... B. «

DIssERTATIO GRADUALIs ,

DE

LICENTIA,CUJUs,

C mnconseiisuampliJs.Facuit.in Reg. Acad, Aboens

sub PRssisIDIOVIRI CL,

D» ALGO THI A.sCARIN,

Histo*. et Phil. Civ. PROFEss. Reg. et Ors-Bibliothecarii,

PARTEM POsTERIOREM,Ad diem ir. Maji , cioxoccu.

Public« examini subjicit

JOHANNEs HORTELIUs,BOREA- FENNO.

In Auditorio Academ, Majore,ABOysi j Imprim. Direct. Reg. Acad. Aboens. Ossicia.

JACOB MERCKELL.

Juris (si aequi ronsulsrssimo VIRO,

Dn. ER1CO sOHANNI TOLPO,CONsULI Aboenlis emporii primario, Patrono,PATRUI

loco piat mente colendo.VIRO plurimum reverendo atque claris simo ,

Dn. ELI C A AN DER,Ecclesiarum, quae Deo in {&(sio colliguntur, PAsTORI vigi-

lantistimo, sautori st consangvineo retatem prosequendo.VIRIs prussen‘ise i!> ju

Dn. EsAliE WECHTER,Curiae Abodnsis sENATORI adcuranstimo , sautori &

euergetae multis nominibus suspiciendo.VIRO soeRatusimo , /

Dn. NICOLAO CRETALEEN,Mercatoki civitatis Aboenlis dexterrimo,

sautori optimo.

Quod meditationes de Noxa licentiae basce, Vobis, Pafroobtulerim , seci , rton tam niore passirn (si ubique recepto,

• minorem beneficiorum multitudinem , me Nominibustusimi animi te [serae , in (pem ulterioris savoris , nitorem (si orpatiamini , quantum tnihi meaeque si<ei majorem in modum grastimabo , ad pias (si devotas pro incolumitate omnium Vestrum,lum palmas porrigere (si explicare ,

NOMINUM•i

tuitor adJOHANNEs

J w i\

%

Piurimum reverende atque clarissimo VIRO,Dn. JOsEPHO WALLENIO,

Legit nis Tavasteburgen/is PAsTORI longs mentistimo ,

avunculo caristimo.'Tlurim <m reverendo atque clarissimo VIRO ,

Dn Is A ACO WALLENIO,CONTIONATORI legionis pedestris Tavastburgensis

dignistimo, avunculo dilectistimo.

/sidis laude indutis ,

Dn. {ACOBO JOH. sACKLEEN,Vicario Judici Territoriali Raseborgensis in Nylandia no-

marchi* aequistimo, sautori & amico certissirao.Perquam venerando atque dostitsimo VIRO ,

Da IVARO WALLENIO,Praepositi in Hauho Ministerii Adjuncto sidelistimo,

avunculo caristimo.

ni (si Fausores desumatissimi , ea qua par est, animi reverentia,quam ex debito potiue , quo ob arctum sangvinis vinculum , nequeVestris oistriElissimum sentio. Quod si huic quantutaecunque gra-nataentum ex Vestris Nominibus , quod enixe siero , accedere ,

tulor, tantum obligationis (si vinculi mihi quoque injestum tui*nec non felicitate in multam annorum seriem propaganda, ad (»•

VEsTRORUM

dialissimus,HORTELIUs.

■J

VIRO admodum reverendo atque jtnectarissinio,

Dn. johanniHORTELIO,

PREPOsITO & PAsTORI in longe naeritissimo.PARENTI OPTIMO.

W\Esuit bae usque occasio commoda mihi publice te slandiJr § Tua tn memet collata benesicia. Praesentem igitur tan •

to exosculor magis , quanto ad destdcrio satisfaciendummeo, nunc luculentior illa sese osserat. Cunila Tua in me meri•ta ,d:m, qua convenit pietate , recolo, tanta eadem esso depre•hendo , at iisdem majora a Parente (perare neque obtinere quis-quam possit, Cumque, in vicem redhostimenti , ame nilprojici scipossit , praeter pietatem reserendae gratiae, quam, in re tenuiliberorum, oculo livente neque Parentes adsicere solent: In si*gnum non lebiter fundata devotionis me<s,ntunuscuium chartaceumhocce, Tibi» Parens optime, solemni formula offero, dico,dedico. Tuum erit non in detrectationem trahere vilitatem reioblatae. Ego vero supremum NUMENprecibus desatigare nonintermittam.,, velit Te» in multam annorum (eriem, salvumatque incolumen servare , in ecclestae , cujus nutritium Temetesse voluit Divina providentia, emolumentum, Tu xque sami-leae, adminiculo altero suo nuper orbatae, praesdium unicum &

desiderat isimum. Ita voVet atque vovebit ad cineres usqueADMOD. REEEREND. ATQUE PRAECLARUs, DIGNITA-

TEs TU JEcultor obsequentijssimus,

JOH. HORTELI.Us.

PhilosophU CANDIDATODomino JOFTANNI HORTELIO,

Moram concinnitate atque eruditionis laude clarissimo,amico honoratissimo.

stcit non prisca in Aonidum castris recepta , sed mutua >

qua diu fruimur Amicitiae consvttudo , ut quam de T e,Claristime Domine Candidate , alterum nunc (ped-

tuen Academicum edituro, animo concepi laetitiam, in praesen •

tia publice teslatum accederem. Licuit autem mibi huic officia,tanto minus deesse, quanto magis ab eo tempore , cjue animumad [ludia literarum adplicuisti ,Te sedulam semper operamprae-claris artibus navasse , qui Te norunt , una mccum omnes no*

