R.P.D. FRANCISCO LOPEZ-ILLANA

MELBURNEN.

NULLITATIS MATRIMONII

SUMMARIUM

:. Facti species. - 4.5.6. Iuris principia ac doctrina de defectu discretio-.. iudicii et s.d. immaturitate affectiva. - 7. 8. 9. "Dependent personality

- t:-order" minime praedeterminat constanter et ineluctabiliter modum agendi'-,tiu'ntis, nec ideo iudicii discretionem auferre valet. - 10. De perwersionibus..-r.ualibus, praecipue masochismo et sadismo. - 11. Opus periti. 12. 13.:-'ntentia primi gradus quovis fundamento iuridico carere videtur ob defec-..:r probationum. - 14. 15. causae acta minime ostendunt assertum gravem-.rcctum discretionis iudicii in muliere tempore nuptiarum. - 16. Matrimo-'-rrl hoc, quamvis ob factum praegnationis ante tempus celebratum, libere

- actrice electum fuit. - 17. 18. 19. Quoque circumstantiae matrimonio- ,1\equentes adversum thesin actricis militant. 20. Peritia non praebet ele-

!'nta certa super adserta perturbatione psychica redundante in defectum di-"-:etionis iudicii ex parle mulieris. - 21 .22. Matrimonium vir conventus'-...nter contraxit consumavitque. - 23.24. Relatio peritalis certo non probat.-:rr in nuptiis ineundis ulla gravi anomalia vel pathologia psychica affectum...5c. 25. Yir uti actrix sufficienti discretione iudicii matrimonio proportio--.:a, nuptiarum tempore, utebatur. - 26. Decisio pro vinculo.

Decisio diei 14 martii 1997

Anna, catholica, die 18 februarii 1957 in civitate Melburnensi or-' Hadrianus, die 22 martii 1957 enatus etiam in civitate Melburnensi^rrg"), pariter catholicus, saltationis polonae occasione, mense maio.975, invicem signis occurrerunt.

!:--r,re capti, statim iuvenes ad amicalem consuetudinem progressi- i ad intimitates ad sexum pertinentes descenderunt. cum mulier in-

rnense septembri anni 1975, praegnans inopinato evasisset, iam-iius conatu et efflagitatu de celebrandis nuptiis partibus et parenti-,nscntientibus, properato statutum est. Matrimonium, enim, die 29

:.oris 1975, in paroeciali ecclesia civitatis v.d. "Richmond, Victoria',-rverurtt. Vir tunc duodeviginti annos et octo menses numerabat,

t82 Decisio coram R.P.D. F. Lôpez-Illana

mulier, vero, duodevicesimum vitae suae annurn et novem menses attigerat.Vita communis, tredecim per annos et duos menses protracta, initio,

tres saltem per annos, omnino felix fuit. Subsequentibus, autem, quattuorcirciter annis, bene profluit et quattuor filiis recreata est. Post, autem,duo separationis conamina ex parte viri, inter coniuges dissensiones obvarias diversasque materies ortae sunt in dies increbescentes, quae, pro-grediente tempore, prius infausti matrimonii naufragium intra domesticosparietes fecerunt, deinde coniuges, tredecim nempe vix elapsis annis anuptiis, ad supremam separationem devenerunt.

2. - Convictus, enim, coniugalis, definitiva separatione, mense ianua-rio anni 1989, cessavit, atque deinceps, muliere acrius intentiusque instan-te, civili divortio, uti aiunt, die 11 novembris 1991, solutus est.

Anna, colloquiis cum Ecclesiastico Tribunali Melburnensi, die 12 no-vembris 1991, habitis, quaesivit ab eo de possibilitate causam nullitatis ad-mittendi. Ipsamet Actrix suum memoriale exhibuit. Posterius TribunalMelburnense Hadrianum, die 25 martii 1992, interrogavit, eodemque dieexcussi quoque sunt Actricis frater et soror. Quaedam, vero, partium ami-ca, die 24 aprilis 1992, rogata est.

