logistika i spedicija (važno)

LOGISTIKA, PEDICIJA I TRANSPORT

* Zabiljeke sa predavanja *

Logistika i pedicija

2

Uvod

Logistika, pedicija i Transport predstavlja zabiljeke studenata IV godine, sa predavanja iz

predmeta pedicija i transport. Osnovu materijala je posmatranje sinteze principa savremenog logistikog

poslovanja u svijetu. Predavanja su zasnovana na osnovu FIATA programa obrazovanja i rada savremenih

pedicija. Zabiljeke imaju za cilj da ukau privrednim subjektima, kako pravnim tako i fizikim licima da ovladaju

pravilima i principima Logistike kao nove naune menadment discipline. Meusobne veze materijalnih,

energetskih i informacionih tokova podlijeu principima intenzivne koordinacije i integracije svih sistema i procesa

preko kojih se prostorno, vremenski i kvalitativno transformiu robni tokovi u procesu reprodukcije.

Predavanja nastoje da sintezom dugogodinjeg naunog rada na afirmaciji Logistike kao multidisciplinarne

nauke, pedicije i transporta, kao generatora oporavka privrednih sistema bazira na primjeni logistikih principa

objedine kroz istu.

Predavanja su opredjeljena da kratko obrazlau sveobuhvatna i jednovremena dejstva svih

relevantnih injenica: materijalnih, energetskih i informacionih tokova a sa ciljem njihove optimilizacije.

Dakle, cjelovito e se posmatrati tokovi na putu od izvora sirovina do krajnjeg potroaa finalnih

proizvoda. Nosilac integrativne funkcije u fizikom smislu je logistika jedinica koja prolazi kroz sisteme bez ili sa

neznatnim izmjenama. Tenja je stvaranje idealne logistike jedinice koja bi zadovoljila sljedeu jednakost:

JEDINICA PAKOVANJA =

JEDINICA SKLADITENJA =

JEDINICA PRETOVARA =

JEDINICA TRANSPORTA =

LOGISTIKA JEDINICA.

Slika U.1 Logistika jedinica

Cilj zabiljeki sa predavanja je da edukacijom doprinese stvaranju novih kompetencija profila

strunjaka logistike-pedicije i transporta osposobljenog da projektuje i upravlja logistikim sistemima i

procesima.


3

Logistika se nalazi u presjeku razliitih strunih disciplina te se ona predstavlja kao

multidisciplinarna oblast. Svaki napredak i razvoj u bilo kojoj od tih oblasti se reflektuje na razvoj

logistike, a njen razvoj impulsivno, povratno djeluje na razvoj ostalih disciplina, to u zatvorenom

iterativnom krugu predstavlja inilac sveukupnog privrednog razvoja. Osnovni zadatak meunarodnog

peditera je da svog nalogodavca oslobodi cjelokupne brige oko otpreme ili dopreme robe, kao i svih

poslova u vezi sa tim. Logistika i pedicije kod nas je nemjerljiv jer se na jednom mjestu mogu nai

razraene teme meunarodne asocijacije FIATA, stoga smo ubijeeni da e ova materija biti povod

pisanja knjig tipa udbenika.

Za pripremu predavanja koritena je odgovarajua literatura a prije svega knjiga ...................


4

1. LOGISTIKA I PEDICIJA

1.1 DEFINICIJA LOGISTIKE I NJENA GENEZA

U vojnoj terminologiji, logistika se pojavljuje u davna vremena, a njena geneza se vezuje za francusku re loger to u prevodu znai plasiranje, snabdjevanje, smjetanje. Prvi put u naunom referatu o vojnoj strategiji, logistiku kao pojam, koristi francuski general Baron de Jomini (1779 - 1896). U drugom svjetskom ratu, u angloamerikom jeziku logistika se upotrebljava kao pojam planiranja i upravljanja procesima dostave i snabdjevanja vojnih trupa. Poetkom sedamdesjetih godina, termin logistika ulazi u naunu i praktinu primjenu svih disciplina koje se bave problemima kretanja materijala, ljudi, energije i informacija. Razlika izmeu vojne i privredne logistike se ogleda prvenstveno u cilju: vojna logistika strateki, politiki cilj privredna logistika ekonomski, privredni cilj

AUTOR/IZVOR DEFINICIJA LOGISTIKE

PFOHL [80] Logistika obuhvata sve aktivnosti preko kojih se odvija prostorna i vremenska transformacija robe, njene koliine i strukture. Ove transformacije ine logistiku determinantu cjelokupnog protoka robe koji je planiran, upravljan, realizovan i kontrolisan. Sve aktivnosti treba meusobno uskladiti da bi se obezbjedio efikasan protok robe od mjesta otpreme do mjesta prijema.

PERII [[[[74]]]] Logistika ini sistem aktivnosti koje omoguavaju oblikovanje, projektovanje, usmjeravanje, voenje i regulisanja protoka robe (materijala i proizvoda), energije i informacija unutar i izmeu sistema. Sa aspekta kretanja robe logistika se moe definisati kao skup svih delatnosti kroz koje se u odreenom sistemu vri oblikovanje, projektovanje, upravljanje i kontrola postupka na podruju manipulisanja, skladitenja i transporta robe.

COUNCIL LOGISTICS MANAGEMENT (CLM) ameriko drutvo za logistiku

Logistika je termin koji opisuje procese planiranja, izvrenja i kontrole efikasnosti tokova i zaliha sirovina, poluproizvoda u procesu proizvodnje, gotovih proizvoda i povezanost informacija od mjesta izvora do take potronje,sve u cilju prilagoavanja zahtjevima kupaca, klijenata. Ove aktivnosti mogu obuhvatati i servisiranje, opsluivanje kupaca, prognozu tranje, distribuciju informacija i komunikacijske veze, upravljanje zalihama, manipulacije sa robom, planiranje redoslijeda realizacije procesa, snabdjevanje dijelovima i servisnu podrku, izbor lokacije fabrika, skladita i opreme, pakovanje, vraanje robe na doradu, transport i smjetanje otpadaka, saobraaj i transport, skladitenje i zalihe. Zbir parcijalnih optimuma ne mora da znai konani optimum.

Evropska asocijacija za logistiku

Logistika je organizacija za planiranje, kontrolu i realizaciju robnih tokova od mjesta nastanka do mjesta prodaje preko proizvodnje i distribucije do krajnjeg korisnika sa ciljem zadovoljenja zahtjeva trita uz minimalne trokove i minimalne investicije.

Razliita tumaenja pojma logistika


5

1.2 PRAVCI RAZVOJA LOGISTIKE U EVROPI

Na bazi dosadanjeg trenda razvoja osnove evropske transportne politike se mogu naznaiti kroz slijedee:

formiranje evropske koncepcije razvoja transportne i saobraajne infrastrukture

integrisanje transporta i stvaranje neprekidnih logistikih lanaca transporta i proizvodnje

promovisanje evropske politike standarda i kvaliteta

zatita ovjekove okoline

apliciranje i identifikacija drutvenih i ekonomskih kriterija kod izbora investicija u saobraajnu infrastrukturu

Svjetski trendovi u transportnoj politici Evrope, a sa stanovita uloge i mjesta eljeznikog saobraaja

identifikujemo kroz trinu orijentaciju, decentralizaciju i privatizaciju. Cilj ekonomike saobraaja u ovom vidu se

ogleda u odvajanju trokova eljeznike infrastrukture od ostalih trokova eksploatacije.

Prevoz stvari odvija se razliitim sredstvima - drumskog, eljeznikog, pomorskog, rijenog, vazdunog i

cjevovodnog saobraaja. Budunost Evrope i fundament transportne politike ogleda se u ubrzanom razvoju

kombinovanog transporta odnosno razvijanju Logistike kao nosioca svih transportnih tokova sadanje i budue

organizacije transportnih procesa u Evropi i svijetu.

Kombinovani transport e initi osnove koncepcije transevropskih stratekih koridora pod parolom . "Danas

utovaramo sutra isporuujemo" na srednjim relacijama i "danas utovar prekosutra istovar isporuke" na

dugim relacijama.

Savremene tendencije u racionalizaciji, distribuciji materijalnih dobara i optimizaciji saobraajnog sistema

kreu se u pravcu formiranja i razvoja robnotransportnih centara- logistiki centara.(Robni hoteli sa pet zvjezdica)

Osnovne karakteristike i svrha logistikih centara je objedinjavanje svih bitnih logistikih djelatnosti uz

preuzimanje niza transportno distributivnih i drugih usluga dislociranih na podruje grada, a uz visok stepen

usluga realizacije osnovnih djelatnosti kao to su :

obavljanje djelatnosti dolaznog i odlaznog daljinskog lokalnog transporta robe i tovarnih jedinica integralnog

transporta

vrenje pretovara robe u unutranjem i meunarodnom saobraaju na podruju daljinskog tako i na podruju

lokalnog saobraaja

sabirni i distributivni centri robe

pratee i uslune djelatnosti ( informaciono-upravljaki sistemi, berza tereta i dr.)

Na osnovu projektnih rjeenja potvrenih u praksi znaaj logistikih centara se ogleda i u slijedeem pogledu:

ostvarenje uspjene i produktivne kooperacije u transportu i vreg povezivanja svih uesnika u logistikom

lancu kako u makro tako i mikro distribuciji

rastereenje mree drumskih saobraajnica unutar grada preseljavanjem transportnih organizacija u

logistike centre


6

poboljavanje distribucije gradskog i ireg snabdjevanja robom ne samo na industrijskom i komercijalnom

podruju, ve i na podruju potronje, uvoza i izvoza itd.

smanjenje zagaenosti i buke u stambenim i drugim podrujima grada, smanjenjem nonog parkiranja

teretnog drumskog saobraaja u stambenim podrujima grada.

LOGISTIKI CENTAR AUSTRIJSKE TRGOVAKE KOMPANIJE BILLA

3

n

2SUPERMARKET 1

KASA

3

n

2DOBAVLJA^ 1

RC BILLASKLADI[ TE

L O G I S T I ^ K I C E N T A R

TRANSPORT

TRANSPORTOPTIMIZACIJATRANSPORTA

ZALIHE

PAKOVANJE I UTOVAR USKLADU SA ZAHTEVIMA

ISPORUKE

stanje zaliha u priru~nimskladi{tima supermarketa

KARAKTERISTIKE LOGISTIKOG CENTRA:

- opsluuje 1200 filijala - jednovremeno opsluivanje 96 zahtijeva filijala - dnevni kapacitet isporuke 250.000 paketnih jedinica - oko 6000 artikala - visokoregalsko skladite, duine 90 m, visine 32 m - kapacitet skladita 22500 paletnih mesta - skladite opsluuje 10 visokoregalskih slagaa, kapaciteta 5000 paleta dnevno - u centar dnevno ulazi 3000 paleta (200 400 vozila) - godinji promet centra je oko 4 milijarde $ - investicije u centar su bile 100 miliona $, a ostvaruje utede od 10 miliona $ godi


7

1.3 OPENITO O PEDITERSKOJ DJELATNOSTI

Zaeci pedicije datiraju jo od 13.vijeka iz doba prosperiteta Venecije. Tadanji mletaki trgovci sa alpskim i

prekoalpskim zemljama koristili posrednike koji su se brinuli za siguran prevoz robe koja je u Veneciju dolazila

morem.

Bitno je da na poetku uoimo razliku izmeu vozara i peditera. Naime, vozar je pravna (ili fiziko) lice koje

prevozi robu ( eljeznica, autotransportno preduzee, avio-prevoznik i drugi) dok pediter organizira transport

robe raznim (tuim) prevoznim sredstvima od prodavca do kupca.

Rije pediter odnosno pedicija je latinskog porijekla i dolazi od rijei expedire. to se moe prevesti kao

odrijeiti, urediti, dok se u praktinoj primjeni prevodi sa odaslati, otpremiti.

Osim pojma pediter, u pediterskoj djelatnosti susreemo i pojmove meupediter, kao i podpediter.

Meupediter je pravno ili fiziko lice na koje je pediter prenio djelimino izvrenje pediterskog posla. Za rad

meupeditera, pediter neodgovara, ali odgovara za njegov izbor. Podpediter je osoba na kuju je (glavni)

pediter prenio u cjelini izvrenje pediterskog posla. Za rad podpeditera odgovara pediter, osim ako ga

izabrao sam komitent.

pedicije se mogu podijeliti na vie naina i to:

Prema teritorijalnom djelokrugu rada

Prema osnovnom obiljeju psolovanja.