verint; quorum unanimiconssirante suffragio dignus inde quo-que habens, in quem propediem summi honores philosophici con-serant r. Cedet Tibi, virtutis praemio, sapitntiae(ludium,quod retta vivendi sciendique ratione continetur, sine quo, quem-admodum ex sententia Uvere nemo potest, ita eodem destitui,nullo modo illos oportet, qui honores expetunt, (s ex (apientiaepenu praevia atque solatiavitae exoplant. Prout autem ah usu(s consvetudine nullo modo alienum , licentiae genere, cui nul-la noxa suhest , vacantem probro virtutem Tuam laude prose*qui; ita si de consido feliciter curriculo studiorum Tuorurn, ap-plaudentium aliorum vocibus, meam quoque adseriptam videris,improbaefrontis dicam a Tc nullam mihimet impastum iri con-sido. Licentiam non moderatam, sed improbissimae volupta-tis mintstram, in praesenti dissertatione acri censura perstringie,quae quo longius in campum temeritatis [e dissundit, eo tristioriexitio obvia quaevis involvit,irnesque supima consundit. Noxamhujus Licentia; scepius experti sunt patres, avi, proavi atqueatavi noslri, Cs utinam ex illo Vetuslat is naufragio, quod m-siros animos esserat, reliqui nil sors ipsasecerit, Utinam non

e slent, qui in (ludiis in planum nunquam exituris plurimum la-borarent! Dantur in omni parte republicae, qui in soroLapitha-rum pugnas J.itas reptant , in caslns enthymema torquent diale-Btcum, in (aeris, imperiorum regnorumque momenta exaggerant.sed esl tolerabilior hujus conditio licentiae, quam illa, qua nonverba, sed lances, cruces (s entrifragia , non ex dehsle, homi-nibus decernuntur, ut complorari non satis apte pofflt eorum as-

flictio, quorum sata &fortunae morum intemperie hac ipsa di.Vexantur. Concidit hac immoderata licentia Graecia, totmsqueOrbis caput Roma ; concidere inter slrenua opera aliae quoque ur-bes atque regna. sede re non esl recitandis lugubribus rerum do*cument is, paginam exp’ere, cum me amoeniora senhere praesertisdiei sestivitas jubeat.Proinde animum ad Palladis [aerarium con-

verto : gratamputa quietem illam, ubi mens aliarum rerum cu-ris (esso,, relaxationem invenit , quaeque nulli Licentiae obno-xia esl, ntsi cum in partes abeunt ipsae musae , eaedemq, dissonoconcentu suo animos insigniter permulcent (s assiciunt. l ibi ve-ro, clarissime D;ne Candidate, qui impedimenta, quae multo-rum in Hio sladio inclusin.tm (uslammaee solent. (osseci se ixsuperaeeris , ego ex animo gratulor ; opio% ut sausia atsy feliciasata in poslerum experiaris, & propediem, felici auspicio, laureaeperenni fronde redimiaris , Quin ,[t forte animadvertis adver-samfortunam insio licentiusvelle res Tnas concutere, varietatemislam, ceu calcar (s incitamentum accipe ad r/njore major'-% ni-

su currendum , quod ante pedes esl, virtutis (ladium. Nullam no-xam, tenui sub samma (s Volumine illo latere cxistima,qVum o-

mnes resnoslras virtute duce suseeptas,pietate & patientia firma-tas,summum NUMEN, omni alia re serio magis stbi commendatashabeat, m cujus aeterni Nominis gloriam , ecclesiae uti/itaiemflTmTuorunigj & wprimis Parenrs Tlli Venerandi gaudium, ut o-

mnia in futurum conamina, dissia (s satla Ina tendant, ani-rnitus voveo

anitxio quam calamo promtiore, ad aras usque Tuus

JOACH. von GLAN, Junior.

I KJ.AHiOR. JXXXIV.

COnditionem htlii quam pacis antiquiorem*smsse inter silios hominum ,(aera pagina

ante & post diluviana docet* Imo ad bel-licam licentiam vetera Laconum 3c cetera-

rum gentium lequioris xvi instituta quoque dire-cta suere (a).

(4) Belli tempora an vero sine censenda; &.

si ad pacem colendam, naturae instituto, homo sit creatus, quor-sum, quae ad bellum gerendum eundem agant intemperiae ? in-ter gentes diseeptatio magna olim mota suit. Grotius , quemcum Cicerone divini & humani jurisconsultistimum dixeris,cum jus naturae suum , belli pacu(\\iQ institutiones inscripsit,vel sine consisio inseriptionem illam esfinxisse videtur, vel curaHoebesio paria sacere voluisse , qui ex appetitu iensitivo o-riginera moralitatis arcestit; adeoque slatum naturalem homi-nis ,in ordine ad alios sui aequales, non pacis sed belli indo-lem importare ait i imo pacem tum primum locum invenissez'*/'/’,cum csdibus & bellis exhausti homines , hodiernorum morebelligerantium , pacis ocia anhelare, & humanitatis jurapaRosibi invicemstipulari inciperent. Quidquid sit, certe non te-mera , sed consisio belli mentionem Grotius praemisit pacisnodoni. Habuit in oculis non slatum creationis & legumnaturalium , quae indolem pacis , certe non belli habent , seistatupa «st indolem praesentis , id est corrupti slatus , qui ori-

/

& )oc s>2ginis suae initia ab eodem temporis intervallo prope repetit,quo mundus aspectabilis hicce suos natales arcessit. Buddeihist. eccl. V, T. Part. I. pag. its.

APNOR. XXXV.

INundationes gentium septentrionalium quaquavorsusn . terra marique, sa&ae (a) & denique

bella gloriosa Romanorum (h) unde quaeso genuisilum, nisi ex licentia arcestunt?

(<) De caussis migrationum-, non nostrae gentis contribu-lium solum, sed & ceterarum, nunc nil attinet dicere. sunt quicoeli solique asperitatera hujus plagae principem locum tenerevolunl» Nos adeo non gelidam regionis indolem, quam magissterilitatem illius, & perinde natam samem in ceteris caussisfamiliam ducere existimamus; qua; soecundo sinu genitam ho-minum multitudinem invicem separari &ad sediurn mutationemcompellere hodie quoque solet. !n hac nostra gente, antequamterrae subigenda; ratio ki serium magis versa suit, migrationesasstdue & continenter usu venere. Utrum, quae post introdu-ctum christianismum receptae suerunt, ad ultionem hostiura,an vero solam virtutem militarem exercendam suseeptae sue-rint, quid nobis in mentem venerit, modo dicturi sumus.

