Lecture Notes สงคมวทยาชนบท

จกรกรช สงขมณ

ขอขอบคณ เฟองวชญ สวรรณเนตร ทชวยในการรวบรวมจดพมพ

(กรณาอยาใชอางอง)

วาดวยความเขาใจพนฐานรวมกนเกยวกบชนบท

นยามของ "ชนบท" - สงคมทอยภายใตบรบทของยงชพดวยการการทาเกษตรกรรม เศรษฐกจแบบยงชพ ชวตเรยบงาย มความซบซอนทนอยกวาสงคมเมอง และยดโยงกบความเปนชมชน?

แนวคดและขอถกเถยงตางๆ ทจะมการอภปรายในวชาน เชน

สงคมโครงสรางหลวม

เปนสงคมทผคนสามารถปรบเปลยนสถานะ ความสมพนธ และหนาททางสงคม โดยไมมการกาหนดตายตว คนหนงคนสามารถเปลยนฐานะตวเองไดภายใตเงอนไขทเปลยนแปลงไปของสงคมไดสงคมไทยเปนสงคมแบบโครงสรางหลวม?

1

วาดวยความเขาใจพนฐานเกยวกบชนบท

1

 

มารกซสม

สนใจวาประชากรในชนบทจะกลายมาเปนแรงงานในภาคการเกษตรหรอเปลาเมอมการเขามาของทนนยมและการจดชนชนแบบใหมในชนบท แรงงานเกษตรเหลานตางจากแรงงานในสงคมอตสาหกรรมอยางไร? จะนาไปสการปฏวตชนชนไดหรอไม?

 

Third-Worldism

ใหความสาคญในการศกษาการเปลยนแปลงในชนบทของประเทศทถกนยามวาดอยพฒนาในชวงหลงสงครามโลกครงทสอง ซงการศกษาการเปลยนแปลงชนบทในทนไมไดหมายความวา อตลกษณความเปนชาวนาจะหายไปโดยสนเชง แตในขณะเดยวกน Neo-Liberalism นน กลบทาใหสงคมชาวนามจดเดน และบทบาทมากขนในวถทางทแตกตางหลากหลายออกไป นนหมายความวา สงคมชาวนาไดถกปรบเปลยน สรางใหมในความสมพนธและบรบทแบบใหมๆ ใหเขากบความเปน Neo-Liberalism เพอทจะฉกฉวยผลประโยชนจากสถานการณปจจบน

 

Moral Economy of the Peasant

การเกษตรภายใตระบบศลธรรมอปถมภ การขดรดและความไมพอใจจากการขดรดไมใช

มาจากระดบของการเอาเปรยบแตมาจากการทผอปถมภไมทาหนาทตามศลธรรมพนธสญญา

 

Rational Peasant

ชาวนาไมไดผกตดตวเองอยกบการเปนบรวาร หากเมอใดไมพอใจทจะเปนชาวนาหรอแมกระทงกรรมมาชพ ชาวนาพรอมจะกระโจนตวเองเขาสความเสยงใหม ๆ

Everyday Politics of Peasant Society

การเมองในชวตประจาวน สนใจปฏบตการทดเหมอนจะปกตในชวตประจาวนหากแตมนมความเปนการเมองและกอใหเกดการเปลยนแปลงทางการเมองไดเชนกน

 

Community Culture

แนวคดนมความเชอวา ชาวชนบทไดใชวฒนธรรมชมชน เปนเครองมอในการตอสกบอานาจรฐ (ตลาด จดเปนศตรตวฉกาจอกตวหนงตอสงคมชนบท)

 

Community Rights and Social Move-ment

เชอวาเราควรใหสทธกบชมชนทมทรพยากรไดจดการทรพยากรเอง รฐไมควรเขาไปยง

2

แนวคดสงแวดลอมนยมแบบสดขวมความเชอวามนษยเปนผทาลายทรพยากร ดงนนตองแยกคนนอกออกจากทรพยากรในชมชน แนวคดนเชอวาชมชนหรอคนกบสงแวดลอมและทรพยากรไปดวยกนได แตชมชนจองมสทธในการจดการผานมตทางสงคมวฒนธรรมตางๆ

 

Two Path of Thai Democracy

"สองนครา ประชาธปไตย" (อ.อเนก เหลาธรรมทศน) - พดถงความเหลอมลาทางสงคม และฐานะ ของคนในเมองกบคนชนบท ดงนนนามาซงผลประโยชน และทศนวสยทางการเมองทตางกน

 

Modern, Cosmopolitan, Middle-income villagers

ทฤษฎทเชอวา การเขามาทางานในเมองของคนชนบท นนหมายถงคนชนบทไดรบการพฒนาทมากขน และยกฐานะตนเองใหใกลเคยงกบคนในเมองมากขน

 

หวใจของการเปน Modern State

รฐจะตองจดการ บรหารคน และระบบจากทางไกลได สงสาคญในการซอใจคนจากทหางไกล คอการเขาถงชมชนดวยการบรการและความมนคงจากทางรฐ

 

ปญหาความยากจนเชงสมพทธ

อตราการพฒนาในภาคชนบท ทไปไมพรอมกนกบในเมอง สรางความเหลอมลา และความไมพอใจ ทงการใหความมนคงและบรการจากทางรฐ

การศกษาสงคมวทยาชนบท จากการดหนง Agrarian Utopia สามารถสรปประเดนไดวา

สงคมในอดมคตของหมบานมนยงอยหางกนกบความอยรอด เนองจากชาวบานยงคงตองตอสดนรนเพอใหตนเองอยรอดไดในสงคมทเกดการเปลยนแปลงอยตลอดเวลา เราเหนอะไรบางจากเรองนในแงของชนชนทางเศรษฐกจ การเมองและนโยบายเศรษฐกจ แรงงานและการขดรด ความฝนความหวงของคนชนบท?

3

ชนบทในกระแสการสรางรฐไทยสมยใหม

เอกสาร : ชาวนาอสาน ชาตไทย และการพฒนาไปสความทนสมย

ชาวนาอสานมวฒนธรรมทแตกตางจากวฒนธรรมชาตทมาจากภาคกลางของประเทศไทยเนองจากอสานนนอยตดกบประเทศลาวมากกวาไทยทาใหคนอสานมประวตศาสตรรวมกบชาวลาวมากกวาไทย ทาใหชาวอสานมอตลกษณทเปนของตวเองมาก แตรฐชาตไทยตองการทจะพฒนาไทยใหกาวหนาไปสความทนสมยมากขน โดยการพฒนาในสวนทเรยกวาเปนโครงสรางพนฐาน เชน ประปา ไฟฟา และพฒนาทาใหชาวอสานมวฒนธรรมทสอดคลองหรอเหมอนกบวฒนธรรมของชาตไทยทมาจากภาคกลางโดยการใชนโยบายตางๆหรอเรยกวาเปนการลาเมองขนจากภายใน ซงสงผลใหชาวนาอสานเกดความไมพอใจทรฐไทยไมยอมรบในความแตกตางของชาวอสานทางวฒนธรรมนซงมน

4

ชนบทในกระแสการสรางรฐไทยสมยใหม

2

ไมใชปญหาความยากจน แตเปาหมายหลกของชาวนาอสานกคอ การทาใหรฐชาตยอมรบอตลกษณของชาวอสานทมชวตทางสงคมและวฒนธรรมทเปนเอกลกษณของตนเอง ซงมนกไดสงผลใหเกดความขดแยงขนมาระหวางชาวนาอสานกบรบชาตไทย

เอกสาร : What is the Thai Village?

