Lokal Telefon Şebekeleri ÜDK : 621.395.7

Çeviren : Orhan ÖCAL

Y. Müh. PTT

fcır

Lokal telefon şebekeleri umumiyetle diğer umumi şebekelerden farklıdır. (Gaz, Elektrik, Su v.s.) telefon şebekelerinde; her abone sant-raldan ne kadar uzakta olursa olsun mutlaka santraldan itibaren müstakil bir devre ile bes­lenmektedir. Bir telefon şebekesi inşaatı ' eğer abonelerin coğrafi dağılış sayılarındaki değişik­likler hesaba katılmak zarureti olmazsa prensip itlbarile basit bir şey olması icabeder.

. P r a t i k telefon şebekeleri İstikbaldeki geliş­meler nazarı İtibare alınarak bir miktar rezerve devre ihtiva edecek şekilde inşa edilmelidir. İle­ride. yapılacak beslemelerde bu rezerve devreler kullanılırken teknik - Ekonomik bir problem ola­r/ur iı: ılı;.I ve mümkün olan ucuzlukla şebe­ke inşaat m a. çevrilebilmelidir.

Bütün telefon tesisleri bedelinin yarısından fazlasını yalnız telefon şebekesinin teşkil ettiği göz önünde tutulursa problemin önemi daha iyi anlaşılır.

Dünyanın bir çok yerlerinde birbirinden fark­lı tipte bir çok telefon şebekesi inşa edilmiş ve

I kullanılmaktadır. Aşağıda daha çok bilinen bazı aialçfTtScrl tanıtacağız ve en eski rijid sistemden bftgUyPrrık LM Ericsson'un en yeni sistemi ile bitireceği;:.

Bu sistemde her tevzi kutusu kapasitesine eşit perli bir kablo ile doğrudan santrala bağ­lanmıştır, abone hatları şebekesi bu düzen içe­risinde iki gruba ayrılır.

1) Tevzi kutusu ile santral arasındaki branşman kabloları kısmı,

2) Tevzi kutusu ile abone ikametgâhları arasındaki hat kısmıdır.

Tevzi kutularının kapasitesi 10 ilâ 30 per arasında değişebilir.

Rijid sistemin malûm olan basit kuruluşuna

mukabil flekzibilitesinin az olması ve kâfi mik­

tarda yedek perlerlnin bulunmaması bir deza­

vantajdır.

Bu neticeden rijid sistemin umumiyetle pa­

halı bir şebeke sistemi. olduğu söylenebilir. Ha­

len pratikte bu sistem geniş .santral sahaları

civarındaki küçük yoğun toplulukları için kul.

lânılmaktadır. (Şekil. 2)

11"

Beher kutudaki ortalama abone sayısı 4,31 yüzde olarak 43, %0,ldir. Şu halde kutu ran­dımanı %43 ihtiyat durumu ise % 57 demektir. (Şekil. 3)

Tip/t ftvttat plânı

„ Max.50

2 0 £ U , T ,

zoo/zso

so So

SO

so S' 50-250

Şekil:

45 pır 30 »

4S -

SO •

206 ••

3

A»*A

1

u

»

200primerde 5 X 5 0 = 2 5 0 sekonder per ile dağıtılmıştır. Blrincikademede rijid şebeke siste­mi tekâmül ettirilerek şebekenin uygun bir ye­rinde kablo kapasitesinde hususi bir inceltme (azaltma) yapılmıştır. Bu yapıldıktan sonra tevzi kutularının bütün kontakları santrala bağ­lanamaz ve kablodaki yedek perler azaltma nok­tasındaki ek yerinde serbeit bırakılırlar. Bu ye­dek kablo perleri abone miktarı artan tevzi ku­tularına bağlanmak suretiyle kullanılabilir. Lü­zum hasıl olduğu zaman açılır ve branşman kablolanndaki yedek kablo perleri tahmin edi­len miktar kadar bu eke bağlanır, işin esas kısmı yardımcı bir eke transfer edilerek bu ope­rasyon kolaylaştırılabllir.

H — BJP.O NİN ESKÎ STANDART SİSTE­Mİ :

B.P.O eski standart sistemi yakın zamana kadar kullanılıyordu. Aslında bu sistem yukarı­da bahsedilen rijid sisteme çok benzeyen ve onun biraz tekâmül ettirilmiş bir şeklidir. (Şekil. 4)

Eski standart sistemde yardımcı ek tipi umu­miyetle bayağı kurşunlu bir ektir ki bu ekte bazı sahaları besleyen perlerin % 25 İlâ 30 unu ihtiva etmektedir.

Dağıtım perlerinin fazlalıkları (artan perler) yardımcı ek içinde toplanır ve bunlar, değişti­rilmesi tahmin edilen yerleri beslemek üzere tevzi kutularına bağlanır,

Daha sonraları kurşunlu yardımcı ek yerine kurşunu açmadan kullanılmak üzere mekanik ekler de yapılmıştır.

B.P.Onin fikrine göre mekanik ekler daha çok kullanışlı olduğu halde; kâğıt izolasyonlu kabloların tekrar tanzimini önlemek ve şebeke­nin filekzlbilltesini arttırmak için daha tekâmül ettirilmiş metotlara ihtiyaç olduğu düşünülmüş­tür.

Bu ve diğer sebeplerle B.P.O tamamiyle yeni bir sistemi teklif etmiştir ki daha sonra anla­tılacaktır.

