ljekovito bilje u vinu i rakiji

5/24/2018 Ljekovito Bilje u Vinu i Rakiji

1/172


2/172

STRUNO-POPULARNABIBLIOTEKA

Glavni urednik:NENAD RIZVANOVI

Urednici: VLADIMIR JAKOLIi NADA JAKOLI, prof.

Emil Kerek

LIEKOVITO BILJE u VINU i RAKIJI

Recenzentica Dr. med. KSENIJAKRAJINA POKUPEC, fitoterapeut

Copyright za hrvatsko izdanje:V.B.Z., d.o.o., 10010 Zagreb, Draevika 12Tel: 6235-419, faks: 6235-418

e-mail: [email protected]

Za nakladnika: Boko ZatezaloLektorica i korektorica: Sefija Ibrahimpai, prof.

Grafika priprema: V. B. Z. studio, Zagreb Tisak:Grafiki zavod Hrvatske d.o.o., Zagreb, 2004.

ISBN 953-201-385-7


3/172

Emil Kerek

LJEKOVITO BILJEU VINU I RAKIJI Kako moete sami prirediti

ljekovite eliksire i travarice

ZAGREB


4/172

Copyright 2004. za hrvatsko izdanje V.B.Z. d.o.o., Zagreb

Copyright 2004. Emil Kerek

ISBN 953-201-385-7


5/172

SADRAJ

UVOD .......................................................................................................................................... 13

I. DIO ................................................................................................................................ 15

O LJEKOVITIM TVARIMA U BILJKAMA ............................................................................................ 15

Ljekovite biljne tvari i njihovo djelovanje ................................................................................................................. 15

Alkaloidi..................................................................................................................................................... 16

Gorke tvari .............................................................................................................................................. 16

Eterina ulja ............................................................................................................................................

17

Flavonoidi ............................................................................................................................................... 17

Tanini ........................................................................................................................................................ 17

Glikozidi ................................................................................................................................................ 18

Kremina (silicijska) kiselina .................................................................................................................... 18

Saponini .................................................................................................................................................. 18Sluzi........................................................................................................................................................... 18

Vitamini, minerali i elementi u tragovima .............................................................................................. 19

PRIPREMA I NAIN PRIMJENE LJEKOVITIH BILJAKA.................................................................... 20

UVOD .....................................................................................................................................................20

KAKO SE LIJEIMO NAPITCIMA LJEKOVITOG BILJA .................................................................... 20

POSTUPCI DOBIVANJA EKSTRAKATA IZ BILJA ..........................................................................20

Macerati ...................................................................................................................................................21Pripravci s vinom........................................................................................................................................ 21

Nain primjene tinktura.............................................................................................................................22

Spoznaje o vinu i djelovanju alkohola ........................................................... ...................................................... 22

Spoznaje o estokim alkoholnim piima (sa sadrajem 40-45% alkohola) ................................................... 23

I VINO JE LIJEK ....................................................................................................................................24

NAJVANIJI SASTOJCI VINA ................................................................................................................ 24


6/172

Energetske i hranjive vrijednosti vina ............................................................... ................................................ 25

KOLIKO SMIJEMO POPITI ................................................................................................................. 27

Metoda prorauna % vol. u grame alkohola u alkoholnim piima ............................................................. 28

Metoda izraunavanja koliine alkohola u krvi ................................................................................................. 28

O BILJKAMA - OPIS, PRIPREMA ZA UPORABU, RECEPTI............................................................ 29

UVODNE NAPOMENE ....................................................................................................................... 29

LJEKOVITE BILJKE I NJIHOVE OSOBINE TE RECEPTI

ZA IZRADU LJEKOVITIH PRIPRAVAKA .......................................................................................... 30

Vinova loza (Vitis Vinifera L.) .............................................................. ............................................................. 30

ALOJA (Aloe barbademis)............................................................... ................................................................ ........ 32

Ljekovite tvari ........................................................... ................................................................ ............................... 33

Aloin, smole i gorke tvari ...................................................................................................................................... 33

UVOD ZA PRIMJENU ALOJE ZA KOMPONIRANJE - LJEKOVITIH BILJNIH RAKIJA ................... 34

UPUTE ZA KORITENJE IZ VLASTITOG UZGOJA ................................................................... 34

ANELIKA - Angelica arhangelica ..................................................................................................................... 35

ANISPimpinella anisum ..................................................... .......................................................... ................... 36

ENJAK- Al lium Sativum................ ............................................................... ................................................... 37

BLAENI KALJ- Cnicus benedictus ............................................................ .................................................. 38

Benediktinski liker............ ................................................................ .............................................................. ......... 39

BOROVICA - KLEKA - Juniperus communis ................................................................................................. 40

Rakija s lukom i borovicom........................................................................................................................ 41

BOROVNICA - Vacdnium myrti llus ............................................................................................................... 41

Recept za tinkturu od borovnica ................................................................................................................ 42

Borovnice u rakiji .................................................................................................................................... 43

BOSILJAK - Calamintha oficinalis...................................... ........................................................... ...................... 43

BRANKA -Arnica montana........................................................ .............................................................. ........ 43

Recept za vino od brdanke .......................................................... ............................................................... ......... 44

Priprema brankine tinkture ....................... ................................................................ ...................................... 44

CIMET Cinnamomum Zeyla nicum Bluma ............................................................. ......................................... 44

CRNI SLJEZ -Malva silvestris ...................................................... ............................................................... ........ 45

ESTOSLAVICA - Veronica offidnalis ....................................................... ........................................................ 46

Tinktura od estoslavice .......................................................... ........................................................... .................... 46

DIVIZMA Verbascum thapsiforme ............................................................... ................................................... 46

Tinktura od divizme .................................................................................................................................. 47


7/172

DIVLJI KESTEN -Aesculus bippocastanum ................................................................................................ 47

DUPAC Teucrium chamaedrys ............................................................. ........................................................... 49

UMEIR-Zingiber officinale ...................................................................... .................................................. 49

GAVEZ Symphytum officinale ..................................................................................................................... 49

GINSENG -Panax ginseng ........................................................................................................................... 50

GLOG - Crataegus ........................................................................................................................................ 51

GOSPINA TRAVA -Hypericum perforatum................................................................................................... 52

HREN -Armorada lapathifolia ....................................................................................................................... 53

IIROT -Acorus Calamus .............................................................................................................................. 54

IMELA - Viscum Album................................................................................................................................... 55

IZOP -Hyssopus Officinalis ........................................................................................................................... 56

JAGODA UMSKA -Fmgaria vesca ........................................................................................................... 57

JETRENKA -Anemone Repatica .................................................................................................................... 57

KADULJA - Salvia officinalis ...................................................................................................................... 58

KIICA Erythmea centaurium ...................................................................................................................... 59

KOMORAFoeniculum vulgare ................................................................................................................ 61

KOPAR Anethum graveolem.......................................................................................................................... 61

KORIJANDAR - Coriandrum sativum ....................................................................................................... 61

LAVANDA -Lavandula vera .......................................................................................................................... 62

PRIPREMA TINKTURE LAVANDE .............................................................................................................. 62

LAZARKINJA -Asperula odorata .............................................................................................................. 63

LIAJ ISLANDSKI - Cetraria islandica ........................................................................................................ 63

LJUPAC -Levisticum officinale................................................................................................................... 64

MAJINA DUICA - Thymus serpyllum ................................................................................................... 65

MATINJAK -Melissa officinalis ................................................................................................................. 66

MAURAN Orriganum majorana ............................................................................................................. 67

MEDVJETKA -Arctostaphyllos uva ursi ....................................................................................................... 68

METVICA PAPRENA - Menthapiperita .................................................................................................. 68

MUKATNI ORAH -Myristica fragans....................................................................................................... 69

NEVEN - Calendula officinalis ...................................................................................................................... 69

OMAN -Inula Helenium ............................................................................................................................... 70

ORAH -Juglans regia ..................................................................................................................................... 70

PELIN Artemisia absinthium .............................................................. ........................................................... 71

PETOPRSTA -Potentilla tormentilla ........................................................................................................ 72


8/172

PIRIKA Agropyrum repens ........................................................................................................................ 73

ROSOPAS OBINI - Chelidonium majus ................................................................................................ 74

RUDBEKIJA -Echinacea angustifolia ....................................................................................................... 75

RUTA -Ruta graveolens .............................................................................................................................. 75

RUMARIN -Rosmarinus officinalis ......................................................................................................... 76

SENA Tinnevely-Sena i Cassia, senna Alexandrina-Senna..................................................................... 77

SLADI- Glycyrrhiza glabra ................................................................................................................. 77

SRANIK - Gentiana lutea ...................................................................................................................... 78

Sranik u rakiji.......................................................................................................................................... 79

STOLISNIK-AcMlea millefolium...................................................................................................... 79

TETRLJAN -Marrubium vulgare ............................................................................................................ 80

TIMIJAN - Thymus vulgaris..................................................................................................................... 80

TRAVA IVA Teucrium montanum.......................................................................................................... 81

VODOPIJA - Cichorium intybus .............................................................................................................. 81

VRIJESAK - Calluna vulgaris ................................................................................................................... 82

I I . DIO ............................................................................................................................................... 83

PRIPREMA LJEKOVITIH NAPITAKA OD LJEKOVITIH BILJAKA I

ALKOHOLNIH PIA ........................................................................................................................... 83

Izbor vrsta rakija koje se koriste za maceraciju ljekovitog bilja ............................................................ ......... 83

RAKIJE OD GROA ............................................................................................................................ 83

RAKIJA LOZOVAA (LOZA) ................................................................................................................. 83

Berba groa .................................................................................................................................................... 84

Muljanje groa ............................................................................................................................................... 84

Alkoholno vrenje masulja (komine).................................................................................................................. 84

RAKIJA KOMOVICA ............................................................................................................................. 85

Berba groa..................................................................................................................................................... 85

Muljanje i cijeenje groa.............................................................................................................................. 85

Alkoholno vrenje masulja (komine).................................................................................................................. 85

Odleavanje, dozrijevanje i zavrna izrada rakije ...................................................................................... 86

POSTUPAK DESTILACIJE (PEENJA) RAKIJE ................................................................................... 86

Osnovno o procesu destilacije ................................................... ............................................................... ......... 86

LJEKOVITE RAKIJE NA BAZI LOZOVAE I KOMOVICE................................................................. 87

Posebna preporuka za izradu baze za travaricu najvie kvalitete ...................................................................... 88


9/172

RAKIJA OD LJIVA (LJIVOVICA) ...................................................................................................... 88

Berba ljiva ....................................................................................................................................................... 89

Muljanje ljiva, gnjeenje, usitnjavanje i odvajanje kotica............................................................................ 89

Alkoholno vrenje soka ili masulja ljiva........................................................................................................... 89

Konzerviranje prevrele komine ........................................................................................................................ 91

Fizikalno-kemijskiparametri kakvoe ljivovice ......................................................................................... 94

Ostale vrste rakije koje se mogu koristiti kao baza za travarice .................................................................. 95

RAKIJA OD JABUKA................................................................................................................................95

Berba plodova ................................................................................................................................................96

Pranje jabuka ................................................................................................................................................

