goøn – Gia
Ñònh phaûn ñoái cheá ñoä ñoäc taøi Nguyeãn
Khaùnh. Ngaøy 24 thaùng 8 naêm 1964, 3 vaïn
coâng nhaân Ñaø Naüng baõi thò tuaàn haønh.
Thaùng 12 naêm 1964 nhaân daân Hueá, Ñaø
Naüng, Ñaø Laït bieåu tình choáng chaùnh phuû
Traàn Vaên Höông.
Lòch söû chuøa Am
93
Tham gia caùc cuoäc ñaáu tranh chaùnh
trò coù noâng daân, coâng nhaân, nhaân daân ñoâ
thò, hoïc sinh, sinh vieân, trí thöùc ñaáu tranh
ñoøi quyeàn lôïi kinh teá daân chuû. Naêm 1963,
coù 23 trieäu löôït ngöôøi ñaáu tranh. Ñaáu tranh
chaùnh trò laøm tan raõ töøng maõnh chaùnh
quyeàn buø nhìn cuûa Myõ, laøm thaát baïi nhöõng
cuoäc caøn queùt, laøm tan raõ aáp chieán löôïc cuûa
Myõ. Nhôø phoái hôïp ñaáu tranh chaùnh trò vôùi
ñaáu tranh quaân söï neân tieâu dieät löïc löôïng
quaân söï Myõ vaø laøm cho löïc löôïng caùc chaùnh
quyeàn tay sai cuûa Myõ reäu raõ. AÁp chieán löôïc
laø chieán thuaät chieán löôïc trong chieán tranh
ñaëc bieät cuûa Myõ, quaàn chuùng noåi daäy ñaáu
tranh chaùnh trò phaù theá keøm keïp cuûa giaëc
moät caùch deã daøng”.
“Nhôø ñaáu tranh chaùnh trò vaø quaân söï
bieát keát hôïp neân laøm cho 8.000 aáp chieán
löôïc (85% soá aáp) bò phaù. Ñeå cöùu vaõn tình
theá ngaøy 1 thaùng 11 naêm 1963 Myõ ñaûo
chaùnh gieát cheát Dieäm – Nhu. Döông Vaên
Minh leân caàm quyeàn nhöng bò Nguyeãn
Khaùnh laät ñoå.
Trong giai ñoaïn naøy caùc cuoäc ñaûo
chaùnh tranh giaønh quyeàn löïc cuûa caùc phe
Hoøa thöôïng Thích Thoâng Laïc
94
phaùi trong chaùnh quyeàn nguïy ñaõ ñaåy
Chaùnh quyeàn naøy vaøo cuoäc khuûng hoaûng
trieàn mieân. Chuùng ta thaáy roõ Nguyeãn
Khaùnh laät ñoå Döông Vaên Minh leân laøm thuû
töôùng, Döông Vaên Minh leân laøm Quoác
Tröôûng, sau ñoù Nguyeãn Khaùnh laøm Quoác
tröôûng, Traàn Vaên Höông laøm Thuû töôùng.
Roài Phan Khaéc Söûu laïi thay Nguyeãn Khaùnh
laøm Quoác tröôûng. Ñaàu naêm 1965 Nguyeãn
Khaùnh, Nguyeãn Cao Kyø, Nguyeãn Chaùnh Thi
cuøng nhau laät ñoå Phan Khaéc Söûu, ñöa
Phan Huy Quaùt leân laøm Thuû töôùng, trong
giai ñoaïn naøy nguïy quyeàn Saøi Goøn caøng suy
nhöôïc vaø khuûng hoaûng neân naêm 1964 theá
löïc chaùnh trò vaø quaân söï cuûa caùch maïng
roäng lôùn vaø vuõ khí ñaày ñuû vuøng leân phaù
saïch caùc aáp chieán löôïc trong mieàn Nam Vieät
Nam vaø ñaäp tan naùt nguïy quaân nguïy
quyeàn”.
Luùc baáy giôø vaøo nhöõng naêm 1970 –
1975 chieán tranh nguùt ngaøn, Thaày truï trì
coøn moät ngöôøi meï giaø, moät ngöôøi anh vaø
hai ngöôøi em - moät trai, moät gaùi. Ngöôøi anh
lôùn coù gia ñình ôû Thaønh phoá Saøi Goøn, coøn
ngöôøi em trai keá cuõng coù gia ñình ôû Traûng
Baøng.
Lòch söû chuøa Am
95
Rieâng thaày truï trì vaø ngöôøi em gaùi
ñöa meï giaø veà nuoâi döôõng baèng söùc lao
ñoäng cuûa mình, caû ba meï con chæ quanh
quaån trong moät ngoâi nhaø nhoû ôû aáp Loø Reøn
thuoäc vuøng chu vi Cao Ñaøi quaûn trò, ôû ñoù
môùi traùnh ñöôïc bom ñaïn cuûa Myõ vaø nguïy
quyeàn. AÁp Loø Reøn baây giôø laø aáp Loäc Du, xaõ
Gia Loäc, huyeän Traûng Baøng, tænh Taây Ninh.
Moïi ngöôøi daân ôû trong vuøng chieán tranh,
ban ngaøy veà baùm truï ñaát ñai vaø laøm tai maét
cho caùch maïng, khi trôøi saép toái ñeàu phaûi rôøi
khoûi nôi gia ñình mình, goàng gaùnh ñoà ñaïc,
daét con caùi vaøo vuøng chu vi cuûa Cao Ñaøi ñeå
traùnh bom ñaïn.
Chuøa Am naèm trong vuøng ñaát caùch
maïng, haøng raøo chuøa Am laø haøng raøo chieán
ñaáu cuûa du kích quaân vaø chuøa Am cuõng laø
ñieåm noùng neân giaëc Phaùp vaø nguïy quaân
thöôøng xuyeân phaùo baén chuøa Am, luùc naøo
chuùng cuõng coù theå baét vaø baén phaù chuøa vì
chuùng cho ñoù laø nôi Coäng Saûn aån naùu.
Hoøa thöôïng Thích Thoâng Laïc
96
Hình 32. Sö coâ HUEÄ AÂN moät tu só, tu hoïc laâu
naêm nhaát trong chuøa Am, laøm chuû ñöôïc beänh taät treân
chín möôi tuoåi.
Thaày truï trì vaãn bieát ñieàu naøy nhöng
vaãn baùm saùt anh em du kích thöôøng laøm
nhieäm vuï baùo tin töùc giaëc cho anh em bieát
ñeå ñeà phoøng vaø vaøo phaù aáp chieán löôïc giaûi
phoùng ñoàng baøo trôû veà nhaø cöûa ruoäng vöôøn
ñaát ñai cuõ.
ÔÛ aáp Loø Reøn, laø nôi ôû ñôõ traùnh bom
ñaïn Myõ Nguïy, ngaøy ngaøy em gaùi thaày ra
Lòch söû chuøa Am
97
chôï Traûng Baøng mua baùn kim chæ nhöng
thaáy khoâng ñuû soáng neân môùi mua dao röïa ôû
caùc loø reøn roài ñem baùn sæ taïi caùc chôï ôû
thaønh phoá Saøi Goøn.
Ñeå phuï vaøo nuoâi soáng ba meï con,
nhöng cuõng khoâng ñuû do ñoù thaày truï trì hoïc
ngheà reøn laøm dao röïa ñeå töï saûn xuaát, nhôø
ñoù thu nhaäp môùi ñuû soáng. Nhöõng naêm
thaùng vaát vaû vaø gian khoå naøy laøm sao queân
ñöôïc ngöôøi em thaân thöông cuûa mình phaûi
laên loän döôùi ñöôøng teân muõi ñaïn thaäp töû
nhaát sinh. Trong nhöõng naêm thaùng ñoù raát
laø gian khoå, tuø toäi vaø sinh maïng nhö chæ
maønh treo chuoâng. Nhöng vì nghó ñeán cuoäc
caùch maïng giaûi phoùng daân toäc thaày khoâng
theå boû anh em du kích ñöôïc maø ñi neân baùm
truï chuøa Am soáng cheát coù nhau. Nhaát laø khi
ñöôïc tin Leâ Vaên Taân, em thaày hy sinh
trong traän Tua Hai Taây Ninh. Meï khoùc moãi
khi thaép höông treân baøn thôø, loøng thöông
em xoùt xa voâ cuøng neân quyeát laøm heát söùc
mình ñeå baûo veä cô sôû ñeå anh em du kích an
taâm chieán ñaáu.
Treân ñöôøng ñi buoân baùn töø Traûng
Baøng veà Thaønh Phoá Saøi Goøn laø moät con
ñöôøng nguy hieåm nhaát. Treân ñöôøng bieát bao
Hoøa thöôïng Thích Thoâng Laïc
98
nhieâu laø moâ ñaát, moãi moâ ñaát coù moâ thì ñaët
mìn, coù moâ thì khoâng. Taát caû mìn ñaët treân
ñöôøng laø cuûa caùch maïng, neáu xe naøo voâ yù
caùn phaûi mìn thì caû ngöôøi vaø xe chæ coøn
nhöõng maõnh saét vuïn vaø moät ñoáng thòt tay
chaân vaêng töù tung. Vì cuoâïc soáng ñeå cuøng ba
meï con nöông töïa coù nhau neân em thaày
phaûi xoâng pha ñi tìm söï soáng. Thænh thoaûng
ngöôøi anh vaø em trai cuõng coù veà thaêm
nhöng chæ trong giaây laùt roài laïi veà lo gia
ñình, chæ coøn laïi ba meï con. Thaáy meï khoâng
vui thænh thoaûng thaày nhaéc laïi chuyeän naêm
xöa ñeå laøm cho meï vui.
Thaùng 7 naêm 1975 ñaát nöôùc giaûi
phoùng xong, bom ñaïn khoâng coøn caøy xôùi
treân maõnh ñaát queâ höông, thaày trôû veà söûa
sang laïi maûnh ñaát choân nhau caét roán, nôi
CHUØA AM coå xöa yeâu daáu maø cuûa toå tieân
ñeå laïi, moät di tích khoù queân, cho neân con
chaùu khoâng coù quyeàn laøm maát goác, phaûi
truøng tu laïi ñeå ñaùnh daáu nhöõng trang söû
yeâu nöôùc cuûa Toå tieân baèng coâng lao, moà hoâi
nöôùc maét, baèng xöông maùu cuøng vôùi moïi
ngöôøi daân trong caû nöôùc môùi coù ngaøy nay
Ñaát nöôùc ñoäc laäp hoaøn toaøn chuû quyeàn veà
tay nhaân daân Vieät Nam. Bôûi vaäy chuùng ta
Lòch söû chuøa Am
99
laø con chaùu khoâng theå boû qua ñöôïc vieäc
truøng tu.
Hình 33. Coång vaøo khu phaùt trieån chuøa Am
- Vieäc truøng tu ñaàu tieân thaày truï trì
caát laïi ngoâi CHUØA AM tre laù ñôn sô chæ thôø
3 töôïng Phaät. Töôïng thöù nhaát laø töôïng ñöùc
Phaät Thích Ca Maâu Ni ngoài giöõa, töôïng thöù
Hoøa thöôïng Thích Thoâng Laïc
100
hai ñöùng laø töôïng Ca Dieáp beân tay traùi vaø
töôïng thöù ba ñöùng laø töôïng A NAN beân tay
maët. Hieän giôø CHUØA AM vaãn coøn giöõ
nguyeân veïn nhö hoài môùi caát, vaùch lieáp, coät
baèng caây taàm voâng, lôïp toân v.v... Tuy ñaõ cuõ
reâu phong, aåm moùc, coät xuø xì vaø vaùch lieáp
ñaõ muïc nhöng chöa naùt vaãn coøn duøng ñöôïc.
- Vieäc truøng tu thöù hai laø truøng tu
tinh thaàn chaùnh phaùp cuûa Phaät, thaày truï trì
vieát saùch ñaïo ñöùc nhaân baûn – nhaân quaû vaø
giaûng daïy ñuùng nhöõng lôøi daïy cuûa ñöùc
PHAÄT THÍCH CA MAÂU NI, coøn nhöõng lôøi
giaûng daïy naøo khoâng ñuùng cuûa ñöùc PHAÄT
Thích Ca Maâu Ni thì Thaày vaïch traàn boä
maët thaät cuûa cuûa noù ñeå moïi ngöôøi bieát roõ
noù laø taø phaùp ngoaïi ñaïo ñaõ xen vaøo kinh
saùch Phaät giaùo, maø ngoaïi ñaïo duøng nhöõng
kinh saùch aáy ñeå ñaùnh löøa phaät töû.