IU — ERICSSON DOLAP SİSTEMİ :

B.P.O eski standart sisteminin en büyük de­zavantajı gerek yardımcı eklerde gerekse esas eklerde sık sık yapılması icabeden değişiklik­ler olduğu aşikârdır.

5 numaralı diyagramda gösterildiği üzere Ericsson dolap sisteminde bu dezavantaj kulla­nılmış olan saha dolabı vasıtasiyle bertaraf edil­miştir.

Bu sistemde kullanılan saha dolabı en uygun dağıtım noktasına yani kabloların inceleme nok­talarına vazedilir. (Şekil. 5)

Şekil : S

Burada abone hatları şebekesi birbirinden farklı 3 gruba ayrılmıştır.

1. Primer kablolar; (Esas kablolar) santral ve saha dolabı arasındaki kablolar.

2. Sekonder kablolar; (branşman kabloları) saha dolabı ile tevzi kutuları arasındaki kab­lolar,

3. Tevzi kutuları ile aboneler arasındaki hatlar:

12. Elektrik Mühendisliği 101

Saha dolabı İçinde esas kablolar İle branş-man kabloları ayn terini Hallere bağ-lanmışlardır. Norm [il hlr aaha dolabının kapasitesi SOO/400 den 000/BOÛ (pimer/sekonder) kadar derişir,

Her saha dolabı satıtral sahasının muayyen bir kısınma biKnıcL tdor. Bir rmha dolabı, hes-ledfgl sahadaki dûjsnMûn karşılayacak sekildu yeter miktarda terminal yerleştirilmek Uza ve kili ebada sahip olmalıdır. Saha taksimatları norm al olarak müstakildirler ve komşu sahalar İle irtibatları yoktur. (Sekil. C-T-3)

Behlr İçi banliyölerin abone yoğunluğu çok aa olan yerlerinde (Hektar başına .Ej nhoneden Jİ5 İse} saha dolaplarının bölücü tali saha do­laplardın kul Lamı ması baann tatmin üdlci se­kil de ekonomik olur. (Şekil, S-A)

Seltff.- £

Tuh saha dolapları ktleflk kapaı-f telidirler ve kapasite sevlyuk-rl 50/100 don 200/300 (plrlnıer Sckonder) arasında dcglslr. Çeki t, Jj

Şebekede nekzitjjllteyl arttırmak için santral ile umumi anlıa dolabı arabada yardımcı do­laplar konulabilir, ,

Burada yardımcı aaha (YSD) dolabının prim eri doğrudan snntrala eeknnderl de riaaa sana dolaplarının' bir grubuna bağlanabilir. Yar­dımcı dolap ancak santral ilu e^aa saha dolap­ları nrasındaUl mesafe 700 IHI 1000 metre oldıifiü zaman teala edilirse ekonomik olur,

Eğer eaas saha dolanlarının santrala mesa­fesi 300 lia 000 metre la? yardımcı saha do-. lakı tasls rdllmes,

Bir şebekede yardımcı süha dolabı kullanıl­mış İse. CSOK aaba dolapları için l«esafiianTptr3 olan prlmer perierln bir kısmı doğrudan esas şuha dotaplaıına, geri katan. kısımla n yardımcı saha dolabına nafilaumıstuv

Ayni prensip esas saha dolaplarına da adente edilebilir.

Söyle ki prlmer perlaruı bir kısmı saha dolap-lan na uğramadan doğruca tevil kumula una (me­sain 10 perlilc bir tevsi kutusunun heş' parll ve leval kutu M nn m geri halan perjcrl salıa dola­bının sekonder terminaline bağlan ir.

Bektin* «(ıbchti La lifti in'ı U

Bu metod, bağlama yerlerinin (Terminalle­rin) ebadının küçültülmesi, netice olarak saha dolaplarının ehemmiyetli miktarda azaltılması bakımından avantajlıdır.

îcabettiği takdirde tevzi kutusunda kullanıl­mayan doğruca santrala bağlı devreler kutu içinde dolaba ait perlerle bağlantı yapılmak su-retile dolaba prensipal sağlanır.

Bu suretle diğer tevzi kutularına prensipal temini mümkün olup ancak bu şekilde devre tevziinde flekzibilite temin edilmekle beraber fazla bağlantılar sebebile işçilik bedeli artar.

Ericsson saha dolabı sisteminde santral sa­hası normal olarak üç bölgeye ayrılmıştır.

Birinci bölge, Repartitörden itibaren 200 ilâ 300 metre mesafedeki bölgedir. Doğrudan Re-partitöre bağlı tevzi kutularını ihtiva eder.

Orta Bölge; M. D. F den 700 ilâ 1000 metre mesafedeki bölgedir. Bu bölgede saha dolapları kullanılır.

Diğer bölge; Saha dolabı gruplarının yardım­cı dolaplara bağlanmış olduğu bölgedir.

Ericsson saha dolabı sisteminde desimal sis­tem kullanılır ve bütün hatlar artan 10 perlik mültiplajlardan meydana gelen gruplara ayrıl­mıştır.

Bu faktör ve sistemin çok basit olan yapısı çok .fazla kolaylık sağlamaktadır.

IV — AVUSTRALYA PİLAR SİSTEMİ:

Avustralya piler sistemi Ericsson saha dola­bı sistemi ile. eşdeğerdir.

Eski Avustralya sisteminde çapraz bağlan­tılı dağıtım kutuları küçük kapasiteli olup 40/80 (primer/sekonder) değerindedir ve bunlar girişi ihtiva eden bir beton zemin üzerine monte edil­miştir.