คาวา “หมบาน” ในชนบทแตเดมเปนเหมอนชดวาทกรรมชดหนงทมความเกยวของกบเรองของอานาจ ซงกอนทจะมการใชอานาจรฐตองทาการจดแบงพนทออกเปนสวนยอย ๆ เพอทาใหรฐสามารถทจะดแลพนทไดอยางทวถง ซงสวนยอย ๆ ทถกแบงออกมานนเรยกวา หมบาน และมความคดเกยวกบหมบานโดยมองวาหมบานนนเปนเหมอน

1.% Territorial unit

2.% Imposed structureเปนโครงสรางทถกสรางขนมาวางลงไปในหมบาน เปนโครงสรางหมบานในแบบทรฐมองวาตองเปนแบบน

3.% Administrative instrument

4.% Tool of standardization

5.% Arena of struggle

พนททผคนตางแยงชงการควบคมทรพยากรและการพฒนาทกอยางระหวางตางชาตกบคนในประเทศ และระหวางรฐกบหมบานเพอใชตอรองและในการรกษาผลประโยชนของตวเอง

Synaptic Leader ถอเปนตวเชอมระหวางหมบานกบรฐ เปนผนาของหมบานแทนทผนาตามธรรมชาต เชน กานน นายอาเภอ ผใหญบาน โดยเปนผททาใหรฐสามารถแทรกแซงเขาไปในหมบานไดมากขน

คาวาหมบานทมความหมายขางตนจงเปนการถกทาใหเกดขนจรงไดผานสงทเรยกวา การพฒนา หรอ กระบวนการพฒนา นนเอง อนเปนการทาใหทนสมยผานการพฒนา และการพฒนานนถกใชเปนเครองมอในการแสวงหาประโยชนในหมบาน ถกใชเปนเครองมอในการสรางอานาจและความชอบธรรม

นอกจากนการพฒนากยงมนยหมายถง “ความทนสมย” เพราะการจะทาใหทนสมยกตองผานการพฒนามากอนทาใหคาสองคานไมสามารถแยกขาดจากการกนได มนเกดขนพรอมกนซงเปนผลทาใหชนบทเปลยนไป

5

จากภาพจะเหนตลาดเขาสหมบานกผานกระบวนการพฒนาทางเศรษฐกจเชนกน เชน การพฒนาการชลประทาน เปลยนจาการผลตแบบพอยงชพมาเปนการคา ซงทาใหหมบานทอยหางไกลขาดความเจรญสามารถเขาถงตลาดได

การพฒนาเปนเรองของ อานาจทางการเมอง และ อานาจทางเศรษฐกจ ทยดยอกนอยในโครงการพฒนาซงกขนอยกบยคสมยในตอนนน ๆ วาอานาจใดทจะมอทธพลมากกวากน

เอกสาร : กาเนดเศรษฐกจทนนยมและผลกระทบตอเศรษฐกจชมชน

ตงแตอดต หลงจากทาสนธสญญาเบาวรง ทาใหเกดการเปลยนแปลงในระบบเศรษฐกจอยางมาก อยางเชน การเปลยนแปลงพนฐานทจากเดมคนไทยเคยปลกขาวเพอยงชพ ปลกเองกนเองกลายมาเปนปลกขาวเพอขายแทน เนองจากวาระบบเศรษฐกจเปลยนไปจากการผลตแบบพอยงชพมาเปนการผลตเพอการคาขายโดยเฉพาะการขายขาวทสวนมากผลตในภาคกลางภายหลงสนธสญญาเบาวรงในป พ.ศ.2398 ทาใหการผลตขาวในประเทศไทยมปรมาณมากขนเพราะความตองการมากขนทงจากภายนอกและภายในประเทศ เปนการดงเศรษฐกจของหมบานในภาคกลางใหเขาไปสระบบทนนยมทมาจากภายนอกประเทศผานทางการคาขายขาวทแพรหลาย ทงรบและทน

ตางชาตตางกตองการเขามาภายในประเทศไทย เพอตองการขนยายทรพยากรจากภายในหมบานออกมา ไมไดตองการเขามาพฒนาประเทศไทยดงทไดกลาวไวแตอยางใด ซงในภาคกลางของไทยเปนพนททไดรบผลกระทบมากทสดมากกวาภาคอนๆของประเทศ แตการเกดขนของระบบเศรษฐกจแบบทนนยมนนเปนไปไดอยางลาชาในทกภาคของประเทศไทยเนองจากชาวบานยงไมไวใจทงรฐบาลและทนนยมมากนกจงทาใหการเขามาแทนทของระบบเศรษฐกจแบบทนนยมนเกดขนอยางชาๆนอกจากการปลกขาวแลวยงมเรองของการทอผาอกเชนกน ซงภาคทไดรบผลระทบชดเจนทสดกคอภาคกลางตามมาดวยอสาน ภาคใต และภาคเหนอ ลดหลนกนไป ซงภาคเหนอแทบไมไดรบผลกระทบอะไรเลยจากการเปลยนแปลทเกดขนนจนกระทงมการสรางทางรถไฟขนจงเรมทาใหเกดการเปลยนแปลงตามมา ชาวบานเรมปลกขาวเพอขายกนมากขนโดยการสงไปทางรถไฟเขามาสกรงเทพและการทอผากเรมหายไป สวนในภาคใตกเปนเชนเดยวกบภาคเหนอ และในภาคอสาน เศรษฐกจแบบผลตเพอยงชพยงคงอยชดเจนมากทสด เนองจากไดเกดขบถผมบญขนมาตอตานและความเชอตลอดจนจตสานกของชาวอสานยงคงหนาแนนอย

6

การเปลยนแปลงทเกดขนนทาใหเกดการอพยพชาวบานเขามาในภาคกลางเปนชวงๆ เกดการเคลอนยายของผคนเปนครงแรก แตเปนการอพยพแบบครงคราว

รฐและตลาดเขามาในหมบานไดนามาซงกระบวนการสะสมทนขนแรกเรม คอ เรมจากการทรฐและพวกนายทนพยายามเขามาแทรกแซงภายในพนทหมบานเพอเขามาครอบครองจะไดสามารถดงทรพยากรจากภายในหมบานเขามาใชได

การอพยพทเกดขนเปนครงคราวของชนบทเขาสเมองนน ไดทาใหลกษณะความเปนหมบานแบบ Asiatic Village ถกทาลายไปเปนหมบานทมการผลตขนาดเลกแบบพอยงชพจากการเปลยนแปลงของระบบเศรษฐกจแบบพอยงชพมาเปนผลตเพอขายไมใชเพราะความไมสมบรณภายในหมบานโดยเฉพาะหมบานในภาคอสานทมวฒนธรรมทแตกตางจากวฒนธรรมในภาคกลาง

ในภายหลงรฐกพยายามทจะเขาไปควบคมชนบทโดยการเกบภาษจากการทานา ทาใหเกดความไมพอใจรฐเกดขนในภาคอสานจานวนมาก ทาใหเกดขบถผมบญเกดขนซงเปนผลมาจากการพฒนา เปนขบวนการเคลอนไหวแบบหนงในภาคอสานถอเปน