96

Muljanje plodova .............................................................................................................................................. 96

Alkoholno vrenje soka ili masulja .................................................................................................................. 96

Odleavanje, dozrijevanje i zavrna izrada rakije.......................................................................................... 96

CALVADOS............................................................................................................................................... 97

Kako proizvesti calvados? ................................................................................................................................. 97

PREPORUKE ZA DOMAU IZRADU CALVADOSA............................................................................. 98

RAKIJA OD BOROVICA - KLEKOVAA (BRINJEVEC) ..................................................................... 98

Berba plodova ................................................................................................................................................ 98

Muljanje plodova .............................................................................................................................................. 98

Alkoholno vrenje soka ili masulja ..................................................................................................................99

Destilacija prevrele komine .............................................................................................................................. 99

Odleavanje, dozrijevanje i zavrna izrada rakije.......................................................................................... 99

Ljekovito bilje i njegova raznovrsna primjena te utjecaj na okus travarice .................................................... 99

MACERIRANJE KORIJENA LJEKOVITOG BILJA ................................................................................. 99

1. Anelika (Radix Angelicae) ..........................................................................................................................100

Recept za pripremu terijaka (priblian) ..........................................................................................................100

2.Arnika Branka (Radix Arnicae montane) ............................................................................................100

3.Iirot (Rhizoma Calami) ..........................................................................................................................101

4.Ljupac (Radix Levestici) ...........................................................................................................................101

5.Odoljen (Radix Valerianae) .......................................................................................................................101

6.Oman (Radix Helenii) ...............................................................................................................................101

7.Sladi(Radix Liquritiae) .......................................................................................................................... 101

8.Sranik (Radix Gentianae) ....................................................................................................................... 101

MACERIRANJE NADZEMNOG DIJELA BILJKE ...................................................................................101


10/172

1. Blaeni kalj (Herba Cardi benedicti) .........................................................................................................101

2. Izop (Herba Hysoppi)...................................................................................................................................102

3. Kadulja (Folia salviae) ...............................................................................................................................102

4.Kiica (Herba Centaurri minoris) ...............................................................................................................102

5. Lazarkinja (Herba Aserulae odoratea) ......................................................................................................102

6.Matinjak (Folia Melissae) .........................................................................................................................102

7. Mauran (Herba Majoranae) ....................................................................................................................102

8. Pelin (Herba, Plovers Absinthif) ...............................................................................................................102

MACERIRANJE SJEMENJA LJEKOVITOG BILJA..................................................................................103

1. Anelika (Semen Angelicae) ......................................................................................................................103

2.Borovica (Fructus Jumper i) ......................................................................................................................103

3.Komora(Fructus Foeniculi) ....................................................................................................................103

4.Korijandar (Fructus Coriandri) ................................................................................................................... 103

POPIS BILJAKA KOJE SE MOGU DESTILIRATI S ALKOHOLOM ZA

PRIPREMU DESTILATA LJEKOVITOG BILJA ..................................................................................103

MANJE SLOENI ELIKSIRI I TRAVARICE ............................................................................................104

UVODNE NAPOMENE UZ PRIPREMU MANJE SLOENIH ELIKSIRA I TRAVARICA.....................104

ORIGINALNI RECEPTI MANJE SLOENIH TRAVARICA I ELIKSIRA ............................................105

1.Mala univerzalna travarica (12) ................................................................................................................105

2.Mala velebitska travarica (10) ................................................................................................................. 105

3.Eliksir (10) ................................................................................................................................................ 106

4.Eliksir (9) ............................................................................................................................................106

5.Eliksir (11) ................................................................................................................................................ 106

6.Mala ljekovita travarica za srce i krvotok (9) ............................................................................................ 107

7.Mala travarica za dine organe (9) ............................................................................................................. 107

8.Mala travarica za eludac i probavu (12) ..................................................................................................107

9.Mala travarica (8) ....................................................................................................................................... 108

10.Mala istarska travarica (10)...................................................................................................................... 108

11.Mala blokovska travarica (9) .................................................................................................................108

SLOENE TRAVARICE I ELIKSIRI ........................................................................................................ 109

UVOD U PRIPREMU SLOENIH TRAVARICA I ELIKSIRA .............................................................. 109

NAPOMENE UZ RECEPTE ZA SLOENE TRAVARICE I ELIKSIRE (14-19 BILJAKA) ...................110

ORIGINALNI RECEPTI SLOENIH TRAVARICA I ELIKSIRA.............................................................110

1. Univerzalna travarica (23) ........................................................................................................................110


11/172

2.Velebitska travarica (19) ..............................................................................................................................111

3.Eliksir (21) ................................................................................................................................................ 1124.Eliksir (25) ..........................................................................................................................................112

5.Eliksir (31) ................................................................................................................................................ 1136.Ljekovita travarica za srce i krvotok (39) .................................................................................................114

7.Ljekovita travarica za dine organe (37) ................................................................................................... 115

8.Ljekovita travarica za eludac i probavu (48) ............................................................................................116

9.Ljekovita travarica s viestrukim djelovanjem (29).......................................................................... ........... 117

10.Istarska travarica (14) ............................................................................................................................118

11.Blokovska travarica (33) ........................................................................................................................... 119

12.Kraljica travarica (Grass Queen) (59) ......................................................................................................120

NAPOMENE UZ GRUPU SLOENIH KOMBINACIJA LJEKOVITOG BILJA U RAKIJI .................... 122

RAKIJA TRAVARICA NA TRADICIONALNI DALMATINSKI NAIN .................................................123

Ljekovite biljke kao ukras................................................................................................................................. 123

Biljke za maceraciju ......................................................................................................................................... 123

OSTALI NAJVANIJI MACERATI S LJEKOVITIM BILJEM ................................................................125

vedska grenica ............................................................................................................................................... 125

vedske kapi eliksir.......................................................................................................................................125

Mala vedska grenica ......................................................................................................................................125

Oblozi iz mjeavine vedskog bilja................................................................................................................... 126

Uputa za uporabu ljekovitog eliksira vedska grenica (Mariborske lekarne) .........................................129

POSEBNI MACERATI LJEKOVITOG BILJA U VINU...........................................................................132

Poseban ljekoviti napitak od aloje ................................................................................................................... 132

AROMATIZIRANA VINA .........................................................................................................................133

Bermet .............................................................................................................................................................. 134

Vermut ....................................................................................................................................................... . 136

Pelinkovac......................................................................................................................................................... 138

NAJFINIJI LIKERI .........................................................................................................................................138

Najfiniji likeri iz domae kuhinje ...................................................................................................................138

SLATKI LIKERI.............................................................................................................................................. 138

Kavin liker .................................................................................................................................................... 139

Obian kavin liker ...........................................................................................................................................139

Emulzijski kavin liker ...................................................................................................................................139

okoladni emulzijski liker .............................................................................................................................140


12/172

Emulzijski liker od jaja. (umanjaka) Eiercognac (ambasador likera) ....................................................... 141

PRIRODNI MED I BILJNI PRIPRAVCI S MEDOM................................................................................... 142

Destilacija (peenje) s rakijskim rektifikatorom....................................................................................................... 145

Odravanje ureaja ......................................................................................................................................... 148OPIS DESTILACIONOG UREAJA RDU-100 .................................................................................... 148

DESTILACIONI UREAJ RDU - 100 ................................................................................................... 148

OPIS FUNKCIONIRANJA UREAJA ZA DESTILACIJU, RDU-100 ................................................148

PREGLED OGLEDNOG PODUZETNIKOG PROJEKTA

PROIZVODNJE VONIH RAKIJA: LJIVOVICE, JABUKOVAE, KRUKOVAE..................................151

PREGLED ZAKONSKE REGULATIVE O RAKIJI PREMA PRAVILNIKU

O KVALITETI ALKOHOLNIH PI

A (NN 16/88) ................................................................................ 154PREGLED ZAKONSKE REGULATIVE O VINU PREMA VAEEM ZAKONU O VINU.................... 159

Literatura .......................................................................................................................................................161


13/172

UVOD

Ova knjiga koju upravo poinjete itati predstavlja potpuno novi pristup u prouavanju ljekovitog biljai njegove primjene za unapreenje ljudskog zdravlja.

Moram rei da je samo jedan pristup u pisanju ove knjige bio mogu, a to je: da se najea prim-jena ljekovitog bilja u ajnim mjeavinama, kao i farmaceutskim preparatima svede na veinu recepatau ovoj knjizi koji su dati kao pripravci alkoholnih otopina. Tu se najee pojavljuju rakija (uglavnomlozovaa) i vino, jer je to idealna baza za ekstrakciju ljekovitih biljnih ekstrakata, a koji se nalaze u ezde-setak opisanih biljaka.