Tribunal Melburnense, autem, die 18 maii 1992, accipit epistulam abHadriano, viro convento, missam eodem die, et responsum Tribunal de-dit, die 20 maii 1992. Conventus, vero, epistulam rescripsit, die 28 maii1992, ad Tribunal Melburnense, quam et, die 3 iunii 1992, suscepit.

Ad plenam libertatem recuperandam, die 15 iunii 1992, Arna libellumlitis introductorium porrexit Tribunali Ecclesiastico Melburnensi, compe-tenti contractus ratione, sui matrimonii declarationem nullitatis petens excapitibus defectus discretionis iudicii in ipsa nec non defectus discretionisiudicii in viro convento.

Tribunal Melburnense interrogavit, die 24 iunii 1992, mulierem actri-cem, et, die 22 nrlii 1992, fratrem viri conventi. Deinde post, brevi tem-pore, scilicet iam die 9 augusti 1992, concordatum est dubium hac subformula: " 1. Lack of due canonical discretion on the part of the Petitio-ner; 2. Lack of due canonical discretion on the part of the Respondent".

Processu rite instructo per excussionem partium et quorundam tes-tium, praetermissis sane aliis testibus quippe quia "the Tribunal does notinterview an inordinate number of people", quamvis non multi a Conven-to inducti fuerint, ut interrogarentur, tum deinde, die 9 augusti 1992, latasunt decreta tam publicationis actorum quam conclusionis in causa. Ipsoeodem die, scilicet 9 augusti 1992, Defensor vinculi suas animadversionesexhibuit. Nullo, autem, medico perito audito, qui scientia psychiatrica velpsychologica confirmaret causam assertorum capitum psychicam, die, ve-ro, 29 septembris 1992,Iudtces Tribunalis Ecclesiastici Melburnensis suamedixerunt sententiam votis Actricis faventem quoad utrumque accusaturnnullitatis caput. Nam statuit: "Affirmative that is the nullity of this marria-ge is proven on the grounds alleged against the discretion of the Petitio-ner and Affirmative against the discretion of the Respondent".

3. Adversus hanc decisionem vir conventus provocavit ad Rotae Ro-manae Tribunal, adeo ut causa ordinario Tribunali Appellationis subtrahe-retur, idque merito attento servatoque canone 1632, ç 2.

Causa, enim, delata est ad Nostrum Apostolicum Tribunal, coram quoTurnus constitutus est ab Exc.mo Decano. decreto diei 30 ianuarii 1993.

Die 14 rrrartii 1997 1 8 3

Post Turni, autem, constitutionem, ipse R.P'D' Ponens, Marius F. Pom-pedda, decreto diei 6 martii 1993, iussit monere partes de facultate ani-madvertendi circa confirmationem vel minus sententiae primi gradus etacta causae transmittere ad vinculi Defensorem Huius Tribunalis, qui, vo-

to diei 16 martii 1993, expostulavit ut causa ad ordinarium secundi gra-

dus examen mandaretur, animadvertens insimui nonnulla esse, in casu,indicia de iure defensionis denegato ad partem conventam quod attinet.

Turnus Rotalis, die 3 iunii 1993, coram R.P.D. Mario F. Pompedda,Ponente, edixit causam admittendam esse ad ordinarium secundi graduscxamen, attento quod causae instructio deficit ob omissam auditionem vel

unius periti in arte psychologica vel psychitrica, qui fundamentum defec-tus discretionis iudicii in utraque parte colustraret atque probaret.