อดมการณของชนชนชาวนาทพยายามจะเปนอสระจากรฐเพราะรฐบงคบเกบภาษจานวนมากจากชาวนา

หลงจากทเกดการพฒนาในระบบเศรษฐกจจนกลายเปนระบบเศรษฐกจแบบทนนยมแลวภายหลงการทาสนธสญญาเบาวรงและภายหลงจากทรฐเขามากอบโกยผลประโยชนจากหมบานแลว สงทเกดขนมาพรอมกบการเปลยนแปลงนคอ ชนชนใหม นนกคอ ชนชนกระฎมพ ซงเปนพอคาชาวจน ทเขามาคาขายตงแตในอดต ซงคนพวกนไดกลายมาเปนสวนหนงของระบบราชการเปน คนเกบภาษ จนสามารถทาหามทนไดมากขนจากการมรายไดในการทางานภายใตระบบราชการในสยาม นอกจากพอคาชาวจนยงม พวกเจาของทดนในระบบศกดนาเกา ๆ ดวย

เอกสาร : เกษตรบกเบกในเขตทราบสงและปาเขา

ในเอกสารชนนไดใชพนทในการศกษาการเปลยนแปลงของชนบทโดยดจากการเกษตรกอนป 1950 สวนมากคนจะอาศยอยบนทราบสงหรอบนภเขาสง ทกระจายตวกนอยไมเปนหลกแหลง ไมมอาณาเขตทแนนอน อพยพยายทตลอดเวลาไปตามทตาง ๆ มการทาการเกษตรแบบตดรางถางพง เปดหนาดน แลวกไปเปดพนทปาใหม ๆ เปนการทาไรแบบ

7

เลอนลอยและปลกพชแบบหมนเวยน เพราะคดวาพนทปาเปนพนทสาธารณะไมมใครเปนเจาของ ซงการเปลยนแปลงของชนบทเกดขนจรง ๆ กหลง 1950 ทรฐเรมเขามาทาใหเกดการเลยนแปลงผานสงทเรยกวา การพฒนาเหมอนกน โดยรฐเขาไปทาการบกรกพนทปาเขาเหลานนทาใหชาวบานทอาศยอยเดมไมมทอยตองพากนอพยพเขามาอยในเมองแทนมาประกอบอาชพแบบทเขาไมเคยทาเพอใหตนเองอยรอดได

8

แนวคดหลกวาดวยสงคมชาวนา (1)

แนวคดเศรษฐศาสตรศลธรรมของสงคมชาวนาของ James C. Scott

เปนการพดถงแนวคดวาดวยสงคมชาวนาโดยทไมใชเปนเรองทางเศรษฐกจแตมนเปนเรองของทนทางสงคม โดยเฉพาะในเรอง “Moral economy” อนเปนทนทางสงคมทถกยดโยงผาน moral obligation ผานความสมพนธทางสงคมแบบเครอญาต วาเราจะมทนทางสงคมมากนอยขนาดไหน ขนอยกบวาเรามความสมพนธกบคนอนรอบ ๆ ตวมากเพยงใด เปนการไดมาซงทนทางสงคม โดยมความเกยวของกบ

1. Patron-client relationship

เปนความสมพนธแบบอปถมภในชมชนทมผใหความคมครองชาวนาจากความเสยงตาง ๆ ทเกดขน

9

แนวคดหลกวาดวยสงคมชาวนา (1)

3

2. Regionalism-localism

3. Believing system

4. Tradition

5. Cultural constitution

แนวคดเศรษฐศาสตรการเมองของสงคมชาวนาของ Samuel Popkin

เปนการใชหลกการทไปไกลกวาเรอง safety-first principles ทยดหลกการททาใหตวเองหรอครอบครวของชาวนานนอยรอดไวกอน พวกเศรษฐศาสตรการเมองมองวาชาวนามเหตผลทางการเมองและเศรษฐกจ และตองการไดมาซงรายไดและผลประโยชนจากการผลตมากทสดเทาทจะทาได เรยกวาเปน “rational economy” อนเปนทนทางสงคมในแบบทมองวาการไดมาซงทนทางสงคมนนเกดจาก political aspiration คอความทะเยอะทะยานอยากไดผลประโยชนทางการเมองไมวาจะเปนอานาจตาง ๆ หรอชอเสยง ซงการจะไดมาซงทนทางสงคมประเภทนนนคนตองพรอมทจะเผชญหนากบหนาททเสยง (risk-taker) เชนตองยายททางานไปอยในตางแดนเพอทจะสะสมทนในอาชพ และยงตองเกยวของกบความเปนทางการตาง ๆ กบองคกรทเปนทางการทงหลาย และยงตองอาศยเครอขาย พนธมตรทกวางขวาง นอกจากนยงตองมความสนใจใน national

policy ทเกยวกบการเปลยนแปลงในดานตางๆ

ทายทสดแลวสองคนนกมความเกยวของกนในเรองทวา คนเราสามารถทจะปรบปรงชวตของตนเองใหดขนผานทางการสรางหรอสะสมทนทางสงคม โดยใชวธการทแตกตางกน ซงมนไมใชเรองทางเศรษฐกจ แตมนเปนเรองของ วฒนธรรม วธคด อานาจ ในการสรางทนทางสงคมตาง ๆ

เครอขาย กบ ระบบอปถมภ แตกตางกนในประเดนดงตอไปน

- Hierarchy

- Flexibility

- เครอขายมขนาดกวางกวา ควบคมไดยากกวา

- ผลประโยชนทแตกตางกน

- จดประสงคทแตกตางกน

10

แนวคดหลกวาดวยสงคมชาวนา (2)

แนวคด Marxist วาดวยปญหาชาวนา ทดน แรงงาน และการผลต

Marx นนไมไดมองแบบ Scott กบ Popkin ซงเขามองวาการทจะเหนการเปลยนแปลงของชนบทไดนนตองมองผาน วถการผลต เทานน เนองจากคนเราเลอกเกดไมไดวาจะเกดมาเปนอะไร แบบไหน แตสงทบงคบคนคอ “วถการผลต” ทจะเปนตวกาหนดพฤตกรรมของคนเองซงไมใชอดมการณเปนตวกาหนด

Marx ไดหนกลบมามองท มมมองวาดวยการผลตในสงคมชาวนา โดยเขาเชอวาคนชนบทเปลยนจาก peasant society มาส capital society และจะทายงไงใหสงคมชนบทมงหนาไปสสงคมแบบสงคมนยม ซงการเปลยนแปลงของสงคมมาสระบบทนนยมนนไดกอใหเกดการแบงแยกชนชนของชาวนาออกเปนหลายชนชนตามการครอบครองปจจยการผลต ไดแก

11

แนวคดหลกวาดวยสงคมชาวนา (2)

4

1. Landless farmer

2. Small scale

3. Middle class

4. Rich farmer

5. ชนชนนายทนหรอชนชนกระฎมพ (Bour-geoisie) ซง Marx มองวามนไดกอใหเกดความขดแยงระหวางชนชนขน เขาพยายามสนบสนนใหชนชนแรงงานทงหลายลกขนมาตอสเพอนาไปสสงคมทมความเทาเทยมซงเปนสงคมแบบททกคนเสมอภาคกนนนกคอ สงคมนยม

