lek. med. anna senderska dieta dla pacjentów z hiperurykemią i … · dna moczanowa dna moczanowa...

Dieta dla pacjentówz hiperurykemiąi dną moczanową

lek. med. Anna Senderska

Dna moczanowa

Dna moczanowa jest ogólnoustrojową chorobą zapalną, w której nadmiar kwasu moczowego odkłada się w sta-wach i tkankach miękkich.

Objawia się w postaci charakterystycznych ataków dny – obrzęków i zaczerwienienia stawu (najczęściej I śród-stopno-paliczkowego palucha), występowaniem guzków dnawych, destrukcją stawów, kamicą nerkową oraz pod-wyższonym stężeniem kwasu moczowego we krwi (powy-żej 6 mg/dl).

Przyczyną nadmiernego wytwarzania kwasu moczowego są zaburzenia w katabolizmie związków purynowych.

Pomimo że dna moczanowa jest chorobą uwarunkowaną genetycznie, to na jej ujawnienie trzeba “zapracować”. Kie-dyś mówiło się, że jest chorobą królów lub bogaczy, dziś dotyczy osób (głównie mężczyzn) niedbających o zdrowe odżywianie, zapracowanych, z małą aktywnością fizyczną, często nadużywających alkoholu. Dnie prawie zawsze to-warzyszy nadwaga, często nadciśnienie tętnicze, cukrzyca i zaburzenia lipidowe.

Leczenie dny trwa całe życie, a sukces terapeutyczny za-leży od stosowania się pacjenta do zaleceń lekarza odno-śnie do trybu życia oraz przyjmowania leków.

Liczne badania naukowe udowodniły, że ryzyko pojawienia się dny jest większe u osób często spożywających mię-so i owoce morza oraz produkty zawierające duże ilości związków purynowych tj. sardynki, szproty, śledzie, groch, soję, fasolę, szpinak, rabarbar, wywary i sosy mięsne, cze-koladę i alkohol oraz produkty słodzone syropem fruktozo-wym (napoje, lody, słodycze).

3

Zawartość puryn w produktach spożywczychZawartość puryn w produktach spożywczych, w przeli-czeniu na kwas moczowy z podziałem na grupy, podano w tabelach poniżej.

ProduktyMiara domowa

= porcja

Ilość wytworzonego kwasu moczowego

z 1 porcji

g mg

Produkty mleczne:

mleko

mleko zsiadłe

sery pleśniowe

sery żółte

ser wiejski ziarnisty

200

200

30

30

50

< 16

16

2

2

5

Natomiast dobroczynne działanie mają warzywa i owoce, szczególnie te, które zawierają flawonoidy, tj. kwercetynę, mirycetynę czy kemferol, dlatego w diecie zaleca się częste spożywanie czerwonych winogron, porzeczek, orzechów włoskich, cebuli.

Dozwolona ilość puryn w diecie w przeliczeniu na kwas moczowy w dnie moczanowej to 300 mg, natomiast przy atakach – 120 mg. Zaleca się picie wody, słabych herbat, kompotów, a w okresie napadów dny – wód alkalicznych.

W tabelach podano zawartość puryn w przeliczeniu na kwas moczowy w wybranych produktach spożywczych.