In decreto, Auditores de Turno ostenderunt substantialem laesionemiuris defensionis illatam non fuisse viro convento, quippe qui, interroga-tus, et litis obiectum cognovit suasque difficultates contra iudicialem Actri-cis assumptionem admovit et testes suos adducere valuit. Atque Turnus adrnentem can. 1682, $ 2, decrevit affirmativam sententiam primi gradus,die 29 novembris 1992 a Tribunali Melburnensi prolatam, continenterconfirmari non posse, quia res est necessario de consensus defectu, qui

nullo modo intelligitur absque radicibus in psyche subiecti et dignosci noniaciliter potest nisi peritorum examen interveniat. Ceterum, in casu, verifi-cari nequaquam videtur illud can. 1680 " nisi ex adiunctis inutilis eviden-ter appareat r, quod unum valet iudicem a petendo voto peritorum dispensare, ideoque causaln ad ordinarium novi gradus examen esse admit-tendam.

Apud Hoc Apostolicum Tribunal dubium disceptandum statutum est,.lie 20 novembris 1993, per decretum Exc.mi Marii F. Pompedda, Decanict Ponentis. Dubio rite stabilito et paratis sive a Patrona ex officio partis

actricis sive a vinculi Defensore Huius Tribunalis quaesitis perito ex officioproponendis, instructio causae additicia expleta est, per peritiam perac-ram a C., psychologa M.A.Ps.S., quae admisit, diebus 4 et 18 martii 1994,partem actricem ad directam anamnesim seu colloquium prope TribunalEcclesiasticum Melburnense, et illam, methodo scientifica ductam, confe-eit atque, die 4 iulii 1994, exhibuit. Vir, autem, conventus ad psychologi-.um examen adire renuit.

Exc.mus Decanus, decreto diei 3 iulii 1995, infrascripto munus Ponen-ris commisit, et Patronum ex officio parti conventae designavit.

Peritia ad Romanae Rotae Tribunal perlata dte 22 iulii 1994, et habitis,.lie 17 maii 1996, restrictu iuris et facti pro Actrice, et, pro Convento, die3 augusti 1996, nec non animadversionibus vinculi Defensoris deputati,die 23 novembris i996, atque, hodie Nobis onus incumbit, in altera iudiciiinstantia, enodandi dubium, die 20 novembris 1993, concordatum iuxtatormulam: An constet de matrimonii nullitate, in casLl, ex capite defectusJiscretionis iudicii in alterutra vel utraque parte.

4. - In iure. - Matrimoniale foedus, quo constituitur totius vitae con-.ortium inter virum et mulierem, ordinatum est indole sua naturali ad co-niugum bonum atque ad prolis generationem et educationem, quodque in-rer baptizatos evectum est a Christo Domino ad sacramenti dignitatem,cf. can. 1055, $ 1, CIC 1983; cf. can. I0l2 CIC 1917), oritur ex utrius-que nupturientis consensu, inter personas iure habiles legitime manifesta-

1 8 4

to, qui nulla humana potestate suppleri valet (cf. can. 1057, $ 1, CIC1983; cf . can. 1081, $ 1, CIC 1917).

Causa, igitur, efficiens matrimonii est consensus, qui est actus volunta-tis, quo foedere irrevocabili nupturientes ad constituendum matrimoniumsese mutuo tradunt et accipiunt (cf. can. 1057, $ 2, CIC 1983; cf. can.1081, $ 2, CIC 1917). Ideo talis consensus omnino liber esse debet sive abagente externo seu a coactione extrinseca contra inclinationem nupturien-tis et patientis imposita, sive a necessitate naturali seu ab intrinseca deter-minatione ad unum eligendum.

Maxime admodum docet Concilium Vaticanum II:a) " Dignitas... hominis requirit ut secundum consciam et liberam elec-

tionem agat, personaliter scilicet ab intra motus et inductus, et non subcaeco impulsu interno vel sub mera externa coactions " (Const. past. Gau-dium et Spes, n. 17);

b) " Tenet Ecclesia agnitionem Dei dignitati hominis nequaquam oppo-ni... homo enim a Deo creante intelligens ac liber in societate constitui-tur; sed praesertim ad ipsam Dei communionem ut filius vocatur " (ibid.,n . 2 l ) .