%

ขอถกเถยงเรองวถการผลตของชาวนาในสงคมสมยใหม

Chayanov กลาววาเมอทนเขามาในชนบทตามแบบท Marx บอกแลวนนเขาไดมองวากระบวนการนไมไดเกดขนทงหมด ชาวนาไมสามารถตอสได ซงเขาเชอวาพนฐานการผลตแบบชนบทนนคอ การผลตแบบครวเรอนขนาดเลก (household production) ชาวนาทาทกอยางกนเอง ใชเอง ผลตเอง มระบบเศรษฐกจหลายอยาง แมวาระบบหนงจะเสยไปแตกยงมอกระบบหนงรองรบอย จงทาใหสามารถดารงชพอยไดเชน ไกตายกยงมหมอย ซงถอเปนจดแขงของการผลตแบบชนบท ซงการผลตแบบหนวยเลก ๆ ยอย ๆ (multi-economic activity) นทาใหไมเกดความ

ชานาญในการผลตเฉพาะดานอะไรเลย ไมมการแบงแยกงานกนทาไมเหมอนกบในระบบทนนยมทตางคนตางผลต ใครชานายอะไรกไปทาอนนน ไมมความปลอดภยอะไรมารองรบ ซงถอวาเปนขอแตกตางจากระบบเศรษฐกจแบบครวเรอนททาใหการผลตแบบชนบททาใหพวกเขาอยรอดไดแมจะมการแทรกซมของระบบทนนยม ซงเราจะพบวาความสมพนธของคนในหมบานภายใตระบบเศรษฐกจแบบครวเรอนนนคนจะมความใกลชดกน การพงพาอาศยกนมากกวาในระบบทนนยมทตางคนจะตางอย ไมสนใจกน

แนวคดของ Chayanov นนไมไดเปนแนวคดในสายหลกของพวก Marxist แตกถอวาเปนสวนหนง ซงการผลตแบบครวเรอนขนาดเลกนนถอเปนหวใจของชนบทไทยตามความคดของเขาเอง

ในขณะท Kautsky นนมองวาชาวนาตองทางานหนกมากขน โดยทชาวนาไดทาการขดรดตวเอง self-exploitation มากขนกอนททนนยมจะเขามาเพราะตองการเลยงชพตวเองซงตางจาก Chayanov ทไมไดมองวาชาวนานนขดรดตวเองจากการทาหนาทหลายอยางซง Kautsky บอกวา การสะสมทนในขนแรกเรมนนมอย 2 แบบคอ

1. Concentration

12

% การกระจกตวของทน คอเปนแนวโนมททนจะมากขนอยางรวดเรวโดยผานการสะสมทน (การนามลคาสวนเกนมาขยายการผลตทเพมขนในแตละรอบของการผลต)

2. Centralization

การรวมศนยของทน คอ การรวมทนขนาดเลกเขาสการควบคมของทนขนาดใหญเพยงทนเดยว

ภาคเกษตร

ปจจยการผลตของภาคเกษตร คอ ทดน ซงมลกษณะพเศษคอเปนทรพยากรทางธรรมชาตทมขนาดใหญทไมสามารถแบงแยก เคลอนยายหรอขยายตวไดเอง การรวมศนยของทนในภาคเกษตรกรรมกคอ การนาทดนผนเลกผนนอยมารวมกนใหไดเปนผนใหญภายใตการบงการของนายทนเกษตรกรคนเดยวทตองรวมกเพราะวา ทดนเปนสงทมกรรมสทธของแตละบคคลซงมมากมายเตมไปหมด นายทนตองการทาการยดกรรมสทธเหลานนมาเปนการทาลายความเปนอสระของชาวนา

ภาคอตสาหกรรม

ปจจยการผลตของภาคอตสาหกรรมมหลายอยาง เชน ทดน ทน แรงงาน เครองจกร ภาคอตสาหกรรมนนไมตองทาการรวมศนยของทนแบบภาคเกษตรกรรมเนองจากปจจยการ

ผลตสามารถทจะเคลอนยายไดโดยไมตองนามารวมกน

การกระจกตวของทนในภาคอตสาหกรรมนน เกดขนกอนการรวมศนยของทน ซงเปนการขายทนไปเรอยๆโดยไมทาลายอสระของชาวนาหรอผประกอบการขนาดเลก เมอขยายไปจนกลายเปนทนขนาดใหญแลวกทาการรวมศนยทนของภาคอตสาหกรรม

13

แนวคดหลกวาดวยสงคมชาวนา (3)

แนวคดสายวฒนธรรมชมชนและขอโตแยง

วฒนธรรมชมชน ไดรบอทธพลของแนวความคดมาจาก Chaya-nov โดยสายนมองวา บานและครวเรอนนนแหละเปนหนวยการผลตทสาคญทมทงทนทางสงคมและทรพยากรธรรมชาต ซงวฒนธรรมชมชนถกทาเปนเครองมอทางการเมองในการผลกดนของชาวบานหรอชมชนไปสความเปนสมยใหม

เอกสาร : อาน ‘วฒนธรรมชมชน’: วาทศลปและการเมองของชาตพนธนพนธแนววฒนธรรมชมชน

ยกตคานงานเขยนเกยวกบชมชนแบบวฒนธรรมชมชนวาไดพยายามสรางวาทกรรมขนมาผานการเขยนโดย

% 1. การสรางระยะหางระหวาง Space, Time, Ideology, Value14

แนวคดหลกวาดวยสงคมชาวนา (3)

5

% 2. การสราง binary opposition / dualism หรอขวตรงขาม ในการเอามาอธบายเพอใหชมชนดดขนเมอเอาไปเปรยบเทยบกบชมชนหรอสงอน เชน เมอง-ชนบท

% 3. การอาศยภาพประกอบ picture/image

% 4. การมองวาผเขยนมบทบาทเปนนกพฒนา โดยมความเชอวาตนเองเปนคนดทนาความเจรญมาสหมบานหรอชมชน เปนบคคลทสาคญทสดและมอานาจมากทสดในการใหความหมายกบคาวาชมชนวาดกวาเมอง ในขณะเดยวกนมนกแสดงใหเหนวาผเขยนกมองชาวบานวาเปนคนตาตอยเชนกน

เอกสาร : ความเหนตอบทความเรอง ‘การเขยน’ วฒนธรรมชมชน: บทวพากษกระแสตานโลกานวตร/โลกาภวตน ของยกต มกดาวจตร

การเขยนนนเปนการสรางอานาจแบบหนงททาใหคนอนไมมอานาจในการพดถงชนบทอกเลยเพราะคนทมอานาจในการพดถงชนบทไดนนกมแตพวกผทอางตววาเปนนกพฒนาทงหลายเทานนทมอานาจและความชอบธรรมเหลาน รฐหรอประชาชนคนอนไมมความชอบธรรมในการทจะไปบอกวาชมชนควรจะพฒนาไปไนแบบไหนอยางไร นกพฒนา (ผเขยน)

