LỆCH ĐƯỜNG GIỮA RĂNG CỬATS.Võ Trương Như Ngọc

Tom tăt:Lêch đương giưa răng cưa la kêt qua cua bốn bât thương khac nhau: lêch

xương ham dươi chưc năng, mât cân đối xương, lêch tư thê xương ham dươi va lêch vi tri răng. Đối vơi môi trương hơp nay, bênh căn, chân đoan, nhưng dâu hiêu lâm sang va viêc thăm kham toan diên se giup bac sy đưa ra đươc nhưng chân đoan khac nhau va đê xuât hương điêu tri cu thê.

1. Đại cươngPhân loai khơp căn cua Angle đa giup cac nha sy môt cach đang kê nhưng

cung giống cac phân loai khac, no co nhưng han chê nhât đinh. Muc đinh chinh la đat đươc tương quan khơp căn loai I răng ham va răng nanh nhưng viêc nay co thê khiên bac sy đanh gia không đung tâm quan trong cua cac chân đoan theo phương năm ngang. Ngay nay, tinh trang bât thương theo chiêu đưng doc va chiêu ngang dương như ngay cang phai chiu trach nhiêm cho viêc sai chưc năng xương ham dươi va can trơ qua tinh tăng trương. Do đo, viêc chân đoan nhưng tinh trang nay đoi hoi phai ro rang va nghiêm ngăt.

Hiên tương lêch đương giưa răng cưa se dân tơi sư khac biêt giưa khơp căn bên phai va bên trai, đưa tơi nguy cơ không ôn đinh khơp va co thê anh hương nghiêm trong tơi thâm my trong môt số trương hơp.

Nguyên nhân rât đa dang va viêc điêu tri cân phu hơp cho tưng trương hơp. Viêc điêu chinh đương giưa răng cưa đoi hoi phai đươc tinh toan va thưc hiên môt cach chinh xac.

Sư khac biêt cua lêch đương giưa răng cưa co thê đên tư bốn nguyên nhân:- Lêch xương ham dươi chưc năng.- Lêch câu truc xương ham dươi.- Lêch vi tri (tư thê) xương ham dươi.- Lêch vi tri răng.

Viêc chân đoan, cac dâu hiêu lâm sang, bênh căn va hương điêu tri cua nhưng trương hơp bênh ly khac nhau nay se đươc phân tich lân lươt trong bai nay.

1

2. Lệch xương hàm dưới chức năng2.1. Chẩn đoán lâm sàng

Lêch xương ham dươi chưc năng xay ra do sư lêch sang bên cua đương đong miêng khi đưa ham dươi tư tư thê nghi sang khơp căn lồng mui tối đa. Đương giưa răng cưa trên va dươi trung nhau ơ tư thê nghi va tương quan tâm va chi lêch nhau khi thưc hiên chưc năng. Không co bênh ly vê khơp, khơp thai dương ham hai bên hoat đông cân đối. Chân đoan trương hơp nay thương kha dễ dang.2.2. Thăm khám bổ sung

Phim Xquang tư xa chup khơp căn không co tac dung vi sư bât thương xay ra trong qua trinh chuyên đông. Vi ly do nay, nên chup phim môt cach co hê thống theo hương phia trươc ơ tư thê nghi. Phim chup khơp căn ơ vi tri tương quan tâm cho thây không co sư lêch XHD.2.3. Chẩn đoán bệnh căn

Trươt XHD sang bên thương do môt hoăc vai bât thương tư sơm trươc khi trương thanh (răng moc sai vi tri, hôi chưng Cauhepe-Fieux) ma yêu tố bênh căn thương do thiêu năng hoăc cận chưc năng. 2.4. Tiên lượng