Produkty spożywcze o niskiej zawartości kwasu moczowego. Grupa l

4


= porcja


z 1 porcji

g mg

Tłuszcze i oleje 10 0

Mięso i wędliny

metka

mortadela

salami

szynka gotowana

30

30

30

30

22

29

31

39

Produkty zbożowe

kajzerki

chleb biały

chleb chrupki

makaron

50

50

30

60

11

7

18

24

Warzywa

buraki czerwone

cebula

cukinia

kapusta biała

kapusta kwaszona

kapusta pekińska

marchew

ogórki

pomidory

rzodkiewki

sałata

ziemniaki

200

200

200

200

200

50

200

200

200

100

50

250

38

26

48

44

32

11

34

14

22

15

7

40

Grzyby (kurki) 200 34

Owoce

agrest

ananas

150

150

24

29

5


= porcja


z 1 porcji

g mg

Owoce

brzoskwinie

czereśnie

gruszki

jabłka

kiwi

maliny

oliwki

pomarańcze

porzeczki

truskawki

winogrona

wiśnie

150

150

150

150

150

150

25

150

150

150

150

150

32

29

18

21

29

27

7

29

26

32

41

29

Ziarna i orzechy

ziarna słonecznika

ziarno sezamu

orzechy laskowe

orzechy włoskie

orzechy ziemne

30

30

30

30

30

43

19

11

8

24

6

Produkty spożywcze o średniej zawartości kwasumoczowego. Grupa lI


= porcja


z 1 porcji

g mg

Mięso, wędliny

i ryby

flądra

lin

wołowina, mostek

kiełbaski

parówki

kaszanka

100

100

100

100

100

30

93

80

90

89

78

50

Warzywa

dynia

fasolka szparagowa

jarmuż

kapusta czerwona

kapusta włoska

200

200

200

200

200

88

74

96

64

74

Suche nasiona

strączkowe

fasola biała

groch

soczewica

75

75

75

96

71

95

Owoce

banan

melon

150

150

86

50

7

Produkty spożywcze o wysokiej zawartości kwasu moczowego. Grupa lII


= porcja


z 1 porcji

g mg

Ryby

dorsz

karp

łosoś

makrela

pstrąg

sandacz

sardynka

sola

szczupak

szproty wędzone

śledź

100

100

100

100

100

100

100

100

100

100

100

109

160

170

145

297

110

345

131

140

804

210

Skorupiaki

krewetki 100 147

Mięso

cielęcina

jagnięcina

wołowina

rostbef

wieprzowina

szynka

100

100

100

100

100

100

150

140

120

110

145

160

Drób

kurczak pieczony

pierś

100

100

115

175

8


= porcja


z 1 porcji

g mg

udko 100 110

Podroby

grasica

wątróbka cielęca

wątroba wieprzowa

wątroba wołowa

100

100

100

100

1260

218

515

554

Dziczyzna

gęś

zając

100

100

165

105

Warzywa

brokuły

brukselka

groszek zielony

kalafior

kukurydza

papryka

por

szpinak

200

200

200

200

200

200

200

200

162

138

168

102

104

110

148

114

Grzyby

boczniaki

borowiki

pieczarki

200

200

200

100

184

116

Napoje alkoholowe

piwo

wino, wódki

200

200

240

100

Na podstawie: Lucyna Pachocka, Mirosław Jarosz – Wydawnictwo lekarskie PZWL.

9

Dzień pierwszyI śniadanie: TWAROŻEK ZE SZCZYPIORKIEM

• kajzerka, masło,• 100 g twarożku ze szczypiorkiem,• kilka rzodkiewek,• liść sałaty,• łyżka dżemu morelowego

II śniadanie: SEREK CAPRI

• 8 pomidorów koktajlowych,• 1/2 świeżego ogórka (ok. 100 g),• 1/2 serka capri, łyżeczka oliwy, sól,• 2 krążki pieczywa ryżowego

Obiad:

KRUPNIK

Ugotować wywar z warzyw, dodać ryż, przyprawić solą, pieprzem, majerankiem.

KURCZAK W SOSIE CHIMICHURRI

150 g piersi kurczaka pokroić na plastry, podsmażyćna maśle 3 min.Wstawić do nagrzanego piekarnika na 15 min.

Sos chimichurri:• 1/2 pęczka natki,• 1/4 szklanki listków oregano,• 1/4 szklanki listków kolendry, • 1 i 1/2 ząbka czosnku,

10

Ilość dobowa kwasu moczowego: ok. 220 mg

• 1 zielona papryczka chilli,• 1 malutka cebulka szalotka,• 4 łyżki oliwy extra vergine, 1/2 łyżki soku z cytryny, • 1/2 łyżki czerwonego lub białego octu winnego, • sól morska i grubo zmielony pieprz

Kurczaka podawać z sosem, surówką z kapusty pekińskiej i ziemniakami.

Kolacja: CRUNCHY Z MANGO I KIWI

• 200 g jogurtu,• 2-3 łyżki crunchy naturalnego,• kiwi,• 1/3 mango,• łyżeczka miodu

11

Dzień drugiI śniadanie: OWSIANKA Z MANGO

3 łyżki płatków owsianych zalać wodą, podgotować, następ-nie dolać mleko, zagotować, aż płatki rozmiękną. Wyłożyć na talerz, posypać brązowym cukrem i kawałkami mango, polać sokiem świeżo wyciśniętym z pomarańczy (1 łyżka).

