lokalen akcionen plan plani akcional...

Lokalen akcionen plan

2010 - 2013

za unapreduvawe na polo`batana licata so popre~enostvo Op{tina Kumanovo

Lokalen akcionen plan

2010 - 2013

www.poraka.org.mkHendikep Internacional

Jugoisto~na Evropa

Republi~ki centar za poddr{kana lica so intelektualna

popre~enost - PORAKA

Lokalniot akcionen plan za unapreduvawe na polo`bata na licata so popre~enost vo Op{tina Kumanovo 2010 - 2013 e

podgotven vo periodot januari - maj 2010 vo ramkite na programata GRADOT I POPRE^ENOSTA, implementirana od

Republi~ki centar za poddr{ka na lica so intelektualna popre~enost - PORAKA, vo sorabotka so Hendikep Internacio-

nal - Jugoisto~na Evropa, a so poddr{ka od Programata za mali grantovi naAmbasadata na SAD vo Republika Makedonija.

Plani akcional lokal për avansimin e pozitës së personave me pengesa në Komunën e Kumanovës 2010 - 2013 është përgatitur nëperiudhën janar - maj 2010 në kuadër të programit QYTETI DHE PENGUESHMËRIA, e implementuar nga Qendra republikane përpërkrahje të personave me pengesa intelektuale - PORAKA, në bashkpunim me Hendikep Internacional – Evropa Juglindore, ndërsame përkrahje të Programit për grante të vogla nëAmbasadën e SHBAnë Republikën e Maqedonisë.

Ambasada na SAD

vo Republika Makedonija

Plani akcional lokal

2010 - 2013

për avansimin e gjendjes sëpersonave me pengesa në

Komunën e Kumanovës

Plani akcional lokal

2010 - 2013

C M Y B

C M Y B

C M Y B

C M Y B

Lokalen akcionen plan za popre~enost vo Op{tina Kumanovo 2010 -2013

str. 1

LOKALEN AKCIONEN PLAN ZA UNAPREDUVAWENA POLO@BATA NA LICATA SO POPRE^ENOSTVO OP[TINA KUMANOVO 2010 - 2013

Republi~ki centar za poddr{ka na licaso intelektualna popre~enost – PORAKA

Programa “Gradot i popre~enosta”


str. 2

Naslov:Lokalen akcionen plan za unapreduvawe na polo`bata nalicata so popre~enost vo Op{tina Kumanovo 2010 - 2013

Izdava~:Republi~ki centar za poddr{ka na lica sointelektualna popre~enost - PORAKAul. ”Orce Nikolov” br. 122, 1000 Skopje;tel.: 329 69 61; faks: 329 69 60e-mail: [email protected]: www.poraka.org.mk

Ureduva~ki odbor:Violeta DimoskaD-r Vasilka DimoskaVlado KrstovskiAfrim Iljazi

Prevod na albanski jazik:Sabrije Ajdini i Afrije Sulejmani

Lektura i korektura:Vesna Stoj~evska

Grafi~ki dizajn i pe~atewe:Data Pons - Skopje

Skopje, avgust 2010 godina

Proektot “Gradot i popre~enosta” e delumno poddr`an od Ambasadata na SAD.Mislewata, otkritijata i zaklu~ocite, ili preporakite izneseni ovde se naavtorite i ne gi odrazuvaat onie na Stejt Departmentot na SAD.


str. 3

SODR@INA

Voveden zbor na Gradona~alnikot ..............................................................................5

Lokalen akcionen plan za unapreduvawe na polo`bata na licataso popre~enost vo Op{tina Kumanovo........................................................................7

[to e lokalen akcionen plan? ....................................................................................8

Generalni podatoci za Op{tina Kumanovo...............................................................8

Definirawe na „popre~enosta” ..................................................................................10

Statisti~ki podatoci vo odnos na licata so popre~enost voOp{tina Kumanovo...........................................................................................................12

Realizirani aktivnosti za izgotvuvawe na lokalniot akcionen plan ........14

Koordinativno telo za sproveduvawe na lokalniot akcionen plan .............16

Lista na identifikuvani potrebi i prioriteti na licataso popre~enost vo Op{tina Kumanovo.......................................................................18

Plan za sproveduvawe na lokalniot akcionen plan za licataso popre~enost vo Op{tina Kumanovo.......................................................................23


str. 4


str. 5

VOVEDEN ZBOR NA GRADONAÂLNIKOT

@iveeme vo vreme na nova svetska etika i vo vreme na promovirawe na univerzalnoto pravo na po~it na~ovekovata vrodena vrednost i na ~ovekovoto dostoinstvo. Ova pravo e bezuslovno i ne zavisi odpostoeweto na popre~enosta, od nejzinata priroda ili od nejziniot stepen. Lu|eto so popre~enost sepriroden i integralen del na sekoja zaednica. Okolu 10 000 ìteli na Op{tina Kumanovo se lu|e sopopre~enost.

Na{ata zaednica e multietni~ka i multikulturna. Razli~nosta e su{tinata na demokratijata, a niedokaàvme deka lokalnata demokratija ni e prioritet. Vo Op{tina Kumanovo razli~nosta e prisutna iod perspektiva na popre~enosta. Zatoa lokalnata vlast mora na politikata na popre~enosta da gledakako na demokratsko pra{awe.

Celta na ovoj Lokalen plan e da se obezbedat podednakov tretman i ìveewe bez diskriminacija,podednakov pristap do infrastrukturata, informaciite i uslugite koi Op{tinata im gi nudi na svoitegra|ani, kako i celosno uìvawe na ~ovekovite, politi~kite i socijalnite prava za licata so popre~enostvo Op{tina Kumanovo. So negovata realizacija, na lu|eto so popre~enost, osven zgolemenoto ~uvstvo napripadnost, im se dava mo`nost, so nivnoto iskustvo, talent i sposobnosti, da davaat pridones volokalnata zaednica, na toj na~in {to sami }e moàt da zboruvaat i da odlu~uvaat za sebe.

Vo 1993 godina bea usvoeni Standardnite pravila na Obedinetite nacii za izedna~uvawe na mo`nostitena licata so posebni potrebi. Vo 2006-ta be{e usvoena Konvencijata na ON za pravata na licata so posebnipotrebi. Vo tekot na 2010 godina, od strana na Vladata na RM, usvoena e Nacionalnata strategija zaizedna~uvawe na pravata na licata so invalidnost (Revidirana) 2010 – 2018.


str. 6

So usvojuvawe na Lokalniot akcionen plan za unapreduvawe na polo`bata na licata so popre~enost voOp{tina Kumanovo 2010 – 2013, vo na{ata lokalna zaednica }e dobieme po~eten impuls za oficijalnoformalizirawe na procesot na socijalna inkluzija na ovie gra|ani. So ovoj proces }e gi obezbedimepotrebite na site gra|ani, progresivno i evolutivno, da ja formiraat osnovata za planirawe i strategijana na{ata lokalna samouprava.

Poradi toa, Sovetot na Op{tina Kumanovo ednoglasno go usvoi izgotveniot Lokalen akcionen plan zaunapreduvawe na polo`bata na licata so popre~enost vo Op{tina Kumanovo 2010 – 2013, kako strategiskiakt za razvoj na Op{tinata.

Kako lokalen dokument za razvoj na Op{tinata, Akcioniot plan e sostaven od identifikuvanite potrebina lokalno nivo, so celi i prioriteti koi se prifatlivi i za lokalnata vlast i za organizaciite nalicata so popre~enost. Kako instrument, pak, za implementacija na konkretnite ~ekori, toj predlaga akciikoi se vo soglasnost so resursite na lokalnata zaednica. Toa se akcii so koi }e gi otstranime onie pre~ki{to lu|eto so popre~enost gi pravat diskriminirani, a so toa i hendikepirani.

Im blagodaram na site {to u~estvuvaa vo rabotata za izgotvuvawe na ovoj Lokalen plan.

Gradona~alnik na Op{tina Kumanovo, Zoran Damjanovski


str. 7

LOKALEN AKCIONEN PLAN ZA UNAPREDUVAWE NA POLO@BATA NA LICATA SOPOPREÊNOST VO OP[TINA KUMANOVO

So tekovnata reforma na decentralizacija, lokalnite samoupravi dobija mnogu odgovorna uloga voprocesot na unapreduvaweto na sostojbata vo koja se nao|aat ranlivite grupi gra|ani, vklu~itelno i licataso popre~enost. Odlukite {to gi donesuvaat lokalnite samoupravi vlijaat vrz sekojdnevniot ìvot nalicata so popre~enost. Poradi toa, od golemo zna~ewe e lokalnite vlasti, pri planiraweto na politikitei donesuvaweto na odlukite, da gi vklu~uvaat i aspektite na popre~enosta, t.e. da sogledaat kako sekojaodluka }e vlijae vrz ìvotot na licata so popre~enost.

Vospostavuvaweto bliska sorabotka pome|u lokalnite vlasti i organizaciite na licata so popre~enoste osnovniot preduslov za efektivno kreirawe na inkluzivnata lokalna politika vo odnos na licata sopopre~enost.

Imaj}i go ova predvid, Republi~kiot centar za poddr{ka na lica so intelektualna popre~enost – PORAKA,vo periodot septemvri 2009 – septemvri 2010 godina, realizira{e konkretna akcija za razvivawe lokalniakcioni planovi za popre~enost vo tri op{tini vo Republika Makedonija: Kumanovo, Ohrid i Vinica.

Aktivnostite za kreirawe na lokalnite akcioni planovi se realiziraa vo sorabotka i niz partnerskiodnos so trite op{tini i me|unarodnata organizacija Hendikep Internacional (Handicap International), acelata programa e poddràna od Programata za mali grantovi na Ambasadata na Soedinetite AmerikanskiDràvi vo Makedonija.


str. 8

[TO E LOKALEN AKCIONEN PLAN?

Lokalnite akcioni planovi za popre~enost pretstavuvaat instrumenti za razvoj i za implementirawe nakonkretnite ~ekori {to vodat kon unapreduvaweto na sostojbata na licata so popre~enost. Tie sestrategiski dokumenti, sostaveni od identifikuvanite potrebi na lokalno nivo i od utvrdenite celi iprioriteti {to se prifateni od strana na lokalnite vlasti i od organizaciite na licata so popre~enost.

Lokalnite akcioni planovi se naso~eni kon unapreduvaweto na kvalitetot na ìvotot na licata sopopre~enost, tie opfa}aat pra{awa koi se od najgolemo zna~ewe za niv i predlagaat akcii koi se vosoglasnost so resursite na lokalnata zaednica.

GENERALNI PODATOCI ZA OP[TINA KUMANOVO

Se pretpostavuva deka Kumanovo bilo osnovano vo XII vek, vo blizina na seloto @egligovo, so cel da go~uva preminot me|u rekite Vardar i Ju`na Morava. Vo 1519 godina, vo turskite dokumenti, se spomnuvakako selo vo sostav na Nagori~kata nahija, so 52 semejstva i okolu 300 ìteli. Kako gradska naselba(kasaba) se spomenuva vo vtorata polovina na XVII vek. Se pretpostavuva deka naselbata vo ovoj periodimala slabo razvieno stopanstvo. Toa go potvrduvaat i patopisnite bele{ki na Evlija êlebija od 1660godina, spored koi vo naselbata imalo okolu 600 ku}i, xamija, medresa, an, amam i odreden broj du}ani.Gradskata naselba Kumanovo stanala administrativen centar na nahijata pri krajot na XVI ili vopo~etokot na XVII vek. Prvite izvorni podatoci za naselbata Kumanovo datiraat od 1519 godina, a seizvle~eni od patopisnite defteri vo arhivot na Republika Turcija vo Istanbul. Zabeleàni se 52semejstva i okolu 300 ìteli. Najop{irni i najzna~ajni podatoci dava Evlija êlebija vo 1660 godina,koj napi{al: „Naselbata Kumanovo se nao|a na teritorijata na Skopskiot sanxak i pretstavuva ednovojvodstvo. Gradot e ukrasen so mnogu reki, zakiten so 600 ku}i, pokrieni so }eramidi”.


str. 9

Lokacija na op{tinata

Gradot Kumanovo se nao|a vo severniot del na Republika Makedonija. Smesten e vo isto~noto podno`jena Skopska Crna Gora, vo isto~niot del na Kumanovskoto Pole, na nadmorska viso~ina od 330 metri.Postaven na glavnata soobra}ajna arterija po Vardarsko-moravskata dolina, Kumanovo ima mo{ne dobrasoobra}ajno-geografska polo`ba. Kako soobra}aen jazol, osven trasiraniot èlezni~ki soobra}aj, niznego minuvaat pati{ta koi na istok vodat do Kriva Palanka i Kratovo, na jugoistok za Sveti Nikole, nasever kon dolinata na Ju`na Morava i na jugozapad do Skopje.