Viêc lêch vi tri chưc năng XHD se tư tiên triên va biên đôi thanh lêch vi tri thưc sư vơi nhưng triêu chưng cua bên khơp bi lêch. Nhiêu tac gia cho răng sư bât thương liên quan đên chuyên đông nay co thê chuyên thanh lêch xương ham dươi trong qua trinh tăng trương, tuy nhiên môt số tac gia không hoan toan ung hô quan điêm nay bơi vân co nhiêu trương hơp lêch XHD chưc năng tồn tai ơ ngươi lơn.2.5. Điều trị

Điêu tri tac đông vao yêu tố bênh căn, bao gồm viêc loai bo môt hoăc môt vai điêm can trơ xuât hiên sơm (băng mai chinh hoăc điêu tri chinh nha).3. Lệch xương hàm trên và xương hàm dưới

Tinh trang đươc mô ta la sư mât cân đối câu truc cua xương ham dươi hoăc xương ham trên. Lêch câu truc xương ham dươi co thê xay ra đơn đôc hoăc xay ra cung vơi lêch câu truc xương ham trên hoăc sư mât cân đối xương nên so.

Co thê nhận thây sư mât cân đối cua hom khơp hai bên vơi trương hơp lêch câu truc XHD. Tât ca nhưng trương hơp lêch nay đêu co điêm chung la sư lêch đương giưa răng cưa co nguồn gốc tư xương.

Đê phuc vu muc đich điêu tri, co thê chia thanh hai nhom nho:

2

- Lêch câu truc XHD nghiêm trong (cân can thiêp phâu thuật) co thê kèm hoăc không kèm theo mât cân đối XHT.

- Lêch câu truc XHD mưc đô nhẹ, lêch đương giưa răng cưa nho hơn hoăc băng 4mm.

3.1. Lệch cấu trúc XHD nghiêm trọng3.1.1. Chân đoan lâm sang: Thăm khám ngoài mặt cho thấy:

- Đương thẳng doc giưa bi gian đoan tư điêm sn.- Đương lông may hai bên không song song trên măt phăng ham dươi va măt

phẳng khơp căn.Thăm khám trong miệng:

- Lêch nghiêm trong đương giưa răng cưa tồn tai ơ ca tư thê nghi, tương quan tâm va khi ha miêng.

- Căn chéo môt bên.- Mối liên hê chéo giưa răng ham lơn bên phai va trai.- Hinh dang cung răng không đối xưng.- Vom miêng mât cân đối.

3.1.2. Thăm kham bô sung:Phim chup tư xa thẳng va đối xưng la không thê thiêu đê đanh gia va đinh

lương mưc đô đong gop cua xương ham trên va xương ham dươi trong tinh trang lêch, đồng thơi lên kê hoach vê bên, hương va mưc đô cân can thiêp cua phâu thuật. Nhưng phim Xquang vung măt co thê khẳng đinh sư mât cân đối va cho phép đanh gia viêc anh hương tơi thâm my. 3.1.3. Chân đoan bênh căn:

Nguyên nhân cua tinh trang nay rât đa dang co thê do nhưng hôi chưng lơn co liên quan tơi qua san hoăc thiêu san lồi câu hoăc sư qua san hoăc thiêu san xương măt môt bên, phân lơn chung đêu do di truyên hoăc bâm sinh.3.1.4. Tiên lương:

Sư mât cân đối thương tiên triên năng lên theo tuôi va viêc điêu tri chi co thê đươc tiên hanh khi qua trinh tăng trương kêt thuc.3.1.5. Điêu tri:

Điêu tri băng phâu thuật xương ham kêt hơp chinh nha. Chinh nha đươc thưc hiên bao gồm viêc tai tao lai sư cân đối cua cung răng, loai bo nhưng can trơ la rât cân thiêt đê ôn đinh kêt qua điêu tri tông thê. 3.2. Lệch cấu trúc XHD mức độ nhẹ