Razumljivo je da i dalje ostaju ajne mjeavine kao alternativa nekima od pripravaka opisanim utekstu, kao i dobar dodatak upravo tim pripravcima, uz napomenu da od dijela navedenih biljaka nije

mogue prirediti i ajeve.

Posebno istiemo dio teksta o utjecaju (i propisivanju doze) alkohola u vinu i rakiji, to je nit vodi-lja kroz cijelu knjigu. U svim su pripravcima oznaene potrebne doze za djelovanje pojedinog pripravka.Razumljivo je, a to je vidljivo iz koritene strune farmaceutske literature, da su svi pripravci navede-ni i koriteni u opisanim dozama (koncentracijama) unutar doputenih doza iz te literature.

U posebnom, III. dijelu knjige, prvi put se navode originalno sloene kombinacije ljekovitog biljau rakiji uz precizne recepte stvarnih (izvaganih) koliina. Niz ljekovitih biljaka i njihovih kombinacijaimaju velik raspon ljekovitog djelovanja na razliite dijelove tijela.

Izbor ezdesetak biljaka uinjen je po kriteriju najjaeg zdravstvenog uinka na pojedine organe.

Tih ezdesetak biljaka detaljno je opisano, te su za njih pojedinano navedene njihove aktivne lje-kovite tvari i naini na koje djeluju na organizam. U I. dijelu knjige nalazi se i velik broj recepata zarazliite pripravke od tih biljaka, sastavljenih tako da ih gotovo sve moete i sami pripremiti, te vamknjiga moe biti stalni prirunik.

elimo vas podsjetiti da veliki broj biljaka moete i sami sakupiti, pri emu obvezno valja koristitiprirunik o sakupljanju ljekovitog bilja i njegovom suenju, a dok to ne savladate, obvezno se koristitebiljem kupljenim iz provjerenih izvora, kao to su biljne ljekarne (ije proizvode obvezno kontroliraposebna inspekcija za ljekovito bilje).

Pribavljanje baze tj. alkoholnih pia (lozovae i vina) takoer je detaljno opisano u posebnompoglavlju, ali posebno naglaavamo da je i to podruje regulirano u pogledu kvalitete, nadzora inspek-cije i preciznog sadraja odreenih spojeva s dva zakonska propisa Republike Hrvatske, a to su Pra-vilnik o kvaliteti alkoholnih pia (NN 16/88) i Zakon o vinu (NN 95. 1995.).

Prema tome nastojte da i taj osnovni dio vaih buduih pripravaka bude u skladu s propisima,kao garancijom kvalitete koja se moe provjeravati u ovlatenim laboratorijima koji izdaju certifikateza te proizvode. To je posebno vano ako oplemenjene rakije namjeravate prodavati. U tim propisimatakoer su navedene koliine ekstrakata bilja u pripravcima. Razumljivo je da uvijek postoje i drugi

pouzdani izvori baze (vina i rakije), no meutim sami preuzimate rizik ukoliko va izvor baze nijedovoljno struan i savjestan, odnosno pouzdan u pripremi tih osnovnih sirovina.

13


14/172

Posebnu grupu eliksira koji sadre veliki broj ljekovitih biljaka s nedvojbeno najjaim djelovanjempredstavlja vedska grenica (gorica), odnosno vedske kapi, to je posebno opisano uz vie provje-renih recepata za pripremu tog eliksira.

Takoer vas elimo obradovati receptima za prireivanje triju vrsta najpopularnijih aromatiziranihvina a to su: vermut, bermet i pelinkovac.

Od posebnog ljekovitog bilja kave i kakaovca odnosno njihovih preraevina takoer vam predstav-

ljam recepte najfinijih likera.

Istiem i med kao specifian biljni originalni prirodni proizvod koji ima niz primjena u biljnimpripravcima sa i bez alkoholnih otopina.

Na kraju spominjem apsolutno najupotrebljivaniju ljekovitu biljku aloju (iji je opis vrlo opiran)i kao posebnu novost - njenu primjenu u maceriranim eliksirima i travaricama, te vam je posebno

preporuam za razliite pripravke zbog viestrukog ljekovitog uinka. Napominjem da su aloja i njenipripravci temeljito provjereni u praksi.

Ova je knjiga samo jedan od specifinih prirunika, koji ima prvenstveno namjeru istai sve pred-nosti koje ljekovito bilje posjeduje, i koje je tijekom stoljea i tisuljea davalo rezultate u prirodnom

lijeenju biljem.Osim toga, nadam se da e ova knjiga u budunosti postati tehnoloki prirunik buduim malim

i veim poduzetnicima na podruju daljnjeg razvoja privatnog poduzetnitva, jer bez strunog pristupatehnologiji nema pouzdanog napretka drutva u cjelini.

elja mi je takoer bila da svojim viegodinjim istraivanjima na tom podruju pridonesem stva-ranju odgovarajueg prirunika za entuzijaste s receptima na bazi alkoholnih pia (prvenstveno rakijei vina), tako da, kad god poele mogu si pripremiti dobru kunu (domau) travaricu. Iz irokog spek-tra travarica kao i desetka travarica i eliksira manje sloenosti (8-12 biljaka), a koji su namijenjeni zakunu uporabu, moete izraditi divan poklon za vae prijatelje.

Vei entuzijasti sigurno e se upustiti i u izradu sloenijih travarica i eliksira (15-48 biljaka), a time

e ui u carstvo novih i nesluenih okusa kao i pojaanog djelovanja vrlo irokog spektra ljekovitih tvariu sloenim travaricama.

Izrada smjesa bilja za proizvodnju sloenih (pa i manje sloenih) travarica, prema receptima oveknjige, moe takoer predstavljati jedan od moguih projekata malog privatnog poduzetnitva.

Ve je sada u Hrvatskoj razvijena intenzivna poduzetnika mala i srednja vinogradarsko-podru-marska aktivnost, a upravo je to osnova za proizvodnju baznih sirovina. Tako novi smjer proizvodnjetravarica i eliksira ima dobre izglede razvoja, a ova knjiga ima funkciju katalizatora tog razvoja.

Ovdje postoji jo jedna dodatna prednost, a to je da srazmjerno velika proizvodnja lozova e i ko-movice (pogotovo komovice) rakije koje (ako nisu specijalne) nemaju osobitu potranju, a ni potronju

na tritu, tako da oplemenjena ljekovitim biljem i struno izra

ena moe postati novi i kvalitetnijiljekoviti pripravak.

Tako oplemenjena lozovaa i komovica donijet e dodatnu korist proizvoaima.

U nadi da e svatko pronai svoju zonu interesa i vlastitog istraivanja u podruju eliksira i travaricaelim vam puno uspjeha!

Autor

14


15/172

I. DIO

O LJEKOVITIM TVARIMA U BILJKAMA

Ljekovite biljne tvari i njihovo djelovanje

Ljekovite tvari u biljkama su takve tvari koje nastaju izmjenom tvari u razvoju i ivotu biljke te se poh-ranjuju u njezinim razliitim dijelovima. Ipak, nisu sve tvari koje nastaju na taj nain i ljekovite. Osimljekovitih ima i drugih koje zovemo balastne tvari. Meutim, i takve tvari nerijetko utjeu na ljekovitasvojstva neke biljke, a mnoge od njih reguliraju djelovanje biljnih lijekova i imaju utjecaja na bri ilidulji tijek resorpcije lijekova u organizam. Prisutnost tih prirodnih regulatora je jedna od prednosti lje-kovitih biljaka u odnosu na sintetizirane lijekove.

Posebna je znaajka ljekovitih biljaka i u tome to one najee sadre vie razliitih ljekovitih tvari

gdje je jedna od njih glavna te u velikoj mjeri odreuje ljekovita svojstva te biljke i mogunosti njezineprimjene. Koliko je znaenje tih popratnih tvari moemo ustanoviti usporedbom djelovanja cjelo-kupnog ekstrakta neke biljke s djelovanjem njezine glavne ljekovite tvari u istom (izoliranom) stanju.U takvim se sluajevima esto primjeivalo i potpuno drukije djelovanje same glavne tvari pa sumnogi uvjereni da su ljekovita svojstva ljekovitih biljaka rezultat skupnog djelovanja svih njihovih lje-kovitih tvari. Ljekovite tvari obino nisu ravnomjerno rasporeene po cijeloj biljci. Katkada ih je vieu cvjetovima, a kod drugih vrsta u listovima, korijenu ili drugim organima. Osobitost ljekovitih bilja-ka je i u tome da se kod razliitih biljaka iste vrste ljekovite tvari mogu nai u razliitim koliinama.To prije svega ovisi o stanitu gdje biljke rastu, o vremenu sabiranja kao i o daljnjem postupku obradesabranih dijelova. Ta raznolikost sadraja ljekovitih tvari je naravno nedostatak, a sami ga moemosamo djelomino ublaiti sabiranjem zdravih biljaka u pravo vrijeme te ispravnim postupkomsuenja i pohranjivanja.

Zanimljivo je da se ljekoviti uinak obino uoava tek nakon poduljeg uzimanja (primjerice, na-kon 4 ili 6 tjedana). U farmakologiji se za ispravno konzervirane (posuene) biljne dijelove koristestruni izrazi, koji tono oznaavaju o kojem se dijelu biljke radi, a slubeni naziv za sve njih je droga.

No smatram da taj naziv nije pogodan za koritenje u ovoj knjizi. Budui da se pod tim imenom uobinom ivotu gotovo iskljuivo misli na opojne droge (koje su takoer biljnog podrijetla), u ovoj jeknjizi termin droga, kako bi se izbjegla bilo kakva zabuna, zamijenjen imenom biljnih dijelova ljeko-vitih biljaka, koji se koriste u ljekovite svrhe. Sakupljaili korisnik ljekovitih biljaka mora poznavati

15


16/172

sve najznaajnije ljekovite tvari u njima da bi mogao razumjeti njihovo djelovanje. Ovdje emo ukrat-ko predoiti neke najee i najznaajnije ljekovite tvari naih ljekovitih biljaka i njihove ljekovite mo-gunosti za olakavanje razliitih oboljenja. Navedene su samo ope znaajke najeih skupina lje-kovitih tvari.