Cho neân vieäc vaïch traàn boä maët thaät
cuûa noù laø giuùp cho phaät töû hieåu roõ phaùp naøo
ñuùng, phaùp naøo sai ñeå quyù phaät töû traùnh xa
vaø khoâng uûng hoä cuùng döôøng, nhöõng sö,
thaày ñang haønh taø giaùo ngoaïi ñaïo. Nhôø ñoù
taø phaùp khoâng phaùt trieån vì vaäy chaùnh
phaùp cuûa Phaät môùi döïng laïi vaø laøm saùng
Lòch söû chuøa Am
101
choùi con ñöôøng tu taäp cuûa Phaät giaùo. Nhaát
laø thaày truï trì daïy ñaâu laø chaùnh tín vaø ñaâu
laø taø tín. Chaùnh tín nghóa laø gì? Taø tín
nghóa laø gì?
Chaùnh tín chæ cho moïi ngöôøi bieát thöïc
haønh ñôøi soáng coù ñaïo ñöùc nhaân baûn - nhaân
quaû soáng khoâng laøm khoå mình, khoå ngöôøi
vaø chuùng sinh, luoân luoân giöõ gìn taâm BAÁT
ÑOÄNG THANH THAÛN, AN LAÏC VAØ VOÂ
SÖÏ baèng phaùp moân NHÖ LYÙ TAÙC YÙ ñeå
taâm luoân luoân ly duïc ly baát thieän phaùp.
Nhôø ñoù môùi thaáy ñöôïc taâm thanh thaûn, an
laïc vaø voâ söï. Chính thaáy ñöôïc taâm nhö vaäy
môùi laø giaûi thoaùt cuûa Phaät giaùo quyù vò coù
bieát khoâng?
Taø tín coù nghóa laø nhöõng phaät töû meâ
tín chuyeân caàu cuùng, tuïng kinh, nieäm Phaät,
nieäm chuù, caàu sieâu, caàu an, xin xaêm, boùi
queû, cuùng sao, giaûi haïn, ñoát tieàn vaøng maõ
v.v... Nhöõng vieäc laøm nhaûm nhí voâ ích nhö
vaäy thöôøng laøm hao taøi toán cuûa cuûa nhöõng
phaät töû. Vaäy maø quyù phaät töû cöù nghe ñaâu
laøm vaäy khoâng chòu suy tö vieäc laøm ñoù ñuùng
hay sai.
Hoøa thöôïng Thích Thoâng Laïc
102
Bôûi trong soá phaät töû ñoâng ñaûo truøng
truøng ñieäp ñieäp ñang theo Phaät giaùo maø
chuùng toâi ñaõ chöùng kieán nhöõng buoåi leã lôùn
cuûa Phaät giaùo. Phaät töû veà chuøa ngaøy caøng
ñoâng nhöng töø laâu bò nhoài nheùt trong ñaàu
nhöõng ñieàu sai Phaät phaùp neân chæ coøn bieát
cuùng baùi, tuïng kinh, nieäm chuù maø cho ñoù laø
söï tu taäp cuûa mình theo Phaät giaùo.
Hình 34. Moät ngoâi thaát
gaïch trong khu phaùt trieån cuûa chuøa Am
Phaät töû coøn voâ minh nhieàu laém vì quyù
thaày daïy sao hoï laøm theo nhö vaäy, chôù hoï
ñaâu coù daùm noùi quyù sö thaày sai. Hoï chæ bieát
tin, bieát laøm neân sö thaày daïy gì hoï cuõng
Lòch söû chuøa Am
103
tin. Bôûi vaäy phaàn ñoâng phaät töû laøm sao am
töôøng lôøi Phaät daïy neân thieáu trí tueä, khoâng
caân nhaéc, khoâng chòu khoù tö duy, cöù nghe
sö thaày daïy ñaâu laøm ñaáy, nhö nhöõng ngöôøi
muø rôø voi. Thaät laø ñaùng thöông nhöng cuõng
raát toäi nghieäp. Vì hoï khoâng saùng suoát neân
môùi ñeå giaùo phaùp meâ tín môùi traøn lan khaép
nöôùc, laâu ngaøy khoâng döùt boû ñöôïc.
Bôûi vaäy ngay töø luùc ñaàu khi noù môùi
truyeàn vaøo Vieät Nam thì moïi ngöôøi ai cuõng
ñoàng loøng chaën ñöùng noù laïi baèng caùch
khoâng laøm theo nhöõng ñieàu taø giaùo meâ tín
thì laøm sao noù truyeàn ñöôïc. Phaûi khoâng
thöa quyù vò?
Trong thôøi ñaïi khoa hoïc, kieán thöùc
cuûa con ngöôøi ñöôïc naâng cao nhôø söï hoïc
roäng hieåu xa neân khoâng deã gì laøm cho hoï
laïi tin theo, chæ coù nhöõng ngöôøi ít hoïc môùi
bieán mình thaønh nhöõng ngöôøi muø quaùng deã
tin, deã laøm theo.
Taø tín laø tin coù coõi Cöïc Laïc Taây
Phöông, laø tin coù linh hoàn ngöôøi cheát, tin
coù theá giôùi sieâu hình, tin coù taø ma, quyû
quaùi, tin coù ñòa nguïc, ngaï quyû, tin coù Thaàn
Thaùnh, Tieân Phaät, tin coù Ngoïc Hoaøng
Hoøa thöôïng Thích Thoâng Laïc
104
Thöôïng Ñeá, Chuùa Trôøi, tin coù coù Thaäp Ñòa
Dieâm Vöông, Thuûy phuû, Thuûy teà, Long
Vöông, Haø Baù, Baø Thuûy v.v... Nhöõng ñieàu taø
tín naøy laø meâ tín.
Nhöõng ñieàu taø tín naøy khoâng phaûi do
lôøi daïy cuûa ñöùc PHAÄT THÍCH CA MAÂU NI.
Caùc ngaøi ñaõ bieán Phaät giaùo thaønh moät Phaät
giaùo meâ tín hoaøn toaøn chòu aûnh höôûng tö
töôûng Nho giaùo, Laõo giaùo.
Nho giaùo vaø Laõo giaùo laø hai toân giaùo
lôùn cuûa ngöôøi Trung Quoác. Nho giaùo do
Khoång Töû chuûû tröông thuyeát TAM CANG
vaø NGUÕ THÖÔØNG, coøn Laõo giaùo do Laõo Töû
chuû tröông thuyeát VOÂ VI. Hai nhaø ñaïi hieàn
trieát tö töôûng lôùn naøy ñaõ trieån khai neàn
vaên hoùa ñaïo ñöùc cuûa ngöôøi Trung Quoác, maø
töø xöa ñeán nay ngöôøi Trung Quoác vaãn moät
loøng toân kính xem hai vò naøy nhö nhöõng
baäc thaày cuûa moïi ngöôøi trong thieân haï.
Caùc nhaø sö Phaät giaùo Trung Quoác
chòu aûnh höôûng vaên hoùa tö töôûng trieát hoïc
cuûa Nho giaùo neân töø söï hieåu bieát ñoù ñaõ
chuyeån thaønh neàn vaên hoùa ñaïo ñöùc Phaät
giaùo Trung Quoác cho toát ñeïp hôn. Nhöng
khoâng ngôø chòu aûnh höôûng cuùng teá cuûa Nho
Lòch söû chuøa Am
105
giaùo maø caùc nhaø sö Phaät giaùo Trung Quoác
laïi bieán neàn vaên hoùa ñaïo ñöùc Phaät giaùo
Trung Quoác thaønh moät neàn vaên hoùa ñaïo
ñöùc Phaät giaùo meâ tín. Doøng vaên hoùa ñaïo
ñöùc Phaät giaùo meâ tín ñoù ñöôïc caùc nhaø sö
ñaët teân laø Tònh Ñoä Toâng vaø bieân soaïn
nhöõng boä kinh saùch ca ngôïi vaø khuyeán
khích tín ñoà tu taäp phaùp moân nieäm Phaät A
Di Ñaø.
Laïi nöõa, coù moät soá nhaø sö Trung Quoác
chòu aûnh höôûng vaên hoùa ñaïo ñöùc tö töôûng
cuûa Laõo Töû. Hoï trieån khai thaønh moät Phaät
giaùo Trung Quoác tuyeät vôøi hôn baát cöù moät
Phaät giaùo naøo ôû trong nöôùc cuõng nhö ôû caùc
nöôùc ngoaøi. Nhöng khoâng ngôø aûnh höôûng
VOÂ VI cuûa Laõo giaùo maø caùc nhaø sö Phaät
giaùo Trung Quoác laïi bieán neàn vaên hoùa ñaïo
ñöùc cuûa Phaät giaùo Trung Quoác thaønh moät
neàn vaên hoùa trieát hoïc taùnh khoâng. Töø khi
trieát hoïc taùnh khoâng ra ñôøi ñaõ ñoán saïch
nhöõng tö töôûng trieát hoïc khaùc trong neàn
vaên hoùa Trung Quoác.
Hoøa thöôïng Thích Thoâng Laïc
106
Hình 35. Khuoân vieân phaùt trieån cuûa chuøa Am
Vôùi tö töôûng naøy caùc nhaø sö Trung
Quoác raát haõnh dieän töï ñaët cho noù caùi teân laø
phaùp moân Toái Thöôïng Thöøa. Phaùp moân Toái
Thöôïng Thöøa töùc laø Phaät giaùo Thieàn Toâng
Trung Quoác baây giôø. Ngöôøi am töôøng Phaät
giaùo Trung Quoác thì thaät laø xoùt xa vaø ñau
buoàn, do kieán giaûi cuûa caùc nhaø sö Trung
Quoác thieáu saùng suoát ñaõ laøm maát goác Phaät
giaùo taïi xöù naøy. Nhö vaäy Phaät giaùo Trung
Quoác chia laøm hai doøng vaên hoùa tö töôûng:
1- Doøng vaên hoùa Phaät giaùo Tònh ñoä
toâng.
Lòch söû chuøa Am
107
2- Doøng vaên hoùa Phaät giaùo Thieàn
toâng.
Coøn Phaät giaùo chaùnh toâng thì khoâng
coøn nöõa, neân ngöôøi Trung Quoác hieän giôø
muoán hieåu Phaät giaùo chæ baèng caùch nghieân
cöùu hai doøng tö töôûng naøy.
Hai neàn vaên hoùa ñaïo ñöùc Phaät giaùo
aáy laïi ñöôïc truyeàn sang qua Vieät Nam, chö
Taêng Vieät Nam tieáp thu maø khoâng daùm
chænh söûa cöù y khuoân maø truyeàn baù, maõi
cho ñeán ñôøi Traàn Nhaân Toâng môùi coù thay
ñoåi chuùt ít baèng söï pha troän Thieàn – Tònh
cuûa Trung Quoác.
Laø ngöôøi Vieät Nam chuùng ta haõy cuøng
chung nhau xaây döïng moät neàn vaên hoùa ñaïo
ñöùc Phaät giaùo tinh roøng cuûa ngöôøi Vieät
Nam, chôù khoâng vay möôïn cuûa moät Phaät
giaùo nöôùc naøo caû, chæ döïa vaøo lôøi daïy
nguyeân thuûy cuûa ñöùc Phaät maø bieân soaïn vaø
giaûng daïy giuùp cho moïi ngöôøi hieåu veà Phaät
giaùo moät caùch roõ raøng, phaân bieät ñöôïc Phaät
giaùo naøo ñuùng vaø Phaät giaùo naøo sai.
CHUØA AM seõ ñi vaøo con ñöôøng chaùnh
Phaät giaùo neân khoâng coøn coù khoùi höông meâ
tín, dò ñoan, laïc haäu nhö CHUØA AM ngaøy
Hoøa thöôïng Thích Thoâng Laïc
108
xöa. Nhôø coù lôøi daïy treân ñaây CHUØA AM
khoâng coøn ñi vaøo neáp cuõ höôùng daãn tín ñoà
theo loái moøn cuûa caùc sö thaày toå xöa.