Matrimonium, enim, est unicus locus, ubi signum fructusque totiusdonationis personalis accidere potest ex omni sua veritate, et, eo quod< est sive amoris coniugalis foedus vel conscia et libera electio ), excluditin fieri quamcumque coactionem, quae, si fuerit gravis, irritum redditconsensum, quoniam impedit liberam electionem, ( qua vir ac mulier inse recipiunt vitae amorisque communitatem intimam, a Deo ipso praesti-tutam, quae hac tantum ratione germanam suam ostendit significatio-nem > (Ioannes Paulus PP. II, Adh. Ap. Familiaris consortio, diei 22 no-vembris 1981, AAS 74U9821, pp. 92s., n. 11).

5. In casu Nostro, nullitas matrimonii invocatur a Patrona partis ac-tricis, quia matrimonium a contrahentibus non fuit libere electum, sed aparentibus mulieris impositum, ideoque necessaria libertate caruerunt sesedeterminandi ad nuptias celebrandas, ita ut de actu humano ab eis elicito,proporlionato scilicet gravitati onerum et iurium matrimonialium et adcommunionem totius vitae constituendam, loqui prorsus non possit.

Ut notum est, in omnibus contractibus negotium rescinditur, ubi deviolatione libertatis constet, et ex aequo in matrimoniali, autem, foedereseu contractu, iure naturali et divino positivo indissolubili, ubi probeturconsensum gravissima coactione extortum esse, nullitas declaranda est, nequoad statum electionis sine congruo remedio laesa libertas maneret.Nam generale affirmatur principium: ( Christifideles omnes iure gaudentut a quacumque coactione sint immunes in statu vitae eligen6l6 " (can.2I9 CIC 1983). Hoc canonis praescriptum patet latius: cann.643, $ 1,n. 4; 1026; 1089; 1103; etc. Quam ob rem, lex canonica, in iure naturaliinnixa, explicite quoque requirit liberum consensum ex parte contrahen-tium, dum proclamat consensum esse irritum, si metu gnavi ab extrinsecoextorquatur (cf. can. 1103), praepediente libertate agendi (cf. PontificiaCommissio Codicis Iuris Canonici authentice Interpretando, Responsumdiei 25 novembris 1986, AAS 79U9871, p. ll32).

Sed de validitate vel minus matrimonii initum ob vim vel metum gra-vem ab extrinseco, in casu Nostro, non agitur.

Gravis, autem, defectus libertatis internae elicitur propter laesionemsubstantialem eiusdem libertatis internae, vi cuius voluntas non habet po-

t c

I t r

i L

nt

r'l

n(n'l

l :i

u t

' t 1

r I l

. d .

J L

:-J

- U

q

\-{'l

i{a

t_-

;rl

l,f.

r'

E.r*\'.*:

iGs

' &

Irrræ3

Die 14 martii 1997 1 8 5

testatem dominativam super actum suum ideoque iudicium practicum ra-tionis sequi non potest. At, deficiente libertate interna, consensus non da-tur, et planum est nullum esse matrimonium, quoniam: . Ad actum... hu-manum, i.e. ex voluntate deliberate procedentem, requiritur ut homoeiusdem actus dominus sit per rationem et voluntatem. Dominus autemnon foret, si immunis non esset ab intrinseca determinatione. Sed huius-modi libertas in homine omnino praesumitur, nisi contrarium haud aequi-vocis argumentis probetur " (coram Exc.mo Massimi, decisio diei 28 iulii1928, RRDec., vol. XX, p. 318, nn. 2s.; pariter coram Exc.mo Massimi,decisio diei 10 iul i i 1931, ibid. , vol . XXII I , p.274, n.2).