Yeni sistemde çapraz bağlantı yerlerindeki kapasite 800 per'e kadar çıkarılmıştır.

Pilar ismi dağıtım kabinesi için kullanılmış­tır.

9 numaralı şekilde gösterilen Avustralya pilar sistemi ile Ericsson saha dolabı sistemi arasında pek çok müşterek taraflar vardır.

Tevzi kutularından uygun miktarda olanı pi­lar sahasına vazedilir, aynı yolla Ericsson dolap sisteminde de dolap sahasına uygun miktarda tevzi kutuları vazedilmiştir. (Şekil. 9)

Abone hatları şebekesi 3 müstakil gruba ay-rılmıgtır.

-İî'

Şekil : 9

Şöyle ki, santral ile pilar arasındaki esas kablo kısmı, pilar ile tevzi -kutusu arasındaki branşman kabloları, üçüncüsü tevzi kutusu ile abone ikametgâhları arasındaki hatlardır.

Pilar sistemi ile Ericsson dolap sistemi ara­sındaki esaslı fark flekzibilitanin farklı yollar­dan elde edilebilmesidir.

Ericsson dolap sisteminde bu flekzibilite yar­dımcı dolaplarla temin edilmektedir. Pilar sis­teminde ise benzer şekildeki flekzibilite esas kablo perlerinin grupları arasındaki kısmı mül-tiplâjla temin edilmektedir. Şekil. 10 da şema­tik olarak bunlar gösterilmiştir.

Bir istikametteki (güzergâhtaki) esas kablo perleri pilar panelinde termine olduklarına göre aşağıdaki şekilde perlerin hesabı yapılabilir. (Şekil. 10)

X*

l i f t i

şekil: ıo

Elektrik Mühendisliği 101

Bu şekildeki mÜUlplij ^maları şuiırlıı tu» günkü ihtiyacı İle her bir pllnr sahasındaki te­lsi fon İnkişafı tahinin edilerek yapılmıştır. Bu motod pilûrlar arasında gayurn hayrıat bir ftek-îlbliltc temin ettiği [jibj nym HÜXBTj£h iİTTr'rindt-Bt&ş kal>lodtın û& yüksük randımanlı Ijlr faydtv-: ı:j!. ı imkanını u.ı tâmln etmektedir.

Hakikatte hıcrtibl olnrnk Avu&tralyu'da bir 1,0li di:l':i kablolar ııniNüıda zaruri ve yeni bir aranjman yapmadan '/o S5 veya. dalın Snvila, bir rundımnn LcrniMiialn mümkün olduğu gürül mui­ttir. (Şekil. 11)

Cııpraı <>

şehiı,- ıı

FtLLAlt TEÇHİZATI !

V — tvrCT.f-T^IEStK UlLXTll'L S İ S T E M :

Yukanda bahsedilmiş, bulunan (ünlemlerin bazı müşterek hususiyetleri vardır,

Bur tevsi • kulununun bal lan dl£er lev^l ku-tulunnın botları İle İrtibatı yoktur ve bu ballar için çapraz baftlaınn İmkanı şebekede tür veya dut* f&dn. nckialnrda temin edilmiştir, {oaha üı»l*tı.' veya pllor)

TlikjLik flrkjdhüt* temin .edebilen di ger bojıı •Ktemkr de vardır. Bu aiıtanltcre misal olmak Ûvrr biz buradaki kıiimüa Inçcltmesk nıültip] *£»trmdrn bnbı!edee#£lx ki DU sistem Amerika'­da £mlı, İjLf anbftıK « dlfcer bir çok memleket-!*trjfl kul lanı'n tiktedir.

Münferit batlı tnvaJ kutuları esasında tevstJ kutu CTuplAn IçLıdtkl flfkzihllteyf trmln elmes-kr, Eunu tenlin mltaÛtA He dulap «İnlenil veyn pOtır numeni erinçte tlrkzlhllle yalnız bir pil ura ^ y a bir saba dolabın * bafilıuımıj peri erin nü-h i m i u t flaiuind* fide «dlÜJ*. rgeklL 12)

]Mf*r ~ | * » j «

Daftttttl sobo kesinde tevil kutusu gibi tesis edilmiş müstakil küçük ünitelere rufcmtö fay­dalanırın dttüBHi küçüktür ve dağıtım kablo pürleri ııılkUın İle L'SSS kablo perJlil'l iiraamdııld orun i;dı:p doyması denilen 1,3U den küçük Din­

ini Lr.

İnceltmesi* mültlpt sistemde k*blo perleti birden fazla tevzi kutularımla mültlpl yapılmış şekildedir yaııl kablo perlerl bu kutu'anJa uy­gun bir semaya göre paralel bağlanmışlardır.

(Sekil. 13)

Şekil ; 13

Şekil 14 de ( l - S t ) kablo perlerlnln ( ! - $ > & tevzi kutusunda kullanıLııak üzoru 3 tipik mü I tipli J şeması gösterilmişi ir. Birinci.il eşit kapasiteli münferit mültlplSj fef&tm İkincisi eşit kapasiteli çift müttlplaj seması, üçüncüsü eşit olmayan jppasltell mültlpjaj semasıdır. Şekil. İti bütün olarak sdütemt güs terme kt udi r. {Çekil. 14)

f .t i -i i r''."- ,j ı.,' it/in**

III

tfff^ı" fft^suK imlama

Kuttrn UDjusdulıii loı !f,

Tev/.i

Ktıttuju

I 2

3

t 5

e î 8

Uıult ttntlonuı

ı - m G-21

11 - 26

1U-31 21 - 3Ü 2 6 - 4 1

3 1 - 4 6

3ü - 51

çirt liut lııııııı

İ -16 1 3 - 2 8

zc-ıo 36 - E l

1-1EJ

1 3 - 2 8 25 -40

36 -51

MÜÜJIVI

•Ortlmtuı

1-2G

4 - 1 4 il- 1G

svsı 1 4 - 3 9 İ 3 - 3 0

3 1 - 1 1 2G-5J

Bu ijUplııvılK tevsi kutuları grupları anısında lıUyülı bir riVhSlttllittl Leluln eder.

