ligjerata 10 - permutacionet kombinacionet variacionet
TRANSCRIPT
Ligjërata 10:Permutacionit, variacionet dhe kombinacionet
Statistika për ekonomiks dhe biznes
PERMBAJTJA
Nocionet themelore të kombinatorikës Hyrja në probabilitet
Nocionet themelore dhe llojet e kombinatorikës
• Permutacionet
• Variacionet
• Kombinacionet
NOCIONET THEMELORE Kombinimi në mes të matematikës dhe statistikës
vazhdon duke aplikuar metodat e probabilitetit
Qëllimi i probabilitetit është që të hetoj dukuritë të cilat mund të parashihen si të mundshme apo jo të mundshme
Përveq probabilitetit, në statistikë përdoret edhe Kombinatorika
Kombinatorika bazohet në: Permutacion Variacion, dhe Kombinacion
PERMUTACIONET: HYRJE
Me permutacione nënkuptojmë mënyrat e rradhitjes së n elementeve (objekteve) të një bashkësie
Shembull: një top i kuq dhe një top i kaltër mund të rradhiten
ose
Numri i permutacioneve në këtë rast është _____
PERMUTACIONET: LLOJET
Varësisht se a përsëritet apo jo ndonjë nga elementet (objektet) e bashkësisë, permutacionet mund të jenë Me përseritje
P.sh.: 2 topa të kuq dhe 1 i kaltër Pa përsëritje
P.sh.: 1 top i kuq dhe 1 i kaltër, ose
1 top i kuq, 1 top i kaltër, 1 top i zi
PERMUTACIONET PA PERSERITJE
Permutacioni pa përsëritje i një bashkësie paraqet përcaktimin e të gjitha përmutacioneve të asaj bashkësie me n elemente
Shënohet me n (numrin e elementeve të bashkësisë)
P.sh. Permutacionet e bashkësisë prej 3 topave (i kuq, i kaltër dhe i zi), do të shënoheshin
nP
3P
PERMUTACIONET PA PWRSERITJE (SHEMBULL 1)
Shembull. Le të jetë një bashkësi me 3 elemente (1,2,3). Të llogariten të gjitha permutacionet mundshme.
pasi: atëherë:
d.m.th. janë 6 permutacione të mundshme
dhe ato janë:
6123!3! nPn
3n
1233
3
2
2
1
11
P 132
2
3
3
2
1
11
P 213
3
3
1
2
2
11
P
2311
3
3
2
2
11
P 312
2
3
1
2
3
11
P 321
1
3
2
2
3
11
P
12
3
123 132 213
321 231 312
nP
PERMUTACIONET PA PWRSERITJE (SHEMBULL 1)
Shembull. Le të jetë një bashkësi me 3 elemente (A,B,C). Të llogariten të gjitha permutacionet mundshme.
pasi: atëherë:
Atëherë kemi 6 permutacione të mundshme dhe ato janë:
Le të jetë një bashkësi me 4 elemente (1,2,3,4). Llogarit numrin e permutacioneve të mundshme
6123!3! nPn
3n
ABC BAC CAB
ACB BCA CBA
PERMUTACIONET ME PERSERITJE
Permutacionet me përsëritje të një bashkësie llogariten kur një ose disa elemente të bashkësisë përsëriten disa herë
Numri i permutacioneve në rast të përsëritjes është ëm i vogël
Mendo: nëse në vend të një topi të kuq dhe një të kaltër në shembullin e kaluar tani do të kishim 2 topa të kuq, pra topi i kuq përsëritet 2 here
dhe janë e njejta gjë:
Në vend të 2 mënyrave të rradhitjes, tani kemi vetem 1
PERMUTACIONET ME PERSERITJE (2)
Në bashkësi me n elemente, nëse ato përsëriten k herë, atëherë numri i permutacioneve do të jetë për k! më i vogël
Shënohen me
ku n – numri i elementeve të bashkësëisë
k – tregon sa herë përsëritet elementi
P.sh. Nëse kemi 4 topa: 1 të kuq dhe 3 të kaltër, kemi
Numri i permutacioneve do të llogaritej me formulën
…llogarit numrin e permutacioneve
nkP
43P
!
!
k
nPn
k
PERMUTACIONET ME PERSERITJE (3)
Ose. nëse përsëriten dy elemente, do të shkruhej
ku n – numri i elementeve të bashkësëisë
k1– tregon sa herë përsëritet elementi i parë
k2– tregon sa herë përsëritet elementi i dytë
P.sh. Nëse kemi 5 topa: 2 të kuq dhe 3 të kaltër, kemi
Numri i permutacioneve do të llogaritej me formulën
…llogarit numrin e permutacioneve
!!
!