สามารถสรางอานาจใหกบตวเองไดผานการเขยน

การเขยนคออานาจถายกตบอกวาฉตรทพยเขยนงานแบบนเปนการสรางวาทกรรมมาโนมนาวคนใหตวเองดมอานาจถามคนเชอตามวาทกรรมทถกเขยนขนมานนนกแสดงวางานทยกตเขยนกเปนการสรางวาทกรรมสรางอานาจผานการเขยนเชนเดยวกนเพราะหากยกตเขาใจวาการเขยนคออานาจยกตจะไมพดแบบนเพราะถายกตเขาใจวาคนทเขยนงานแนววฒนธรรมชมชนนไมไดเขยนงานขนมาโดยมจดประสงคแตเขยนขนมาเพอทจะตอบโตกบอะไรบางอยาง เขยนเพอทใชวธเขยนตอสกบอะไรบางอยาง เพราะฉะนนการเขยนจะเปนอะไรทสดโตงในการตอสเรองอะไรกแลวแตไมใชแคตอสในเรองเลก ๆ นอย ๆ การเขยนทตองการตอสใหเกดการเปลยนแปลงจากหนามอเปนหลงมอเกยวกบภาพลกษณของชมชน กาญจนาเลยกลาววายกตนนแหละทไรเดยงสา ไมเขาใจวานกเขยนเขยนแบบนไปเพออะไร ทเขยนกเพอดงชมชนใหกลบเขามาสความเปนชมชนทมภาพของชมชนในแบบเดม

15

รฐและโครงการพฒนาชนบท

รฐไดเขามามสวนในดานการพฒนามากมายโดยการใช โครงการพฒนา เขามาเปนเครองมอในการแทรกแซงเขามาใน

16

รฐและโครงการพฒนาชนบท

6

หมบาน เชน โครงการ ร.พ.ช หรอ โครงการพทธเจดย

แนวคดหลกของการพฒนานนไมใชเพอการพฒนาชนบทแตเพยงอยางเดยว แตมนมความหมายทมากกวานนกคอมนเปน Anti-politic machine มนเปนเครองมอหรอกลไกของรฐทดไมเปนเรองทางการเมอง แตความจรงแลวอาจจะมเรองทางการเมองแผงอยดวย

การพฒนานน เปนเรองทไมมความเปนการเมองเลยเพราะวามนเรองทเปนกลางมากคอไมไดเอามาใชในแงของการตอสทางการเมองแตมนไดปดทบความเปนการเมองไวภายใตคาวา การพฒนา

รฐไดใชโครงการพฒนาหรอวาการพฒนา เขาไปจดการกบหมบานใหเปนไปตามโครงสรางทรฐตองการโดยการนาเอาการพฒนาเขาไปรอโครงสรางใหกบหมบาน (reconstructuring the village)

แตเดมชาวบานอยกระจดกระจายตามทนาของตนซงถอเปนการยากสาหรบรฐในการเขาไปควบคมดแล ถาพวกคอมมวนสตเขามารฐกไมสามารถรไดวาพวกคอมมวนสตมนเขามาแผงตวอยทไหนบาง ซงมนอาจจะกลายเปน

ภยทคกคามตอความมนคงของรฐกได รฐจงไดเขามาทาการปรบรอโครงสรางของหมบานใหม หมบานตองมระเบยบมากกวาน งายตอการควบคมดแลมากกวาน โดยการทาใหหมบานเปนแบบ microcosm เปนหนวยเลกๆทมความเปนรฐในตว เปนหมบานใหมทไมเหมอนเดมโดย

1. การมผนา หรอ synaptic leader

2. การมระบบการจดการ มคณะกรรมการหมบาน

3. การมการจดสรรทรพยากร

4. การจดทะเบยนบานเลขท

5. การทาให legible และ readable ทาใหหมบานสามารถอานได มองเหนได ตรวจสอบไดมากกวาเดม ทาใหรฐสามารถดแลไดอยางทวถง สามารถใชอานาจไดงายขนผานกระบวนการจดการทเปนระบบ

ชาวบานยอมทาตามทรฐบอกกเพราะรฐอางวารฐจะจดหาผลประโยชน หรอโครงการพฒนาตาง ๆ เขามาใหกบชมชนหรอหมบาน และ รฐจะทาการปกปองคมครองดแลหมบานหรอชมชนใหปลอดภย

Hirsch กลาววา หมบานมนไดถกเปลยนชอไปตลอดเวลา ซงชอของหมบานนนเปนการเอาอดมการณของรบเขาไปในหมบาน ซงรฐไดใชวธการจดการแขงขนเขามาทาใหชาวบานมความตนตวในการทจะนาเอาอดมการณ

17

ของรฐเขาไปเปนสวนหนงในหมบาน เชน การจดประกวดหมบานดเดน เพอเปนการสรางแรงกระตน สรางการยอมรบในหมบานในการทรฐจะเอาอดมการณเหลานนของรฐเขาไปในหมบาน นอกจากนการ turning the village ใหกลายเปน development subject โดยการทรฐเปลยนหมบานเปลยนชาวบานใหเปนสงทตองไดรบการพฒนา ไมใชเปนแคชาวบานธรรมดาอกตอไป มการจดทะเบยนรบรองวาชาวบานคนนนมตวตนเพอทชาวบานจะไดรบสทธตาง ๆ ตามทรฐบอก

กระบวนการพฒนาทงหมดเปน anti-politic machine เพราะวารฐสามารถทจะนาเอาสงทเปน military หรอ อานางทางการทหารเขาไปอยในพนทของประชาชนได โดยทไมไดมเปาหมายทางการเมองหรอสงครามแตใหทหารเหลานนเปลยนบทบาทเปน นกพฒนา ทมความชอบธรรมในการควบคมดแลหมบานแทนการดแลของรฐโดยตรงซง Hirsch กลาววารฐจะเขาไปสหมบานไดตองเอาการพฒนาไปเปนตวนาทางกอนเพอสรางความชอบธรรม

เอกสาร : รฐ การพฒนาชนบท และการสบทอดลกษณะความสมพนธทางสงคมในหมบาน

จากการศกษาในพนทภาคเหนอของไทย ชยนตเสนอวา การทจะทาใหชาวบาน

ยอมรบโครงการพฒนาไดนนตองทาใหชาวบานกลายเปนคนท undeveloped กอนคอเปนคนท under poverty ทาใหชาวบานยากจนจนตองการความชวยเหลอ, undesired value มระบบคฯคาทไมเหมาะสมกบการพฒนาเปนคณคาทไมตองการ, under productive มระบบการผลตทแยไมกอใหเกดประสทธภาพในการผลต, undereducated ขาดความรไมมการศกษา ไมใหพดภาษาถน ไมใหไดรบการศกษาจากสวนกลาง มความตองการทาลายวฒนธรรมทองถนของตวเอง

เพราะฉะนนกระบวนการ under ทงหลายตองทาการกาจดสงเกา ๆ ออกไปซงชยนตบอกวากระบวนการทเกดขนนนรฐไดทาการเอาโครงการพฒนาเขาไปในหมบานไดอยางมความชอบธรรม แตขณะเดยวกนรฐกตองเขาไปทาการสรางภาพทเปนภาพทไมตองการของชาวบานใหเกดขนดวยเพอทจะทาใหรฐยงมความชอบธรรมมากขนกวาเพยงแคเอาโครงการพฒนาเขาไป

เมอรฐเขาไปทาการพฒนาแลว รฐไมไดเขาไปทาใหชาวบานเพยงอยางเดยว นอกจากจะทาหนาทเชงการเมองแลวแตยงทาหนาทเชงเศรษฐกจในการทจะดงเอาทรพยากรจากในชนบทนนกลบเขามาใชในภาคอตสาหกรรมใน

