lich su phat giao an do - ht thanh nghiem - tk thich tam tri dich

8/3/2019 Lich Su Phat Giao an Do - HT Thanh Nghiem - TK Thich Tam Tri Dich

1/299

LCH S PHT GIO N

HT.Thnh NghimThch Tm Tr Dch

Nh xut Bn Phng ng TP. HCM 2008---o0o---Ngun

http://thuvienhoasen.org

Chuyn sang ebook 6-8-2009Ngi thc hin : Nam Thin [email protected] Audio Ti Website http://www.phatphaponline.org

Mc LcLI NGI DCHLI NGI BIN TPCHNG I. NGUN GC

TIT I: N V DN CHNG1. Ni Ha M Lp Nh v qua quan i ca a khu ny

2. a khu thuc lu vc n h v Hng hTIT II: TN GIO N 1. Giai cp B La Mn2. Giai cp St Li3. Gii cp Ph X4. Giai cp Th La

TIT III: TRIT HC N 1. Thi k V
http://phatphaponline.org/kinh/Audio/Thuyet%20Phap/Phat%20Su/http://phatphaponline.org/kinh/Audio/Thuyet%20Phap/Phat%20Su/


2/299

2. Thi k S thi3. Thi k Kinh in4. Thi k Ch S

CHNG 2. THCH CA TH TNTIT I. BI CNH THI I THCH TN

I. NI V I QU KH, HOC CN GI L BN KIP BN KIN. GMNM LOI VI MI KIN.TIT II. S GING SINH V THNH O CA C THCH TNTIT III: CHUYN PHP LUN

I. T THNH II. CHUYN T

TIT IV. S HNH HA CA C THCH TN V GIO ON LA HN T

CHNG III .NGUYN TH PHT GIO V TAM TNG KINH INTIT I - II: PHT GIO NGUYN TH

I. THUYT TAM K CA I S THI H - NGI TRUNG HOA.

II. CNG C THUYT PHN LM BA K.III. C MT THUYT TAM PHN K KHCIII. C MT THUYT TAM PHN K KHCIV. LONG SN CHNG CHN V.V... A RA THUYT BN KV. THUYT NM K CA PHP S N THUN

TIT II: CUC KT TP TI THNH VNG XTIT III. CUC KT TP TI THNH T X LYTIT IV. THNH IN THI S K

CHNG IV.A DC VNG V I THINTIT I. CNG S CA VUA A DCTIT II. B PHI PHT GIO V I THIN

CHNG V .S PHN CHIA B PHI PHT GIOTIT I. PHN H V PHN PHITIT II. T TNG B PHI.

I. CHN B THUC H I CHNG B.II. MI MT B THUC THNG TA B

CHNG VI .GIO NGHA CA I CHNG B V HU BTIT I. HAI B PHI CN BNTIT II. S PHT T CA A T T MATIT III. LC KHI QUT LUN CU X

CHNG VII .NGH THUT PHT GIO - VNG TRIU VUA A DC VSAU

TIT I. S HNG SUY CA VNG TRIUTIT II. PHT GIO VI VUA CA N SC CA.TIT III. NGH THUT PHT GIO N .

I. THI PHT GIO NGUYN TH C TH TNG PHT KHNG?II. S XUT HIN TNG PHT

CHNG VIII .THI K U CA PHT GIO I THATIT I. CN NGUYN CA I THA PHT GIO.TIT II. S HNG KHI CA I THA THI S K


3/299

TIT III. KINH IN I THA THI S KCHNG IX.PHT GIO I THA H LONG THV KINH IN CA H NY V SAU

TIT 1: B TT LONG THTIT II. NGI K HU CA LONG TH.

TIT III. KINH IN I THA SAU LONG THCHNG X .PHT GIO I THA H V TRCTIT I. B TT V TRCTIT II. B TT TH THNTIT III. CC LUN S SAU TH THN

CHNG XI . VNG TRIU CP A V PHT GIO SAU VNG TRIUNY

TIT I. PHT GIO THI VNG TRIU CP ATIT II. PHT GIO VI VNG TRIU PHT N NATIT III. S GIAO THIP GIA PHT GIO VI NGOI O

CHNG XII .T MT GIO THNH HNH N PHT GIO CN I

TIT I. UYN NGUYN CA MT GIOTIT II. S HNG VONG CA PHT GIOTIT III. PHT GIO N THI CN I

---o0o---

LI NGI DCH

Ngy nay trn khp cc chu lc ngi ta u bit n Pht gio l tn gioc pht nguyn t n . Duy c iu hiu v qu trnh hnh thnh,

truyn b v pht trin ca Pht gio l nh th no,th phi cy n s hc.Mun hiu lch s ca mt quc gia, mt tn gio v.v... iu cn yu l stht. Nhng th no l s tht? Nht l s tht lch s. Bi thng th ngita hay ng trn mt quan im no vit s; nu thiu tinh thn khchquan v trch nhim, s tht ca lch s cng theo m b d dng!

c bit ngi n thi y - thi c Pht ti th - h khng quan tmn vic ghi chp cc bin c xy ra ca t nc h; ng hn, h khngc khi nim v vic ghi chp lch s bin nin. Theo h, nhng bin c ca

bin nin s ch l chuyn nht thi v mau chng qua i,v n chng gipc g trong vic thin qun t duy v kh tu sm gii thot kip ngiv thng gi tm ny, mc ch nhm ti v cng l mi bn tm ca h ltm v ci ngun an tnh ca th gii tm linh, l th nhp v vi i thca Phm thin ni ci vnh hng. Do , m trong c nghn nm, lch sca t nc n c h nh t giy trng. Pht gio n cng trong xu hng .


4/299

Trc nm 1975, min Nam Vit Nam c Ha thng Thch Thanh Kimc vit mt cun Lch s Pht gio n . Nay chng ti dch b s ny ca

php s Thnh Nghim l nhm cung cp thm ngun s liu cho vic hctp v nghin cu ca cc v Tng Ni sinh, v cc gii c gi. y l bThng s - s mang tnh ph thng - ch khng chuyn kho nh cun TheHistorical Budda ca tin s ngi c, ng H.W.Schumann, v c TrnPhng Lan dch vi ta c Pht Lch S.

Nhn thy php s Thnh Nghim vit b Thng s ny vi ngun s liuht sc phong ph, trong c nhng s kin m bnh thng khng thc n c.

S d chng ti dch b s ny l nh s c v v ng vin ca qu o lv bng hu sau khi c bn dch Lch s Pht Gio Ty Tng ca chng

ti. Chng ti cng c anh Thanh Nguyn - mt ngi chuyn vic nlot kinh sch - ngh l nn tip tc dch trn b thng s ca php sThnh Nghim. B Thng s ny gm bn quyn: Lch S Pht Gio n, Lch S Pht Gio Trung Quc Khi Thuyt, Lch S Pht Gio TyTng, Lch S Pht Gio Nht Bn - Hn Quc. Theo anh ngi Thnh

Nghim l mt hc gi ln ca Pht gio Trung Hoa, nn b s do ngi vitchc chn c gi tr nht nh ca n.

Chng ti xin hi hng cng c ca hai Pht t hoan h cng tnh ti in n tng tp sch ny.

Sau cng, xin tha l bn thn chng ti tuy c hc ch Hn, nhng khngphi l dch gii chuyn nghip. Do , khng sao trnh khi sai st, knhmong thc gi nim tnh ch gio.

Vit ti cha An DngThn Thi Thng, x Vnh Thi, TP. Nha TrangMa Pht n - 2552.Tm Tr cn ch.

---o0o---

LI NGI BIN TP

Ba tc phm ln vit v s Pht gio ca s ph Thnh Nghim, l: n Pht gio S, Ty Tng Pht Gio S v Nht - Hn Pht Gio S.

Nguyn ba tc phm trn trc y c vit chung thnh mt b vi tn


5/299

gi: Th Gii Pht Gio Thng S, v do ng S X - tin thn ca PhpC Vn Ha xut bn v pht hnh rng ri vo nm 1969

Nh vo bi cnh hc thut tinh nghim, vo cng phu tu chng su dy,vo l nim gio dc qung bc, cng vi B bi nguyn v cng thmthit ca s ph, mi c c s thnh tu va bao qut v nhiu mt, vamang c tnh c o ca b sch. Sch c ni dung su sc v tng, dhiu v ngn t, s liu phong ph hon chnh, kho chng tinh xc r rng,vn bt u m lu lot, nh m sch c s hoan h n nhn ca ichng c trong v ngoi Pht gio mt cch ph bin. Sch cng nhn cs trng th cng nhng li bnh su sc, tt p ca gii hc thut. So vinhng sch cng loi th y qu l b sch hy hu nan c (t c khc). Trc y sch c ti bn nhiu ln, nm 1963 sch mi c avo Php C Ton Tp.

Thng Snguyn l b sch c bi ta nghim cn, mch lc r rng, chiara chng mc khin ngi c a thch, v coi y l mt trc tc ckt cu hon chnh gia ba bn sch. V vy, mt mt Php C Vn Ha cgp p li s nhit lit hng ng ca a s c gi, mt khc nhn vo

bin thin ca thi i, theo to ra phng tin a thch c cho c gi.Do , mi em b sch ca s ph theo th t bin chp mi li cho ththon chnh, ri ty theo a khu m chia thnh ba sch. S phn chia nyvn tun theo din mo ca sch m gii c gi bit qua. Vic lm nycng l nhm tha mn yu cu ca ngi c.

S ph Thnh Nghim tng ni i vi tn gio va c ngun gc lu i,va c tnh bc i tinh thm th nn c sh hiu bit tng tn, y .Mun vy, c th da vo s hc c c s hiu bit nh va nu qukhng cn g tt hn.

Pht gio pht nguyn t n hn hai nghn nm trc, v sau do nhnduyn bin ha lu chuyn m Pht gio c s phn chia b phi. S khaitrin ca Pht gio i tha kt hp vi cc dn tc c nn vn ha khcnhau a n s xut hin nhiu trnh hiu bit Pht gio rt c sc.iu khng ch l do qu trnh pht trin ca tn gio, m iu cnmang ngha chn chnh v vn ha v t tng ca nhn loi, xt v mtlch s pht trin.

Theo s liu vit tay phong ph v khch quan, cng vi kin gii qua btphp c bit c o ca s ph Thnh Nghim, th y ng l mt b


6/299

sch hay c kt hp gia lch s, hc thut v tn gio trong nn vn haPht gio. B sch ly hon cnh ca x hi, s bin thin ca thi i lm

bi cnh. Ly hot ng ca gio on, t tng ca gio l lm kinhtuyn.

Nh vy sch khng ch dnh cho tn Pht gio c thm s hiu bit vtn gio mnh, m cn gip cho gii nhn s thuc mi giai tng x hi cthm s liu nghin cu. C th ni, bt lun l ngi c trong bicnh no khi c xong b sch ny cng u cm thy hoan h, va .

Tm qu t: Trng Nguyn Long.Vit ti cha Nng - Thin, gia ma h nm 1997.(Ngun: Tu Vin Qung c)

---o0o---

CHNG I. NGUN GC

TIT I: N V DN CHNG

- Hon cnh:

Ton ci n l mt i lc, v cng l mt bn do. Bc n cche chn bi sn mch ln nht th gii, l di Hy M Lp Sn(Himalayas), ngoi ra cn c di sn mch Khch Lp Cn Ln v sn mchHng Kh T, hai sn h ny tip gip vi Ty Tng, Ty Khng vVn Nam ca Trung Quc. Ty bc n ly Min in lm phn gii; tyn l bin A Lp B 1, ng n l vnh Mnh Gia Lp (Bengal), phacc nam ca n l mi Khoa Mt Lm, c eo bin Bo Khc nhn thngsang Tch Lan (Sri-Lanka), phai nam Tch Lan l n dng. Nhn vhng bc th n l mt i lc, nhn theo hng nam th n l mt

bn o. Pha cc nam ca n th nh v nhn, pha cc bc th thongrng; v mt a l hnh th, n ging nh mt hnh tam gic khng l.

---o0o---

- a l:

Hin ti, n tnh t ng sang ty rng 1.360 dm Anh, tnh t nam rabc, n c chiu di l 1.800 dm Anh. n c b bin di 3.000 dm
http://www.quangduc.com/http://www.quangduc.com/


7/299

Anh. Tng din tch ca n chim mt phn nm din tch ton cu,ngang bng din tch ton ci chu u (tr nc Nga). Tnh t bin cnhgip vi Ba C T (Pakistan), tnh thuc ty b, th n vo 62 kinhng, tnh t ng b A Tt Mt, th n vo 93 kinh ng, b rngca n chim 31 kinh . Tnh t Khch Thp M Nh phng bc, thn vo 37 bc v , v st bc v 7, cn k o quc Tch Lan.Chiu di v cng c khong 31 . Hi gn vi v 25, pha bc n l mt a khu rt rng, i b phn v tr ca i khu ny chy theotuyn bc nam; do , phn ln i lc n thuc kh hu nhit i, mt

phn nh thuc n i.

a vc n , hin c th chia thnh ba a khu ln.

---o0o---

1. Ni Ha M Lp Nh v qua quan i ca a khu ny

Bc khi t A Ph Hn, ng n tnh A Tt Mt. ty b n c rtnhiu quan i, nhng quan i C Nh Cp (Gilgrit) v quan i Bch h Nga(Pehawar) c gi tr v cng ln v mt qun s, hai ca i ny tip gip viTrung Quc, T Lin v A Ph Hn, ngy nay hai quan i ny thuc v nicnh ca nc Pakistan. Quc gia n vn nh sn thy che chn, bao

bc, ng c gi l Th ngoi o nguyn. D vy, nhng qua nhiui, n lun b cc ngoi tc xm nhp, v tt c u phi vt qua cc

quan i ny mi n c n .