21, 21 kk
nPn
kk
nkkP
21 ,
53,2P
PERMUTACIONET ME PWRSERITJE (SHEMBULL)
Shembull. Le të jetë një bashkësi me 4 elemente (SSTT). Të llogariten të gjitha permutacionet mundshme.
pasi: atëherë:
d.m.th. janë 6 permutacione të mundshme dhe ato janë:
4n
SSTT
64
24
!2!2
!442,2, 21
PPnkk
TSTS TTSS
STST TSST STTS
VARIACIONET (1) Variacionet janë mënyrat e rradhitjes grupeve
(klasave) të ndryshme të elementeve të nxjerra nga një bashkësi prej n elementeve
P.sh., nëse janë 20 sportistë që do të garojnë në një garë për tri medale: të artë, të argjendtë dhe të bronztë. Pra, bashkësia ka 20 elemente
Nga këto nxirren grupet e mundshme me nga 3 fitues
Secili grup prej 3 fitues ka pastaj permutacionet e veta:
Mënyrat e rradhitjes: cili e merr medalen e artë, cili të argjendtën e cili të bronztën
VARIACIONET (2) Variacionet shënohen
Ku n = numri i elementeve të bashkësisë
k = numri i elementeve në grupin e zgjedhur
Në shembullin tonë: nga 20 studentë zgjedhen grupet nga 3 studentë
Varësisht nga paraqitja e ndonjë elementi ne rend, edhe variacionet mund të jenë pa dhe me përsëritje
knV
320V
Vriacionet pa përsëritje llogariten:
Shembull: Llogarit numrin e variacioneve të grupeve nga 4 elemente të nxjerra nga një tërësi e 9 elementeve (ku elementet jane numrat 1,2,3,…,9).
(d.m.th. janë 3024 variacione të mundshme)
9n
VARIACIONET PA PERSERITJE (1)
)!(
!)1()2()1(
kn
nknnnnV k
n
4k
3024678949 K
6)149()1( kn
dhe:nga fillojme
Shembull. Nga 20 studetë të viti të parë duhet të zgjidhen tre studentë të cilët do të kyçen në hulumtime të institutit ne pozitat: hulumtues, asistent-hulumtues dhe recepcionist. Duhet të përcaktohet (të llogaritet) mënyra dhe numri i zgjedhjes së tre studentëve.
(d.m.th. janë 6840 variacione të 20 studentëve të klasit tre (nga tre studentë))
VARIACIONET PA PERSERITJE (2)
20n 3kdhe
)!(
!)1()2()1(
kn
nknnnnK k
n
6840181920!17
!17181920
)!320(
!20320
K
18)1320()1( kn:nga fillojmë
VARIACIONET ME PERSERITJE (1)
Variacionet me përsëritje llogariten
Ku n = numri i elementeve të bashkësisë
k = numri i elementeve në grupin e zgjedhur nga bashkësia
kkn nV
VARIACIONET ME PERSERITJE (2)
Shembull: Nga bashkësia e 4 shkronjave (A, B, C, D), sa grupe me nga 2 shkronja me përsëritje mund të nxirren?
Variacionet do të ishin
{A A}, {A B}, {A C}, {A D}
{B,A},{B B}, {B C}, {B D},
{C A},{C B}, {C C}, {C D},
{D A},{D B}, {D C},{D D}
164224 V
KOMBINACIONET (1) Kombinacionet janë kombinimet e ndryshme të grupeve
(klasave) të k elementeve që mund të nxirren nga një bashkësi me n elemente p.sh. Nëse nga 100 studentë në klasë dëshirojmë të zgjedhim 3
studentë për t’i shpallur studentë të dalluar, kombinacioni tregon sa kombimine të ndryshhme nga 3 studentë mund të zgjedhen.
Shënohen
ku n – numri total i elementeve të bashkësisë
k – numri i elementeve që përmban grupi (ose klasa) e nxjerrë nga bashkësia
Pra, në shembullin tonë
knC
3100C
KOMBINACIONET (2)
Për dallim prej permutacioneve tek kombinacionet nuk është me rëndësi renditja d.m.th. (a,b,c) dhe (c,b,a) janë të njejta
Ose, në shembullin tonë, studenentët e zgjedhur mund të jenë:
Edona, Zana dhe Arta OSE Zana, Edona, Arta
Nuk është me rëndësi cila është e para: të gjitha do të jenë studente të dalluara.
Edhe kombinacionet ndahen në ato pa dhe me përsëritje
KOMBINACIONET PA PERSERITJE
Kombinacionet pa përsëritje llogariten me formulën
Ose si raport i variacioneve pa përsëritje dhe permutacioneve pa përsëritje
)!(!
!
knk
nC k
n
bashkesise teelementeve i totalnumri :ku n
zgjedhur egrupin ne (klasave) elementeve i numrik
123
)1()2()1(
k
knnnn
P
VC
k
knk
n
k
KOMBINACIONET PA PERSERITJE: SHEMBUJ
Shembull. Nga numri total, 40, i studentëve, sa është numri i mundshëm i kombinacioneve për zgjedhjen e dy studentëve për shperblim?
Shembull. Sa është numri i kombinimeve të mundshme për të fituar llotarine nëse nga 36 numra zgjidhen 6?
760!38!2
!383940
)!240(!2
!40240
C04 :pra n
2k
36 :pra n
6k
792,947,1!30123456
!30313233343536
)!636(!6
!36636
C
KOMBINACIONET ME PERSERITJE
Kombinacionet pa përsëritje llogariten me formulën
Shembull. Emrat e 10 studentëve i shkruajme në copa letre dhe i fusim ne një kuti. Nga kutia njxerrim 4 emra një nga një: e nxjerrim një emer, e shënojmë, e kthejmë në kuti, pastaj vazhdojmë kështu me rradhë. Sa është numri i kombinimeve grupeve nga 4 studentë që mund të nxirren në këtë mënyrëtë?
)!1(!
)!1(
nk
knC k
n
715!9!4
!910111213
!9!4
!13
)!110(!4
)!1410(410
C
BASHKESITE (DUKURITE)