(£) Id de bellis goriesn , quae populariter magis, quamphilosophiae in officiis Cicero commendat, dicendum, Certenon dubitandum quin ad faciendum virium & virtutis expe-rimentum, nostratium multi quoque bellatum excesserint; majo-rem & veriorem gloriam utrinque conseqvuturi, si parvo con-tenti suo, pacem & justitiam domi coluissent, quam si cumAlexandro c injustis armis hunc orbem subjicere & mox a-lium sibi aperire potuissent. Cum Othinus AsiatUw per oc-cidentalem & septentrionalem -Europae plagam , verbo : Ger-

3

miniam magnam suum imperium propagatum veniret , qUidqu*so ! ver6 propius dici potest, quam quod amulum cumAiiaticoRomano , regnum in illis regionibus instaurare inten-derit- Insatuasse illud studii& occupationis genus bellatoresnullo non orbis angulo ante & post Odinum , libri chronicipassim & ubique testantur. Romuli , Mubamedit , presu/uqne isiaula Romana hodierni vis & potestas longe laseque patens, un-de nisi a tenuibus initiis in illam numerosam gloriam, qua sunthodie, aut saltim ante non multo suere, emerserunt? Orphi,ce artet in altitudinem conditae, & quas in introduct. su* adhistor. s. Pusend. Illustris Wiedh pag. 367, prscipue veropag- seq. graphici describit, per omnes mundi partes &

states, usque hodie sunt in viridi usu. Odinum , cum adhuc vi-veret, ad usum militarem vocasTe pias fraudes easdem, no-stratium, non unius a;vi, Romam versus susceptarum expeditio-num religiqsa haereditas, pro festimonio certissimo erit; pos*suntque in hanc rem conserri non immerito Jornandes , Pro-cosius & ex recentioribus saxo & ceteri, qui svevorum na-tionem apud Moguntiam Vodano UbasTe ; imo superstitione aRomanis non multum disTimili, suum numen , quod in re mi-litari, non alii alicui cederet , universa Europa divinitatischaracterem asseqvucum suisse tradunt. Adde lis Richter.cpistol, p. m. sc>7- s-

APHOK. XXXVI.ITT obluctandum legum claustra non dissiculterV' perrumpat licentta , in vitia virtutes, in sce-vitiam & malarum rerum audaciam sortitudo nondissiculter degenerare solet (a): '

(4) Vitium sernet in virtutis umbram crebro recipere so-let. In civitatibus illud inprimis solemne ,ut pro devotione

religione superstitio colatur ,& comica facie celentur tra-

gica- Versatur sn ore pium sanctumque, conatu verb Ipso sis-cus omnia si uns. Public* ; sub praetextu salutis, disiensiones& discordiae obvelantur ab iis , quibus nulla magis cur* resest, quam quastibet in usum vocare technas, quibus ad sup-plantandam aemulam virtutem, suamque, li qu* lit, populi hu-meris in altum evehendam, altum sedet animo consilium.

JPHOR t XXXFII.

7ss7qui justique nomine vukus sui soeditatem con-ImZj didit licentia , cum bella populis illata extraGraeciam (itis

?mjullitia vacare 3 palam & aper*

te pronunciaret (a),(a) GRAECOs gentes circumcirca universas grandi superci-

lio sprevilTe , se solos liberos & ver* sapienti* innutritosinque ceteras, ceu barbarae , belli & servitutis inserend* au-ctoritatem sibi arrogasse, pristini aevihistoria cum civilis , tumquoque phiiosophica testis est. Elationis & HcentU non natq-ralis, puta Ubertatis alienae sibi vindicanda;, Persarum

occasionem dedit. Illi, cum praterquam ex delicto , re-gibus suis adeo obnoxii viverent, ut libertatis & aequalitatisideam neque aliquam sibi formare posTent : inde in modumbelluarum venatione quoque indagari, sub potestasem mota-riorum redigi, & natura non refragante, in lervitusem compin-giposse, Achivi dixerunt. Graecanicae philolophi*placitum illucTQuomodo latius serpserit, aepsequentem dicturi sumus.

jshor. xxxmu

Post invcclam orbe universo Christianam religio*nertijbella versiw insideles susccpra cx side geri,

5

ndcio quo actore,aut auctoris (aero edicto betatispulmulgavit ( a)<

(<) Christianismo invaleseente, cum tyrannidem ador-nanti Phocae imperatori ,

Gbegorius M. pontisex semet insi-nuare vellet, phiiosophiam, de qua diximus modo,in ore eandemhabuit , cum id REGEs gentium & reipublic* IMPERATOREMtr.teresj! diceret, quod illi servorum domini essent, Caesdret libe•

rorum, successores Gregorii, poslquampro fundamento ci-

Vitatum, religionem venditare coepissent , sui & veteris aevidoctrinam eandem non gravate receperunt, cum ad provehen-dam in altum monarchiam sacrara suam , insidelibus , ceu bar-baris, belli inserendi potesiatem libi adseruere. Hispani cer-te sub inani praetextu eodem, occupationem bellicam novi or-bis, seriptis publicis desendere non verecundati sunt. Tho-masii ( Christ.) philosophia , hominis intellectum specie dis-serre asserentis , utrum eodem trahi postis, & non potius prae-judicio illius j quod in voluntate forma hominis primario con-sistat, fuerit adseribenda , aliorum judiciumesso, conser sisLoschers praenot. theob pag. m. 171, seq.

JPHOR. XXXIX.

sLIAbiiere Graeci, Romani , sc perinde GothiI suos campes martios odi) (essosfflsir) qui*bus ad omnem gladiorum Imntiam impunitatem-que martis alumni praecxcrcitabantur. Deflectoimperio Romano, cum in illam veterem sedem,una cum papam (aera monarchia (de intrusislet,ithol« & gymnasia passim & ubique instrui eoe.