Struktura na naselenieto vo op{tinata

Vo po~etokot na XX vek vo Kumanovo ìveele okolu 14 530 ìteli. Vo tekot na Vtorata svetska vojnaKumanovo se istaknuva vo borbata protiv fa{isti~kiot agresor. Vo povoeniot period beleì permanentenrast na naselenieto (1948 g. – 20 578 ìteli; 1953 g. – 23 785 ìteli; 1961 g. – 31 845 ìteli; 1971 g. – 47809 ìteli; 1981 g. – 63 088 ìteli; 1994 g. – 71 853 ili 65 233 ìteli), posebno vo vremenski period od1961 do 1981 godina, koga naselenieto dvojno se zgolemuva. Spored brojot na ìtelite, vo 1994 godina etret grad po golemina vo Republika Makedonija, zad Skopje i Bitola. Op{tina Kumanovo pretstavuvanajgolema op{tina vo Republika Makedonija. Spored statisti~ki podatoci od popisot vo 2002 godina,gradot Kumanovo broi 76 272 ìteli, od koi:

Makedonci 47 743 (62,60%)Albanci 18 278 (23,96%)Srbi 5 230 (6,86%)Romi 4 056 (5,32%)Turci 256 (0,34%)Vlasi 108 (0,14%)Bo{waci 15 (0,02%)Ostanati 586 (0,77%)


str. 10

DEFINIRAWE NA „POPREÊNOSTA”

Definiraweto na „popre~enosta”1 e dosta kompleksno pra{awe.

Sledej}i gi svetskite trendovi vo odnos na terminologijata i Me|unarodnata klasifikacija nafunkcioniraweto, popre~enosta i zdravjeto (ICFDH) na Svetskata zdravstvena orgnanizacija, vo ovojdokument e koristen terminot „popre~enost” kako najsoodveten prevod od angliski jazik na terminot„disabilty”. Vo Republika Makedonija sè u{te ne e kompletno usoglasena terminologijata za ovaavulnerabilna grupa gra|ani, no zabeleàn e pozitiven trend vo ramkite na usoglasuvaweto nazakonodavstvoto vo zemjata so zakonodavstvoto na zemjite-~lenki na Evropskata zaednica.

Me|unarodnata klasifikacija na funkcioniraweto, popre~enosta i zdravjeto:Nudi integrirano i nau~no sogleduvawe na zdravjeto i popre~enosta;Predlaga interdisciplinaren jazik za stru~nite rabotnici od zdravstvenoto, socijalnoto iobrazovnoto pole, koj e univerzalno prifaten na me|unarodno nivo;Mu dava neophodno zna~ewe na ambientalniot faktor i moè da se primenuva vo razli~ni kulturnisredini;Ima pove}edimenzionalniot pristap i sodrì kriteriumi koi gi stavaat site patolo{ki sostojbina isto ramni{te, nezavisno od pri~inite;Voveduva neutralna terminologija, so {to se razgrani~uva o{tetuvaweto od popre~enosta ihendikepot.

Spored Me|unarodna klasifikacija na funkcioniraweto, popre~enosta i zdravjeto, na popre~enosta netreba da se gleda kako na opredelena karakteristika ili nedostatok na edinkata, tuku na nea treba da segleda kako na edno zaemno dejstvo na zdravstvenite karakteristiki i kontekstualnite faktori koivlijaele na nejzinata pojava.

1 Popre~enost (disability) SZO (WHO) - termin koj se koristi za razli~ni funkcionalni ograni~uvawa (fizi~ki, intelektualniili setilni), koi moàt da bidat od vremen ili od traen karakter.


str. 11

Poradi bolest, povreda ili kongenitalna malformacija, moè da se javi:

(Impairment) O{tetuvawe – gubitok ili abnormalnost na psiholo{kata, fiziolo{kata, ili anatomskatastruktura ili funkcija.

(Disability) Popre~enost – kako rezultat na odredeno o{tetuvawe, moè da se pojavi restrikcija ilinedostig na mo`nosta da se izveduvaat opredeleni aktivnosti na na~in ili so kapacitet {to e svojstvenza ~ovekot.

(Handicap) Hendikep – kako rezultat na nastanatoto o{tetuvawe ili na popre~enosta, moè da se pojavinemo`nost zaradi koja e ograni~eno ili onevozmoèno izvr{uvaweto na opredeleni funkcii koi senormalni za ~ovekot (sekako, soodvetni za odredena vozrast i pol, vo soglasnost so socijalnite ikulturnite faktori).

Vrz osnova na gorenavedenoto, terminot „popre~enost” vo ovoj dokument podrazbira „sostojba {to vodikon socijalni i ekonomski nedostatoci/isklu~uvawe, negirawe na pravata i ograni~uvawe na mo`nostiteza ramnopravnost vo ìvotot vo zaednicata”.

Dobrata politika e va`na po~etna to~ka dokolku taa obezbeduva {irok prostor za dijalog pome|u vladitei me|unarodnata zaednica za da se kreira politika za razvoj i poddr{ka na pravata na licata sopopre~enost, no i za promovirawe akcii vo soglasnost so Standardnite pravila na ON za izedna~uvawena mo`nostite na licata so popre~enost2 i so Konvencijata na ON za pravata na licata so popre~enostna centralno i na lokalno nivo.

2 UN General Assembly. Standard Rules for the Equalization of Opporunities for Persons with Disabilities. 48 session Resolution 48/96.New York. 20.12.1993


str. 12

STATISTI^KI PODATOCI VO ODNOS NA LICATA SO POPRE^ENOSTVO OP[TINA KUMANOVO (izvor: Centar za socijalna rabota – Kumanovo)

• Polnoletni lica so o{teten vid 20• Polnoletni lica so o{teten sluh 17• Polnoletni lica, mentalno retardirani 438• Du{evno zaboleni lica 121• Polnoletni lica, telesno invalidni 147• drugi maloletni i polnoletni korisnici 1751

Vkupno 2494

• Specijalen zavod – Demir Kapija 25• Bawa Bansko 7• Zavod za rehbilitacija na deca i mladinci – Topansko pole 8• „Partenija Zografski” 3• „Ko~o Racin” 1• Zavod za o{teten vid 6• Zavod za rehabilitacija na sluh, govor i glas 2• „Iskra” – [tip 4• DSU „Naum Ohridski” – Skopje 4

Vkupno 60

1. Broj na lica so popre~enost

2. Broj na lica so popre~enost smesteni vo institucii


str. 13

3. Broj na korisnici na poseben dodatok

Vid na korisnici semejstva deca• Korisnici so pote{ka i najte{ka popre~enost 53 55• Korisnici so umerena i dlaboka intelektualna popre~enost 128 129• Korisnici so pre~ki vid, sluh, govor 28 33• Korisnici so kombinirani pre~ki 97 98

Vkupno 306 315

4. Kapacitet i struktura na korisnicite vo Dnevniot centar za lica so posebni potrebiDneven centar za lica na vozrast od 5 do 26 godini, so kapacitet za 20-25 lica.

`enski 1 2 3 4 10

ma{ki 2 2 5 3 12

Vozrast 5-9 10-14 15-18 nad 18 vkupno

Vkupno 3 4 8 7 22

Struktura na korisnici po vozrast i po pol

Struktura na korisnici spored vid na popre~enost

umerena intelektualna popre~enost 14

te{ka intelektualna popre~enost 3

Vid na popre~enost broj

kombinirani pre~ki vo razvojot 5

Vkupno 22


str. 14

REALIZIRANI AKTIVNOSTI ZA IZGOTVUVAWE NA LOKALNIOT AKCIONEN PLAN

Procesot na kreirawe na Lokalniot akcionen plan vo Op{tina Kumanovo se temele{e vrz principot naparticipativnost, a aktivnostite bea podeleni na nekolku fazi, sekoja so odredena cel i so o~ekuvanrezultat.

Prvata i vtorata faza na programata „Gradot i popre~enosta” opfatija podgotvitelni aktivnosti za nejzinosproveduvawe, sostanok so g. Zoran Damjanovski, Gradona~alnik na Op{tina Kumanovo, formirawe naRabotna grupa za kreirawe na Lokalniot akcionen plan i potpi{uvawe Memorandum za sorabotka vorealizacijata na celata programa so Op{tina Kumanovo i so vklu~enite lokalni institucii i organizaciina lica so popre~enost.

^lenovi na Rabotnata grupa za kreirawe na Lokalniot akcionen plan:1. Frosina Trajkovska – Op{tina Kumanovo,2. Tomislav Dejanovski – Op{tina Kumanovo,3. Coki Ristovski – Op{tina Kumanovo,4. Suzana Trajkovska – JUM Centar za socijalna rabota – Kumanovo,5. Blagoja Cvetkovski – MTSP PE Kumanovo,6. Blage Jakimovski – Centar za vrabotuvawe – Kumanovo,7. Jagoda Aleksievska – JZU Op{ta bolnica – Kumanovo,8. Svetlana Stev~evska – FZO PS Kumanovo,9. Milena Ili}-Pe{i} – OU „Bra}a Miladinovci” – Kumanovo,10.Qube Dimitrievski – Sojuz za sport i rekreacija na invalidi – Kumanovo,11. ^edomir Trajkovski – „PORAKA”,12.Boban Kraqevski – Zdru`enie na slepi lica – Kumanovo,13.Bojan Petru{evski – Crven krst – Kumanovo,14.Sandra Krstevska Sarevska – Dneven centar za deca so posebni potrebi – Kumanovo.


str. 15

Tretata faza od realizacijata na predvidenite aktivnosti opfati obuka na Rabotnata grupa zaizgotvuvawe na Lokalniot akcionen plan, preku tri seminari. Preku obukite, ~lenovite na Rabotnatagrupa se steknaa so znaewa od pove}e oblasti povrzani so pravata na licata so popre~enost, vklu~uvaj}iznaewe za slednive zna~ajni to~ki:

Lokalen akcionen plan, kako instrument za izedna~uvawe na mo`nostite za licata so popre~enost,Osnovni koncepti (definicii, medicinski i socijalen model, ~ovekovi prava i servisni slu`bi),Me|unarodni i doma{ni pravni instrumenti, zakonski ramki, strategii, sostojbi i sistemi za griài za{tita na licata so popre~enost,„AGENDA 22" – instrument za kreirawe lokalni akcioni planovi i iskustva od drugi zemji,Socijalni servisni slu`bi i regulatorni mehanizmi,Decentralizacija i formi na sorabotka na lokalnata samouprava i gra|anskiot sektor,Identifikuvawe na potrebite i resursite vo lokalnata zaednica,Rakovodewe so proektnite ciklusi i odnosot so mediumite.

Vo ~etvratata faza na Programata bea odràni tri rabotilnici, pri {to ~lenovite na Rabotnata gruparabotea direktno vrz kreiraweto na Lokalniot akcionen plan. Istovremeno, ~lenovite imaa mo`nostda gi iskoristat steknatite znaewa od odrànite obuki.