---o0o---

2. a khu thuc lu vc n h v Hng h

Do n h v Hng h u nm di chn di Hy M Lp Nh Sn to thnhmt thung lung bnh nguyn c chiu di c khong hai nghn dm Anh, vrng khong hai trm dm Anh. Chnh khu vc bnh nguyn ny l ni sn sinh ra nn vn ha n rc r. C th chia lu vc bnh nguyn ny

thnh hai phn: Mt, l ly pha ty ca lu vc n h lm trung tm chokhu vc ng h; y l khu vc di do v thy li, t ai ph nhiu mum, v kh hu n ha, rt thch hp cho vic canh nng v chn nui. n h chy ra ca bin A Lp B; vng thng du c rt nhiu chi lu vo n h. Nhng ch c khu vc Ng h l dn c ng c nht. BngGi Ph (Bnjb) l tn tnh l, cn Ng (Pnj) H (b) l ly t c ng BaT. Nn gi n l do ch n H (Indus) m ra, gi chung l Tn


8/299

(Sindhu). Ch Sindhu l ch cho nc hoc bin. Bui u ch ny cdng ch lu vc n h, v sau c dng ch cho ton n. Hai,ly bnh nguyn ng nam sng Hng lm trung tm. sng Hng phtnguyn t Tuyt Sn, trn ng ra bin Mnh Gia Lp, sng Hng cv s chi lu chy vo, ta thnh vng bnh nguyn v cng rng ln hai

bn b. Chi lu ln nht ca sng Hng l sng Dim Mu Na (Yamuna),nm khu vc thng lu sng Yamuna l sng Tt t Li Tr (Sutlej),y l khu vc thuc a phng Kuruksetra v l vng t trung tm cann vn minh B La Mn. B La Mn l cch gi ca Trung Quc chvng Madhy adsa, v th khu vc ny cn c gi l bang Nh Li An(Aryararta). Pht gio l cch xng h ca Trung Quc ch a phngMa Kit nm gia lu vc sng Hng. Ba, l cao nguyn c Can: caonguyn ny v phi nam sng Hng; c th chia ra nh sau:

a) Cao nguyn Trung Anh, y l cao nguyn khi pht t ni Tn L Da vni Tt Ba La hai ni ny chy n tn n dng, gm c di t thucbin Mnh Gia Lp v bin A Lp B.

b) B bin pha ng ca a khu ny rt thun li cho vic trng trt, cycy.

c) B bin pha ty ca a khu ny thun tin cho vic thng mi v cngnghip.

d) Thi hin i, th khu a ny nm v cc nam ca bn o n v cgi tr cc ln v quc phng.

---o0o---

- Nhn chng:

Nu phn bit t m, th n c c n hng trm chng tc. C th nitrn th gii, n l nc c nhiu ging ngi nht. n cn l vngt c nn vn ha c rt pht t. Trc khi tc ngi Arya n c n

, th khong nm nghn nm trc n c nn vn ha rt cao vpht trin khu vc Bng Gi Ph (tc Ng h) v Tn c (Mahenjodaro),nn vn ha ny so ra ng thi vi nn vn ha Ai Cp v Ba Ti Cn. Nnvn ha c ca n khng phi l di tch ca tc ngi Aryan, m do ldo sau ny ngi Nh Li An (Aryan) chinh phc khu vc c sn nnvn minh.


9/299

t nc n t xa l a khu m khng lc no khng b cc dn tc tty bc xm nhp vo, s xm nhp ging nh nhng ln sng ht lpny k tip lp khc. V th cht v trnh vn ha m xt, c th chia dnn thnh nm ging loi:

---o0o---

1. Ging ngi Veddas:

M hu du ca h vn tn ti n ngy nay. y l ging ngi nguyn thti c ca nhn loi. H c phn b ng c tn min cc nam n .Gii hc gi chuyn nguyn cu v ging ngi Veddas u ng rngy l ging ngi c hin c tm thy trong cc lp ha thch. Mc dvy, h vn l dn tc ngoi lai, hoc c th ni h l mt chi tc xm

nhp vo n t rt sm.---o0o---

2. Ging ngi t La Duy Gia (ravidian):

C kh nng y l tc ngi m nm nghn nm trc h sng to vkin lp nn vn minh ti lu vc n h. Ging ngi Dravidia c ncda ngm en, thn mnh nh v ln, tc nhiu v qun, mt hi di, mi lnhi dt, mt en. C ngi ng rng ngi Dravidian n t vng thng du

sng Tch Nh t Lp (Syrdaya) thuc Th Nh K. Sau khi xm nhp n, vic u tin h lm l c l nh ui tc ngi Veddas xung phngnam, v chim ly vng bc v trung b n lm a bn c tr.

---o0o---

3. Ging ngi Arya - Nh Li An:

Ging ngi Aryan c thn hnh cao to, mt vung, tc nhiu, mi cao nhn,mt en v mu da ging sc da ngi nam u. V vng t pht tch ca

tc ngi Aryan; c ngi cho rng tc ngi ny n n t gia khuvc T . Cn v ngun gc pht nguyn ca tc ngi Aryan a xno, n nay ngi ta khng th da vo bt k cn c no c cho l khd. Thi i ngi Aryan n n , theo thuyt ca C Lin Uy(Grunwedel) th tc ngi Aryan n n hai nghn nm trc cngnguyn. Nhng theo Fergusson, th ngi Aryan xm nhp n t banghn nm trc cng nguyn. Vn d ny c cc nh s hc, ngn


10/299

ng hc v kho c hc a ra tranh lun t rt lu nhng cha ng ng.Tm li, tc ngi Aryan nh bi ngi Dravidian - tc ngi xm nhpn t trc - thu dng mt b phn ngi Dravidian lm n l, vui mt b phn ngi Dravidian khc chy xung nam n, ri chim lya bn c tr ca ngi Dravidian lm ni c tr cho tc mnh.

---o0o---

4. Ngi Hi gio:

Ngi Hi gio xm nhp vo bc n khong th k mi hai sau cngnguyn. H l tc ngi pha trn gia ging ngi Y Lng v Th Nh K;nhng chng tnh Th Nh K c bo lu nhiu hn. y l ging ngic thn hnh cao to, da trng, mt en hoc c, ru cm v ria mp rt dy,

mi nh di v hi thp.---o0o---

5. Ngi Mng C:

Bui u ngi Mng C xm nhp vo ty bc n . y l tc ngiMng thuc h i Nguyt Vng Khu. Nm th hai mi su trc cngnguyn, h tiu dit vng triu gc Hy Lp, v sng lp vng triu QuSng, trc ti vng ty bc n c vua Di Lan - ngi gc

Hy Lp, tng mang i qun xm chim n th v kin lp th ti Xa YtLa. H i Nguyt vn l mt b lc nh vng sn cc thuc tnh CamTc - Trung Quc. V mt a l, theo s phn b cc ging ngi Mng,th tc i Nguyt l ging ngi Mng ty Mng C, thuc b tc chC c (Eleuts). Hin nay ngi ta gi l ngi Mng C, nhm ch gingdn d b pha trn huyt chng gia cc dn tc ngi Mng C, Ty Tng,t Quyt, Y Lng v Min in. y l ging ngi cn gi nhiu thnh

phn ca ngi Trung Quc. H nh c t ty bc n , h c thn hnhcao to, mi hi nh, c phn ging mi ngi Y Lng. Cc tc ngi Mngnh c Min in, tnh A Tt Mt, Mnh Gia Lp, Bt an, Tch

Kim v Ni Bc Nh u c sc da vng, mt trt, trng ging ngi TrungQuc khng khc (T liu nhn chng hc ny c trch t thin hai caChng II v V, trong cun Chu Chng tc a l ca L Hc Tng).

---o0o---

- Ng Vn:


11/299

Do n c qu nhiu tc ngi k tip nhau xm nhp vo n th, v ricc tc ngi ny li ng ha ln nhau qua vic thng hn; do m hnhthnh lp ngi b pha trn t nhiu huyt chng. V tp qun sinh hot, tnngng, tn gio cng nh s cch tr v a bn c tr. Th n qu lquc gia phc tp vo bc nht th gii v lnh vc ng m.

Nay xin lc chia lm ba phn trnh by:

1. Ngn ng V ca ngi Aryan thuc c n . Ngn ng V doqu trnh tin ha m thnh ra Phn vn. Phn vn vi ngn ng Ba T vLp inh l cng mt ng h. Do din bin ny khin n sn sinh nhiuth ng vn.

2. Thi Pht gio xut hin, thi ny Phn ng cha ph bin; thay vo

cc a phng ca n vn cha thng nht l nn dng ng vn nolm ph thng, th c s xut hin ch Sanskrit (Nh ng). n th k th ttrc cng nguyn. Phn vn qua bao ln ci cch mi i n phc hng,v tr thnh vn t c in ca n , c gii hc gi chn dng. V ith th Phn ng tng cn vi Nh ng, v ngi Trung Quc cho rng

Nh ng chnh l Phn ng.

Do thi cn i pht hin ra vn t c khc trong cc bia k thuc thi ci ca n , nh m suy din, i chiu vi nhng dch m trong kinhPht ca Trung Quc c xa tm hiu xem ng thi c Thch Tn s

dng ngn ng l ngn ng no, n nay vn cha th xc nh. C nhiukh nng l ngn ng c qun chng s dng thng thng trong giaotip thng nht. Ngn ng ny chu nhiu bin ha tr thnh ngn ngBa L (Pali). Ngy nay ch c Pht gio Nam truyn l dng ting Ba L; vnBa L c chp trong kinh, lut Pht gio hin cn khng gi c nguyntrng nh thi Pht cn ti th, v cng khng ging ch ba l ca thi ADc. V n qua nhiu bin c mi thnh. Nhng r l Phn ng cdng vit kinh Pht l t rt sm. c Pht c th l do tnh c m sdng Nh ng; trong khi cc t Pht l dng ting ca a phng truyn b Pht gio i khp ni. Sau khi Pht nhp dit, ti thnh Vng X(Rjagrha) din ra cuc kit tp thnh in ln th nht, v ngi ta dngngn ng thng thng (hn thnh tc ng) trong ln kit tp ny. Sau nyth Phn ng (Sanskrit) c phc hng th hc gi Pht gio khng ai lkhng s dng Phn vn; thi gian gn y ti Ni Bc Nh (Nepal), CaoXng, v V in v.v... ngi ta pht hin v khai qut c kinh inPht gio c vit bng Phn vn. iu ny cho thy khng c g phi nghi


12/299

l nhng thnh in Pht gio c dch ra Hn vn u do nhng nguynbn Phn vn.

3. Phng tin a phng ng, n c hn hai mi hai ngn ng.Nhng ng vn ch yu th c mi ba th; hin nay theo Hin php n qui nh, th nhng ng vn thng dng gm c: n ng, Ba L ng,Mnh Gia Lp ng, A Tt Mt ng, Khch Thp M Nh ng, Bng Gi Thng, Lp C Th ng, o Li Tt ng, t L C ng, M Lp ng,Th L ng, M Lp Nh Lp ng, Tch Lan ng.

Ngi dn n thng nhn vo vic ngi theo Hi gio, ngi theo ngio lun xung t nhau, nhiu khi dn n mu, phn ln l bn nocng mun bo v ting ni ca dn tc mnh, c lm lc n ra chin tranhvi nhau khin tnh th thm phn ri ren.

---o0o---

TIT II: TN GIO N

Nhn xuyn sut dng lch s ca t nc n , ngi ta nhn thy n l ni pht xut t chc mi m hnh tn gio ca th gii. Cng gingnh Hy Lp ni m t thi xa xa cho n thi cn kim, lun pht sinhnhng t tng trit hc trng yu trong nn trit hc ty phng. Cng th,nhng tn gio v t tng trit hc ca n t trc gi vn bo tr tnh

cch nht th, v cha bao gi tch khi mi quan h nht th tin ti.Nn trit hc ty phng pht sinh t Hy Lp v o C c pht sinh tDo Thi, t thi c i hai nh hng trn thng xung t nhau cho min thi trung c c hai mi chu iu ha ri vo thi cn i li phnly; iu ny hon ton khc vi nn trit hc v tn gio ca n . (Phnt lun ca n Trit Hc v Tn gio S do Cao Nam Thun - ngiThi Lan v Mc Thn Thi Hin ngi Nht bn cng hip son).

---o0o---

- T V .

n khng nhng l nc a sc tc, m cn l mt nc a tn gio.Nu ly tn gio ca ngi Aryan lm chnh thng, th V l nht qunc v tn gio ln t tng. B La Mn gio m trong kinh Pht thng cp n ngy nay gi l n gio, c hai u t V m ra c.


13/299

---o0o---

i cng v ni dung t V :

1. L Cu V : gm mt nghn khng trm mi by bi Thnh ca di

ngn khc nhau, c dng trong vic t t, ch chng mt mt phn mil c lin h n tn gio; trng yu nht l bi L Knh Thi Dng ThnCa, bi Thnh ca ny c cc tng l B La Mn sng chiu c tngtrong cc l cu nguyn. Thi i thnh lp ni dung L Cu V l btnht. Chm lm n cng c bin tp trc cng nguyn mt nghn nm.y l b V duy nht c dng lm t liu kho st v trng thi tic ca ging ngi Aryan.

2. Sa Ma V : gm mt nghn nm trm bn mi chn bi Thnh ca

c cc tng l B La Mn xng ln trong l tu t.3. D Nhu V : v i th th D Nhu V tng ng vi Sa Ma V, y l dy cch thc hnh t l phi nh th no, nhng bt ng ch ltrong i b phn ca L Cu V th D Nhu V cha xut hin li tthn sng to c nht v duy nht.

4. A Tht B V : v ni dung chia lm hai mi quyn, gm by trm bami mt bi Thnh ca. A Tht B V ni v mi quan h gia ngiAryan vi c dn gc ti bn a n sau khi hai bn c s tip xc qua

li v chu s hp th nhiu yu t tn ngng ca nhau m hnh thnh; do A Tht B V phn nhiu l thn ch v php khng ch qu thn. Chmt s t bi tho c dng ca tng Thng ; v vt A Tht B V

phn ln mang sc thi m tn.

- Bn giai cp: Ba i cng lnh ca B La Mn gio. Mt l chru nghathin khi V , hai l ch ngha vn nng t t, ba l ch ngha B LaMn ch thng.

Ba th ch ngha trn c coi l nt c sc ca thn gio.

V l do sj khi th ca Phm thin thng , v vy nn Thnh thnhl v tng; c theo ch o ca V m thc hnh t t th khng c g lbt nng c. Khi t t th cn phi n tng l bllm, v th nn B La Mnl giai cp ch thng.


14/299

Thc th ch giai cp ch xut hin khi tc ngi Aryan xm nhp n, v do thi ca V c tng dn nn nghi thc t t cng theo tng lnmi sn sinh ra chc T t chuyn lo vic t t. T t c quyn li ca t tcho nn phi bo v li ch ca gii tnh. T a n ch trng t t

phi th tp (cha truyn con ni), hoc ngi cng giai cp mi c ktha. Nhn , giai cp T t cy vo quyn uy ca Thn thnh m ra bngiai cp.

---o0o---

1. Giai cp B La Mn

Tn gio s thuc giai cp T ti, giai cp T ti tri qua nhiu i, con chuh cng lc cng ng nhn y mi hnh thnh mt i chng tnh. Ngica chng tnh ny mt khi c sinh ra l lin tro thnh tng l. Lc tuigi vo rng sng v sinh hot nh ngi xut gia (giai cp B La Mn tchia i con ngi lm bn giai on, mt l giai on nhi ng gio dngk, hai l giai on kt hn v sinh hot gia nh, ba l giai on vo rngsinh sng, v bn l giai on trn i n tu).

---o0o---

2. Giai cp St Li

L giai cp vng gi thuc tc ngi v s. y l giai cp thng tr v mti ni. V khng ch v mt i ngoi. Nhn y m xut hin giai cpV nhn chng tnh. y l giai cp ly v ngh lm th tp m hnhthnh nn chc v chuyn v chin s. Chng tnh v nhn phi nh n st t ca giai cp B La Mn c Thn h, v vy, h vo giai cp thhai.

---o0o---

3. Gii cp Ph X

Ngoi cc T ti v V s, ngi Aryan cn c hng ngi theo i cc nghnh: thng mi, nng nghip v cng ngh, t hnh thnh nn giai cpth ba Ph X.

