Asıl alt başlık stilini düzenlemek için tıklatın

26.06.0 9

TUBİTAK BİDEBYİBO ÖĞRETMENLERİ

FEN ve TEKNOLOJİ-FİZİK,KİMYA,BİYOLOJİ-MATEMATİK ÖĞRETMENLERİ

PROJE DANIŞMANLIĞI ÇALIŞTAYI ÇALIŞTAY 2009-1

İLKÖĞRETİMDE DOĞAL BELİRTEÇLER

KULLANILARAK ASİT ve BAZLARIN BELİRLENMESİ

GRUP:İNDİKATÖRMustafa ORDUERİ

Aysun ÇELEBİArzu BULUT

26.06.0 9 • Asitler, suda eridiğinde hidrojen iyonları (H+) üreten

maddelerdir.

• Suda iyonlaştıklarında ortama OH- (hidroksit) iyonu verebilen maddelere verilen isimdir [1].

ASİTLER ve BAZLAR

26.06.0 9

ASİTLER ve KULLAN IM ALAN LARI

26.06.0 9

BELLİ BAŞLI ASİTLER

Hidroklorik asit HCI Tuz ruhu

Nitrik asit HNO3 Kezzap

Karbonik asit H2CO3 Gazoz, kola

Sülfürik asit H2SO4 Akülerde 

Formik asit HCOOH Karınca

Asetik asit CH3COOH Limon

Malik asit   C4H6O5 Elma

Askorbit asit   C6H8O6 C vitamini

26.06.0 9

ASİTLERİN ÖZELLİKLERİ

• Asitlerin sulu çözeltileri elektrik akımını iletir.• PH cetvelinde 0-7 arasındadır.• Mavi turnusol kağıdını kırmızı rengine çevirirler.• Metallerle tepkimeye girerek H2 gazı açığa

çıkartırlar.• Suda çözüldükleri zamanki iyonlaşma

miktarlarına göre ikiye ayrılırlar;• Kuvvetli (tamamen iyonlaşmış) asitler

(örn:HCl)• Zayıf(tamamen iyonlaşmamış) asitler

(örneğin: CH3COOH)

26.06.0 9

BELLİ BAŞLI BAZLARBazlar Formülü Kullanım

Yeri

Amonyak NH3 Gübre yapımı

Sodyum hidroksit

NaOH Sabun yapımı

Sodyum bikorbonat

NaHCO3 Cam ve gübre yapımı

26.06.0 9

BAZLARIN ÖZELLİKLERİ

• Sulu çözeltilerde OH- iyonu verirler.• Tatları acıdır.• Sudaki çözeltileri elektriği iletir.• PH cetvelinde 7 ile 14 arasındadır.• Turnusol kağıdını kırmızı renkten maviye çevirirler.• Ele kayganlık hissi verirler.• Suda iyonlaşabilirler.• Asitlerle tepkimeye girdiklerinde tuz ve su oluştururlar.• Sulu çözeltileri elektriği iletir.

26.06.0 9

DİKKAT: Asit kızartır baz morartır.

26.06.0 9

9

İndikatörler, sulu çözeltide ortamın pH’sına göre renk değiştiren maddelerdir. Bu grup bileşikler sentetik ya da doğal boyar maddeler olup asit ve baz renkleri birbirinden oldukça farklıdır. En bilinenleri fenolftalein ve metil oranj’dır.

indikatör

26.06.0 9

3. KULLAN ILAN MATERYALLER VE YÖN TEM3.1.KULLAN ILACAK MATERYALLER3.1.1.Kullanılacak bitkisel materyaller: kırmızı lahana , kuşburnu, gül yaprağı, çay, çilek, kırmızı soğan kabuğu, lavanta yaprağı, maydanoz , kiraz.

26.06.0 9

3.1.2. Kullanılan materyaller

• NaOH, HCl, süzgeç kağıdı, 25 adet deney tüpü, damlalık, 50 ml’lık 10 adet beher, tüplük, saat camı, havan, saf su, etil alkol, huni, 500 ml’lik 2 adet beher.

26.06.0 9

3.2. YÖN TEM3.2.1. Renk veren doğal indikatörlerin hazırlanması•Gül yaprağı toplandı, havanda dövüldü, etil alkolde çözülerek açık kahve tonlarında bir çözelti elde edildi.

•Birkaç tane kırmızı soğanın kabuğu soyularak havanda dövüldü, suda çözülerek kiremit kırmızısı tonlarında bir çözelti elde edildi.

26.06.0 9

.

• Maydanoz doğrandı, havanda dövüldü, saf suda çözüldü, süzülerek yeşil tonlarında bir çözelti elde edildi.

•15 gr kırmızı lahana alınarak havanda bulamaç haline getirildi, sıcak suda çözüldüğünde patlıcan moru renginde bir çözelti elde edildi.