6

perunt, quibus ad (aeram militiam & pias fraudes,verbo; ad licentiam, seciales & (acrae (edis

Aditui non unius generis atque loci praeparaban-tur (*).—'

/,

(a ) Pro scholis & gymnasiis , in quibus una cum usua-li & vera pietate , bonae liters addiscerentur, monasteria ser-viisise olim , publica dissertatione non ante multo evictumsuit- Assiva-tv philosophicam (TratJsiav iXsyvMrtv} seu interio-rem cum DEo conjunctionem in oculis habuisse Christianos,qui illud altum & abditam secretum intravere primum, res estnotssima. Post non multo, loca eadem , non msi indoctorum& superstitiosorum hominum colluviem facta suisse , qui pie-tatem una cum vitiis,cuCullo operiri pro persvasissimo habue-re, itidem consessa res est. Hinc cum e duobus gladiis Pe-tri cathedrae concestis, alterum auserre, nili qui haereseos in-simulari vellet, nemo auderet; quin, DEi & divorum seudaconcessa ecclesiae , concessa episeopis , titulo retineri nullopoffent, nili militaria officia, cum postulares res & necessi-ras, quorum intererat , principi praestarent : accidisse insimulinvenimus, ut ex fratribus iaUis & clericis , quo genere utroquesocietas eccleliastica aestuabat , milites praetoriani primum( ) eorumque praesecti, & mox gregariorum turbaaliorum quoque seligeretur, qui vit* humanae, super terram,mi-litiae faciem exprimerent , gladiatoria temeritate enses vibra-rent, & pro principatu , praecipue vero grege suo in ludorumseria & cruenta venirent. Erat horum agmini , non primoreloco politorum, cum silerent arma , nort alia sors, quam uteonventualium sacro choro ab opere & ministerio manuali ad-essent. Rudes erant plerumque, omnisque dignitatis ecdesia*{Reae incapaces. Per omnia militares factos suisse sui aevi cle-ricos , missam non cantasse , sed castrensia moenia plantasse

7

H, ,s ".Gustus Hostiensis cardinalis ingemiseit { adde Dalinsjsist. svec. H. cap. 9. 2. s.) Cum Dominicus, celeberrimae mona-chorum 'familiae conditor,rontra Albienses praedicatum conce-deret , zdant s pro side fratres in adjutorium sibi sumsisse,qui corporaliter haereticos gladio materiali expugnarent, quosgladio verbi DEI amputare ipse non posset, ex Antonin®chronographo, r Ilis est Budds.us dissertat. theol. p- s33 5 quoqum conser sis Messen. scond. VIII. pag. 33. Cum Pivs pa-s i II. expeditionem in Tureas pararet, Francisci magisler or•dinis triginta bellatorum millia , qui, sacrorum non interpella-to eultu, bellica munera graviter obirent, Vaticanae sedi pol-licitus suit. Imo non serquiore aevo sidum, sed jam olim quo-que monachis, tanquam exercitu quodam sacro, stipatos epi-scopos potentatu* sui desideria explevisse, eosdemque, quodnon levis essut oorum sanctioris vitae opinio , insolentius age-

re & ad relistendum proni esse viderentur , nunquam non i«partes suas trahere aggressos suisse , Bochmer. in Jurisprud.ecclesi sua docet dc exemplis utriusque aevi illustrat som. III.3. 3 s • s i quo cum conserri potest etiam Dieter. histor. Ger-man. august. XII. pag. ra- 131. msd. adde sabellic. Ennead.IX. 6. <5i qui illum proditae rei sellem adducit. Lawzium Or<p. 52,

jphor. ix.

A Literis, an vero armis major sit speranda gloria,inter politicos diu multum agitata est centro-

versia (a). Cum vero ordinem & conlhnriam indictis factisque commendent Utera y improbitatiquehumanae, ne in nervum erumpat, quantum in se,Obstent j licentia vero deteriori segeti campum arma

8

pandant, ad dulcem inexpertisrei militariscultum,quam sapientiae studium, in florenti aetate cumpri-mis, genium multorum olim, & hodie propendere,qui iplc sapit, in prodigium nemo trahit (h)i

(4 ) seculo reformationis ineunte, cura sacrorum & civi<Uum bellorum, praecipue vero disidationum , aut si dicere ma-vis, haereditariorura bellorum (sGigats) intra & extra Ger-maniam , cives satietas cepisset, una cum institutis camerali-bus judiciis,tnansyetudo & humanitas ,

& quae ad humanitatempertinent , literae mox efflorescere coeperunt. Novo succre-scente felicitatis auspicio ilio, ad antiqvum cultum religio re-duci , canorae nugae , quae universam rem literariam hactenuspersonuissent , silere jussae, & quae ad usum prostant studia,principura savore inspirari,& cum gloria militari non infeliciaemulatione contendere coeperunt. Bae nostra aetate , quibusspnsibus & dissensibus iterum ludunt, & illudunt non pauci deschola doctores, de eo soliciti maxime , quomodo in commer-cio cum aliis vocaliores , in indagine veri bonique, non altio»res, sed saltem speciosiores censeantur : quid mirum de literisin fronte decoris , sed in planum nunquam exituris, adeo nonmultum, atque de artisicibus omnis generis conquirendis j ho-die laborari? Quid mirum scholas ubique sere instrsi, in qui-bus ad benignitatem naturae eliciendam,militarem,nauticam*

-sqechanicam rem persiciendam patri® juventus initiatur, idquecura deductione fundatarum alte opum eorum , qui in nullamnon artem censoriam potestatem sibi pridem arrogavere, sedcura prsesse voluere , prodesse penitus intermiserunt. Perarma imperium vigere ,

& contemtum illorum publico perni-ciosasnrem esso; quin, nili ilia a puero seientis, juvenes imbuan-tur , bellica Jperaere & a bellicis retro sierni [oleant , GaAMONDUsin sui temporis historia Gallica observat. Ad nostra

9

tempora si aetatem vir Illustris perduxisset d: populi sui regemhodie in id intentum maxime, vidisses, quomodo seminarlumomnigenae virtutis bellic® domi su® erigat, provehendaequeoperis perennitati illius , census luxui, non civitati onerososconsecrarit, de scholis dissoluds , quibus gens sua obruitur,gladiisque, non ad usum sed abusum incinctis literar. studio-lis conqueri, minus certe opus habuisses. Nous avons resolu,verba sunt edicti nuperrimi,de sonder uneEcou? Muitaire,asin d’y saire elever, sotu nor ytux , cinq cenc jeunes gentils hom-mes, nez sans biens, &c. gazette de stockholm VH-p. 1751-