---o0o---


15/299

4. Giai cp Th La

y l ging ngi t La Duy Gia (Dravidian); tc ngi ny xm nhpn t rt sm v h l tc ngi u tin b chinh phc bi tc ngiArya, v h bbin thnh giai cp n l tin dn.

Trong bn giai cp trn, ch c ba giai cp l B La Mn, St Li v PhX l c tng nim V , c quyn t t. Sau khi cht c ba giai cpny s c ti sinh li ci nhn th. Do , c ba c gi l ti sinh tc;cn chng tc Th La do khng phi l ging ngi Aryan, nn hkhng nhng khng c quyn tng nim V v t t, m h cngkhng c hy vng c ti sinh tr li i sau. Do , giai cp Th Lacn gi l nht sinh tc (tc ngi ch c sinh mt ln). Khi tc ngiB La Mn cht th ch cn bi Thn, tng kinh l lin c tr v vi Phm

thin - tc bn th v tr, v gi l n ngpa. Trong khi tc ngi St Li v Ph X th ngai vic t t v tng kinh, h cn phi kh luyn tuthin mi c sinh v vi Phm Thin (sau khi cht) v gi l timchng php.

---o0o---

- Tn ngng Thn.

Khng cn phi ni, ai cng bit tn ngng thn ca ngi Aryan u cn

c vo kinh V . L Cu V chia v tr thnh ba gii l: thin - khng- , mi gii c mi mt v thn, cng c ba mi ba thn. K thc, nhngthn c cng t l rt nhiu, nhn ging nh a thn gio. Nhng thngth h ch nhm vo v thn ch yu tn tng, v lun lun dng nhngcu ch rt ro nht hnh dung; cho nn v Thn ch yu khng nht thitl v no, m ty va v ca Thn c nhm n. y l l do khin cngi gi B La Mn gio l Gio hon Thn gio (Kathentheism), bngnh da vo trng thi ch quan ca ngi tin, th hin nhin tn ngng cangi Aryan l nht thn gio, v tn gio ca h c coi l n nht thngio (Henotheism) tc tn gio ch sng bi mt v thn trong s nhng vthn.

Trn bnh din thng thng, ngi Aryan cng bi nm sc mnh thinnhin mang tnh Thn cch, l Thi dng thn, Thin thn, v Thn,Khng kh thn v Ha thn. c bit ngi Aryan rt sng knh thn BaTh Na (Yaruna), v thn li v l Nhn La (Indra). Do v h c bit


16/299

sng knh thn Indra, nn ngi ta ly tn v thn ny t tn nc l n - India, Indian.

Thn ca V trc tin l Thin thn, Khng thn ri dn d tin n athn. Nguyn Th ca thn trong V l thn t Vu T (Dyaus), thnDyaus trong V vi thn Zeus ca Hy Lp v thn Jupiter ca La m ccng ng cn dyu - Pht quang m thnh tn thn. Ngha l do sng t quangminh m ha thnh Thn. Thn Yaruna xut hin sm hn thn Indra, thnIndra l sc mnh ca khng gii, trong khi thn A K Ni (Agni) l v thnch yu ca a gii.

Bt lun l g, tuy thn trong V c nhiu nhng mi khi l bi cc Thniu chc chn l h khng th qun v Thn ch t ca v tr. S d vy,nn trong L Cu V ni: tuy nhin, ngi i c gi v thn ca h l

Indra, Mt T La (Mta l thn biu trng n hu ca thi dng) hay thnVaruna i na. K thc cng ch c mt thn, chng qua l do cc thi nhndng nhiu danh xng khc nhau gi thi. (t liu va nu c trcht cun n Trit Hc Tn Gio S, do Cao Nam Thun - ngi ThiLan v Mc Thn Thi Hin - ngi Nht Bn cng trc tc, v n Thng S ca Chu Tng Quang).

---o0o---

TIT III: TRIT HC N

Theo c tng thng n , bc s Dr.S Radhakrishna vit trong cun n Trit Hc, theo th s pht trin ca trit hc n c th chia thnh bnthi k:

---o0o---

1. Thi k V

Khong mt nghn nm trm nm n su trm nm trc cng nguyn, y

l thi pht sinh rt nhiu Tu o Vin, ch ngha duy tm ca n ckhai m thi k ny. Thi ny tr thc con ngi cn trong trng thi sk, cho nn tn ngng m tn cng t tng tr thc l hai i cc tngtranh nhau. Nhng bi tng ca trong V ph thuc vo Phm Th(Brhmana) v o Ngha Th (Upanisad), tc l c ghi chp thnh cng thi im ny.


17/299

---o0o---

2. Thi k S thi

S thi y l ch cho hai b trng thi La Ma S Hnh Truyn

(Rmyana) v i Chin Thi (Mahbhrata). Hai b trng thi ny ra itrc cng nguyn su trm nm, v ko di nhai trm nm sau cngnguyn. Trong sut thi gian tn trn nm c khi u vi o NghaTh (Upanisad) v kt thc bng thi pht trin cc phi trit hc ca n. Cc tn gio nh: K Na gio, Pht gio, v cc phi nh: phi T B,

pah Duy Tu No (cn c tn l phi T Nu N, hay T Thp N), tt c uc thnh lp trong thi k ny. Su phi trit hc ca n xut hinng thi vi Pht gio cng vo thi gian ny. Duy c iu th tch ca su

phi trit hc mi v sau mi c vit thnh vn.

---o0o---

3. Thi k Kinh in

y l thi i m hc thuyt ca cc tng phi u dng vn t ghi chpthnh kinh in, v c xy ra sau cng nguyn hai trm nm. Trc gio ngha ca cc hc thuyt nu trn u c truyn tha bng phng

php truyn khu.

---o0o---

4. Thi k Ch S

Kinh in thuc thi k ny kh m phn tch mt cch rch ri, nghimcch, nhn y mi a n vic ch gii, tc dng t ngha tranh lun.Do , thi k ny c coi l thi trng vn t hn t tng.

---o0o---

- Ba i Thnh Th ca n .

Trong thi k ca Mn Trng V , n bao hm lun thi i Phm th.Thi gian ca thi i ny c khong mt nghn nm n nm, su trmnm sau ty lch. Tam i cng lnh ca B La Mn gio c to lpvo thi ny vi cc bn kinh gc nh: L Cu V , Sa Ma V v ATht B V . Thi y c bin son qua nhiu ghi chp. Ch c Da NhuV mi m ra t tro bin son theo th t ca thi i Phn th. Phn


18/299

th lm cho t tro v sch thn hc c y , thun thc. Phn th rasc pht huy tnh cht c bit ca D Nhu V , i vi nhng g linquan n vic cng t th nht nht phi a vo nhn duyn, c s, lai lch,v dng tn vn gii thch tt c.

Vic phn k lch s trit hc n , th Phn th v o Ngha Th clit vo thi k V . y ch yu gii thiu ba i thnh th, trong thi k V chim hai phn. Nay xin phn ra nh sau:

---o0o---

1. Kinh V :

Tc tp gc ca bn th V . Trit hc V c khai xut cui phnD Nhu V , do xa nay vic sng bi cc t nhin l v hoi nghi, ri tnhng v thn t nhin m lp thnh mt nguyn l ti cao, duy nht, trcgi vn cha c danh xng no c dnh cho mt v thn c lp no, nthi i ny mi thy xut hin; t trc vn cha thy cp n vic sngto v tr, n thi ny mi xut hin vic dng mt nguyn l ti cao, duynht v tru tng nh l: Sinh ch (Drajpati), To Nht Thit Ch(Visvakarman), Nguyn Nhn (Purusu) v.v... Nhn y mi to thnh bnth hu tnh v phi hu tnh. V dri v tr cng t nguyn l c thngnht ny m pht sinh, v c biu t qua cc thin trong L Cu V nh: V Hu Ca (Nradsiy), Sinh Ch Ca (Prjapatya), To Nht Thit Ca

(Visvakaraman Skta), K o Ch Ca (Brahmanasbath Skta) v NguynNhn Ca (Purusa Skta).

---o0o---

2. o Ngha Th:

o Ngha Th, tn trong ting Phn l Upa + Ni + Sad. Ghi chp li gnging nh thnh ng, v ngi gn m hip thnh thnh ng, ni gingnh gan v mt tng chiu nhau nh ngi ngi i din vy; mc ch

ca o Ngha Th l nhm dy nhng ngi cha bit g v gio ngha bmt. V mt hnh thc th o Ngha Th l sn vt chnh thng ca B LaMn gio, nhng l mt b phn ca Phn th. Phn th l b phn ti cca thi i V . N c sng tc t nht l t by trm n nm trmnm trc cng nguyn. S d vy l do xu th thi i, trc tin l t trot do t tng, t tro ny c c ng bi quyn lc ca cc bc vnggi ng thi. Do v ni dung ca t tro t do t tng nh mi nhn m


19/299

thng tro truyn thng. C hai th tp bn Phn th; mt l th nm mihai bn, mt na l th mt trm linh tm bn, v u c gi l ton tp.Ci p ca ni dung Phn th, nh Thc Bo Hoa tng ni: Ai c csch ny, th lc sinh tin ly lm yn vui, sau khi cht cng ly lmyn vui. Nh vy cho thy gi tr ca Phn th l rt cao. V bn th lunth Phn = Ng, v hin tng lun th Phn l hin tng, nhng kt quca ng hoc l lun hi, hoc l gii thot; y l iu mi m v ht scthm thy. i vi t tng trit hc n th t tng ny m ra manhmi cc ln.

o Ngha Th v thi i ca c Pht tuy lin tc nhng c Pht likhng hay bit g v s c mt ca n, y l mt nghi vn khc l! Duy ciu l ni dung o Ngha Th c trin khai rt sng t, ta h nh lvic tr thnh thng thng. (Nguyn th Pht gio T Tng Lun ca

Kimura Taiken). C thuyt cho rng C c gio cng chu nh hng cao Ngha Th. (n Pht Kin - ca Ni Xch L).

---o0o---

3. Bc Gi Phn Ca (Bhagavad Gt):

Bc Gi Phn Ca l mt b phn ca S thi, l mt on t chng hai milm n chng bnmi hai ca phm T Tu ma thuc quyn th su ca bi Chin Thi. Bhagavad Gita c sng tc c khong t bn trm nm

trc cng nguyn. thi k ny Pht gio chnh thc dng kh vn mi pht trin v p o B La Mn gio v gio on ca h. Khin cc hc gica V kinh phi cy n t tng ca o Ngha Th, bng cch bnhdn ha nhng bt hp l trong Bhagavad Gt, ng thi iu ha li ccmu thun c t trc, v lm cho lc lng tng l bllmgio ti tnhn v hng v tn l - con ng mi.

Tri qua mt thi gian di ngm ngm thuyn bin, kt cc B La Mn gioc phc hng v chuyn thnh n gio, v ginh ly a v ca Phtgio, lm i din cho quc gia n . William Vonhumboldt cho rng smiu t trong o Ngha Th l cc k m l, khng r trong ngn ng, cngn ng no mang tnh trit hc chn xc nh trong thnh ca o NghaTh khng?. V theo Ni Xch L th s tuyn thuyt ca thnh ca khngc tnh cch tng phi, hoc gi tuyn th cung cp t tng cho bt k mthc phi no (n ch Pht Kin - ca Ni Xch L). Vi tn n ,


20/299

thnh ca ny l tm mc trng yu ca h n ging nh Tn c ivi tn Co c gio vy.

---o0o---

- Su Phi Trit Hc.

S d gi l su phi trit hc, bi su phi ny ra i sau cui thi k SThi. Su phi trit hc cng vi Pht gio thi s k l tng cn giai ontrit hc B La Mn gio.

Tn gi su phi nh sau:

1. Ni D Da Phi - The Nyya School.

2. Tng Kh Da Phi - Smkhya School.

3. T X Ca Phi - The Vaisesia School cn g l phi Thng Lun.

4. Du - Gi Phi - The Yoga School.

5. Nh Man Sai Phi - the Mmms School.

6. V n a phi - The Vednta Shool.

Su phi trn khng nhng cn tn ti tn ngng Phm thin, m cn thanhn gi tr V . Ch c bn phi trc l khng dng V cn c lplun. Hai phi sau li dng V lm cn c lp lun.

Do o Ngha Th kch pht m ba hc phi ch yu l pah S Lun, phiDu Gi v phi Hu Thn tr thnh ba tro lu. (Cc hc phi ny vn lyPhm thin lm trung tm, nhn y sn sinh ra Duy Tu N v Thp B, tctn ngng v T Ti Thin). Phi V n cng thuc chnh h o

Ngha Th, nhng c thnh lp c phn mun hn ba phi va nu. Sovi c Pht, khng nh hin nay phi S Lun truyn Tng Kh Da tng.Tng Kh Da tng cng h t tng vi o Ngha Th.nh li nhn Phn thlm h t tng trit hc cho phi Nh Man Sai. Phi Thng Lun, phi NiD Da. Ngoi tr phi Ni D Da c quan h gin tip vi Phn th, cc phicn li so vi c Pht, th s ra i c mun hn. (Nguyn th Pht gio TTng Lun, ca Kimura Taiken).


21/299

---o0o---

CHNG 2. THCH CA TH TN

TIT I. BI CNH THI I THCH TN

- o Ngha Th vi Pht Gio

tit ba ca chng mt c cp n s xut hin ca o Ngha Th ldo xu th theo t tro ca thi i. Do , m ni dung o Ngha Th nhmi nhn m ngc vo truyn thng. i loi m ni, th Pht Gio cngc th gi l tng chu s hun c bi o Ngha Th. Chng hn nh khini v nghip. Trong c o Ngha Th, nghip thuc mt gio nn khngth cng khai. Nhng n thi c Pht th nghip tr thnh t tng ccc gio phi tha nhn; hoc nh thuyt lun hi cng manh nha t thii Phn th, nhng v sau mi hon chnh v c tha nhn. Vo thi i

ban u ca o Ngha Th, th thuyt gii thot mi l mc ch cuicng. Nh th suy nh rng tuy o Ngha Th l mt gio thuc vni b ca B La Mn gio y l ni b n nn c th c Pht chach thn thm hiu v n, nhng khng th ni v l do m c Pht chatng gin tip chu nh hng t tng t do ca o Ngha Th, d rngthuyt v nghip, lun hi, gii thot l do chnh c Pht thuyt ging, cho

d ni dung khng ging vi o Ngha Th. Nhng khng th v th m nirng c Pht chng cht t ho quan h vi o Ngha Th.

- iu g to nn t tro thi i?

Ni n t tro thi i ng thi, trc tin nn tm hiu r s bin thinca x hi v dn tc n . Ngi Aryan ly a phng Cu La lm trungtm kin lp nn vn ha t tng ca B La Mn gio. Ging cc ncnh: T La Sc Na (Suracena), u ly ni ny lm trung tm.