3

3.2.1. Chân đoan lâm sang:Nêu như lêch XHD nghiêm trong cho thây sư mât cân đối ro rang thi nhưng

trương hơp nhẹ lai biêu hiên kin đao hơn nhiêu. Sư mât cân đối co thê bi bo qua khi thăm kham ngoai măt. Khi quan sat ngoai măt co thê thây sư mât đối xưng nhẹ, viêc nhận thây căm lêch sang bên 2-3mm đoi hoi phai co sư quan sat ky. Bac sy ngồi phia sau, bênh nhân ngưa đâu, bac sy dung môt đoan chi đê xac đinh măt phẳng doc giưa, quan sat ham dươi ơ tư thê nghi, tương quan tâm, va khi ha miêng. Ở ca ba vi tri nay, mưc đô lêch cua XHD như nhau.

Thăm kham trong miêng phân tich nhưng yêu tố cu thê như:- Lêch đương giưa răng cưa ơ ca ba vi tri: tư thê nghi, tương quan tâm va ha

miêng.- Tương quan răng ham co thê thuôc cac nhom khac nhau theo phân loai

Angle.- Bu trư răng xương ô răng ơ hai bên, đăc biêt ơ cung răng ham dươi, nghiêng

gân va nga lưỡi ơ bên lêch, nghiêng xa va nga ma ơ bên đối diên.- Cung răng ham dươi mât đối xưng.- Vom miêng mât đối xưng.

3.2.2. Thăm kham bô sung:Phim chup thẳng cho thây điêm Pogonion lêch so vơi măt phẳng doc giưa,

điêm A va B lêch sang bên ơ măt phẳng căn nhin tư phia trươc.Tư thê axial khẳng đinh sư mât cân đối hinh dang XHD cung như viêc lêch

truc XHD trong mối tương quan vơi XHT va xương so.Phim chup khơp căn khẳng đinh sư mât cân đối cua hinh dang cung răng

ham dươi.Ảnh chup ngoai măt co thê cho thây co môt chut không hai hoa vê thâm my.

3.2.3. Chân đoan bênh căn:Lêch chưc năng XHD không đươc điêu tri co thê dân tơi lêch XHD mưc đô

nhẹ. Điêu nay co nghĩa chung đêu liên quan tơi trương hơp qua san lồi câu môt bên cho du vi tri cua canh lên va canh ngang XHD kha ngâu nhiên. Trong bât cư tinh huống nao, vân kho đê bao đam răng sư lêch chưc năng XHD xuât hiên tư rât sơm (2 tuôi) không bao giơ gây nên lêch câu truc XHD.3.2.4. Tiên lương:

Tinh trang biên dang xương ham nay co thê xay ra ơ moi lưa tuôi va mưc đô trâm trong cua no không mang tinh hê thống. Măt khac, sư không ôn đinh cua khơp căn đi kèm vơi no co thê gây nên tinh trang bênh ly ơ khơp.

4

3.2.5. Điêu tri:Co y kiên cho răng do lêch chưc năng XHD se dân tơi lêch câu truc XHD

mưc đô nhẹ nên viêc điêu tri liên quan tơi cac khi cu chưc năng, tuy nhiên, đê hô trơ cho biên phap nay, cân quan tâm tơi viêc:

- Moi tinh trang lêch câu truc XHD ơ mưc đô nhẹ đêu do qua san lồi câu.- Viêc tao nên tinh trang qua san lồi câu hai bên co thê dân tơi nguy cơ lam

trâm trong thêm bênh ly hoăc dân tơi khơp căn loai III, đăc biêt trong trương hơp lêch câu truc XHD mưc đô nhẹ thương liên quan tơi xu hương khơp căn loai III do XHT.

- Nhưng tac đông lên lồi câu phai trong giơi han, không gây nên nhưng vân đê ơ khơp.Trong trương hơp khơp căn loai III nhẹ, điêu tri lêch câu truc XHD co thê la

chinh nha hoăc lam thẳng xương ham. Chinh nha trươc phâu thuật bao gồm viêc đanh gia sư bu trư răng xương ô răng va đat đươc sư đối xưng cung răng ma không co điêm can trơ nao, tuy nhiên, kho co thê hinh dung nôi viêc phâu thuật điêu chinh sư lêch sang bên chi 3mm ma không gây anh hương tơi thâm my.