Prema teritorijalnom djrelokrugu rada pedicije moemo podijeliti na unutranju i meunarodnu. Unutranja

preuzima poslove koji ne prelaze dravnu granicu zemlje u kojoj je sjedite pedicije. Meunarodna pedicija

organizira prevoz robe u uvozu, izvozu i tranzitu, a obino se dijeli na kontinentalnu, pomorsku i graninu.

(rije latinskog porijekla)

expedire Poslati otpremiti Odrediti, urediti

PEDITER

(OTPREMNIK)


8

Prema osnovnom obiljeju poslovanja peditere moemo podijeliti na zbirnu (zbirni promet), sajamske,

eljeznike, avionske, kao i pedicije koje su specijalizirane za odreene vrste robe ( npr.drvo, nafta, itarice

i dr.)

Zadatak: Projektovati rjeenje

1.4 Uspostava sistema kvaliteta i peditersko poslovanje Otvaranje jednog pediterskog poduzea je prije svega jedna vrsta intimne prie izmeu ovjeka i jedne ideje: - ovjek prije svega mora posjedovati sve untranje kvalitete i adekvatnu kompetenciju koji e odgovarati

njegoj ideji/projektu, - ideja odnosno projekat nema nikakvog smisla ako nije u suglasnou s idejom konstantnog napredovanja i

poboljavanja rezultata koji e pridonijeti razvoju i trajanju. Poduzee mora biti u komparaciji s jednim ivim biem. On, kao i to bie, mogu nestati, ako ne uspiju da se adaptiraju novim okolnostima jednog okolia u konstantnom napretku: - konkurencija je postala nemilosrdna i meunarodna, - zahtjevi klijenta su sve vei i vei te se razlikuju jedno od drugog, - tehnologija je u neprestanom razvoju, - sve sloeniji servisi vie ne dozvoljavaju improvizaciju i neodreenost u poslovanju. Ve postojea zasienost trita dovodi do velikih bitki izmeu poduzea za zauzimanje veih dijelova trita. Ta konkurentnost dovodi do rata meu cijenama koji imaju uticaj na njihovu rentabilnost. Da bi poduzee moglo opstati, treba se poveati dijelovi trita robe koji su donose najvie prihoda. Te da bi izvukao korist u konkurenciji naspam drugih poduzea, mora se stvoriti strategija koja ce moi stei slijedee tri dimenzije u poslovanju: - potpuno upravljanje za sve potrebe klijenta, - optimalna produktivnost, - te smatrati poduzee u njegovoj sutini: raditi s kvalitetom. STRATEKI CILJ JE ZADOVOLJITI KLIJENTA Klijent mora biti prva briga koji mora biti predmet svih panji: on mora biti sasluan, shvaen, da bi ga se moglo to bolje posluiti, te naravno, za najbolju cijenu.


9

Klijent razmatra kvalitetu ponude, pa samim tim cjelokupnih servisa poduzea. Jedinu stvar koju klijent vidi je kvalitet ponude ili dojam koju ima o njoj. On ne podnosi havarije i nesavrenost. On mora imati povjerenja u kapacitet njegovih opskrbljivaa koji su mu sposobni konstantno raditi kvalitetne usluge. Poslovno poduzee je to koje se adaptira klijentu i njegovim potrebama, mimo svih moguih promjena koje mogu nastupiti u raznim okoliima. Kvalitet je jedan proces koji poinje s poznavanjem potrebe klijenta i koji se prilagoava njegovom potranjom. Znai, kvalitet se moe definisati kao suglasnost proizvoda i servisa s potrebama klijenta, vanjskih ili unutranjih za koje su se obavezali unutranji ili vanjski opskrbljivai.


10

Ako je kvalitet neophodan za svaku odluku klijenta, on je takoe neophodan za opstanak poduzea. Rukovodee lice ima vrlo vanu ulogu i njegov stepen osobnog zalaganja je uvjerljiv dokaz njegovog poslovanja. Ali kvalitet je takoe stvar svih zaposlenih lica u poduzeu. Oni takoe ne smiju zaboraviti klijenta. Istina je da je to osoblje radi vie o unutranjoj logici poduzea, gdje se moe zaboraviti vanost klijenta. Direktor poduzea mora znati mobilizirati svo svoje osoblje i dati klijentu vanjske znake kompetitivnog preduzea, zahvaljujui: - kvalitetom ponuenih servisa, - kapacitet inovacije, te komunikacije i adaptacije, - komercijalnu dinaminost, - rokovi optimalne reakcije, - privlane cijene. Rukovodee lice mora orijentirati svoje poduzee prema jednoj ne samo kvantitativnoj odnosno koliinskoj koncepciji (potpuna kontrola nad prihodima, da bi se smanjila dodatna vrijednost) ali takoe i kvalitativnoj gdje e se ponuda preduzea stavljati u konstantnu adaptaciju (prema ukusu klijenata). On mora takoe orijentirati svoje napore da bi se dovelo do veeg porasta njegovog ponude, stvoriti neku vrstu gnijezda konzumacije i ostvariti servise koje klijenti oekuju. On takoe se mora usmjeriti svoju strategiju na omoguenje brzog reagovanja naspram svih zahtijeva od strane klijenta. Totalna reaktivnost ponude naspram potranje od strane klijenta ne moe biti dobijena bez nepotpune pouzdanosti na svim stepenima kvalitetnog lanca. Za svaku promjenu na tritu mora postojati istovrsna adaptacija u svim granama poduzea. Rukovodee lice mora imati neku vrstu tablice gdje e se pratiti razvoj kvaliteta i naroito njegova dva bitna elementa: - reaktivnost odnosno totalna suglasnost ponude naspram svih prisila trita (rok reakcije gledajui ga

odvojeno od efektivne realizacije servisa), - pouzdanost: istovrsna ponuda servisa klijentu i smanjiti na taj nain mogue njegovo nezadovoljstvo. Poboljanje rezultata moe se jedino dobiti kvalitativnom analizom svih razloga nefunkcionisanja da bi se mogli pripremiti planovi koji e popraviti nezadovoljavajuu situaciju. I pitanja se tada ponovo ponavljaju: - to mi znamo o kvalitetnom nainu rada? - to se jo moe dodati toj djelatnosti da bi mogla biti ponuena na prodaju te doprinijeti stvaranju mare? - Koliko moemo razumno uloiti novca na vei period, i koliko e nas kotati taj projekat? - Kako ostati u fazi s tritem?


11

Obrazloenje jednom takvom pristupu je esto potreban zbog zapaanja havarija, reklamacija od strane klijenta, koje mogu biti dosta neformalne, ali koji pokazuju realnost nezadovoljstva. Gledaju se svi funkcionalni elementi poduzea, kojima e se razmatrati njegova dinaminost i moguu mobilizaciju ka pristupu kvalitetnom sistemu. Za jedno preduzee, pristup prije svega poinje od gledanja: - njegovog/njegovih postojeih zanimanja, - podruje njegove kompetencije, - njegove slabosti i jae take, - prijetnje dobrom poslovanju na jednom odreenom tritu, - mogunosti koje mogu biti iskoritene. Nakon zbroja svih elemenata, gleda se elja za jednom boljom organizacijom aktivnosti poduzea te se odluuje za pristup kvalitetnosti. Postavljaju se tada dva pitanja: dokle i kako sve to postii? Dokle? - ograniiti se na uslove formuliranih od strane klijenta, usmeno ili pismeno? - razviti temeljni sektor kvaliteta? - razmatrati certifikaciju? Kako postii? - raditi sa unutranjim sredstvima odnosno imati dovoljno budeta i vremena da bi se struno osposobilo jedna

ili vie lica unutar poduzea? - obratiti se profesionalnim asocijacijama, savjetnicima ili ve postojeim edukativnim centrima? - prvenstveno se obratiti jednom savjetniku, koji je ve koriten za neke druge djelatnosti u poduzeu? Ako je prvenstveni cilj certifikacija, onda se treba prije svega pitati da li je to doista potrebno i na koja iekivanja ona moe odgovoriti: pravna, potrebe klijenta, prolazno-modni efekat, mobilizacija oko jednog projekta. Postavljaju se druga pitanja: - mogu li se dobiti nova radna snaga te materijalna potrebna za ostvarenje projekta? - koja organizacija e napraviti certifikaciju poduzea? - Nakon certifikacije, kako se razmatra uvanje stvorene dinamike poduzea te dobijeni certifikat? Preduzee e zatim preuzeti sve mjere za voenje sektora kvalitete prema viebrojnim moguim scenarijima: - po zanimanju, - po klijentima - po pravnim mjerilima, - po uvjetima nalogodavca, - po normim standardima svojih klijenata.


12

Sva ta kombinacija parova zanimanje/klijenti, te zanimanja/uvjeti zajedno s elementom organizacije poduzea te nainom rada e odluiti na koji nain treba pristupiti sektoru kvalitete, ije jae take su slijedee:

- temeljno razmatranje djelatnosti i definicija svakog od servisa, to dosta lii lagano iako se moe pokazati dosta delikatan zadatak,

- pismeno staviti sve to je odlueno, - paralelno s radom razmiljanja i traenja najbolje solucije, vano je istovremeno da se

pojednostave, organizuju ili reorganizuju sve razmatrane djelatnosti poduzea.

Ako ovaj zadnji zadatak nije tano i temeljito uraen, poduzee ima rizik da potroi velika sredstva za stavljanje na normu svog poduzea, i to na ve postojei sistem koji nee pomoi ni u niemu na poboljanju njegovom funkcioniranju i efikasnosti. Ovaj posao moe biti uraen s vanjskim ili internim specijalistima poduzea. Kad se zapone razmatranje pristupu sektora kvaliteta, poduzee bi trebalo sve da uini da stavi na mjesto neka kazala, te kontrolne elemente koji e mjeriti njihovu efikasnost, nedostatke ili probleme. Time poduzee daje sredstva za mjerilo razvoja kvaliteta ali isto tako i cijena ne-kvaliteta. Rukovodstvo poduzea se mora pismeno obavezati za svoju izabranu strategiju pri pristupu kvaliteti. Jedan od odgovornih lica je izabran da se bavi tim pitanjem djelimino ili punim radnim vremenom. Istovremeno, mora postojati sredstvo za mobilisanje, formaciju i edukaciju osoblja koji e prirediti slijedea dokumenta: - knjiicu za kvalitetno osiguranje, - postupci odnosno procedure, - upute za rad ili operativni sistem. Gledajui s formalne strane, stil sastavljanja mora biti priblian ISO 9000 bilo da se tei certifikaciji ili ne. Za to je potrebno imati odgovarajue struno osoblje. Sve radnje koje su bile opisane u ovom poglavlju moraju biti potovane te slijeene kao objanjeno. Interna revizija (internal audit) e provjeriti vjeroistinost. Sve utvrene havarije e biti kanjene i sankcionirane. Sve ostalo zavisi od odluke da se ide dalje ili ne ka certifikaciji. Jedno peditersko poduzee se moe odluiti da se inspirie jednim od modela normi ISO 9000 bez krajnjeg cilja da dobije certifikat. Istovremeno traei poboljanje funkcionisanja te poboljanje organizacije poduzea, to jednostavno olakava rad jer nije potrebna nikakva obavezna formalnost. Nita ne sprjeava poduzee da zatrai oficijalno certifikat nakon nekog vremena tokom kojeg e se poduzee uhodati u potivanju procedura i drugih operativnih sistema. Obrnuti pristup bi znaio napustiti potranju certifikacije nakon njezinog dobivanja, to bi bilo tetno za poduzee, jer: - kad se jednom dobije certifikat, ide u korist poduzeu da redovno pobolja svoje funkcionisanje, - vanjska slika poduzea e biti oteena u javnosti. Bilo koji da je izbor, poduzee mora paziti da ne pretjera u elji za pristup kvaliteti s prevelikim formalizmom da nebi oteao nain funkcionisanja poduzea te dovesti do znatnog osporavanja svoje vanjske aktivnosti. Ukratko, pristup sektoru kvalitete se sadri u: - staviti klijenta u centar svojih preokupacija i staviti poduzee u situaciju da odgovori na sve njegove

potrebe, s najboljom efikasnou i po najmanjem troku, - mobilizovati itavo poduzee u potrazi zajednikih ciljeva, - fondamentalni orijentir koji pomae poduzeu da se suprostavi sa uspjehom svoj konkurenciji te

ojaati svoj poloaj na tritu,


13

- poboljati svoj svakodnevni kvalitetni sistem te njegov menadement, traei sva mogua razloge

za njegovo nefunkcionisanje te traenja odgovarajueg rjeenja, - poveati ekonomske rezultate poduzea.