Bu Şekilde önceden yapılan Lahnılne nazaran

(hatalar) yanılmalar îtorrrpfthae edilir,

Tarif edilen metodun karekterbstlk hususi­yet lerlndcn biri dt blilün tevsi kutularına ba£-lorum kubioinnn inceltmesi a olmalarıdır,

Bu sebeple kabtoların bütün pürlerinden her tevzi kutusunda, faydalanılabilir, (Şekil. İGJ

-5J

f»f{(m*l$ îabfc

wr <& Hk'

§ M£

fiEt

Wf

fefr».- ıs

Bu tabladan yanmamı dağıtım kutulanudakl birine! yahut souuueu terminalin kabin per nu­maraları arassndakt fark ffu.ru lınoktedlr.

Per" arah£ı basit katlama metudu leln beş, perdlr.

Muzaaf (Çtft) katlama için per aralığı 11 veya 15 dir, Gayri müsavi katlama için per nruk£ı gözle görülecek şekilde ~ayrl mim tasam utarak değişir,

Basit katlama metadu 11c çift katlama me­todu; dağıtım kutuları (sekander kabluhırj bı>-yunea Ünifornı bir inkişaf talimin ediliyorsa kul­lanılır,

Gayri müsavi kutlama metodu ise ünlform olmayan bfr inkl|aı tahmin edildiği saman kul­lanılır.

T ııiuı IJJI edilen per nayılanmn teshin yapılır­ken her bir tevzi kutusu İrin en küçük İhti­male- göre abone sayısı tusbltinln yapılması icn-beder.

Yukarıda baksedilr-n bütün nıültlpl sistem­lerin müşterek birer hususiyetleri vardır ki bu da her bir teval kutusunun nominal kapasitesi tahinin edilenin ik[ misil olmasıdır,

16

pyfrUJ .' W

Tevfcl kutularının Cııtlıiı mtiltlpil grupları ara­sında flekzlblllte elde etmek İstenirse (meselâ tevzi kutuları arasında) branıjınan knbto parteri İki yahut daim fazla brunınımn kııblaları arasın-da ifiÜlUpll yapılırlar, İpekli. 17;

Yolma İki hranguinn knblu3u nıulHpıı yapıl­dığı zauıûh her ikisi de umumiyetle aynt miktar peri haizdirler. (Eşit kapasitelidirler) meselâ kablolar branşımın kablosuna basit alarak para­lel bağlanırlar.

Egcr bir çok dağıtın? kabloları müllipl iseler terminal tevsi kutularının mülllplakna benzer mukabil bir katlama ıııültlplâjı kullaıulir,

Sonuç olarak bronsman kabloları arasında (kjkalbillfee elde etmek İçin esas kablo pcrlerl iki veya daha fazla bıan.gman kabloları (İşerin­de mllltlpl yapılırlar.

Bu balde bratışman kablolai'mm milli i plaj ma banser bir problemle karşılaşılır. İpekli. 17)

Semt: ıı

Elektrik Mühendisliği J0[

t

Branşman kabloları esas kablolar gibi incelt-mesiz kablolardır.

İnceltme noktaları (azaltma) ekseriya abone artışları ve kablo hizmet süresi dikkate alınarak seçilirler.

Yedek per marjının küçültülmesi ve proje bedelinin azaltılması imkânını sağlayan incelt­men kabloların bu sistemde de kullanılması şüp­hesiz ihmal edilmemiştir.

İstikbaldeki telefon taleplerini karşılamak üzere yapılacak yeni barnşman eklerini kolay­laştırmak için esas kablo boyunca stublar (kuy­ruk) konulmuştur.

Bir kuyruk çalışan kablonun kısa bir parçası­dır ve içerisindeki perler esas kablonun perleri ile mültipil yapılmıştır.

Böylece yeni bir branşman hazırlanırken esas kablo eki açılmadan lüzumlu ek yapılabilir.

Kuyruğun kapasitesi ve eb'adı o şekilde ta­yin edilir ve yapılır ki kablo hizmet süresince yeniden bir düzenlemeyi icap ettirmesin.

Uumumiyetle kuyruklar esas kablo perlerinin %75 inden küçük kapasitede yapılmazlar (Şekil.

18)

(Şekil. 19) Inceltmeslz sistemde takviye usulleri

1, 2, 3 müteakip tevslat kademeleri

Inceltmesiz mültipil sistem projenin ekonomik olmasına bir hayli imkân verir. Bu avantajı kıs­men inceltmesiz kabloların tevsi edilme imkâ­nına sahip olması, kısmen de saha dolaplarının olmaması sağlar.

İnceltmesiz kablolu sistemde yalnız ileriye doğru takviye yapılmaz fakat arazi müsait ise muhtelif yollardan da takviye yapılabilir.

