leefbaarheid en sociaal kapitaal
DESCRIPTION
Leefbaarheid en Sociaal kapitaal. Dr Frans Thissen Afdeling Geografie, Planologie en Internationale Ontwikkelingsstudies. Opbouw presentatie. WMO, de opgave Bedreigingen van de civil society De sociale staat van het Nederlandse platteland Sociale veranderingen in Nederlandse dorpen - PowerPoint PPT PresentationTRANSCRIPT
Leefbaarheid en Sociaal kapitaal
Dr Frans Thissen
Afdeling Geografie, Planologie en Internationale Ontwikkelingsstudies
Civil Society en Leefbaarheid - Grou - 27 juni 2007
Opbouw presentatie WMO, de opgave Bedreigingen van de civil society De sociale staat van het Nederlandse platteland Sociale veranderingen in Nederlandse dorpen Eerste resultaten onderzoek dorpen Littenseradiel Leefbaarheid, een model Sociaal kapitaal in dorpen Naar nieuw sociaal kapitaal
Civil Society en Leefbaarheid - Grou - 27 juni 2007
WMO, de opgave Decentralisatie naar lokale overheid Vermaatschappelijking van de zorg
Taak gemeente: Ondersteunen en stimuleren van informele zorgarrangementen waar
nodig Regierol: afstemmen van de lokale behoefte aan de lokale
mogelijkheden (informeel en professioneel)
Community care: informele of mantelzorg gegeven door vrijwilligers, familieleden, vrienden, buren
Dorp of buurt wordt gezien als belangrijk schaalniveau: het ‘zorgend vermogen’ van dorpen / buurten
Civil Society en Leefbaarheid - Grou - 27 juni 2007
Civil society: de bedreigingen
STAAT
civil society
MARKT
PRIVESFEER
verenigingsleven
Informele verbanden van zorg, buurt , werkPrimaire
verbanden
Nationale overheid
Lokale overheden
kerken
Sociale en politieke bewegingen
Grote ondernemingen
Sociaal-economische belangenorganisaties
Lokaal bedrijfsleven
Politieke partijen
Non-profitinstellingen
Bron: SCP
Civil Society en Leefbaarheid - Grou - 27 juni 2007
Achtergronden van (nieuw) onbehagen Wegvallen van traditionele kaders in combinatie met
grotere uitdaging aan individuen de eigen identiteit en levensloop te regisseren (Mark Elchardus)
Drie groepen (Mark Elchardus): Kijkers commerciële tv-zenders Ouderen Laagst geschoolden
Drie groepen op het platteland: Bewoners van dorpen met functieverlies Dorpen of buurten waar bewoners ‘terecht’ zijn gekomen Boeren
Civil Society en Leefbaarheid - Grou - 27 juni 2007
Sociaal kapitaal (Robert Putnam)
Civil Society en Leefbaarheid - Grou - 27 juni 2007
‘Sociale staat van het Platteland’ (SCP) Leefsituatie op het Nederlandse
platteland gunstig: Gunstige woonsituatie Grotere betrokkenheid van bewoners Steeds verder toenemende mobiliteit
(individuele mobiliteit)
Plattelanders over hun leven op het platteland Hoge waardering voor wonen op
platteland, geen gevoel van teloorgang Geven van hulp is norm en bindende
kracht Naast hechtheid op basis van nabijheid
is er ook trots over landschappelijke en sociale kwaliteit
De sociale infrastructuur verandert, maar vitaliteit wordt niet bedreigd
Civil Society en Leefbaarheid - Grou - 27 juni 2007
Sociale veranderingen in dorpen Oude verscheidenheid:
Lokale restanten Machtige beelden
Nieuwe verscheidenheid veranderingen in de
regionale economie toenemende betekenis van
consumptieve functies
Platteland: van een oude naar een nieuwe verscheidenheid
Civil Society en Leefbaarheid - Grou - 27 juni 2007
Schaalveranderingen in de postindustriële samenlevingSchaalvergroting: Economisch: grotere
afstanden naar werk en naar voorzieningen