AlkaloidiTo su veinom veoma jake tvari, od kojih su neke vrlo otrovne. Zbog toga niti jednu ljekovitu biljku,koja sadri alkaloide kao glavne ljekovite tvari, nije uputno koristiti samostalno. Izmeu ostalih, medualkaloide ubrajamo atropin (otrov u velebilju), morfin (otrov u vrtnom maku). U manjim koliinamaalkaloidi dolaze i u nekim neotrovnim ljekovitim biljkama. U takvim su sluajevima alkaloidi samo po-

pratne tvari koje potpomau djelovanje glavnih ljekovitih tvari, i u tom sluaju njihova otrovnost nedolazi do izraaja.

Gorke tvari

Mnoge biljke imaju u sebi razliite tvari gorkoga okusa. Ipak, nisu sve gorke biljke i ljekovite. Ljekovitebiljke s gorkim tvarima su samo one, koje zbog tih tvari imaju ljekovitu primjenu.

U fitoterapiji (lijeenju biljkama) takve se biljke zovu amara. Medu njima razlikujemo sljedeeskupine:

1. Ljekovite biljke samo s gorkim tvarima ili amara tonica;

2. Ljekovite biljke koje osim gorkih tvari sadre i znatne koliine eterinih ulja. One su gorke alii mirisne pa ih zovemo amara aromatica;

3. Ljekovite biljke, koje osim gorkih tvari imaju i otre tvari koje peku, pa su gorkoljutog okusa izovemo ih amara acria.

Gorke tvari snano potiu luenje eluanih sokova i redovno poboljavaju ope stanje organizma,pa su naroito korisne pri pomanjkanju teka i slabe probave. Takve su biljke djelotvorne i kod jaanjaoslabljenog organizma pa se preporuuju rekonvalescentima, slabokrvnima i ivano iscrpljenim oso-

bama. Medu najpoznatijim biljkama, koje sadre ljekovite gorke tvari su sranik (i druge vrste rodaGentiana) i kiica.

Ljekovite biljke druge skupine (amara aromatica) po svom se djelovanju ne razlikuju bitno od pret-hodne skupine. Naravno, kod njih se oituje i dodatno djelovanje eterinih ulja, pa je i njihova prim-

jena neto ira. Najznaajnije ljekovite biljke iz te skupine su divlji i pravi pelin, anelika, blaeni kalji stolisnik (razliite vrste roda Achillea). Mirisno-gorke ljekovite biljke djeluju na eludac uglavnom

jednako kao i one biljke s istim gorkim tvarima. Djelovanje je esto i neto snanije jer eterina ulja

svojim mirisima izazivaju reflekse koji potiu na luenje eluanih sokova. Osim toga, eterina ulja ineposredno utjeu na rad jetre, unog mjehura i crijeva. Budui da eterina ulja spreavaju razvoj bak-terija i nekih nametnika, takve ljekovite biljke imaju i dosta snano antiseptiko djelovanje. To dodatnoljekovito svojstvo mirisno-gorkih tvari je vrlo korisno za spreavanje tetnih bakterijskih vrenja u crije-vima. Neke od tih ljekovitih biljaka imaju i dijuretinu sposobnost (pospjeuju izluivanje mokrae),to je obino vrlo korisno. Medu naim ljekovitim biljkama vrlo je malo takvih koje uz gorke sadre iljute ljekovite tvari koje peku. Stoga, kao amara acriu koristimo ponajprije egzotine biljke (papar,umbir i druge). Te ljekovite biljke povoljno utjeu prije svega na krvotok. Ustanovljeno je da se dje-lovanje tih ljutih tvari dopunjuje s djelovanjem gorkih tvari. Probava optereuje krvotok daleko vienego se to dosad smatralo, pa ljekovite biljke s gorkim tvarima - amara tonica, amara aromatica i posebno

amara acria rastereuje probavu, srce i cijelo tijelo.

16


17/172

Eterina ulja

Eterina ulja su u veini sluajeva vrlo hlapive biljne tvari, koje se u vodi slabo ili uope ne otapaju.Imaju snaan, vie ili manje osobit i najee ugodan miris. Eterina su ulja u biljaka tako esta dagotovo i ne postoje biljne vrste koje bi bile posve bez njih. Ipak, u skupinu ljekovitih biljaka s eterinimuljem ubrajamo samo one koje sadre znatne koliine tih hlapivih ulja (od 0,1 do 10%). To su prijesvega predstavnice dviju porodica - usnae (Lamiaceae) i titarke (Apiaceae). U biljci nastaju eterina

ulja u posebnim uljnim lijezdama, uljnim stanicama ili ljezdastim dlakama na povrini biljke. Eteri-no ulje pojedine biljke nije kemijski jedinstven spoj, ve je to smjesa vie razliitih spojeva. Tako su unekim uljima pronali i vie od 50 razliitih spojeva.

Sve ljekovite biljke s eterinim uljima imaju sljedea zajednika ljekovita svojstva:

- djeluju protiv raznih upala, a pritom vie ili manje nadrauju kou;

olakavaju iskaljavanje;

- ublauju greve u probavnim organima;

pospjeuju izluivanje mokrae;

potiu rad eluca, crijeva, unog mjehura i jetre.

Ljekovite biljke s eterinim uljima spreavaju razvoj tetnih bakterija, a moda i virusa. Uz to mo-ramo posebno naglasiti da eterino ulje spreava razvoj uzronika zaraznih bolesti, ali to ne znai daih i unitava.

Flavonoidi

U opisima ljekovitih tvari mnogih ljekovitih biljaka susreemo izraz flavonoidi (flavoni). To je zajed-niko ime brojnih tvari koje imaju slinu osnovnu kemijsku gradu. Djelovanje ljekovitih biljaka koje

sadre flavonoide veoma je teko tono odrediti jer to ovisi o vrsti i koliini flavonoida, prisutnih udotinoj biljci.

Kemijska i fizika svojstva tih tvari vrlo su razliita, stoga kod takvih biljaka zapaamo i raznoli-kost u djelovanju. Ipak, moemo navesti tri ira podruja djelovanja flavonoida. Biljke s flavonoidimaili njihove ekstrakte esto upotrebljavamo u lijeenju kapilara (najtanjih krvnih ilica), koje bez povo-da pucaju, nekih smetnji u radu srca i krvotoka te za ublaavanje greva u probavnim organima. Nemasumnje, flavonoidi jako potpomau sveukupno djelovanje veine ljekovitih biljaka koje ih sadre kao

popratne ljekovite tvari, a primjer takve biljke je glog.

TaniniU farmaceutskom smislu rijetanini oznaava biljne tvari, koje lako veu bjelanevine koe ili sluznica,te ih ine vrstima, netopljivima i time otpornijima. To svojstvo je i osnova njihova ljekovitog djelova-nja - na ozlijeenoj koi ili sluznici unitavaju podlogu na kojoj bi se mogle razmnaati tetne bakterije.Prije svega koriste se takve biljke u kojih su tanini glavne ljekovite tvari (primjerice, petoprsta, borovni-ca), ali i one, kod kojih su tanini samo kao popratne ljekovite tvari. Meutim, poznate su i takve ljeko-vite biljke u kojih tanini nisu poeljni, nadrauju eludac, pa su i tetni (primjerice, medvjetka).

Biljke, koje su bogate taninima, najee koristimo kao pripravke za grgljanje kod angine, za ispi-ranje usta kod upale desni, kao obloge za razne rane, (primjerice, kadulja i stolisnik), protiv gljivi nih

infekcija.

17


18/172

Glikozidi

Glikozidi su prilino este biljne tvari. Njihov kemijski sastav a i ljekovita svojstva vrlo su raznoliki pa stoga

u opisu ljekovitih tvari pojedinih biljaka ne navodimo o kojoj se vrsti glikozida radi. U strunoj literaturi ime

glikozidi oznauje organske spojeve odreenog sastava pa to ime upotrebljavamo i u ovoj knjizi. Za-

jedniko svojstvo svih glikozida je da se kod hidrolize (razgradnja molekula uzimanjem vode) raspadaju na

eerni i neeerni dio, koji se zove aglikon (to isto vrijedi i za neke tanine, flavonoide i saponine!).

Upravo taj aglikon odreuje ljekovita svojstva pojedinih glikozida. Medu najpoznatije glikozide

spadaju oni u naprstka (Digitalis), s djelovanjem na srce, zatim u korijenu jaglaca koji odstranjuju sluzi,

u kori krkavine koji djeluju kao sredstvo za ienje.Tako raznolika ljekovita svojstva ukazuju na razno-

vrsnost djelovanja glikozidnih ljekovitih tvari.

Kremina (silicijska) kiselina

Mnoge preslice, otrolisti, trave i druge biljke uzimaju iz tla znatne koliine kremine kiseline i ugra-

uju je u staninu stijenku ili u protoplazmu. Najee se u biljkama ne nalazi ista kremina kiselina

venjezine soli (silikati). Neki su silikati topljivi u vodi. Atomi, sastavni dijelovi kremi ne kiseline, ta-koer su neophodni u izgradnji ovjejeg tijela (prvenstveno vezivnog tkiva, koe, noktiju, kose). Lje-

kovite biljke s kreminom kiselinom lijee razliita oboljenja tih organa, ako su nastala kao posljedica

pomanjkanja kremine kiseline u normalnoj prehrani. U ljekovite svrhe esto se koristi poljska preslica

i to unutarnjom primjenom u obliku ajeva i vanjskom, za grgljanje, ispiranje usne upljine.

Saponini

Saponini su biljne tvari koje se u vodi jako pjene, uzrokuju stvaranje uljne emulzije u vodi i djeluju he-

molitiki (oteuju crvena krvna zrnca, tako da se iz njih izdvaja hemoglobin). Ljekovite biljke sa sa-

poninima nerijetko upotrebljavamo za odstranjivanje sluzi iz dinih organa kod upornog kalja. Zbogsposobnosti promjene napetosti povrine, saponini djeluju da vrsta sluz postane vie tekua, pa se lake

iskaljava. Saponini blago nadrauju eluanu sluznicu to izaziva refleksne podraaje ivaca koji

utjeu na luenje svih lijezda.

