1

Lijfsdwang bij verhaal van bijstandskosten

Josephine Dirkzwager-Hofmann

2

Wat is lijfsdwang?

Beperking tot het civiele recht

• “Het gevangen doen houden van een schuldenaar ten einde hem ertoe te bewegen aan zijn verplichtingen te voldoen”

• Executie/dwangmiddel

• Indirecte werking: pressiemiddel

• Wettelijke regeling: artt. 585 – 600 Rv

3

Welke vorderingen?Vorderingen m.b.t.

Iets anders dan het betalen van geld (art. 585 sub a Rv)

Alimentatie (art. 585 sub b Rv)

Executoriale titel

Vonnissen en beschikkingen

Vonnissen, beschikkingen en authentieke akten waarbij een uitkering tot levensonderhoud o.g.v. Bk 1 BW is bevolen/toegezegd;

Beschikkingen waarbij een uitkering o.g.v. art. 1: 85 lid 2 BW is bevolen;

Verhaalsbeschikkingen o.g.v. Participatiewet

4

VerhaalsbeschikkingenArt. 61 PW: verhaal kosten van bijstand

Art. 62 PW: verhaal op onderhoudsplichtigen genoemd onder a, b en c

Schenking en nalatenschap (art. 62f PW)?- Aard lijfsdwang → restrictieve interpretatie- Context art. 585 sub b Rv- Art. 598a Rv oud- Memorie van Toelichting

HR 14 maart 2003, NJ 2003/439 (C/gem. Nieuwegein)

Executoriale titel?• Verhaalsbesluit ex art. 62b PW → dwangbevel (art. 4:116

Awb)• Verhaalsbesluit niet ex art. 62b PW: verhaal in rechte (art.

62g lid 2 PW) → rechterlijke verhaalsbeschikking (art. 430 lid 1 Rv)

5

Vereisten (1)

• Ultimum remedium (art. 587 Rv)

subsidiariteitseis:

alleen als aannemelijk is dat andere dwangmiddelen niet zullen baten

• Enkele voorbeelden:- Hof ’s-Hertogenbosch 28 mei 2013,

ECLI:NL:GHSHE:2013:CA1871- Rb Den Haag 31 mei 2012, ECLI:NL:RBSGR:2012:BX7581- Rb Zwolle-Lelystad 18 juli 2007,

ECLI:NL:RBZLY:2007:BA9677

6

• Belang schuldeiser rechtvaardigt gijzeling (art. 587 Rv)

proportionaliteitseis:

Belangenafweging tussen schuldeiser bij gijzeling en schuldenaar bij geen gijzeling

Enkele voorbeelden:- Rb Zeeland-West-Brabant 21 mei 2013, ECLI:NL:RBZWB:2013:6660- Hof ’s-Hertogenbosch 7 mei 2013,

ECLI:NL:GHSHE:2013:2283- Hof Arnhem 11 september 2012,

ECLI:NL:GHARN:2012:BX7292

Vereisten (2)

7

Geen lijfsdwangBij betalingsonmacht is lijfsdwang NIET toegestaan (art. 588 Rv)

• ≠ betalingsonwil

• Geen punitief karakter

• Internationaal recht

• Enkele voorbeelden:- Rb Rotterdam 10 februari 2015, ECLI:NL:RBROT:2015:1187- Hof Leeuwarden 16 oktober 2012, ECLI:NL:GHLEE:2012:BY0632- Hof ’s-Hertogenbosch 25 januari 2011,

ECLI:NL:GHSHE:2011:465

Procedure (1)

8

1.Vordering tot uitvoerbaarverklaring bij vzr. rb., tenzij… (art. 586 Rv)• kort geding procedure • verplichte procesvertegenwoordiging advocaat• hoger beroep mogelijk• arrondissement voorziening of woonplaats/werkelijke

verblijfplaats schuldenaar• bestaan verplichting schuldenaar wordt niet opnieuw

beoordeeld• criteria: art. 585 en 587 Rv• ruime discretionaire bevoegdheid

2.Beslissing rechterMaximumduur gijzeling: 1 jaar voor dezelfde verplichting (art. 589 lid 1 Rv)Verplichting tot nalaten: termijnbepaling waarbinnen lijfsdwang mag verplicht (art. 589 lid 2 Rv)Andere verplichtingen: termijnbepaling waarbinnen lijfsdwang mag niet verplicht (art. 589 lid 2 Rv)