Nh vy, n thi ny php in ca B La Mn mt na c coi l cangi Aryan, na cn li l cc chng tc h ng, cn man khai. Li na,ti lu vc sng Hng, c bit l nc Ma Kit , ni sn sinh nn vnha t tng mi. Theo Bao t Da Na Php in (Bandhayna DharmaStra), th ngi Ma Kit dng nh c s pha trn gia giai cp Ph Xvi giai cp Th La, m t tin h l ngi Aryan thuc chng tnh VX - H cng tranh dnh phn c tr ti a phng Cu La ca ngi


22/299

Aryan. H l nhng ngi Aryan n n sm hn. Tri qua thi gian ludi, h thng hn vi tc ngi h tin Dravidian, v cng t h trthnh mt chng tc mi v c lp.

Chng tc c lp ny ly nc Ma Kit lm trung tm. n thi i cPht, n c c mi su nc ln. Kinh Trung A Hm quyn nmmi lm, kinh 202 - Tr Trai kinh chp l, trong s cc nc ln, nhnc Ma Kit ly thnh Vng X lm kinh , nc Kiu Tt La lythnh X V lm kinh , nc Ta Di ly Kiu Thng Di lm kinh ,nc Bt K ly T X Ly lm kinh v.v cc nc va nu l nhngnc cng thnh nn c lu danh.

Ti cc tn bang quc ny, tuy vn chu nh hng vn ha truyn thngB La Mn, nhng l nhng bang quc tri dy vi nn vn ha t do. Nn

vn ha t do ny nhn c s bo h ca cc bc vng gi. Do , y lkhu vc tuy cng c quan nim v bn chng tnh, nhng li ly giai cpSt Li t ln trn giai cp B La Mn. Cc bc vng gi bo h ttro t do t tng khng hn l h xut thn t huyt thng ca giai cp St Li, nhng h li c x cng v chng tnh St Li l nhm

bo lnh bn chng tnh. Nhn , phm h l t tng mi th lin ctrng th, trong khi quan nim B La Mn ch thng li phi chu skho nghim ht sc gay gt. l do t tro phn V c cc vnggia che ch.

---o0o---

- Phn V ca Sa Mn on.

Nh gii thiu danh xng ca su phi trit hc; trong su phi, khngphi no l khng tha nhn gi tr V , v th m truyn thng hc phirt thnh hnh. Nhng truyn thng b phi cch tn ca Sa mn on phnhn.

Thc s m ni, th thi gian trc c Pht mt trm nm, v sau c Pht

hai trm nm, t tng gii n l cc k hn tp. Qui np li m ni,i khi c th phn thnh bn loi: 1. B La Mn gio chnh thng - 2. Tnngng theo tp tc, h tn ngng ny ly S thi lm t tng trung tm, l Phm thin, Duy Tu N, v Thp B l ba v thn chnh ca B LaMn gio c thng tc ha - 3. Trit hc, chng hn nh i b phn casu phi trit hc thnh lp - 4. Phn V ca Sa mn on.


23/299

Cc phi phn V u c ch ngha c chng v c t chc gio on.Cc gio on da ra kin gii khu bit vi B La Mn, v h mnh danh lSa Mn (Sramana - cn tc). Do , m vo thi c Pht, c kin rngmi khi gii thiu cc phi, ngi ta gi hoc l Sa Mn hoc B La Mn,ngc li cc phi cng gi c Pht l i Sa Mn C m.

ng thi ti n c rt nhiu on Sa Mn; kinh Pht chp c chnmi su th ngoi o, trong c nhiu ngoi o cng xng l Sa Mn;nh lc s ngoi o chng hn.

---o0o---

- Lc S Ngoi o

Lc s ngoi o c ni n rt nhiu trong cc kinh, lut tiu tha. Xinly kinh th hai mi by - kinh Sa Mn Qu - trong kinh Trng A Hm gii thiu v tn gi ca Lc s ngoi o;

1. Bt Lan Ca Dip (Prana - Kssapa):

Nhm ngoi o ny hoi nghi v Lun l, ph nh c nghip thin nghipc, cho rng thin c nn cn c vo s tng ng. Do , h xng Vtc dng Lun.

2. Mc Gi L C X Li (Makkali Gosla): l tn v t ca t mnh ngoi o. Nhm ngoi o ny xng Vnhn nhi hu lun (C l c ch khng c nguyn nhn). Nhm ny l mt

phi ca K Na gio. Ngoi K Na gio, y l nhm ngoi o mnh nhtso vi nm nhm cn li.

3. A K a Si Khm B La (Ajita Kesakambala):

Nhm ny ph nh thuyt linh hn, v xng Duy vt lun. Ch

trng ly khoi lc lm mc ch, bi xch tt c mi quan nim nghim tcv lun l. Nn c gi l Thun th ngoi o.

4. Ba Ph Ca Chin Na (Pakudha Kacyana):

Nhm ny ch trng Tm vt vnh bt tiu dit, v xng Th gianthng tn lun.


24/299

5. Tn Nh Di T La L Ph (Snjaya Belathiputta):

L phi ngy bin, hoc cn c tn l B Nang Lun Gi; ngi X Li Pht(Sriputta) v ngi Mc Kin Lin (Mahmaudgalyyana). C hai u xutthn t phi ny, sau mi qui y Pht.

6. Ni Kin Nh T (Nigantha Nataputta):

Th t ca K Na gio l Ma Ha T L (Mah - Vira), ng ra i trc cPht, v cng xut thn l v vng t. Phi ny dng mnh (Jiva) v phimnh (Ajiva) to thnh nh nguyn lun thuyt minh tt c mi vn .Do , h xng V thn lun, ph nh quan nim Thng l ngto vt. im c sc ca phi ny l gi gii bt st sinh rt nghim mt, vtu kh hnh mt cch cc oan. n l t nc rng truyn hnh tu kh

hnh cm dc. Do , khi Pht Gio b chm vo t o ca Mt gio, v tinhnh vic nam n i lc nn sau b dit vong. Trong khi K Na giotri qua hn hai nghn nm trm nm v hin nay vn cn lu hnh ti n.

C theo kinh Pht m xt, th Lc s ngoi o c th ni l khng c g ttlnh. Thc t khi kho st t tng ca h, c nhin h khng theo kp tnhhp l ca Pht Gio, v cng cha kt tp kinh in ca h nh Pht Gio kt tp. iu phn nh c rng thi y gia Pht Gio v Lc sngoi o c xung t nhau nh tng vch kh nhn thy nhau. Ngi Pht

t c chnh tn khng th dung chp thc hng quyn mang tnh hnghai.

---o0o---

- Su Mi Hai Kin.

T tng ca hng ngoi o ng thi, tng qut l gm cc on SaMn, v hc thuyt B La Mn. Chnh l v phn loi, c c thy su mihai kin gii. Xin c kinh Trng A Hm, quyn mi bn, kinh th hai

mi mt Phm ng Kinh2. Trong kinh c xu kt su mi hai kingii, v chia thnh hai thuyt vi mi su loi:

---o0o---


25/299

I. NI V I QU KH, HOC CN GI L BN KIP BNKIN. GM NM LOI VI MI KIN.

1. Th gian thng tr lun, thng kin lun, c bn th.

2. Th gian thng bn v thng lun, c bn th.

3. Th gian hu bin v bin lun, c bn th.

4. D vn d p lun, c bn th.

5. V nhn nhi hu lun, tc V nhn lun, c 2 th.

---o0o---

II. NI V I V LAI, HOC CN GI L V TH V KIP CNM LOI V BN MI KIN.

1. Th gian hu tng lun, c mi su kin gii.

2. Th gian v tng lun, c tm kin gii.

3. Th gian phi hu tng phi v tng lun, c tm kin gii.

4. Chng sinh on dit v d lun, tc on kin lun, c by kin gii.

5. Hin php Nit bn lun, tc khng lun l trng thi no, ch nhm voi hin ti, ly lm cnh gii ti cao. C nm kin gii.

Thi y t tng ca B La Mn th qu c hu khin ngi i phi phni. T tng ca cc on Sa Mn tuy mi, nh qu cp tin, khin ngita c xu hng thin kin mt cch cc oan. Vi nhn tm th o, th thiqu cng nh bt cp, c hai u khng nn. Do vy mi xut hin s tchng Thch Tn ng ha ci nhn gian. c bit l c Pht vi tr tu vhn, v bi tm v lng khi xng chnh gio trung o mt cch vngchc. Ly bi tr mi thin kin ca cc phi ngoi o. Do , trong thigian di ngoi o b tn hi (dp tan), v Pht php em n cho nhnloi kh tng mi, nh nh sng chiu xa vn dm!

---o0o---


26/299

TIT II. S GING SINH V THNH O CA C THCH TN

T thi c i, n l mt nc tuy c nn vn ha v i, nhng likhng c quan nim v lch s bin nin. Chnh nguyn nhn ny nn dc Thch Tn lu li nhn gian mt di sn vn ha v cng trn qu,nhng v mt lch s chng ta li khng bit mt cch chnh xc v nin ica Ngi.

Mi n thi gian gn y, da vo cc t liu cng nh gc kho cum suy lun nhng g c lin quan n nin i ca c Pht, th c n bymi nh a ra nhiu thuyt khc nhau. Trong khi cc bc c c TrungQuc li da vo hin tng tinh t cng nh s chuyn vn ca a cuc ghi trong c s m c on rng c Pht n sinh nm Gip Dn, iChu Chiu Vng th hai mi su (trc ty lch 1027 nm). Thuyt ny

xin c Lch i Tam Bo K quyn mt3

hoc trong Pht T ThngK quyn hai 4, phn ch nh v ch gii cui. Tuy nhin chng c cathuyt ny c v m m kh tin. Do , thuyt ny khng c cc hc gicn kim quan tm. C ngi dng thuyt ca Thin Kin Lut, trong ChngThnh in K; thuyt ny khc vi thuyt ca Nam truyn ca ThngTa B, v cho rng c Pht n sinh trc Thin Cha 480 nm. Vng

Nguyt - ngi Nht Bn th tin vo nm c ghi trong Pht Gio i NinBiu, tc s dng thuyt ca Chng Thnh in K 5. Nhng li ly nm485 trc Cng nguyn l nm Pht nhp dit lm k nguyn Pht Gionguyn nin. Pht Li Thot Th (J.F.Fleet) th cn c theo s liu ca Hy

Lp on nh k nguyn Pht nhp dit l trc Cng nguyn 483 nm.Thuyt ny c phn ging vi thuyt ca Chng Thnh in k.

Theo truyn thuyt ca Tch Lan, th k nguyn Pht nhp dit l trcCng nguyn 543 n 544 nm. Hin nay ti i hi Th Gii Pht Gio Hu Ngh ln th ba thng qua k nguyn Pht nhp dit l nm 544trc Cng nguyn, v ly lm nguyn nin. iu ny c cn c vovn bia hin cn lu gi ti u m Da K Li (Udayagiri) ca mt v vuanc Yt Lng Gi (kakinga) thuc nam n c tn l Ca La T La

(siriKharavela Maha Meghavhana) suy on ra, v nh s hc V.A.Smith cng ng vi thuyt ny.

Tiu D Huyn Diu ngi Nht Bn li cn c theo Thp Bt B Lunc truyn bi Nht Thit Hu B, theo th vua A Dc ln ngi sau Phtnhp dit 116 nm, v cho rng nh vy l vua A Dc tc v trc Cng


27/299

nguyn 269 nm, ly nm ny m suy, th c Pht nhp dit trc Cngnguyn 384 nm 6.

V Tnh B Th cng ngi Nht Bn th da vo t liu ca h Tiu D msuy don, kho st v nht tr nm vua A Dc ln ngi l nm 271 trcCng nguyn, cng vi tm mi nm c Pht th th thnh ra 466 nmn 386 trc ty lch 7, hc tr ca Tnh B, bc s Trung Thn Nguyn,gn y cng ng vi t liu ca Tnh B, ng thi c thm s liu mica Hy Lp. Sau khi kho chng ng nh chnh li nin i ca Pht ltrc ty lch t 463 nm n 383 nm 8. Php s Thi Hin v n Thunca Trung Quc cng dng thuyt ca Thp Bt B Lun v ca B chp DLun, theo th nm vua A Dc ln ngi nhm vo i Chu Non Vngnm th bn mi ba Trung Quc. Trc ty lch 272 nm. Do , nmc Thch Tn nhp dit ng vi nm th mi bn i Chu An Vng

(trc ty lch 388 nm), v dng nm c Pht nhp dit trc ty lch 387nm lm k nguyn nin 9.

Trc , khi Trung Thn Nguyn cha da ra thuyt va nu, a s hc giNht Bn u s dng thuyt ca h V Tnh, nn h suy lun nm Phtnhp dit l trc Thin Cha ging sinh hn 380 nm, v c a s chpnhn.

---o0o---

- Gia H c Pht.

c Thch Tn ging sinh di chn ni Hy M Lp Nh thuc ng bcn . l mt tiu quc, tc Thch Ca (Skya) l ch nhn ca tiu qucny. y l ging di qu tc cn st li ca mt nc Cng ha ng c tivng ng bc sng La Bt (Rpti) c din tch c 320 dm vungAnh, v c chia lm mi thnh bang nh. Trong mi thnh xuthin mt v thnh ch rt c th lc, v l vua cho c mi thnh. Thnh CaT la V (Kapila Vastu) ca vua Tnh Phn (Suddhodana). Thi y l lnh tca nc Cng ha ny. Thch Tn Tt t a (Siddhartha - Nht Thit

Ngha Thnh) l thi t con vua Tnh Phn.

Theo truyn thuyt xa, th tc Thch Ca thuc chng tnh St Li caging ngi Aryan. Xut tch vn l hu du ca vua Cam Gi - mt v qunvng danh ting ly lng. Cam Gi vng tc xut tch ti C m v saugi l Kiu p ma (Gautama) tin nhn. Do , m ly h l C m.


28/299

Nhng cc s gia cn i nh ch Nguyn Vn Lai, ng in Phong Bt,ngi Nht Bn, Php s n Thun ca Trung Quc v.v tt c u chtrng tc Thch Ca khng phi l ging ngi Aryan da trng, m l gingngi Mng C da vng.

Y c lut b kho st, th tc Thch Ca tng cn vi tc Bt K. NhngTc Thch Ca thng hn vi tc ngi Aryan; c hai tc ngi ny c coil tc thuc loi ca Trung Quc. T kheo xut thn t tc Thch Ca v tcBt k. Cng c ngi khoa trng rng tc ca c Pht thuc v tc camnh.