Brojne ljekovite biljke koje sadre saponine pospjeuju izluivanje vode iz tijela, pa se zato esto

koriste u takozvanim kurama za ienje krvi. Pomau i u lijeenju raznih konih promjena (neiste

koe) i reumatinih tegoba, a neke saponinske biljke utjeu na smanjenje oteklina i djeluju protiv raz-

nih upala. Saponini utjeu i na prihvaanje (resorpciju) drugih ljekovitih tvari iz ljekovitih pripravaka,

pa je ponekad i manja koliina odreene ljekovite tvari u zajednici sa saponinima vrlo djelotvorna.

Sluzi

U botaniko-farmakolokom smislu rijei, biljne sluzi su vrsta ugljikohidrata, koji u vodi jako bubre, pri

emu nastaje gusta, viskozna, i sluzasta tekuina. Gotovo svaka biljka sadri i sluzi, ali ih samo neke (npr.

crni sljez, lan, islandski liaj) imaju u dovoljnoj koliini da se mogu iskoritavati u ljekovite svrhe. Veina

sluzi onemoguuje ili ublauje tetne nadraaje. I u drugih ljekovitih biljaka sluzi imaju vanu ulogu jer

utjeu na djelovanje glavnih ljekovitih tvari. Sluzi se u tankom sloju raire po povrini sluznice te je zati-

uju od razliitih nadraujuih tvari ili ublauju njihov utjecaj. Biljne sluzi djeluju samo lokalno jer ih orga-

nizam ne prerauje. Njima moemo smiriti kaalj. Biljne sluzi djeluju i kao blaga sredstva za ienje jer

razrahljuju crijevni sadraj, bubre i zadravaju vodu u crijevima (kao npr. laneno sjeme).

18


19/172

Vitamini, minerali i elementi u tragovimaNabrajanjem najznaajnijih biljnih tvari koje susreemo u ljekovitim biljkama, ne smijemo propustititakozvane esencijalne tvari (neophodne u prehrani). U tu skupinu prvenstveno ubrajamo vitamine,neke minerale i elemente u tragovima. Te tvari su potrebne za izgradnju stanica i dijelova organizma,za izgradnju enzima i hormona i za pravilno odvijanje cjelokupne izmjene tvari. Potrebne su iznimnomale koliine tih tvari, ali bez njih ne bismo mogli ivjeti. Redovitu i dovoljnu opskrbu tim tvarima

osiguravamo biljnom ishranom (povre, voe). Veim koliinama vitamina, minerala i elemenata u tra-govima neke biljke ljekovito djeluju pri pomanjkanju tih tvari i smetnji u izmjeni tvari. Pripremomekstrakata, mineralne tvari, vitamini i elementi u tragovima djelomino prelaze u otopinu pa time znatnosudjeluju u ljekovitom djelovanju. Neke ljekovite biljke su vani izvori vitamina. Tako su npr. vitaminiglavna ljekovita tvar ipka i pasjeg trna.

19


20/172

PRIPREMA l NAIN PRIMJENELJEKOVITIH BILJAKA

UVOD

Slobodno moemo kazati da gotovo nitko vie ne sumnja u djelotvornost ljekovitih biljaka. Njihovaljekovita svojstva u znatnoj mjeri ovise o pravilnoj pripremi i primjeni. Iz listova, plodova i sjemenki,iz kore ili korijena moramo umjeno izvui to vie ljekovitih tvari, a da se one tim postupkom tomanje izmijene. Naravno, upotrebljavati valja samo prvorazredno pripremljene ljekovite biljke. Pot-rebno ih je kupovati u ljekarnama ili u posebnim, biljnim apotekama, kod strunjaka za ljekovite biljke.

Oni su osobno odgovorni za kvalitetu biljnog materijala koji prodaju. Ljekovite biljke moraju bitiispravno izraene i podlijeu sanitarnim propisima (u pogledu istoe), a moraju sadravati i odreenekoliine ljekovitih tvari. Naravno, svatko i sam moe sabirati ljekovite biljke, ali mora potovati ope uputeo sabiranju i suenju bilja iz strune literature.

Uspjeno lijeenje bolesti uvelike ovisi upravo o pravilno pripremljenim iscjedinama (ekstraktima)i tinkturama.

KAKO SE LIJEIMO NAPUCIMA LJEKOVITOG BILJANeki se lijekovi piju u obliku ljekovitih napitaka, pa dajemo pregled vrsta ljekovitih napitaka. Mehanizmitakvih napitaka su apsorbiranje u tijelu i rastavljanje na sastavnice koje krv raznosi po tijelu, pa one takostiu i tamo gdje se eli da djeluju. Za to vrijeme napitak se mijenja djelovanjem enzima i razliitih tjele-snih sokova, i to tako da moe koristiti tijelu. Ljekoviti napitci obino se uzimaju poslije jela, jer tada naj-manje podrauju sluznicu eluca. Napitak koji treba bre resorbirati, a sluznicu ne nadrauje prejako, trebauzimati ili neposredno ili pola sata prije jela. Da bi se nadraivanje sluznice jo smanjilo, treba piti dostatekuine. Ako je tekuina topla, nadraaj je manji a resorpcija lijeka bra.

Kad lijek obavi svoju zadau, tijelu vie nije potreban i ono ga izluuje disanjem, znojenjem, mok-

renjem i stolicom.Ako adsorpcija i eliminacija (izluivanje) lijeka ne funkcionira kako treba, lijek se nagomilava u

tijelu i moe izazvati teke posljedice. To se obino dogaa kada se lijek uzima dulje vrijeme, ali i kodjednokratnog uzimanja ako je doza lijeka prevelika.

POSTUPCI DOBIVANJA EKSTRAKATA IZ BILJA

Ekstrakcija ljekovitih sastojaka ljekovitog bilja najee se obavlja maceracijom. Za te se radove upotre-

bljavaju voda ili alkohol razne koncentracije.

20


21/172

MaceratiMaceracija je ekstrakcija ljekovitog bilja odreene usitnjenosti na obinoj temperaturi. Obavlja se

propisanim otapanjem jednom ili vie puta. Macerira se odreeno vrijeme, ee mukajui, u zatvo-renoj posudi. Poslije zavrene maceracije, tekuinu valja procijediti, ostatak preati, a ekstrakte pomi-

jeati. Poslije toga tekuinu ostaviti nekoliko dana na hladnom mjestu, zatienu od svjetlosti, jer semora izbistriti, pa zatim filtrirati i tada staviti u uporabu.

Tinkture su tekui, obojeni oblici lijekova dobiveni ekstrahiranjem ljekovitog bilja alkoholom raznekoncentracije. Ponekad se za pripremanje tinktura upotrebljavaju i ekstrakti biljaka, pogotovo u hitnim slu-ajevima: odreenu koliinu ranije pripremljenih ekstrakta razblai se potrebnom koliinom alkohola da

se dobije eljena koncentracija tinkture (20% ili 10%). Najee se koristi 40, 50 i 70-postotni alkohol,vodei rauna u kojoj se koncentraciji najbolje otapaju ljekoviti sastojci odreene biljke.

Obino se uzima jedan dio ljekovite biljke i 5 dijelova otapala (20-postotne tinkture). Od ljekovi-tih biljaka s jakim djelovanjem u apotekama se pripremaju tinkture i to tako da se jedan dio biljakaekstrahira s 10 dijelova otapala (10-postotne tinkture); te se tinkture izdaju i upotrebljavaju samo

prema lijenikom receptu i uputi! Veina tinktura primjenjuje se za unutranju upotrebu, najee uobliku kapljica, pogotovo onih s jakim djelovanjem.

Izrada ekstrakata: Propisno usitnjene i prosijane biljke staviti u staklenu posudu i preliti odre-enom koliinom otapala, poklopiti i drati na toplom 8-10 dana ee mijeajui. Poslije toga odliti,ostatak dobro iscijediti, obje tekuine pomijeati, ostaviti da se slegnu i izbistre, filtrirati kroz filter-

papir, razliti u boice, dobro zaepiti i drati na hladnom mjestu.

U nedostatku alkohola moe se koristiti odgovarajua kvalitetna rakija sa 40-50% etilnog alkohola.

Pripravci s vinomIma nekoliko naina izrade pripravaka ljekovitih napitaka:

1. Ljekovitu biljku namaemo u vinu 8 do 10 dana. Na primjer (lincuru) - sranik, matinjak (u

crvenome vinu), pa rumarin (u bijelome vinu), spori itd. Uzimamo vrhom punuajnu li

icusuhe ili pet liica svjee biljke na pola litre vina. Pijemo poslije jela.

2. Dvije ake svjee biljke (na primjer pelina, rumarina) namoimo u litri bijelog vina te staklenku drimo tri dana na suncu ili drugdje na toplome. Uzimamo po pola male aice (0,1 dl)2-3 puta na dan.

3. Ljekovitu biljku (jednaku koliinu kao gore) skuhamo u vinu. Mora kipjeti deset minuta. Pijemo dokje jo toplo. U obzir dolaze primjerice: anelika, odoljen (l gram), enjak (3-4 esna, nasjeckana, kuhamo u pola litre vina i pijemo po jednu au natate - za bubrege), ljupac, matinjak, perin (deset

pera s listovima stavimo u litru vina, dodamo dvije lice jabunog octa). Poslije deset minuta kuhanjadodamo jo 30 dag meda i kuhamo jo pet minuta. Jo vrue, procijedimo u staklenke.

Od ljekovitih biljaka prireuju se ljekovita vina (prvenstveno u narodnoj medicini). Osnova za taj lje-koviti napitak je suho vino (bez dodatnog eera), ali ne prejako. U njemu se namau ljekovite biljke.