Sociaal: sociale contacten niet alleen in dorp maar ook elders
Door: Auto en welvaart
Schaalverkleining: Cultureel: eigen woning en
woonomgeving steeds belangrijker voor identiteit
Politiek: belang van zeggenschap over de woonsituatie neemt toe
Door: Thuisgerichtheid en welvaart
Civil Society en Leefbaarheid - Grou - 27 juni 2007
Ontwikkeling van dorpen
Als realiteit: Dorp van de agrarische en
industriële samenleving Primaire lokale functies:
voorzieningen en werk
Als realiteit: Dorp van de post-industriële
samenleving Primaire lokale functie: wonen
Civil Society en Leefbaarheid - Grou - 27 juni 2007
Ontwikkeling van dorpen
Als realiteit: Dorp van de agrarische en
industriële samenleving Primaire lokale functies:
voorzieningen en werk
Als referentiekader: Van dorpsautochtonen en zij
die lokaal werkzaam zijn Lokale thema’s: werk,
voorzieningen en huisvesting
Als realiteit: Dorp van de post-industriële
samenleving Primaire lokale functie: wonen
Als referentiekader: Van jongeren en import Lokale thema’s:
verkeersveiligheid, sociale veiligheid en kwaliteit van de woonomgeving
Civil Society en Leefbaarheid - Grou - 27 juni 2007
Littenseradiel: maatschappelijke participatie en de betekenis van dorpshuizen
Aanleiding: onderzoek onder vrouwen op het Friese platteland in 1993
Maatschappelijke participatie: Deelname aan
vrijwilligerswerk Lokale sociale
netwerken Deelname aan
verenigingsleven Betekenis van
ontmoetingsplaatsen
Civil Society en Leefbaarheid - Grou - 27 juni 2007
Beschikbaarheid auto (vrouwen, werkfase)
0,0 20,0 40,0 60,0 80,0 100,0
rijbewijs en autobeschikbaar
rijbewijs, auto nietsteeds beschikbaar
kan met gezinslidmeerijden
geen auto inhuishouden
1993 2007
Zeer sterke toename van (auto)mobiliteit
Verdere afname van het aandeel huishoudens zonder auto
Individualisering van het autogebruik
Sterke afhankelijkheid van automobiliteit
Civil Society en Leefbaarheid - Grou - 27 juni 2007
Type huishouden (alle vrouwen)
Individualisering in de vorming van huishoudens
Paren zonder kinderen belangrijker geworden dan paren met kinderen
Sterke toename aandeel alleenstaanden0,0 10,0 20,0 30,0 40,0 50,0 60,0 70,0
alleenstaand
paar metkind(eren)
paar zonderkinderen
een ouder metkind(eren)
overig
1993 2007
Civil Society en Leefbaarheid - Grou - 27 juni 2007
Arbeidsparticipatie (vrouwen, werkfase) Arbeidsparticipatie
onder vrouwen is zeer sterk toegenomen
Vrouwen hebben ook vaker grotere banen
Meer dan helft heeft een baan van 12-30 uur
Verbetering van arbeidsmarktsituatie in de regio0,0 10,0 20,0 30,0 40,0 50,0 60,0
geen werk
werkt 12 uur ofminder
werkt 12-30 uur
werkt 30 uur ofmeer
1993 2007
Civil Society en Leefbaarheid - Grou - 27 juni 2007
Dagpaden (vrouwen met betaald werk)
Steeds meer werkende vrouwen werken buiten het dorp
In combinatie met grotere arbeidsmarkt-participatie van vrouwen zijn de dorpen overdag ‘stiller’ geworden
0,0 10,0 20,0 30,0 40,0 50,0 60,0 70,0 80,0 90,0
in dorp
buiten dorp
1993 2007
Civil Society en Leefbaarheid - Grou - 27 juni 2007
Leefpaden (alle vrouwen) Aandeel vrouwen
dat geboren en getogen is in het dorp is afgenomen
Vrouwen volgen bij aangaan van een relatie relatief nog vaak hun man
Toename woonduur wijst op positief oordeel over dorpse woonmilieu0,0 10,0 20,0 30,0 40,0 50,0
geboren engetogen
> 20 jaar
6 t/m 20 jaar
< 6 jaar
1993 2007
Civil Society en Leefbaarheid - Grou - 27 juni 2007