Li na, theo ghi chp ca Huyn Trang trong i ng Ty Vc K, thtrng hung phn b nhn chng ti n lc Ngi du hc ti y, th akhu ni tc Thch Ca cng cc tc khc c ng u l ging dn da vng,

l a khu m nay l Ni Bc Nh (Nepal).ng nhin Huyn Trang khng cho ging dn da vng y l ngi MngC. y lm mt pht hin rt c gi tr. Tuy vy, nhng lc Huyn Tranglu hc ti n , th trng hung phn b nhn chng cng cch thic Pht hn nghn nm. Nu cn c vic cc ngoi tc c ln lt xmnhp n , th tc ngi da vng n c n sm nht dng nh ltc i Nguyt Th, i Nguyt Th cn gi l C tc (Seythian). Vng tm C tc c ng l Thch Ca. nhng vic xm nhp n ca i NguytTh c s kho cu, l vng triu Qu Sng; thi i trc khi c

Pht xut th dng nh cha c ging dn da vng xm nhp n . Duyc iu tc Thch Ca khng phi l huyt thng thun chng chnh thngca ging ngi Aryan; iu khng c g phi nghi vn. Do , v mttnh cm gia tc Thch Ca v tc Aryan lun c s k th nhau. y khng

phi l ngu nhin.

a ch Ca T La V nay thuc a phng Tt Bch La B (Pprva) trongni a nc Nepal. Tri qua thi k pht trin, n nay c tch cchng thc. N vo 28 bc tuyn, 38 bch phn v 83 kinh ng,8 bch phn.

Ma Da (Mahmya) phu nhn - thn mu ca c Thch Tn - l em gi vthnh ch thnh Thin T (Devadaha), thnh ny ta lc pha ng bc sngL Ni (nay l sng Kohan). y l mt trong s mi thnh thuc v tcThch Ca, cho nn gia hai thnh lun gn gi mi quan h hn thn ctnh truyn thng vi nhau.


29/299

Ma Ha phu nhn lc sp n thai k sinh con, theo tp tc thi y b phi vli nh cha m sinh con. Trn ng v bit cung ca ph vng, i cna ng, b tm ngh chn ti vn Lm T Ni (Lumbini) di gc cyV u (soka), cng va lc y c Thch Tn n vi nhn gian.

---o0o---

- L B Tt trc lc xut gia.

c Thch Tn trc khi cha thnh Pht, chiu theo l Ngi c gi l BTt.

c Thch Tn l ngi m thng nhn khng th snh. ng khi Ngiva n ci nhn gian t Ngi i by bc, tay phi gi ln, ging nh s thng: Ng thin nhn chi trung, ti tn ti thng. (Trong ci tri, ngiTa l ng ti tn ti thng). Dt li, Ngi bnh thng tr li nh cc tr ssinh, tc khng t i v ni nng c g.

B Tt ging sinh c by ngy th thn mu Ngi ng bnh v t th. T v sau ngi m nhn nui dng Ngi l di mu Ma Ha Ba X Ba (Mahaprajapati). Khi c by, tm tui c Thch Tn th hc misu loi sch Phn th vi B la mn Bt La Ni. Cnh Ngi cng hcvi cc ban v ngh. Nm ln mi bn tui Ngi mi c ra khi hongthnh giao du, nhn Ngi tn mt chng kin cnh sinh, gi, bnh

cht ca con ngi v kip ngi. Ngi cng i din vi cc v Sa Mn, ri Ngi cm nhn ra s v thng ca th gian, v sau Ngi nui tmnim xin vua cha cho Ngi xut gia tu o. Nm Ngi mi su tui, phvng Ngi lun u l Thi t s xut gia. Do , nh vua cho thit lpin Tam Thi (Ba ma vui sng) 10 v qui t nhiu th n. Mc ch ldng ng dc lung lc Thi t t b tm nim xut gia. Nm mi chntui, Ngi kt hn vi ngi con gi ca ch thnh Thin T l Sa Thu La (Ysodhara), v sinh h mt ngi con trai tn l La Hu La (Rhula).Li na theo Cn Bn Thuyt Nht Thit Hu B T Ni Da Ph Tng S,quyn ba 11, c cp n vic thi t Tt t a ci ba ngi phi t: mtl b Da Thu La, hai l b Kiu T Ca v ba l b Lc Vng. Cngsch trn, quyn bn ni: By gi B Tt trong ni cung l ni vui chim t ngh rng: Ta nay c ba phu nhn v su vn th n, nu khng cngh hng dc lc, th ngoi nhn s cho ta khng phi l ng trng phu;vy gi y ta cng Da Thu La vui th. Nhn y b Da Thu Lamang thai. Cn c truyn thuyt ni rng c Thch Tn dng tay ch vo


30/299

bng ca Da Thu La, sau b sinh con. ng v tn ngng dn gianm ni, th ngi ta d dng tin vo truyn thuyt trn l c v hp l.

---o0o---

- Xut gia tu hnh

D vua Tnh Phn c vn dng mi phng php mang phong cch hohoa chn cung nh nhm lm cho Thi t say m th vui ng dc i na,cui cng tt c nhng th y cng khng th chim c tm hn ca Ngi.V ri trong mt m khi mi ngi cn ang chm su trong gic mng, tni hong cung Thi t lng nhn v qu, con yu ln cui, ri nh thc Sa

Nc (Chandaka) 12 - k gi nga - tra yn cng v cng ln lng nga mthm ri khi hong cung, b li pha sau thnh Ca T la V! Lc tri m

sng, Ngi cng Sa Nc n c thn La Ma (Rmagrma), ri Ngi t tayct tc v khoc ln mnh chic o Ca Sa (Kasya). Tip n, Ngi bo SaNc quay v hong thnh, thay Ngi bo tin ln ph vng l Ngi xutgia.

u tin Ngi i n rng kh hnh ca tin nhn Bt Gi B (Bhrgava) ngoi thnh T X Ly (Vaisli), th na Ngi tm n ni tu hnh ca tinnhn A La Lu Gi Lam (rda. KLma) ngoi thnh Vng X, cng tuvi tin nhn Ut Ca La Ma T (Udraka Rama Putra) cu o giithot. Ti y, Ngi nhn ra li tu ca cc tin nhn l hoc tu kh hnh,

hoc tu thin nh cu sinh thin ng lm mc ch. Do , sau khilnh gio, c Thch Tn khng my tm phc, nn Ngi i n thn uLu Tn La (Uruvilv) ngoi thnh Gi Da (Gay) nm v hng nam.Thc th hai tin nhn ngoi thnh Vng X, ng thi l ngi nidanh ca phi S Lun. C hai u tu theo nh phi phi tng, v ly lmcnh gii gii thot. sau ny Pht gio thy rng nh phi tng phi phitng x l nh cao nht th gian. Nh vy, cho thy hai v tin nhn trn

phn no cng c nh hng n Pht gio.

Lc y c Thch Tn cha khi s tu kh hnh, Ngi ng ti thn Bn Trthuc ngoi thnh Vng X. Nhn khi Ni vo thnh Vng X kht thc,

Ngi c vua Tn b Sa La ca nc Ma Kit nhn thy, v nh vuagng sc khuyn Ngi tr v li vi th tc. Nu Ngi ng thun, nh vua snhng cho Ngi mt na giang sn cng nhau tr v. Li ngh bc Thch Tn t t. Khi b t chi, nh vua lin a ra li yu cu vi cThch Tn, l nu Ngi tu hnh thnh Pht o, th u tin xin Ngi hy n


31/299

Vng X ng. Tip , c Thch Tn cng vi nm ngi do phvng Ngi phi n hu h cng i vo rng kh hnh, v cng tukh hnh vi cc Sa Mn ngoi o. ti y c Thch Tn c cc SaMn ngoi o gi Ngi l Sa Mn C m.

Trai qua su nm sinh hot kh hnh, ch dng la mch v go sng lmthc phm. Mi ngy hn nh c dng mt ht la mch v mt ht gosng, nhm ko di mng sng. Kt qu, thn hnh Ngi kh t li nhque ci. Trong khi Ngi vn cha thy tm hi g v vic tu thnh o qunn Ngi quyt nh t chi b li tu kh hnh, do Ngi thu hiu tu khhnh khng phi l phng php rt ro thnh o. Ri Ngi i n sng

Ni Lin Thin (Nairnjan) tm gi. Ti y Ngi nhn bt cho sa domt mc n dng cng. Ngi iu dng thn th khang kin tr li, ri

Ngi i n cy i th Tt Bt La (Pippala) ly c Kit Tng lt lm ta

Kim Cang, v Ngi ngi trong t th kit gi, mt hng v ng, oan thnchnh nim pht i th nguyn: Ng kim nhc bt chng v tng iB , ninh kh toi th thn, chung bt khi th ta. (Nay ta nu khngchng qu v thng i B , thn ny th nt, dt khot khng ng lni khi ni ny). Ngi tnh tm im chiu, t duy tr sch ci kh ca nhngian. Chng c o qu.

Nh vy l c Thch Tn t b quan nim rng phng php tu kh hnhmi em li li ch, v lc ny Ngi chuyn sang lp trng cu xut thgian, t gii thot o, vt ln trn tt c mi khi nim v thi qun

st tng tn nguyn l sinh dit ca vn php. Trong su nm rng, nmngi bn cng tu vi Ngi, mc ch l tr gip vi hy vng Ngi s t

b tm nim tu hnh quay v th tc, th lc ny h thy Ngi chuyn iphng php tu nn h cng b Ngi ra i.

---o0o---

Thnh ng Chnh Gic

Vic c Thch Tn xut gia v tri qua su nm tu kh hnh nhin hu mithnh o qu. l iu m ai cng tha nhn. Duy c iu Ngi xut giav thnh o vo nm Ngi bao nhiu tui? Vn ny c nhiu thuyt khcnhau. a phn cc v c c u cho rng Ngi xut gia nm Ngi michn tui, v thnh o nm Ngi hai mi tm tui. Ngy nay c ngi chorng Ngi xut gia nm hai mi chn tui, v thnh o nm Ngi ba milm tui.


32/299

Nguyn nhn dn n cc thuyt khc l v; vo thi s k, Pht gio khngdng vn t ghi chp, m dng phng php s s tng tha, d khutruyn khu trong mt thi gian di, tip c thm s phn chia nhiu b

phi, do c s truyn nhm l iu kh trnh khi. c bit l dn tc n lun thin v t duy siu hnh, khng bn tm n vic ghi chp nmthng r rng, chnh xc. K thc vic ny cng khng c g l. Ngay nhngv c c ni danh trong lch s Trung Quc nh Khng T, Lo T, TrangT m nm thng ca qu Ngi vn khng r rng chnh xc. Ngi Ty

phng cng th, i vi nm sinh thng ca Cha Jsus cng cha thxc nh. y qu khng phi l ngu nhin ca ng phng hay Ty

phng!

c Thch Tn vi bn hoi i bi, i tr, nn sut bn mi chn ngy,Ngi oan ta di gc cy bng mt tinh thn dng mnh, vi ch khc

phc ni ma ngoi chng, bng nhin vo ngy mng tm thng chp, valc sao mai l dng Ngi thu ng rng, tt c cc php khng mt php nokhng c duyn khi. S rt ro ca tt c cc php duyn khi y l o lv ng. y l Sinh tri sinh kin, nh o phm php, sinh d tn, phmhnh d lp, s tc d bin, tt cnh th hu, tri nh chn" 13 ( sinh tri, sinh kin, nh o phm php, s sinh dt, phm hnh vng, vic cn lm xong, khng cn ti sinh na, bit ng nh vy).

Khuych nhin vin ng, thnh ng Chnh gic, t gic, gic tha, gic vin,v vy Ngi t xng l v thng Pht (Buddha), v chng t qui y

Pht th gi Ngi l Th Tn (Bhagavat), l Thch Ca Mu Ni (Sakya Muni).Mu Ni (Muni) c ngha l bc thnh. Bc thnh chng c php tnh mc -thot l tt c mi phin no th gi l tnh mc. n , vn t xa xa ivi cc v tin nhn bt lun l ni, ngoi o m h n vo trong ni rng tu tm hc o lu nm th h c mi ngi xng tng l Mu Ni. cThch Tn l bc thnh xut thn t dng tc Thch Ca; do xng l ThchCa Mu Ni.

Sau khi thnh o, c Thch Tn lun trong trng thi h duyt v lng,

v ko di trong sut thi gian hai mi tm ngy k tip. Ngi vn tnh tadi gc cy, t Ngi th dng nim vui gii thot trong by ngy u tin.Cy B (Bodhivikasa) l cy Tt Bt La, nhn c Pht thnh o digc cy ny nn gi l cy B . Sang by ngy ln th hai, Ngi tnh tadi tn cy A Du Ba La (Ajabla). y l thi gian Ma Vng Ba Tun(Mar- Ppman) n thnh Pht nhp dit nhng khng kt qu.


33/299

By ngy ln th t, Ngi n tnh ta di tn cy La X Da Hng Na(Rajavatana), th c hai v thng ch; mt tn l V, mt tn l B LCa, i ngang qua ni c Pht ang tnh ta, h ly mt t mt cng Pht vcu xin qui y Pht Php ri tip tc ln ng. y l hai t u B Tc(Upsaka) u tin ca c Pht (u B Tc l ngi dn ng c c tintrong sng, v thn cn phng s Tam Bo).

---o0o---

TIT III: CHUYN PHP LUN---o0o---

- c Pht i n Vn Nai.

Sau khi c Thch Tn t th dng php duyt m Ngi va chng ng dici B . Ngi quyt gio ha chng sinh, trc tin Ngi n Vn Nai.

- Lc D Uyn (Mrgadva) tn Vn Nai hin nay l Tt Nh Ni c(Sarnath) ngoi thnh Ba La Ni (Vrmas): dov Ngi nh nm ngi

bn trc kia cng tu hu h Ngi, sau h b Ngi m i. Nay Ngi n l bo p cng c ca h trc kia. y cng l nm v Th gi u tin cdanh xng l T kheo. Nm ngi h l: A Nh Kiu Trn Nh (jnta -Kundinya), Bt (Bahadrika), B Ba (Vspa) Ma Ha Nam (Mahanna), AThuyt Th (Asvajit). Nm v T kheo ny cng l thnh chng u tin c

Pht nhm n thuyt ging diu php m Ngi thn chng. i saugi y l s chuyn php lun. Nghe xong thi thuyt php tt c nm vu chng thnh qu A la hn (qu gii thot ca Tiu tha).

Php lun - Dharma - Sakra: c th dch l chuyn vn chnh php (theocch dch ca Hn vn). Tc l ly Pht php snh vi Lun Bo ca vChuyn Lun Thnh Vng. Lc v Lun Vng xut th th Lun Bo cngt ng hin. Lun Bao dn o Lun Vng chuyn hng t thin h,khin cc tiu quc vng khng ai l khng thnh knh cm phc ChuynLun Thnh Vng, Lun Vng khng dng n ao binh m thin hthng nht, bi Lun Vng thc hnh nn chnh tr nhn tr, khin mingi trong thin h u an hng thi bnh. y l truyn thuyt m cngl c m ca ngi dn n v s tr v ca bc Lun Vng em thi

bnh an lc n cho mi ngi. u tin, Lun l mt th binh kh ly vicph ch lm chnh, n d vic c Pht dng chnh php m Ngi chngc lm Lun. Ngi cng b chnh php khp thin h nhm mang li li


34/299

lc cho qun sinh, v ph cc t thuyt, d lun. Ly d cho chnhphp nn gi l Php Lun.

- Ni dung Php Lun.