Lokalniot akcionen plan be{e razrabotuvan vo soglasnost so me|unarodniot dokument „Agenda 22", vrzosnova na principite zacrtani vo Konvencijata na ON za pravata na licata so popre~enost. Narabotilnicite bea razgleduvani prioritetite i potrebite na licata so popre~enost, prvenstveno vooblastite {to se pod nadle`nost na lokalnite samouprava, no isto taka i vo oblastite {to sè u{te ne sedecentralizirani, no za koi lokalnite zaednici moàt da pridonesat so svoi akcii i so lobirawe kajcentralna vlast. Pri razrabotkata na Lokalniot akcionen plan, ~lenovite na Rabotnata grupa dadoapridones vo oformuvaweto na prioritetite i aktivnostite. Pritoa, se vode{e smetka predloèniteaktivnosti vo Lokalniot akcionen plan da bidat realni i izvodlivi, vo soglasnost so resursite nalokalnata zaednica. Za sekoja poedine~na aktivnost bea definirani nejzinata cel i zada~a, odgovornatainstitucija za sproveduvawe, vremenskata ramka i izvorot na finansirawe.


str. 16

KOORDINATIVNO TELO ZA SPROVEDUVAWE NA LOKALNIOT AKCIONEN PLAN

So usvojuvaweto na Lokalniot akcionen plan za unapreduvawe na polo`bata na licata so popre~enost voOp{tina Kumanovo 2010 – 2013, Sovetot na Op{tina Kumanovo nazna~i Koordinativno telo za negovosproveduvawe, sostaveno od slednite ~lenovi na Rabotnata grupa:

1. Frosina Trajkovska – Op{tina Kumanovo (Pretsedatel),2. Blagica Dimitrovska – Op{tina Kumanovo,3. Suzana Trajkovska – JUM Centar za socijalna rabota – Kumanovo,4. Boban Kraqevski – Sojuz na slepi lica – Kumanovo,5. Qube Dimitrievski – Sojuz za sport i rekreacija na invalidi – Kumanovo,6. Milena Ili}-Pe{i} – OU „Bra}a Miladinovci” – Kumanovo,7. Sandra Krstevska Sarevska – Dneven centar za lica so posebni potrebi – Kumanovo.

Vo pettata faza na Programata bea organizirani prezentacija i javna debata za Lokalniot akcionen planso sovetnicite od Sovetot na Op{tina Kumanovo i so pretstavnicite na lokalnite institucii iorganizacii, kade be{e dobien pozitiven fidbek vo odnos na predlo`eniot strategiski dokument i beaizneseni konstruktivni zabele{ki od u~esnicite.

Vo zavr{nata faza na Programata be{e organizirana finalna rabotilnica na koja se precizira{e tekstotna Predlog-lokalniot akcionen plan, a na ~lenovite na Rabotnata grupa im bea dodeleni sertifikati zau~estvoto i nivniot pridonesot vo ostvaruvaweto na celata programa.

Kako rezultat na sprovednite fazi, Sovetot na Op{tina Kumanovo, na 23 juni 2010 godina, ednoglasno gousvoi Lokalniot akcionen plan za unapreduvawe na polo`bata na licata so popre~enost vo Kumanovo2010 – 2013, kako oficijalen strategiski dokument za razvoj.


str. 17

Koordinativnoto telo, vo komunikacija so soodvetnite sektori vo Op{tinata, treba da se podgotvi zadopolnitelni diskusii i pregovarawa za:

a) Razrabotuvawe na operativni godi{ni planovi;v) Identifikacija na resursite i podelbata na tro{ocite;g) Selekcija na celite i akciite;d) Podelba na trudot;|) Nabquduvawe i dopolnitelni promeni na planiranite aktivnosti.

Koordinativnoto telo ima oficijalen mandat, dodelen od strana na Op{tina Kumanovo, i negovatazada~a pri realizacijata na Lokalniot akcionen plan e da se ispolnat slednive to~ki:

Mese~ni sostanoci za realizacija na Lokalniot akcionen plan;Redovni sostanoci na Koordinativnoto telo so odgovornite institucii odredeni vo Lokalniotakcionen plan;Redovni informativni sostanoci i komunikacija so mediumite za procesot na realizacija naLokalniot akcionen plan;Godi{na analiza na Lokalniot akcionen plan preku razvivawe na merlivi indikatori zapostignuvaweto na o~ekuvanite rezultati;Godi{en izve{taj do Sovetot na Op{tina Kumanovo za realizacijata na Lokalniot akcionen plan.


str. 18

LISTA NA IDENTIFIKUVANI POTREBI I PRIORITETI NA LICATA SOPOPRE^ENOST VO OP[TINA KUMANOVO

Oblast 1: JAVNA SVEST

Nedovolna informiranost na samite lica so popre~enost i nivnite semejstva za postojnite prava;Nedovolna informiranost na pretstavnicite na javnite institucii za problemite i potrebite nalicata so popre~enost;Nedovolna informiranost na medicinskiot personal za pra{awata povrzani so pojavata napopre~enost i za ostvaruvaweto na pravata;Nedovolna informiranost na gra|anite za potrebite na licata so popre~enost;Prisustvo na golemi predrasudi kaj obrazovniot kadar za vklu~uvaweto na decata so popre~enost voobrazovniot sistem;Postoewe predrasudi vo odnos na decata so popre~enost koi se vklu~eni vo vospitno-obrazovniotsistem (predu~ili{ni i u~ili{ni institucii);Pretstavnicite na biznis-sektorot ne se dovolno informirani za potrebata od fizi~ka pristapnostza licata so popre~enost.


str. 19

Oblast 2: PRISTAPNOST

a) Fizi~ka pristapnost

Javnite institucii ne se fizi~ki pristapni za licata so popre~enost: dvata objekta na Op{tinaKumanovo se celosno nepristapni, kako i objektite: Policiskata stanica Kumanovo, Po{tata, 17-teosnovni u~ili{ta, dvata klona na gradinkata, FZ i PIOM, no i: Crveniot krst, Mati~nata slu`ba,Op{tinskiot sud Kumanovo, Centarot za socijalna rabota – Kumanovo, Upravata za javni prihodi,Muzejot, Teatarot, Centarot za kultura, Arhivot na Op{tinata i pogolemiot broj komercijalni iugostitelski objekti;Trotoarite na ulicite ne se spu{teni za korisnicite na invalidski koli~ki;Nema dovolno obeleàni parking-mesta za vozilata na licata so popre~enost, po~ituvawe naobeleànite prostori i kontinuirano odrùvawe na istite;Nepristapnost na avtobuskite stanici za javen gradski prevoz;Nema zvu~na signalizacija na semaforite vo centralnoto podra~je za licata so o{teten vid;Ne se po~ituva pristapnosta na objektot kade {to se nao|a Zdruènieto na slepite lica.

b) Pristap do informacii

Informaciite ne se vo dostapna forma za licata so o{teten vid, o{teten sluh i za licata sointelektualna popre~enost;Veb-stranicata na Op{tina Kumanovo ne e pristapna za licata so o{teten vid;Nema postojana sorabotka so mediumite za disperzija na informaciite koi se korisni za licata sopopre~enost.


str. 20

Oblast 3: OBRAZOVANIE

Prosvetnite rabotnici ne se soodvetno obu~eni za rabota so decata so posebni obrazovni potrebikoi se vklu~eni vo redovniot obrazoven proces;Vo 13 osnovni u~ili{ta nema vklu~eno defektolog vo stru~niot tim;Vo predu~ili{nite ustanovi nema vklu~eno defektolog/logoped za rabota so deca so pre~ki vorazvojot;Nema sorabotka nitu razmena na iskustva pome|u stru~nite slu`bi vo redovnite u~ili{ta i 9-tedefektolozi od posebnite paralelki;Ne se soodvetni prostornite mo`nosti i ima nedostig od nagledni sredstva za sproveduvawe nanastavnata programa vo posebnite paralelki; Zadol`itelnata nastava ne gi zadovoluva potrebite na u~enicite so popre~enost.

Oblast 4: SORABOTKA NA LOKALNITE VLASTI SO ORGANIZACIITE NA LICATA SOPOPRE^ENOST (OLP)

Nedostigaat mehanizmi za koordinacija pri sproveduvaweto na aktivnostite za sproveduvawe napravata na licata so popre~enost.


str. 21

Oblast 5: KULTURA, SPORT I REKREACIJA

Nezadovolitelna e vklu~enosta na licata so popre~enost vo kulturnite aktivnosti i nastani naop{tinsko nivo;Nema soodvetni uslovi za vklu~uvawe na licata so popre~enost vo sportskite i rekreativniteaktivnosti i nastani na op{tinsko nivo.

Oblast 6: SOCIJALNA ZA[TITA I SOCIJALNI SERVISNI SLU@BI ZA LICATA SOPOPREÊNOST VO OP[TINA KUMANOVO

Kapacitetot na postojnite servisni slu`bi ne gi zadovoluva potrebite na licata so popre~enost;Nema grupi za samopoddr{ka za licata so popre~enost i nivnite semejstva;Nedostiga poddràno vrabotuvawe za licata so popre~enost vo Op{tina Kumanovo;Ne e razviena raznovidna mreà na servisi za potrebite na licata so popre~enost;Nema proceduri i kriteriumi za poddr{ka na raznovidni servisni slu`bi na lokalno nivo.

Oblast 7: VRABOTUVAWE NA LICA SO POPREÊNOST

Nesoodvetna e informiranosta na licata so popre~enost i nivnite semejstva za pravata iobvrskite za vospostavuvawe na rabotniot odnos;Postojat pojavi na zloupotreba na zakonskite mo`nosti od strana na rabotodavcite i licata sopopre~enost.


str. 22

Oblast 8: ZDRAVSTVENA ZA[TITA I REHABILITACIJA

Nedovolna e informiranosta na medicinskiot personal za zakonskite povolnosti {to gi imaatlicata so popre~enost;Nesoodvetni se prostornite uslovi i zastarena e opremata vo Oddelot za fizikalna terapija vozdrastvenite ustanovi;Nedostiga Centar za rehabilitacija za sluh, govor i glas.Nedostiga Razvojno sovetuvali{te za sledewe na decata rodeni so rizik-faktor.


str. 23

PLAN ZA SPROVEDUVAWE NA LOKALNIOT AKCIONEN PLANZA LICATA SO POPREÊNOST VO OP[TINA KUMANOVO

Oblast 1: JAVNA SVEST

Celi Izvori nafinansirawe

Vreme zasproveduvawe

Odgovorna institucijaAkciiZada~i

So kogoKoj

1. Informirawena licata sopopre~enost inivnitesemejstva zavaè~kite prava

1.1 Ostvaruva-we kontakti solicata sopopre~enost inivnitesemejstva

1.1.1 Izgotvuvawe idistribucija na bro{uraza pravata na licata sopopre~enost1.1.2 Poseti na lica sopore~enost i nivnisemejstva vo doma{niuslovi1.1.3 Kontinuiranoinformirawe preku CSRi preku zdruènija nalica so popre~enost zapostojnite i novos-teknatite prava1.1.4 Posreduvawe naCrveniot krst zaupatuvawe na licata sopopre~enost za ostva-ruvawe na nivnite prava1.1.5 Organizirawesostanoci/kontakti zainformirawe na licataso popre~enost i nivnitesemejstva

Koordinativ-no telo zasproveduvawena LAP

Centar zasocijalnarabota

Organizaci-ite nalicata sopopre~enost(OLP)od Op{tinaKumanovo

kontinuirano

oktomvri 2010 -dekemvri 2013

Op{tinaKumanovo


donatori


str. 24

1.1.6 Aktivirawe napostojniot op{tinskiinformativen centar inegovo koristewe kakoresurs za spodeluvaweinformacii so licataso pore~enost i nivnitesemejstva1.1.7 Kontinuiranoinformirawe prekulokalnite mediumi odstrana na soodvetnainstitucija vosoodvetna oblast