Hình 36. Khu phaùt trieån cuûa chuøa Am ngaøy nay
CHUØA AM ngaøy nay khoâng tuïng
kinh, khoâng laøm ma chay sieâu ñoä theo kieåu
meâ tín, maø laøm ma chay theo tinh thaàn
khoa hoïc mang ñaày ñuû loøng bieát ôn saâu xa
cuûa nhöõng ngöôøi coøn soáng ñoái vôùi nhöõng
ngöôøi thaân ñaõ maát, “Uoáng nöôùc nhôù
nguoàn, aên quaû nhôù keû troàng caây” neân
vieäc laøm ma chay raát ñôn giaûn, thieát thöïc
cuï theå ít toán keùm. Ñaùm tang chæ daïy caùch
Lòch söû chuøa Am
109
thöùc ma chay theo tinh thaàn thöïc teá cuûa
Phaät Giaùo Vieät Nam khoâng chòu aûnh höôûng
cuûa moät toân giaùo nöôùc naøo caû. Nhaát laø
khoâng theo tinh thaàn tö töôûng “Vaên Coâng
Thoï Mai” cuûa Khoång Töû, Laõo Töû, Trang Töû
Trung Quoác cuùng baùi, teá leã, keøn troáng raäp
rình, roài laïi coøn ñaøn ca xöôùng haùt theo
gioïng eâ, a tuïng nieäm gioïng cao gioïng thaáp
cuûa caùc Taêng, Ni vaø phaät töû.
Hình 37. Khu phaùt trieån cuûa chuøa Am ngaøy nay
Moät ñaùm tang laø moät söï maát maùt coù
gì vui ñaâu maø laïi ñaøn ca troáng phaùch. Thaät
laø moät vieäc laøm sai heát söùc sai sao moïi
ngöôøi khoâng suy tö, nghó laïi xem, laøm nhö
vaäy coù ñuùng khoâng? Sao moïi ngöôøi khoâng
nghó laïi xem laøm ñaùm tang maø nhö laøm
Hoøa thöôïng Thích Thoâng Laïc
110
moät buoåi leã ñaêng quang hay ít cuõng laø moät
ñaùm cuùng ñình. Coù ñuùng nhö vaäy khoâng quyù
vò?
Ñaùm tang coù vui gì maø troáng keøn ñaøn
ca xöôùng haùt raäp rình, laïi coøn möôùn theâm
giaøn nhaïc Taây phöông keøn troáng in oûi laøng
treân xoùm döôùi ñeàu hay bieát.
Hình 38. Nhieàu haøng thaát coù loái ñi trong chuøa AM
Sao ngöôøi ta laøm ma chay maø khoâng
chòu suy nghó, cöù baét chöôùc thaáy ai laøm sao
Lòch söû chuøa Am
111
mình laøm vaäy. Thôøi ñaïi chuùng ta khoâng cho
pheùp laøm moät ñieàu thieáu suy nghó. Khi laøm
moät ñieàu gì thì caàn phaûi suy tö caân nhaéc kyõ
löôõng roài môùi laøm.
- Thöù nhaát laøm seõ khoâng thaát baïi.
- Thöù hai ngöôøi coù trí hoï cho chuùng ta
khoâng phaûi laø keû huû laäu, doát naùt, ngu si, chæ
bieát baét chöôùc laøm theo ngöôøi xöa.
- Thöù ba coù trí saùng suoát phaân bieät
laøm ma chay nhö theá naøo ñuùng vaø nhö theá
naøo sai. Ñuùng coù lôïi ích gì? Vaø sai coù haïi
gì?
Laøm ma chay theo ñuùng tinh thaàn
Phaät giaùo thì chuùng ta haõy nghieân cöùu laïi
taøi lieäu caùch taåm lieäm laøm ma chay cuûa
CHUØA AM höôùng daãn, vì caùch thöùc laøm ma
chay cuûa CHUØA AM laø laøm theo nhöõng lôøi
daïy cuûa ñöùc Phaät.
Laøm ma chay theo lôøi daïy cuûa ñöùc
Phaät trong tinh thaàn daân toäc Vieät Nam laø
traùnh xa nhöõng huû tuïc, meâ tín, laïc haäu, ñoù
laø laøm giaûm bôùt nhöõng söï hao toán nhaûm
nhí raát nhieàu. Coøn laøm moät ñaùm tang theo
kinh saùch phaùt trieån thì phaûi chòu hao toán
tieàn baïc cuùng döôøng trai taêng, vì chö taêng
Hoøa thöôïng Thích Thoâng Laïc
112
thöôøng hay baøy veõ theo kieán giaûi meâ tín
cuùng kieán, tuïng kinh caàu sieâu quaù nhieàu.
Tính töø ngaøy cheát cho ñeán ngaøy laøm tuaàn
maõn tang phaûi hao toán haèng trieäu trieäu baïc
cho caùc thaày sö ngoài trong maùt höôûng baùt
vaøng baèng tieàn cuûa moà hoâi nöôùc maét cuûa
ñaøn na thí chuû laøm ra.
Ngöôøi phaät töû khoâng saùng suoát khoâng
döïa vaøo nhöõng lôøi daïy cuûa ñöùc Phaät trong
kinh saùch nguyeân thuûy maø cöù nghe theo caùc
thaày Ñaïi Thöøa ñaõ laøm hao toán tieàn cuûa maø
coøn bò ngöôøi ta cho raèng laø nhöõng haïng
ngöôøi meâ tín, laïc haäu, ngu si.
Lòch söû chuøa Am
113
Caùch taåm
lieäm ma chay
Caùch thöùc laøm ma chay theo
CHUØA AM daïy nhö döôùi ñaây:
“Khi moät ngöôøi thaân trong gia ñình
maát thì nhöõng ngöôøi trong gia ñình caàn
phaûi lo taåm lieäm, khoâng neân ñeå cho ngöôøi
xa laï laøm coâng vieäc naøy. Vì ñeå cho ngöôøi xa
laï taåm lieäm ngöôøi thaân cuûa mình, coù ñieàu
chi khoâng veä sinh, sô soùt hoï seõ noùi ra cho
Hoøa thöôïng Thích Thoâng Laïc
114
moïi ngöôøi bieát theá naøy theá khaùc, khoâng toát
vaø raát toäi nghieäp cho ngöôøi thaân cuûa mình
ñaõ maát. Vì khi beänh ñau khoâng laøm chuû
ñöôïc thaân neân coù khi tieåu tieän trong quaàn.
Coù leõ khoâng ai muoán nhö vaäy. Phaûi khoâng
quyù vò?
Cho neân traùch nhieäm nhöõng ngöôøi
trong gia ñình khi coù ngöôøi thaân maát thì
phaûi lo taåm lieäm vaø an taùng cho chu ñaùo
ñöøng ñeå ngöôøi beân ngoaøi xen vaøo.
Chuùng toâi thöôøng thaáy vieäc taåm lieäm
ngöôøi thaân trong gia ñình, hoï thöôøng giao
phoù cho Ban Ñaïo Tyø trong toå chöùc cuûa caùc
traïi hoøm, trong ñoù coù nhieàu Taêng Ni tuïng
nieäm. Cho neân ôû ñaây chæ caàn giaù caû soøng
phaúng laø coù ñaày ñuû laøm taát caû vieäc ma chay
theo baøi baûn kinh saùch Ñaïi Thöøa. Coøn
nhöõng ngöôøi thaân trong gia ñình chæ bieát
nghe theo vaø chaáp nhaän chôù khoâng bieát vieäc
laøm ñoù ñuùng sai theo ñuùng Phaät giaùo hay
theo ngoaïi ñaïo, meâ tín hay chaùnh tín, huû
laäu hay tieán boä, aân nghóa hay voâ aân, hoï ñeàu
tai ngô baát bieát. Ai laøm sao cuõng ñöôïc mieãn
laø ñem choân caát cho xong. Noùi theá chôù ñaùm
tang ngöôøi ta thöôøng ñeå töø ba ngaøy cho ñeán
Lòch söû chuøa Am
115
baûy ngaøy vaø coøn hôn theá nöõa neáu ngaøy giôø
khoâng toát bò truøng tang lieân taùng.
Bôûi khoâng hieåu khoâng bieát bieát neân
ñaõ bieán vieäc ma chay trôû thaønh vieäc laøm meâ
tín, laïc haäu, maø coøn noùi leân söï voâ tình ñaõ
ñaùnh maát ñi aân nghóa cuûa nhöõng thaân
ngöôøi coøn soáng ñoái vôùi ngöôøi cheát.
Trong gia ñình coù ngöôøi thaân maát
thì moïi ngöôøi phaûi bình tónh, saùng suoát, vì
coù nhöõng vieäc caàn phaûi laøm nhö sau:
Hình 39. Coång vaøo khu phaùt trieån cuûa
chuøa Am ngaøy nay
Vieäc thöù nhaát: Khi coù moät ngöôøi
thaân maát, vieäc ñaàu tieân phaûi duøng nöôùc aám
vaø laáy khaên saïch lau khaép cô theå cuûa ngöôøi
Hoøa thöôïng Thích Thoâng Laïc
116
thaân maát cho saïch seõ roài thay ñoåi quaàn aùo
môùi, boû boä ñoà cuõ xeáp laïi ngay ngaén ñeå boû
vaøo aùo quan khi taåm lieäm.
Vieäc thöù hai: Laø phaûi mua moät bao
traø khoâ raûi ñeàu döôùi ñaùy aùo quan moät lôùp
khoaûng ñoä 2 phaân. Vì traø seõ ruùt hôi cuûa
ngöôøi cheát giöõ veä sinh chung cho moïi ngöôøi
gia ñình.
Vieäc thöù ba: Laø phaûi mua moät taám
vaûi ba thöôùc chieàu daøi vaø moät thöôùc saùu
chieàu ngang, neáu cö só thì duøng maøu traéng,
coøn tu só thì duøng maøu vaøng. Khoâng coù vaûi
khoå roäng thì hai mieáng vaûi kheùp laïi.
Vieäc thöù tö: Laø phaûi traûi taám vaûi aáy
ra roài ñaët thaân ngöôøi cheát naèm ngay ngaén
giöõa taám vaûi.
Vieäc thöù naêm: Laø phaûi coù boán ngöôøi
thaân trong gia ñình, con trai tröôûng ôû ñaàu
ngöôøi cheát coøn taát caû nhöõng ngöôøi khaùc,
moät ngöôøi ôû döôùi chaân, moät ngöôøi ôû beân
hoâng maët vaø moät ngöôøi ôû beân hoâng traùi moãi
ngöôøi ñeàu naém meùp vaûi ñoàng giôû leân moät
löôït roài ñaët thaân ngöôøi cheát vaøo aùo quan.
Neáu ngöôøi cheát laø nam thì meùp vaûi beân traùi
phuû tröôùc, roài meùp vaûi beân maët phuû keá tieáp
Lòch söû chuøa Am
117
roài ñeán meùp vaûi treân ñaàu vaø cuoái cuøng meùp
vaûi döôùi chaân phuû leân laø xong. Neáu laø
ngöôøi nöõ thì beân maët phuû tröôùc beân traùi
phuû sau. Caùch taåm lieäm ñoù theo qui luaät
nhaân quaû aâm döông. Vì chuùng ta ñang soáng
trong qui luaät nhaân quaû aâm döông, treân
haønh tinh naøy khoâng moät ngöôøi naøo thoaùt
ra khoûi, nhöng taïi sao Taây, Taøu, Nhaät, Myõ
v.v... laø laïi khoâng theo qui luaät naøy maø laïi
taåm lieäm khaùc theo phong tuïc cuûa baûn xöù?
Xin thöa! Vì khoâng laøm ñuùng theo qui
luaät nhaân quaû thì khi sinh cuõng gaëp nhieàu
khoù khaên, coøn khi cheát cuõng ñaâu phaûi deã
daøng. Vì sinh nhö vaäy cheát nhö vaäy laø ñi
ngöôïc laïi qui luaät nhaân quaû neân thoï bieát
bao nhieâu söï ñau khoå. Quyù vò coù thaáy
khoâng?
Thuaän theo qui luaät nhaân quaû thì
soáng cuõng nhö cheát ñeàu ñöôïc bình an yeân
oån, coøn ñi ngöôïc laïi nhaân quaû soáng cuõng
nhö cheát ñeàu thoï khoå voâ vaøn. Do ñoù ñöùc
Phaät daïy con ngöôøi neân coù tri kieán giaûi
thoaùt laø vaäy.