II śniadanie: CIABATKA Z SZYNKĄ

• ciabatka,• masło,• szynka parmeńska,• 1 łyżka sosu pesto,• 3 pomidorki koktajlowe, liść sałaty

Ciabatę posmarować pesto, położyć plaster szynki, ułożyć pokrojone pomidory.

Obiad: ZAPIEKANKA Z MAKARONU

2 porcje• 100 g makaronu świderki,• 1 łyżka oliwy, 1 łyżka masła, • 1/2 cebuli, 1 czosnek,• 1/2 cukinii, 1/2 papryki, 1/4 bakłażana, • 1/2 puszki pomidorów, 10 pomidorków koktajlowych,• kulka sera mozzarella, przyprawy włoskie

Na patelni z oliwą zeszklić cebulę, czosnek, dodać po-krojone w kostkę warzywa, na końcu pomidory z puszki. Do naczynia żaroodpornego wyłożyć ugotowany wcze-śniej makaron, warzywa, na wierzch położyć pokrojone na połówki pomidorki koktajlowe, posypać startym serem i przyprawami. Zapiekać 25 min.

12


Kolacja: SAŁATA Z JAJKAMI I BROKUŁAMI

• 1/4 opakowania mixu sałat, • kilka rzodkiewek,• 1 jajko na twardo,• kilka różyczek zblanszowanego brokuła

Sos jogurtowy:• 1/2 kubeczka jogurtu, • 1/2 ząbka czosnku,• 1 łyżeczka miodu, 1 łyżeczka oliwy, • 1 łyżeczka soku z cytryny, • szczypta mielonej papryki

Sałatę i brokuły wyłożyć na talerz, doprawić solą i pieprzem, polać sosem. Ułożyć pokrojone na pół jajka, podawać z grzankami z bułki.

13

Dzień trzeciI śniadanie: KANAPKI Z WĘDLINĄ I SEREM

• 2-3 kromki pieczywa żytniego, masło,• 1 plaster chudej szynki gotowanej,• 1 plaster sera twarogowego,• warzywa: 1/4 papryki, 1/2 pomidora,• kubek mleka 2%

II śniadanie: JOGURT NATURALNY

• jogurt naturalny 150 gr,• 1 łyżka stołowa nasion słonecznika,• 1-2 kromki pieczywa chrupkiego,• 1/2 jabłka

Obiad: ŁOSOŚ Z WOKA W SOSIE SOJOWYM Z RYŻEM

• 1 łyżka oliwy,• łosoś 150 gr,• 1/3 szklanki ryżu jaśminowego,• 150 g fasoli szparagowej (może być mrożona)

14

Rozgrzać w woku oliwę, wrzucić łososia na 2-3 min., skropić sosem sojowym.Podawać na ugotowanym ryżu z fasolką szparagową.

Kolacja: BUŁKA PARYSKA Z AWOKADO

• 2 kromki bułki paryskiej (może być zapiekana w tosterze),• 1/4 awokado skropionego cytryną,• 2 łyżki stołowe gotowego sosu tzatziki

Na bułce ułożyć awokado, polać sosem, doprawić solą i pieprzem.


15

Dzień czwartyI śniadanie: PASTA JAJECZNA Z AWOKADO

3 ugotowane jajka i 1 awokado pokroić w drobnąkosteczkę. Doprawić łyżeczką soku z cytryny, łyżeczką oliwy, dodać sól, pieprz, świeżą kolendrę lub rzeżuchę.Podawać na pieczywie zapiekanym w tosterze.

II śniadanie: KOKTAJL MLECZNY

• 200 g płynnego jogurtu,• owoce: maliny, jeżyny, jagody (mogą być mrożone),• 1 łyżeczka miodu, 2-3 łyżki musli

Całość zmiksować.

Obiad:

ZUPA KREM Z MARCHEWKI

• 2 marchewki, 1/2 pora (bez zielonej części), 1 ziemniak,• sól, pieprz, • gałka muszkatołowa,• sok z cytryny,• ok. 3/4 szklanki bulionu warzywnego,• 1 łyżka ziaren słonecznika

16

Na łyżce masła lub oliwy zeszklić pokrojoną w krążki marchewkę, pora, dodać ziemniaka pokrojonego w kosteczkę, zalać ¾ szklanki wody, ugotować.Dodać sól, pieprz i gałkę muszkatołową. Zmiksować całość, następnie dolać bulion do uzyskania konsystencji gęstej śmietany. Posypać słonecznikiem.