Op{tinaKumanovo

OLP

2. Zapoznavawena pretstavni-cite na javniteinstitucii zapotrebite nalicata sopopre~enost

2.1 Fokusiranakampawa zazapoznavawe napretstavnicitena javniteinstitucii

21.1 Direktni kontaktiso pretstavnicite najavnite institucii2.1.2 Distribucija nalokalniot akcionenplan do pretstavnicitena javnite institucii2.1.3 Organizirawetribini zapretstavnicite najavnite institucii2.1.4 Fokusiranadistribucija napromotivniot materijal

OLP Op{tinaKumanovo

lokalniinstitucii

kontinuirano

oktomvri 2010-dekemvri 2013

OLP

Op{tinaKumanovo

kontinuirano


Op{tinaKumanovo


donatori


str. 25

3. Zapoznavawena medicinskiotpersonal zapotrebite imo`nostite nalicata sopopre~enost

3.1 Fokusiranakampawa zazapoznavawe namedicinskiotpersonal

3.1.1. Vospostavuvawekontakt so menaxerskiottim na zdravstveniteustanovi3.1.2 Organizirawetribini3.1.3 Fokusiranadistribucija napromotivniot materijal3.1.4 Zapoznavawe namedicinskiot personalso Zakonot za za{tita napravata na pacientot


kontinuirano


OLP OLP

Op{tinaKumanovo

4. Zapoznavawena gra|anite zapotrebite nalicata sopopre~enost voOp{tinaKumanovo

4.1 Realizirawekampawa zapodignuvawe najavnata svest voOp{tinaKumanovo

4.1.1 Izgotvuvawe idistribucija napromotivniot materijal4.1.2 Organizirawe javnadebata so gra|anite4.1.3 Redovno informi-rawe na gra|anite prekuotstapuvawe prostor voTV Nova, TV Hana,lokalni radiostanici iveb- stranicata naOp{tina Kumanovo4.1.4 Koristewe na javninastani za distribucijana promotivniotmaterijal4.1.5 Vklu~uvawe nalicata so popre~enost vosite aktivnosti za podig-nuvawe na javnata svest

OLP

Op{tinaKumanovo


kontinuirano


Op{tinaKumanovo

donatori

biznis-sektorot


str. 26

5. Podignuvawena svesta kajvrabotenite voobrazovniotsistem(pret{kolski i{kolskiinstitucii)

5.1 Ostvaruva-we na direktnikontakti sovrabotenite voobrazovniotsistem

5.1.1. Vospostavuvawekontakt so menaxer-skiot tim naobrazovnite institucii5.1.2 Fokusiranadistribucija napromotivniotmaterijal5.1.3 Organizirawerabotilnici zastru~nite timovi priobrazovnite institucii5.1.4 Organizirawerabotilnici zanastavnicite


kontinuirano

januari 2011 -dekemvri 2013

Op{tinaKumanovo

obrazovniinstitucii

OLP

Op{tinaKumanovo

OLP

donatori

6. Podignuvawena javnatasvest na decatai roditelite vopret{kolska i{kolskavozrast

6.1 Kampawa zapodignuvawe nasvesta kajdecata iroditelite odpret{kolska i{kolskavozrast

6.1.1 Organizirawezaedni~ki aktivnosti zadecata od obrazovniotsistem i decata/licataso popre~enost6.1.2 Organizirawetematski ~asovi vo u~i-li{tata za zapoznavaweso potrebite na decataso popre~enost6.1.3 Distribuirawe napromotivniot materijalpreku roditelskitesoveti vo obrazovniteinstitucii6.1.4 Organizirawetematski roditelskisostanoci


Op{tinaKumanovo

OLP

donatori

kontinuirano


Op{tinaKumanovo

obrazovniinstitucii

OLP


str. 27

kontinuirano


Koordinativ-no telo zasproveduvawe

Op{tinaKumanovo

OLP

donatori

OLP

Op{tinaKumanovo

7. Zapoznavawena pretstavni-cite na biznis-sektorot zapotrebite nalicata sopopre~enost

7.1 Fokusiranakampawa zazapoznavawe napretstavnicitena biznis-sektorot

7.1.1 Direktni kontaktiso pretstavnicite nabiznis-sektorot7.1.2 Fokusiranadistribucija napromotivniot materijal7.1.3 Pottiknuvawe naop{testveno odgovorniaktivnosti na biznis-sektorot (informiraweza zakonskite mo`nostiza sponzorstva idonacii)


str. 28

Oblast 2: PRISTAPNOST / DOSTAPNOST




So kogoKoj

1. Obezbeduva-we na fizi~kipristap zalicata sopopre~enost dosite javniinstitucii voOp{tinaKumanovo

1.1 Informiraweza potrebata zapristap vo sitejavni institucii

1.1.1 Izvestuvawe izadolùvawe na sitejavni institucii {tose pod nadle`nost naOp{tina Kumanovo1.1.2 Barawe za ovoz-moùvawe pristapnostna objektite {to se podnadle`nost nacentralnata vlast1.1.3 Barawe za ovoz-moùvawe pristapnostna komercijalnite iugostitelskite objektivo Op{tina Kumanovo

Op{tinaKumanovo


Op{tinaKumanovo

1.2 Vospostavuva-we kontakt sopretstavnicitena javniteinstitucii

1.2.1 Organizirawesredbi so pretstav-nicite na javniteinstitucii

1.3 Adaptirawena pristapot dosite javni objek-ti vo Op{tinaKumanovo,zapazuvaj}i gipropi{anitestandardi

1.3.1 Izgradba na pri-stapna rampa do prviotsprat vo dvata objektana Op{tina Kumanovo1.3.2 Izgradba napristapni rampi vodvete gradinki i vo 17-te osnovni u~ili{ta

Op{tinaKumanovo

Op{tinaKumanovo

donator

lokalniteinstitucii

2010-2013 godina


donator

Op{tinaKumanovo


Op{tinaKumanovo

Koordina-tivno teloza sprovedu-vawe na LAP

OLP



str. 29

1.3.3 Izgradba na pri-stapni rampi vo: Po{ta,Policiska stanica,Uprava za mati~na evide-ncija, Crven krst, CSR,Muzej, Teatar, Centar zakultura, Op{tinski sud,UJP, FZO i PIOM.1.3.4 Izgradba na pri-stapni rampi vo komer-cijalni i vo ugosti-telski objekti

2010-2013 godina

2010-2013 godina

instituciitepod ~ijanadle`nostpripa|aat

sopstvenicitena firmite

2. Ovozmoùva-we pristapnostna javnitepovr{ini vocentralnotopodra~je naOp{tinaKumanovo

2.1 Adaptirawena trotoaritevo centarot naOp{tinaKumanovo

2.1.1 Selekcija i izborna ulici/trotoari zaadaptacija2.1.2 Donesuvaweodluka za adaptacijaod strana na Sovetot naOp{tina Kumanovo2.1.3 Adaptirawetrotoari vo centarot naOp{tina Kumanovo

Op{tinaKumanovo



Op{tinaKumanovo

3. Obezbeduva-we na posebniparking- mestaza licata sopopre~enost napostojniteparkinzi voOp{tinaKumanovo

3.1 Opredeluva-we na lokaciiza obeleùvawena parking-mesta i avto-buski staniciza javen gradskiprevoz

3.1.1 Obeleùvawe naparking- mesta (hori-zontalna i vertikalnasignalizacija)3.1. 2 Kontinuiranoodrùvawe na obeleà-nite parking-mesta zalicata so popre~enost3.1.3 Obeleùvawe iodrùvawe na pristapniavtobuski stanici zajaven prevoz


Op{tinaKumanovo


Op{tinaKumanovo

javniinstitucii

komercijalnii ugostitel-ski Firmi


str. 30

5. Obezbeduva-we pogolemapristapnost naprostoriite naZdruènie naslepi lica -Kumanovo

5.1.1 Izveduvawe narabotite sporedplaniraniot proekt

5.1. Planirawei osmisluvawena pristapotkon objektot

Op{tinaKumanovo


Op{tinaKumanovo

4. Obezbeduva-we na zvu~nasignalizacijana semaforitevo centralnotogradskopodra~je

4.1 Opredeluva-we na semafo-rite za postavu-vawe na zvu~nasignalizacija

4.1.1 Postavuvawe nazvu~na signalizacija nasemaforite vocentralnoto podra~je4.1.2 Kontinuiranoodrùvawe na istite

Op{tinaKumanovo

Zdruèniena slepilica


Op{tinaKumanovo

7. Ostvaruvawena redovnasorabotka solokalnitemediumi zapodobrainformiranostna licata sopopre~enost

7.1.1 Potpi{uvawedogovor za sorabotka vokoj }e se definiraat iterminite za objavuvawena informaciite korisniza licata so popre~enost

7.1 Ostvaruva-we kontakt solokalnite radioi TV-stanici

lokalnitemediumi

Koordina-tivno teloza sprove-duvawe naLAP

kontinuirano2011-2013 godina

pridones odmediumite

Zdruèniena slepilica

6. Ovozmoùva-we na dostapniinformacii zalicata soo{teten vid,o{teten sluh ilicata sointelektualnapopre~enost

6.1.1 Dobivawe na prila-godeni informacii odplaniraniot info-centarvo Op{tina Kumanovo6.1.2 Prilagoduvawe naop{tinskata veb-stranica za potrebite nalicata so o{teten vid

6.1 Prilagodu-vawe na infor-maciite zalicata soo{teten vid,o{teten sluh iso intelektual-na popre~enost

Koordina-tivno teloza sprovedu-vawe na LAPi mediumite

Op{tinaKumanovo


Op{tinaKumanovo


str. 31

Oblast 3: OBRAZOVANIE




So kogoKoj


u~ili{tata

Op{tinaKumanovo

1. Obu~uvawena prosvetniterabotnici zarabota so decaso popre~enost

1.1 Organizi-rawe obuki zaprosvetniterabotnici voredovniteu~ili{ta

1.1.1 Informativni sredbiso menaxerskiot tim nau~ili{tata1.1.2 Organizirawe semina-ri vo site 16 u~ili{ta1.1.3 Razmena na iskustva sokadarot od posebnite para-lelki i od dnevnite centri1.1.4 Vklu~uvawe na nastav-niot kadar vo dr`avniteprogrami za inkluzivnoobrazovanie na Minister-stvo za obrazovanie i nauka

u~ili{tata Op{tinaKumanovo

2. Anga`irawena defektolozivo predu~i-li{ni ustanovii redovniu~ili{ta kade{to imavklu~eno decaso popre~enost

2.1.1 Vospostavuvawe sora-botka na stru~nite slu`biod redovnite u~ili{ta i9-te defektolozi odposebnite paralelki.2.1.2 Sproveduvawe na indi-vidualna programa za rabo-ta so deca so popre~enost,vklu~eni vo predu~ili{niustanovi i vo redovnatanastava2.1.3 Vklu~uvawe na nevra-botenite defektolozi kakovolonteri vo redovniot ob-razoven proces, so tenden-cija za nivno vrabotuvawe.