Luùc baây giôø muoán taåm lieäm theo
nhöõng vaät duïng gì thì neân ñeå döôùi chaân
Hoøa thöôïng Thích Thoâng Laïc
118
ngöôøi cheát. Xong ñaäy naép aùo quan vaø ñoùng
ñinh laïi. Chôù khoâng neân cheøn nheùt rôm raï
hoaëc taát caû nhöõng vaät duïng gì khaùc chæ ñeå
thaân ngöôøi cheát nhö ngöôøi naèm nguû laø taát
nhaát. Ñöøng nghó theo kieåu meâ tín ngöôøi
cheát phaûi boù chaët taåm lieäm phaûi cho chaët
chòa ñeå thaân ngöôøi cheát khoâng ñoäng ñaäy
ñöôïc, neáu thaân ngöôøi cheát ñoäng ñaäy laø con
chaùu phaûi beänh ñau. Ñoù laø moät daïng meâ
tín, chôù con ngöôøi ñau beänh laø do nhaân quaû
aùc cuûa ngöôøi ñoù laøm ra, chôù khoâng ai laøm
cho hoï ñau beänh ñöôïc. Nhö quyù vò gieát haïi
caù toâm vaø aên thòt thì quyù vò laøm sao traùnh
thaân beänh ñau, vì nuoâi thaân cuûa quyù vò
baèng söï cheát vaø ñau khoå cuûa caù toâm. Quyù vò
neân nhôù nhaân naøo quaû naáy khoâng ai laøm
quyù vò maø chính quyù vò ñaõ laøm cho quyù vò
khoå, quyù vò coù bieát khoâng?
Vieäc thöù saùu: Laø phaûi coù moïi ngöôøi
trong gia ñình ñoàng khieân aùo quan ñaët
ngay giöõa nhaø, tröôùc aùo quan ñaët moät baøn
thôø nhoû, ñaët aûnh ngöôøi cheát vaø moät lö
höông ñeå moïi ngöôøi ñeán cuùng ñieáu chia
buoàn, nhöng khoâng caàn thaép höông chæ caàn
chaép tay tröôùc di aûnh ngöôøi quaù coá toû loøng
Lòch söû chuøa Am
119
chia buoàn vôùi gia ñình coù ngöôøi thaân maát
maø thoâi.
Xin nhaéc laïi moät laàn nöõa, ngöôøi ñeán
phuùng ñieáu khoâng caàn phaûi thaép höông maø
chæ caàn caép tay tröôùc ngöïc ñaûnh leã ngöôøi
cheát ba leã laø ñuû.
Vieäc thöù baûy: Laø phaûi ñaët aùo quan
vaø baøn thôø nhoû trong nhaø xong thì nhöõng
con chaùu teà töïu ñaûnh leã vaø ngay luùc ñoù
ngöôøi gia tröôûng phaùt vaûi tang cho moïi
ngöôøi trong gia ñình, treû em moät mieáng vaûi
traéng nhoû caøi treân aùo, coøn nhöõng ngöôøi lôùn,
daâu, reå, con trai vaø con gaùi thì ñoäi khaên
traéng phuû kín ñaàu nhö nhau.
Hình 40. Baûng hieäu chuøa Am ngaøy xöa
“LONG AN TÖÏ”
Hoøa thöôïng Thích Thoâng Laïc
120
Vì daâu, reå, con trai vaø con gaùi ñeàu laø
con trong gia ñình caû, khoâng neân phaân chia
con trai con gaùi vaø daâu reå khaùc nhau maø töø
xöa ñaõ coù nhöõng tö töôûng phaân chia giai
caáp heïp hoøi ích kyû trong gia ñình khieán cho
con caùi trong nhaø giaûm loøng yeâu thöông
nhau, maát ñoaøn keát. Vì hoï cöù nghó raèng con
trai con gaùi laø maùu muû coøn daâu reå laø ngöôøi
döng nöôùc laõ. Nhöõng tö töôûng naøy ñaõ khieán
tình caûm con ngöôøi cuõng bò maát maùt raát
nhieàu. Chuùng ta haõy maïnh daïn deïp saïch
nhöõng tö töôûng chia caét tình yeâu thöông
cuûa nhöõng ngöôøi thaân trong gia ñình. Tuy
khoâng bieát nhau thì hoï coøn laø ngöôøi xa laï
trong gia ñình, nhöng tình yeâu thöông cuûa
chuùng ta ñoái vôùi hoï, hoï vaãn laø moät ngöôøi
Vieät Nam yeâu thöông cuûa chuùng ta trong
moät nöôùc. Cho neân khi hoï laø moät ngöôøi
thaân trong gia ñình thì duø laø con trai, con
gaùi, daâu, reå ñeàu toân troïng yeâu thöông nhau
nhö anh em ruoät thòt trong moät nhaø, ñöøng
coù tö töôûng phaân chia nhö töø xöa ñeán naøy
laø chuùng ta coøn keùm vaên minh tieán boä treân
tình caûm con ngöôøi. Ngaøy nay chuùng ta
phaûi tieán boä hôn ngaøy xöa, tieán boä moïi maët
trong ñoù coù tình caûm con ngöôøi.
Lòch söû chuøa Am
121
Sau khi choân caát xong trôû veà nhaø thì
khaên traéng ñöôïc traû laïi nôi baøn thôø, chæ
moïi ngöôøi coøn mang treân ngöôøi moät mieáng
vaûi traéng nhoû nôi ngöïc neáu aùo vaûi maøu ñen,
coøn aùo vaûi maøu traéng thì vaûi tang phaûi
baèng mieáng vaûi maøu ñen.
Vieäc thöù taùm: Laø ngöôøi cheát khoâng
neân ñeå laâu vì ñeå laâu laøm maát veä sinh
chung, vì vaäy saùng cheát chieàu choân, chieàu
cheát saùng choân, coøn coù ñieàu kieän ñeå laâu thì
chæ neân moät ngaøy ñeâm maø thoâi. Ñoù laø vì coù
con em chaùu ôû xa chöa veà kòp.
Vieäc thöù chín: Khoâng neân röôùc thaày
chuøa tuïng nieäm caàu sieâu vì ngöôøi cheát ñaõ
theo nghieäp taùi sinh luaân hoài ngay lieàn khi
cheát coøn ñaâu maø caàu sieâu. Ñoù laø moät vieäc
laøm muø quaùng meâ tín.
Vieäc thöù möôøi: Khoâng neân röôùc
nhaïc troáng keøn laøm aàm ó, ñaùm ma laø nôi
maát maùt ñau buoàn, coù gì vui ñaâu maø keøn
troáng. Vaø nhaát laø ñaây khoâng phaûi choã buoân
baùn thaân ngöôøi cheát ñeå laáy tieàn. Vaäy neân
traùnh ñaøn keøn troáng, vì ñaøn keøn troáng laøm
aàm ó baùo tin cho moïi ngöôøi bieát ñeå ñeán
Hoøa thöôïng Thích Thoâng Laïc
122
cuùng ñieáu teá leã. Ñoù laø caùch thöùc ñem thaây
ngöôøi cheát ra buoân baùn.
Vieäc thöù möôøi moät: Khi ñöa aùo
quan leân xe tang ñeå ñi choân caát thì khoâng
neân raûi giaáy tieàn vaøng maõ theo ñöôøng laøm
maát veä sinh chung trong moâi tröôøng soáng.
Vaø nhaát laø khoâng neân röôùt moät oâng thaày
chuøa ngoài tuïng nieäm eâ a treân xe tang. Ñoù laø
hình thöùc laïc haäu meâ tín thieáu vaên hoùa
khoâng khoa hoïc.
Hình 41. Taûng ñaù nôi HT Truï trì
toïa thieàn suoát ñeâm ngaøy
Vieäc thöù 12: Haï huyeät, khi xe tang
ñeán nôi thì aùo quan chuyeån töø treân xe ñeán
huyeät ñeå aùo quan ngay ngaén treân huyeät vaø
Lòch söû chuøa Am
123
luùc baáy giôø con caùi taäp trung laïi ñaûnh leã
laàn cuoái cuøng. Sau khi con caùi ñaûnh leã xong
thì aùo quan töø töø haï huyeät.
Vieäc thöù 13: Khi choân caát xong moïi
ngöôøi ñoàng trôû veà nhaø vaø ñaët baøn thôø ngöôøi
maát nôi trang nghieâm nhaát trong nhaø ñeå
haøng ngaøy con chaùu töôûng nhôù coâng ôn cuûa
ngöôøi ñaõ maát.
Vieäc thöù 14: Khoâng neân môû cöûa maõ,
trong ba ngaøy chuùng ta ñeán thaêm moä vaø
ñaép söûa sang laïi cho saïch seõ hoaëc xaây mo6j
ñeå phaàn moä ñöôïc beàn laâu vaø haèng naêm veà
thaêm vieáng (Taûo moä).
Vieäc thöù 15: Haèng ngaøy ñeán giôø aên
caû gia ñình xuùm laïi aên thì neân ñeå moät ñoâi
ñuõa vaø moät caùi baùt, moïi ngöôøi trong nhaø
ñeàu môøi ngöôøi cheát aên côm, nhaát laø ngöôøi
gia tröôûng, töôûng chöøng nhö ngöôøi coøn
soáng, chöù khoâng neân ñem côm cuùng treân
baøn thôø.
Vieäc thöù 16: Tuaàn thaát. Nhöõng
thaùng ñaàu môùi maát chuùng ta chia ra laøm ba
tuaàn thaát. Tuaàn thaát thöù nhaát laø baûy ngaøy;
tuaàn thaát thöù hai laø 21 ngaøy; tuaàn thaát thöù
ba laø 49 ngaøy. Trong nhöõng ngaøy tuaàn thaát
Hoøa thöôïng Thích Thoâng Laïc
124
aáy chuùng ta laøm moät böõa côm môøi nhöõng
ngöôøi naøo ñaõ giuùp chuùng ta trong vieäc ma
chay ñeán duøng böõa côm thaân maät ñeå chuùng
ta toû loøng bieát ôn vôùi nhöõng ngöôøi baïn thaân
naøy.
Vieäc thöù 17: Sau moät naêm maát
chuùng ta laøm moät böõa côm vaø con chaùu veà
ñaày ñuû ngöôøi gia tröôûng nhaéc ñeán coâng ôn
cuûa ngöôøi ñaõ maát ñoái vôùi gia ñình vaø ñoái
vôùi queân höông toå quoác.
Hình 42. Thaày Thích Thoâng Laïc luùc ôû Hoøn
Sôn môùi veà Traûng Baøng
Lòch söû chuøa Am
125
Vieäc thöù 18: Ñeán naêm thöù hai sau
khi maát cuõng laøm moät maâm côm môøi con
chaùu veà ñuû maët ngöôøi gia tröôûng tuyeân boá
maõn tang vaø thu hoài nhöõng mieáng vaûi
traéng nhoû vaø ñem ñoát. Töø ñaây veà sau khoâng
coøn ai mang tang khoù nöõa.
Möôøi taùm ñieàu caàn phaûi laøm trong
vieäc ma chay khi coù ngöôøi thaân maát laø
chaùnh tín trong Phaät giaùo, xin quyù phaät töû
neân löu yù ñeå traùnh nhöõng vieäc laøm muø
quaùng, meâ tín, laïc haäu maø töø xöa ñeán nay
ngöôøi ta ñaõ truyeàn thöøa nhau thaønh moät
phong tuïc huû laäu vay möôïn neàn vaên hoùa
cuûa Phật giaùo Trung Quoác thieáu tính khoa
hoïc, thieát thöïc cuï theå.
Cho neân taát caû nhöõng vaên hoùa ñöôïc
truyeàn thöøa töø xöa ñeán nay, khoâng phaûi
nhöõng vaên hoùa naøo ñeàu ñuùng heát. Vaên hoùa
truyeàn thöøa coù nhöõng caùi ñuùng, nhöng cuõng
coù nhöõng caùi sai, caùi sai thì maïnh daïn maø
deïp boû vaø caùi ñuùng thì neân duy trì nhöng
phaûi chuyeån thaønh moät neàn vaên hoùa Vieät
Nam, chôù khoâng kheùo vaên hoùa Vieät Nam
maø laïi thaønh moät neàn vaên hoùa lai caêng cuûa
nhöõng nöôùc ngoaøi.
Hoøa thöôïng Thích Thoâng Laïc
126
Trong nöôùc chuùng ta coù bao nhieâu
nhaø tri thöùc Vieät Nam oâng naøo cuõng coù
baèng tieán só theá maø vaên hoùa Vieät Nam
trong vieäc ma chay xuaát phaùt ôû ñaâu xin quyù
vò haõy traû lôøi? Hay baûo raèng Vieät Nam
khoâng coù neàn vaên hoùa ma chay thì sai.