Zadatak: Projektovati rjeenje

1.5 OSNOVNI ALGORITAM RADA U PEDITERSKOM POSLOVANJU Ovaj modul ima cilj da pomogne: - buduem pediteru u shvaanju razliitih etapa u obradi informacija u pediterskom poslovanju koji

se nalaze u jednom dosijeu zvanom tranzitnim (profesionalni termin) - buduem kandidatu na ispitu za dobivanje diplome o pediterskom kapacitetu, te da naui sve o

metodama za dobro polaganje kontrolnog testa. U jednom pediterskom poduzeu, eksploatacija je u sri komercijalnih, tehnikih i finansijskih uloga. Proizvod je proizveden u svakom momentu. Poduzee ivi prije svega od veliine povjerenja njegovih klijenata; osiguranje o tehnikom kapacitetu je jedan od glavnih osnova poslovanja. Rukovodilac poduzea je u prvoj liniji da se odbrani ovaj dragocijen kapital. Nasuprot to se dogaa u ostalim privrednim granama, od njega se trai da ima dovoljno znanja da rijei sve tehnike probleme. Od poetka njegovog poslovanja, poduzee mora posvetiti dosta panje i potranji vrhunske kvalitete u njihovim uslugama. S time, samo ponaanje rukovodioca je najbolji primjer osoblju. On tako mora dokazati svoj kapacitet u obradi administrativnih i komercijalnih operacija tokom eksploatacije poduzea. Jedan posao se moe dobiti samo zahvaljujui posjeti jednog klijenta, pozivom na javni natjeaj ili povremenom konsultacijom. Ponuena metoda cilja veinu sluajeva koji se dogode: pojava novog klijenta, potreba za jasno naznaeni prijevoz, itd. Vrlo esto, jedan novi posao moe prisiliti peditera da napravi plan transporta po mjeri. Komercijalna politika jednog poduzea i njegova eksploatacija moraju se odvijati u to veoj suradnji; izvrilac radova mora esto potvrditi prihvat potranje, zbog konkretnih uslova rada koji se esto


14

mijenjaju. Vrlo esto se potranja klijenta odnosi direktno na izvrioca radova. Zbog toga se treba razlikovati vrlo jasno svaija uloga tokom otpreme robe. Plan ovog modula e biti kao slijedee: Potranja: analiza klijenta i njegova potreba - Analiza mogunosti realizacije osmiljene operacije:

o razmatranje, o pregovaranje i njegovo postavljanje, o formalizacija klijentove ponude, potpis ugovora

Realizacija: eksploatacija dosijea (Otprema ili izvoz/Nabavka ili uvoz) 1.6. ANALIZA KLIJENTOVE POTRANJE Postavljanje univerzalnih Kiplingovih pitanja: Ko? ta? Gdje? Kada? Kako ? Ko (je potraitelj usluge)? - Koji sektor aktivnosti (industrijski, poljoprivredni, komercijalni, itd.), - Status (industrijalac, trgovac, trgovac na veliko, trgovac na malo, itd.), - Pravni status poduzea (filijala, dioniarsko drutvo, privatnik, itd), - Veliina poduzea (veliina kapitala, broj zaposlenog osoblja, broj ukupnih filijala ili zastupnika, itd), - Finansijska struktura poduzea, - Platena sposobnost poduzea, - Povijesno stvaranje poduzea, - Nain rada poduzea, - Ustrojna shema, rukovodioci poduzea, - Sugovornici poduzea: trgovac, tehniko osoblje, finansijski strunjak, itd, - Klijent poduzea (u sluaju izvoza) ili njegov dobavlja (u sluaju izvoza). ta? - Vrsta robe, - Specifinosti: opasna roba, kvarljiva, tekua, robe za koju trebaju specijalne dozvole, - Vrijednost robe, - Skladitenje i ambalaa, - Veliina poiljke (teina i volumen). Gdje? - Mjesto ukrcavanja, dopreme, sugovornici, - Razlike izmeu prodavaa/kupca/nalogodavca, - Pristup odredinom mjestu, - Carinski prijelazi. Kada


15

- Datum i vrijeme davanja robe na raspolaganje, - eljeni/zahtijevani datum i vrijeme za dopremu, - Predvieno vrijeme za ukrcavanje/iskrcavanje, - Horarij, - Frekvencija, dolazak na vrijeme. Kako? - Incoterms, geografska razdaljina robe za otpremu, - Alati za skladitenje na odreenom mjestu, - Uslovi nametnuti vozilima, - Otprema dokumenata, - Potrebne vize za tranzit/ulazak u jednu zemlju, - Otprema za dokazanu naknadu, bankarsku potvrdu o plaanju, itd., - Dobijene informacije (od strane koga?), - Dati informacije (kome?), - Prelazak kroz carinarnicu: odreena prelazina mjesta, nametnuti sugovornici, promet dokumenata,

ekanje na carinarnici, - Obavezan prijelaz preko (na primjer luka po dokumentnom akreditivu). 1.7. STUDIJE PROVEDIVOSTI Razmatranje se odnosi na slijedee take Kako postii slijedee ciljeve: - Zadovoljstvo klijenta (ustrajna privrenost), - Zadovoljstvo dobavljaa (ustrajna privrenost), - Rentabilnost. Traganje i analiza svih prisutnih sredstava, te selekcija adaptiranih potranji Taj izbor se tie slijedeeg: - Vrsta glavnog prijevoznog sredstva (na primjer, zrani, pomorski, u zavisnosti od vremenskog roka

za otpremu), - Vrsta transporta izmeu proizvoaa do mjesta otpremita te do mjesta dopremita i krajnjeg

kupca, - Grupisanje poiljki, - Vrsta broda, aviona itd. te poeljnog putnog smjera, - Mogunosti brze otpreme (kapacitet, frekvencija) prilagoavanje putnom smjeru, - Vrsta vozila i oprema, - Operacije istovara/utovara, - Dodatne operacije: ambalaa, osiguranje, posredniko skladitenje, administrativne vize, - Operacije na carinarnici (koje, gdje), - Operacije koje treba uiniti dopisnik, - Obavezan posjed informacije i dokumenta, - Informacije i dokumenti za dostavu za dobro i brzo odvijanje otpreme robe.


16

Pregovaranje i postavljanje proraunatih sredstava Studiji o provedivosti se radi prije svakog izbora dobavljaa za svaki od traenih usluga u jednom transportnom planu otpreme. Svaki od izbora je rezultat predgovora za kupnju usluge. Sugovornici su: pomorska i zrana poduzea, cestni prijevoznici, mogui dopisnici ili izvoai usluga, osim transportnih. Kriteriji za izbor su suglasni s uvjetima koji su ve objanjeni u modulu D1. Formalizacija klijentove ponude Radi o globalnom ili detaljnom proraunu, koji se radi naspram navike klijenta i njegovog naina rada. Cilj je prvenstveno da se dobije potpis ugovora. Faze su slijedee: - Priprema svih razloga za priloen proraun, - Prinos kotacije ili prorauna, - Potrebna priprema za mogue pregovaranje, - Prihvaanje: potpisivanje ugovora o pediciji. 1.8. IZVRENJE USLUGE PO NALOGU KLIJENTA Davanje uputa - Koje? - Kome? - Za kada? - S kojom preciznou? - S kojim dokumentima? Slijeenje - Koje operacije? - Kod koga? - Za kada? - Putem kojeg sredstva? Nabaviti dokumente - Koje? - Od koga? - Kada? - Na koji nain? - Provjeriti pravovaljani rok. Predati dokumente - Koje? (zavisi od sugovornika) - Kome? - Kada? - Na koji nain?


17

- Provjeriti pravovaljani rok prije njihovih predavanja. Dobiti informacije Dati informacije - Koje? Npr. prvobitna uzbuna - Kome? - Za kada? - Na koji nain? Naplata Isplata rauna dobavljaima. Praenje isplaivanja.


18

1.9 ULOGA I ZADACI MEUNARODNOG PEDITERA

Osnovni zadatak meunarodnog peditera je da svog nalogodavca oslobodi cjelokupne brige oko otpreme ili

dopreme robe, kao i svih poslova u vezi sa tim.

Osnovni pediterski poslovi i zadaci su:

FIATA je meunarodni savez pediterskih udruenja (Federation des Associations de Transitaires et

Assimiles) sjedite saveza je u Bernu, a sekretarijat je u Beu. Osnovni zadatak FIATA je unapreenje

peditersku djeltnost u meunarodnim razmjerima tj. Da se bavi problemima pravne, ekonomske i tehnike

ZADACI: Davanje strucnih savjeta i uee u pregovorima pri zakljuivanju ugovora o meunarodnoj kupoprodaji (transport, osiguranje, carinjenje)

Izbor najpovoljnijih transportnih sredstava, prijevoznih puteva i klauzula koje treba primjeniti u me|unarodnoj kupoprodaji

Organizacija zbirnog prometa JIT tehnologije Zaklju~ivanje ugovora o prijevozu, utovaru, istovaru, pretovaru, skladi{tenju, sortiranju, pakovanju, osiguranju robe

Carinsko posredovanje Izdavanje {pediterskih potvrda i ostalih FIATA dokumenata ispostavljanje ili pribavljanje transportnih i drugih isprava i kontrola obra~una transportnih i drugih tro{kova

Preduzimanje mjera za obe{te}enje u slu~aju gubitka, o{te}enja ili zaka{njenja isporuke robe

Pribavljanje transportnih dozvola i ostalih dokumenata Organizovanje pra}enje tereta i Unutra{nja {pedicija ostalo


19

Zadaci : - kontakt sa postoje}im i potencijalnim komitentima o organizaciji dopreme, prihvata i dostave uvoznih po{iljaka - osiguranje robe u transportu prema dispoziciji - carinsko posredovanje i dr.

Organizacija (unutra{njost) : - sektor, slu`ba, odjeljenje, filijala -poslovnica idr

FUNKCIJA UVOZA U

ME\UNARODNOJ [PEDICIJI

TEHNOLOKI POSTUPAK:

1. POZICIONIRANJE 2. DISPONIRANJE 3. OSIGURANJE 4. AVIZIRANJE I PRIJEM

ROBE 5. CARINJENJE 6. OTPREMA KOMITENTU 7. FAKTURISANJE

UVOZNA DISPOZICIJA

prirode koji se odnose na meunarodnu pediciju. Unutar FIATA postoje razliite stalne komisije i potkomisije,

kao npr. eljezniki promet, pomorski, cestovni idr.

1.10 POSLOVI UVOZA

Poslovi uvoznog dijela meunarodne pedicije mogli bi se, uglavnom, svesti u slijedee radnje:

Pozicioniranje

Disponiranje

Osiguranje

Aviziranje i prihvat robe

Istovar/iskrcaj robe

Carinjenje

Otprema komitentu

Fakturisanje

Zadatak se sastoji da osim kontakata s postojeim potencijalnim komitentima, u organizaciji i dopremi,

prihvatu i dostavi uvoznih poiljaka komitentima ili ponjihovom nalogu krajnjim korisnicima.


20

UVOZNA DISPOZICIJA: Nalog pediteru da izvri odreeni posao {tampana je na posebnom formularu od strane {peditera i dostavljena uvoznicima moè biti data pismeno i usmeno prihvatanjem dispozicije {pediter je zaklju~io ugovor o {pediterskom poslu dispozicija moè biti odgovor na {pediterevu ponudu

UVOZNA DISPOZICIJA

1.Podaci o robi 2. Podaci o uslovima i na~inu dopreme 3. Podaci o osiguranju 4. Ostali podaci

Prilozi: Prijava o zakljuenju posla Faktura Razna uvjerenja Izvod iz kupoprodajnog ugovora

- [pediter: - evidentira prijem dispozicije - pa`ljivo prou~ava - po potrebi traì od uvoznika

neophodna obja{njenja - upozorava na nedostatke

potrebnih isprava - potvr|uje prijem dispozicije - otvara pozicionu mapu i u nju

stavlja UCD i ostala dokumenta

Pozicioniranje - svaka primljena dispozicija se registruje i dodjeljuje se broj pozicije pod kojim se vodi

cjelokupna prepiska u vezi sa izvrenjem posla.