Kad ljekovite tvari nakon desetak dana prijeu u vino, pije se iz malih aa (0,5 do l dl).

Kod kue se mogu pripremiti i ljekovita vina (vina medicata), koja se dobivaju mijeanjem tekuihili otapanjem krutih lijekova u vinu. Ljekovita vina uzimaju se na lice (cca 0,2 dl), likerske aice (0,2do 0,3 dl) ili manje ae (0,5 dl).

Medicinska ili ljekovita vina pripremaju se na razliite naine i koriste se u znanstvenoj i narodnojmedicini. To su tekui pripravci koji se izrauju mijeanjem ljekovitog bilja s vinom, otapanjem vrstihlijekova u vinu ili ekstrakcijom ljekovitih sastojaka maceracijom ljekovitog bilja u vinu. Ponekad jevinu potrebno prethodno oduzeti tanin; to se ini tako da se na svaku litru vina doda 10 grama vodene

otopine iste elatine (l dio na 9 dijelova vode).

21


22/172

Upotrebljava se najbolje bijelo suho vino, a ako ljekovite biljke sadre tanin bolje je upotrijebiticrno vino. Maceracija obino traje oko mjesec dana uz ee mukanje da se to potpunije izvuku lje-koviti sastojci ljekovitog bilja. Medicinska se vina moraju pripremati i uvati u staklenim posudama utamnom i hladnom prostoru.

Ljekovita se ulja i masti najee izrauju digestijom biljaka i to u maslinovom ulju, u svinjskojmasti, maslacu, vosku, lanolinu i u drugim podlogama. Masnu je podlogu potrebno rastopiti na vode-

noj pari, a digestiju provesti u toploj vodi odre

ene temperature. Tvari koje lako hlape, kao to su ete-rina ulja i njihovi sastojci u mirisnom bilju, dodaju se na kraju kad se rastopljena masa napola ohladi.Masti moraju biti svjee, neueene! Ljekovite se masti izrauju u emajliranim, staklenim ili porculan-skim posudama i uvaju se dobro zatvorene na hladnom i tamnom mjestu!

Doziranje ljekovitog bilja ovisi o kemijskom sastavu biljke, o njezinom farmakodinamikomdjelovanju, o terapijskoj svrsi i o bolesniku. Doza je odreena koliina lijeka (pripravka) koju valja uzetiodjednom ili tijekom dana. Maksimalna doza je najvea koliina lijeka koja se moe podnijeti bez zna-kova nepodnoljivosti i poetnog otrovanja; minimalna je doza najmanja koliina lijeka kojom se

postie odreeno ljekovito djelovanje; srednja ili terapijska doza nalazi se izmeu maksimalne i mini-malne i predstavlja koliinu lijeka kojom se postie najbolje djelovanje.

Suhe se biljke doziraju u gramima, a kada treba mjeriti male koliine, onda se naj

ee pripravak uzi-ma u kapima (ili mililitrima). Na doziranje ljekovitih pripravaka utjeu mnogi faktori, o emu treba stro-

go voditi rauna, pa je radi toga neophodno za precizno mjerenje a za kvalitetnu pripremu potrebno na-baviti elektroniku vagu s preciznou mjerenja 1-2 g. Grubo mjerenje suhih biljaka se ne preporua, a donabave precizne vage, kao priblina, vrlo gruba mjera, uzima se 3 puta jedna liica to je 6-9 grama (korei korijeni), a 2-5 grama (cvjetova i listova). Iz ove ilustracije vidljiva je vanost preciznog vaganja.

Potrebno je voditi rauna o individualnoj preosjetljivosti nekih osoba na odreene biljne ljekovite pri-pravke, uzevi u obzir spol, stanje uhranjenosti, teinu bolesti, razna fizioloka stanja (menstruacija, tru-dnoa) i dr. Gorki se lijekovi uzimaju prije jela! Kao ni pia, tako se ni lijekovi ne smiju naglo, odjednom

popiti, nego postupno, polako, u vie malih doza da ne bi opteretili eludac i da bi lijek bolje djelovao.

Nain primjene tinktura

Tinkture ili kapljice su ekstrakti ljekovitih biljaka koji se mogu koristiti unutarnjom (kapljice na kocki e-era ili razrijeene u vodi) ili vanjskom primjenom - za ispiranje, grgljanje, obloge ili utrljavanje masaom.

Tinktura se smatra najprikladnijim oblikom lijeka, jer se lako dozira u kapljicama. Zato se tink-ture prave s alkoholom, a ako se razrjeuju vodom, neposredno prije uporabe ukapaju se u au s malovode ili na kocku eera. Kod tzv. unutarnje uporabe, pojedinana doza slabije tinkture iznosi obinol do 2 mililitra, odnosno 20-40 kapi, a ako je tinktura jaa, samo 10-30 kapi.

Spoznaje o vinu i djelovanju alkohola

Iz medicine je poznato da ovjek moe popiti 1g alkohola na kilogram teine dnevno bezposljedica po zdravlje. Tako primljeni gram alkohola koji oksidira u tijelu oslobaa energiju od7 cal, to znai da ovjek teine od oko 80 kg i izloen fizikim naporima dnevno moe popiti

jednu butelju vina (0,75 l itre vina), uz normalnu prehranu.

Za onoga tko se ne izlae fizikom radu bit e dovoljno 3 dl vina, a za mladog ovjeka i ene 2 dl. l dl vina oslobaa 60-100 kalorija (ovisno o postotku alkohola).

Vrijeme, nain uzimanja i drugi imbenici, primjerice uzimanje hrane, mogu utjecati na reak

ciju organizma.

22


23/172

Vino za vrijeme objeda pomae u probavi jer njegove kiseline dostiu kiselost elu anog sokaph 2,0-2,5.

Vino ne sadrava znaajne koliine vitamina.

Crno vino dobro je za zdravlje, ono, naime, kako su istraivanja pokazala, smanjuje rizik odsranih bolesti jer sadri odreene ljekovite supstance.

Spoznaje su dobivene u strunim istraivanjima ranih devedesetih, kad je ustanovljeno kako Fran-cuzi imaju neobjanjivo mali broj umrlih od kardiovaskularnih bolesti.

Zato su poeli analizirati nain prehrane prosjenog Francuza, i otkrili da je njihov jelovnik zapra-vo bogat masnoama, to bi trebalo pridonijeti veem riziku.

U analizu su bili ukljueni i ostali imbenici kao to su primjerice puenje, stres i tjelovjeba, nonita nije moglo objasniti taj paradoks. Tada se pristupilo detaljnijoj analizi jelovnika i primijeeno jeda prosjeni Francuz godinje popije oko 60 litara vina, i to veinom crnog, a za usporedbu prosjeniAmerikanac samo 15 litara vina godinje. Zato se jednostavno nametnuo odgovor kako crno vinotiti Francuze.

Tada su se mnoge ozbiljne studije poele baviti tim problemom i dolo se do zakljuka kako crno vi-no, u umjerenim koliinama, poveava razinu zatitnog, HDL kolesterola, a smanjuje razinu LDL kole-sterola, (tzv. loeg kolesterola), te to je vrlo vano, smanjuje stvaranje krvnih ugruaka koji prijete zatva-ranju arterija te tako mogu dovesti do ozbiljnih poremeaja kao to su infarkt srca, mozga itd.

Neko se vrijeme mislilo da je alkohol taj vani, zatitni sastojak vina, ali alkohol sadrava i bijelovino, a opet nema tako znaajan uinak.

Danas se zna da zatitni efekt imaju tanini, kompleksne molekule koje su snani antioksidans, asadrava ih u veoj koliini crno vino i sok od crnog groa. Idui mogui mehanizam moe se zahva-liti tvari resveratrolu, naenoj posebno u crnom mukatnom grou, koju sadrava koica crnoggroa, a koja smanjuje sljepljivanje trombocita i stvaranje krvnog ugruka.

Crno vino sadrava samo 5 miligrama te tvari po litri, pa sada ostaje na znanstvenicima teak posaoda je pokuaju koncentrirati. Zasad ostaje preporuka o pijenju 1-2 ae dnevno! (mukarci do 3 dl, amlade osobe i ene do 2 dl).

Tu valja napomenuti i da je pijenje uvijek preporuljivije s pripravcima ljekovitog bilja.

Groe je na 6. mjestu po svojoj antioksidacijskoj djelotvornosti, izmeu sveg voa i povra!

Spoznaje o estokim alkoholnim piima (sa sadrajem 40-45% alkohola)

Prema analogiji spoznaje o vinu (s 10-12% alkohola) evidentno je da ovjek teine od oko 80 kg i iz-loen fizikim naporima dnevno moe popiti alkoholnog pia sa 45% alkohola do 1,5 dl, uz normal-

nu prehranu (3 x 0,5dl).

Za onoga tko se ne izlae fizikom radu bit e dovoljno 0,8 dl alkoholnog pia, a za ene 0,5 dlalkoholnog pia.

l dl estokog alkoholnog pia oslobaa 300-350 kalorija.

vrijeme, nain uzimanja i drugi imbenici, pri uzimanju hrane, mogu utjecati na reakciju organizma.

prije objeda alkoholno pie pomae u probavi jer potie nastajanje eluanog soka, a time olakava procese probavljanja.

Ovdje moramo naglasiti da se specijalne ljekovite biljne rakije i vina odavno koriste u primjeni

upravo zbog znaajnog djelovanja na odreene procese u organizmu.

23


24/172

itatelju ove knjige posebno skreem panju da koritenje pripravka ljekovitog bilja u vinu irakijama iznad spomenutih granica moe prouzroiti tetne posljedice koje su itekako poznate i vid-ljive u svakodnevnom ivotu.

l VINO JE LIJEKOvo poglavlje ima namjenu da pokae i sve dobre i ljekovite osobine vina uz napomenu da je potreb-

no umjereno piti, a to je u dnevnim koliinama koje su ograniene na 4 decilitra vina za mukarce i3 decilitra za ene.