Coù ngöôøi soáng töùc laø phaûi coù ngöôøi
cheát, coù ngöôøi cheát laø phaûi coù ma chay. Vaäy
vieäc laøm ma chay phaûi coù baøi baûn, nghi
thöùc roõ raøng, chôù khoâng phaûi vay möôïn
vieäc ma chay cuûa nöôùc khaùc maø aùp duïng
laøm vieäc ma chay cho nöôùc mình. Moãi daân
toäc ñeàu coù neàn vaên hoùa khaùc nhau, vaäy
chuùng ta haõy trieån khai neàn vaên hoùa cuûa
daân toäc trong ñoù coù vaên hoùa ma chay cuûa
nöôùc mình. Chuùng ta laø moät daân toäc anh
huøng baát khuaát moïi theá löïc cuûa ngoaïi bang.
Cho neân chuùng ta khoâng caàn vay möôïn vaên
hoùa ma chay cuûa nöôùc naøo caû. Vaø nhö vaäy
môùi xöùng ñang laø moät nöôùc ñoäc laäp vaên hoùa
tö töôûng ngang haøng vôùi caùc nöôùc treân theá
giôùi.
Ñieàu naøy chuùng ta ñaõ thaáy raát roõ töø
xöa ñeán nay vieäc laøm ma chay cuûa daân toäc
Vieät Nam ñeàu chòu aûnh höôûng vaên hoùa
Lòch söû chuøa Am
127
Trung Quoác. Khoâng ngôø Vieät Nam chæ baét
chöôùc laøm ma chay theo neàn vaên hoùa laïc
haäu meâ tín cuûa Trung Quoác, neân ngöôøi Vieät
Nam phaûi chòu tieâu hao moät soá tieàn quaù lôùn
nhaûm nhí khoâng mang tính chaát ñaïo ñöùc
lôïi ích thieát thöïc cho ñôøi soáng vaät chaát vaø
tinh thaàn cuûa daân toäc Vieät Nam.
Hình 43. Khu vöïc ñang phaùt trieån cuûa Chuøa Am
Chuùng ta laø ngöôøi Vieät Nam phaûi
soáng trong neàn vaên hoùa ñaïo ñöùc cuûa Vieät
Nam. Neàn vaên hoùa ñaïo ñöùc cuûa Vieät Nam
khoâng phaûi töø treân trôøi rôi xuoáng maø chính
töø nhöõng con ngöôøi Vieät Nam bieát laøm ra.
Nhöõng ngöôøi Vieät Nam coù trình ñoä
kieán thöùc tieâu bieåu, hieåu bieát saâu roäng thì
Hoøa thöôïng Thích Thoâng Laïc
128
neân cuøng nhau ngoài laïi hoïp baøn veà vaên hoùa
ñaïo ñöùc cuûa daân toäc Vieät Nam töø xöa ñaõ
truyeàn thöøa ñeán nay.
Tinh thaàn vaên hoùa ñaïo ñöùc aáy, chuùng
ta phaûi loïc löøa caùi naøo khoâng chòu aûnh
höôûng cuûa neàn vaên hoùa nöôùc ngoaøi ñoù laø
neàn vaên hoùa ñaïo ñöùc cuûa Vieät Nam. Khi
chuùng ta loaïi tröø vaên hoùa ñaïo ñöùc cuûa nöôùc
ngoaøi ra khoûi thì chuùng trieån khai neàn vaên
hoùa ñaïo ñöùc cuûa Vieät Nam. Tuy raèng noù
chöa ñöôïc ñaày ñuû thì chuùng ta hoïp nhau goùp
yù döïng laïi nhöõng haønh ñoäng vaên hoùa ñaïo
ñöùc naøo coøn thieáu, laøm cho noù ñaày ñuû hôn,
chôù khoâng ñöôïc laáy neàn vaên hoùa ñaïo ñöùc
cuûa nöôùc ngoaøi caûi löông thaønh neàn vaên
hoùa ñaïo ñöùc cuûa nöôùc mình thì khoâng ñöôïc.
Muoán laäp thaønh moät neàn vaên hoùa ñaïo
ñöùc maø khoâng bò aûnh höôûng cuûa moät neàn
vaên hoùa nöôùc naøo caû thì phaûi döïa vaøo naêm
ñieàu ñaïo ñöùc cuûa loaøi ngöôøi. Naêm ñieàu ñaïo
ñöùc naøy noù khoâng thuoäc veà moät toân giaùo
naøo caû, noù cuõng khoâng thuoäc veà moät neàn
vaên hoùa ñaïo ñöùc truyeàn thoáng naøo caû, noù laø
vaên hoùa ñaïo ñöùc cuûa loaøi ngöôøi töø khi coù
Lòch söû chuøa Am
129
loaøi ngöôùi. Naêm ñieàu vaên hoùa ñaïo ñöùc naøy
goàm coù:
1- Ñöùc hieáu sinh
2- Ñöùc ly tham
3- Ñöùc chung thuûy
4- Ñöùc thaønh thaät
5- Ñöùc minh maån
Ñoù laø neàn ñaïo ñöùc nhaân baûn – nhaân
quaû soáng khoâng laøm khoå mình, khoå ngöôøi
vaø khoå taát caû chuùng sinh. Khi chuùng ta
muoán xaây döïng moät neàn vaên hoùa ñaïo ñöùc
cuûa daân toäc Vieät Nam thì neân döïa vaøo naêm
ñaïo ñöùc naøy, trong naêm ñaïo ñöùc naøy ñaïo
ñöùc naøo maø neàn vaên hoùa ñaïo ñöùc cuûa Vieät
Nam chöa coù thì chuùng ta trieån khai thaønh
vaên hoùa ñaïo ñöùc cuûa Vieät Nam, coøn ñaïo ñöùc
naøo ñaõ coù thì chuùng ta laøm cho noù saùng toû
cuûa neàn vaên hoùa ñaïo ñöùc Vieät Nam ñaõ
truyeàn thoáng.
Muoán cho neàn vaên hoùa ñaïo ñöùc cuûa
Vieät Nam laø cuûa daân toäc Vieät Nam thì
chuùng ta phaûi loaïi tröø nhöõng vaên hoùa laïc
haäu, meâ tín cuûa caùc nöôùc ngoaøi vaø ngay caû
cuûa toå tieân chuùng ta ñaõ truyeàn thöøa töø xöa
Hoøa thöôïng Thích Thoâng Laïc
130
ñeán nay noù ñaõ trôû thaønh nhöõng phong tuïc
taäp quaùn cuûa daân toäc Vieät Nam thì chuùng ta
cuõng phaûi quyeát taâm maïnh meõ loaïi tröø
nhöõng ñieàu meâ tín, chôù khoâng theå baûo thuû
“xöa baøy nay laøm”.
Nhieäm vuï cuûa chuùng ta laø phaûi döïng
laïi neàn vaên hoùa ñaïo ñöùc Vieät Nam ñuùng
nghóa cuûa noù ñeå con chaùu chuùng ta sau naøy
thöøa höôûng vaø ñöôïc soáng trong neàn vaên hoùa
ñaïo ñöùc Vieät Nam thaät söï cuûa noù khoâng
laøm khoå mình khoå ngöôøi vaø khoå taát caû
chuùng sinh. Nhôø ñoù con chaùu cuûa chuùng ta
môùi trôû thaønh nhöõng ngöôøi nhaân aùi môùi
xöùng ñaùng laø con Tieân chaùu Roàng; môùi xöùng
ñaùng laø daân toäc Vieät Nam anh huøng; môùi
xöùng ñang laø con chaùu Tröng Vöông, Trieäu
AÅu, Lyù Thöôøng Kieät, Traàn Höng Ñaïo, Leâ
Lôïi, Quang Trung, Hoà Chí Minh.
CHUØA AM seõ laøm vieäc naøy vaø nhaát
ñònh thaønh coâng trong vieäc döïng laïi neàn
vaên hoùa ñaïo ñöùc Vieät Nam maø khoâng bò
aûnh höôûng cuûa moät neàn vaên hoùa ñaïo ñöùc
cuûa nöôùc ngoaøi cuõng nhö khoâng bò aûnh
höôûng sinh hoaït laïc haäu meâ tín xa xöa.
Lòch söû chuøa Am
131
Laø ngöôøi Vieät Nam chuùng ta haõy hoïc
vaø soáng ñuùng vôùi neàn vaên hoùa ñaïo ñöùc cuûa
ngöôøi Vieät Nam. Neàn ñaïo ñöùc vaên hoùa cuûa
ngöôøi Vieät Nam ñöôïc döïng laïi baèng naêm
ñöùc haïnh cuûa loaøi ngöôøi. Vì theá, moïi coâng
daân Vieät Nam phaûi hoïc taäp vaø aùp duïng vaøo
ñôøi soáng, noù seõ mang laïi tình thöông yeâu
con ngöôøi ñoái vôùi con ngöôøi, noù seõ mang laïi
söï soáng bình an cho nhau, khoâng coøn ai laøm
khoå ai.
Hình 44. Nhaø khaùch trong khu phaùt trieån cuûa
Chuøa Am ngaøy nay
Nhaát ñònh khi neàn vaên hoùa ñaïo ñöùc
naøy ñöôïc phoå caäp ñeán moïi töøng lôùp nhaân
Hoøa thöôïng Thích Thoâng Laïc
132
daân Vieät Nam thì Ñaát nöôùc chuùng ta khoâng
coøn ai hôn thua tranh chaáp nhaø cöûa, ruoäng
vöôøn, tieàn taøi, danh lôïi v.v... khoâng coøn
xung ñoät vaø chieán tranh nöõa.
Lòch söû chuøa Am
133
Giaùo trình
tu hoïc
CHUØA AM ngaøy nay chuyeân
giaûng daïy ñaïo ñöùc nhaân baûn – nhaân quaû
soáng khoâng laøm khoå mình, khoå ngöôøi vaø
khoå taát caû chuùng sinh. Khi ñaõ hoïc ñaïo ñöùc
xong thaày truï trì lieàn daïy nhöõng phöông
phaùp tu taäp laøm chuû SINH, GIAØ, BEÄNH,
CHEÁT cuûa ñöùc PHAÄT THÍCH CA MAÂU NI.
Cho neân phaät töû ôû khaép nôi trong nöôùc
cuõng nhö ôû ngoaïi quoác laàn löôïc veà tu taäp taïi
CHUØA AM khieán CHUØA AM coù haøng traêm
ngoâi nhaø nhoû 3 x 4 moïc leân nhö naám. Hieän
giôø CHUØA AM coù ñeán 260 ngoâi nhaø nhoû.
Hoøa thöôïng Thích Thoâng Laïc
134
Chuøa AM phaùt trieån ñöôïc nhö ngaøy
hoâm nay thì cuõng neân nhôù laïi nhöõng ngaøy
qua. Thaùng 9 naêm 1980 meï thaày truï trì qua
phaàn. Thaày söûa sang laïi ngoâi nhaø cuûa meï ôû
trôû thaønh nhaø thôø Toå tieân, oâng baø trong ñoù
thôø boá, meï cuûa thaày. Hieän giôø ngoâi nhaø aáy
ôû sau nhaø khaùch. Sau khi meï maát thaày truï
trì taäp trung trieån khai nhöõng kinh nghieäm
tu taäp cuûa mình ñaõ laøm chuû thaân taâm ñeå
giuùp cho nhöõng ngöôøi höõu duyeân tu taäp.
Hình 45. Coång vaøo khu phaùt trieån cuûa chuøa Am
Thaày truï trì trieån khai kinh nghieäm
tu taäp cuûa mình döïa theo chaùnh phaùp cuûa
Phaät thuoäc kinh Nikaya do HT Minh Chaâu
dòch, ñeå höôùng daãn moïi ngöôøi tu taäp theo
Lòch söû chuøa Am
135
chaùnh phaùp cuûa Phaät vaø laøm chuû boán söï
ñau khoå cuûa kieáp ngöôøi (Sinh, giaø, beänh,
cheát). Nhaát laø thaày chæ thaúng cho moïi ngöôøi
bieát caùi sai trong ñaïo Phaät hieän giôø raát
nhieàu, töø caùc boä kinh saùch phaùt trieån.
Nhöõng kinh saùch naøy ñeàu thuoäc veà Phaät
giaùo Haùn taïng, Vieät Nam khoâng coù kinh
saùch Phaät giaùo. Bôûi vaäy, ñoái vôùi Phaät giaùo
Vieät Nam kinh saùch coøn ngheøo naøn chæ coù
vay möôïn nöôùc ngoaøi.
Maät Toâng thuoäc veà Phaät giaùo Taây
Taïng v.v... Töø Taây Taïng caùc sö thaày ñem
buøa chuù truyeàn sang qua caùc nöôùc Thaùi Lan,
Mieán Ñieän, Campuchia roài truyeàn sang qua
Vieät Nam, bieán cho Vieät Nam coù moät soá
thaày buøa, thaày ngaûi chuyeân trò beänh tröø taø
ma yeåm quyû v.v... taïo ra nhöõng tö töôûng meâ
tín, laïc haäu. Khi vaøo Vieät Nam taát caû
nhöõng giaùo phaùp naøy ñeàu laø taø giaùo ngoaïi
ñaïo möôïn nhaõn hieäu Phaät giaùo ñeå deã beà
löôøng gaït tín ñoà Phaät giaùo Vieät Nam.