Dispozicija predstvalja nalog pediteru da izvri jedan odreeni posao, on se izdaje na posebnom

obrascu-formularu. Dispozicija se moe dati i usmeno, telefonom ili telefaxom. Dispozicija mora

sadravati podatake o robi (njena svojstva, pakiranje i sl.) Ovi podaci se mogu razvrstati u slijedee

grupe: podaci o robi, podaci o uslovima i nainu dopreme, podaci o osiguranju i osatli podaci.

Disponiranje nakon dobijene dispozicije i dokumenata pozicijske mape. Instradaciju robe moemo

izvriti u dva smjera i to ako je komitent izriito naveo nain i prevozni put ili je ostavio pediteru da u

skladu sa kupoprodajnim ugovorom izvri istu. U skladu sa postojeim tarifama odabira se optimalni

prevoz, nakon toga se vri tzv. opoziv robe. Opoziv predstavlja instrukciju inostranom liferantu (

dobavljau) kako, kada i na koji nain da otpremi prodanu robu. Opoziv se pie u vie kopija, od kojih

se obavezno dostavljaju dobavljau, pediteru u zemlji dobavljaa, komitentu idr.

Osiguranje postupak koji sprovodi pediter u skladu sa sporazumima, osiguravanje poiljke protiv

uobiajeni i zatraenih rizika.

Doprema robe vri se u skladu sa odredbama kupoprodajnog ugovora., odnosno na temelju datih

instrukcija u dispoziciji nalogodavca.


21

Aviziranje i prihvat robe - proces obavjetavanje komitenta o trenutnom stanju i poziciji robe. (npr. O

prispjeu poiljke na odredite, uputnoj stanici, tranzitnom carinjenju, learina, kolska danguba isl.) O

Prispjeu poiljke i drugim stanjima pediter obavjetava komitenta tzv formulacijom obavjetenja

(vizom) ili formularom.

Carinjenje - pediter u kratkom vremenskom roku priprema svu potrebnu dokumentaciju potrebnu za

carinjenje robe. Zbog kratkoe vremena vrlo je bitno da pediter na osnovu prethodnih obavijesti od

strane poiljaoca o otpremi poiiljke pripremi dokumentaciju za proces carinjenja. Kao mjesto carinjenja

prihvata se ono koje je naznaeno tj propisao poiljaoc u prevoznoj ispravi, naravno ako tamo postoji

carisnska ispostava, odnosno ako je prema propisima carinjenje takve robe tamo dozvoljeno. Uvozno

carinjenje obavlja se na temelju uvozne carinske deklaracije. Uz deklaraciju se treba priloiti faktura,

prevozne isprave, trokovi prevoza, specifikacije i dr. Budui da se carinjenje sastoji iz podnoenja

deklaracije, pregleda dokumentacije, pregleda robe i prorauna i naplate carinskih pristojbi. Kroz itav

proces aktivnu saradnju ima pediter.

Otpremanje robe komitentu ( korisniku)

Jo za vrijeme postupka carinjenja, pediter treba da izvri sve potrebne predradnje u smislu dispozicije

uvoznika kako bi na najbri nain odmah po vcarinjenju mogao robu otpremiti i kako to uvoznik trai.Roba se

podie kod vozara ili u carinskom skladitu odnosno stovaritu na temelju duplikata ovjerene carinskse

deklaracije i iskupljene carinske isprave.

U pediterske poslove spada i distribucija robe po nalogu komitenta. Ako je roba ocarinjena u carinskom

skladitu, odnosno stovaritu, pediter moe prema dispoziciji nalogodavca izvriti distribuciju, i to tek nakon

prijema potvrene deklaracije. Prilikom distribucije mogue je da je potrebno izvriti jo neke druge radnje

(prepakiranje, signiranje i dr.)

Zbirni promet pod zbirnim prometom podrazumjeva se skupljanje pojedinanih komadnih (manjih)

poiljaka od jednog ili vie poiljaoca iz jednog grada ili zemlje, u nekom prikladnom mjestu (RTC,

saobraajnom ili drugom centru).

Fakturisanje za sve usluge koje smo uinili za komitenta potrebno je fakturisati. Pri fakturisanju

obraunavamo sve trokove i pediterska zarada po tarifi.


22

1.11 POSLOVI IZVOZA

Poslovi izvoza pedicije sadre slijedee radnje:

Pozicioniranje

Ugovaranje prevoznih sredstav otpreme

robe

Ispostavljanje prevoznih isprava

Utovar/ukrcaj

Carinjenje

Osiguranje

Aviziranje

fakturisanje

Razvoj kooperacije u logistici u industrijskom sektoru

2. Logistika koncepcija * projektovanje sistema *

2.1 ORGANIZACIONI KONCEPT LOGISTIKE

ASPEKTI ORGANIZACIJE LOGISTIKIH SISTEMA

INTERORGANIZACIONI LOGISTIKI

SISTEMI B INTRAORGANIZACIONI LOGISTIKI

SISTEMI A

INTERORGANIZACIONI ASPEKT U TRANSPORTNIM LANCIMA B

PO[ ILJALAC OTPREMNI [ PEDITER TRANSPORTER PRIJEMNI [ PEDITER PRIMALAC

Drumski @elezni~ki Vazdu{ ni

Rije~ni Pomorski

MTO


23

1. SVAKA ORGANIZACIONA FORMA PRVENSTVENO TREBA DA SAVLADA PROBLEME U OKVIRU TRI GRUPE

KONFLIKTI IZMEU ORGANIZACIONIH CJELINA KONFLIKTI UNUTAR OGRANIZACIONIH CJELINA TELEMATSKI PROBLEMI

2. SVAKI SISTEM MORA IMATI SVOJU ORGANIZACIONU FORMU

2.2 ORGANIZACIJA I FUNKCIJE LOGISTIKE U PREDUZEIMA

Postoje tri oblika organizacije logistike u preduzeima:

Centralizovana logistika koncepcija (manja preduzea), Decentralizovana logistika koncepcija (vea preduzea razliitih tokova i proizvoda) i Kombinovana centralizovano decentralizovana logistika koncepcija

RUKOVODSTVO PREDUZEA

FINANSIJSKA SLUBA KADROVSKA SLUBA OPTA I PRAVNA SLUBA

LOGISTIKA SLUBA

PROIZVODNJA A PROIZVODNJA B PROIZVODNJA C

PROIZVODNJA

MARKETING

PLASMAN

PROIZVODNJA

MARKETING

PLASMAN

PROIZVODNJA

MARKETING

PLASMAN

CENTRALIZOVANA LOGISTI^KA KONCEPCIJA

RUKOVODSTVO PREDUZE] A

FINANSIJSKA SLU@BA

PERSONALNA SLU@BA

PRAVNA SLU@BA


PROIZVODNJA

MARKETING

LOGISTIKA

PROIZVODNJA

MARKETING

PROIZVODNJA

MARKETING

DECENTRALIZOVANA LOGISTI^KA KONCEPCIJA

PLASMAN

LOGISTIKA

PLASMAN

LOGISTIKA

PLASMAN


24

RUKOVODSTVO PREDUZE] A

FINANSIJSKA SLU@BA

KADROVSKA SLU@BA

OP[ TA I PRAVNA SLU@BA

LOGISTI^KA SLU@BA


PROIZVODNJA

MARKETING

PROIZVODNJA

MARKETING

PROIZVODNJA

MARKETING

KOMBINOVANA CENTRALIZOVANA DECENTRALIZOVANA LOGISTI^KA

KONCEPCIJA

LOGISTIKA

PLASMAN

LOGISTIKA

PLASMAN

LOGISTIKA

PLASMAN

Logistika ima:

1. upravljaku funkciju: prjektovanje logistikog sistema, koordinacija logistikih aktivnosti na nivou preduzea, organizacija prevoza svih vidova transporta, ugovaranje nabavke i isporuke robe, kontrola i optimizacija zaliha, centralno upravljanje logistikim podsistemima, razvoj tehnoke i tehnologije i organizacije logistike usluge, planiranje potrebne proizvodnje i mogunost plasmana, poslovi tarifa, privremeni uvoz LEASING opreme i sl, LAYOUT na makro nivou

2. izvrnu funkciju: industrijska logistika, prevoz, skladitenje, odravanje, rezervni delovi

Primer jedne Nemake naftne kompanije VEBA logistika je izvuena na najvii nivo. Oni imaju logistiku nabavke, logistiku industrijskog kompleksa, logistiku distribucije i plasmana (Logistics Controlling sistem za praenje informacija o svim logistikim procesima, sistem podrke poslovanja preduzea).


25

2.3 LOGISTIKI PRINCIPI

Meusobne veze materijalnih, energetskih i informacionih tokova podlijeu principima intenzivne koordinacije i integracije svih sistema i procesa preko kojih se prostorno, vremenski i kvalitativno transformiu robni tokovi u procesu reprodukcije. Intenzivan razvoj privrednih sistema bazira se na primjeni logistikih principa: 1. PRINCIP: sveobuhvatna i jednovremena optimizacija svih karika materijalnih, energetskih i informacionih tokova. Cjelovito posmatranje tokova na putu od izvora sirovina do krajnjeg potroaa finalnih proizvoda. 2. PRINCIP: izjednaavanje nivoa tehnologije logistike i proizvodnje. 3. PRINCIP: uvoenje integruma u logistiki lanac. Nosilac integrativne funkcije u fizikom smislu je logistika jedinica koja prolazi kroz sisteme bez ili sa neznatnim izmenama. Tenja je stvaranje idealne logistike jedinice koja bi zadovoljila sljedeu jednakost: JEDINICA PAKOVANJA= JEDINICA SKLADITENJA= JEDINICA PRETOVARA = JEDINICA TRANSPORTA = LOGISTIKA JEDINICA. 4. PRINCIP:vremenska sinhronazacija u cilju breg protoka materijala i uz eliminaciju svih zastoja i zaliha na cjelokupnom putu transformacije robe u procesu reprodukcije. 5. PRINCIP: povezivanje informacionih, robnih i energetskih tokova. 6. PRINCIP: multidisciplinarni pristup optimizaciji logistikih lanaca sa ciljem dostave prave robe, u pravoj koliini, na pravo mesto u pravo vrijeme. 7. PRINCIP: primena savremenih komunikacionih sredstava i informatike tehnologije koja se integrie u jedinstven sistem i obezbeuje povezivanje svih uesnika u logistikom lancu. 8. PRINCIP: edukacija i stvaranje novog profila strunjaka, inenjera logistike osposobljenog da projektuje i upravlja logistikim sistemima i procesima. Logistika se nalazi u presjeku razliitih strunih disciplina kao multidisciplinarna oblast. Svaki napredak i razvoj u bilo kojoj od tih oblasti se reflektuje na razvoj logistike, a njen razvoj impulsivno, povratno djeluje na razvoj ostalih disciplina, to u zatvorenom iterativnom krugu predstavlja inilac sveukupnog privrednog razvoja. Logistika je dobila epitet naunog faktora razvoja trine privrede ekonomski najmonijih zemalja u svetu.

LOGISTIKA

TEHNIKA SISTEMA

TRANSPORTNA TEHNOLOGIJA

EKONOMIJA PREDUZE] A

KOMUNIKACIONA TEHNIKA

TEHNIKA TRANSPORTNE

OPREME INFORMATIKA

MARKETING

PROIZVODNA TEHNOLOGIJA

Meuzavisnost logistike i strunih disciplina


26

DEKOMPOZICIJA LOGISTIKIH SISTEMA SA VREMENSKOG ASPEKTA

ZADACI UPRAVLJANJA I REALIZACIJE

LOGISTI^KIH PROCESA I SISTEMA

ZADACI ANALIZE,PLANIRANJA I

PROJEKTOVANJALOGISTI^KIH PROCESA

I SISTEMA

ZADACI OBRA^UNA IANALIZE IZVR[ ENJA

LOGISTI^KIH USLUGA

ZADACI KONTROLE,NADGLEDANJA IZVR[ ENJA

LOGISTI^KIH PROCESA

LOGISTIKA

VREMENSKA KOMPONENTA

Vremenski aspekt logistikih sistema

2.4 Sistem fizike distribucije

2.4.1 SERVIS KLIJENATA

Devedesetih godina kompanije (proizvoai trgovci) su se u funkciji osvajanja konkurentnosti na tritu orjentisali na ispunjenje vrlo kompleksnih elja klijenata (klijent je kralj ima novac i donosi odluku o kupovini tog proizvoda). Preduzea su postavila cilj da budu stalno u kontaktu sa klijentima i da se stalno prilagoavaju promenama i njihovim eljama jer od toga jasno imaju koristi. Cilj je formirati skup stalnih klijenata i pridobiti nove klijente kroz koncept brzih promena i ispunjenja elja klijenata. Ispunjenje zahtijeva klijenata se razlikuje u odnosu na tri oblasti zahtijeva:

1. Osnovni zahtjevi koji se obavezno moraju ispuniti, u protivnom slijedi nezadovoljstvo klijenta 2. Pratei zahtjevi koje klijent oekuje i vrlo e biti zadovoljan ako se ispune, a oni nisu precizirani u

ponudama mnogih ponuivaa. Ovi zahtjevi se razlikuju od brane do brane; 3. Posebni zahtjevi koje klijent ne oekuje ali ako se realizuju onda se ostvari veoma pozitivan utisak.