Değişen istikametler boyunca kümelenmiş kabloların takviyesi şu demektir.

Ünlform kapasiteli dağıtım kabloları iki veya daha fazla seksiyonlara ayrılmış ve bunlar farklı branşman kablolara bağlanmışlardır. (Şekil. 19)

Bu kabloların bölünmesi metodu bazen branş­man kablolar üzerinde muvakkat bir ferahlık elde etmek için kullanılır.

Diğer bir tanzim metodu da kablo transferi­dir. Kablo transferi bir veya daha fazla tevzi kutusunun transferinden ibarettir. Dağıtım kab­lolarının yahut branşman kablolarının bazı ilet­kenleri aynı kablo veya farklı kablo iletkenle-rindendir.

17

1

A — MuhLtllf yollardan takviye U Ayıt) yoldan takviye C — Aynı yoldun takvlyo

Bıı (lüp&iLİünıenin hederi Lo.j perltrl un Lyi avantajla kullanabilmektir.

Kablo transferleri muvakkat hır genişlik elde etmuk İçin yapılır.

Kablo transfer pi âtı la ması yapılırken uv.un vadeli ve yeni ıtıatıj inanlar yapılmayacak ş,e>-kilde Lasatjnnmalıclır,

Son olarak kabloların aıklnfliıfrı yerde mimik-knt d 11 %ı: ıı [»i 114'I er yayılmam Istrnlrftc I neci ti imsiz ırdlltLpI hislumdc çapraz baglanınlı tenutaalll [ilintini rialankin mUkemmclen kullanılabilir.

Havai kablolar v\t sigortalı Jon kalyonlar dû­nunu luiİHtssna sabit tesisatlarda eana dglaplnn l«sl»lnİTi ffııtı arUırııcnfcıudan ılı mu niyetle eko­nomik olacağı dÜHtinlılcmes,

3aha Dolapları ubiumiyotlc p&kalı çebekt U-dHâtl&nndan kaçınmak için kv Ikınıl ir.

Bu İtibarla satın dolapların in kııîlanılıuii.sı muvakkat tadJIMlnr için tavslyu edilebilir v* bu­nun lyt lılr U-ıııliMiL . .|dıı£ıı (liİFjünilkrbllir husu-Blle yavus İnkişaf udcu Bahalarda ve ııaun kablo lihn.ıl.ırjııü.ı çiller- tadilât nıotodUırının maliyet­leri dalıa yilkaok oklukları yarlerde kullanılır.

î u k a n d a nçıketı anlatılan bdsfetnd Eöre istik­baldeki genlıterne iıuktaları levulaUn birlin;! kı.s-ınında katlanan?} kablolunu îkiium-bUrm-al ılc m Uruk Ün ululuktadır

VuitıiK bu gt ti işletme çnktalnrt doğru olarak plânl mı mı !3 lıtftJtr isi İkbalde ki tadilatla llgll! ola­rak ynmlatuk aranan tanlardan korunmak müm­kündür.

înctlimssiz mültlpl gİBteıtı bilhassa aehlr Için-ı!;-. VL-yn ijr'lıir d i şmdaçuk gııııL'jİJ-yr'H s a b a l a r vu i s tek (lalcpf dftljfulaııliiiıluiLum büyük olduğu

yerler Irjln çok uyputıdur.

İ H Eiettrik Müiiünamtım ıoı

Eu sistem sadece dağıtım sahalarının grupları lelndekl lnklşarm tereddütlerin! karşılamaz, fa­kat esas kablo He hir branşmaa araaırujnki âb-İ lmeler i de karsılar,

Bu gibi de£lçm<?]er I neü İtmeli kablo kullanılan diğer berhane;! sistemde bu kadar isabetli olarak karşılanaintis,

Bundan bnrfka sillem yeni abonelerin de sür"-•Bile başlanmalarına linkim verir.

Dlfior taraftan bu sistem tince anlatılan g[s-temlere nazaran daha komplikedir.

Bu ııiTmUa »istem yctuttrlimis personel la tur, Murıcndl* ve ekçtler İçin lüzumlu olan: Ku­fini <per hesap diyaframı» veya tabloları Ih-llv* <ıd*n batı *k pl.lnlnrr, çok komplikedir.

Arma taknl istasyonu; mütılpl eki İnim ayan «T» paralel ıjebekelfHnden daha zordur.

Eaas kablonun synl pürlerinin bir <;nk muh­telif tevzi kutularında, r/itrflnrnesl İzolasyon g Jr;-lüfîtinü çıkarmaktadır

Sistem diğer sistemlere rumrAû rtnbn kom-llke hlr rekor sistemine ihllyaç göstermektedir.

Yani dolup sisteminin basil rckonmd.ın riııluı ctmslı ve farklı l>lr rekor laram ieabr-ttlrlr,

Son olarak; konar acmtlerdekl hat kapasilc-lerl dlflet- laçEieirnelı kablo sistemlerine nustoran dabıv yüksektir,

VI — İ1EKU IflTtBAT SİSTEMİ :

Ustan özellikli mesh İrtibat listemi geni; bir sahada bir çok memleketlerdi; kullum imiktir.

M*sh Sisteminin prensibi şekil 20 de görül­mektedir.

Bu sistemde lnkal hat Şebekesi, birinci Ola, rak; saalrnl He bir miktar tevzi dolapları yahut juıntrnl ile bir miktar kablo tevzi ıcululnrı ma­madaki Incettnıoll kabloları ihtiva eder,

ikinci olarak komşu iki kablo dağıtım kutu­ları angındaki mülllpl kutulardan g<e.en Ittcelt-meslıi dahili irtibat kablolarını ihtiva eder.