2.1 Rabota sodecata {toimaat potrebaod stru~napoddr{ka zasledewe nanastavata


u~ili{tata

Op{tinaKumanovo

u~ili{tata Op{tinaKumanovo


str. 32

3. Podobruvawena prostornitemo`nosti iobezbeduvawe nanadglednisredstva zau~enicite voposebniteparalelki

3.1 Doizgradbana postojniotobjekt nau~ili{teto vokoe funkcioni-raat posebniteparalelki

3.1.1 Realizacija nadogradbata sporedpostoe~kiot grade`enproekt3.1.2 Obezbeduvawe nanagledni sredstva

Op{tinaKumanovo

januari 2011-avgust 2011

u~ili{teto Op{tinaKumanovo

donator

4. Podobruvawena nastavnataprograma zapotrebite nau~enicite sopopre~enost,vklu~eni voredovniteu~ili{ta

4.1 Organizira-we dopolnitelnanastava zau~enicite sopopre~enost

4.1.1 Sogleduvawe napotrebite za dopol-nitelna nastava vosekoe u~ili{te posebno4.1.2 Sproveduvawe nazakonski predvidenatadopolnitelna nastava

u~ili{tata u~ili{ta

Op{tinaKumanovo


Op{tinaKumanovo

Oblast 4: SORABOTKA NA LOKALNITE VLASTI SO ORGANIZACIITE NA LICATA SO POPRE^ENOST




So kogoKoj

1. Zacvrstuvawena koordinacijatapome|u lokalnatasamouprava iOLP

1.1 Vospostavu-vawe mehani-zam za forma-lizirawe nasorabotkata

1.1.1 Formirawe na ko-ordinativno telo (parti-cipativen pristap) zasproveduvawe na lokal-niot akcionen plan1.1.2 Ponatamo{na pod-dr{ka na aktivnosti naOLP

Op{tinaKumanovo

Op{tinaKumanovo

OLP oktomvri 2010-noemvri 2010



str. 33

Oblast 5: KULTURA, SPORT I REKREACIJA

CeliIzvori na

finansiraweVreme za

sproveduvaweOdgovorna institucija

AkciiZada~i So kogoKoj

1. Podobruva-we na stepen-ot na u~estvona licata sopopre~enostvo kulturniaktivnosti inastani naop{tinskonivo

1.1 Vklu~uva-we na lica sopopre~enostvo kulturniaktivnosti inastani voOp{tinaKumanovo

1.1.1 Podobruvawe nasorabotkata na kulturniteinstitucii so OLP1.1.2 Informirawe i pokanana licata so popre~enost zau~estvo/prisustvo nakulturni nastani1.1.3 Inicirawe na zaedni~kiaktivnosti (izlo`bi, koncer-ti, literaturni ~itawa i sl.)1.1.4 Koristewe uslugi naop{tinskata biblioteka(dostava na literatura vodoma{ni uslovi)1.1.5 Besplatno koristewe naInternet vo Op{tinskatabiblioteka

kulturniteinstitucii

Op{tinskatabiblioteka

Op{tinskatabiblioteka

OLP kontinuirano


kulturniinstitucii

OLP

2.Podobruvawena uslovite zau~estvo nalicata sopopre~enost vosportski irekreativniaktivnosti inastani naop{tinskonivo

2.1 Vklu~uva-we na lica sopopre~enostvo sportski irekreativniaktivnosti inastani voOp{tinaKumanovo

2.1.1 Podobruvawe nasorabotkata na sportskiinstitucii so OLP2.1.2 Vklu~uvawe irealizirawe na sportskiaktivnosti za lica sopore~enost vo programata naSojuz na sportovi - Kumanovo2.1.3 Ovozmo`uvaweprisustvo na sportski irekreativni nastani naop{tinsko nivo

SportskiinstituciiOLP

Sojuz nasportovi naOp{tinaKumanovo

Op{tinaKumanovo

kontinuirano


Op{tinaKumanovo

sportskiteinstitucii

OLP


str. 34

Oblast 6: SOCIJALNA ZA[TITA I SOCIJALNI SERVISNI SLU@BI




So kogoKoj

1. Opfa}awena pogolembroj lica sopopre~enostza otvorawena novi iraznovidniservisnislu`bi

1.1 Inicirawena potrebataza kreirawena novi iraznovidniservisnislu`bi

1.1.1 Sogleduvawe/analizana momentalnata sostojba ipotreba (po reoni)1.1.2 Izgotvuvawe na stru~enizve{taj (so nasoki ipreporaki) za momentalnatasostojba vo oblasta na soci-jalnite servisni slu`bi1.1.3 Dostavuvawe naizve{taj i barawe do sitenadle`ni institucii (MTSPi Op{tina Kumanovo)1.1.4 Informirawe na sitepratenici od Op{tinaKumanovo za potrebite odkreirawe na novi servisnislu`bi1.1.5 Formirawe grupi zasamopoddr{ka za licata sopopre~enost i nivnitesemejstva1.1.6 Razvivawe na programiza obuka vo dvata dnevnicentra za poddr`anovrabotuvawe1.1.7 Otvorawe na SOS-linija za informirawe ipomo{ na licata so popre-~enost vo Op{tina Kumanovo

Centar zasocijalnarabota(CSR)

OLP

dnevnitecentri

Info-centar naOp{tinaKumanovo

Op{tinaKumanovo

OLP

nadvore{nisorabotnici

CSROp{tinaKumanovo

CSR

Centar zavrabotuvawe

januari 2011 -juni 2011


Op{tinaKumanovo

CSR

dnevnitecentri


str. 35


nadvore{nisorabotnici

2. Razvivawe naregulatornimehanizimi zasocijalniservisni slu`bina lokalno nivo

2.1 Formirawena stru~narabotna grupaza utvrduvawena proceduri ikriteriumi zapostojnite inoviteservisnislu`bi

2.1.1 Razvivawe nastandardite za kvalitet,soglasno zakonskitepropisi i me|unarodniteinstrumenti2.1.2 Razvivawe naprocedurite zalicencirawe, soglasnozakonskite propisi ime|unarodnite instrumenti2.1.3 Razvivawe naprocedurite za monitoringi evaluacija, soglasnozakonskite propisi ime|unarodnite instrumenti

Op{tinaKumanovo

Op{tinaKumanovo


str. 36

Oblast 7: VRABOTUVAWE NA LICA SO POPRE^ENOST




So kogoKoj

1. Soodvetnoinformirawena licata sopopre~enost inivnite semej-stva za pravatai obvrskite zavospostavuvawena rabotenodnos

1.1. Zgolemenakomunikacija soCentarot zavrabotuvawe

1.1.1 Organizirawesostanoci pome|u OLP ilicata so popre~enostkoi barat rabota1.1.2 Organizirawetribina na tema - pravai obvrski predvideniso Zakonot zavrabotuvawe nainvalidni lica

OLP OLP

Dr`aveninspektoratza trud

OLP

fevruari 2011 -juni 2011





2. Namaluvawena brojot naslu~ai na zlo-upotreba privrabotuvaweto

2.1 Zgolemenakontrola odnadle`niteinstitucii

2.1.1 Intenzivirawe naposetite na firmitekoi vrabotuvat lica sopopre~enost2.1.2 Prezemawe nasodvetni zakonskimerki dokolku postoizloupotreba na pravataod raboten odnos


str. 37

Oblast 8: ZDRAVSTVENA ZA[TITA I REHABILITACIJA




So kogoKoj

1. Ostvaruvawena zakonskitepovolnosti {togi imaat licataso popre~enostvo oblasta nazadravstvenaza{tita

1.1 Informira-we na medicins-kiot personal zazakonskitepovolnosti {togi imaat licataso popre~enost

1.1.1 Podgotvuvawe nainformativenmaterijal


Fond zazdravstvenoosiguruvawe

januari 2011 –mart 2011

Op{tinaKumanovo

donatori

2. Podobruvawena prostornitemo`nosti iopremata vooddelot zafizikalnaterapija

2.1 Zapo~nuvaweinicijativa zapodobruvawe nauslovite zafizikalnaterapija irehabilitacijavo Op{tinaKumanovo

2.1.1 Vospostavuvawekontakt so menaxer-skiot tim na zdrav-stvenite ustanovi2.1.2 Barawe doMinisterstvo zazdravstvo zapodobruvawe naprostornite mo`nostii oprema vo oddelot zafizikalna terapija

menaxerskitimovi nazdravstveniustanovi

Op{tinaKumanovo


3. Otvorawe nadopolnitelnislu`bi voramkite nazdravstveniteustanovi

3.1 Inicirawe napotrebata zaotvorawe narazvojno sovetu-vali{te i nacentar za sluh,govor i glas

3.1.1 Barawe donadle`nite zdrav-stveni institucii zaoformuvawe na raz-vojno sovetuvali{teza sledewe na decatarodeni so rizik-faktor

Op{tinaKumanovo



januari 2011 –mart 2011-



str. 38

3.1.2 Barawe do nadle`-nite zdravstveniinstitucii za otvorawe nacentar za sluh, govor i glas3.1.3 Barawe za pro{i-ruvawe na patrona`nataslu`ba pri zdravstvenitedomovi so cel da gi opfatipotrebite na licata sopopre~enost

Op{tinaKumanovo




Plani akcional lokal për pengueshmëri në Komunën e Kumanovës 2010 - 2013

1

PLANI AKCIONAL LOKAL PËR AVANSIMIN EGJENDJES SË PERSONAVE ME PENGESA NËKOMUNËN E KUMANOVËS 2010 - 2013

Qendra republikane për përkrahje tëpersonave me pengesa intelektuale - PORAKA

Programi “Qyteti dhe pengueshmëria”


2

Titulli:Plani akcional lokal për avansimin e gjendjes së personave me pengesa nëKomunën e Kumanovës gjatë viteve 2010 – 2013

Botues:Qendra republikane për përkrahje të personave mepengesa intelektuale - PORAKArr. “Orce Nikollov” nr. 122, 1000 Shkup;tel.: 329 69 61; faks: 329 69 60e-mail: [email protected]: www.poraka.org.mk

Këshilli redaktues:Violeta DimoskaD-r Vasilka DimoskaVllado KrstovskiAfrim Iljazi

Përkthimi në gjuhën shqipe:Sabrije Ajdini dhe Afrije Sulejmani

Lektorim dhe korekturë:Vesna Stojçevska

Dizajni grafik dhe botimi:Data Pons - Shkup

Shkup, gusht 2010

Projekti “Qyteti dhe pengueshmëria” është pjesërisht i mbështetur me grant nga Ambasada eSHBA-ve në Shkup. Mendimet dhe konkluzionet ose rekomandimet e paraqitura në këtëdokument janë të autorit dhe nuk i reflektojnë domosdo ato të Departmentit të Shtetit.


3

PËRMBAJTJA

Fjala hyrëse e kryetarit ..................................................................................................5

Plani akcional lokal për avansimin e gjendjes së personaveme pengesa në Komunën e Kumanovës....................................................................7

Çfarë është plani akcional lokal?.................................................................................8

Dëshmi gjenerale për Komunënë e Kumanovës .......................................................8

Definimi i „pengesës” .................................................................................................10

Të dhëna statistikore në kuadër të personave me pengesanë Komunën e Kumanovës ........................................................................................12

Aktivitetet e realizuara për përgatitjen e planit akcional lokal ...............................14

Trupi kordinativ pëtr zbatimin e planit akcional lokal ...............................................16

Lista e nevojave të identifikuara dhe prioritetet e personaveme pengesa në Komunën e Kumanovës..................................................................18

Plani për realizimin e planit akcional lokal për personatme pengesa në Komunën e Kumanovës .................................................................22


4


5

FJALA HYRËSE E KRYETARIT

Jetojmë në kohë të etikës së re botërore. Në kohën e promovimit të së drejtës univerzale, të respektit të vlerave të linduranjerëzore dhe denjësisë. Kjo është e drejtë e pakushtëzuar që nuk mvaret nga ekzistimi i pengesave të natyrës oseshkallës së tyre. Njerëzit me pengesa janë pjesë natyrore dhe integrale e çdo bashkësie. Rreth 10.000 banorë të Komunëssë Kumanovës janë njerëz me pengesa.

Bashkësia jonë është multietnike dhe multikulturore. Dallimi është brendësia e demokracisë, ndërsa ne dëshmuam sedemokracia është përparësi e jona. Në Komunën e Kumanovës dallimi është i pranishëm edhe nga perspektiva epengesës. Për atë qeverisja lokale, në politikën e pengesave duhet të shikoj si në çështje demokratike.

Qëllimi i këtij Plani lokal është sigurimi i trajtimit dhe jetes së njejtë pa diskriminim për personat me pengesa në Komunëne Kumanovës, qasje e njejtë në infrastrukturë, informata dhe shërbime të cilat Komuna i ofron për qytetarët e tij dhejetësimin e të të drejtave njerëzore, politike dhe sociale të personave me pengesa.