U vremenu kad ima mnogo slinih proizvoda, mogunost diferencijacije i konkurentnost je mogue ostvariti na polju LOGISTIKE USLUGE.


27

A1

A2

PROIZVO\ A^ IISPORU^ IOCI

PROIZVODA A1

AkAk

Akkonkurencija natr`i{tu

Ak

KUPAC, KLIJENT

ima svoje `elje:1. PRAVA ROBA (vrsta, koli~ina)2. PRAVOG KVALITETA (ispravna)3. U PRAVO VREME4. NA PRAVO MESTO (u stanu)

PROIZVOD

PROIZVOD+

ISPORUKA

ISPORUKA

SERVIS ISPORUKE

KOMPONENTE:

1. VREME ISPORUKE2. STANJE ISPORUKE3. POUZDANOST ISPORUKE4. FLEKSIBILNOST ISPORUKE

ILI

Poiljalac i primalac mogu biti sva pravna i fizika lica. Mogu biti i ista ili razliita institucija (npr. deo trgovine, deo industrije.) Poiljke mogu biti male (mali paket) i velike (do nekoliko hiljada tona). Mogu biti homogene i nehomogene. Poiljka moe biti: jedna ili vie isporuka, poiljka tano odreena u vremenu, pojedinana i zbirna (za vie korisnika), zavisna i nezavisna, poiljalac i primalac u realizaciji (organizaciji) isporuke uestvuju zajedno, a i neko trei moe tro da uradi.

2.4.2 USLUGA SNABDJEVANJA I SERVIS ISPORUKE

Logistika usluga je rezultat LOGISTIKOG SISTEMA i ona se ugrauje u robu koju je potrebno isporuiti klijentu, a on to oekuje. Servis isporuke je usluga koju INDUSTRIJSKA i TRGOVAKA preduzea nude kroz prodaju robe. KOMPONENTE SERVISA:

1. VRIJEME ISPORUKE 2. KVALITET ISPORUKE 3. OBUHVATNOST ISPORUKE 4. FLEKSIBILNOST


28

KLIJENT

REGIONALNI PRODAJNI BIRO ISPORU^ IOCA

CENTRALNA OBRADA

SKLADI[TE ZA ISPORUKU

TRANSPORTNO SREDSTVO

KLIJENT

UTOVAR

ISTOVAR

vreme kumulanta u danima

1

1

1

1/2

2

2

1

1/2

1/2

1/2

1

2

3

3

6

10

4

6 1/2

9

8 1/2

PRIHVAT PORUD`BINE

OBRADA PORUD`BINE

OBJEDINJAVANJE I PAKOVANJE

PRETOVAR I TRANSPORT

USKLADI[ TENJE ROBE KOD KLIJENTA

Vrijeme isporuke

1. VRIJEME ISPORUKE je proizvod logistikog sistema (Lieferzeit). 2. POUZDANOST ISPORUKE pouzdanost strukture i vremena isporuke (Lieferzuxeulassigkeit).

Zavisi od dva faktora: a. pouzdanosti radnih procesa i b. spremnosti za isporuku (Lieferbereitsalaft) da li iz jednog ili vie skladita, iz centralnog

skladita 3. KVALITET ISPORUKE stanje isporuke (Lieferungs beschaffeukeit).

Zavisi od dva faktora: a. tanosti isporuke oblik i koliina, gubici i b. stanja, kvaliteta isporuke oteenja, pakovanje

4. FLEKSIBILNOST ISPORUKE liefrflexibilitat. Zavisi od tri faktora:

a. modaliteta porudbenice veliina, koliina,.. b. modaliteta isporuke oblik pakovanja, c. informisanosti klijenta o mogunostima isporuke, .


29

UKUPNIPROMET

TRO[ KOVI

DOBIT

93% 95% 100%

KVALITET LOGISTIKE USLUGE

AUTORI

KRITERIJUMI

EVROPSKA PREDUZEA

NEMAKA PREDUZEA

USA PREDUZEA

Gerhands 1994

Polzin 1996

Pfohl/Kleer

1986

Aberle/Engel 1993

Pfohl/Eengel/

Fruharf 1996

NJildemann

1997

Stock/Lalonde 1997

Gubson/Sink/Mundu

1993

Transportna sigurnost 1 - 6 1 2 7 6 5

Garancija termina 2 1 1 2 1 1 1 1

Trajanje transporta 9 2 2 3 - 3 3 1

Cena transporta 4 - 3 4 - - 2 2

Uestalost transporta - - 5 5 - - 5 -

Ogranienja, zastoji i ponaanje pri naknadnim zahtjevima

3 - 8 - - - - 4

Pokrivenost podruja i mree 6 5 4 8 - - 4 -

Rangiranje kvaliteta transportne usluge


30

Karakteristike kvaliteta logistike usluge:

1. Utisak o saradniku 2. Utisak o tehnikom stanju sistema 3. Lokacija i oprema poslovnog prostora 4. Redovnost odravanja 5. Orjentacija na ouvanje okoline 6. Razliitost pretovarnih mogunosti 7. Ekoloki aspekt infrastrukturnih prikljuaka 8. Implementacija postupaka za sigurnost kvaliteta 9. Sertifikat sistema za upravljanje kvalitetom 10. Ubedljivost saradnika prodavaoca usluge 11. Odgovornost saradnika 12. Kompetencija saradnika 13. Kompetencija radnika u organizaciji procesa 14. Garancija ponude 15. Raznovrsnost mogunosti komuniciranja 16. Modaliteti pojedinih porudbina i isporuka 17. irina i dubina ponuene usluge 18. Pokrivenost povrine i povezanost sa mreom u

nacionalnom prostoru

19. Pokrivenost povrine i povezanost sa mreom u Evropi

20. Imid i reference davaoca usluge 21. Brzina prevazilaenja problema 22. Iskustvo u struci davaoca usluge 23. Brza reakcija na promene elja klijenta 24. Aktuelnost i primenjivost informacija 25. Praenje poiljke 26. Obrada reklamacija 27. Logistiki procesi koji tite ivotno okruenje 28. Brzo informisanje u sluaju odlaganja isporuke 29. Fleksibilnost u vremenu prihvatanja ili isporuivanja

robe 30. Raspoloivost reprezenta u sluaju potrebe 31. Transportna pouzdanost pri isporuci 32. Potovanje termina 33. Isporuivost u potrebnom obliku i koliini 34. Kratko vrijeme isporuke 35. Cena isporuke

SERVIS ISPORUKE

VRIJEME ISPORUKE

prenosa porud`bine

obrade porud`bine

otpreme transporta lokacije

skladi{ta

KVALITET ISPORUKE

dostave - pakovanja - pretovara - transporta

oblika i veli~ine - obrade

porud`bine

FLEKSIBILNOST ISPORUKE

realizacije poru~ivanja

pakovanja transporta

OBUHVATNOST ISPORUKE

upravljanja zalihama

VRIJEME ISPORUKE: Vrijeme od momenta definisanja isporuke do momenta ulaska robe u skladite KVALITET ISPORUKE: Ispunjenje zahtijeva klijenta i obuhvatnost jedinice poruivanja u eljenom

stanju isporuene robe FLEKSIBILNOST ISPORUKE: Uestalost, modaliteti isporuke koje definie i koji odgovaraju klijentu

OBUHVATNOST ISPORUKE: Raspoloivost robe koju klijent zahtijeva u prihvatljivom vremenu isporuke


31

2.5 KOOPERACIJA

MJERE KOJE SE PREDUZIMAJU DA BI SE KOORDINIRANO DJELOVALO NA TRITU:

ekonomske (investicije, tarifska politika) pravne (dozvole, propisi, oslobaanje od poreza) tehnike (razvoj brzih pruga, telekom. tehnike) tehnoloke (primena novih tehnologija transporta) organizacione (postojanje raznih organizacija)

NIVOI KOORDINACIJE:

globalni svetski nivo meunarodni nivo na nivou teritorija na nivou udruenja na nivou preduzea

KOORDINACIJA MOE BITI I NA:

stratekom nivou (npr: razvoj sistema integralnog transporta je u nekim zemljama bio predmet strateke koordinacije - konkretno kontenerizacija)

operativnom nivou (izbor optimalnog transportnog lanca, izbor optimalnog prevozioca, make-or-buy

strtegija, cyti logistic) Kooperacija je definisana obimom i brojem logistikih aktivnosti u lancu koje su predmet zajednikog rada, od poruivanja, pakovanja, skladitenja, dranja zaliha, loko transporta, daljinskog transporta, do sortiranja, komisioniranja i svih informacionih i kontrolnih aktivnosti. RAZLOZI NASTANKA KOOPERACIJE:

kompleksnost transportnih zadataka u transportnom lancu, zahtjevi za veim kvalitetom, specijalizacija rada ekonomski ciljevi za jeftinijim transportom prostorna disperzija sistema

UESNICI U KOOPERACIJI:

korisnici transportnih usluga nosioci prevozno-transportnih usluga nosioci skladino-manipulativno-pretovarnih usluga pedicija

KOOPERACIJA MOE BITI:

prosta (svaki uesnik obavlja sve operacije da bi realizovao transportnu uslugu) sloena (svi uesnici su specijalizovani, vie njih uestvuje u davanju kompleksne usluge)

FORME KOOPERACIJE:

horizontalna (sabiranje transportnih zahtijeva u vremenu i prostoru) vertikalna (kooperacija izmeu transportnih preduzea i korisnika, peditera i korisnika) dijagonalna (zajedniki rad izmeu razliitih saobraajnih tehnika i tehnologija na razliitim podrujima,

prvenstveno se odnosi na transportne lance u tehnologijama integralnog transporta - hucke pack, prevoz izmenljivih transportnih sudova, sedlaste prikolice, pokretne sutostrade)


32

OBLICI KOOPERACIJE: ekonomski tehnoloki tehniki organizacioni informacioni

NIVOI KOOPERACIJE: planiranje, realizacija, kontrola PODRUJA KOOPERACIJE: lokalni i daljinski ransport, skladitenje, zalihe, pretovar i dr.

RTCRTC PR5

PR1

PO3

PO2

PO1

daljinskitransport

loko distributivnitransport

loko sabirnitransport

skladi{tenjezalihe

sortiranjepretovar

skladi{tenjezalihe

sortiranjepretovar

poru~ivanje

trgovina

KONCEPCIJA KOOPERACIJE

PODRUJE KOOPERACIJE U LOGISTIKOM LANCU

porui-vanje

loko sabirni transp.

skladi-tenje

zalihe dalji--nski

transp.

skladi-tenje

zalihe komisi-oni- ranje

loko distrib transp.

kooperanti partneri

struktura i broj proizvoai po-poiljaoci pr-primaoci

trgovina pedicija transportno preduzee

RTC

po pr

trgov ped

po/3

ped

po/3

ped

RTC

po

ped

po/3

ped trans

pr/5 trgov

pr/5 trgov

pr/5 trgov

trans

pr/5

ped trans

nivo kooperacije

planiranje realizacija kontrola

real kontr

real

real

kontr

plan real kontr

real

plan

kontr

real

plan real

oblici kooperacije

tehnoloki organizacioni ekonomski informacioni

tehn org

info

tehn org

tehn

info

tehn org

info

tehn org eko info

org eko info

tehn

tehn org

Primer mogue kooperacije u logistikom lancu


33

2.5.1 EFEKTI KOOPERACIJE

1. smanjenje nepotrebno dupliranih logistikih sistema (vei broj skladita u logistikom lancu od

proizvodnje do potronje), 2. smanjenje zaliha u procesima distribucije, 3. koncentracija u tokovima omoguava savremenih tehnologija, 4. ubrzava se protok materijala kroz procese distribucije, 5. bolje korienje kapaciteta logistikih sistema, 6. smanjuje se vezani kapital u logistikim sistemima i zalihe i poveava se masa kapitala za ulaganje u

profitne sisteme, 7. poveava se kvalitet usluge koji je preduslov savremene strategije proizvodnje orjentisane ka tzv.

vuenim tokovima, 8. poveava se fleksibilnost logistikog sistema koja je sve znaajnija i prisutnija na tritu proizvoda i

usluga, 9. smanjenje logistikih trokova u distribuciji robe i poveanje kvaliteta isporuke

poveavaju konkurentsku mo industrijskih preduzea na nacionalnom i meunarodnom nivou.