Van autonoom dorp naar woondorp (Borsele)W
oond
orp
Autonoom
dorp
KwadendammeKwadendamme
LewedorpLewedorp
OvezandeOvezande
‘‘s-Heerenhoeks-Heerenhoek
OudelandeOudelande
NisseNisse
NieuwdorpNieuwdorp
Civil Society en Leefbaarheid - Grou - 27 juni 2007
Deelname aan vrijwilligerswerk (vrouwen, werkfase)
Antwoord op vraag naar vrijwilligerswerk is sterk afhankelijk van vraagstelling
Van afname lijkt geen sprake
Veranderde houding ten opzichte van vrijwilligerswerk
Rol van het dorpshuis
0,0 10,0 20,0 30,0 40,0 50,0 60,0 70,0 80,0
1993
2007a
2007b
1993 2007a 2007b
Civil Society en Leefbaarheid - Grou - 27 juni 2007
Leefbaarheid: een lastig begrip1. Gecompliceerd als onderzoekbaar begrip2. Veel verschillende betekenissen 3. Vaak normatief geladen 4. Gaat voorbij aan bewoners met verschillende positie:
succesvol versus kwetsbaar 5. Gaat voorbij aan bewoners met een verschillend
referentiekader6. Definieert problemen vaak op één ruimtelijke
schaalniveau: dorp, buurt7. Geeft vaak aanleiding tot een eenzijdige relatie tussen
bestuur en bewoners (“wensenlijstjes”)
Civil Society en Leefbaarheid - Grou - 27 juni 2007
Leefbaarheid op lokaal niveau: een model
Leefbaarheid: relatie tussen dorpsbewoners en hun omgeving:
Feiten - MeningenSuccesvolle bewoners - Kwetsbare bewoners
Feiten - MeningenSuccesvolle bewoners - Kwetsbare bewoners
Relatie Bestuur - Bewoners:Informatie en kwaliteit bestuur - Gemeenschapsinitiatieven
Relatie Bestuur - Bewoners:Informatie en kwaliteit bestuur - Gemeenschapsinitiatieven
Autonoom dorp:
• Plaatselijke woonmogelijkheden
• Plaatselijke werkgelegenheid
• Plaatselijke voorzieningen
Autonoom dorp:
• Plaatselijke woonmogelijkheden
• Plaatselijke werkgelegenheid
• Plaatselijke voorzieningen
Woondorp:• Verkeersveiligheid en
verkeersdruk• Sociale veiligheid• Kwaliteit van de woonfunctie
Woondorp:• Verkeersveiligheid en
verkeersdruk• Sociale veiligheid• Kwaliteit van de woonfunctie
Civil Society en Leefbaarheid - Grou - 27 juni 2007
Sociaal kapitaal Autonome dorplokaal en hecht;
(wederkerige) burenhulp; beste vriend in het dorp
territoriale rekrutering ”Dat is zo’n ongeschreven regel, dat doe je gewoon”.
dorpsbinding, binding aan het ‘eigen dorp’ (het dorp waar men geboren en getogen is, of zeer lang woont)
Sociale netwerken:
Lokaal verenigingsleven:
Emotionele binding:
Civil Society en Leefbaarheid - Grou - 27 juni 2007
Sociaal kapitaal Woondorp Sociale
netwerken:
Lokaal verenigingsleven:
Emotionele binding:
contacten zijn over verschillende groepen gespreid; veel hechte netwerken die niet exclusief lokaal zijn
rekrutering op leefstijl: “wij vinden het criterium dat je met mensen omgaat die gelijk gericht zijn”
dorpstrots: vooral in een dorp met hoge woonkwaliteit en een eigen identiteit
Civil Society en Leefbaarheid - Grou - 27 juni 2007
Naar nieuw sociaal kapitaal De grote betekenis van sociale netwerken:
het creëren van connectiviteit
De kleine schaal: ‘een schaal van verantwoordelijkheid’: bevordering van bonding door homogeniteit
De grote schaal: efficiency en de uitdaging van het overbruggen (bridging) van heterogeniteit: federatieve structuren
De focus op lokale cultuur en de lokale politiek: openheid naar lokale samenleving
Het belang van ‘Third places’, ontmoetingsplekken
Het belang van ‘Verhalen vertellen’
Leefbaarheid en Sociaal kapitaal
Dr Frans Thissen
Afdeling Geografie, Planologie en Internationale Ontwikkelingsstudies