PLACKI CUKINIOWE

• mleko, mąka, jajko, sól, pieprz, cukinia

Przygotować gęste ciasto naleśnikowe, wetrzeć cukinię. Smażyć na oleju rzepakowym na złoty kolor.Podawać z sosem tzatziki:jogurt grecki, tarty świeży ogórek, sól, pieprz, czosnek do smaku

Deser: CIASTO BISZKOPTOWE

Kolacja: KANAPKI Z SZYNKĄ I POMIDOREM

• 2 kromki pieczywa żytniego, masło,• 1 plaster gotowanej szynki,• 1 plaster sera żółtego,• 1/2 pomidora, szczypiorek

Przygotować kanapki, udekorować krążkami pomidora i szczypiorkiem.


17

Dzień piątyI śniadanie: JAJECZNICA Z WARZYWAMI

• 2 jajka,• 1/4 papryki,• 1/4 cebuli,• szczypiorek,• 2 kromki pieczywa pełnoziarnistego

Na maśle podsmażyć przez kilka minut cebulkę, paprykę,szczypiorek. Dodać jajka, doprawić solą i pieprzem.

II śniadanie: TAPIOKA Z OWOCAMI

• 1/3 szklanki drobnej tapioki,• 1 i 1/2 szklanki mleka,• 1 łyżeczka oleju kokosowego,• 1 łyżeczka cukru waniliowego,• mus malinowy

Tapiokę namoczyć 30 min. w mleku, dodać olej, cukier brązowy i waniliowy, gotować na małym ogniu 15 min.Ugotowaną tapiokę wyłożyć do pucharka lub słoiczka, polać musem malinowym.

Obiad: GNOCCHI Z KURCZAKIEM I SOSEM NAPOLI

• 150 g piersi kurczaka,• 150 g gotowego makaronu gnocchi

(do kupienia np. w supermarketach)• sos napoli,• ser mozzarella 60 g,• kilka suszonych pomidorów (mogą być ze słoika),• 1 łyżka oliwy

18

Kurczaka podsmażyć na oliwie, ugotować gnocchi, pomidory pokroić w cienkie paseczki.Całość wymieszać, wyłożyć do garnka żaroodpornego, posypać tartym serem, zapiekać 15 min.

Kolacja: KUSKUS Z RUKOLĄ I SELEREM NACIOWYM

• 1/3 szklanki kuskusu,• 1 łyżka oliwy,• 1/4 paczki rukoli umytej i grubo posiekanej,• kilka oliwek, np. kalamata bez pestek, posiekanych,• 1 drobno posiekana czerwona cebula,• 1/3 posiekanego selera naciowego,• sok z cytryny do smaku,• plaster pokruszonej fety,• sól i pieprz

Kuskus przygotować zgodnie z instrukcją na opakowaniu. Włożyć go do miski i wymieszać z oliwą. Dodać rukolę, oliwki, cebulę, seler, sok z cytryny oraz fetę i wymieszać. Doprawić do smaku i wstawić do lodówki przed poda-niem.

Można podawać na ciepło, wcześniej należy podsmażyć cebulę, seler i paprykę na patelni.


19

Dzień szóstyI śniadanie: GRAHAMKA Z SEREM I KIEŁKAMI

• bułka grahamka – ok. 100 g,• masło lub margaryna,• 100 g sera twarogowego,• kiełki słonecznika,• świeży ogórek – ok. 100 g

II śniadanie: JOGURT OWOCOWY Z GRUSZKĄ

• 150-200 g jogurtu owocowego,• 1 gruszka

Obiad:

ZUPA POMIDOROWA NA WYWARZEZ WARZYW Z MAKARONEM

SZASZŁYK DROBIOWY

• 150 g indyka,• papryka,• cebula,• sól, pieprz,• surówka z białej kapusty,• 2 ziemniaki

Pokroić w cząstki indyka, paprykę, w krążki cebulę. Nabić na patyczki do szaszłyków. Zawinąć w folię aluminiową, piec w nagrzanym piekarniku ok. 40 min.