Ni dung Php lun l thnh qu do c Thch Tn chng c khi Ngithnh bc Chnh ng Chnh Gic. V rng truyn chnh php do Ngithn chng, gi y l chuyn Php Lun.

Th no l chnh php (Saddharma)? Cn c theo Thnh in Nguyn th -kinh A Hm m ni, th ln u tin c Pht thuyt php, l thuyt vT Thnh v Bt Chnh o. V sau ni dung kinh, lut, lun ca i,Tiu tha u do t T Thnh v Bt Chnh o m khai trin.

gii thiu ni dung Chnh Php, trc tin cn nu r mc ch thuytPhp ca c Pht. Mc ch gio ha ca c Thch Tn l nhm to thunduyn gip tt c mi ngi ai cng c th t n gii thot nh Ngi.S gio ha ca c Pht khng nhm lm gia tng l lun i vi th gii,nhn sinh, cng chng phi gip gii khoa hc v trit hc c thm hngth. iu ny xin c thm kinh Tin D, trong kinh Trng A Hm. Nhvy, c Pht khng yu cu chng ta nhm mt sng bi Ngi, coi Nginh mt th ma ty tn ngng y thc c tin. c Pht l nh tn giothc t, l nh t tng giu tinh thn ph phn. Ngi tn trng lun l mtcch thc t, v phn i nhng khng m huyn l. Phm ci g khng

hu ch cho vic tu chng gii thot, th Ngi khng ch tm. i tngc c Pht kho st khng l sa i li v tr, m bng n lc ln nht,c Pht thuyt minh nhng hot ng m con ngi nn to thnh. Theoc Pht, nu kho st th gii m b qua s sng c bn ca con ngi th khng phi l bn hoi ca Pht. Xin c Nguyn Th Pht Gio TTng Lun ca Mc Thn Thi Hin, thin th I chng 3.

Nh vy, tn ch m c Pht gio ha th gian l nguyn vng mun chohu tnh chng sinh t thnh gii thot. Ni cch khc, Pht php ly hutnh chng sinh, ch yu l ly con ngi lm trung tm. Nu kho st Pht

php m trc mt khng nhn thy hu tnh chng sinh, th qu l s sailm. T Thnh v Bt Chnh o m c Pht chng ng v thuytging, l con ng gip con ngi t n gii thot.

---o0o---


35/299

I. T THNH

Bi thuyt php u tin ca c Pht c gi l Tam Chuyn T Php Lun. Nay xin phn thut nh sau:

1. Kh : nhn sinh nh kh hi! Ni dung ca kh, i loi c ba, lkh kh, hoi kh v hnh kh. Trong kh kh c tm th kh l: sinhkh, lo kh, bnh kh, t kh, i bit ly kh, on tng hi kh, cu bt ckh, ng m x thnh kh.

2. Tp : nguyn nhn ca Kh l Tp. Do phin no m to nghip, do tonghip m chiu cm qu bo kh.

3. Dit : dit l kh nng gii thot kh qu, l thu trit l ca Tp ,l on tr nghip phin no, tc l kh th gii thot mi chng kh.

4. o : o l phng php dit kh. Tu tr Bt Chnh o c kh nngdit tr tt c cc kh, chng c qu Nit bn gii thot.

---o0o---

II. CHUYN T

1. Th chuyn: thuyt minh tng tn y l kh, y l tp, y l dit, yl o.

2. Cn chuyn: thuyt minh kh nn bit, tp nn on, dit nn chng, onn tu.

3. Chng chuyn: thuyt minh kh ta bit, tp ta on, dit ta chng, v o ta tu.

Trn y l cng yu v ln u tin Pht chuyn php lun. Gii thch rKh v Tp l do duyn sinh php, t gii r php Thp nhnhn duyn.

- Thp Nh Nhn Duyn.

Thp nh nhn duyn ch thc l mt sng to lun c lu l mt cchc bit c o t i bi tr hi ca ng gic ng. Cc tn ngng Thnquyn; khng mt tn gio Thn quyn no m khng cho rng v tr ny l


36/299

do Thng sng to. c Pht dng mi hai nhn duyn thuyt minhv cn nguyn ca v tr.

Nay xin gii thiu v gii thch mi hai nhn duyn:

1. V minh: tc khng c tr tu, do v cc phin no nh tham dc, sn hn,ngu si v.v che lp, li cng do tm l xun ng l nguyn do lm cho bm hoc.

2. Hnh: tc cc nghip thin, c c gy to nn t kip trc - gm chnh vi ca thn v tm.

3. Thc: tc do nghip lc i qu kh m cm th qu bo, nn li khivng nghip ngay t lc ban s khi va nhp thai m, v thnh thn thc i hin ti.

4. Danh sc: tc thn tm ca thai nhi sau khi nhp thai.

5. Lc nhp: tc mt, tai, mi, li, thn v thc. Su c quan ny ctrng thnh trong thai m - cn gi l lc cn.

6. Xc: tc sau khi ra khi thai m. Khi y su cn tip xc tng i visu trn l: sc, thanh, hng, v, xc, php.

7. Th: tc do tip xc ngoi cnh m c c tri cm kh, vui ni thn,tm.

8. i: tc hot ng tm l, trong c nhm chn s kh, a thch sngvui nh ti, sc, danh, thc, thy - Ng dc lc.

9. Th: tc nhn vo i dc thnh vng nn i vi cnh c s tham nhim,v khi nim lu gi.

10. Hu: tc do i hin ti to tc nhn hu lu dn n cm th qu sinh

t i sau.11. Sinh: tc nhn vo cc nghip chng c to tc i hin ti dn ncm th sc, thanh, hng, v, xc, php ca thn ng un i sau.

12. Lo t: khi c thn ng un gi hp, c sinh ra, tt nhin thn y ssuy yu, gi nua v cui cng l cht.


37/299

Mi hai nhn duyn l chui mc xch c dng thuyt minh sinhmnh con ngi m vn t nghn i nay lun lu chuyn t tin sinh nkim sinh v ri hu sinh, to thnh mi quan h gia nhn v qu. Mi quanh ny c gi l tam th lng trng nhn qu. Nhng v phng dinhi hon, th mi hai nhn duyn c th dng vng xoay hoc - nghip -kh thuyt mnh.

---o0o---

- Hoc - Nghip - Kh.

T v th n nay do s xun ng ca v minh hoc m to tc ccnghip thin c i qu kh, nhn y dn n vic cm th qu kh ihin ti, v cng i hin ti, li tip tc chy theo ci nhn m m (Hoc)

to ra cc c nghip, cc c nghip ny a y n qu kh sinh t kipsau. y chnh l phng cch xoay vng ca mi hai nhn duyn.

1. Hoc: l V minh i qu kh dn n i, v Th i hin ti.

2. Nghip: y l Hnh i qu kh a n Hu ca i hin ti.

3. Kh: y l Thc, danh sc, lc nhp, xc, th i hin ti dn n sinhv lo t i v lai.

Thuyt minh mi hai Nhn duyn, mc ch l gip con ngi hiu r nidung ca Kh v Tp trong T Thnh . Nhn sinh l b kh! Vy, khny l do u? Do nhn qu trong ba i. Khi i t v minh m mc n lqu kh sinh t.

tin ghi nh, xin lp biu v mi quan h gia mi hai nhn duyn.


38/299


39/299

Khi bit nguyn nhn ca kh l do tp. on tuyt tn gc cnnguyn ca kh, l tu theo phng php Bt chnh o.

- Bt Chnh o.

Bt Chnh o l o trong T thnh . Ni dung Bt Chnh o nhsau:

1. Chnh kin: y l s hiu bit, s kin gii chnh xc. Th no l Chnhkin? Hy dng Tam php n gim nh. Tam php n l g, s gii thiu phn sau.

2. Chnh t duy: y l dng Chnh kin lm c s, t tng chn chn vni dung ca Chnh kin ny.

y l cng phu thc tin ca nghip.

3. chnh ng: t nn mng trn nim chnh xc, biu t cng phuthc tin ca nghip khu. i vi ngi khng ni o, ni di, khngdng ng, m thc, khng dng c khu m l lm nhc ngi khc, nndng thin ngn khuyn khch ngi, dng i ng an y.

4. Chnh nghip: l thn nghip chnh ng. Mun vy, thn khng phm cnghip st sinh, trm cp, dm lon, v khng dng cc cht to say m,

ngy ngt. Cn phi hp vi v ng nghip, sao cho ba nghip: thn, ng, tr nn thanh tnh.

5. Chnh mnh: tc phng php mu sinh phi chn chnh. Loi b ccnghip c, nn theo nhng chc nghip chnh ng hnh x trong ccnhu cu ca i sng. Khng dng s ti kho v thut s giang h thutm ti vt bt ngha.

6. Chnh tinh tn: y l i vi o nghip, t mnh n lc gng sc, iu ccha on, lp tc on ngay, iu thin cha tu, th hy gng tu. iu c

cha khi, th ngn khng cho khi, iu thin cha ln mnh hy c lmcho tng trng.

7. Chnh nim: khi t tm gng gi tinh tn, th nn dng phng phpbt tnh qun nhip tm, ch tm, khin tm tr nht cnh, v khngkhi t nim vt ng.


40/299

8. Chnh nh: tu tr theo by giai on va nu, t s i vo t thin, btnh. Sau rt dng khng tu lc nhp vo nh Dit th tng. ychnh l cnh gii gii thot Nit bn.

Nhn vo Bt chnh o m khai din ba mi by phm tr o, li qui npv din ha thnh su Ba La Mt a (lc ), tt c u thuc phm vi tamv lu hc Gii - nh - Tu.

---o0o---

- Gii nh Tu.

Chng ta cn c kinh Tp A Hm hiu v Bt Chnh o, da vo kinhTrng A Hm hiu r ba mi by phm tr o, v nh kinh Tng

Nht A Hm bit c Lc . y l lch trnh c pht trin theo thlp. Hin nay ti Trung Quc b kinh Tng Nht A Hm bn Hn vn cdch t i Chng B; i Chng B li truyn xut thnh t tng itha. V th, ni dung tu o gii thot phi ty vo thi i m ln lt khaitrin. Tuy nhin, nguyn tc c bn trong tu tr khng th tch ri yu cuthit yu l Gii nh Hu.

Xin nu hai biu lm t liu thuyt minh.


41/299


42/299

Nh biu trn cho thy Bt chnh o bao hm ba mi by o phm.Chia ba mi by o phm ra 7 thnh by loi gii thch. C th tra cuPht Hc i T in

Vng trn Hoc - Nghip - Kh l nh lut ca sinh t mn. Gii - nh -Tu thuc tam v lu hc l nh lut ca gii thot mn. S quan h htng gia gii nh hu cng l mt vng quay trn, hoc cn gi l Loaton hnh (hnh trn trn c). Vic tu gii c thanh tnh, th tu thin mi c

kh nng chnh nh. Nh nh lc chnh nh mi pht sinh hu lc v lu;li do hu lc ch o tr gii. Duy ch c Khng hu, hoc Chnh kin cav lu hu ch o, th vic tr gii mi ph hp v tu thin mi khng b lcvo ma cnh.

Trc nht cn xc lp chnh kin, lm iu , phi da vo Tam phpn do c Pht ch dy


43/299

---o0o---

- Tam Php n

Tam php n l dng tam c thoi lm tiu chun n chng cc php,

php no ph hp vi Tam php n, php hp vi Chnh kin ca Pht. Php no khng ph hp vi Tam php n, l t kin ca ngoi mav nghing ng. Kinh Tp A Hm 14 ghi li cuc i thoi gia c Pht vicc t T kheo: c Pht hi cc T kheo: Ng un v.v l v thngchng?

Cc T kheo p: bch Th Tn, v thng.

c Pht: v thng l kh, phi khng?

Ch T kheo: bch Th Tn l kh.

c Pht: nu v thng, kh, v php d bin i. Vy, php y l ng hayng s?

Ch T kheo: bch Th Tn, khng phi l ng, cng khng phi l ng s?

c Pht ty cn c (trnh ) ca t m khai th. C theo cuc i thoitrn m qun st nm un (hu lu php), s thy cc php l v thng, vng, sau mi l gii thot (Nit bn). Dng tam c thoi lm chun, nh m sng r, y l:

1. Ch hnh v thng; 2. Ch php v ng; 3. Nit bn tch tnh.

Th no l ng un? Th no l cc php?

Mun lm r hai vn nn va nu, phi dng Tam php n gii thch.Hu lu php thuc sinh t mn, d phn bit nn dng danh t ng n thuyt minh.

---o0o---

- Ng un.

Phm l ngi, ai cng ngh rng th gian l thng tr vnh hng. Thn tmny l ta v ca ta (ng, ng s), do vy nn cn bo v. chp th gian lthng, chp thn tm (ng un) l Ta, th ng nhin Ta cn truy tm


44/299

khoi lc v danh li lm tha mn ci Ta. ng thi chy trn s haotn hy hoi ca t nhin. Trn thc t, trong tng st na, mi vt trn iny khng vt no l khng b bin d (i khc). V tt c u l v thng.

D l i hoan lc, v danh li cc ln i na, th th gian ny vn khng cci trng cu v khng tan r. Bi chng c a hoa no m khng c lctn! Khng c con ngi no m li khng cht! V th, d c vui chi hoanlc cho tha thch, th kt cc vn l r ri, l kh. l v thng, l khth tm u ra ci Ng chn thc, ci ng vnh hng, m s hu c vtinh thn ln vt cht? Pht Gio tm dng thut ng ng un phn tchtinh thn v vt cht. Ng un gm:

1. Sc Un:

Bao gm sinh l con ngi v vt l ngoi ti: y l nhn, nh, t, thit, thnca con ngi, v i tng l sc, thanh, hng, v, xc.

Sc un hm nhip tt c vt cht nh, hnh sc, thi sc, cc vi, (in t vnguyn t), v hi - vin sc (nh tinh cu rt xa).

2. Th Un:

Ly s lnh np lm cng dng, gn vi trng thi cm gic.

3. Tng Un:Ly vic lu gi hnh tng lm cng dung, gn vi tc dng ca tri gic vtng tng.

4. Hnh un:

C cng dng thin lu (di i), v to tc. Gm c thi gian, khng gian,t tng.ttrng thi ca Hnh l i vi ngoi cnh sinh khi tham sn, thinc v.v... l cng nng ca hot ng tm l.

5. Thc Un:

Ly phn bit lm cng dng, gn vi ngha ca tri thc; Thc un ly nhn,nh, t, thit, thn, lm s y nn gi l lc thc thn. i vi vt, cnh n

ph trch vic hiu r, phn bit v ghi nh v.v ly lm tc dng. Thcun cng l tn gi khc v bn th ca tm.


45/299

Ng un l s phi hp gia tm v vt, cnh. Sc un th nht phn tch vvt l v sinh l, bn un cn li phn tch v tm l. Phn tch vt l, sinhl v tm l, nhm thuyt minh tng tn tt c mi hin tng thuc nhnsinh gii v v tr gii, rng tt c chng khng c th g l khng vthng tt c l v ng, l kh. Nu nng chng c o l ny, th ngaylc quan st chnh xc nh vy th l cnh gii Nit bn.