26.06.0 9

• Kirazlar çekirdeklerinden ayrıldı, havanda dövüldü, saf suda çözülerek süzgeç kâğıdında süzüldü ve pembe renkte çözelti elde edildi.

•Çilek ayıklandı, havanda dövüldü, saf suda çözüldü süzgeç kâğıdından süzülerek pembe renkli çözelti elde edildi.

26.06.0 9

• Lavanta toplandı, saplarından ayıklandı, havanda etil alkol ve saf su eklenerek dövüldü. Mor lavanta önce yeşile sonra koyulaşarak kahverengine dönüştü, süzgeç kâğıdından süzülerek kahverengi renkte çözelti elde edildi.

•Demlenmiş bir bardak çay ve kuşburnu alınarak süzgeç kâğıdından süzüldü tavşan kanı renginde çözeltiler elde edildi.

26.06.0 9

Bu hazırlanan numuneleri kontrol etmek üzere:

• 2gr katı NaOH alınarak 500 ml’lik behere konuldu saf su eklenerek 500 ml’ye tamamlandı (0,1 M’lık kuvvetli baz çözeltisi hazırlandı).

• 4,23ml HCl alınarak 500 ml’lık behere konuldu saf suyla 500 ml’ye tamamlandı (0,1 M ‘lık kuvvetli asit çözeltisi hazırlandı).

26.06.0 9

• Hazırlanan NaOH çözeltisi baz diye adlandırılan,

HCl çözeltisi ise asit diye adlandırılan 9’ar

Deney tüpüne eşit miktarda aktarıldı.

•9 adet bitki özütlerinden oluşturulan çözeltilerden sırasıyla asit baz çiftlerine pipet yardımıyla damlatıldı renk değişimi gözlendi.

26.06.0 9

26.06.0 9

26.06.0 9

26.06.0 9

Tablo -1:Deneylerde kullanılan bitki özütlerinin asit-baz indikatör renkleri

Bitki özütleri Asit rengi Baz rengiKırmızı lahana Pembe -kırmızı Sarı-yeşilGül yaprağı Açık pembe sarıMaydonoz yeşil yeşilLavanta renksiz Kahve rengiKırmızı soğan kabuğu

Açık kırmızı Açık kahve

Kuşburnu kırmızı Koyu yeşilÇilek Açık turuncu Sarı-yeşilKiraz Açık pembe Açık sarıÇay Açık kahve rengi Kahve rengi

26.06.0 9

• Bitki özütlerinden elde edilen çözeltilere mavi bantlı süzgeç kağıdından kesilen şeritler daldırılarak kurutuldu.

• Bitki özütleri emdirilerek kurutulan süzgeç kağıtlarına ayrı ayrı 0,1M’lık HCl ve 0,1M’lık NaOH çözeltileri damlatılarak tablo-1’deki veriler bir kez daha teyit edildi.

26.06.0 9

5. SON UÇ

Sonuç olarak ; kırmızı lahana, çay, gül yaprağı,kırmızı soğan kabuğu, çilek, kuşburnu, kiraz’ın doğal indikatör özelliğine sahip olduğu anlaşıldı.Bu nun yanında maydonoz ve lavantanın indikatör olarak kullanılamayacağı tespit edilmiştir. İlköğretim düzeyinde asit ve bazların ayırt edilmesinde doğal bitki özütlerinin kolay hazırlanabilir olması nedeniyle indikatör olarak kullanılabileceği anlaşılmıştır.Asit ve baz renklerinin birbirinden çok farklı olması ve deneylerin görsel olması nedeniyle öğrencilerin dikkatini çekeceği ve öğrenmeyi daha zevkli kılacağı düşünülmektedir.

Burada yapılan deneyler çevremizde bulunan diğer bitkilerden elde edilecek özütler için de test edilebilir.Böylece daha yeni doğal indikatörlere ulaşılabilir. 

26.06.0 9 YARARLAN ILAN KAYNAKLAR

[1]www.kimyaevi.org

[2]www.internetlandmark.edu

[3]www.forumpaylaşnet

[4]www.turkcebilgi.com/analitikkimya

[5]www.tubitak.com

26.06.0 9

TEŞEKKURLER

Bu çalışmamızda bize yardımcı olan Prof. Dr. Veysel

Turan YILMAZ, Prof. Dr. Hasan SEÇEN, Mümin Tansu

DÖNMEZ’e , kimya gruplarına ve tüm teknik

personele teşekkür ederiz.

 

 

26.06.0 9

PARAYA İHTİTACIN YOKMUŞ GİBİ ÇALIŞ.

KİMSE SEN İ ÜZMEMİŞ GİBİ SEV.

KİMSE SEN İ SEYRETMİYORMUŞ GİBİ DAN S ET.

KİMSE SEN İ DİN LEMİYORMUŞ GİBİ ŞARKI SÖYLE.

CEN N ET DÜN YADAYMIŞ GİBİ YAŞA.