Üçüncü servis sahasında nıültinl kutular ve ya kablo dağıtım kulaları ile aboneler arasında­ki batlar bulunur,

Herhangi İki komşu kablo dağıtın; kutu.Hiı arasında farklı yollardan çıdvn. banan birden

fazla dahili Irtlbflt kablosu -21ı

degenebillr. (Şekil

şeKU: lı

Uu sistem evvelts bahsedilen diğer sistemle­re nazaran daha fanla kablo ve icnnhırıU! ihıı yoç güaterdlfîinden pahalıdır.

Bu sistemin tatbikatı şehir İçindeki mutıaiiı şartların lenhettlrdlfci öiteİliklere güre sınırlı gi­bi görünür.

Mesela, e ger tokal şebeke çok Kcniş bir sa-had A yeraltı arna; kabloları İle yapılmış ise ve. caddeler de pahalı dökmeden yapılmış ise tât-biknt sahası mahduttur,

Hu vaziyette ujun t a t m a ihtiyacı kararlaya­cak kapasitede inerelbnesin armç dahili İrtibat krikoları kullanılması tavsiye edilir.

Mesh irtibat sistemi umumiyetle yalnız ba-rçıaîi. kullanılmaz. Diğer sistemlerinde hususiyet­lerinden İstifade edilerek kombine bir «İstem olu ıik kullanılır.

Müttelü, Almanya'da bu eeçit kombine ntoİ4tfl kullanılır ki hu rçjid «ilsleııı, Kriciaan dolap flis-temi va mesh irtibat Sisteminin komblneslnden müteşekkildir. fşekll - 22)

HOf

fch-tl '. M

Ek kiri:-: Mühendisliği 101 10

Bu kombine sistem farklı İki sistemin süper-pozisyonundan İbaret gibi kabul edilebilir.

Birincisi rljid şebeke (Noktalı hatlı) (Şe­kil - 22) tevzi kutuları doğrudan repartltöre bağlanmıştır ve ikincisi düzenlenme imkânına sahip rijid olmayan şebeke ki burada bulunan farklı yüklemeli tevzi kutuları; mültipl tevzi kutularında (MTK), küçük kablo tevzi kutu­larında (KTK) ve santral ile kablo tevzi kutula. rı arasında monte edilmiş daha büyük tevzi do­laplarında (SD) çapraz bağlama yapılarak te­sirli hale gelmişlerdir.

Bunların prensibi şekil 22 deki şemada gös­terilmiştir.

Kablo tevzi kutularının kapasitesi umumiyet­le eski Avustralya pllar sisteminin bilinen 60 perlik primeri kadardır.

Büyük tevzi dolaplarının kapasitesi 1000 ilâ 2000 abone hatlıktır.

Münferit tevzi kutuları arasındaki flekzibill­te incelmesiz dahili irtibat kabloları ile temin edilmiştir. Aynı zamanda flekzibillte komşu kab­lo dağıtım kutu sahaları arasında da temin edil­miştir.

Son olarak; büyük tevzi dolapları arasında­ki flekzibillte hususi (Link) irtibat kabloları İle temin edilebilir. Bu kombine sistemde Ericsson kabine sisteminde olduğu gibi lokal hat şebekesi üç bölgeye ayrılır. Birinci bölge doğrudan re­partltöre bağlı olan tevzi kutuları, orta bölge kablo dağıtım kutular bölgesi ve üçüncü bölge kablo dağıtım kutular grubunun büyük tevzi dolaplarına bağlandığı bölgedir.

VII — YENİ B. P. O. SİSTEMİ

İngiliz P. O. idaresi son zamanlarda yeni bir sistemi inkişaf ettirmiş ve lokal hatları şe­kil 23 te görülen İslah edilmiş yeni sistemi tak­dim etmiştir.

Şekil 23

Bu yeni sistem üç sistemin kombinesl gibi görünmektedir. Avustralya pllar sistemi, Eric­sson dolap sistemi ve inceltmeslz sistem.

Bu yeni sistem de tevzi kutuları aynen Eric­sson dolap sistemindeki gibi olup, inceltmesiz mültipl sistemde olduğu gibi perler mültipl ya­pılmayıp ancak münferit irtibatları ihtiva eder­ler.

Bu sebeple tevzi kutularının sahalarının grup­ları arasındaki flekzibilite inceltmesiz mültipl sistemdeki kadar büyük değildir.

Bununla beraber bu yeni B. P. O sistemi diğer kısımlarında daha büyük flekzibiliteyi ha­izdir.

B. P. O. sisteminde 4 veya 5 tevzi kutusu Avustralya pilarına bağlı olarak gruplanmıştır.

Bu pilar santral tarafından bir kablo kolun­da (Branşmanda) termine olmuştur.

Aşikâr olarak bu pilar kablo branşmanı ka­pasitesindeki tevzi kutusuna eşdeğermiş gibi görülmektedir ve mümkün olan gerekil faydayı sağlar. (Karşılıklı faydalanma imkânı olarak)

Bahis mevzuu pilar Ericsson dolap sistemin. de kullanılan tali dolaba benzemektedir.

Münferit pilarlar arasındaki flekzibilite pilar gruplarına bağlı branşman kablo perlerinin bir kısmının veya tamamının mültiplajı ile elde edi­lir.