Quae cum ita sint, nupturientes capaces esse debent percipiendi, aesti-mandi et ponderandi nec non sese libere determinandi ad efformandamintimam communitatem " vitae et amoris coniugalis, a Creatore, condi-tam ( suisque legibus > instructam (Const. past. Gaudium et Spes, n. 48),qua re illi liberi esse quidem debent non tantum ab externa coactione, ve-rum etiam ab interna coërcitione psychica, ita ut actu humano vel plenacum facultate sese mutuo tradant atque accipiant iura et officia matrimo-nialia essentialia.

Quapropter non sufficit ut consensus matrimonialis procedat solum exsimplici usu rationis, qui praesumitur haberi expleto autem septennio (cf.can. 97, $ 2, CIC 1983; cf. can. 88, g 3, CIC l9l7), sed necesse esr utprocedat ex maiore iudicii discretione, quia coniuges se obligant ad ali-quid futurum, omnibus diebus vitae suae, in manifestatione consensus ma-trimonialis in facie Ecclesiae (cf. Ordo celebrandi matrimonium, ed.1970, n. 60).

Ita, enim, Iudices primae instantiae affirmant quod:a) adiuncta iuvenilis aetatis et praegnationis dici possunt notae possibi-

lis defectus discretionis iudicii; tamen seorsum sumptae non sunt absolutesigna indicativa absentiae validi consensus. Itaque, in parte .In iure,,scribunt: "The circumstances of young age and pregnancy can be said tobe pointers to possible grave defect of discretion of judgement; however,standing alone they are not absolute indicators of an absence of valid con-sent";

b) dari possunt circumstantiae uti coërcitio in sponsos ut matrimo-rrium contrahant et psychologicus effectus praegnationis, qui faciunt utpraesumptio validitatis matrimonii superetur: "There may be surroundingcircumstances such as pressure on the couple and the psychological effecton them of the pregnancy which outweigh the presumption of validity".

His, enim, consultis, Iudices pro certo habuerunt matrimonium talibusin adiuntis contractum nullum esse propter defectum discretionis iudicii.

Hanc ob causam, lex Ecclesiae canonica vigens peropportune statuitincapaces contrahendi matrimonium esse eos, ( qui laborant gravi defectudiscretionis iudicii circa iura et officia matrimonialia essentialia mutuo tra-denda et acceptanda " (can. 1095, n. 2).

In praefati canonis 1095 paranda forma, Consultores Pontificiae Com-missionis Codici Iuris Canonici Recognoscendo, probe animadverterunt:, distinguntur: incapacitas totalis eliciendi talem consensum ob mentismorbum vel perturbationem qua usus rationis impeditur; incapacitas pro-veniens ex gravi defectu discretionis iudicii circa iura et officia matrimo-nialia mutuo tradenda et acceptanda; incapacitas assumendi obligationes

1 8 6 Decisio coram R.P.D. F. Lôoez-Illana

essentiales matrimonii proveniens ex gravi anomalia psycho-sexuali. Dumin duobus prioribus casibus ipse actus subiectivus sane psychologicus con-sensus defectu substantiali laborat, in ultimo casu a parte contrahentis ac-tus ille forte integer elici potest, ipse tamen incapax est obiectum consen-sus implendi" (Communicationes 311,97I1, p. 77).

Profecto iura et officia matrimonialia mutuo tradenda et accipiendasunt scienter et libere. Validum ideo eliciunt consensum contrahentes iurehabiles, qui sciunt et libere volunt quod in matrimonio contrahendo asse-runt. Etenim scriptum est apud S. Thomam: " quod in nomine electionisimportatur aliquid perlinens sive ad rationem sive ad intellectum, et ali-quid pertinens ad voluntatem... Manifestum autem est quod ratio quo-dammodo voluntatem praecedit, et ordinat actum eius; in quantum scilicet voluntas in suum obiectum tendit secundum ordinem rationis; eoquod vis apprehensiva appetitivae suum obiectumrepraesentat; sic igitur il-le actus, quo voluntas tendit in aliquid, quod proponitur ut bonum, ex eoquod per rationem est ordinatum ad finem, materialiter quidem est volun-tatis, formaliter autem rationis " (S. Thomas, Summa Theol.,I-II, q. XIII,af t . 1).