18

เมอง ทาใหคนในเมองสามารถมคารองชพทตาลงดวย

เพราะฉะนนการทรฐนาเอาการพฒนาเขาไปในชนบทมากมายทาใหเกดการเบยดขบชาวบานออกจากทรพยากรทางธรรมชาตทพวกเขาเคยเปนเจาของมากอน แตตอนนมนไดเรมกลายเปนของรฐเขาไปทกวนๆผานสงทเรยกวา การพฒนา

The Ugly American

เนอหา : เนอเรองเกยวกบ อเมรกา เขามาสรางถนนเสรภาพ โดยอางวาจะเปนเครองมอในการขนสงเพอความเจรญ ขณะทประชาชนในประเทศบางกลมเหนวา อเมรกาสรางถนนเสนนกเพอทจะกอบโกยทรพยากรในประเทศเขาไดงายขน ในภายหลง ทางสถานทตอเมรกาไดมความเหนวาคนเหลานเปนคอมมวนสต และเปลยนเสนทางการสรางถนนเสรภาพ ไปยงทศเหนอเพอทาลายลางทอยของพวกคอมมวนสต

 

ตวละครสาคญ : MacWhite (ทตอเมรกา), ดยอง (ผนาชาวบาน เพอนเกาของ MacWhite)

 

เหตการณสาคญ :

% - คอมมวนสตคนหนง ไดทารายชาวอเมรกน กรอกเหลา และบงคบรถใหชนประชาชน แลวปายความผดใหกบอเมรกน

% - คณะทตสหรฐอเมรกา (คนเกาทไมใชแมคไวท) ในประเทศสารขณฑ กลาววาสอในประเทศนบดเบอน เจตนาในการสรางถนนเสรภาพ ทาใหภาพลกษณอเมรกาดแย (แตทางสถานทตเองกไมไดตอบจดประสงคในการสรางทชดเจนเทาใดนก)

% - การถกกนในประเดนการเมองของแมคไวท กบ ดยอง ซงเปนจดแตกหกของมตรภาพทงค

ดยอง กลาวหาวา ถนนเสรภาพจะเปนการเพมชองทางใหอเมรกา สามารถเขามากอบโกยทรพยากรธรรมชาต ขณะท แมคไวทพยายามกลอมเขาวาเจตนาอาจไมเปนเชนนน แตเปนเสนทางทจะทาใหความเจรญเขาถงงายขน

% - ดยอง กบ แมค ทะเลาะกนเรองคอมมวนสต แมคกลาวหาวา ดยองคดแบบคอมมวนสต แตดยองบอกวาตนไมใช และตองการใหอเมรกนเลกยงกบการพฒนาของประเทศน รวมไปถงถอนกาลงทหารออกทกพนท

(แมคอางกรณโปแลนด ทฮตเอลรเขายดทนทหลงจากทวมพนธมตรถอนทหารออกจากประเทศ/ดยองอาง อหราน ทลมเพราะอเมรกนหนนประเทศขางเคยง)

% - แมคไวท บอกกบทางรฐบาลประเทศสารขณฑวา ดยองเปนคอมมวนสต และจะชวย

19

เหลอรฐบาลในการทหารทกอยางเพอกาจดคอมมวนสต

% - กลมคอมมวนสตทแทจรง เขามาตดตอกบ ดยอง กลาววาจะใหกาลงทหารและยทโธปกรณ พรอมกบบอกวาพวกอเมรกาจองจะสรางความไมสงบ รฐบาลกเปนลกนองของอเมรกน แตดยองปฎเสธคอมมวนสต

-ดยองเรยกรองใหรฐบาล โอนอานาจการบรหารใหกบตนภายในเทยงคน ไมเชนนนจะทารฐประหาร ซงในขณะนนเอง ผนาคอมมวนสตจรง ไดถกจบได และกลายเปน แมคไวท เขาใจผดทงหมด

* เปนความใจรอน และอคตของ แมคไวท ทพยายามทาทกทางเพอตอตานดยอง ทาใหเขา รสกถกกดขขณะเดยวกน ดยองกเปนคนทถกใสไฟมาตลอด จนเขาคบของใจวาทาไมเขาจงถกปดกน และตงแง ประกอบกบชาวชนบทถกคกคามโดยคอมมวนสตแตไมมการชวยเหลอจากรฐบาล ทาใหเขาไมพอใจและประทวงในทสด

% -แมคไวท ตองการขอโทษดยอง จงไดเขาไปหาเขาทบาน แตทวาดยองถกผชวยของเขาซงเปนสายใหกบคอมมวนสต ลอบสงหาร หวงวาการตายของดยองจะเปนชนวนสงครามกลางเมอง ใหชาวบานเขาใจผดวารฐบาลลอบสงหารดยอง

% -จบเรอง โดยการท อเมรกา ยงตดสนใจทจะชวยเหลอในการปราบปรามคอมมวนสตตอไป

 

เอกสารประกอบการเรยนทเกยวของ :

-ประสงค สขม. 2539. ตง ร.พ.ชและ แผนพทธเจดยใน  สภยแผนดน

-นลน ตนธวนตย, สไลพร ชลวไล และ ศรพร โคตะวนนท. 2543. ประสบการณการตอสของชาวลมนามล: กรณศกษาเขอนปากมลและเขอนราษไศล 

* เอกสารนเกยวของกบหนงโดยตรง ไมวาจะเปนกระบวนการการรวมตวของชาวบาน (ทในหนงไมไดบอกไว) หรอการทชาวบานทไมเหนดวยกบการพฒนา ถกกลาวหาวาเปนคอมมวนสต รวมไปถงการอางวาทกรรมการพฒนา แนะนาใหอานประกอบอยางมาก

20

การเคลอนไหวทางสงคมกบการจดการทรพยากรในชนบท

มชาวบานหลายคนทเขาสระบบตลาดโดยการใชทรพยากรทตนมอยมาใชในกระบวนการผลตแตกยงคงมคนอกจานวนหนงทยงไมไดเขาสระบบตลาด รบไดใชกระบวนการ territorialization การสรางอาณาเขต เชน ปาสงวน ซงพนทปามความสาคญมากในดานเศรษฐกจและการทองเทยวแตเดมนนไมไดมองเปนเรองของเศรษฐกจแบบนแตจะมองตามแนวคดของอนรกษนยมทมองวา คนอยรวมกบปาไมได เราตองทาการแบงแยกพนทใหมความชดเจนวาทไหนคอพนทปา ไหนคอพนททอยอาศย เพราะคนกบปาเปนคนละสวนกน แนวคดอนรกษนยมนนตองการแยกคนออกจากปา โดยการนากระบวนการ territorialization เขามาทาการเบยดขบชาวบานใหออกจากพนทปา คนทเคยอาศยอยในพนทปานนมากอนตองออกไปจากปาทเขาเคยอย และรฐกจะเขาไปทาการจดสรรพนทใหมและจดสรรพนดนทไรประสทธภาพ