Nhöõng kinh saùch naøy thuoäc veà vaên
hoùa Phaät giaùo nöôùc ngoaøi, nhöng töø xöa ñeán
nay Phaät giaùo Vieät Nam laïi laáy ñoù laøm vaên
hoùa cuûa mình.
Hoøa thöôïng Thích Thoâng Laïc
136
Ñem vaên hoùa meâ tín cuûa nöôùc ngoaøi
laøm vaên hoùa cuûa mình khieán cho nhaân daân
Vieät Nam meâ tín, laïc haäu, muø quaùng, laøm
hao tieàn toán cuûa vì cuùng baùi caàu sieâu, caàu
an, ñoát tieàn vaøng maõ, thaät laø voâ minh,
khoâng saùng suoát ñeå roài töï bieán noù thaønh
moät phong tuïc taäp quaùn laïc haäu, meâ tín
truyeàn thoáng cuûa daân toäc Vieät Nam töø xa
xöa oâng baø truyeàn laïi cho con chaùu ñeán
ngaøy nay. Thaät laø moät ñieàu sai laïc heát söùc,
nhöng baây giôø muoán cho nhaân daân deïp boû
thì khoâng phaûi deã, khoâng phaûi trong moät
ngaøy hay hai ngaøy maø boû xuoáng ngay lieàn
ñöôïc.
Qua caùc trieàu ñaïi ngöôøi Vieät Nam raát
saùng suoát veà toân giaùo, bieát roõ toân giaùo laø
moät nhu caàu caàn thieát cho tinh thaàn cuûa
daân toäc. Hieåu ñöôïc ñieàu naøy Traàn Nhaân
Toâng, moät oâng vua Vieät Nam am töôøng
Thieàn Toâng Phaät giaùo Trung Quoác, Ngöôøi coù
saùng kieán muoán bieán vaên hoùa Thieàn Toâng
Trung Quoác thaønh vaên hoùa Thieàn Toâng Vieät
Nam. Vì theá môùi coù phaùi thieàn Truùc Laâm ra
ñôøi maø tín ñoà Phaät giaùo Vieät Nam goïi laø
Thieàn Toâng Vieät Nam.
Lòch söû chuøa Am
137
Thieàn Toâng Vieät Nam khoâng coù gì
chuyeân roøng cuûa Vieät Nam caû. Neáu xeùt cho
kyõ thì Traàn Nhaân Toâng cuõng döïa vaøo Thieàn
Toâng, Tònh Ñoä Toâng cuûa Phaät giaùo Trung
Quoác chaép vaù laïi thaønh Thieàn Toâng Vieät
Nam. Cho neân Thieàn Toâng Vieät Nam chaúng
coù phaùp moân naøo tu taäp môùi meû caû, chæ daãm
laïi loái moøn caùc phaùp haønh thieàn cuûa thieàn
Trung Quoác maø thoâi.
Taïi sao Traàn Nhaân Toâng laø moät nhaø
vua anh minh maø khoâng laáy kinh saùch
nguyeân thuûy cuûa Phaät giaùo trieån khai thaønh
Thieàn Toâng Vieät Nam?
Coù leõ luùc baáy giôø kinh saùch nguyeân
thuûy cuûa Phaät giaùo chöa ñöôïc truyeàn sang
qua Vieät Nam, chæ coù ba taïng kinh baèng chöõ
Haùn cuûa Trung Quoác. Tuy raèng trong taïng
kinh Phaät giaùo cuûa Trung Quoác coù kinh A
Haøm, nhöng luùc baáy giôø vua Traàn Nhaân
Toâng cuõng chòu aûnh höôûng kinh saùch Ñaïi
Thöøa raát naëng neân khoâng quan taâm laém,
nhaát laø nhöõng boä kinh naøy laïi mang teân
“TIEÅU THÖØA”. Caùi teân khoâng gôïi ñöôïc söï
chuù yù cuûa ngöôøi khaùc, neân vua Traàân Nhaân
Toâng cuõng laø moät con ngöôøi bình thöôøng, vì
Hoøa thöôïng Thích Thoâng Laïc
138
theá Ngaøi laáy nhöõng boä kinh mang teân “TOÁI
THÖÔÏNG THÖØA” ñeå trieån khai thaønh Phaät
Giaùo Thieàn Toâng Vieät Nam nhö chuùng ta
ñaõ bieát ngaøy hoâm nay noù coù teân laø “TRUÙC
LAÂM YEÂN TÖÛ”.
Traûi qua thôøi gian tu hoïc Thieàn Toâng
cuûa thieàn Trung Quoác thaày truï trì caûm
nhaän noù khoâng phaûi cuûa Phaät giaùo maø cuûa
caùc toå sö Phaät giaùo Trung Quoác kieán giaûi
vieát ra thaønh kinh saùch daïy ngöôøi tu taäp
theo kieåu Trung Quoác, neân ngöôøi tu taäp raát
ñoâng nhöng keát quaû thì khoâng coù moät vò toå
sö naøo laøm chuû ñöôïc sinh, giaø, beänh, cheát
gioáng nhö ñöùc Phaät Thích Ca Maâu Ni. Do
söï hieåu bieát naøy thaày truï trì CHUØA AM laïi
chòu khoù nghieân cöùu kinh saùch nguyeân thuûy
do hoøa thöôïng Minh Chaâu dòch vaø cuoái cuøng
thaày tu taäp ñaõ laøm chuû sinh, giaø, beänh, cheát
khoâng coøn khoù khaên vaø meät nhoïc.
Nhöõng ngöôøi ñeä töû ñaàu tieân cuûa Thaày
laø meï Thaày, em Thaày vaø moät ñöùa chaùu cuûa
Thaày, keá tieáp laø boán ngöôøi Phaät töû ôû boán
tænh khaùc nhau ñeán xin tu hoïc taïi CHUØA
AM. Thaày truï trì ñeán trình baùo vôùi chaùnh
quyeàn coâng an ñòa phöông xaõ Gia loäc ñeå xin
Lòch söû chuøa Am
139
cho hoï taïm truù, vaøo chieàu hai giôø cuøng ngaøy
thì coâng an huyeän Traûng Baøng môøi boán
ngöôøi naøy giam laïi moät ñeâm ñeå ñieàu tra.
Nhöng cuoái cuøng boán ngöôøi naøy ñöôïc traû veà
cho ôû tu taäp, nhöng boán ngöôøi coù moät ngöôøi
sôï quaù neân xin veà khoâng daùm ôû tu.
Khi chaùnh quyeàn hieåu roõ muïc ñích
cuûa CHUØA AM laø laøm lôïi ích cho daân cho
nöôùc, neân CHUØA AM nhaän ngöôøi vaøo tu hoïc
raát deã daøng khoâng phaûi laøm giaáy tôø thuû tuïc
khoù khaên, khi coù ngöôøi ñeán CHUØA AM tu
hoïc thì chæ ñaêng kyù hoï teân vaø nôi thöôøng
truù cuûa hoï taïi coâng an xaõ ñeå ñöôïc taïm truù.
Suoát 34 naêm trôøi CHUØA AM môû cöûa
ñoùn nhaän moïi ngöôøi khaép nöôùc vaø caû nhöõng
ngöôøi Vieät coù quoác tòch ngoaïi quoác vaãn ñöôïc
töï do ñaêng kyù taïm truù ôû xaõ laø ñöôïc yeân taâm
tu hoïc.
Suoát 34 naêm trôøi ngöôøi ra, keû vaøo
khoâng bieát bao nhieâu maø keå, nhöng khoâng
bao giôø coù moät ngöôøi xaáu, coù tieàn aùn, tieàn
söï vaø nhöõng ngöôøi nghieän ngaäp xì ke, ma
tuùy vaøo ñaây nuùp boùng, ñeå huùt chích, ñeå laøm
vieäc phi phaùp luaät. Taïi sao suoát thôøi gian
Hoøa thöôïng Thích Thoâng Laïc
140
daøi nhö vaäy laïi khoâng coù keû xaáu vaøo ñaây
nuùp boùng?
ÔÛ CHUØA AM coù boán ñieàu kieän maø
ngöôøi coù tieàn aùn, tieàn söï vaø nhöõng ngöôøi
nghieän ngaäp khoâng theå ñeán ñaây aån naùu laøm
nhöõng ñieàu phi phaùp ñoù ñöôïc. Ñoù laø:
- Thöù nhaát laø nôi ñaây daïy ngöôøi tu
hoïc ñaïo ñöùc nhaân baûn – nhaân quaû soáng
khoâng khoå mình khoå ngöôøi. Vì theá, nhöõng
ngöôøi cöôùp cuûa gieát ngöôøi hay nhöõng keû
troäm caép hoaëc nhöõng ngöôøi huùt chích ñöôïc
nghe nhöõng baøi hoïc ñaïo ñöùc khoâng laøm khoå
mình khoå ngöôøi thì raát xaáu hoå neân vaøo tu
vieän seõ töï nguyeän töø boû ñeå trôû thaønh ngöôøi
toát. Coøn nhöõng ngöôøi naøo thaáy boû khoâng
ñöôïc thì khoâng daùm vaøo xin ôû vì raát ngaïi
nguøng vôùi moïi ngöôøi. ÔÛ Tu Vieän Chôn Nhö
coù nhieàu Phaät töû nghieän thuoác laù, röôïu raát
naëng, nhöng ñeán ñaây ñöôïc thaày truï trì
khích leä giôùi luaät ñöùc haïnh khoâng laøm khoå
mình khoå ngöôøi vaø nhaát laø thaáy trong
chuùng khoâng ai huùt thuoác laù vaø uoáng röôïu
neân nhöõng phaät töû naøy quyeát taâm cai
nghieän baèng phöông phaùp nhieáp taâm maø
Lòch söû chuøa Am
141
thaày truï trì ñaõ höôùng daãn, cuoái cuøng hoï ñaõ
cai nghieän ñöôïc.
- Thöù hai trong tu vieän soáng chæ aên
ngaøy moät böõa, khoâng ñöôïc aên phi thôøi, ai
aên phi thôøi thì noäi qui tu vieän ghi roõ raøng
treân bia ñaù khieán cho moïi ngöôøi coøn aên phi
thôøi khoâng daùm ñeán.
- Thöù ba soáng ñoäc cö, khoâng ñöôïc noùi
chuyeän vôùi baát moät ngöôøi naøo caû. Do söï
soáng moät mình neân ít ai chòu noåi söï coâ ñôn
neân khoâng daùm vaøo tu vieän. Vì khi vaøo thì
khoâng ñöôïc ñi tôùi ñi lui maø phaûi soáng trong
thaát moät mình khoâng baø con thaân thuoäc
hay baïn beø tôùi lui noùi chuyeän.
- Thöù tö nôi ñaây daïy ngöôøi tu taäp laøm
chuû sinh, giaø, beänh, cheát. Neân phaûi tu taäp
ngaøy ñeâm khoâng bieáng treå ñöôïc, phaûi sieâng
naêng thöùc khuya daäy sôùm. Ñoù cuõng laø moät
ñieàu khieán nhöõng ngöôøi löôøi bieáng tham
lam troäm caép, huùt chích khoâng daùm ñeán tu
vieän Chôn Nhö.
Cho neân moïi ngöôøi vaøo ñaây phaûi theo
boán ñieàu treân ñaây giöõ gìn vaø coøn phaûi sieâng
naêng tu taäp theo thôøi khoùa, neáu löôøi bieáng
vaøo ñaây aên nguû nghæ phi thôøi seõ bò nhaéc
Hoøa thöôïng Thích Thoâng Laïc
142
nhôû caûnh caùo, nhaát laø phaûi giöõ gìn 10 giôùi
tu só nghieâm chænh, neáu ai vaøo ñaây maø
khoâng giöõ gìn möôøi giôùi thì khoâng ñöôïc
chaáp nhaän. Möôøi giôùi tuy khoâng coù gì khoù
nhöng ngöôøi ta khoù giöõ gìn troïn veïn.
Möôøi giôùi goàm coù:
1- Khoâng neân saùt sinh.
2- Khoâng neân tham lam troäm caép,
khoâng neân laáy cuûa khoâng cho.
3- Khoâng neân daâm duïc.