Me realizimin e tij, njerëzve me pengesa, përveç ndjenjës së rritur të përkatësisë, u jipet mundësi, që me përvojën e tyre,talentin dhe aftësitë, të japin kontribut në bashkësinë locale, në mënyrë që ata për veten e tyre do të mund të flasin dhevendosin.

Në vitin 1993 ishin miratuar standardet e Kombeve të Bashkuara përazimin e mundësive të personave me nevoja tëposaçme. Në vitin 2006 ishte miratuar Konventa e Kombeve të Bashkuara për të drejta e personave me pengesa. Gjatëvitit 2010, nga ana e Qeverisë së RM - së është miratuar Strategjia lokale për barazimin e te drejtave të personave meinvaliditet (e reviduar) 2010-2018.


6

Me miratimin e Planit akcional lokal për avansimin e pozitës së personave me pengesa ne Komunën e Kumanovës2010 -2013, në bashkësinë tonë lokale do të fitojmë impuls fillestar për formalizimin zyrtar të proçesit për inkludim socialtë këtyre qytetarëve. Me këtë proces, do t’i sigurojmë nevojat e të gjithë qytetarëve, në mënyrë progresive dhe evulative,ta formojmë thelbin e planifikimit dhe strategjisë në vetadministrimin tonë lokal.

Për këtë, nevojitet Plani akcional lokal për avansimin e pozitës së personave me pengesa ne Komunën e Kumanovës2010 -2013, nga ana e Këshillit të Komunës së Kumanovës të miratohet si dokument strategjik për zhvillimin e Komunës.

Si dokument lokal për zhvillimin e Komunës, është i përbërë prej nevojave të identifikuara në nivel lokal, me qëllime dhepërparësi të cilat janë të pranueshme edhe për qeverisjen lokale dhe për organizatat e personave me pengesa. Prap, siinstrument për implementimin e hapave konkret, propozon aktivitete të cilat janë në pëlqim me resurset e bashkësisëlokale. Akcione këto, me të cilat do t’i evitojmë pengesat të cilat i diskriminojnë njerëzit me pengesa, e me atë edhe tëhendikepuarit.

Ju faleminderojmë të gjithëve, që morrët pjesë në punën për përgatitjen e këtij Plani lokal.

Kryetari i Komunës së KumanovësZoran Damjanovski


7

PLANI AKCIONAL LOKAL PËR AVANSIMIN E GJENDJES SË PERSONAVE MEPENGESA NË KOMUNËN E KUMANOVËS

Me reformën rrjedhëse të decentralizimit, bashkësitë lokale fituan rol mjaft përgjegjës në proçesin e avansimit të gjendjessë personave në të cilën gjenden grupet e rënda të qytetarëve, përfshirë personat me pengesa. Vendimet që i sjellinvetadministrimet lokale ndikojnë në jetën e përditshme të personave me pengesa. Për këtë shkak, me rëndësi të madheështë që qeverisja lokale gjatë planifikimit të politikave dhe sjelljes së vendimeve t’i përfshijnë edhe aspektet e pengesave,d.m.th. se si çdo vendim do të ndikoj në jetën e personave me pengesa.

Vendosja e bashkpunimit të afërt ndërmjet qeverisjes lokale dhe organizatave të personave me pengesa është parakushtthemelor për kreimin efektiv të politikës lokale inkluzive në raport me personat me pengesa.

Duke pasur parasysh këtë, Qendra republikane për përkrahjen e personave me pengesa intelektuale - PORAKA nëperiudhën shtator 2009 – shtator 2010 realizoi akcion konkret për zhvillimin e planeve akcionale lokale për pengesa nëtri komuna në Republikën e Maqedonisë: Kumanovë, Ohër dhe Vinic.

Aktivitetet për kreimin e planeve akcionale lokale të parapara për realizim në bashkpunim dhe raport partneror me trekomunat dhe organizatën ndërkombëtare Handicap International, ndërsa e tërë programi është i përkrahur nga Programipër grante të vogla në Ambasadën e Kombeve të Bashkuara të Amerikës në Shkup.


8

ÇFARË ËSHTË PLANI AKCIONAL LOKAL?

Planet akcionale lokale për pengesa paraqesin instrumente për zhvillim dhe implementimin e hapave konkret për avansimine pozitës së personave me pengesa. Këto janë dokumente strategjik të përbëra nga identifikimi i problemeve në nivellokal, prej qëllimeve dhe prioriteteve të pranuara nga ana e qeverisjes lokale dhe nga organizatat e personave mepengesa.

Planet akcionale lokale janë të drejtuara kah përparimi i kualitetit të jetesës së personave me pengesa, përfshijnë pyetjeme rëndësi të madhe për personat me pengesa dhe propozojnë akcione të cilat janë në pajtim me bashkësinë lokale.

DËSHMI GJENERALE PËR KOMUNËN E KUMANOVËS

Supozohet se Kumanova është formuar në shekullin XII, në afërsi të fshatit Zhegligovo, me qëllim të ruajtjes së kalimitndërmjet lumit Vardar dhe Moravës jugore. Në vitin 1519, në dokumentet turke përmendet si fshat në përbërje të nahisësë Nagoriçanit me 52 familje dhe rreth 300 banorë. Si vendbanim i qytetit (kasab) përmendet në gjysmën e dytë tëshekullit XVII. Supozohet se vendabanimi në këtë periudh kishte ekonomi dobët të zhvilluar. Këtë e vërtetojnë edheshënimet udhëpërshkrimore të Evlija Çelebisë nga viti 1660, sipas të cilëve lagja kishte rreth 600 shtëpi, xhami, medrese,hane, hamame dhe numër të caktuar të shitoreve. Lagja e qytetit, qendra administrative e nahisë, Kumanova ngritet pranfundit të shek. XVI ose fillimit të shek. XVII. Dëshmitë e para burimore për lagjen Kumanovë përmenden në vitin 1519,nga defterët udhëpërshkrimorë në arkivin e Republikës së Turqisë në Stamboll me 52 familje dhe rreth 300 banorë.Dëshmi më të zgjeruara dhe më të rëndësishme jep Evlija Çelebija në vitin 1660 e cili shkroi: „Vendbanimi Kumanovëgjindet në teritorin e Sanxhakut të Shkupit dhe paraqet një vojvodllëk. Qyteti është i zbukuruar me shumë lumenj, i stolisurme 600 shtëpi, të mbulara me qeramika.”


9

Lokacioni i Komunës

Qyteti Kumanovë gjindet në pjesën veriore të Republikës së Maqedonisë. I vendosur në rranzën lindore të Malit të Zi tëShkupit, në pjesën lindore të Fushës së Kumanovës në naltësi mbidetare prej 330 metra. I vendosur në arterjen kryesoretë komunikacionit sipas luginës së Moravës – Vardarit, Kumanova ka gjendje mjaft gjeografike dhe të komunikacionit.Si nyje komunikacioni, përveç komunikacionit hekurudhor, nëpërmjet tij kalojnë rrugë të cilët në lindje çojnë për KrivaPallankë dhe Kratovë, në juglindje për Sveti Nikoll, në veri për luginën e Moravës jugore dhe jugperendim për në Shkup.

Struktura e popullatës në komunë

Në fillimin e shek. XX në Kumanovë jetojnë rreth 14 530 banorë.Gjatë Luftës së dytë botërore Kumanova dallohet nëluftën kundër agresorit fashist. Gjatë periudhës së luftës shënoi rritje permanente të popullatës (v. 1948 - 20578 banorë;v. 1953 - 23785 banorë; v. 1961 - 31845 banorë; v. 1971 - 47809 banorë; v. 1981 - 63088 banorë; v. 1994 -. 71853 ose65233 banorë) posaçërisht në periudhën kohore prej vitit 1961 deri më vitin 1981 kur popullata rritet dyfish. Sipas numrittë banorëve në vitin 1994 është i qyteti i tretë në sipas madhësisë në Republikën e Maqedonisë pas Shkupit dhe Bitollit.Komuna e Kumanovës paraqet komunën më të madhe në Republikën e Maqedonisë. Sipas të dhënave statistikore ngaregjistrimi në vitin 2002 qyteti i Kumanovës numëron 76.272 banorë, prej të cilëve:

Maqedon 47.743 (62,60%)Shqiptar 18.278 (23,96%)Serb 5.230 (6,86%)Rom 4.056 (5,32%)Turk 256 (0,34%)Vlleh 108 (0,14%)Boshnjak 15 (0,02%)Tjerë 586 (0,77%)


10

DEFINIMI I “PENGESËS”

Defini i ,,pengesës”1, është pyetje mjaft komplekse.

Duke ndjekur trendet botërore në suazat e terminologjisë dhe Klasifikimit ndërkombëtar të funksionimit, penges dheshëndet (ICFDH) të Organizatës botrore shëndetësore në këtë dokument është përdorur termi “pengesë” si përkthim mëi përshtatshëm prej anglishtës të termit “disabilty”. Në Republikën e Maqedonisë ende nuk është gjetur komplet terminii përshtatshëm për këtë grup vulnerabil të qytetarëve, por është vërejtur trend pozitiv në kuadër të përputhjes së legjislaturëssë vendit me legjislaturën e vendeve të Unionit Evropian.

Klasifikimi ndërkombëtar i fuksionit, pengesës dhe shëndetit:Ofron parashikim integrues dhe shkencor të shëndetit dhe pengesës;Propozon gjuhë interdisiplinore për punëtorët profesionist nga sfera arsimore, shëndetësore dhe sociale e cilaështë krahasuse univerzale në nivel ndërkombëtar;I jep rëndësi të patjetërsueshme faktorit ambiental dhe mund të zbatohet në rrethe të ndryshme kulturore;Ka më shumë qasje dimenzionale dhe përmbanë kritere të cilat të gjitha gjendjet patologjike i vëndojnë në njëdrejtëz, pamvarsisht prej arsyeve;Sjell terminologji neutrale me çka kufizohet dëmtimi prej pengesës dhe hendikepit.

Sipas Klasifikimit ndërkombëtar të funksionimit, pengesës dhe shëndetit, pengesa nuk duhet ti shihet si karakteristikëapo mungesë e njësisë, por duhet të shihet si vepër e përbashkët e karakteristikave shëndetësore dhe faktorëvekontekstual të cilët kanë ndikuar në paraqitjen e pengesës.

1 Pengueshmëri (disability) OSHB (ËHO) - termin i cili shfrytëzohet për kufizime të ndryshme funksionale (fizike, intelektuale oseshqisore), të cilat mund të jenë me karakter kohor ose të vazhdueshëm.


11

2 UN General Assembly. Standard Rules for the Equalization of Opporunities for Persons with Disabilities. 48 session Resolution 48/96.New York. 20.12.1993

Përshkak të sëmundjes, lëndimit apo malformacisë kongenitale, mund të paraqitet:

(Impairment) Lëndim – humbje ose abnormalitet të strukturës ose funksionimit psikologjik, fiziologjik, anatomik.

(Disability) Pengesë – si rezultat e lëndimit të caktuar, mund të paraqitet restrikcion ose mungesë e mundësisë tënxirren aktivitete në mënyrë ose kapacitet tipik për njeriun.

(Handicap) Hendikep – si rezultat i lëndimit ose pengesës mund të paraqitet pamundësi e cila e kufizon ose pamundësonkryerjen e funksioneve të cilat janë normale për njeriun (gjithsesi të përshtatshme për gjini dhe moshë të caktuar, nëpajtim me faktorët social dhe kulturor).

Në bazë të të lartëpërmednurës, termi “pengesë” në këtë dokument nënkupton “gjendje e cila çon kah mungesat/çkyqjetsociale dhe ekonomike, mohimi i të drejtave dhe kufizimi i mundësive për të drejta të barabarta në jetën në bashkësi”.