21

การเคลอนไหวทางสงคมกบการจดการทรพยากรในชนบท

7

ไมสามารถทามาหากนใหกบชาวบานแทน ซงถอเปนการแลกเปลยนของรฐกบทดนเดมทชาวบานเคยอย

กระบวนการนไดทาการขบไลชาวบานออกจากพนทปาจานวนมาก และรบกไดประกาศใหพนทเหลานนเปนพนทปาสงวน หรอพนทของอทยานแหงชาต เปนตน ซงเปนการสรางความพอใจใหกบชนชนกลางและคนในเมอง แตกระบวนการเหลานกอใหเกดคนจานวนหนงทไมพอใจจงไดออกมาทาการประทวงเพอเรยกรองสทธของตนเอง

การพฒนาทกระทบตอคนทองถน, สทธของคนทองถน

ภาคประชาสงคม

- กลมของประชาชน ทมความตระหนกวาเปนสวนหนงของกลม มความตองการทจะแสดงออกทางการเมอง เรยกรอง หรอแสดงจดยนทางการเมอง ในเรองทกลมของตนเหนวารฐบาลควรมอบอะไรสกอยางใหกบพวกตน

- กลมคนพวกน เปนองคกรอสระ ไมขนตรงกบรฐบาล

- อาจเปนกลมคน ทรณรงคอะไรสกอยางทกระทบกบรฐบาล ทไมเกยวกบผลประโยชนของตวเองกได

 

การเคลอนไหวทางสงคม

- การรณรงค เดนขบวน เคลอนไหวเพอคานยมอะไรสกอยาง ฯลฯ

- อาจไมเปนประชาสงคมกได

- ไมจาเปนตองเปนบคคลภายในรฐ

ในชวง 70-90 > ชวงท NGO จานวนมาก ออกสหมบานชนบท เพอสรางความแขงแรงใหกบหมบาน พวกเขาเชอวา วถชาวบานนนดอยแลว รฐบาลเขามาทาลายวถของพวกเขา

 

การเคลอนไหวทางสงคมแบบใหม New So-cial Movement

- ความคดทวา ระบบการเมองไมไดอยในสภาเพยงอยางเดยว (ไมเชอในระบบรฐสภา พงพาไมได) จงตองสรางพนททางการเมองแหงใหมขนมาเอง

- มความเหนทวาหากตองการเปลยนแปลงวถประชาชน อยารอคอยพวก ส.ส. แตจงใช "การเมองนอกสภา/การเมองทองถนน" ซงคอการนาความคดนนออกสสาธารณะ โดยอาจกอใหเกดการชมนมได-การตอสไมไดเปนไปในนามของชนชนอกตอไป 

- จดวาเปนการยกระดบประเดนทอยใกลตวใหไกลออกไป (เชน กรณของพนกงาน Triumph ทถกปลดออกจากงาน ตอนแรกกยงเรยกรอง

22

เรองขอคาชดเชย แตซกระยะหนงกขยายวาทกรรมการเรยกรองออกไปเปนเพอสทธสตรดวย)

 

ประเดนการประทวงทตางกนระหวาง ประเทศทกาลงพฒนา กบประเทศทพฒนาแลว

- ประเทศโลกทสาม มกจะเกยวกบปากทอง ความเหลอมลา

- ประเทศทพฒนาแลว มกเรยกรองเกยวกบอดมคตมากกวา (เชน สทธสตว หรอเพศทสาม)

- ในเรองของระยะเวลา ในประเทศโลกทสาม (ซงมกเปนประเดนเกยวกบปากทอง) มกจะชมนมแบบ Random หรอฉกระหก มากกวา เนองจากการประทวง/ชมนม นมกเกดขนจากสภาวะททนความกดดนไมไหว หรอกระชนชด เชนประเดนราคา/การซอขายผลผลตทางการเกษตร ทสามารถเนาเสยไดภายในไมกวน

- จดยนของชนชนรากหญา มกขนอยกบปากทองมากกวาอดมคตเสมอ

 

Weapon of the Weak : ความสามารถในการตอรองของชนชนผนอย

- ขาราชการชนผนอยแอบองาน เขางานสาย แอบหลบบางไรบาง

- การตดตอกบสอ เพอใหประเดนของตนเปนสาธารณะมากขน

- รวมมอกบ NGO หรอสถาบนใด ๆ เพอแสดงจดยนของตน

- การประทวงบนถนน (สรางพนททางการเมองแหงใหม ๆ ขน)

- การแสดงวฒนธรรมหรออตลกษณ ผานประเพณ/วฒนธรรม เชนการบวชปา (นาผาสไปผกตนไม เพอใหคนทตองการตดไมทาลายปามความยาเกรง เปนกศโลบายอยางหนง)

- สรางองคความรของตนขนมาเพอตอรอง เชน การประทวงการสรางเขอน โดยประชาชนอางวาปญหาไมไดอยพนทสรางเขอน แตเปนผลกระทบภายหลง ทนาอาจทวมพนทการเกษตรพวกเขาได (ชาวบานพยายามจดระบบความรเกยวกบระบบนเวศของหมบานของพวกตนและนาเสนอใหสงคมไดรวาพวกตนนนเปนผทมความเชยวชาญในความเปนทองถนนนจรง)

 

การตอสทางการเมองผานการสรางความร/วาทกรรม แบบใหม

- เปนขอพสจนวา อานาจไมไดกระจกอยทรฐบาลทงหมด

- อานาจทมอทธพล อาจเกดจาก Soft Power จานวนมากมารวมตวกน-

23

อานาจกบความรเปนของคกนแยกจากกนไมได มความรสามารถเสาะหาแนวทางทจะมอานาจได (มอานาจสามารถสรางวาทกรรมชดหนงแลวปลกปนใหมนเปนความรได)

- ในทายสดองคความรทถกสรางขนใหมจะถกนาไปใชเปนอาวธใชตอตานอานาจทางการเมอง (เปนองคความรทายบาน เปนวาทกรรมทางความรทชาวบานสรางขนมาใหมเพอใชตอรองกบนโยบายของรฐ เชน รฐกางแผนททางการประกอบนโยบายจะสรางเขอน แตชาวบานกกางแผนทมรปพญานาคใส)

24

พลวตเศรษฐกจชนบท

เปนสวนทเกยวกบเรองของตลาดจากแผนภาพ งานของพฤกษและ Peter ทาใหเหนวามนมวาทกรรมเกดขนมากมายระหวางสงทเรยกวา ทนนยม ทชนบทกาลงมงหนาไปสเกดขน

แนวคด พอเพยงนยม รชกาลท 9 ทรงไดคดไว แลวไดมการนามาตอยอดซงพฤกษวจารณวา แนวคดนถกนามาตอยอดในฐานะทเปนเครองมอของรฐแบบหนงหรอเปลา หรอเปนเพยงวาทกรรมชดหนงทรฐสรางขนมาเพอทจะไดสามารถเขาไปในหมบานไดอยางมความชอบธรรมมากขน ซงแนวคดพอเพยงนยมนนดถกนาไปใชโดยบคคลหลายกลมไมใชแครฐทสามารถนาไปใชได ทกคนสามารถใหความหมายกบมนไดชาวบานชนบทเองกนามาใชในการทาใหตวเองนนกลายเปนสงท legible จงแสดงใหเหนวาแนวคดพอเพยงนยมกเปนกระบวนการหนงของชาวบานททาหาวบานดมความชอบธรรมในการทจะอาศยอยตอไปในหมบาน