Ut contrahens, enim, capax sit matrimonii contrahendi, habere debetsufficientem iudicii discretionem, quae exigit psychicam maturitatem etcirca obiectum consensus matrimonialis duobus elementis constituitur:

a) cognitione mentis seu ex parte intellectus contrahens habere debetproportionatam aestimationem substantiae matrimonii et obligationumeiusdem essentialium (cf. cann. 1055; 1056; 1101);

b) libertate interna seu ex parte voluntatis contrahens potestatem ha-bere debet sese determinandi post sufficientem argumentorum vel ratio-num valutationem sine ulla determinatione impulsus ab interno (cf. can.1095, nn. 2-3). Inde, enim, sagaciter Nos docet Exc.mus Decanus H.A.T.," che la sufficiente discrezione di giudizio consta di due elementi distintima fra loro connessi ed interdipendenti, dei quali uno intellettivo che ri-guarda la maturità di conoscenza, e l'altro volitivo che attiene alla maturi-tà di libertà,, (M. F. Pompedda, Annotazioni sul diritto matrimoniale nelnuovo Codice canonico, in Studi di diritto matrimoniale canonico, Giuf-frè, Milano 1993, p. 196. In hac, enim, acceptione cf. coram Pompedda,decisio 21 novembris 1983, RRDec., vol. LXXV, pp. 648s., n. 5).

Itaque etiam gravis defectus discretionis iudicii non intelligitur tantum-modo sensu intelligentiae scilicet restringendo vim suam ad defectum co-gnitionis mentis circa iura et officia matrimonii essentialia (cf. Communi-cationes 15[1983], p. 231), sed defectum liberae determinationis ad illaetiam amplectitur.

Item ex duplici causa oriri potest allatus defectus nempe sive ex per-turbatione facultatis intellectus, sive ex laesione facultatis voluntatis seuelectionis, quibus efficitur ut nupturiens careat sufficienti facultate vel in-telligendi vel volendi essentialia onera coniugalia. Tali modo:

1) Facultas intellectus sub aspectu iuridico, graviter perturbari potestcirca obiectum formale consensus matrimonialis:

a) si functio intellectus consequi haud valeat cognitionem minimam,realem obiectivamque, iurium et officiorum essentialium matrimonii quodest ( consortium permanens inter virum et mulierem ordinatum ad proIem, cooperatione aliqua sexuali, procreandap" (can. 1096, $ 1, CIC

l . :-r 1L

a . . - .- l \ d

\ t : \ l

i . :.r

I ufTl

{ i i

a^.1,

: r : ( l

À - . ! .

ar ' .L

i L : - 1

r,.. i

F,-.(i,

À--;it-- -.

a i ! - i .

rRrl: . a <

3t :::dllr:i

:lr::

t

È_:- : \ l ( |

I rir. s:.-'F\ 3-::

ft--1t { a . ; l

( : : : - :I:r

ûl- t

.lriÂ---.

;ç

Die 14 martii 1997 t87

1983; cf. can. 1082, $ 1, cIC l9l7), vel saltem ordinatum ad.coniusalemactum per se aptuqr_ad prolis generationem, (can. 1061, $ 1, CIC lqS:;cf . can. 1015, S 1, CIC 1917);

â) si functio facultatis criticae impediatur adeo quin capax non sit iu-dicandi et ratiocinandi, seu collationém instituendi "i i,.rdi.i.r- practicumsibi efformandi circa iura et officia matrimonii essentialia, tam in se ipsisquam pro comparte et prole.

. 2) -Pariter aequaliterque facultas voluntatis, quae relate ad obiectumtbrmale consensus nunc praestandum graviter laed^i potest:

a) si processus deliberationis, qui respondere debet gravitati foederismatrimonialis et inde iuribus et officiis matrimonii "s".rîidib,.rs et consi-stit in causarum collatione seu comparatione, propter subiectionis patholo-gicae contagionem inducat ad decisionem matrimônialem:

â) si deliberatio praepediatur propter impulsiones coactas aut incapaci-tatem perveniendi ad voluntatis decisionem.