Chi điêu tri chinh nha bao gồm viêc giư hinh dang đối xưng cua cung răng va tao môt đương giưa thẳng băng viêc nhô răng khôn. Kê hoach điêu tri nay kha kha quan vơi điêu kiên no đi kèm vơi môt khơp căn ôn đinh.

4. Lệch vị trí xương hàm dưới4.1. Định nghĩa

Lêch vi tri xương ham dươi la kêt qua cua hiên tương trật đĩa đêm, no thương đươc biêu hiên băng hiên tương trật đĩa đêm môt bên.

Ở tư thê nghi va khơp căn lồng mui tối đa, đĩa đêm ơ phia trươc lồi câu, gây nên tinh trang lồi câu ơ vi tri sau hơn va trên hơn. Điêu nay dân tơi viêc XHD không con ơ vi tri trung tâm nưa. Trong nhưng trương hơp nay, truc ban lê va tương quan XHD trong khơp căn không con phan anh tương quan sinh ly nưa ma la tương quan bênh ly ma chung ta goi la lêch vi tri XHD.

Trong nhưng trương hơp trật đĩa đêm co hồi phuc, đương mơ miêng giống hinh lưỡi lê: ban đâu, co sư lêch bên trật khơp ngay khi co tiêng click trong khơp, sau đo no trơ lai đương giưa. Trong trương hơp trật đĩa đêm không hồi phuc, đương mơ miêng bi lêch, ban đâu, tư phia bi trật khơp, no theo môt đương kẻ chéo va chuyên đông lồi câu bi yêu ơ bên bi anh hương.4.2. Chẩn đoán lâm sàng

5

Đương giưa răng cưa bi lêch khi căn khơp va ơ tư thê nghi, tuy nhiên no trơ nên phu hơp khi ha miêng ơ trương hơp trật khơp co hồi phuc (đĩa đêm khi đo ơ phia trươc lồi câu). Khi XHD ơ vi tri khơp căn bât thương, viêc đanh gia tương quan giưa cac răng co thê bi nhâm lân vơi lêch câu truc XHD. Viêc quan sat chuyên đông cua XHD, đưa ra cac câu hoi va thăm kham khơp ky cang co thê giup bac sy đưa ra chân đoan phân biêt. Tư thăm kham trong miêng co thê thây phân lơn co sư mât đối xưng cung răng ham dươi va không co sư bu trư răng xương ô răng.4.3. Thăm khám bổ sung

Phim Xquang vơi tư thê axial không cho thây bât cư sư mât cân đối nao trong câu truc XHD.

Phim công hương tư MRI giup khẳng đinh chân đoan lâm sang vê viêc trật khơp va chi ro mưc đô nghiêm trong.

Phim căt lơp khơp căn cho phép bac sy nhận thây sư sai vi tri ra phia sau cua lồi câu ơ môt bên va lêch vi tri ra phia trươc cua lồi câu bên đối diên. Viêc can thiêp kha kho khăn bơi biên đô cua nhưng lêch lac vi tri nay kha nho, lêch lồi câu 1,5mm thi dân tơi lêch đương giưa ham dươi trung binh 3mm.

Axiograph cho phép bac sy thây đươc đương chuyên đông cua lồi câu va nhưng hương phat triên ngâu nhiên cua chung.