25

พลวตเศรษฐกจชนบท

8

คาวา ชาวบานทมความ legible ในสายตารฐนนคอชาวบานทมความพรอมในการทจะไดรบการพฒนาทงๆทความจรงอาจจะไมไดพรอมจรงๆกเปนได แสดงใหเหนวา ชาวบานมความเปนหนงเดยวกนและมความพรอมทจะรบการพฒนาไดเองโดยทรฐไมตองเขาไปปทางอะไรกอนเลย

26

วฒนธรรมการเมองแบบ ‘ชาวบาน’

แนวคดวาดวยสองนคราประชาธปไตย

การเลอกตงเปนองคประกอบหลกของการปกครองในระบอบประชาธปไตย ในแตละประเทศกจะมการออกแบบการเลอกตงแตกตางกนไปและกเปนสงทขาดไมไดในระบอบประชาธปไตย นอกจากการเลอกตงแลวระบอบประชาธปไตยยงตองประกอบไปดวย สทธเสรภาพของพลเมอง ความเสมอภาคทางการเมอง ความเปนนตรฐรวมทงการมรฐบาลพลเรอนทมาจากการเลอกตงและสามารถควบคมดแลประเทศไดแมจะมองคประกอบครบแตขาดการเลอกตงทตองมการแขงขนกจะไมถอวาเปนประชาธปไตย ซงในสงคมไทยนนมการเลอกตงอยเปนประจาจงถอเปนเรองปกต

27

วฒนธรรมการเมองแบบ ‘ชาวบาน’

9

การศกษาพฤตกรรมการเลอกตงตามสานกพฤตกรรมนยมมอยวา ปจจยทางเศรษฐกจ สงคมนนมผลตอพฤตกรรมการลงคะแนนเสยง คอผทอยในชนบทมการศกษาคอนขางตา รายไดนอย มโอกาสทจะถกชกจงไดงายกวาผทอาศยในเมอง ทมการศกษาสงกวา รวยกวา มแนวโนมทจะเลอกพรรคทใหประโยชนกบเขาไดมากกวาโดยมการคานงถงนโยบายของพรรคมกกวาคนทอยในชนบททคานงถงแตตวบคคล นอกจากปจจยทพดไปแลวยงอาจมปจจยทางดานการศกษา และความยากจน ททาใหชาวบานทอยในชนบทยอมตกอยภายใตระบบอปถมภของผมอทธพลในทองถน ซงนาไปสการซอสทธขายเสยงตราบใดทคนชนบทยงไมไดรบการศกษาและอบรมบมเพาะจตใจใหมความเปนประชาธปไตยนนกถอเปนเรองยากทไทยจะมระบอบประชาธปไตยทสมบรณ

เอกสาร : สองนคราประชาธปไตย

% เปนงานทเขยนทอธบายความแตกตางของโลกทศนและพฤตกรรมของผเลอกตงไทยวามความแตกตางแยกหางออกเปนเหมอนโลกสองโลกทยากทจะมาประสานกนได เราควรมองปญหาเรองการซอสทธขายเสยงจากมมมองทางเศรษฐศาสตรการเมองมากกวามมมองทางศลธรรม ผซอแลผขายจะคานงถงผลตอบแทนทจะไดรบจากการแลกเปลยนเฉพาะ

หนาเปนหลกซงตางจากการแลกเปลยนสนคาทวๆไปซงผเขยนมองวาความแตกตางระหวางผเลอกตงชนบทกบชนชนกลางในเมองนนจะพจารณาจากโครงสรางทางเศรษฐกจมากกวาจะมองทางศลธรรม ซงผเขยนนทานสอนใจเหนวาความคดของอเนกนนกเปรยบเหมอนนทานเรองหนงทมการผลตซาไปซามาเรอยๆเลาตอไปมาเรอยๆจนทาใหคนรบรและเขาใจตามกนมาอยางตอเนองมากมาย

% ในเมองผเลอกตงจะทาการลงคะแนนเสยงโดยใชวจารณญาณทางการเมองโดยไมคานงถงผลตอบแทนใด ๆ ในขณะทชนบทนนผเลอกตงจะเลอกตงจากตวบคคลมากกวา ขนอยกบบญคณของผสมครคนนนมากกวาจะขนอยกบเงนสนจางตาง ๆ เพราะบางทไดเงนมาแตไมเลอกคนคนนนกม

% เงนไมไดทาหนาทเปนตวกลางในการซอขายแลกเปลยนเสยงในการเลอกตงของชาวบานเหมอนการซอขายสนคาภายในตลาด แตการทางานของเงนนนถกควบคมโดยสายสมพนธทางศลธรรมระหวางสายสมพนธระหวางหมบานดวยกนเองหรอสายสมพนธระหวางพวกชาวบานกบผลงสมครเลอกตง เพราะฉะนนเงนไมไดเปนเครองรบประกนในชยชนะของผเลอกตง หากแตความจรงแลวเปนสายสมพนธทเหนยวแนนทมผลตอความสาเรจใน

28

การเลอกตง เพราะเงนกเปนแครางวลตอบแทนเพยงเลกนอยทมอบใหกบชาวบานเทานน

29

ชนบทในฐานะวถชวตและการตอส

เอกสาร : ประสบการณการตอสของชาวลมนามล: กรณศกษาเขอนปากมลและเขอนราศไศล

เอกสาร : ความสมพนธระหวางเศรษฐกจกบการเมองในการเปลยนแปลงของสงคมเกษตรและขบวนการของชาวนาในสงคมไทยปจจบน

เปนเรองของการสรางเขอนทไปทาการสรางเขอนกนแมนาทาใหชาวบานในบรเวณดงกลาวไดรบความเดอนรอน เพอเอานาไปใชในการผลตไฟฟาใหกบโรงงานอตสาหกรรมแทน โดยอาศยวาทกรรมทวาดวย การชลประทาน ในการโนมนาวทาใหชาวบานยอมรบ

30

ชนบทในฐานะวถ

ชวตและการตอส

10

โครงการพฒนานนเกดขนชนบทมากมายแตไมไดรบเอามาเผยแพรโดยสอหรอนกวชาการเลยเพราะฉะนนชาวบานหรอผทไดรบความเดอนรอนจงตองออกมาทาการตอสในหลากหลายวธเนองจากความไมพอใจในการกระทาของรฐ

งานของพชญ กชใหเหนวา ขบวนการของชาวนาทเกดขนนนมนหลายรปแบบและการตอสในเรองของความขดแยงในกานการจดสรรทรพยากรนนกถอเปนรปแบบหนงของการตอสแตการตอสรปแบบนเพงมาปรากฏใหเหนหลงเหตการณพฤษภาทมฬ 2535 ทชนชนลางเรมเขามามสวนรวมทางการเมองมากขน ซงโรงการพฒนาเหลานทเกดขนนไดเปดพนทใหกบคนชนบทเรมเขามาตอสบางทาใหเกดสงทเรยกวา การเมองบนทองถนน เปนขบวนการทางการเมองรปแบบใหมทไมองกบเศรษฐกจซงตางจากขบวนการทางสงคมแบบเดมทมงดานเศรษฐกจมากกวา ชาวบานเปนสวนหนงในความพยายามทจะบอกวาการพฒนาทดนนควรจะเปนอยางไรผานสงทเรยกวา ขบวนการเคลอนไหวทางสงคม (social movement)

31

แผนภาพสรปรวมจากการบรรยายวชาสงคมวทยาชนบท

32

สรป11