Bir kat daha fazla flekzibilite elde etmek için branşman kabloları hususi surette İmâl edil­miş esas dolaplara (SD) bağlanır. 4 ilâ 8 li pi­lar gruplandırılarak branşman kabloları vasıta­sı ile hususi olarak İmal edilmiş esas dolaba bağ­lanırlar.

Arzu edildiği takdirde dolaplar arasında da­ha fazla flekzibilite elde etmek için esas kablo perlerinin bir kısmı mültipl yapılırlar. (ME)

Bu terminal çapraz bağlanmaları ve mültip-laj ile hakikaten şebeke için büyük bir flekzibi­lite elde edilmiştir. Ve bu münasebetle yeni B. P. Ö sistemi diğer sistemlere nazaran bir hayli üstünlük kazanmıştır.

Birinci tevsiat kademesinde dağıtım miktarı ile esas kablo perleri arasındaki nlsbet rahatça 3/1 yahut daha yükseğe erişebilir.

Bu sistem bilhassa abone yoğunluğunun nis-beten az olduğu dış mahallerde ve önceden tah­min hatası yapılabilecek yerler için uygundur.

Bu durumda yukarıda bahsedilen sistem bil­hassa harpten sonraki İngiltere'de vasat bölge­ler için tercih edilmiştir.

20 Elektrik Mühendisliği 101

Toplu şehirlerde bir dereceye kadar değişik bir lokal şebeke metodu tavsiye edilir. Bu çeşit yerlerde pilarların kullanılması istisnai haller için avantajlıdır fakat bundan umumiyetle kaçı­nılır.

Pilarların yerine tevzi kutuları doğrudan do­laba veya santral sahasının merkezi bölgesinde bulunan santral repartltörüne bağlanmıştır.

Dış bölgelerde çalışan dolaplar cadde kabin­leri olup 800 + 800 + pere kadar geniş bir ka­pasiteye sahiptir ve 2400 -f 2400 perli kabin­lerde binaların içinde kullanılır. (Şekil - 24)

Şekil 24

Komşu dolaplar arasında link veya ring kab­lolara (dolaplar arası irtibat kabloları) tesis edilmek suretile mevcut flekzibilite daha da art­tırılabilir.

Bu şekildeki ring kabloları sıkışan saha do. labınra komşu saha dolaplarından prensipal te­min ederek tevziat imkânını sağlarlar (Şekil -34]

Yeni B. P. O. sistemi ile Ericsson dolap sis-trıııinln bir çok müşterek vasıflan vardır.

Bu halde Ericsson dolap sisteminde tali do­laplardan hareket edilerek aşağıdaki lüzumlu tashlhatlarla B. P. O. sistemine gidilebilir.

1 — Dolap ve tali dolaplar arasındaki branş-man kablolann mültiplâjı (Meselâ pilar-lar ile)

2 — Yollarda bulunan dolaplar arasındaki bazı esas kablo perlerinin mültiplâjı, yahut dolaplar arasında (Link edilmiş) yol verilmiş per sisteminin vaz'ı.

Elektrik Mühendisliği 101

VIII — ERICSSON HT StSTEMİ

Ericsson HT sisteminde tevzi kutularının (Dağıtım noktalarının) grupları içindeki flekzi­bilite inceltmesiz sistemdeki gibi hazırlanmış ise de bu flekzibilite esaslı farkları ihtiva eder.

Tevzi k;utuları münferit olarak santrala, do­laba yahut diğer bir besleme noktasına bağlan­mıştır ve rekorlar için desimal sistem kullanıl­mıştır.

Fakat her iki Ericsson sisteminde tevzi ku­tuları farklıdır. Çünki dağıtım kablolarındaki perlerin bir miktarı, HT sisteminde; tevzi kutu-lan arasında bağlanmışlardır. Bu link yapılmış perler, muvazene hatlan; komşu olan tevzi ku-tulan arasındaki irtibatı mümkün kılmaktadır ve basit bir çapraz bağlama yardımı ile (Kon­santre) kümelenmiş tevzi kutuları elde edilebi­lir. (Şekil - 25)

Şekil 26 daki kablo ve devre diyagramı 5 da­ğıtım noktalı (5 tevzi kutulu) bir dağıtım gru­bunu göstermektedir ve şekil 27 de HT sistemi tam olarak çizilmiştir. (Şekil 28 e de bak).

Açık olarak bu sistemde her bir dağıtım nok­tasına saha dolabının benzeri olarak (tevzi ku­tusu) dağıtım noktası denir. Büyüklüklerine gö. re bunlar eşitlenme imkânına sahiptirler.

Eşitleme hatları ile dahllen iTtibatlandırılmış tevzi kutularının (dağıtım noktalarının) bir gru­buna dağıtım grubu denir ki bunun münasip miktarda, kendi içinde bir flekzibilitesi vardır.

Böylece netice olarak dolap basitleştirilebilir, yahut eşitleme ekleri vasıtasiyle aktarmalar ya­pılabilir küçük şebekeler bu şekilde tamamen tevzi edilebilir.

* Santralda uzaklık çok kısa olmadığı ahvalde

daha büyük şebekeler için saha dolabı kullanıl­ması tercih edilir.

Ericsson HT sistemindeki dolaplar Ericsson sistemindeki dolaplar gibi primer ve sekonder terminalleri ihtiva ederler.

Dağıtım gruplarına ait terminallerde (Tevzi kutularının) uygun bir miktarının mültiplâj ile primer irtibatlar elde edilir.