20


Kolacja: RYŻ Z JABŁKAMI

Ugotować na miękko ryż w mleku, dodać łyżkę serkamascarpone, uprażone jabłka z cynamonem i 1 łyżką cukru.

21

Dzień siódmyI śniadanie: PIECZONY SCHAB Z POMIDOREM

• szklanka mleka 1,5%,• 3-4 łyżki płatków kukurydzianych,• kilka orzechów włoskich,• 1 kromka pieczywa pełnoziarnistego,• 1 plaster pieczonego schabu,• pomidor

II śniadanie: BRUSCETTA

• 2 grzanki,• 2 łyżeczki sosu pesto,• 2 plastry sera ricotta,• 1 pomidor pokrojony w kostkę• 1 grejpfrut.

Na grzankach ułożyć kolejno: sos, ser, pomidor.

Obiad: DORSZ ZAPIEKANY W ZIOŁACH

• 150-200 g dorsza w ziołach zapiekanego w piekarniku,• 2-3 ziemniaki z wody,• surówka z kiszonej kapusty, 1 łyżeczka oliwy• szklanka soku wielowarzywnego

22

Kolacja: SAŁATKA GRECKA

• sałata,• 100 g ogórka,• 1/2 papryki,• 1/2 cebuli,• kilka oliwek,• 30 g sera bałkańskiego,• sos winegret,• grzanka


23

Dieta w ostrym napadzie

dny.

Ilość kwasu moczowego w podanych zestawach nie przekracza 120 mg.

Należy pić 3 razy na dobę, między posiłkami, pół szklanki wody alkalicznej.

25

Dzień pierwszyI śniadanie: KOKTAJL OWOCOWY

• maślanka lub kefir,• 1/2 szklanki owoców leśnych, łyżeczka cukru lub miodu,• kromka pieczywa chrupkiego, masło,• plaster chudego sera twarogowego

II śniadanie: PASTA JAJECZNA

• 2 kromki pieczywa żytniego,• pasta jajeczna z majonezem,• 3-4 rzodkiewki,• 1 łyżka dżemu truskawkowego

Obiad:

BARSZCZ CZERWONY CZYSTY

26

KOPYTKA Z SOSEM KOPERKOWYM Z KURKAMI

10-15 sztuk gotowych kopytek,100 g kurek poddusić na 1 łyżeczce masła.

Sos koperkowy:• 1/2 szklanki bulionu warzywnego,• 1/2 pęczka koperku,• 2 łyżki śmietany,• 1 łyżka mąki,• sól, pieprz

surówka z marchewki i jabłka

Podwieczorek: KISIEL Z OWOCAMI

1 szklankę soku owocowego (np. z czarnej porzeczki) połączyć z łyżką mąki ziemniaczanej i zagotować. Dodać pokrojoną morelę.

Kolacja: JAJKO NA MIĘKKO

• jajko gotowane na miękko,• pomidor,• 2 kromki pieczywa

27

Dzień drugiI śniadanie: KANAPKI

• 2 kromki pieczywa białego, masło,• 1 łyżka metki,• 1 łyżka dżemu porzeczkowego,• 1 szklanka soku wielowarzywnego

II śniadanie: SEREK WIEJSKI Z BRZOSKWINIĄ

• 150 g serka wiejskiego ziarnistego,• 1 brzoskwinia

Obiad:

CHŁODNIK LITEWSKI

• kefir lub maślanka, gotowane buraczki, ogórek, • rzodkiewka, koperek, szczypior,• jajko gotowane

PIEROGI RUSKIE 5-7 sztuk

Surówka z kapusty pekińskiej

Podwieczorek: KOKTAJL OWOCOWY

• 2-3 krążki ananasa,• 2 kiwi

Zmiksować owoce, można rozcieńczyć sokiem pomarańczowym.

28

Kolacja: PANCAKES NA KEFIRZE

• kubek kefiru,• jajko,• 100 g mąki,• 1/2 łyżeczki proszku do pieczenia,• szczypta sody,• 1 łyżka cukru

Połączyć składniki, smażyć na oleju rzepakowym.Można podawać z musem owocowym.