4- Khoâng neân noùi doái.
5- Khoâng neân uoáng röôïu.
6- Khoâng neân trang ñieåm.
7- Khoâng neân nghe ca haùt vaø töï ca
haùt.
8- Khoâng neân naèm giöôøng cao roäng
lôùn.
9- Khoâng neân aên uoáng phi thôøi.
10- Khoâng neân caát giöõ tieàn baïc.
Vì CHUØA AM laø nôi tu haønh neân giôùi
luaät phaûi nghieâm chænh, neáu khoâng nghieâm
chænh thì chính baûn thaân ngöôøi tu só ñaõ
Lòch söû chuøa Am
143
xem thöôøng giôùi luaät ñöùc haïnh cuûa Phaät,
khi ñaõ xem thöôøng giôùi luaät ñöùc haïnh cuûa
Phaät thì coøn tu taäp phaùp moân naøo ñöôïc. Xin
quyù vò nhôù con ñöôøng tu taäp theo Phaät giaùo
laáy giôùi luaät laøm phaùp moân tu taäp haøng
ñaàu.
GIÔÙùI, ÑÒNH, TUEÄ ñoù laø moät chöông
trình hoïc Phaät taát yeáu khoâng theå thay ñoåi
chöông trình naøo khaùc ñöôïc. Neáu boû giôùi
maø tu taäp thieàn ñònh thì thieàn ñònh aáy laø
thöù taø thieàn taø ñònh cuûa ngoaïi ñaïo.
Nhö treân chuùng toâi ñaõ noùi chæ coù boán
ngöôøi xin veà ôû tu maø phaûi ngoài tuø moät ñeâm
thì noãi gian khoå cuûa CHUØA AM thaät laø gian
nan khi tieáp thu ngöôøi veà tu taäp, nhöng
tröôùc söï gian nan thöû thaùch nhö vaäy,
CHUØA AM vaãn khoâng chuøn böôùc, vaãn hieân
ngang ñöùng söøng söõng phaùt trieån 260 ngoâi
nhaø nhoû laàn löôït moïc leân ñeå coù choã ôû cho
moïi ngöôøi veà ôû tu taäp vaø hoïc ñaïo ñöùc nhaân
baûn.
Neáu chuøa Am khoâng ñuû duyeân trieån
khai neàn ñaïo ñöùc nhaân baûn – nhaân quaû thì
CHUØA AM seõ khoâng nhaän ngöôøi vaøo tu hoïc.
Vaø nhö vaäy thì thaày truï trì CHUØA AM
Hoøa thöôïng Thích Thoâng Laïc
144
khoâng coù loãi boû maëc tín ñoà Phaät giaùo maø loãi
aáy laø do phöôùc baùu cuûa quyù phaät töû chöa ñuû,
neân môùi coù söï khoù khaên.
Cho neân chuùng ta khoâng neân traùch ai
caû maø phaûi hieåu bieát ñoù laø do nhaân quaû cuûa
moïi ngöôøi chöa höôûng ñöôïc neàn ñaïo ñöùc vaø
chaùnh phaùp cuûa Phaät. Theo luaät nhaân quaû
chuùng ta nhaän xeùt thì con ngöôøi coøn soáng
trong aùc phaùp quaù nhieàu, vì theá CHUØA AM
muoán döïng laïi neàn ñaïo ñöùc nhaân - baûn
nhaân quaû thì phaûi chòu nhieàu khoù khaên,
gian khoå. Ñoù laø nguyeân nhaân chaùnh ñaùng
maø chuùng ta caàn phaûi hieåu bieát ñeå khoâng
ngaïi khoù khaên, gian khoå, ñeå luoân luoân beàn
chí, kieân trì ñöøng bao giôø boû cuoäc.
Töø caùi teân CHUØA AM ñeán TU VIEÄN
CHÔN NHÖ cuõng gaëp khoù khaên. CHUØA
AM hay TU VIEÄN CHÔN NHÖ chæ laø
nhöõng danh töø phaân bieät moät ngoâi chuøa
bình thöôøng vaø moät ngoâi chuøa coù nhieàu
ngöôøi veà ôû tu taäp maø thoâi. Cho neân TU
VIEÄN CHÔN NHÖ chæ laø moät ngoâi CHUØA
AM khi xöa, chöù khoâng coù gì khaùc la,ï chæ coù
tu só vaø cö só veà ñaây tu taäp ñoâng ñaûo maø
thoâi.
Lòch söû chuøa Am
145
Danh töø CHUØA AM vaø danh töø TU
VIEÄN CHÔN NHÖ khoâng quan troïng vì ñoù
laø moät caùi teân ñeå moïi ngöôøi goïi.
Goïi CHUØA AM hay goïi TU VIEÄN
CHÔN NHÖ cuõng theá. Ñieàu quan troïng cuûa
CHUØA AM laø laøm sao höôùng daãn vaø ñaøo
taïo cho moïi ngöôøi tu hoïc ñaïo ñöùc coù keát quaû
toát ñeïp, nghóa laø moïi ngöôøi ñeán CHUØA AM
hoïc taäp ñaïo ñöùc ñeàu soáng khoâng laøm khoå
mình, khoå ngöôøi thì gia ñình cuûa hoï vaø xaõ
hoäi seõ khoâng coøn xung ñoät, khoâng coøn tranh
chaáp, hôn thua nhau thì ñoù laø ñuùng muïc
ñích vaø öôùc nguyeän cuûa CHUØA AM ñaõ ñaït
ñöôïc.
Nhö quyù vò ñeàu bieát hoâm nay CHUØA
AM laø moät cô sôû roäng lôùn hôn 6, 7 maãu ñaát
vaø keá tieáp coøn phaùt trieån roäng hôn theá nöõa
do TU VIEÄN CHÔN NHÖ ñöùng teân quyeàn
sôû höõu ñaát ñai thuoäc Tænh Hoäi Phaät Giaùo
Taây Ninh.
Hoøa thöôïng Thích Thoâng Laïc
146
Hình 46. Töôïng Phaät Thích Ca Maâu Ni naèm kieát
töôøng trong khuoân vieân chuøa Am
Thöa quyù vò! CHUØA AM khoâng coù taøi
saûn vaø quyeàn lôïi gì caû noù chæ coù 260 ngoâi
nhaø lôùn nhoû ñeå moïi ngöôøi veà ôû tu taäp. Neáu
Giaùo Hoäi Phaät Giaùo hoaëc ai chòu keâ vai
gaùnh vaùc vaøo vieäc naøy thì thaày truï trì seõ
vui loøng giao heát cho. Bieát bao nhieâu söï cöïc
nhoïc khoù khaên khi laõnh chuùng tu hoïc, moät
traùch nhieäm naëng neà maø quyù vò coù nghó ñeán
chöa?
Lòch söû chuøa Am
147
Hình 47. Khuoân vieân ñang phaùt trieån cuûa Chuøa Am
Naêm 2009, CHUØA AM ñang phaùt
trieån maïnh, nhöng cuõng gaëp nhieàu khoù
khaên, gian khoå nhaát. Veà khaâu quaûn lyù, veà
vieäc xin giaáy pheùp ñeå chaùnh quyeàn coâng
nhaän CHUØA AM laø TU VIEÄN CHÔN NHÖ.
Vì CHUØA AM phaùt trieån moät caùch raát töï
nhieân maø khoâng löôøng tröôùc ñöôïc neân ñeán
giôø naøy laø moät tu vieän coù taàm côõ caû nöôùc
môùi xin pheùp, thaät laø traùi ngöôïc gioáng nhö
caùi caøy ñi tröôùc con traâu.
Vì theá vieäc xin giaáy tôø cuõng gaëp
nhieàu khoù khaên nhöng CHUØA AM hieän giôø
coù nhieàu ngöôøi ngay caû chaùnh quyeàn cuõng
Hoøa thöôïng Thích Thoâng Laïc
148
giuùp ñôõ thaày Thoâng Laïc, nhôø theá neân vaãn
hieân ngang vöôït leân moïi söï khoù khaên gian
khoå. Nhaát ñònh CHUØA AM seõ laø nôi döïng
laïi neàn ñaïo ñöùc vaên hoùa nhaân baûn – nhaân
quaû cuûa Phaät giaùo. Neàn ñaïo ñöùc naøy seõ maõi
maõi ñi vaøo doøng lòch söû cuûa daân toäc Vieät
Nam vaø loaøi ngöôøi treân theá giôùi.
Lòch söû chuøa Am
149
Goàm coù hai khu:
KHU I vaø KHU II
Hoøa thöôïng Thích Thoâng Laïc
150
Khu I
Khu 1 goàm coù nhöõng khu nhaø ôû
nhö sau:
KHU A1, khu naøy daønh cho nam (caùc
sö thaày vaø nam cö só).
KHU A2, khu naøy daønh cho nöõ (caùc
sö coâ vaø nöõ cö só).
TRONG KHU A1 tieáp nhaän quyù sö
thaày vaø nam cö só ôû caùc nôi khaùc môùi veà xin
tu taäp. Khu naøy chia ra laøm hai khu:
- Khu 1 daønh cho quyù thaày.
- Khu 2 daønh cho nam cö só.
Lòch söû chuøa Am
151
TRONG KHU A2 tieáp nhaän quyù sö
coâ vaø nöõ cö só ôû caùc nôi khaùc môùi veà xin tu
taäp. Khu naøy chia ra laøm hai khu:
- Khu 3 daønh cho quyù sö coâ.
- Khu 4 daønh cho quyù nöõ cö só.
TRONG KHU A3 tieáp nhaän quyù sö
thaày vaø nam cö só ñaõ ñöôïc tuyeån choïn töø
trong khu A1 vaøo tu taäp. Khu naøy chia laøm
2 khu:
Khu 5 daønh cho quyù sö thaày.
Khu 6 daønh cho quyù nam cö só.
TRONG KHU A4 tieáp nhaän quyù sö
coâ vaø nöõ cö só ñaõ ñöôïc tuyeån choïn töø trong
khu A2 vaøo tu taäp. Khu naøy chia laøm hai
khu:
Khu 7 daønh cho quyù sö coâ.
Khu 8 daønh cho quyù nöõ cö só.
Trong KHU A3 vaø KHU A4 ñaõ tuyeån
choïn ngöôøi quyeát taâm tu taäp laøm chuû sinh,
giaø, beänh, cheát thì ñöôïc choïn qua KHU A5.
TRONG KHU A5 naøy ñöôïc chia ra
laøm boán KHU nhö sau:
1- KHU 9 daønh cho quyù sö thaày.
Hoøa thöôïng Thích Thoâng Laïc
152
2- KHU 10 daønh cho quyù nam cö só.
3- KHU 11 daønh cho quyù sö coâ.
4- KHU 12 daønh cho nöõ cö só.
Nhö vaäy coång naøy coù taát caû laø 12 khu
daønh cho quyù sö thaày, coâ vaø quyù vò nam nöõ
cö só môùi vaøo tu vaø ñaõ tu laâu naêm. Ñoù laø
moät toå chöùc coù qui moâ theo ñoà aùn cuûa TU
VIEÄN CHÔN NHÖ.
Lòch söû chuøa Am
153
Khu II
KHU II goàm coù nhöõng khu nhaø ôû
nhö sau:
- KHU B1, khu naøy daønh cho nam.
- KHU B2, khu naøy daønh cho nöõ.
TRONG KHU B1 tieáp nhaän quyù sö
thaày vaø nam cö só ôû caùc nôi khaùc môùi veà xin
tu taäp. Khu naøy chia ra laøm hai khu:
- Khu 1 daønh cho quyù thaày.
- Khu 2 daønh cho nam cö só.
Hoøa thöôïng Thích Thoâng Laïc
154
TRONG KHU B2 tieáp nhaän quyù sö
coâ vaø nöõ cö só ôû caùc nôi khaùc môùi veà xin tu
taäp. Khu naøy chia ra laøm hai khu:
- Khu 3 daønh cho quyù sö coâ.
- Khu 4 daønh cho quyù nöõ cö só.
TRONG KHU B3 tieáp nhaän quyù sö
thaày vaø nam cö só ñaõ ñöôïc tuyeån choïn töø
trong khu B1 vaøo tu taäp. Khu naøy chia laøm
2 khu:
- Khu 5 daønh cho quyù sö thaày.
- Khu 6 daønh cho quyù nam cö só.
TRONG KHU B4 tieáp nhaän quyù sö
coâ vaø nöõ cö só ñaõ ñöôïc tuyeån choïn töø trong
khu B2 vaøo tu taäp. Khu naøy chia laøm hai
khu:
- Khu 7 daønh cho quyù sö coâ.