HT sistemindeki dolaplara eşitleme dolapları denir. Bunlar Ericsson sistemindeki dolaplardan daha geniş bir sahaya hizmet ederler.

Bu sebeple Ericsson dolaplarına nazaran da­ha büyük bir flekzibilite temin ederler. Aynı za­manda Ericsson sistemindeki dolaplara nazaran kabine ebadında takriben 1/5 nisbetlnde bir kü­çültme temin edilebilir.

21

HT sistemindeki eşitleme dolapları sınırlan­mış; scrvla nafıalarına hizmet eden Ericsson do­laplarına benzenimi

d 3

şekil '. in

Tanstirn neticesi yeni kabloları mevcut Haha şebekesinde birine ekledikten sonra belki hİJ6-met ssiHsi değişecektir.

Bundan başka yfinl eşitleme dolapları; İste­nilen berhongl bir nokLaya tenis edilebilir vt ors-oa nıülliplaj ti* yapılacak yeni bir tamim İle ön­ceden yapılan tahmine uygunluk saklanır.

Bu eşitleme kabinleri Ericsson dulap Hislenil-na nazaran daha dinamik bir rol oynarlar.

Erlcsuou îialm dolabı sistemine nazaran bu ataLetnde daha büyük bir tevulûtta;: İnceltmesin kablolar Inıllamlmok aurcUie kablo ayırmaları. ve bası kolların İlk anaUl losyonlarının tehiri iiv yardan tamimlerde hüyök büyük kolaylıklar ve ekonomi saklanır.

rj] İhsasa telefon inkişafının zor olacağı tah­min edilen sahalarda ve bekleyen tarafa sür'at-k nkıa hallerinde İnceltmesin ınUUlpI sistemde olduğu gibi kablo (stop! lan bırakmak uygun olur .

Sistem kolayca partilayan servis! için hazır­lanabilir.

Orta derecede azaltılmış kablo mUlllplaJı mili-tipi sistemli: mukayese edilebilir.

Bundan başka HT sisteminde bütün mllltipl pcrlcr terminalde çapraz bağlanmışlardır. Bu­nun için a n i n lokal iıasyonu Ericsson kabine sis-teminden daha ıor delildir.

HT Eİrics&on alslend son zamanlarda fani ; bir peklide teorik ve pratik çalışmalarla geliçtlrU-mlçtir.

Bu sistem Erlcasfın dtılap sistemi ile muka_ yese edilmiş bllossa İlk tesis bedelinin dti.jüklugu bakımından daha avantajlı olduğu görülınngtür.

K — HCr-AfcA TABl,rtSÜ i

Yukarıda dağınık halde gtiruletı farklı sis­temlerin lokal bat planları daha koıınantre bir nıansara anKiınrk Gîscre tnhlo halinde hazırlan­mıştır.

Bu Icunmdn :

Sistemler artışındaki ayrıntılar ve karelıto-rfatiklerl S kiHim halinde cana irtibat tipleri ba­kımından a kölen lıalindc tarif W tersim edil-mtçtir.

Eisktrıic MühPtid^rıı mı M

Lokal gebelıelfH farklı sistemlerde esas tiplerin İrtibat durumları

Rljid atetem

B. P. O Eski standart sistemi

Erıcis&n dolap BİEternl

Avustralya. Piik*r sistemi

înciilmeaii MülÜpl sistemi

Kombine edilmiş İ&ath irtibat sLslüıııl

Yeni B. P. 0. 6 La temi

Erîca.'îüu 11T Hİâtclııl

VıtJız tmflmaa

Santral „+ Tensl kutuları

Santral _> Tevzi kutuları

Santral _^ yardımcı dolapları Santral _> Tevzi dolapları Yardımcı dolap _^ tcvHİ dolapları Tevzi dolabı _, tci'su kutuları

Tevzi (Sana)

Pillnr _* tovzi Kulu! an

!

3mıtra] _» MÜltlple Ekler

Santral _* Tcvısi kutulun Santral _> büyük tovzi cln]iL]iİBn Btiyük tevil dolabı _^ Kablo dn£ıt ur. kutuları MÜltlpl kutu _» tevsi kutuları

Santral _^ tevzi dolapları Tevzi dolabı _^ pi Har­is i Plllsj- _^ tevzi kutu­ları

Santral ^ Tevzi kutuları Dengelemo dolabı ~_„ levsl kutuları

T 11 Mtllllpl b a l a m a m

—

—

İl

li

üanlrat 11c pilarlar arasında milli İpi ekleı-

Esas kablo, branştım ıı îmbta ve da£ıt!m lüıb-1 ol arı İçindeki ınultlpl . yapılmış ûkler Tevzi kutularını! akı müttipl terminaller kablo kuyrukları

MI

ir

Sontrul Jle •.••vi-.ı do­lapları arasında mül-tipj ekler Tevi l dolapları.İte pl­larlar . arasında mtl!-tlpl ekler

Dengeleme dolapla fi­nin prlmer termlnailı1-rlne mtlltlpl edibıdg ekler

Bari bağlımın

Mekanik ekler İçinde

Tevzi dolapları 1 cinde

Vni'diniı.!i dolaplar İrinde

l'llarîar İdinde

Piiyflk tevzi dolap­lar ırida. kablo da­ğıtım kutulnnndu, ırıültipl kutular İçinde

Tevzi dolaplarında

PJllarîar içinde

T&VKİ kutuları grupları İçinde i Dağı tun grupları) Dengeleme dolap­larında

Elektrik MahendlAlilH l a l