Politika e mirë është pikë fillestare me rëndësi, përderisa siguron hapsirë më të gjërë për dialog, si ndërmjet qeverive,ashtu edhe me bashkësinë ndërkombëtare që të kreon politikë për zhvillimin dhe përkrahjen e personave me pengesa,por edhe për promovimin a aksioneve në pajtim më Rregullat standarde të KB për e mundësive të personave me pengresa2dhe Konventa e KB për të drejtat e personave me pengesa në nivel lokal dhe qëndror.


12

TË DHËNA STATISTIKORE NË KUADËR TË PERSONAVE ME PENGESA NË KOMUNËN EKUMANOVËS (Burimi: Qendra për punë sociale - Kumanovë)

1. Numri i personave me pengesa• Persona të rritur me të pamurit e dëmtuar 20• Persona të rritur me ndëgjueshmëri të dëmtuar 17• Persona të rritur të retarduar mental 438• Persona me sëmundje shpirtërore 121• Persona të rritur – invalid trupor 147• Shfrytëzues tjerë të mitur dhe të rritur 1751

Gjithsejt 2494

• Enti special - Demir Kapi 25• Banja Bansko 7• Enti për rehabilitimin e fëmijëve dhe të rinjëve - Topansko pole 8• Partenije Zografski 3• Koço Racin 1• Enti për të pamurit e dëmtuar 6• Enti për rehabilitimin e të folurit, zërit dhe ndëgjueshmërisë 2• Iskra –Shtip 4• ESHS Naum Ohridski Shkup 4

Gjithsejt 60

2. Numri i personave të vendosur në insitucione


13

3. Shfytëzues të shtesave të veçantaLloji i shfrytëzuesve Familje Fëmijë• Me pengesa të rënda dhe shumë më të rënda 53 55• E thellë dhe e matur 128 129• Të pamurit,ndëgjueshmëri, të folurit 28 33• Të kombinuara 97 98

Gjithsejt 306 315

4. Kapaciteti dhe struktura e shfrytëzuesve në qendrën ditore për personat me nevoja të veçantaQendra ditore për persona në moshë pre 5-26 vjeç, me kapacitet për 20-25 persona.

Femra 1 2 3 4 10Meshkuj 2 2 5 3 12

Mosha 5-9 10-14 15-18 Mbi 18 Gjithsejt

Gjithsejt 3 4 8 7 22

Sipas moshës dhe gjinisë

Sipas llojit të pengesës

Pengesë e matur intelektuale 14 Pengesë e rëndë intelektuale 3

Lloji i pengesës Numri

Pengesa të kombinuara në zhvillim 5 Gjithsejt 22


14

AKTIVITETET E REALIZUARA PËR PËRGATITJEN E PLANIT AKCIONAL LOKAL

Procesi i kreimit të planit akcional lokal në Komunën e Kumanovës bazohej në parimin e participimit, ndërsa aktivitetetishin të ndara në disa faza, secila me qëllim të caktuar dhe rezultate të shpresuara.

Faza e parë dhe e dytë e programës “Qyteti dhe pengueshmëria” përfshin aktivitete të përgatitura për zbatimin eprogramës, takim me z-riun Zoran Damjanovski – Kryetar i Komunës së Kumanovës, krijimi i grupit punues për kreimine planit akcional lokal dhe nënshkrimi i Memorandumit për bashkpunim në realizimin e gjithë programës më Komunën eKumanovës dhe institucionet dhe organizatat e kyqura lokale të personave me pengesa.

Anëtarët e grupit punues për kreimin e planit akcional lokal:1. Frosina Trajkovska – Komuna e Kumanovës2. Tomisllav Dejanovski – Komuna e Kumanovës3. Coki Ristovski – Komuna e Kumanovës4. Suzana Trajkovska – JUM Qendra për punë sociale - Kumanovë5. Bllagoja Cvetkovski – MPPS NJ.R. Kumanovë6. Bllage Jakimovski – Qendra për punësim - Kumanovë7. Jagoda Aleksievska – ISHP Spitali i përgjithshëm - Kumanovë8. Svetllana Stevcevska – FZO P.S. Kumanovë9. Milena Iliq - Peshiq – SH.F. Braqa Milladinovci - Kumanovë10.Lube Dimitrievski – Lidhja për sport dhe rekreacion të invalidëve- Kumanovë11. Çedomir Trajkovski – PORAKA12.Boban Kraljevski – Lidhja e personave të verbër – Kumanovë13.Bojan Petrushevski – Kryqi i kuq – Kumanovë14.Sandra Kërstevska Sarevska – Qendra ditore për fëmijë me nevoja të posaçme - Kumanovë


15

Faza e tretë në realizimin e aktiviteteve të parapara përfshiu trajnim të grupit punues për përgatitjen e planit akcionallokal, nëpërmjet tre seminareve për trajnim. Nëpërmjet trajnimeve, anëtarët e grupit punues u dalluan me njohuri nga mëshumë sfera të lidhura me të drejtat e personave me pengesa, duke përfshirë:

Plani akcional lokal si instrument për barazimin e mundësive për personat me pengesa ,Konceptet themelore (definicione, model medicional dhe social, të drejtat njerzore dhe shërbimet servisore),Instrumentet juridike ndërkombëtare dhe të vendit, korrnizat ligjore, strategji, gjendje dhe sisteme të kujdesit dhembrojtjes së personave me pengesa,AGENDA 22 - instrument për kreimin e planeve akcionale lokale dhe përvojat nga shtetet tjera,Shëbimet servisore sociale dhe mekanizmat regullatorDecentralizimi dhe format e bashkëpunimit të vetadministrimit lokal dhe sektorit qytetar,Identifikimi i nevojave dhe resurseve në bashkësinë lokale,Udhëheqje me ciklet proektore dhe raportet me mediumet.

Në fazën e katërt të programit ishin mbajtur tre puntori, ku anëtarët e grupit punues punuan direkt në kreimin e planitakcional lokal. Me atë rast, anëtarët kishin mundësi t’i shfytëzojnë njohuritë e arritura nga trajnimet e mbajtura.

Plani akcional lokal ishte përpunuar në pajtim me dokumentin ndërkombëtar “Agenda 22”, ndërsa në kuadër të parimevetë shkruara në Konventën e KB për të drejtat e personave me pengesa. Puntorive, u ishin shqyrtuar prioritetet dhe nevojate personave me pengesa në rend të parë në sferat të cilat janë nën kompetencat e vetadministrimit lokal, por gjithashtuedhe në sferat të cilat ende nuk janë të decentralizuara, e në të cilat bashkësitë lokale mund të kontribojnë nëpërmjetakcioneve lokale dhe nëpërmjet lobimit deri te qeverisja lokale. Në përpunimin e planit akcional lokal, anëtarët e grupitpunues dhanë kontributin e tyre në formimin e aktiviteteve dhe prioriteteve. Me atë, mbahej llogari aktivitetet e propozuaranë planin akcional lokal të jenë reale dhe të kënaqshme, në pajtim më resurset e bashkësisë lokale. Për secilin aktivitettë veçantë është definuar qëllimi i saj, detyra, institucion përgjegjës për zbatimin, kornizë kohore dhe burimi i finansimittë aktiviteteve.


16

TRUPI KORDINATIV PËR ZBATIMIN E PLANIT AKCIONAL LOKAL

Me miratimin e planit akcional lokal, Këshilli i Komunës së Kumanovës emëroi trupin kordinativ për zbatimin planitakcional lokal për avansimine pozitës së personave me pengesa në Komunën e Kumanovës, e përbër prej anëtarëv tëgrupit punues në vijim:

1. Frosina Trajkovska – Komuna e Kumanovës2. Bllagica Dimitrovska – Komuna e Kumanovës3. Suzana Trajkovska – JUM Qendra për punë sociale - Kumanovë4. Boban Kralevski – Shoqata e personave të verbër – Êumanovë5. Lube Dimitrievski – Lidhja për sport dhe rekreacion të na invalidëve- Kumanovë6. Milena Iliq - Peshiq – SH.F. Braqa Milladinovci - Kumanovë7. Sandra Kërstevska Sarevska – Qendra ditore për fëmijë me nevoja të posaçme - Kumanovë

Në fazën e pestë të programit ishte organizuar prezantimi i debatit publik për planin akcional lokal me këshilltarët eKomunës së Kumanovës dhe me përfaqësuesit e institucioneve dhe organizatave lokale, ku është fituar fidbek pozitiv nëraport me dokumentin e propozuar strategjik, si dhe vërejtje konstruktive nga pjesmarrësit.

Në fazën përfundimtare të programit, ishte organizuar puntori finale në të cilën ishte finalizuar teksti i propozim – planitakcional lokal, ndërsa anëtarëve të grupit punues u ishin ndarë çertifikata për pjesmarrje dhe kontributin në tërë programin.

Si rezultat i fazave të zbatuara, Këshilli i Komunës së Kumanovës, më 23 qershor 2010 njëzëi e miratoi Planin akcionallokal për avansimin e pozitës së personave me pengesa në Kumanovë 2010 – 2013, si dokument oficial strategjik përzhvillim.


17

Trupi kordinativ në komunikim me sektorët relevant të komunës duhet të përgatitet për diskutime plotësuese dhekundërshtime për:

a) Përpunimi i planeve vjetore operative;v) Identifikimi i resusrseve dhe ndarja e harxhimeve;g) Selektimi i qëllimeve dhe aktiviteteve;d) Ndarja e punës;|) Kontroll dhe ndryshime plotësuese të aktiviteteve të planifikuara.

Trupi kordinativ ka mandat oficial, të ndarë nga ana e Komunës së Kumanovës dhe detyra e saj gjatë realizimit tëplanit akcional lokal është:

Takime mujore për realizimin e planit akcional lokal;Takime të rregullta të trupit kordinativ me me institucionet e caktuara pëërgjegjëse në planin akcional lokal;Takime të rregullta informative dhe komunikim me mediumet për proçesin e realizimit të planit akcional lokal;Analizë vjetore e planit akcional lokal nëpërmjet zhvillimit të indikatorëve matës për arritjen e rezultatve të pritura;Raport vjetor deri të Këshilli i Komunës së Kumanovës për realizimin e planit akcional lokal.


18

LISTA E NEVOJAVE TË IDENTIFIKUARA DHE PRIORITETET E PERSONAVE ME PENGESANË KOMUNËN E KUMANOVËS

Sfera 1: VETËDIJA PUBLIKE

Mosinformimi i mjaftueshëm i personave me pengesa dhe familjeve të tyre për të drejtat ekzistuese.Mosinformimi i mjaftueshëm i përfaqësuesve të institucioneve publike për problemet dhe nevojat e personave mepengesa.Mosinformimi i mjaftueshëm i personelit medicinal për çështjet lidhur me dukurinë e pengueshmërisë dhe realizimine të drejtave.Mosinformimi i mjaftueshëm i qytetarëve për nevojat e personave me pengesa.Ekzistimi i paragjykimeve të mëdha tek kuadri arsimor për kyqje të fëmijëve me pengesa në sistemin arsimor.Ekzistimi i paragjykimeve në raport të fëmijëve me pengesa të cilat janë të kyqur në sistemin edukativo arsimor(institucionet parashkollore dhe shkollore).Përfaqësuesit e sektorit afarist nuk janë të infomuar mjaftueshëm për nevojat e qasjes fizike për personat me pengesa.

Sfera 2: QASJA

a) Qasja fizike

Institucionet publike nuk janë fizikisht qasëse për personat me pengesa, të dy objektet e komunës së Kumanovëstërësisht nuk kanë qasje, stacioni policor Kumanovë, Posta, 17 shkolla fillore, 2 klone të kopshteve, FZ dhe PIOM,Kryqi i kuq, shërbimi amë, Gjyqi komunal Kumanovë, qendra për punë sociale, Drejtoria për të hyra publike, mezeu,teatri, Qendra për kulturë, Arkivi komunal dhe numri më i madh i objekteve komerciale dhe hotelierike..