29

Dzień trzeciI śniadanie: JAJECZNICA

• jajecznica z 2 jaj na cebulce lub szczypiorku,• 2 kromki pieczywa białego,• szklanka soku pomarańczowego (najlepiej świeżo wyciskanego)

II śniadanie: SAŁATKA ZE ŚWIEŻYCH WARZYW

• garść sałaty,• kilka pokrojonych rzodkiewek, • pół ogórka,• 1 mały pomidor,• kiełki słonecznika,• ziarna prażone do sałatek• 1 łyżka stołowa oliwy,• kilka kropli sosu sojowego

Obiad: BAKŁAŻAN Z POMIDORAMI I SEREM MOZZARELLA

• 1 mały bakłażan,• pomidor,• mała mozzarella

Bakłażana przekroić na pół, polać łyżeczką oliwy,naciąć w kratkę, zapiekać w piekarniku ok. 20 min.,aż zmięknie, następnie poukładać pokrojone w plastry pomidory, plastry sera mozzarella, polać oliwąi przyprawić solą i pieprzem, zapiekać kolejne 15 min.Podawać z gotowanym ryżem.

30

Podwieczorek:CIASTO MARCHEWKOWE Z ORZECHAMI WŁOSKIMI

Kolacja: SMOOTHIE Z MANGO

• 1/2 mango,• 1/2 szklanki soku pomarańczowego,• 2 łyżki mleka kokosowego

Składniki zmiksować.

31

Dzień czwartyI śniadanie: KAJZERKA Z SEREMPLEŚNIOWYM

• kajzerka,• rukola,• ser pleśniowy 50 g,• miód,• garść orzechów włoskich

II śniadanie: JOGURT Z GREJPFRUTEM

• 150 g jogurtu naturalnego,• 2 łyżki stołowe ziaren słonecznika,• 1/2 grejpfruta

Obiad:

ZUPA OGÓRKOWA zabielana z ziemniakami

3 NALEŚNIKI Z SERKIEM HOMOGENIZOWANYM WANILIOWYM i musem jabłkowym, posypane cynamonem

Podwieczorek: BUDYŃ Z ŁYŻECZKĄ DŻEMU WIŚNIOWEGO

32

Kolacja: TORTILLA WEGETARIAŃSKA

Placek tortilli posmarować sosem (1łyżka ketchupu z 1 łyżką majonezu),ułożyć pokrojoną w krążki cebulę, świeżego ogórka i pomidora, zawinąć.

33

Dzień piątyI śniadanie: KANAPKI Z PASTĄ JAJECZNĄ

• 2 kromki chleba

Pasta jajeczna z serkiem mascarpone:1 jajko gotowane, rozdrobnione połączyć z łyżeczką serka, doprawić solą morską i cytryną.

Kanapki udekorować kiełkami rzodkiewki.

II śniadanie: SAŁATKA OWOCOWA

• jogurt owocowy,• 1/4 jabłka,• 1/4 grejpfruta,• maliny (kilkanaście sztuk)

Owoce pokroić w kostkę, połączyć z jogurtem, posypać orzechami włoskimi.

34

Obiad:

ZUPA KREM Z BATATÓW

• 1 mały batat,• 1/2 łyżki oliwy,• 1/2 cebuli,• ząbek czosnku,• 1 łyżka sera ricotta,• bulion warzywny,• przyprawy: kmin rzymski, ziarna kolendry, papryka, • sok z limonki, świeża kolendra

Cebulę i czosnek zeszklić na oliwie, dodać pokrojonego w kostkę batata, dolać bulion, gotować 15-20 min. do miękkości, następnie zmiksować, doprawić przyprawami, dosolić do smaku.Podawać z ricottą z sokiem z limonki i świeżą kolendrą.

SPAGHETTI Z SOSEM PESTO

100 g makaronu ugotowanego al dente połączyć z łyżką sosu pesto, posypać parmezanem (1 łyżeczka).

Podwieczorek: MLECZNA KASZKA MANNA NA SŁODKO (gotowa)

Kolacja: GRZANKA Z MOZZARELLĄI POMIDOREM

2-3 grzanki z bułki paryskiej skropić oliwą,ułożyć plaster pomidora, plaster sera mozarella,zapiekać w piekarniku 10 min.

35

NP

R/L

INIA

6/U

L/16

/08/

001

lek. med. anna senderska dieta dla pacjentów z hiperurykemią i … · dna moczanowa dna moczanowa...

Documents