Procedure (2)

9

Aanhouding beslissing mogelijk (art. 590 Rv)

3.Betekening vonnis/beschikking + bevel tot nakoming door deurwaarder (art. 592 Rv)

4.Tenuitvoerlegging door deurwaarder 1 dag na betekening, tenzij verlof tot dadelijke tenuitvoerlegging (art. 591 Rv)

• Toegang tot elke plaats, voor zover redelijkerwijs noodzakelijk (art. 592 Rv)

• Alle dagen en alle uren (art. 593 Rv)• Bijstand door 1 of 2 getuigen (art. 594 Rv)• Bijstand sterke arm (art. 595 Rv)

De deurwaarder brengt de schuldenaar over naar een huis van bewaring alwaar de schuldenaar zal worden ingesloten (art. 596 Rv).

Procedure (3)

10

5.Betaling voorschot onderhoudskosten schuldenaar (art. 597 lid 1 Rv)

• Iedere 30 dagen• Door schuldeiser

6.Opmaken akte van ingijzelingstelling en insluiting (ingevangenstelling) en pv gijzeling door deurwaarder (art. 598 Rv)

• Gegevens akte (art. 598 lid 2 en 3 Rv)

7.Registratie door directeur huis van bewaring• Inschrijving gegevens akte art. 598 lid 2 a-h in register (art.

599 lid 1 Rv)• Bijvoeging in register van afschriften uitspraak

uitvoerbaarverklaring lijfsdwang + akte van insluiting (art. 599 lid 2 Rv)

11

Ontslag (1)• Art. 600 Rv:

a. Toestemming schuldeiser

b. Betaling/bereidverklaring nakoming met waarborg

c. Nadelige invloed gezondheid met levensgevaar

d. Betalingsonmacht

e. Belang schuldeiser rechtvaardigt gijzeling niet meer

f. Mogelijkheid ander dwangmiddel

12

Ontslag(2)• Ommekomst termijn gijzeling

• Vernietiging uitspraak uitvoerbaarverklaring

• Terzijdestelling uitspraak uitvoerbaarverklaring (k.g.) bij andersluidend bodemvonnis

• Faillissement/Wsnp schuldenaar (art. 33 Fw, art. 302 Fw)tenzij: - de boedel niet geraakt wordt- alimentatiegijzeling (termijnen vervallen na faillissement)

• Bevoegdheid directeur HvB tot ontslag bij uitblijven betaling onderhoudskosten (art. 597 lid 2 Rv)

13

Rechtsmiddelen

• Hoger beroep uitspraak uitvoerbaarverklaring vzr.

• Executiegeschil starten (438 Rv)- k.g. vzr art. 438 lid 2 Rv (spoedeisend karakter)

→ verzet tegen rechtmatigheid (bij ingijzelingstelling)

→ ontslag gijzeling

14

Wat zijn de kosten?Soort kosten Wie Bedrag (excl.

BTW)

Honorarium Advocaat p.m.

Griffierechten Advocaat/rechtbank € 613,00 BTW (niet-natuurlijke personen)

Dagvaarding Gerechtsdeurwaarder € 77,84

Betekening vonnis met bevel Gerechtsdeurwaarder € 74,92

Tenuitvoerlegging lijfsdwang (pv gijzeling met akte ingevangenstelling)Uitvoering > 3 uur

Gerechtsdeurwaarder € 234,08

€ 19,00 /15 min.

Getuige 1bijstand > 3 uur

Gerechtsdeurwaarder € 67,78€ 11,27/15 min.

Getuige 2bijstand > 3 uur

Gerechtsdeurwaarder € 67,78€ 11,27/15 min.

Vergeefs lijfsdwang Gerechtsdeurwaarder € 94,36

Onderhoud schuldenaar Directeur HvB € 339,00/30 dagen

15

Wie draagt de kosten?

• Proceskostenveroordeling

• Hoe te incasseren ?

• Gemeente of alimentatiegerechtigde?

16

Waarom lijfsdwang bij bijstandsverhaal?

• Waarom niet?

• Uitdrukkelijk in wet opgenomen en gehandhaafd bij wetsherziening

• Andere overheidsinstanties maken ook gebruik van gijzeling (fiscus, gijzeling CJIB)

• Burgers kunnen ook gijzeling vorderen