19

Trotoaret e rrugëve nuk janë të lëshuara për karrocat invalidore.Vende të pamjaftueshëm të shënuara për parkim për automjetet e personave me pengesa, respektimi i hapsirave tëshënuara dhe mirëmbajtja e tyre në kontinuitet.Stacionet joqasëse të autobusëve për transport publik.Nuk ekziston sinjalizimi me zë i smaforëve në pjesën qendrore për personat me pamje të vështirësuar.Mosrrespektimi i qasjes së objektit ku gjendet shoqata e personave të verbër.

b) Qasja tek informacionet

Informatat nuk janë në forma qasëse për personat e verbër, shurdhër dhe personat me pengesa intelektuale.Ëeb faqja e Komunës së Kumanovës nuk është qasëse për personat me pengesa në të pamurit.Jobashkëpunimi i rregullt me mediumet për disperzim të informative të rëndësishme për personat me pengesa.

Sfera 3: ARSIMI

Punëtorët e arsimit nuk janë trajnuar në mënyrë adekuate për punë me fëmijë me nevoja të posaçme arsimore të cilëtjanë të kyqur në proces të rregullt arsimor.Në 13 shkolla fillore nuk ka të kyqur defktolog në ekipin profesional.Në institucionet parashkollore nuk ka të kyqur defktolog/logoped për punë me fëmijë me pengesa në zhvillim.Nuk ekziston bashkëpunim dhe këmbim i përvojave ndërmjet shërbimeve profesionale në shkollta e rregullta dhe 9-të defektologëve nga paralelet e posaçme.Mundësi joadekuate hapsinore dhe mosekzistimi i mjeteve mbikqyrëse për realizimin e programit arsimor në paraleletë posaçme.Mësimi i obliguar nuk i kënaq nevojat e nxënësve me pengesa.


20

Sfera 4: BASHKËPUNIMI I AUTORITETEV LOKALE ME OPP

Mosekzistimi i mekanizmit për koordinim të realizimit të aktiviteteve për të drejtat e personave me pengesa.

Sfera 5: KULTURA, SPORTI DHE REKREIMI

Kyqja e pamjaftueshme e personave me pengesa në aktivitete kulturore dhe ngjarje në nivel komunal.Kushte joadekuate për kyqjen e personave me pengesa nëpër aktivitetet sportive dhe rekreative dhe ngjarje në nivelkomunal.

Sfera 6: MBROJTJA SOCIALE DHE SHËRBIMET SOCIALE PËR PERSONAT ME PENGESA

Kapaciteeti shërbimeve ekzistuese shërbyese nuk i plotësojnë nevojat e personave me pengesa.Mosekzistimi i grupeve për vetëpërkrahje të personave me pengesa dhe familjeve të tyre.Mosekzistimi i punësimit të përkrahur për personat me pengesa në Komunën e Kumanovës.Rrjeti i pazhvilluar i shërbimeve të ndryshme për nevojat e personave me pengesa.Mosekzistimi i procedurave dhe kriteriumeve për përkrahje të shërbimeve të ndryshme në nivel lokal.


21

Sfera 7: PUNËSIMI I PERSONAVE ME PENGESA

Mosinformimi adekuat i personave me pengesa dhe familjeve të tyre për të drejtat dhe obligimet për vendosje tëmarëdhenies së punës.Ekzistimi i keqpërdorimit të mundësive ligjore nga ana e punëdhënësit dhe personave me pengesa.

Sfera 8: MBROJTJA SHËNDETËSORE DHE REHABILITIMI

Informim i pamjaftueshëm i personelit medicinal për përparësitë ligjore që i kanë personat me pengesa.Kushte joadekuate hapsinore dhe paisje e vjetëruar në Repartin e terapisë fizikale nëpër institucionet shëndetësore.Mosekzistimi i Qendrës për rehabilitim të dëgjueshmërisë, foljes dhe zërit. Mosekzistimi i Këshilltores zhvillimore për ndjekje të fëmijëve të lindur me faktor të rrezikut.


22

PLANI PËR REALIZIMIN E PLANIT AKSIONAL LOKAL PËR PERSONA ME PENGESA NËKOMUNËN E KUMANOVËS

Sfera 1: VETËDIJA PUBLIKE

Qëllimet Burimet efinancimitKoha

e realizimitInstitucionet përgjegjëse

AksioneDetyratPër kendKush

1. Informimi ipersonave mepengesa dhefamiljeve të tyrepër të drejtat etyre

1.1 Realizimi ikontakteve mepersona mepengesa dhefamiljet e tyre

1.1.1 Përgaditja dhedistribuimi i broshurave përtë drejtat e personave mepengesa1.1.2 Vizita personave mepengesa dhe familjet etyre në kushte familjare1.1.3 Informimi kontinuivpërmes QPS dhe përmesshoqatave të personaveme pengesa për të drejtategzistuese dhe të fituara1.1.4 Ndërmjetsimi i Kryqittë Kuqë për udhëzimin erealizimit të drejtave1.1.5 Organizimi imbledhjeve /kontaktevepër informimin epersonaveme pengesa dhe familjete tyre

Trupikordinativ përrealizimin ePLA

Qendra përpunë sociale

Organizatat epersonaveme pengesë(OPP) Ngakomuna eKumanovës

Kontinuive

Tetor 2010 –Dhjetor 2013

Komuna eKumanovës


Donatorët


23

1.1.6 Aktivimi i qendrësinformative komunaleegzistuese dheshfrytëzimi si resurs përshkëmbimin einformacioneve mepersonat me pengesadhe familjet e tyre1.1.7 informimi kontinuivpërmes mediumeve localenga ana e institucionitkompetent në fushën ecaktuar

Komuna eKumanovës

OPP

2. Njoftimi ipërfaqsuesve tëinstitucionevepublike menevojat epersonave mepengesë

2.1 Kampanjë efokusuar përnjoftimin epërfaqsueseve tëinstitucionevepublike

21.1 Kontakte direkte mepërfaqsues tëinstitucioneve publike2.1.2 Distribuimi i planitlokal aksional deri tepërfaqsuest einstitucioneve publike2.1.3 Organizimi itribunave për përfaqsuestë institucioneve publike2.1.4 Distribuimi ifokusuar i materialitpromovues

OPP Komuna eKumanovës

institucionetlokale

Kontinuive

Tetor 2010 -Dhjetori 2013

OPP

Komuna eKumanovës

Kontinuive

Tetor 2010 –Dhjetor 2013

Komuna eKumanovës


Donatorët


24

3. Njoftimi ipersonelit medici-nal për nevojat dhemundësitë epersonave mepengesa

3.1 Kampanjë efokusuar përnjoftimin epersonelit medici-nal

3.1.1. Vendosja e kontaktitme ekipin menaxhues tëinstitucionit shëndetsorë3.1.2 Organizimi i tribinave3.1.3 Distribuimi i fokusuar imaterialit promovues3.1.4 Njoftimi i personalitmedicinal me ligjin përmbrojtjen e të drejtave tëpacientit


Kontinuive


OPP OPP

Komuna eKumanovës

4. Njoftimi iqytetarëve menevojat epersonave mepengesa nëkomunën eKumanovës

4.1 Realizimi ikampanjës përngritjen e vetëdijespublike nëkomunën eKumanovës

4.1.1 Përgaditja dhedistribuimi i materialitpromovues4.1.2 Organizimi i debatëspublike me qytetarët4.1.3 informimi i rregullt iqytetrëve përmes hapsirësnë TV Nova, TV Hana, radiostacionet locale dhe veb-faqen e komunës sëKumanovës4.1.4 Shfrytëzimi i ngjarjevepublike për distribuimin ematerialit promovues4.1.5 Kyçja e personave mepengesë në të gjithaaktivitetet për ngritjen evetëdijes publike

OPP

Komuna eKumanovës


Kontinuive


Komuna eKumanovës

Donatorë

Biznis sektori


25

5. Ngritja evetëdijes tepunonjësit nësistemin arsimorë( institucionetparashkollore dheshkollore)

5.1 Realizimi ikontaktevedirekte mepunonjësit nësistemin arsimorë

5.1.1. Realizimi ikontaktit me ekipinmenaxhues nëinstitucionet arsimore5.1.2 Distribuimi ifokusuar i materialitpromovues5.1.3 Organizimi ipuntorive për ekipetprofesionale pranëinstitucioneve arsimore5.1.4 Organizimi ipuntorive përmësimdhënësit

Trupi kordinativpër realizimin ePLA

Kontinuive

Janar 2011 -Dhjetor 2013

Komuna eKumanovës

institucionetarsimore

OPP

Komuna eKumanovës

OPP

Donatorë

6. Ngritja evetëdijes publiketë fëmijve dheprindërve nëmoshënparashkolloredhe shkollore

6.1 Kampanja përngritjen evetëdijes tëfëmijve dheprindërve tëmoshësparashkollore dheshkollore

6.1.1 Organizimi iaktiviteteve të përbashkëtatë fëmijve nga sistemiarsimorë dhe fëmijtë /persona me pengesa6.1.2 Organizimi i orëvetematike në shkolla përnjoftimin me nevojat efëmijve me pengesë6.1.3 Distribuimi i materialitpromovues përmeskëshillave të prindërve nëinstitucionet publike6.1.4 Organizimi imblehdjeve tematikeprindore


Komuna eKumanovës

OPP

Donatorë

Kontinuive


Komuna eKumanovës

institucionetarsimore

OPP


26

Kontinuive



Komuna eKumanovës

OPP

Donatorë

OPP

Komuna eKumanovës

7. Njoftimi ipërfaqsuesve tësektorit biznesitpër nevojat dhemundësitë epersonave mepengesa

7.1 Kampanjë efokusuar përnjoftimin epërfaqsuesve tësektorit biznesit

7.1.1 Kontakti direct mepërfaqsues të sektoritbiznesit7.1.2 Distribuimi i fokusuari materialit promovues7.1.3 Nxitja e aktiviteteveme përgjegjsi shoqëroretë sektorit të biznesit(informimi për mundësitëligjore për sponzorime dhedonacione)


27

Sfera 2: QASJA / MBËRRIJTJA

1. Sigurimi iqasjes fizikepër personat mepengesa deri tetë gjithainstitucionetpublike nëkomunën eKumanovës

1.1 informimi përnevojën e qasjes nëtë gjithainstitucionet publike

1.1.Raportimi dhe obligi-mi i të gjitha institucio-neve publike të cialt janënën ingirenca të komunëssë Kumanovës1.1.2 Udhëzimi i kërke-sës për mundësimin eqasjes deri te objektet tëcilat janë nën ingirenca tëqeverisjes qendrore1.1.3 Udhëzimi i kërkesa-ve për mundësimin e qas-jes të objekteve komer-ciale dhe hotelierike nëkomunën e Kumanovës

Komuna eKumanovës


Komuna eKumanovës

1.2 Vendosja ekontaktit mepërfaqsues tëinstitucionevepublike

1.2.1 Organizimi itakimeve me përfaqsuestë institucioneve publike

1.3 Adaptimi iqasjes deri te tëgjitha objektetpublike në komu-nëën e Kumanovësduke pasur para-syshë të gjitha dis-pozitat standarde.

1.3.1 Ndërtimi i kornizësqasëse deri në katin eparë në dy objektet ekomunës së Kumanovës.1.3.2 Ndërtimi i kornizaveqasëse në dy kopshtetpër fëmi dhe në 17shkollat fillore.

Komuna eKumanovës

Komuna eKumanovës

Donatorë

institucionetlokale

2010-2013


Donatorë

Komuna eKumanovës

Tetori 2010 -Dhjetor 2010

Komuna eKumanovës


OPP


Qëllimet Burimet efinancimitKoha

e realizimitInstitucionet përgjegjëse

AksioneDetyratPër kendKush

Programi “Qyteti dhe p

lokalen akcionen plan plani akcional...

Documents