Chng sinh lu chuyn trong sinh t l do nhn duyn ca mi hai nhnduyn to thnh. Th gii thn tm ca chng sinh l do s gi hp gia ngun v nhn duyn. La khi mi hai nhn duyn s khng c s luchuyn sinh t, ly khai s gi hp do ng un, s khng c thn tm v thgii. Sinh t l vy, thn tm l vy. Khng ci no l khng pht sinh tnhn v duyn. Cc php h vng tm thi c nhng ch l s huyn hin.Vy, khm ph th gii thn tm bng cch no? y l dng tam Php n.

Mun on tuyt thn ng un kh th lm sao? Hy tu Bt chnh o.

---o0o---

TIT IV. S HNH HA CA C THCH TN V GIO ONLA HN T

Ti Lc D Uyn c Thch Tn nm v T kheo - nm anh em KiuTrn Nh. Nhn y mi c gio ch, gio php v gio on (Pht - Php -Tng). Tip c Pht ngi Da X (Yas) v thn hu ca ng c thy

mi ngi. Sau Pht ngi Mn T T, i Ca Chin Din, B T Dav.v cc v ny t b ngoi o, qui y Pht php, v u chng qu A lahn ly dc.

c Thch Tn tri qua ma ma ti Vn Nai bng sinh hot n c utin. Sau ma An c, Ngi khuyn khch cc La hn t khng nn du hahai ngi trn cng mt a x. Ring c Pht, Ngi n c i nlngu Lu Tn Loa, ti y Ngi ha ngoi o th la l u Lu TnLa Ca Dip (Urivilv - Ksyapa) v hai ngi em ca ng ny l Na CaDip (Nadi Ksyapa) v Gi Da Ca Dip (Giay - Kspa), cng chng t

ca ba v ny c thy mt ngi ngi.

c Thch Tn nh li hn trc dy vi vua Tn B Sa La nn Ngi cngba anh em nh Ca Dip v chng t i n thnh Vng X. Ti y, cPht c quc vng ch thn thng lnh thn dn ra tn ngoi thnhnghnh n. By lu vua Tn B Sa La tng nghe danh ca ba anh emnh Ca Dip, nay mi c hi kin, nhng lc ny c ba tr thnh t


46/299

Pht, iu khin cho tn tm ca vua v thn dn thm phn khn thit.Do , sau thi thuyt php do c Pht thuyt ging, nh vua lin c phpnhn tnh (Kin a v). Cn c trng gi Ca Lan (Kalanda) em vnTrc ca ng ngoi thnh Vng X cng dng c Pht, trong khi vua Tn B Sa La kin to tnh x ti vn Trc cng Pht v chngthnh t; v t vn Trc tr thnh o trng qui m to ln ca Phtgio. Bn nm sau Pht thnh o, mt trong su lc s ngoi o thuc

phi Ngy Bin l Tng X Li Pht, khi ng ang trn ng i, bngnhin c ting ni ln hng v ng m ni: Cc php do nhn duyn sinh,cc php cng do nhn duyn dit. Ch hnh v thng, v l php sinh dit,dit ht sinh dit, tch dit l vui. Khi li va dt ng lin c php Nhntnh; v l gio nghi cn bn ca Pht php nn khng c g l. X LiPht lng cm thy bn chn v cha tng c nghe diu php ny. ngem diu php va nghe thut li vi ngi bn ng mn l i Mc Kin

Lin, v ri c hai cng a hai trm nm mi t ca mnh i n bikin c Pht, v cng xin xut gia theo Pht. Sau khi xut gia, tt c uchng c A la hn qu.

Li na, c ngi Ma Ha Ca Dip (Maha Ksyapa), ng l ngi sm xutgia tu hnh ym ly, v c quc dn Ma Kit knh ngng. C ln Ngit ni: Nu khng gp Pht ra i, th ta l v c Gic. Nhn khi ng ang ti thnh Vng X, v nghe nhiu ngi ni l gp c Pht trcthnh, ng t gic ng thiu phn, v lin hi tm i vo php hi ca Pht.

Nh thng thy trong kinh Pht c on vit: thin nh b ng thp nhncu, giai th i A la hn (Hai nghn nm trm ngi cu hi, h u l bci A la hn), y l ni lc gio on hnh thnh.

Nm nm sau khi thnh o, c Pht nhn li thnh mi ca dn thnh XV (Srvast) thuc nc Kiu Tt La (Kosala), i n thnh ny, ti yc ng trng gi Tu t (Sudatta - cn gi l Tu t Ta). B tin mua mtta K Th Cp C c Vin v cng gi tr cng dng c Pht.Tc th ni y tr thnh trung tm hong php ng thi. Cng nm ,

c Thch Tn nhn c li triu vi ca vua Tnh Phn. Ngi lin lnng hi qui c quc thm li ph vng. Vua Tnh Phn cho kin lptnh x ti vn Ni Cu Lut lm ni tip i c Pht. Ln tr v chng ny rt l trang nghim, bi tt c chng Thnh t cng i vi cPht. c Thch Tn v ph vng m thuyt php. ang khi nghe Phtthuyt php Tnh Phn vng lin c Php nhn tnh. Cng trong dpny, c rt nhiu ngi trong hong cung cu xin th gii php; ng thi


47/299

c Pht ngi em d bo l A Nan 15 xut gia. Thn t Ngi l La HuLa cng cu Pht xin xut gia. Chuyn hi hng ny, c Pht v chngThnh t lu li qu nh trong by ngy; Ngi t bit ph vng trli thnh Vng X. Nhng ngi trong Thch Ca vng tc xin theo Phtxut gia lm t, trong c nhiu v ni danh nh ngi A Na Lut(Aniruddha), A Nan (nanda), Kim T La (Kumbalra) B t a(Devadatta) v.v nhng v ny c bit xin c Pht u ng, nghe xongli ngh, c Pht lin qu trch cc vng t; v c Pht mun biu ls bnh ng trong Pht php; mt khc, Ngi mun c ch tnh kh kiungo ca cc vng t.

Hu th truyn tng mi v i t ca Pht, trong ngoi tr ngi TuB (Subhti) xut gia hi mun, cn chn v kia u xut gia.

---o0o---- c Pht vi Tng on

Tng on c gi l Tng Gi (Sangha). Khi ln u tin c Pht nmv T kheo, th l lc Tng Gi c hnh thnh.

Tng Gi trong Pht Gio ly T kheo lm trung tm. Nhng ni dung TngGi gm c by chng.

Vic vua Tn B Sa La qui y Pht, nhn y m s nam, n tn ti giangy cng tng. Do v thiu nin xut gia l La Hu La, m trong Tng onc v Sa di. Do b Ma Ha Ba X Ba cng nm trm ngi n trong dngh Thch xut gia, m trong Tng on c T kheo ni; trong s nhng ngin xut gia, c ngi cn tui v thnh nin, nn Tng on c nhiu v Sadi ni. Li na, c hng ngi n tng c chng, nhng khng r l h cthai hay khng (hoc v chng cht, hoc ly d, ly thn) nay xin xut gia.

Ngi rng chng lu sau h li sinh con, khin th nhn ph bng, v vy tmcho mi ngi thi gian l hai nm v tr Thc xoa ma ni, sau hai nmnghim thy h khng mang thai mi cho th gii T kheo ni.

Theo th t v v tr, Tng on t Pht c by chng: 1. T kheo(Bhiksu), 2. T kheo ni (Bhiksun), 3. Thc xoa ma ni (Siksamn), 4. Sa di(Srma), 5. Sa di ni (Srmanerik), 6. u b tc (Upsaka), 7. u b di(Uprik).


48/299

n thi im ny c Thch Tn hon thnh vic ch nh gii lut choby chng t. Thng thng T kheo th, gi hai trm nm mi gii.T kheo ni nm trm gii. Thc xoa ma ni c su gii. Sa di v Sa di ni, gimi gii. u b tc v u b di, tc nam n t ti gia th nm gii v

phi th php qui y Tam Bo. S khc bit v gii tnh, cn cn c theo giiphp m h th tr phn nh. Ni dung gii lut, xin tham cu GiiLut Cng Yu.

---o0o---

- c Pht v s Truyn K.

Tnh t khi c Pht thnh o n nm th su, tuy khng c nm thng rrng, a im hot ng ca Ngi c th kho cu. Ch bit sinh hot ca

c Pht v chng t vo ma ma, v c chp trong cc t liu rt ti. y l nhn vo cc Truyn K trong vn hc ghi chp v c Pht. Nhkinh Phng Qung i Trang Nghim, kinh Pht Bn Hnh Tp, Pht SHnh Tn, kinh Qu Kh Hin Ti Nhn Qu, kinh Bn Sinh v.v i loicc kinh va nu t thut li nhng nm hot ng sau khi Pht thnh o.Do , cha th dng nhng t thut ny qun xuyn cc Truyn K vnhng s tch trong qu trnh hot ng ca Ngi c th lu hu.

Hin ti cn c vo kinh Tng Gi La St S Tp 16, quyn h c lit knhng ni c Pht v chng t an c vo cc ma ma nh sau:

Nm th nht ti nc Ba La Ni, nm th hai, th ba ti nh ni LinhThu, gn ngoi thnh Vng X, nm th nm ti T Th Ly (T X Ly),nm th su ti ni Ma Cu La (l ni Pandava cng ngoi thnh VngX), nm th by ci tri Tam Thp Tam Thin (tc ci tri ao Li, tiy c Pht v thn mu m thuyt php). Nm th tm, th mi mt, thmi hai, th mi ba, ti Qu Thn Gii (mt b tc ca nc KiuThng Di, tc rng Khng B ca nc Ba K), nm th chn ti ncCu Kh T (Kiu Thng Di), nm th mi trong ni Chi (v tr niny cha bit c). Nm th mi hai ti Ma Gi (Ma Kit ) thucx Nhn C, nm th mi bn ti K Th Cp C c Vin ti nc XV, nm th mi lm, mi su ti nc Ca Duy La V, nm th mi

by, mi tm v hai mi ti thnh La Duyt (thnh Vng X), nm thmi chn v hai mi mt ti ni Gia L (ni Calya ph cn thnh VngX), v sau c Pht v chng t an c ti Qu Thn Gii bn ln, thnh


49/299

X V mi chn ln. Nm th bn lm, c Pht ln cui an c cng Thnhchng t ti thn T Tng thuc ni cnh nc Bt K (Vriji).

c Thch Tn lc tui v gi c nhiu vic Ngi khng thun . Ti thnhVng X, ng B t a yu cu c Pht trao quyn lnh o Tngon li cho ng. Do khng tha nguyn, B t a nui dy ln

phong tro phn Pht, hi Pht. ng dng thn thng bin ha v hiu triugii tu kh hnh cc oan, tranh th vua A X Th (Ajasatru) tt c ung h ca ng. V th, mi nm cui i c Thch Tn khng cnlu li thnh Vng X, v cng khng tr li thnh Vng X.

Ti thnh X V sau cng khng c an ninh, pha nam, vua A X Th vm mui ma git cht vua cha l Tn B Sa La ln lm vua - i th suca nc Ma Kit . mn pha bc, nc Kiu Tt La, th vng t Lu

Ly (Virdhaka) ca thnh X V, trc Pht nhp dit vi nm cng ni lnxua ui vua cha l Ba T Nc (Prasenajit) ot ly vng v, ng thic i qun nh p thnh Ca T la V, qu qun ca c Pht. y l lndit thnh quch, dit tc h - mt cuc i thm st. Tc Thch Ca c h btuyt chng trong cuc binh bin ny.

Tuy nhin, sau ln gio on b phn chia, v t quc b dit vong, v Bt a cng cht, vua Lu Ly b vua A X Th nh bi, nc Kiu TtLa qui v bn nc Ma Kit , v ri sau cng vua A X Th cu qui yPht. Vy l c Thch Tn sau mi nm kh hnh, phong sng, Ngi

vn i li nhiu ni gio ha, sau rt sc thn ng un ca Ngi cng dnd lo suy.

---o0o---

- S gio ha sau cng

Qua bn mi lm nm gio ha, cui cng c Pht t bit thn nthi gian Ngi quyt nh x thn ng un. Tuy vy, nhng Ngi vn cnnhc thi gian thch hp trc khi x b bo thn. u tin Ngi triu tp

ton th cc T kheo ang c mt ti T X Ly v t hi ti tnh x TrcLm, y l ln gio ha sau cng v cng trng yu. Tip , Ngi i vhng thnh Cu Thi Na La (Kusinagara). Thnh ny xa tn l Cu Thi Na,c mi chng ng i qua, cm thy mt th Ngi ngh, nht l khi i quacc thn p, c Pht u ng li ngh chn, v trong thi gian ngh ngi,

Ngi hng v dn lng m thuyt php. Sau cng Ngi n rng cy Ta La


50/299

(Sla) ngoi thnh Cu Thi Na La; c Thch Tn chn khu rng hoangca mt tiu quc t ngi bit n lm ni nhp dit.

c Thch Tn kit ta trn chic tng Gi L (i y) m ngi A Nan vatri ra, ri c Pht nghing ngi nm xung ngh hng v pha hu.Trong lc cn suy kit khng th chu ng c na, th c ngi ngoio tn l Tu Bt La (Subhadra) n khn cu ngi A Nan cho php ng

bi kin c Pht. Nghe vy, c Pht gng sc tip ng ta v Tu Bt Latr thnh ngi t cui cng c c Pht thot.

Trc lc c Pht x th, Ngi hng v chng T kheo t m giogii: Th ny cc T kheo v vi v phng dt, ta chn khng phng dt, tat thnh chnh gic. V lng chng thin, cng do khng phng dt m c.Tt c vn vt, khng vt no l thng tn. y l li dy sau cng c

Nh Lai ni ra17

. Trong kinh Pht Di Gio18

, c Pht dy: Ny cc Tkheo, thng nn nht tm, sing nng cu o xut ly. Tt c cc php ngv bt ng ca th gian, u l tng tn hoi v bt an l li dy cui cngca ta. y l biu l lng thng ngi ti hu ca c Pht trong tnhcnh cui cng. c Pht snh nh ngi m hin v i! Trc lc sp ixa, lng c xt xa lo lng cho nhng a con gi th di ca mnh, chngkhng bit t lo nhng vic nh n mc, i ng, v th Ngi cn dn i, cndn li, v ri dn i dn li.

T khi c Pht thnh o n lc Ngi sp nhp dit, c Pht lun ht

lng cu gip v gio ha chng sinh. Bt lun hon cnh no, Ngi cngu x s mt cch n ha, khoan i, gi ly trung o m hnh x. Ngicha tng bao gi tht ra mt cu ni ngo mn, khinh ngi. Ngi cngcha bao gi c ng thi biu l s bt bnh d l trong ni tm.