31%

13%

16%

31%

48%

20%

36%

sada budu}nost

0% preduze}a koja su analizirana

50% 10% 20% 30% 40%

16%

LOGISTIKA DISTRIBUCIJE

LOGISTIKA NABAVKE

LOGISTIKA POVRATNIH MATERIJALA I AMBALA@E

PROIZVODNA LOGISTIKA


34

2.5.2 LOGISTIKI LANCI Logistiki lanac je ureeni niz logistikih aktivnosti poruivanja, pakovanja, transporta, pretovara, skladitenja, formiranja tovarnih jedinica, sortiranja, kontrole, ukrupnjavanja, izrade pratee dokumentacije, itd. Redoslijed i broj aktivnosti u lancu LA=(LA1,LA2,...,LAi...,LAn ) su pod jakim dejstvom promenljivosti atributa koji ih

opisuju.

LAi+1

LAi

LA3

LA2LA1

a2

a6a4

a5a3

n3

n2

n1a1

LOGISTI^ KE AKTIVNOSTIENTITETI

LA1 - PORU^ IVANE LA2 - PAKOVANJE LA3 - KONTROLA LA4 - PRETOVAR LA5 - TRANSPORT LA6 - SKLADI[ TENJE LA7 - SORTIRANJE itd.

A T R I B U T I

a1 - PROSTOR a2 - VREME a3 - KOLI^ INA a4 - TRO[ KOVI a5 - NIVO TEHNOLOGIJE a6 - LOGISTI^ KA JEDINICA a7 - NOSILAC REALIZACIJE itd.

TOKOVI MATERIJALA

TOKOVI LJUDI

TOKOVI INFORMACIJA

TOKOVI ENERGIJE

PROMENJIVOST

broj elemenata struktura niza atributi elemenata u nizu

URE\ ENI NIZ SAPROMENJIVIM BROJEM I

STRUKTUROM ELEMENATA

ME\ UZAVISNOST, UZASTOPNOST, PARALELNOST

Obiljejeaktivnosti logistikog lanca


35

dani ~aso

minuti godinmese~asovi sekund

vrem

karike logisti~kog lanca

real time informacije porud`bine

transport komisioniranskladi{tenje

real time informacija

kontrola pretovar

pretovar pakovanje transport skladi{tenje minuti sekun

d minuti

Obiljejevremenske strukture aktivnosti u logistikom lancu

proizvodnjfinansije skladitenvozni park

PROIZVOA

META SISTEM

LOGISTIKI LANAC

POTROA TRGOVINA ROBNO TRANSPORTNI

CENTAR

INTERES CILJ

INTERES CILJ

INTERES CILJ

INTERES CILJ

PEDITERSKO TRANSPORTNO

PREDUZEE

to vie robe za

prevoz u jednoj

po{iljci

cilj {to manje

zalihe KONFLIKT CILJEVA U LANCU B izme|u institucionalnih celina

KONFLIKT CILJEVA U LANCU A izme|u funkcionalnih celina

MIKRO LOGISTIKI

SISTEM

OPTIMIZACIJA LANCA WIN - WIN

LOGISTIKI LANAC JE MOST KOJI SPAJA MIKRO - META - MAKRO SISTEME SA TENJOM URAVNOTEENJA KONFLIKTA CILJEVA UESNIKA U LANCU

META LOGISTIKI

SISTEM

MAKRO LOGISTIKI

SISTEM

Optimizacija logistikog lanca u prostoru konfliktnih ciljeva


36

LANAC KAO

OTVOREN

AH1 AH2 AH3 AH4 AH5 AH6 AH7 AH8

ASPEKT HOMOGENOG SABIRANJA LANACA U VREMENU I PROSTORU

LANAC KAO

ZATVOREN

POTPUNA AUTONOMIJA

DJELIMINA AUTONOMIJA

Sabiranje homogenih zahtijeva u logistikim lancima

A1 A2 LOGISTIKI

SISTEM A

UBRZANJE PROTOKA

LANCA

LOGISTIKI LANAC

ISKORIENJE KAPACITETA

SISTEMA

B

Informatika Tehnika Tehnologija Organizacija Upravljanje

A1 A1 A2 A

B B4 B2 B1 KOMPLEKSNOST

SVEOBUHVATNOST JEDNOVREMENA OPTIMIZACIJA

SISTEMA I LANCA

B1

B2

Prostor jednovremene optimizacije logistikog sistema i lanca


37

2.5.3 LOGISTIKA TRGOVINE

Ovo je oblast logistike distribucije. Logistika distribucije i plasmana proizvoda ima zadatak da organizuje takav sistem distribucije koji e maksimalno uskladiti ponudu i potranju proizvoda i usluga izmeu proizvodnje, trgovine i krajnjeg korisnika. KANALI I LANCI DISTRIBUCIJE Pod kanalima distribucije podrazumevamo skup elemenata koji karakteriu prostor, vrijeme, koliinu, kapacitet, trokove, tehnologiju, organizaciju i informatiku. Kanali distribucije se mogu podeliti na:

direktne (od proizvoaa do potroaa) i indirektne (proizvoa - trgovina na veliko potroa;

proizvoa - trgovina na veliko trgovina na malo potroa; proizvoa - predradnik trgovina na veliko, malo i potroa)

PROIZVO\ A^ POTRO[ A^

TRGOVINA NA VELIKO

TRGOVINA NA MALO

Izmeu trgovine na veliko i trgovine na malo postoje razlike:

koliina, broj artikala, logistika jedinica, frekvencija..

TRGOVINA NA VELIKO

TRGOVINA NA MALO

ve}a koli~ina, manji asortiman, ve}e logisti~ke

jedinice, manja frekvencija

manja koli~ina, ve} i asortiman, manje logisti~ke

jedinice, vea frekvencija

U trgovini na malo i u trgovini na veliko se javljaju transformacije u pojavnim oblicima roba pri emu je kod trgovine na malo prisutno i raspakivanje i potom sabiranje jedininih pakovanja. Frekvencija zahtijeva znaajno odstupa prema vrsti artikla i zadaci koji se postavljaju pred logistiku imaju obiljeje velike heterogenosti po vie parametara. Ove tokove roba prati paralelni tok informacija, a tei se da tokovi informacija prethode tokovima materijala (elektronska trgovina).


38

2.5.4 LOGISTIKA PROIZVODNJE

LOGISTIKAPROIZVODNJE

LOGISTIKANABAVKE

LOGISTIKADISTRIBUCIJE

PROIZVODNIPROCESI

Prema fazama toka materijala proizvodna logistika se nalazi izmeu logistike nabavke i logistike distribucije. Proizvodna logistika obuhvata sve aktivnosti koje su u vezi sa snabdjevanjem proizvodnog procesa, ulaza materijala, dijelova i dr., a sa druge strane izlaz gotovog proizvoda koji je spreman za dalju upotrebu. U okviru proizvodnog procesa osnovni cilj je realizacija kvalitativnih promena na proizvodu sa ciljem da se dobiju eljeni proizvodi (izlazi). Proizvodni procesi se realizuju u okviru proizvodnog sistema.

PROIZVODNI SISTEM:

elementi, podsistemi, veze, procesi

sredstva za proizvodnju, mesto za rad, tehnologija, radna snaga ..

ULAZ IZLAZ

sirovine, polufabrikati, gotovi proizvodi, energija, informacije, .

gotovi proizvodi, otpadni materijal, {kart, energija, informacije

Predmet rada u okviru proizvodnog procesa mijenja svoje kvalitativne i kvantitativne karakteristike prema definisanoj tehnologiji pri emu svaka od ovih promena pred logistiku postavlja nove zadatke. Proizvodni procesi i logistike aktivnosti su tijesno povezani, au nekim sluajevima i nerazdvojni. Ovo usko povezivanje je naglaeno i onda kada je podruje zadataka logistike proizvodnje kroz tok materijala (ne obuhvata samo skladitenje, transport i manipulaciju ve i obradu proizvoda). U procesima proizvodnje sree se izuzetno irok spektar pojavnih oblika materijala koji je viestruko vei od onih koji se javljaju u spoljnom transportu. U cilju sistematizacije sreu se razliite kategorije proizvodnih procesa. KRITERIJUMI:

1. karakteristine vrste tehnolokih procesa u proizvodnji (proizvodnja energije, prerada i obrada materijala, montaa),

2. prema oblicima veza tehnolokih procesa u okviru proizvodnje, 3. prema tipovima proizvodnje (obim) masovna, serijska (za poznatog i nepoznatog kupca) i pojedinana, 4. prema nivou automatizacije


39

U proizvodnim sistemima zadatak logistike je:

1. iskorienje proizvodnih kapaciteta, s jedne strane i 2. obezbeenje robe za logistiku distribucije, s druge strane.

Logistika proizvodnje za sam proces proizvodnje priprema materijale neophodne za proizvodni proces i mora da obavi eksternu pripremu od isporuioca do preduzea (veza sa logistikom nabavke). Jaka veza logistikih i proizvodnih procesa namee sistemski pristup pri reavanju konkretnih zadataka pri emu je cilj optimalno reenje.

t

Q

Q/2

Priprema resursa

Godinja isporuka od Q komada moe se ostvariti za kratko vrijeme ili u etapama. Sa aspekta pripreme za proizvodnju bolje je za kratko vrijeme proizvesti ukupnu koliinu. Sa aspekta zaliza bolje je proizvodnju ostvariti u etapama (manje zalihe). Ova dva aspekta su u koliziji. Postoje i drugi aspekti i problemi na savrenenom tritu:

asortiman proizvoda se esto mijenja koliine jedne vrste proizvoda se smanjuju sve vea udaljenost mesta proizvodnje i mesta potronje meunarodna podela rada

Nove tendencije u procesu proizvodnje koje su nastale sve otrijom konkurencijom na tritu dovele su do naputanja tzv. guranog sistema i prelazak na vueni proces realizacije proizvodnje. Ovakvi oblizi proizvodnje nalaze se u okruenju tehnolokog progresa:

a) novi materijali, b) novi postupci.

SISTEMI RESURSI

RM1 RM2

RM3

RMn

radna ma{ina


40

Materijali od prvog radnog mesta prema tehnologiji osnovne proizvodnje trpe kvalitativne ili kvantitativne promene. Cilj je da se eljeni izlaz ostvari sa to manje ulaganja, ali i sa to manjim trokovima pri funkcionisanju proizvodnje. Proizvodni procesi se organizuju na vie naina. Organizacioni pristupi imaju drugaije zahtijeve za proizvodnim resursima, ali i razliit uticaj na logistike aktivnosti, a time i na trokove. U ovom domenu sreu se tri karakteristina tipa organizacije proizvodnje:

1. RADIONIKA PROIZVODNJA, 2. PROTONA PROIZVODNJA, 3. PROIZVODNJA SA RADNIM CENTRIMA

RADIONIKA PROIZVODNJA

Karakteristika radionike proizvodnje je raspored radnih mesta prema srodnosti vrste operacija koje se obavljaju (ta radna mesta su prostorno objedinjena u jednu jedinicu radionicu).

Ekstremna fleksibilnost

Za svaki zadatak proizvodni nalog, predmet obrade se transportuje do proizvodne radionice prema redoslijedu operacija predvienih tehnologijom. Ovo dovodi do velikog broja transportnih procesa, do ukrtanja tokova materijala, povratnih kretanja (kao na slici). Uslijed raznolikosti vremena trajanja operacija tipino je meuskladitenje predmeta rada. Pored nesinhronizovanosti vremena operacija prisutne su i tekoe u realizaciji transportnih aktivnosti sa proizvodnim procesima (ovo dovodi do neophodnosti ekanja bilo transportnog sredstva bilo ekanje na transportno sredstvo). Pogodnosti radionice: objedinjavanje u jednu prostornu celinu, laka kontrola, isti nivo obrazovanja radnika

R1 BUENJE R2 GLODANJE R3 BRU[ENJE

R4 VARENJE R5 STRUGOVI R6 IENJE

P1

P2 P3


41

2.5.5 PROTONA PROIZVODNJA

Ovu proizvodnju karakterie raspored radnih mesta prema redoslijedu operacija. Po pravilu se primenjuje kod serijske proizvodnje gde su operacije na predmetima rada tehnoloki iste ili sline.

kvar

RM1 RM2 RM3 RM4

Tokovi materijala su kontinualni, kapacitet radnih mesta je usaglaen i mesta su velike proizvodnosti. Puferi su mala skladita izmeu radnih mesta i imaju dvostruku ulogu: prijem eljene koliine materijala i da hrani deo linije sa druge strane.