Phim khơp căn khẳng đinh hinh dang bât đối xưng cua cung răng ham dươi.4.4. Chẩn đoán bệnh căn:

Co rât nhiêu gia thuyêt bao gồm viêc trật đĩa đêm. Nhưng bât thương chưc năng đươc cho la chiu trach nhiêm chinh. Sư lêch chưc năng đong vai tro quan trong nhưng cung phai cân nhăc tơi cac yêu tố khac, như nhưng can trơ XHD co thê do cac mui hay đô căn chum lơn.4.5. Tiên lượng

Trật đĩa đêm co hồi phuc thương đươc khơi đâu băng sư không phối hơp giưa đĩa đêm va lồi câu va tiêp theo sau bơi hiên tương trật đĩa đêm không hồi phuc.4.6. Điều trị

Ở trẻ em, điêu tri bao gồm viêc đưa XHD vê vi tri trung tâm, dưa vao tinh trang lêch lac co liên quan, lưa chon điêu tri co thê la activator hoăc mouth splint.

Ở ngươi lơn, khi trật khơp co hồi phuc, co thê sư dung mouth splint đê săp xêp lai vi tri cac răng. Nêu thanh công, co thê không cân đưa ra chân đoan va kê hoach chinh nha cho tơi khi vi tri mơi cua XHD đươc xac lập.

6

Ở trật khơp không hồi phuc, hay găp ơ ngươi lơn, kê hoach điêu tri co thê la bao tồn hoăc phâu thuật khi nhưng triêu chưng ơ mưc đô nghiêm trong.

Trong nhưng trương hơp nhât đinh, vê măt ly thuyêt, mouth splint co thê đươc chi đinh vơi muc đich câu truc lai hinh dang đĩa đêm mơi.5. Lệch vị trí răng:5.1. Chẩn đoán lâm sàng:

Răng cưa ham trên va/hoăc ham dươi co thê lêch sang bên nhiêu hoăc it trên chinh cung răng đo.

Khi tinh trang lêch co nguyên nhân do răng, điêm răng cưa va phanh môi bi lêch, phanh môi chéo, xay ra ơ ca tư thê nghi, tương quan tâm va khi ha miêng.

Ở nhưng trương hơp cung răng đây đu, co thê thây nhưng điêm can trơ căn ơ bên lêch. Trong nhưng trương hơp co bât thương ơ vung răng trươc, hoăc răng kẹ, hoăc răng nanh lêch, ngâm thương thây sư lêch đương giưa sang bên co bât thương.

Đương giưa răng cưa thay đôi co thê dân tơi viêc moc bât thương cua cac răng vĩnh viễn, đăc biêt trong trương hơp tương quan răng – ham không hai hoa.5.2. Thăm khám bổ sung:

Phim căn chi ra tinh trang va mưc đô lêch cua răng trên cung đối xưng. Phim tư xa cho thây không co sư lêch XHD va khẳng đinh thêm tinh trang lêch do răng nêu co thê quan sat đươc cac răng cưa. 5.3. Chẩn đoán bệnh căn:

Trong phân lơn trương hơp, nguyên nhân co thê do mât răng sơm, nhô răng sưa môt bên, sâu răng môt bên không đươc điêu tri. No con co thê do thiêu răng, thưa răng hoăc co răng ngâm ơ vung răng cưa.5.4. Tiên lượng:

Tinh trang lêch đơn thuân chi do răng kha hiêm găp. Măt khac, khi co can trơ ơ răng nanh co thê gây nên vân đê trong chuyên đông ham. 5.5. Điều trị:

Điêu tri băng chinh nha co hoăc không nhô răng, đưa đương giưa răng cưa vê trung tâm va khơp căn răng nanh loai I.6. Kết luận:

Lêch đương giưa răng cưa gây nên tinh trang mât cân đối va cân đươc quan tâm ky cang. Môi dang lêch co thê xay ra riêng lẻ hoăc liên quan vơi nhau hoăc la hậu qua cua nhau.

7

Do đo, thăm kham đương giưa cân thưc hiên môt cach co hê thống, không chi ơ vi tri tương quan tâm, ơ vi tri nghi sinh ly ma con ca nhưng vân đê lêch lac khơp căn chưc năng. Quan tâm tơi tương quan giưa cac răng, giưa cung ham va quan trong hơn la mối liên hê vơi bô may nhai.

8