Ni t thn Ngi, c Pht lun m lng bi mn gio ha chng sinh. Trhu quang minh, v hn v su kn ca Ngi l hon ton sung mn. V th

bt lun l vn g, khi x l Ngi cn nhc c v l, tnh ca n, khngnghing ng ch quan. Qu thc Ngi l ng cha lnh ca th gian, l ngto s ca Tri, Ngi. c Pht l Pht chnh nhng g Ngi em li chonhn loi.

---o0o---


51/299

CHNG III .NGUYN TH PHT GIO V TAM TNGKINH IN

TIT I - II: PHT GIO NGUYN TH

Cch Phn K ca Lch S Pht Gio

Sau khi Pht nhp Nit bn, Ngi tr thnh nhn vt lch s. i vi cchphn k ca lch s Pht gio n , cc hc gi cn i vn cha ng v chp nhn ly thuyt no lm chun mc, hin ti xin n c nmthuyt tham kho.

---o0o---

I. THUYT TAM K CA I S THI H - NGI TRUNG HOA.

a) Thi s k, nm trm nm l thi Tiu chng i n (Tiu tha sngl, i tha tim n).

b) Thi k nm trm nm th hai l thi i ch Tiu tng (i tha lch yu, Tiu tha nng theo).

c) Thi k nm trm nm th ba l thi Mt ch Hin tng (Mt gio lch yu, Hin gio nng theo)19 . Nhng, lc v gi i s Thi H ci icch phn k trn thnh; Tiu hnh i n, i ch Tiu tng, i hnhTiu n, Mt ch Hin cng 20. Cch phn k ny tuy c gi tr, nhng qus lc.

---o0o---

II. CNG C THUYT PHN LM BA K.

a) T c Thch Tn n B tt Long Th l thi k Pht gio pht trinmt cch cn bn.

b) T B tt Long Th n i lun s Php Xng l thi k hng thnh caPht gio i tha.

c) T Php Xng n thi Hi gio xm nhp n , khong nm trm nmsau l thi k Pht gio suy i. Cch phn k gio php theo li ny, cn

bn ch khi qut Pht gio t khi Pht cn ti th l thi Pht gio nguyn


52/299

th cho n ly thi B phi Pht gio sau Pht nhp dit c khong mttrm nm. Cch phn k ny cn n tng s ln ln.

---o0o---

III. C MT THUYT TAM PHN K KHC

a) T c Thch Tn n B tt Long Th l thi k Pht gio pht trinmt cch cn bn.

b) T B tt Long Th n i lun s Php Xng, l thi k hng thnh caPht gio i tha.

c) T Php Xng n thi Hi gio xm nhp n , khong trm nm sau l thi k Pht gio suy i. Cch phn k gio php theo li ny, cn

bn ch khi qut Pht gio t khi Pht cn ti th l thi Pht gio nguynth cho n ly thi B phi Pht gio sau Pht nhp dit c khong mttrm nm. Cch phn k ny cn n tng s ln ln.

---o0o---

III. C MT THUYT TAM PHN K KHC

a) T c Thch Tn thnh o cho n mt trm nm sau khi Pht nhpdit l thi k Pht gio Nguyn th.

b) T sau Pht nhp dit, c khong mt trm nm, n ngi Long Th lthi k Tiu tha Pht gio pht trin.

c) T Long th cho n nh Php Xng l thi k i tha Pht giohng thnh. Thuyt ny vi thuyt ca Kimura Taiken, v thuyt ca VTnh B Th i loi ging nhau.

---o0o---

IV. LONG SN CHNG CHN V.V... A RA THUYT BN K

a) Thi k Pht gio nguyn th.

b) Thi i B phi Pht gio.

c) Thi i Pht gio i tha.


53/299

d) Thi i Mt gio.

Thuyt ny ly hu k ca Pht gio i tha thit t thnh thi k Mtgio, v ly thi i B phi Pht gio thay cho thi Tiu tha Pht gio. Vsau Pht gio nguyn th lm c s chung cho s pht trin ca Pht gioTiu tha, v cc phi i tha. Do , thuyt ny ng gi l c kin giihay.

---o0o---

V. THUYT NM K CA PHP S N THUN

a) Thi i c Pht ly Thanh vn lm gc m im ng qui l gii thot.

b) Ly bn trm nm sau Pht dit lm S x dng ca Thanh vn theo

khuynh hng B tt.

c) Sau Pht nhp dit, t bn th k n by th k l thi ly B tt lmgc, c s pha trn gia i tha v Tiu tha.

d) Sau Pht nhp dit by trm nm n mt nghn nm, l thi B tt phnlu v khuynh hng Nh Lai.

e) Sau Pht nhp dit mt nghn nm cho n mi v sau ly Nh Lai lmgc ca thanh tnh Pht nht th. y l da vo din bin pht trin ttng v gio on kho st. Quan im ny v i th tng ng viquan im ca i s Thi H, nhng phn tch chn xc hn.

Duy c iu cch phn k t tng ny ca php s n Thun c tnh clp xin c tc phm Pht Gio n ca chng mt - trang 4 ntrang 8.

B sch ny trnh by cch phn k ca cc nh m khng c s ly bnh no lm chun, ch thun lc thut c tnh tham kho: v vy vn

chnh l chng mc, ch khng hn l s chia ct.---o0o---

- Gio L Pht Gio Nguyn Th.

Ni n Pht gio nguyn th l ni v ngn hnh ca c Pht khi Ngicn ti th, qua c Pht t thn n chng v ngn hnh ca cc t


54/299

Ngi. Nhng iu va nu ch tm thy trong kinh A Hm, v trong Lut b;nhng kinh A Hm so vi Lut b, th kinh A Hm qua ln kt tp th nht,th nh l c s thm bt. Thm ch c th ni ni dung ca kinh A Hmhin ti khng hon ton cn gi nguyn din mo nguyn th ca n.

Nhng nu khng cn c vo nhng ghi chp trong kinh A Hm th khngda vo u tm ra din mo ch thc ca Pht gio nguyn th.

Gio l ca Pht gio nguyn th qu thc l cc k n gin. c Phtkhng bao gi huyn m v nhng g mang tnh hnh nhi thng (siuhnh, hoang ng, khng tng), hoc m thuyt v nhng kinh nghiml tnh. Ngi dy con ngi o l gii thot mt cch thc tin. Ngay thi

by gi, cc t thnh cu c Pht ging cho h bit v cnh gii Nitbn, v Ngi gi thi mc nhin khng p. Bi theo Ngi, ngi chachng c Nit bn li cng h ni v Nit bn ci tri Tam D Tam

Thin th r rng l chuyn ni nghe cho vui. Cn i vi ngi thc t chng c Nit bn, th c ni cng chng gip c t ho no c!

c Pht l ngi loi b tt c mi s phin tp, v Ngi cng l ngi cck kho lo vn dng th d. Vi chng t, mi khi thuyt php c Phtch dy nhng li cn dy, tuyt nhin khng cht rm li.

Ni dung thuyt php c Ngi khai th theo th lp, v khng vt rangoi T thnh , thp nh nhn duyn, v Bt chnh o. Cc mc ny lc gii thiu chng II.

Chng hn khi bn cha tip cn o Pht, lc y bn cha hiu th no l tuhc Pht php, th vic u tin Pht gio s ni cho bn r l nn gi chothn, khu, , mnh trong sch, khng u, th tc mng chung c sinhv ci ngi. Cn nu bn bit hu th, nhn i, lm li ch cho ngi vinhiu iu tt lnh th khi thn hoi mng chung s sinh v ci tri Thinx21. y l trc ht dng php tu nhn thin gip bn hiu nn nhth no c sinh ci tri, ci ngi, th n gip bn t iu chnh nhncch sng sao cho mi ngi knh trng. Khi bn qui y Tam Bo v ginm gii cm, lc y cn lnh ca bn s tr nn ln mnh. Lc y Pht gios khai m php mn gii thot bn i vo. Tu thin php sinh v citri, ci ngi l iu m nhiu ngi tin theo v gi gn, nhng php mngii thot th duy nht c c Pht l ngi c kinh nghim t thn chngng. iu khn yu l c Pht khng nhng khng dng quyn uy thngdng ca Thn gio bo rng bn l k c ti, ri bo bn hy chuc ti,ra ti. c Pht ch a ra phng php n gin, r rng, ri khuyn bn


55/299

y theo phng php thc tin m tu tp th s i n kt qu tt lnh. Do, trong tinh thn ca Pht gio nguyn th, tt c mi thn thoi v nhngiu m tn hon ton khng c ch ng.

---o0o---

- Th Gii Quan ca Pht Gio Nguyn Th

Chng trc c ni nu b bn v con ngi ch thun kho st thgii, th khng phi l bn hoi ca c Pht. Trong kinh Tin D 22 Tngi Man ng T (Mlunkya Dutta) hi c Pht: i l thng hay i lv thng? i l hu chung (cng tn) hay i l v chung? v.v... v Tngi nu ln c thy mi lm vn , tt c u l bt quyt vn . Bngmt thi trong sng phi thng, Pht dy: Ta thy khng cn thit phi

ni vi ng v cc vn trn. V l php khng a n li ch g,chng khng phi l gc ca phm hnh, chng khng a n tr tu,khng a n gic ng, khng a n Nit bn. S d vy, l v c Phtthy khng cn thit phi lm cho bn hiu mi th (bc lon), m Ngithy iu thit yu l gip bn phng php t n gii thot, chng c

Nit bn, c vy, t nhin bn nh ngi vn my thy c nh sngch thc ca n.

Tuy l nh th, nhng trong Pht in vn c gii thiu mi quan h v thgii quan. Chng hn kinh Th K trong Trng A Hm, t quyn 18 n

quyn 22 23c gii thiu nhiu th loi tng trng ca th gii quc vth gii hu tnh.

Nhn y, chng ta khng th cho rng c Thch Tn hon ton gi imlng trc nhng vn do tn gi Man ng T a ra. Nhng chng takho st ngun gc ca vn s thy rng, i th vn c pht hin ldo t th gii quan V ca B La Mn gio v l sn vt ca t tngduy vt. Trong phng php gio ha ca mnh, c Pht l ngi kho vndng nhng t tng duy vt, v th gii quan V ca B La Mn gio lm th d. Bi khi hng v qun chng ngoi o thuyt php, thhay nht l s dng nhng truyn thuyt ca h dn gii h i vo Pht

php. Do vy, m nhng quan nim v th gii ca hng ngoi o c cPht dn gii mt cch ch xc, nhng khng phi l ch chnh trongvic thuyt php sinh ca c Pht. iu hin nhin l c Pht honton khng ng tnh vic s dng truyn thuyt ca ngoi o cng kch


56/299

li h, v c Pht cng cho php hng t mnh s dng phng thcny.

n nh kinh Th K l c mt h thng t thut di dng dc, v khngnghi ng g, iu xut pht t s bin tp t m ca cc nh kt tp. Bikinh Th K c hnh thnh sau thi vua A Dc, v l trong Trng BKinh ca kinh tng Ba L khng c kinh ny. Do , ni dung kinh Th Kkhng phi l pht minh ca c Pht, m n l ti sn chung ca nn vnha n ng thi. c Pht s d li dng cc quan nim trn, ychng qua l s gp g ch hon ton Ngi khng biu th s tip th. Thd nh cc thn trong V , c bit l thn Phm thin. c Pht phnh thc th ca Phm thin, nhng li kho s dng tn ngng ny.

Nhng sau khi Pht nhp dit, cc t Pht li ni kt quan nim v thcth Phm thin tip th. l vic dng ni Tu Di lm trung tm ca th

gii quan. iu ny ng v phng in a l hc v thin vn hc hini, thc kh c cch no xc nh. Tuy y l thng thuyt c t rt smca a l v thin vn hc n - n c trc khi c Pht xut hin.

L nhng t Pht, chng ta nn ch tm coi trng cch ng ha ca cPht lm trng tm, l hng dn vic tu tp ca mi ngi, gip h giithot v minh, bt tt phi s dng tt c nhng ng ha ca c Pht, v ltr gip con ngi tu chng gii thot ch khng phi nhng hc thuytca V , ca Lc s ngoi o. Nu chng ta ch ch tm phn tch, tmhiu cc hc thuyt trn m khng chuyn tm tu tp, th chng khc g b

gc chy theo ngn, v nh th l t dn mnh n ch cht m cn s bmai tng. Qu l sai lm!

---o0o---

- Tm ca chng ta.

c Pht thy cn gip con ngi gii thot khi v minh, ch th ca conngi l Tm. Nhng Tm y khng th t ch, bi c tnh ca Tm lnim nim tng tc, hot ng ca Tm l lun lun i khc (bin d). Do cho nn Tm l v thng, l v thng th tm u ra c ch th?V vy, nn bit Tm l v ng.

Bit r Tm l v thng, v ng iu khin Tm khng b chao ngtrc nhng chuyn bin nhng i khc. Ngi lm ch c Tm mnh,l ngi vt ln trn phm phu tr thnh Thnh qu. Thc th qu l kh.


57/299

K thc, c Pht c bit ch trng n vic kho st tm phm phu; dndt Tm y vo o, bng cch tu tp khin Tm nhim thnh Tm thanhtnh. Dtm thanh tnh l Tm khng dao ng. Ch ring c danh t Tm,nhng li c nhiu cch ni: Tm nhim l Tm bin d khng ngng ngh,kho st t m trng thi Tm nhim cng c nhiu dng; theo t liunguyn th, Tm nhim c phn loi v qui np thnh mi hai khonh:

1. Ng ci 24: gm c tham dc ci, sn nhu ci, hn trm ci, kin nghi, vminh.

2. Tht kt (s): gm c dc tham, hu tham, sn nhu, mn, kin, nghi, vminh.

3. Cu kt (s): ly Tht kt lm c s, ly hu tham i thnh th, li

thm vo tt, v xan.4. Ng h phn kt: thn kin, nghi gii cm th, dc tham, sn.

5. Ng thng phn kt: thn kin, nghi gii cm th, dc tham, sn.

6. T bc lu: dc bc lu, hu bc lu, kin bc lu, v minh bc lu.

7. T lu: dc lu, hu lu, kin lu, v minh lu.

8. T th: dc th, kin th, gii cm th, ng ng th.

9. T h: tham h, sn h, gii cm th h, th chn chp h.

10. Tam cu: dc cu, hu cu, phm hnh cu.

11. Thp lc tam cu: bt php dc, sn, phn, hn, ph, no, tt, xan, sim,cung, can phc, bo phc tm, mn, qu mn, kiu, phng dt.

12. Nh thp nht tm u: t kin, phi php dc, tham, t php, tham, nhu,ty min, tro hi, nghi hoc, sn trin, bt ng kt (ph tng ti), xan, tt,khi cung, du sim, v tm, v qu, mn, i mn, mn ngo, phng dt.

Ty tng trng hp, c Pht dng ng vng thch hp gii r trng thitm bnh. Sp theo th hng, th mi mt khonh trc c trch tn Pht Gio S ca Long Sn Chn in. Khonh th mi hai lyt kinh Trung A Hm quyn 23, kinh th 9325

8/3/2019 Lich Su Phat

lich su phat giao an do - ht thanh nghiem - tk thich tam tri dich

Documents