RADNI CENTRI

Izmeu radionike i protone proizvodnje primenjuje se rad u tzv. radnim centrima (grupna proizvodnja). Kod ovog tipa proizvodnje jedinice se prostorno grupiu, ali sa razliitim funkcijama unutar grupe.

RM radna mesta razli~itih vrsta ~ime omogu}avaju kompletnu obradu na odre| enom skupu proizvoda

Pogodnost ovog tipa proizvodnje je znatno skraivanje transportnih puteva, manji broj ukrtanja i dr. Kod ovog tipa orgaizacije je karakteristino da radnici iz osnovne proizvodnje realizuju transport, manipulaciju i druge logistike aktivnosti u okviru proizvodnog ostrva. 2.5.6 JIT (JUST IN TIME) Tvorac ove strategije je Taii chi Ohno (Taihi Oho). JIT je sveobuhvatni pristup rjeavanja problema iji je cilj poveanje kvaliteta i poboljanje vremenske komponente u podruju nabavke, proizvodnje i distribucije. Osnovni cilj je da se eliminiu svi gubici u logistikom lancu pri emu se pod gubicima podrazumevaju aktivnosti koje ne dodaju vrednost proizvodu. Tei se minimizaciji svih trokova.


42

Kroz ovakav pristup JIT tei izbjegavanju proizvodnje i isporuke proizvoda sve do momenta kada se on ne trai. U odnosu na klasine proizvodne strategije JIT daje slijedee efekte:

1. skraenje vremena trajanja proizvodnog procesa 80-90%, 2. smanjenje zaliha: - sirovina i poluproizvoda 35-75%,

zaliha u proizvodnji 30-90%, gotovih proizvoda 50-90%,

3. skraenje vremena pripreme proizvodnje za 75-90%, 4. poveanje kvaliteta i dr.

Sve ovo zahtijeva posebne resurse, tehnologiju, filozofiju i posebno psihologiju ljudi. JIT U OBLASTI PROIZVODNJE Pravi materijal mora biti u pravo vrijeme na pravo mesto; Mijenja se odnos sa dobavljaem (vrsto povezivanje) i smanjuje se broj dobavljaa; Apsolutni kvalitet je jedan od postulata JIT-a; Svestrana osposobljenost radnika Primer u automobilskoj industriji Daimler Chrysler u Cirihu. U okviru JIT principa postoje tri varijante isporuke:

1. snandardna JIT isporuka (dopremanje dijelova u fabriku). Svakodnevno proizvoa prosleuje trebovanje i daje se nalog davaocu logistike usluge. Na nivou tanosti 1as snabdeva dostavlja na pretovarni front traene materijale. Davaoc logistike usluge to preuzima i obavetava proizvoaa.

2. doprema na mesto korienja (bukvalno se deo po deo doprema do radnog mesta). Snabdeva je odgovoran za sinhronizovan redoslijed isporuke sa proizvodnjom.

3. isporuka preko integrisanog logistikog centra. Od strane proizvoaa se daje nalog davaocu logistike usluge da potrebne delove isporui na montanu liniju.

MAKE OR BUY strategija

Ford je eleo da ima apsolutnu kontrolu nad itavim sistemom. To je bilo ranije, ali sada je mnogo tee postavlja se pitanje da li da proizvedemo sve od rafa do matine ploe ili da neto proizvodimo, a neto kupujemo. Sa domena skladitenja pitamo se da li da imamo svoja skladita ili da ih iznajmimo. 2.5.7 DEKOMPOZICIJA LOGISTIKIH SISTEMA SA FUNKCIONALNOG ASPEKTA Funkcionalno razgranienje logistike se zasniva na razliitim fazama materijalnih tokova jednog preduzea i na razliitim funkcijama sistema preko kojih se realizuju ti materijalni tokovi. Funkcionalno razgraniavanje logistike industrijskog preduzea zasnovano na razliitim fazama materijalnih tokova od trita sirovina i poluproizvoda, preko industrijskih pogona do trita gotovih proizvoda, odnosno krajnjih korisnika je u funkciji etri osnovne faze tokova . I faza - LOGISTIKA NABAVKE obuhvata tokove sirovina, polufabrikata, pomonih i pogonskih materijala, rezervnih dijelova za maine i opremu koja se koristi u preduzeu, itd. II faza - LOGISTIKA PROIZVODNJE obuhvata sve materijalne tokove koji prolaze proces proizvodnje i zavravaju se u skladitima gotovih proizvoda ili poluproizvoda kao konanog produkta posmatranog preduzea.


43

III faza - LOGISTIKA DISTRIBUCIJE obuhvata tokove finalnih proizvoda preduzea od skladita finalnih proizvoda do skladita za isporuku na trite ili do krajnjih korisnika. IV faza - LOGISTIKA SNABDJEVANJA se bavi protokom otpadnih materijala, povratnim tokovima za reciklau, praznom ambalaom, razmenjivim transportnim sudovima, povratnim tokovima neispravnih proizvoda, itd. Funkcionalne celine LOGISTIKE NABAVKE, PROIZVODNJE, DISTRIBUCIJE, SNABDJEVANJA ine

LOGISTIKU PREDUZEA u industrijskoj djelatnosti.

IV FAZA

sirovine poluproizvodi potro{ ni mat. pogonski mat. rezervni dijelovi

gotovi proizv. poluproizvodi rezervni dijelovi

proizvodni

proces

LOGISTIKA PREDUZE] A LOGISTIKA

PROIZVODNJE LOGISTIKA DISTRIBUCIJE

LOGISTIKA NABAVKE

LOGISTIKA SNABDJEVANJA

roba sa reklamacijom prazna ambala` a prazne logisi~ke jedinice

rezikla` a otpadni materijal prazne tovarne jedinice

III FAZA I FAZA II FAZA

Osnovne faze logistikih tokova


44

Funkcionalno razgranienje logistikog sistema

SISTEM

LOGISTI^KI

4

3

1

5

SISTEM PAKOVANJA

funkcije: logisti~ka funkcija za{tite manipulisanja transporta skladi{tenja pretovara informisanja itd.

SISTEM ZALIHA funkcije: funkcija za{tite i sigurnosti izjedna~avanja ponude i tra`nje vremenskog terminiranja isporuke supstitucije itd.

SKLADI[NI SISTEM

funkcije: vremensko izjedna~avanje prostorno izjedna~avanje ~uvanje robe sortiranje komisioniranje priprema robe za transport itd.

TRANSPORTNI SISTEM

funkcije: prostorno premo{}avanje sabiranje zahteva distribucija izbor vida i tehnologije organizacija planiranje tura itd.

SISTEM REALIZACIJE PORUD@BINE

funkcije: planiranje realizacija kontrola prikupljanje obrada distribucija itd

2


45

VOJNA LOGISTIKA

LOGISTIKA KLINI^ KIH CENTARA

LOGISTIKA PREDUZE] A USLU@NIH DJELATNOSTI

LOGISTIKA TRGOVA^ KIH PREDUZE] A

LOGISTIKA INDUSTRIJSKIH

OSNOVNA DJELATNOST NIJE LOGISTI^ KA

USLUGA

[ PEDITERSKA PREDUZE] A I AGENCIJE

TRANSPORTNA PREDUZE]A

OSNOVNA DJELATNOST LOGISTI^ KA USLUGA

LOGISTI^ KI CENTRI

LOGISTIKA PREDUZE] A I SISTEMA U FUNKCIJI

OSNOVNE DJELATNOSTI

@elezni~ki transport Drumski transport Re~no-pomorski transport Avio transport PTT saobra} aj i transport Integralni transport Cevni transport

Robno transportni centri Robno distributivni centri Robni terminali ` elezni~kog,

vodnog, drumskog i avio saobra} aja

Lu~ki kompleski Terminali integralnog transporta

Unutra{ nja { pedicija Medjunarodna { pedicija Lu~ka { pedicija itd

Drutveno privredni aspekt dekompozicije logistikih sistema


46

2.6 PRIMJENA INFORMATIKE U PEDICIJI

Da bi pedicije mogle uspjeno i racionalno poslovati u sadanjim i buduim okvirima, neophodno je da to prije

projektiraju svoje informacijske sisteme. Naravno da ti pediterski sistemi moraju biti kompatibilni sa

informacijskim sistemima njihovih poslovnih partnera u zemlji i inostranstvu, jer bez toga informacijiski sistem

pediterske kue ne daje optimalne efekte.

Nekad je u pediterskim krugovima preovladalo miljenje da je pediteru za uspjeno poslovanje potrebno samo

glava i olovka. To djelimino vrijedi i danas, ali u posljednje dvije decenije dolo je do prave transportne

revolucije, paletizacije i kontejnerizacija koje su osvojile svijet. Elektronika je prodrla u sve pore ivote, stanovnika

nae planete, pa naravno nije stala pred kapijom transporta. Kratko reeno, vie nije dovoljna samo glava i

olovka da bi se mogao obavljati pediterski posao, ve je pediter da bi odrao korak sa vremenom prisiljen da u

svoje poslovanje, osim ve ranbije uvedenih uredskih i drugih pomagala, uvede i elektroniku.

Kao to je sluaj i kod dugih informacijski sistema, i pediterski informacijski sistem mora imati tri toka

informacija i to;

Prvi tok je ulazna informacija, to jest obavjetenja o pediterovim komitetnitam (stvarnim i potencijalnim

korisnicima njegovih usluga) i o ostalim sudionicima iz okruenja (saobraajne, uslune i proizvodne

organizacije) u kojem pediterska organizacija obavlja svoju aktivost.

Drugi tok je interno kolanje informacija unutar jedinica peditirske organizacaije.

Trei tok je izlaz informacija, tj obavjetenja koja pediterska organizacija alje svojim komitentima,

korespondetima i drugim sudionicima u sistemu meunarodne pedicije.

Razvoj tehnologije sredstava za obradu podataka (raunara) uglavnom postaju sve moniji i moniji, a

njihova cijena u odnosu na trite sve jeftinija. Ova prednost omoguava da se uz minimalna novana

ulaganja sobzirom na koliinu informacija koje moemo imati u veoma kratkim vremenskim intervalima

ostavqa slobodu kreiranja veoma monih baza podataka i informacionog sistema pedicije u cjelini.

Pored toga dananje udo civilizacije koje se zove Internet omoguava nam da budemo u neprekidnoj vezi sa

savremenim telekomunikacionim centrima a samim tim i sa drugim evropskim lgistikim centrima, berzama

tereta, prestinim kompanijama u svijetu i naravno nam potencijalnim klijentima.

Sama metodologija razvoja informacionih sistema zahtjeva da se precizno definie ta se pod pojmom

informacionog sistema podrazumjeva, koje su njegove funkcije i kakav je njegov poloaj u sistemu u kome

djeluje.

Elektronska obrada podataka (EOP) omoguava pojednostavljenje obrade potrebnih formulara idr. Za potrebe

pedicije razvili su se razni softveri koji u dananjem vremenu imaju za cilj da olakaju obradu podataka, te da ih

pohranjuju u bazu podataka i olakaju odnosno ubrzaju komunikaciju na razliitim mjestima. Naime, kao to je


47

poznato pediterski formulari su razliitih oblika i veliine, no uz primjenu EOP putem softvera, te dananji

stepen i nivo razvijenih sistema, ovo predstavlja jednostavne radnje evidentiranja i popunjavanja formulara.