6. - Utique interna libertas graviter limitari vel auferri poresr praeser-tim per psychicas anomalias, incoërcibiles pulsiones, per supervènientesrnternos animi conflictus ex pecuriaribus conditionibus psychôlogicis pro_manantes, quae magis immediate voluntatem quam intellectum grurrit".afficere possunt (cf. G. Michiels, principia g"n"ràlio de personis in Eccle-sia, Lublin 1932, pp. 48sq.), ita ut nullius momenti sit eiectio. Etiam tumgravis defectus discretionis iudicii verificatur (cf. can, 1095, n. 2).. ^ complures possunt esse causae incapacitatis psychicae, ortae ex gravi

defectu discretioni iudicii, inter quas contuetur etiam immaturitas prSi.t o_logica seu affectiva (cf. corarn palazziri, decisio diei lt ianuarii igza,RRDec., vol. LXX, pp.3ss., nn.3s.; coraln Stankiewicz, decisio diei lidecembris 1979, ibid.,^vol. .txXI, pp. 549-553, nn. 6-13; coram Agustoni,decisio diei 5 iulii 1983, ibid., vol. LXXV, pp. 3g1ss., nn. 5s.; coùm co-lagiovanni, decisio diei 22 novembris lgg3-,-ibid. .roi. Lxxv, pp. 657s.,n. 11; coram Jarawan, decisio diei 26 octobris lgg4, ibid., ,roi.-LXXVI;pp. 557s., n. 4; coram Pinto, decisio diei 1g decembris 19g4, in L,incapa'-citas (can. 1095) nelle < sententiae selectae coram pinto,, Città del Vàti_cano 1988, pp. 301ss., nn.4s.; coram Ragni, decisio diei 15 ianuarii 19g5,RRDec., vol. lxXVII, pp. 32s., nn. 2ss.; coram Huot, decisio diei 2 maii1985, ibid., vol. lxXVIr, pp.225ss., nn. 6ss.; coram palestro, decisio diei28 iunii 1989, ibid.,.vol. LXXXI, pp. 449ss., n.7; coram stankiewicz, de-cisio diei 30 octobris 1990, ibid., vol. LXXXII, pp. 756ss., nn. 7ss.; co-ram Doran, decisio diei 9 aprilis 1992, ibid., "ôt. txxxlV, pp. tiqss.,n.7i coram Bruno, decisio diei 17 iunii 1994, ibid., "ot. LXXXVI,pp' 340-343, nn.7ss.; coram serrano Ruiz, decisio diei 24 iunii 1994,ibid., vol. lxxxvl, pp. 358-361, nn. 3-g; coram infrascripto ponente, de-cisio diei 17 ianuarii 1995, ibid., vol. IXXXVII, pp. 17-20: nn. t0ss.).

In psychico, autem, processu formationis consensus matrimonialis de-ficere potest libertas interna propter nupturientis immaturitatem psycholo-gicam, cuius forma quae dicitur imminuta seu . reductiva,, immàturitasaffectiva vel psycho-affectiva nuncupatur (cf. D. De caro, L,immaturitàpsycho-affettiva nel matrimonio canonico, in AA.w., L'immaturità psi-co-affettiva nella Giurisprudenza della Rota Romana, studi giuridici 23,Città del Vaticano 1990, pp. 2ss.).

.Immaturitas psychologica seu affectiva in statu levis et mediae debilitatis mentis recognoscitur, et haec sunt quaedam signa: o la fissazione esa_

1 8 8 Decisio corarn R.P.D. F. Lôpez-Illana

gerata alle immagini parentali, il bisogno di protezione, la mancanza diautonomia, la limitazione degli interessi alla propria persona (narcisismo oegotismo) o al ristretto campo delle proprie attività e dei piccoli profitti,un egoismo molto particolare fatto di suscettibilità, di vanità e di capar-bietà, (H. Ey - P. Bernard - Ch. Brisset, Manuale di psichiatria, versioital. 1979', pp. 570s.).