- Khu 8 daønh cho quyù nöõ cö só.
Trong KHU B3 vaø KHU B4 ñaõ tuyeån
choïn ngöôøi quyeát taâm tu taäp laøm chuû sinh
giaø beänh cheát thì ñöôïc choïn qua KHU B5.
TRONG KHU B5 naøy ñöôïc chia ra
laøm boán KHU nhö sau:
Lòch söû chuøa Am
155
5- KHU 9 daønh cho quyù sö thaày.
6- KHU 10 daønh cho quyù nam cö só.
7- KHU 11 daønh cho quyù sö coâ.
8- KHU 12 daønh cho nöõ cö só.
Nhö vaäy trong KHU II coù taát caû laø 12
khu daønh cho quyù sö thaày vaø quyù vò nam nöõ
cö só môùi vaøo tu vaø ñaõ tu laâu naêm... Ñoù laø
moät toå chöùc coù qui moâ theo ñoà aùn cuûa TU
VIEÄN CHÔN NHÖ
TU VIEÄN CHÔN NHÖ ngaøy nay roäng
lôùn coù treân 260 ngoâi nhaø neân phaûi baàu ra
ban laõnh ñaïo chung thì môùi mong quaûn lyù
chaët cheõ vaø troâng nom moïi ngöôøi veà ñaây tu
hoïc phaûi aùp duïng theo ñuùng NOÄI QUI cuûa
TU VIEÄN, neáu ngöôøi naøo phaïm noäi qui ñeàu
bò môøi ra khoûi TU VIEÄN.
Bôûi vaäy, moät vieäc laøm duø lôùn hay nhoû
ñeàu phaûi coù toå chöùc ban beä thì vieäc laøm seõ
deã thaønh coâng, vì moïi ngöôøi ñeàu coù khaû
naêng rieâng bieät chæ caàn ñaët ñuùng ngöôøi,
ñuùng choã, ñuùng khaû naêng thì vieäc laøm seõ
khoâng coù gì trôû ngaïi, khoù khaên. Bôûi do côù
Hoøa thöôïng Thích Thoâng Laïc
156
ñoù maø TU VIEÄN caàn phaûi toå chöùc nhieàu
BAN QUAÛN LYÙ, nhôø ñoù TU VIEÄN môùi phaùt
trieån vöõng vaøng.
Nhaát laø vieäc kieåm tra tu só vaø cö só
ñöôïc chænh söûa ngay töø khi môùi baét ñaàu vaøo
TU VIEÄN ñaêng kyù.
- Thöù nhaát laø nhöõng ngöôøi khoâng coù yù
tu taäp, chæ ñeán laøm quen ñeå möôïn TU VIEÄN
laøm choã nghæ ngôi, vui chôi, an döôõng, ruû
baïn beø trai gaùi.
- Thöù hai laø nhöõng ngöôøi möôïn TU
VIEÄN laøm choã tu taäp phaùp moân rieâng cuûa
mình.
- Thöù ba laø nhöõng ngöôøi ñeán moùc noái
moät soá ngöôøi trong TU VIEÄN ñang tu taäp
coøn yeáu ñeå loâi cuoán hoï theo giaùo phaùp cuûa
ngoaïi ñaïo.
- Thöù tö laø nhöõng ngöôøi tu taäp phaùp
moân khoâng ñuùng neân loït vaøo traïng thaùi
thieàn töôûng, neân hay khoe khoang söï tu taäp
cuûa mình.
- Thöù naêm laø nhöõng ngöôøi ñeán TU
VIEÄN ñeå tu taäp thöû neân thöôøng phaù haïnh
Lòch söû chuøa Am
157
ñoäc cö hay ñi noùi chuyeän vôùi ngöôøi naøy
ngöôøi kia, laøm cho ngöôøi khaùc bò ñoäng.
- Thöù saùu laø nhöõng ngöôøi cöù döïa theo
kinh saùch noùi nhö mình tu taäp raát toát kyø
thaät hoï noùi doái, neân thöôøng phaù haïnh ñoäc
cö hay vieát thö thöa hoûi hoaëc noùi chuyeän.
Do söï quan taâm cuûa Ban Quaûn Lyù
neân deã thaáy nhöõng haønh ñoäng tu taäp cuûa
quyù vò aáy khoâng ñuùng chaùnh phaùp, do thaáy
tu taäp sai khoâng ñuùng neân ñöôïc chænh söûa
ngay lieàn, nhôø coù kieåm tra nghieâm chænh vaø
chænh söûa neân nhöõng ngöôøi coá yù möôïn TU
VIEÄN laøm nôi aên nguû ñeàu ñöôïc khuyeân baûo
khoâng neân lôïi duïng choã tu haønh nhö vaäy
löông taâm ñaïo ñöùc laøm ngöôøi seõ khoâng cho
pheùp.
Coøn nhöõng ngöôøi quyeát chí tu taäp laøm
chuû söï soáng cheát ñöôïc trình baøy kinh
nghieäm nhöõng ñieàu tu taäp cuûa mình vôùi
taâm tha thieát thích soáng ñoäc cö thì ñöôïc cho
vaøo moät khu giaønh rieâng chuyeân tu vaø ñöôïc
söï quan taâm höôùng daãn cuûa thaày Vieän
Tröôûng, neân khi tu taäp sai ñeàu ñöôïc giuùp ñôõ
höôùng daãn tu taäp trôû laïi. Coøn nhöõng ngöôøi
möôïn TU VIEÄN ñeå du hyù thì ñöôïc khuyeân
Hoøa thöôïng Thích Thoâng Laïc
158
baûo khoâng neân möôïn nôi tu haønh ruõ baïn beø
ñeán aên chôi, leâu loång. Ñoù laø moät vieäc laøm
heát söùc toäi loãi, caàn neân traùnh.
Trong khuoân vieân cuûa CHUØA AM
phaûi chia ra 24 khu vöïc cho ngöôøi tu taäp.
Coøn laïi möôøi laêm khu nöõa do söï sinh hoaït
cuûa TU VIEÄN nhö sau:
1- Khu ñieän thôø Phaät
2- Khu giaûng ñöôøng
3- Khu thö vieän
4- Khu taøng tröõ kinh saùch
5- Khu nhaø tieáp khaùch
6- Khu nhaø aên (khaùch)
7- Khu nhaø ôû (khaùch)
8- Khu nhaø maùt
9- Khu nhaø kho duïng cuï–thöïc phaåm
10- Khu nhaø thôø doøng hoï
11- Khu nhaø beáp
12- Khu baõi ñaäu xe
13- Khu phoøng y teá
Lòch söû chuøa Am
159
14- Khu phoøng veä sinh cho khaùch (4
phoøng nam vaø 4 phoøng nöõ).
15- Khu phoøng vi tính
Toång coäng chung cho tu vieän taát caû laø
40 khu.
CHUØA AM seõ bieát hoøa mình theo söï
tieán boä cuûa nhaân loaïi, vì CHUØA AM ngaøy
nay bieát laáy söï ñoaøn keát laøm haøng ñaàu ñeå
xaây döïng cô sôû vaät chaát cuõng nhö trieån khai
tinh thaàn. Laøm vieäc laáy taäp theå toå chöùc
ñieàu khieån, ai coù khaû naêng naøo laøm vieäc
theo khaû naêng cuûa mình ñeå ñöa CHUØA AM
thaønh moät cô sôû GD.ÑT vaên hoùa ñaïo ñöùc
laøm ngöôøi.
HEÁT
Hoøa thöôïng Thích Thoâng Laïc
160
MUÏC LUÏC
Ñöôøng vaøo chuøa Am 5
Thö ngoõ 7
Ñoâi neùt giôùi thieäu veà Chuøa Am 11
Lôøi noùi ñaàu 18
Chuøa Am 25
Ñôøi thöù nhaát 28
Ñôøi thöù hai 45
Ñôøi thöù ba 54
Ñôøi thöù tö 68
Ñôøi thöù naêm 78
Caùch taåm lieäm ma chay 113
Giaùo Trình tu hoïc 133
Khu I 150
Khu II 153
Muïc luïc 160
Lòch söû chuøa Am
161
GIÔÙI THIEÄU SAÙCH
1. Ñöôøng veà xöù Phaät (Möôøi taäp, boä môùi).
2. Nhöõng lôøi goác Phaät daïy (Boán taäp, boä
môùi).
3. Vaên hoùa Phaät giaùo truyeàn thoáng (Hai
taäp).
4. Ñaïo ñöùc laøm ngöôøi (Taäp I, II...).
5. Giôùi ñöùc laøm ngöôøi (Hai taäp).
6. Caåm nang tu Phaät (Hai taäp).
7. Thieàn caên baûn.
8. Haønh thaäp thieän & Töù voâ löôïng taâm.
9. Nhöõng chaëng ñöôøng tu hoïc cuûa ngöôøi cö
só.
10. Thôøi khoùa tu taäp trong thôøi Ñöùc Phaät.
11. Dieãn ñaøn Chôn Nhö (töùc Giaùo aùn tu
taäp cho ngöôøi cö só vì chaùnh Phaät phaùp)
(Taäp I - VII).
12. Giaùo aùn reøn nhaân caùch lôùp Nguõ Giôùi:
Ñöùc Hieáu Sinh (Taäp I, II, III).
13. Giaùo aùn reøn nhaân caùch lôùp Nguõ Giôùi:
Ñöùc Ly Tham (Taäp I...).
14. Giaùo aùn reøn nhaân caùch lôùp Nguõ Giôùi:
Ñaïo Ñöùc Gia Ñình (Taäp I...).
15. Möôøi Ñöùc Thaùnh Sa Di (Taäp I, II).
16. Giôùi ñöùc Thaùnh Taêng, Thaùnh Ni.
17. Ñònh nieäm hôi thôû.
Hoøa thöôïng Thích Thoâng Laïc
162
18. Phaät giaùo coù ñöôøng loái rieâng bieät.
19. Phaùp moân nieäm Phaät töù baát hoaïi tònh
20. Nghi thöùc thoï trai.
21. Muoán chöùng ñaïo phaûi tu phaùp moân
naøo.
22. Nhöõng lôøi taâm huyeát...
23. Möôøi hai cöûa vaøo ñaïo.
24. Taïo duyeân giaùo hoùa chuùng sinh.
25. Loøng yeâu thöông.
Trang maïng toaøn caàu cuûa caùc phaät töû coù
ñaêng taûi saùch cuûa Tröôûng Laõo Thích Thoâng
Laïc:
http://chonlac.org
http:// chonnhu.net
Öôùc mong moïi ngöôøi seõ cuøng nhau soáng
khoâng laøm khoå mình, khoå ngöôøi vaø khoå
chuùng sinh.
Lòch söû chuøa Am
163
PHAÄT TÖÛ XIN AÁN TOÁNG KINH
“LÒCH SÖÛ CHUØA AM”
- Phaät töû Haø Noäi
- Phaät töû Haûi Phoøng
- Phaät töû Baéc Ninh
- Phaät töû Ninh Bình
- Phaät töû Ngheä An, Haø Tónh
- Phaät töû Ñoàng Hôùi Quaûng Bình
- Phaät töû Phuù Yeân
- Phaät töû Ñaø Naüng
- Phaät töû Hueá Thöøa Thieân
- Phaät töû Ninh Thuaän
- Phaät tö Nha Trang, Khaùnh Hoøa
- Phaät töû TP Hoà Chí Minh
- Phaät töû Ñoàng Nai
- Phaät töû Caàn Thô
- Phaät töû Ñoàng Thaùp
- Phaät töû Caùi Beø, Cai Laäy
- Phaät töû Long An
- Phaät töû Taây Ninh
- Phaät töû Laâm Ñoàng Ñaø Laït
- Phaät töû Tieàn Giang, Myõ Tho
- Phaät töû Soùc Traêng, Baïc Lieâu
- Phaät töû Caø Mau, Nam Caên
- Phaät töû Baø Ròa, Vuõng Taøu
- Phaät töû Phöôùc Haûi, Long Ñaát
Hoøa thöôïng Thích Thoâng Laïc
164
- Phaät töû Hoùc Moân, Baø Ñieåm
- Phaät töû Cuû Chi, Gia Ñònh
- Phaät töû Bình Döông
- Phaät töû Goø Daàu, Beán Caàu
- Phaät töû Tra Voû, Giang Taân
- Phaät töû Caåm Giang
- Phaät töû Phöôùc Hieäp
- Phaät töû Gia Bình, Baøu Tre
- Phaät töû Bình Laùi, Laùi Thieâu