NAJVANIJI SASTOJCI VINATvar Djelovanje

Vitamini

Vitamin B1 Upravlja metabolizmom ugljikohidrata

Vitamin B2 Pomae pri izbacivanju otrovnih tvari iz jetre

Vitamin B6 Sudjeluje u metabolizmu masti; potie stvaranje krvi iantitijela; spreava ovapnjenje ila

Vitamin B12 Vaan za stvaranje krvi (nalazi se samo u crnom vinu)

Vitamin C Stabilizira koliinu hormona, pomae pri stvaranju izgruavanju krvi; potie rad nadbubrene lijezde

Polifenoli

Rezveratol Spreava upale arterija

Kvercetin Razrjeduje krv, titi od raka

Epikatehin titi od raka

Katehin Poboljava sposobnost protjecanja krvi

Minerali i elementi u tragovima

eljezo Sudjeluje u stvaranju krvi

Jod Regulira rad titnjae

Kalij Vaan je za upravljanje radom miia

Kalcij Jaa kosti i zube

Bakar Potreban je za obnavljanje pigmenta, za jaanje imunolokogsustava i djelovanje ivanog sustava

Magnezij Spreava smetnje neurovegetativnog sustava

Natrij Regulira koliinu vode i odrava ravnomjernu koliinukiselina i luina u tijelu

24


25/172

Energetske i hranjive vrijednosti vina

Bijelo vino Suho Polusuho Slatko Odabrano Mladovino

Energija 68 kcal/ 70 kcal/ 72 kcal/ 90 kcal/ 78 kcal/

264 kl 293 U 301 kl 376 kl 326 klBjelanevine 0,1 g 0,1 g 0,1 g 0,1 g 0,1 gUgljikohidrati 0,5 g 2,0 g 3,0 g 5,5 g 2,6 g

Monosaharidi /disaharidi 0,5 g 2,0 g 3,0 g 5,5 g 2,6 gVoda 88,5 g 87,0 g 86,5 g 83,5 g 93,2 g

Alkohol 9,5 g 8,5 g 8,0 g 9,5 g 4g

Minerali ielementi utragovima 03 g 0,3 g 0,3 g 0,3 g 0,2 gNatrij 3 mg 3 mg 2 mg 5 mg 3 mg

Kalij 80 mg 88 mg 82 mg 88 mg 100 mg

Kalcij 9 mg 10 mg 9 mg 14 mg 10 mg

Magnezij 9 mg 10 mg 10 mg 9 mg 8 mg

Fosfat 15 mg 8 mg 15 mg 8 mg 10 mg

eljezo 0,6 mg 0,6 mg 0,6 mg 0,6 mg 0,4 mg

Cink trag. trag. trag. trag. trag.

Bakar trag. trag. trag. trag. trag.

Selen trag. trag. trag. trag. trag.

Vitamini

Tijamin u trag. u trag. u trag. u trag. 0,01 mg

Riboflavin 0,01 mg 0,01 mg 0,01 mg 0,01 mg 0,01 mg

Vitamin B6 0,02 mg 0,01 mg 0,01 mg 0,01 mg 0,01 mg

Folna kiselina u trag. u trag. u trag. u trag. u trag.

Vitamin C 0,05 mg 0,05 mg 0,03 mg 0,05 mg 1 mg

Sastav vina je sljedeiJedna litra vina (vidljivo iz tablice) prosjeno sadri 850 grama vode, katkada malo neprovrela eera, 60 do100 grama etilnog alkohola, malo glicerina, kiseline, trijeslovine ili tanin (crno vino), vitamine, polifenole

i flavonoide. Osim toga, u jednoj litri bijelog vina ima 20 do 130 miligrama metilnog alkohola, a u

25


26/172

crnom vinu 50 do 250 miligrama. Tu, obino otrovnu tvar u vinu, neutralizira svojim djelovanjemetilni alkohol.

Prednosti umjerenog uivanja alkohola su:

Zaprobavu

Pojaano lu

enje sline i enzima. Tako se poti

e tek i poboljava cirkulacija u probavnim organima.Ubrzavaju se razgradnja hrane i primanje hranjivih tvari. Probava se, openito, poboljava.

Za disanje

Sire se krvne ile organa za disanje. Poveava se koliina udahnuta zraka.

Za srce i krvotok

ire se krvne ile, pojaava se protok krvi kroz srce. Smanjuje se opasnost od krvnih ugruaka, avino pozitivno djeluje i na krvni tlak.

Za miie

Sire se krvne ile i u miiima, to pojaava njihovu sposobnost.

Na koi

Pojaana prokrvljenost, jaa otpornost stanica koe, daje osjeaj topline, a ten postaje ruiast.Na

spolne lijezde

Potie se rad spolnih lijezda i smanjuje smetnje.

Za bubrege, mjehur i jetru

Uslijed pojaane prokrvljenosti ti organi bolje rade i jae izluuju otrovne tvari.

Za mozak

Spreava se slabljenje rada mozga. Opskrba kisikom znatno se poveava, a tako se poveava i spo-sobnost misaonog sustava.

Istraivanja su ukazala na posebnu vanost polifenola. Kod vina polifenoli potjeu iz ljuske, koticai peteljki grozdova. Polifenoli su, ustvari, imunoloki sustav vinove loze, a alkohol u vinu potie pri-manje korisnih polifenola putem naih crijeva. Polifenolske veze mogu pri dozrijevanju izazvati kemij-sku reakciju. Tako one odreuju boju, miris i okus pojedine sorte vina.

Velika vanost polifenola u vinu je njegovo djelovanje kao oksidansa. Polifenoli u stanicama tijelaspreavaju neeljene i opasne reakcije kisika koje uzrokuju nastanak niza bolesti. Takvim reakcijamakisika nastaju tetni slobodni radikali - molekule kojima nedostaje jedan elektron. Radikali ga nasto-

je uzeti negdje drugdje u tijelu te tako izazivaju prave lanane reakcije. Struktura stanice oteuje se dje-lovanjem slobodnih radikala.

Suvremena medicina polazi od toga da su lanane reakcije, izazvane slobodnim radikalima, odgo-vorne za nastajanje sranih bolesti i raka i prerano starenje tjelesnog sustava. Za nastajanje slobodnih

26


27/172

radikala odgovorni su mnogi otrovi iz okolia, zarazne bolesti, cigaretni dim i radioaktivna zraenja.

Vitamini, koji se nalaze u vinu, takoer djeluju kao antioksidansi a osobito tako djeluju vitaminiE, C i beta karoten te kemijski element selen. U usporedbi s voem, povrem i sokovima, vino sadri

poznatu veliku etvorku: rezveratol, kvercetin, katehin i epikatehin.

Rezveratol je prirodni sastojak vina koji spreava napad gljivica. Nalazi se u bijelom i neto vie ucrnom vinu. Rezveratol je tvar u vinu zbog koje ono od davnina ima najve i ljekoviti uinak. Osim

toga rezveratol sniava tetni kolesterol u krvi, a poveava korisni kolesterol, smanjuje opasnost nasta-janja krvnih ugruaka i titi od upala unutranjih stijenki arterija.

Kvercetin je polifenol koji takoer djeluje kao antioksidans i tako titi od slobodnih radikala.Kvaeve gljivice u vinu pretvaraju kvercetin u oblik koji se vrlo dobro apsorbira u organizmu, zaustav-lja rak i potie protok krvi kroz tijelo.

Epikatehin se u amerikim istraivakim laboratorijima godinama ispitivao i provjeravao. Doka-zano je da je antioksidans i da djeluje protiv raka. U vinu se nalazi u razmjerno velikim koliinama.

Katehin se u vinu nalazi u velikoj koliini. Takoer je antioksidans i spreava nastajanje krvnihugruaka.

KOLIKO SMIJEMO POPITI

Vrlo je vano da pouzdano utvrdimo dnevnu dozu prema medicinskim kriterijima i to:

A) Francuska medicinska akademija smatra da je dnevna koliina alkohola (doza) koju svaki ovjekbez opasnosti smije popiti po l gram na kilogram tjelesne teine. To bi za mukarca teka 75 kilograma(znai 75 g alkohola) iznosilo skoro jednu litru vina s oko 11 posto alkohola.

B) Lijenici u SAD-u i Njemakoj ne preporuuju na dan vie od 20 grama istog alkohola za

ene i 30 grama za mukarce. To kod prosjenog sadraja alkohola od deset do jedanaest posto iznosina dan oko dvije aice od l dl vina za ene i tri aice od l dl vina za mukarce.

C) Britansko ministarstvo zdravlja dalo je slubena pravila o uivanju alkoholnih pia pod nazivom Sensible Drinking - Guidelines. U tim pravilima navedena je koliina koja daje zdravstvene prednosti i ne treba se bojati negativnoga djelovanja. To je 24 grama alkohola na dan za ene i 32 gramaza mukarce. Za vino s 11-12 % udjelom alkohola ta je koliina oko 2,5-3 dl na dan za ene, te oko 4dl na dan (2 ae) za mukarce. Te vrijednosti poivaju na najnovijim znanstvenim spoznajama aobjavljene su 1995. godine. To su potpuno sigurne doze alkohola.

Kao to je vidljivo iz zadnja dva (B i C) miljenja medicinske struke ipak postoji bitna razlika (uodnosu na A).

Preporuka autora je da va izbor bude manja dnevna doza, ali ako ne smijete piti vino iz zdravstve-nih razloga u daljem tekstu te razloge navodimo (temeljem medicinskih indikacija):

- Alkohol je otrov za djecu! Djeci ga ne preporuujem.

- Trudnice bi se takoer trebale odrei pijenja alkohola. U neroena djeteta mogu jo u majinutijelu nastati duevna i tjelesna oteenja ako majka tijekom trudnoe pije alkohol. Isto vai i tijekomdojenja.

- Osoba koja boluje od ira na elucu ili dvanaesniku ne bi trebala piti vino. Postoji opasnostda se pod utjecajem vinske kiseline bolest jo pogora.