(6) Literarum & armorum munere carere nulla respublicapotest. Ex utroque genere civitatis splendor, publica & pri-vata securitas dependet. Quod ad frugem tenellae plantae inHeminariis adolescant; pietas & justitia, quae amplexu suo vi-tam & bona civium continent,hinc illinc esiiorescant, erudita»virtuti adscribendum, quae quid paci conveniat, & quando at-

ma locum habeant, consideranter & raansvete decernit, illavero pacis fundamenta cum sede moveri nullo negotio possint,nili circumvallentur virtute militari ; qui ad eandem vivendiconsilia sua reserunt ,

& suo periculo nos nostraque tuentur,eosdem praedicatione merita sua quoque decorandos esso nonnego.E st, quemadmodum igni& aquae,ita huic utrique parti suain vita communi necessitas , utrique suus in republica locus.Interira cum effractis disciplinae carceribus, quidquid in Cete-ris regni ordinibus particulatim cernitur vitiosi, in militiamcatervatim irrumpere soleat, imo ex Utentia , ceu sonte visilla mali omnis erumpat, quam in bello deterioris segetis Urlius perceptio abundet, apertissune patet.

JPHOR. XLL'

Ex illis Icholis martiis, qux prisscm suere, si notiprimordia institutionis, (altem robur & au<cto*

10

■v

ritatcm habuere singularia certamina , quae dudht(dc lorneaoumis (a), ne quid dicam} appellare (ole-

mus. Privarim armis dirimere lites etiam gentili*' bus usuatum. Quod vero juris juctimdivini (a• dae suerint commissiones caussit, non Jaicorammodo (cd & clericorum, disciplma’ publica: & gras-lanti in (cholis licentia in acceptis cumprimis rese-rendum. (b)

{4) Terjseamenta nundinarum seri* erant, quibus, vi-lium & virtutis militaris exeretnd* caussa , marris alumniolirn convenire solebant. A martio carrpo,(bteteurer) ludiones isti in septentrione vocabantur, consr.dissert, de VAhORUM sedibus II. pag. 6c. seqq. An ab illisgladiatorii Rom* ludi , quae nonnullorum mens est, dtsetn-derint, non nunc quaeritur. Id certum est sanguinern estusum,aut saltem essundendi disciplingm istam, voluptatem ptstise-ram utrobique oblectasse. Una cum ChtilUanumo oriense,bar-bara licentia illa sensim exolevit. sed ne cum tempore exole-sceret pristinus vigor, usu venere, post non multo, simulatarumpugnarum& equestrium ludorum certamina , in specie tome*-menta sic dicta, variis legibus institutisque limitata; sidelequorum natalibus sastorum sibri inter si non conveniunt. Ve-rum non attinet de origine ludorum non sircrum herum per-plexe adeo inquirerere. sufficit novisse, quod regum & prin-cipum heroica: virtutis experimenta suerint, a non aliis quamipsis indicta , & ultra seculum reformationis in illorum auliscontinuata. Prout autem a Gallis censintur repetere initia sua:Ita cum regii splendoris ludicrum Henrico II. re gi , neseioquo casu sunestum exstitisset, in Gallia quoque in dcsVetudi-

ccepisse, verolimile videtur ; quamvis siculo ver-

11

gente modo dicto, in syethia non adhuc obsoleverit ludicrumidem. Id quod campionis Poionici, seflo inaugurationis sisc

gismundx regi», cum semina svethica, insausto sidere factu#congressus satis apte demonslrat. hiflor. cons. sigism. regisnuper editam pag. 229.

(b) Ad resundendam militaris ignavi® exprobasionetaduella apud majores noslros primum directa suisse ,

& mox aGothorum , Longobardorum atque Normavnorum, ejusdem origi-nis , gente in ceteras Europae terras , per migrationes eorumderivatas suisse , ad nauteam usque exteri quoque scriptorescontendunt. Erat autem illud extrajudiciale gladiatorium ju-dicium. Alterum forense audit, cura judicis jussu auctorita-teque ad testandam innocentiam , duello coramissa suit rerumJitigiosarum decisio. Vocabatur serreum illud innocenti® &

veri probandi genu* judiciumDEi, non gentilibus solum, sed,quod mireris, christianis etiam, non laicis solum sed & cleri-cis , non viris solum sed & seminis usu receptum. CAROLOma*no potiunte, pro juflo habebatur idem ordalii genus. Anapud populos legum literarumque rudes DEus permiserit, eaquae Grttii mens esl, ut Istus eventus caussam innocentis com-probaret, huc non pertinet. Conser illius de Verit. relig. Chr.lib- 1. 17. s* Hocb/i etera colleg. Pusend. exerc. v- §. 9. Id de sve-thi® Regibus conslat, quod cum sentari DEum & publicumveritatis testiraonium esso non posse viderent istiusmodi proba-tionis genus , severissimis legibus in posleritate sublatum ive-rint ; quamvis , quae privarim institui soiit® suerunt singulo-rum aut plurium congresllones, liris ajicujus derimend® causss,ante solemnem pacis public® indictionem ,

Magno re-gnante, penitus non exolevisse, multis cenleantur. consl Da-lins hisl. s. G II. p 44.6, adde dissertationis de irirmoae ter-ritorio Fenningi* part, l, p. ss, not.

12

r •' r AVHOk. XLll.

MOnct Apostolus dcricum non elTc debere per-cujjorem * Docet ethica christiana quaque cc-

clcsiae ministrum , si duci suo placere velit, omniaea, quae ministerio (aero luo impedimento lunt,su-gere deberej quin, propinat Fons humanitatis idemmilitem christianum dedecere armatur* genus o-mne , praeterquam quod in epillolis luis apostoluscommendat* At postquam Aharonis baculum ahtcra, altera vero Nimrodi gladium vibrare incipe*rent de ccclcsia homines, licentiam divinas & hu-manas leges clavis terreis ad parietem lusfixiUe, &

epilcopi militis in veteri ecccsia invilum,qua patet christianus orbis, insonuislc, nemini, inannalibus ccclcsiasticis non holpiti, ignotum ciTepotest (a).