Programi koji prate pediterske poslove su modularnog tipa i obuhvataju kako od tarifa tako do eljeznike

stanice, ifre mjesta, informacije o komitentima isl. Otvaranjem naloga i pozicije postie se jedinstvensonost u

otpremi bez obzira o kojoj je vrsti transporta radi idr. Svaki nalog se izvrava odmah po primitku. Fakturisanje

slijedi kod izlaznog unutranjeg i meunarodnog posla odmah nakon izvravanja naloga, kod uvoznog posla

odmah nakon dobijanja carinskih tereenja, koje carinarnica dnevno ubacuje u sistem. Kad govorimo o

skladitenju i toj karici procesa, dovoljno je da naznaimo da su softveri dananjice u mogunosti da prate

kompletno skladino polslovanje, od palete u svim jedinicama do cjelokupnog skladinog sistema. Pomou tog

sistem mogue je uskladiti usaglaavanje svih razliitih informacija.

Informacijski sistemi danas mogu da uspostave aktivnu ponudu i potranju roba, prevoznih sredstava na tritu i

sl.

2.6.1 METODOLOGIJA IZRADE INFORMACIONOG SISTEMA

Sama metodologija razvoja informacionih sistema zahtjeva da se precizno definie ta se pod pojmom

informacionog sistema podrazumjeva, koje su njegove funkcije i kakav je njegov poloaj u sistemu u kome

djeluje.

Obiljeja savremenog poslovanja mogu se predstaviti krozslijedee karakteristike:

izraena konkurencija

odnos kvaliteta i kvantiteta

jednostavni pristup

cijena kotanja

skraenje potrebnog vremena (narudba-isporuka)

ekoloke norme

Ono to je po miljenju mnogih strunjaka obiljeilo 20 vijeka je tehnologija lokalnih raunarskih mrea (Local

Area Network) omoguujui im na taj nain razmjenu podataka, aplikacija i niza drugih servisa. Za razliku od

mrea sa inim vezama u kojim se svi korisnici nalaze na fiksnim pozicijama, u beinim lokalnim mreama

(Wireles WLAN) veze se ostvaruju elektromagnetnim talasima u slobodnom prostoru i to iz opsega radio

frekvencija.

Osnovni razlog je taj to veliki broj mobilnih korisnika eli da ima pristup mrei nezavisno od svoje

lokacije.

Cilj je napraviti integrisani terminal u kome procesiranjem podataka i komunikacije imaju istu vanost i

dizajnirani se tako da odgovaraju jednom drugom po svim perfomansama i da u potpunosti mogu da ispune

postavljeni zahtjev.


48

Primjena raunara umnogome olakava proces akumulacije podataka i posebno proces konsolidacije. Prijedlog

se zasniva dobrim dijelom na primjenu savremene tehnologije Interneta, ali istovremeno insistira se na izradi

specijalizovanih tampanih publikacija (asopisi, bilteni, izvjetaji isl) primjenom raunara jer je to jo uvijek

najefikasniji i najpouzdaniji nain razmjene informacija sa okolinom.

Ciljna funkcija informacionnog sistema u prvoj fazi :

podaci iz okruenja

selekcija izvora informacija

potencijalni korisnici

evaluacija informacija

restruktuiranje podataka

povratna sprega sa korisnicima

difuzija ili diseminacija informacije.

Realizacija ovih funkcija predstavlja sloen i dugoroan posao. Potrebno je formirati vie ekipa saradnika,

strunjaka za razliite oblasti.

Informacioni sistemi zasnivaju se na primjeni raunara. Tip sistema je obiman i zahtjeva veliki struni rad

na pripremi i analizi podataka dok tehnika baza slui samo za tehniki dio unosa auriranja podataka i njihovog

pronalaenja, odnosno izradu publikacija i drugih vidova prezentacije.

3. PAKOVANJE I OZNAAVANJE ROBE

3.1 Pakovanje robe

Transportni odjel treba ponekad prilikom izvrenja primljenih naloga osigurati potrebnu transportnu ambalau i

zapakirati pojedine komade. Za izvrenje takvih poslova transportni odjel treba da raspolae strunim pakerima, a

vee pedicije imaju i posebne radionice sa potrebnim strojevima za izradu sanduka, kutija i drugih vrsta

transportne ambalae.

Prema odredamaba pozitivnih akata, komitent je duan brinuti se da mu roba bude pakirana po obiajima i prema

uvjetima prevoenja u onoj grani saobraaja kojom se njegova poiljka prevozi. pediter ne preuzima nikakvu

odgovornost za posljedice koji bi nastale usljed neurednog, nedovoljnog i loeg pakiranja. U hitnim sluajevima

pediter je duan, prema svojim mogunostima popraviti oteenu ambalau na komitentov troak i odgovornost.

3.1.2Obiljeavanje poiljaka

Osim pakovanja, sa stanovita vozara, u dunost poiljaoca ili njegovog peditera spada, u pravilu, i

obiljeavanje (signiranje) pojedinih komada poiljke. To e biti potrebno samo kod pojedinanih poiljaka koje se

ne predaju na prevoz u kompletnim partijama. Obiljeavanje nee biti, dakle , potrebno kod vagonskih poiljaka,


49

kod poiljaka koje zauzmu kompletan brod, kamion, lep ili avion. Svrha obiljeavanja je da se u svako doba

moe prilikom prevoza ustanoviti koja roba pripada kojoj prevoznoj isparavi i kojoj je odredite, a u sluaju da

doe do razdvajanja prevozne isprave i robe, da se moe ustanoviti odredite i primalac, osim toga neka

obiljeavanja slue i kao opomena da se sa robom pravilno rukuje za vrijeme prevoenja, utovara, pretovara i

istovara,a neka upozoravaju na opasnost koja prijeti od robe (eksploziv, zapaljivo i slino) . Ako pojedine komade

treba uvijek smijetati u isom poloaju, onda se to oznaava obino listicom koja ima dvije strelice koje pokazuju

poloaj kako treba koleto da stoji. Takve oznake mogu se utisnuti ve prilikom izrade ambalae.

Na komade sa robom koja je osjetljiva na vlagu ili na sunce treba staviti natpise uvati od vlage,

odnosno uvati od sunca, a osim tog treba na komadestaviti listicu sa oznakom otvorenog crvenog kiobrana.

Komade koje se lako lome treba snabdjeti sa listicom staklena aa sa vratom i natpisom ne prevrtati lako

lomljivo. Oznake mora poiljalac staviti na komade na tako trajan i postojan nain da se bez nasilnog skidanja

nemogu ukloniti. Ako priroda robe i nain pakovanja to ne doputaju ( npr kod robe u vreama, korpama i sl),

obiljeavanje treba izvriti na listicama, tablicma ili privjescima od vrstog i izdrljivog materijala. ( Limene ili

drvene tablice ili tablice od vrstog kartona), ili na platnu koje mora biti sigurno privreno (zaiveno) za

komade. Poiljalac je duan da skine stare oznake i adrese od prijanih prevoza ili ih tako ponititi da ne doe do

zabune prilikom rukovanja robom za vrijeme prevoenje.

Obiljeavanje se vri postojanim bojama, utiskivanjem ili lijepljenjem natpisa na papiru, kao i pomou

ve spomenutih privjesaka. Pri prevoenju komada u otvorenim vagonima treba voditi rauna o tome da usljed

vremenskih prilika ( kia, snijeg) adresa ne postane neitljiva.

3.2 SPECIJALNI POSLOVI PEDITERA

Pod specijalnim pediterskim poslovima mogu se , izmeu ostalog smatrati i slijedei poslovi :

Kontrola kavlitete i kvantitete robe Uzimanje uzoraka Praenje transporta Doleivanje Izdavanje garantnih pisama Zastupanje u sluaju generalne havarije Naplata robe Lizing

Kontrola kvalitete i kvantitete robe Posao kupoprodaje robe temelji se na odredbama ugovora o kupoprodaji koji, izmeu ostalog, redovito sadri i odredbe o kvaliteti i kvantiteti robe, kao i ko e i na koji nain e to utvrditi. Taj posao rade prvenstveno posebna preduzea. Preduzea za kontrolu kvalitete i kvantite robe, no tim se poslovima moe baviti i pedicija, naravno pod uslovom da je tu djelatnost registrovalo.

Pod kontrolom kvalitete robe podrazumjeva se Ugovorna kvaliteta robe, takva koja se obavlja na temelju

ugovora zainteresovane stranke ( komitenta) sa jedne strane, i pediterke ili kontrolne organizacije sa


50

druge strane sve sa ciljem da se utvrdi da li kvaliteta i druga svojstva robe odgovaraju uslovima

kupoprodajnog ugovora.

Djelatnost kontrole kvalitete definaisana je kroz slijedee poslove: Kontrola kvalietete robe Kontrola koliine robe Kontrola pakovanja robe Kontrola opreme robe Kontrola i nadzor ukrcaja, iskrcaja i pretovara, transporta i slaganjarobe u prevozno sredstvo Kontrola skladinog prostora ili naina uskladitenja robe Kontrola transportnih sredstava Laboratorijsko ispitivanje Uzorkovanje Vrenje expertize Preuzimanje i predaja robe Ostali slini poslovi

O izvrenoj kontroli robe i ostalih usluga, osim zastupanja i jamstva, kontrolna organizacija, dakle i pediter

ako to on radi, duan izdati odgovarajuu pismenu ispravu koja se openito naziva certifikat.

Kontrolu kvantitete (ugovorene koliine) robe mogu takoer vriti kontrolne organizacije, dakle iste one koje

obavljaju i kontrolu kvalitete robe. Naela i postupak su istovjetni, a o utvrenoj kvantiteti kontrolna organizacija,

odnosno pediter, izdaju takoer odgovarajuu potvrdu. U praksi kontrola kvantitete se ree trai od strane

kontrolnih organizacija, ve se najee Ugovorom predvidi kao tano ona koliina koju utvrdi voza na primjer

eljeznice i drugo. Redovito se radi o utvrivanju teine, broja komada ili kubature i slino u momentu predaje na

prevoz koju na zahtjev prodavaoca odnosno njegova peditera utvruje vozar. Isprava o izvrenom ugovorenom

nainu kontrole kvantiteta, bilo ona izdana u vidu certifikata kontrolne organizacije ili zvaninim utvrivanjem

koliine od strane vozara, predstavlja jednu od isprava kojima se uvjetuje naplata iz dokumentarnog akreditiva.

4. OSNOVNI PEDITERSKI DOKUMENTI (FIATA DOKUMENTI)

FIATA dokumenti imaju znaj meunarodnih isprava i slubeno su priznati od strane Meunarodne trgovinske

komore za upotrebui to FCR i FCT ako su izriito navedeni u kreditivu, a FBI, ako se u akreditivu ne zahtjeva

izriito neki drugi dokumenti za kombinirani transport.

FCR pediterska potvrda- zvanini naziv za ovaj dokumenta je engleska rije Forwarding Agentrs Certifient of

Recelpt, to bi se moglo prevesti i kaoprijemna potvrda, no uobiajeni je naziv pediterska potvrda.

FCR isprava se najee ispostavlja u sluaju prodaje robe uz klauzulu EXW, a prodavalac eli imati dokaz o

ispunjenju svoje obveze na temelju potvrde peditera da je ovaj primio odnosnu robu. Ako se radi o kupoprodaji

uz dokumentarni akreditiv, prodavalac e moi uz predoenje ispostavljenje isprave FCR naplatiti u ugovorenoj


51

banci kupoprodajnu cijenu za isporuenu robu.Nakon to je FCR isprava predana kupcu, prodavalac vie ne

moe raspolagati sa robom koja se odnosi na tu ispravu.

Formular FCR je zelene boje, a sastoji se od originala i etiri kopije.

Skladina potvrda FWR slubeni naziv na engleskom jeziku za ovu peditersku ispravu je FIATA

WAREHOUSE RECEPT, formular je narandaste boje, nije prenosiv, osim ako na njemu ne stoji ustisnuta

oznaka negotiable. FWR je dokument skladina potvrda koja se upotrebljava kao standardni dokument u

nacionalnim okvirima i slui pediteru u njegovom skladinom poslovanju. Iako FWR dokument nije tzv.

Skladinica, on moe biti upotrebljen u mnogim skladinim sluajevima, budui da je razlika izmeu klasine

skaldinice i FWR isprave u pravom smislu vrlo mala.Naime, FWR se detaljno utvruju prava izdavaoca isprave,

prenos prava vlasnitva kao i aktivna legitimacija za izruenje robe uz predoenje skladinice.

Pomorska teretnica Teretnica (eng. Bill of Landing, njem. Konosament) je isprava kojom brodar potvruje prijem robe za prijevoz u koliini navedenoj u teretnice i i obeava da e tu robu na odreditu predati zakonitom imatelju isprave o onakvom stanju u kakvom ju je primio. Prema tome, teretnica moe

logistika i spedicija (važno)

Documents