- Kod upale guterae (pankreatitisa) ili upale jetre vino je potpuno zabranjeno.

27


28/172

- Osobi koja boluje od hemoroida crno vino moe pod odreenim uvjetima pogorati tegobe.Crno vino utjee na proirenje krvnih ila.

Pri pojaanu radu titne lijezde alkohol je, dakle i vino, u osnovi zabranjeno. Razlog: alkohol,koji dodatno utjee na rad titnjae, mogao bi izazvati jako lupanje srca.

Osobe koje boluju od uloga (gihta) ne bi trebale piti ni ampanjac ni crno vino. Ta alkoholnapia mogu izazvati bolne napadaje.

- Visoki krvni tlak moe biti posljedica prevelikog uzimanja alkohola. Umjereno pijenje vina sniava krvni tlak!

Metoda prorauna % vol. u grame alkohola u alkoholnim piimaVolumni postoci su najee upotrebljavana jedinica za izraavanje koliine alkohola u alkoholnim pi-ima, a proraun na teinske postotke dat je u ovom tekstu po odreenoj formuli. Teinski postoci nisuuobiajeni u alkoholnim piima.

Na naljepnici napitka uvijek se navodi podatak o volumnom udjelu (postotku) alkohola (% vol.) .

Koliina popijena alkohola u jednom kilogramu (l litri) vina izra

unava se tako da se koli

ina popije-na vina pomnoi s volumnim udjelom alkohola, a taj se rezultat pomnoi sa 0,8 specifinom teinom

alkohola.

Primjer: l litra vina (1000 grama) s volumnim udjelom alkohola 11% vol. sadri 1000 x 0,11 x0,8 = 88 grama alkohola.

Metoda izraunavanja koliine alkohola u krviKoliina alkohola u krvi (u promilima) dobije se dijeljenjem desetorostruke popijene koliine alkoho-

la sa sedmerostrukom (u mukaraca), odnosno esterostrukom tjelesnom teinom (u ena).

Primjer: l litra vina s volumnim udjelom alkohola od 11% sadri 88 grama istog alkohola. Zamukarca mase 70 kg promili se izraunavaju tako da 88 dijelimo s umnokom brojeva 70 x 0,7 odnos-no 49. Za enu iste mase 88 dijelimo umnokom brojeva 70 x 0,6, odnosno 42. Rezultat: mukaracima 1.795 promila, a ena 2.095 promila alkohola u krvi.

Ostale primjere po ovim formulama moete izraunati sami, a time ovisno o vaim uvjetima (vrstapia, sadraj alkohola, teina tijela, spol) kako bi ustanovili vama odgovarajuu koncentraciju alkohola(u promilima) u krvi.

28


29/172

O BILJKAMA - OPIS, PRIPREMA ZA UPORABU, RECEPTI

UVODNE NAPOMENE

Ovaj dio knjige ima namjeru da ukae itatelju na osobine ezdesetak navedenih biljaka, a posebice daistakne njihovo specifino zdravstveno-ljekovito djelovanje i to prvenstveno u preventivne svrhe, ili kod

eventualno rano primijeenih simptoma odreenih bolesti.

Tu valja posebno istai ulogu fitoterapeuta koji su esto struno educirani lijenici i farmakolozi,

te koji kod lijeenja biljem koriste medicinsku dijagnostiku i njene rezultate, a tek tada pristupaju

fitoterapiji.

Klasini nekadanji fitoterapeuti (travari) polako ali sigurno odlaze u povijest.

Napretkom medicinske dijagnostike, kao i dobrim poznavanjem kemizma djelovanja prirodnih sas-

tojaka, sve je vei trend u svijetu primjena biljaka u medicinskom tretmanu bolesti u kombinaciji s

klasinim lijekovima.

Postavlja se pitanje: zato se svi napitci ne daju u obliku ajeva? I zato se koristi vino, rakija (alko-

holne otopine), ulje, mast, maslac i slino?

Odgovori na ta pitanja lee uglavnom u dva razloga:

1. Topivost ljekovitih tvari je uvijek bolja u otopinama s alkoholom (10-70%), a najee se kori

ste upravo vino i rakija, i to pri temperaturama do 30C.

2. Za pripremu ajeva od ljekovitog bilja est je sluaj da, povienje temperature vode iznad 40C,

utjee na pojedine kemijske sastojke, tako da se gube ljekovite tvari.

3. Temeljem stoljetnog farmakolokog iskustva pouzdano se zna da neki spojevi nisu topivi u vodipa su za njihovu ekstrakciju iz bilja potrebne alkoholne otopine ili masti. (Primjer je rudbekija

koja je nepodesna za aj ali je upotrebljiva u alkoholnim otopinama).

Tu treba naglasiti da alkoholne otopine imaju niz prednosti pred vodenim otopinama - ajevima,

a posebice to se tie uvanja, manipulacije, doziranja i pouzdanosti.

U ovom dijelu knjige nastojalo se dati niz primijenjivih recepata za razne bolesti i to u dvije grupe. Re-

cepti R s vinom uz gotovo svaku biljku i recepti KP s rakijom ili alkoholom, dok je manji broj rece-

pata s uljem, masti i maslecem naveden iz razloga, to predstavljaju najvie koritene recepte s tom biljkom.

Skreem panju itateljima da su u ovoj knjizi precizno uz svaku biljku navedeni ljekoviti dijelo-

vi biljke koji se koriste za izradu odreenog pripravka, a samo u vrlo malom broju biljaka navedenim

u ovoj knjizi se koriste razliiti dijelovi (primjerice: sjeme i korijen - anelika), ali uz napomenu da se

to vidi i iz samog recepta.

Osim toga, i proizvoai ljekovitog bilja uvijek navode koriteni dio biljke (korijen, plod, list), a

pored toga ukoliko postoje alternative (primjerice korijen ili cvijet), trgovci biljem e vas svakako upi-

tati koji dio biljke elite.

Ukoliko se odluite sami prireivati odreene, a prije svega jednostavnije travarice, predlaemo

vam da napravite prva dva koraka (nakon to ste nabavili vagu i ambalau):

29


30/172

1. korak: nabavka baze

O izboru baze napisano je cijelo poglavlje, pa stoga nabavite kvalitetnu rakiju koja ispunjava navedene uvjete u tom poglavlju. Nastojte da to bude 2 puta destilirana rakija. Predvidiva cijena l l je3-4 eura.

2. korak: nabavka ljekovitog bilja

Kvalitetno bilje nabavite samo u provjerenom duanu ljekovitog bilja.

Ukoliko kupujete 10 vrsta bilja oekujte cijenu 10-12 eura za 10 paketia s 40-50 g bilja od svake vrste.

Iz recepta je vidljivo da je jedan paketi(cca 40 g) bilja dovoljan za jednu mjeavinu, pa prema to-

me cijena bilja za jednu mjeavinu (preraunato na l litru travarice) je priblino jedan euro.

Da bismo to postigli, potrebno je kupiti prema prethodnim popisima izabranih smjesa odgovara-

juu koliinu bilja, a u cilju da nam to manje bilja ostane neiskoriteno.

Meutim, ako nam i ostane, neiskoriteno bilje moemo koristiti i nakon nekoliko mjeseci, ako je

dobro uskladiteno (zatvoreno, na hladnom i bez vlage).

Da bismo pripremili mjeavine ljekovitog bilja, recimo 2 vrste travarice (za po 2 x 2,5 litre lozovae),

tj. odvagali 20-25 biljaka (manje sloene travarice), potrebno nam je 20-30 min. slobodnog vremena.Da si sami s uitkom napravimo omiljenu travaricu, izaberemo odreenu vrstu, prema provjerenimreceptima iz ove knjige.

I na kraju, stvarna cijena nae travarice bit e uz spomenute trokove od 4-5 eura, a sve komercijalne

travarice su 2-3 puta skuplje. O okusima da i ne govorimo.

LJEKOVITE BILJKE l NJIHOVE OSOBINE TE RECEPTI ZA

IZRADU LJEKOVITIH PRIPRAVAKA

Vinova loza (Vitis Vinifera L.)

Ljekoviti dijelovi biljke

Upotrebljavaju se u prvom redu plodovi, a za ljekovite svrhe i cvjetovi, listovi i vitice. Miris i okusgroa je toliko mnogostran koliko ima odlika. Cvjetovi imaju posebno ugodan miris. Ljekovite idjelotvorne tvari i ljekovito djelovanje toliko je razliito da ga treba nabrojiti prema vrstama.

Ljekovite i djelotvorne tvari

Listovi i vitice vinove loze uz tanin sadre: vinsku, jabunu i jantarnu kiselinu, vosak, eer imineralne tvari, te razne komplicirane organske spojeve. Listovi vinove loze (Folia Vitis vinifera) pri-mijenjuju se u pukoj medicini, a veoma su cijenjeni kao lijek protiv reume, gihta, povraanja i krva-

vog ispljuvka.

30


31/172

Zrelo svjee groe sadri daleko vie nego listovi, tanin, vinsku, jabunu i jantarsku kiselinu,

mineralne tvari, razne komplicirane organske spojeve, a od svega najobilnije groani eer i razne vita-

mine. Groe se preporua onima koji se oporavljaju od bolesti, jer ono stvara krv, jaa, izgrauje tkivo

i veoma je ukusno. Iako se ovjek osjea zdravim, trebalo bi da se svaku godinu podvrgne kuri ienja

krvi, pogotovu kuri s groem.

Kod postojanja jaih sranih bolesti ili kod smetnji u optoku krvi, jednako tako nastupa pobolj-

anje zdravstvenog stanja, no tada kura mora trajati dulje vrijeme, a poduzima se samo pod lijenikimnadzorom.

Svjei groani sok: Bezalkoholni grodani sok moe se takoer upotrijebiti za grodanu kuru. On

dovodi tijelu najvee koliine vitamina (A, B i C) i mineralnih tvari. Svjeim ili pasteriziranim gro-

ljekovito bilje u vinu i rakiji

Documents