(4) Conser, qus paragr. proxime praecedente dicta sune.Item de episeopo milite Zieglerum. Eorum, qui ad sacrumordinem pertinent, t-sse, non verberibus, nedum militari au-dacia, sed saltera verbis desungi partibus muneris sui, evangel.ecclesiae legum pandectae praeserrbunt; quamvis qui cruentasa-crisicia in V. Test. tractaverunt Levitae, praeliis interesse quo-que potuerint, Interirn cum bonum commune temporade spi*rituale, quod justobello desenditur , praesset bono particulari-.‘Ii alumnorum robora illiberalium ex illo grege sint ad manus,quibus adhibitis reipubl. conservandsc spe& appareat , in casunecessitasis privilegia,ab hominibus concessa, cessare sunt cen-

13eensenda. in ecclesia Romansi , cum sangvinem non /ttias,trinodibus clavis ad percutiendum hosltm , majorum & mino-rum gentium slamines ante adhibuere. In nollra ecclesia, quspaucitas clericorum, laicorum copia major, ad inania casuum& caussarum, problematis illius discussionem, Cctsuijl* ipsi nortimmeritoreserunt.

JPHOR. XL1IL

Quamvis contra humanitatem res magis alia vixvideri potcst directa, quam caput liberum nolens

volens siletum custodi* eripi, libidinis caustaj quinimo capitali poenl quoque subjiciatur jure Romano& Justinianao raptor, quisquis in injuriam traxeritpuellam , qua ml gravius , Quintiliano cc nsente 9bella habent; nilominus parenti jusse succensenti,conipiratione hostili , a raptoribus motam & illa-tam suisle injuriam, illata bella, omnis, etiam Go-thica tcstis cst historia (a). In regum & principutnfamiliis eandem licentiam non multo ante incrc-buisse, & rationis status spccioso lub nomine, Juno-nis & Lucinae auspicia occupailc , notissimo no-tius est (b),

(4) Raptum virginum aliarumque honestarum seminarum,ab ultimis retro temporibus conditi orbis,in nulla nob Asi» &

Europa; gente, usu venisse, otii hominesque noxii ipsi clamant& restantur, quam verb largam & immensam bellorum segetemUrentis id genus posl se traxerit, HeUn* & Europae prmeipumsiliarum, nec non sabinarum, pro testimonip sunt violent» ab-

14

ductiones \ rtostrs gends veqjsta neque dissentiente consvetu-dine, qua, in magna cum bello lite pudicitiae, per vim rapi &

maritari virginitas ipsa prstendit , neque sorti viro facinusdignum magis aliud visura suit , quam cum socero & amulisper vira & sangvinem sibi copulare virginem. (Tacit. Germ.Cap. 18») sublata una cum christianismo, scelerisilla , quamvis gladium ultricem jus civile vetus & hodiernumraptori denunciet ; imo anathematis sulmine vim familiae illa-tam vindicatum eant ipli quoque ecdesias Canones r nihilomi-nus post introductumin templa & monasteria jus asyli, fortu-nam secisse invidiam virtuti , enorrnemque licentiam inultamrnansisss compluries, res est notissima.

(£) Matrimonii ineundi consilio in nuptas innuptasque Vchc*rei a principibus raptum modo commissum, iterum cura & co-natu omni destinatum su i sle, Gallica , Dania <sc Moscovitica , utexempla plura taceam, testis est historia, conser sis Hobn. hiss.pol, ll.p.m.486. Messs.n. scond. XII-p. 198* Holbergs X)d*

hili. p. m. 460. Iterum Messen. XV. pag, 127. s. addede esfreni apud genriles principum licentia, iisdemque sirpeiq-cellarum nuptiarum autoribus Adr. stegeri Orat. Lipsiae 1734.

APHOR. xur.Virtutis kut‘ klewiv laudem, continentia non mi*

nore quam animi magnitudine absolvi, vete-

res dixere. Ad conscrvanoncm vitae & bonorumomnium amplificationem, incredibile quantum it*Ia , ceterarum omnium custos conserat» Postca-quatn vero diversorum generum purgamenta ho-minum civiumquc, ut pote aleatores & decoctore?,imperii impatientes, 6c familiarium obscquiorum cr-

15

'gastularii , non meme sed robore valentes,ad sub-eunda castrorum pericula & labores vulgo recipie-bantur, quanto oblccro quietis excussio,& ex licentiaomnium rerum concussio exstitit?Non victis magisquam victoribus res perniciosa bellum ede coepit*Peccandi ncccssitatem jam ante cgcstas & slagitiasecere. Disciplinam in pace inexorabilem cum po-pulorum diseordia rcsolvat, miiitesque in omne ne-sas avidi, auro non (aero neque prosano abstineant,in spem adducti licentia prioris impune exercendae,isti collegio nomina lua plurcs dare solent. Vitadegeneres quam virtuosos in militiam cooptari plu#res, inque petulantes eorum mores a magnis belliducibus minus animadverti, ut eo magis morigeroseosdem habeant ad quosvis actus bellicos, jugi ob*servanti&, superioris aevi politici testantur.

APHOR. XLV.

Expeditionum cruciatarum occultam , quamvisnon apertam caudam suislc novimus papA m0‘

narrhiam. Ad suhducendum rebuspublicis Europaejustum robur ,

& parandum dominatui Romanocircumcirca opportunum msgis locum,temporum callidi, austores suere regibus (upersti-tiosae pietatis jugo obnoxiis, ut jura regni desererent.

£

16

crucem luam quisque tolleret, & sub isto ssgno Z<hy<£cenis bellum sortiter indiceret atque inserret (a). Intam casto & rcligioso bello, cui non apparebit, In-sitia & aequitate, jura omnia deseripta suillc , o-mnemque igne & aqua prohibitam sufflc licentiam ?

Verum quae belli illius ratio 5 quis exitus suit ? Coe-lum cum tartaro mixtum* Vere religiosi & Deumtimentes cum nebulonibus , qui cruces & patibulamcruissent, signo collato eodem, in sacram mili-tiam cooptabantur* Invaluit in administrarionc Ia#erarum & civilium rerum summa consido, zelus &

ardor & in agendo impetus $ null& redions discipli-nae peritis in usutn vocati Ad summam: in illis bel-

lis Domini omnis generis licentia dominata cst (£}.(*) Arcanum polideum harum eruciaturnm Thomasius

esse dicis; avertere principes & politicos, ne papam & cle-rum in ordinemredigerent. Imo ex hoc arcano persvasioneraquoque ortam esse ait , quali omnia cum Tureis soedera injusta(int censenda; quo super problemate addi possint de soedere nu-peri svttbia Regis cum Tureis, theologorum & politicorum, Inutramque partem, vulgata judicia. Ex ordine nostradum theo-logorum b- m. IsoG/tus de moralitate ejusmodi soederis, inte-gro capite agit in libro, qui Caria @dgcr|sr6(D inseribitur.

(i) spiritum quendam peregrinum expeditionum illarumarcanum incitatorem suisse Otto Frisingenstt , coaevus seriptor& episeopus ait. Isto vero motore spiritu, quid actum fuerit,Albertus Aqutnsit , qui seculo undecimo floruit, & historiamexpeditionis Hierosolymitan* scriplit, liquido expressit, cura

17

mulieres, quae in turritis palatiis soliis consugerant, ab iis, qui/e cbristianos & DEi bellatores appellarent , mucrone consosjas suis-se ; infantes adhuc sugentes per plantas pedis ex sinu matris aut

cunabulis arreptos , muris vel ostiorum liminibus abi[os ; sm>His cervicibus multos , alios armu trucidatos , lapidibusve obru~tos , neque atati ubi aut generi gentilium parcitum suisje , com-memorat.

APHOR. XLVl.

DE motis Vaticano coelo turbarum facibusatque slabellis , eorumque extra oleas (csc

venditante serri licentia diximus; Dantur interillos , quibus in «publica obscquii gloria com-petit, non minus multi , quos lua improbitas &

spes impunitatis in scclerata praelia rapit. suntilli inprimis duorum generum. In rcbuspublicispolyarchias, ubi non virtus 8c de publico be-ne merendi studium Optimates a licentia & im-modestia revocat, vindicandi nominis & digni-tatis lux obtentu, nc ab aemulis gradu depulslcenleantur, nesaria opprimendae patriae consiliacrebro inire solent (a). Facit licentia superio-rum ut discindantur & in adversarias sa&ionesdisTocientur civium animi quoque , qui inserio-rum sunt ordinum. Capita (editionis quamvisnullam non potentiam sibi solis destinent, colo*res & praetextus , praeseram libertatis /pcciosum

18

nomen , quo collusorui» humilitati ac simplici*tati illudant, crebro in ore habere, aetate & usudoctus nemo non novit*

( a) Triun,9!Kttw, prassertim qui reipublics constituend«,

sine omine, nomen gerebat, quantum veteri Reme ; & ptnesnosmot dominata sors maligna dutsnv.ratus , durante trium re-gnorum systemafica uniorie , quantum publica rei nostr* por-tenderit mali, nemo ignorat ; & qui neseit , nuperos vicinaegentis nostrosque historicos consulere potest.

APHOR, XLVll.

Potentiorum in rcpubhca licentia causTam da*rc ambitionem , cum alter parem non pati

possit, alter non superiorem, modo diximus. sednon pauciores esso sunt censendi, quos ad lasci-viam & sutorem Avaritia impellit» Non in bel-lo solum sed inprimis rvi&orid homines impoten-tiores illa facie* Cum ad clementiae & sapien-tiae suffragium &, puta ambitiop se recipiuntvicti , offensionis pruinae veniam non aegre,neque raro conseqvuntur (*)» Qui vero mino-re dominationis, & majore opum divitiarumquecupiditate agitantur , ad tollendos nocentes in*nocentcsquc non alium, quam qui cupiditatumfuerit, poenarum modum tenere solent» Trium-phus illorum non alio, quam qui vagantis lice»-

tU esie solet, jure nititur. Formosum spectacli-J

19

Ium appellant voluptatem, quam ex caelis id gc#nus viilimis percipiunt. se ex concaede talium,nobiliorum ignobiliorumque , theatra squalentiapenitus non male olere, pronuntiant (b).

(a) Orae. Cicero pro M. Marcello lege & perlege.(£) Histob. Augusta seriptoret conser & unacumiplls

Lipsium de Conslantia Lib. II. cap. »3. seqq.A9HOR. XLVllU

Dissolutum licentia juvenem in familia pluraslagitia desigere, remque publicam magis

offendere , quam rigidiore parendi lege adstri-£tam multorum manum , per transennam antevidimus. In bello civili, cum a consilio publi-co negotia excluduntur, se potentiores bello im-pliciti , qui (uam sidem scquantuc, privatim pi-gnerare incipiunt, audendo potiorem quemquemagistratuum munia invadere , rcipublicae ma-num injicere, se una cum saeculenta civium-mul-titudine 5 ejusdem si non convellendae , saltimconcutiendae scclcrata consilia inire (olere

, no-strum quis neseit 5 Inter licentiam se libertatemnoffram quoque civitatem, ultra civilem modumelatam , in viscera lua serrum distrinxislc, reap-se experiundo , ipsi, proh dolor 3 non simplicivice didicimus.

20

APHOR. XLIX.

Armorum exercitio, castrorum , u-suquc militiae, quam viribus & nervis prae-

stantes, plus saepe potuissc paucitatem de rureGothorum , tcslcris hospitalibus ab ipsis hostibusinscriptae laudes eorum , testes sune ccrtissimi.Apud Romanos quamdiu sorti silio parens, quammilitari disciplma patriam, carere voluit (a ) nonnumero Hijpani, non robore Galli , non ealii dita»te Poeni, neque artibus sitIs Graeci superiores eva*

(ere. Fluctuanti mundo anchora Roma suit, &

cum coeli regionibus illius protensum erat impe-rium. At postquam sanctitatem & temperantiamdisciplinae publica? lubduxisset ocium & licentia*per omnem impunitatem, patriae impadam suisismilitiam ,

& potentiorum imitatione, popinis 6ccommislationibus pristinam virtutem deleri passossuissc legionarios, veteranos & praetorianos, gen-tis illius sastorum libri consentiunt universi. Quijubere poterant, sua ad milites vota prccesqucdeserebant, & ad illorum nutum renutumque,quae communem utilitatem continebant , trans-

igebantur. Quo ipso, utrum esfrenatius vires swasjglverc licentia potuerit, perplexe dubito.

21

(4) Concionum ex sallustio Livio &c. collectarum vo*

lumen p. 149. conser.APUOK. L,

Quamdiu populi res in civitate ageretur; nontumultuario concursii plebejorum, non mi*

litum strepitu, scd jure meritorum, & quasi to-tius orbis sententis, ad supremum honorum &

potentiae sastigium Romanorum optimus quisqueadseendit. Mutati regiminis sprms, cum urbein ipsa nullae senatui, nullae populo partes ara*

piius relictae esIent, muliebri impotentiae & ser-vili licentiae angustae sedis majestas raox subjectasuit (a). Jam ante ad senatum pertinebat electionovi principis, &in eo pars & arcanum impe-rii erat, ne alibi quam Romae, neve alia quamconcilii publici auctoritate , fortuna principistransferretur (b ).' Alt cum sine ordinata civi*lium administratione, ad ima deserri cuncta inci-perent , inque conltituendo Caelare , quid satasibi reservaverint, militaris turba experiri vellet,accidit post non multo , ut nili per militiamsplendidistimi neque auspicarentur senarorium gra-dum ,

& cives Icctissimi extruderentur ab invi-dia ; ipsa licet cb, unde alios arceret, ascendc-re non potuerit. Illa rcro toagnae licentia pate-

22

facta portsl, quae quaeso ! factiones &

nes ? quota deteriori parti peccandi facultas smeliori vero connivendi neccssitas impolita (e)?quot & quantae calamitatum scenae, per ludumjocumque adornatae suerunt * Verbo : De omni-genae licentU alumna temporum illorum quis-quis plura seire desiderat, historiae augustae scri-ptores consulcrc potest, suamque ad perlustran#dam licentiae noxam, non inutiliter operam na-vitam inveniet.

(a) Maxima republicae perturbatio facta suit, cum Ca-iigula essare mortuo , Claudius a milite protractus , ca-strensi solio superimponeretur. Ante illud tempus solutius &

minore cum cura civitas nunquam administrata suit. Illo se-dente , uxoris & libertorum imperio res agebatur, quam cumnon sibi, neque publico rationem bene cedere Cesar ipse vi-dit , in consessu praetorianorum de peccato consessus , nilicelebs inde permaneret, non recusaturum se consodi manibusipsorum spospondit. Ab illo articulo , concilii publici nul-la interveniente auctoritate, potestasera faciendi imperatorissui arbitrii esse voluit excors insipientia , quae in majosemper abundat.

(£) Arcanum imperii diu suit, ne extra urbem , orbis do-minam , populi princeps eligeretur quisquam , aut imperiopraeponeretur. EtcUsu arcano , ab usque CAROLI magni ae-tate , res mali ominis habebatur , tractu orbis alio, quam coe-li vicaria sede eadem, corona imperii redimiri. Postea vero,quam palam factura suit imperatorem quoque alibi designariposse ; eundem z*regem Romanum electum auspicio eodem, sed

23minore cum impendio , intra sines imperii diademate donariposse , perspecta veri & tecti non nota ista , incredibilequantum illinc majestati legitimae perniciei, hinc tabis asquamaciei illegitimae agglutinari coeperit , consr- P. svavis hiflor.Cone. Trident. & Guicciard. histor. Iral. lib, IV. itemquequod ad hifloriam papatus , & Heideggekum,

(s) Postquam in vilistima capita , electione , an palatnemtione, imperium transferri coepit, summorum exercituumduces non principum magis , quam commilitonum manus ser-rumque metuebant. Factumque ut cum exercitus incias dispergeretur , quot legiones , tot quoque Imperatoresexisterent. Certe cum Zenobia , stupendae virtutis regina Pal-myrae (cujus , jussu REGIO , antiquitates , nobilium manusvecorum paulo ante sunt delineat* ) in oriente rerum potire-tur, insimul triginta tyrannis dominium orbis Romani, sub haslacessisse conslat.

JPHOR, LI.

ATquc haec sunt, quae ad illam Charidemi dei* licentia regni , simphccm scd argutam gno*men, animo agitare & mox literis mandare, abinstituto non alienum judicavimus. Licentia ci *vilis & militaris, nec non motuum, quos pu*blice & privatim ciere illa solet ,

theatrum pernebulam adspeximus. Brevitas pro lege suit,quam a sastidio longius abesse, quam prolixita-tem , saepiusculc vidimus. Utrum in non pau-cis , quae omiscrimus, aut quae minus cxpresTepensicuUtequc apposuerimus , eadem pro argu*

24

mento mitioris censurx esso poterit , decernereTuum cst ,

Lector benevole , quem usu & expe-rientia edonum sugere non potest tralatitiumillud: Omnium rerum habere memoriam & innulla re aberrare, non humanae condicionis. seddivinitatis dic. Nos discurlum hunc sinimusPindarica lententia, cujus a disscluta vivendi ra*

tionc ad benesio vitae cultum, momenti non pa-rum habere censendum cst orationis silum : Concuts.re Civitatis statum, Euwque Turbare, in-quit, Etiam Ignavi Possunt. At Rempubiicam si-stere In sua sede Oppido Dissicile , Nisi Ducibus

Dux, Et Principibus Auctor Fiat DEus,cui laus,honor & gloria in secula nun-

quam terminanda.