Immaturitatis affectivae s i gnif ic at iorzes diversae occurrunt :1) Immaturitas affectiva vel psycho-affectiva verificatur, cum, intelli-

gentia intacta, evolutio psycho-affectiva in adulescentia sistit (o fissazione ")vel regreditur (" regressione "), et sunt inconscii processus. Tali ratione:

a) in sic dicta fixatione: " l'interesse affettivo che unisce il soggetto adun oggetto o ad una persona, si trasforma in un legame rigido e atrofico,e rimane tale senza evolversi, sicché l'individuo permane infantilmente"fissato" a qualche oggetto o a qualche persona >;

b) in ita dicto regressu: < ritorno ad una una fase di sviluppo un tem-po superata e quindi a modalità di soddisfazioni istintuali di tipo infantileed a organizzazioni primitive dell'Io " (G. Dacquino, Religiosità e psicoa-nalisi. Introduzione alla psicologia e alla psicopatologia religiosa. Torino1980, pp . 252s . ) ;

c) in sensu clinico: immaturitatem affectivam plures infirmi ostendunt:" les névrosés, les déséquilibrés, les caratériels, les personnalités psychopa-tiques, les mythomanes, les pervers, etc. n (P. Bernard, Le développemenlde la personnalité, Paris 1973, p. 76).

2) Immaturitas, enim, affectiva accipi potest:a) sensu proprio, quae tantummodo instinctuum, emotionum et affec-

tum spheram afficit scilicet propter fixationem vel regressum evolutionispsycho-affectivae;

b) sensu lato, quae in sphera mentis operatur videlicet per eius conne-xionem cum debilitate mentis vel cum descriptione pathologica imperante(cf. J. M. Pinto Gôrnez, L'immaturità affettiva nella giurisprudenza rota-/e, in AA.W., L'immaturità psico-affettiva nella Giurisprudenza della Ro-ta Romana, Studi giuridici 23, Città del Vaticano 1990, pp. 25ss.).

Gravatus immaturitate, sensu proprio accepta, seu retardatione affecri-va, diversimode interpretatur:

a) iuxta psychiatros, < eSt un individu normalement intelligent, parfoismême très doué intellectuellement, mais dont l'évolution affective, c'est-à-dire la maturation des instincts, sentiment et émotions, est restée plus oumoins incomplète,;

b) iuxta psychoanalystas explicat " la fixation à I'enfance de certainsindividus, sous la forme de persistance d'attitudes infantiles à l'égard desparents et, comme corollaire, de la sexualité infantile, c'està-dire non par-venue au stade génital aduite >, atque extenditur etiam o à tous les anor-maux et malades chez lesquels on décèle une immaturation affective, sousla forme d'un forl égocentrisme avec possessivité des sentiments; le sujan'étant pas parvenu au stade de l'altruisme, de l"'oblativité", qui caracterise l'amour des sujets adultes normaux " (A. Hesnard, Arriération affectt-ve, in: A. Porot, Manuel alphabétique de Psychiatrie clinique et thérapeu-tique, Paris 1996', p. 70).

Penes iurisprudentiam N.A. Tribunalis non amplius occurrit, sicut olimfiebat, definitiones causarum matrimonialium ex immaturitate affectiva rd

Die 14 martli 1997 1 8 9

psychologica, uti ex capite nuliitatis autonomo (cf. coram Pinto, decisiodiei 18 decembris 1984, in L'incapacitas (can. 1095) nelle " sententiae se'lectae coram Pinto >, Città del Vaticano 1988, pp. 300, 309, nn. 2, l9),sed tamquam ex peculiari causa defectus discretionis iudicii, sub adspectudeficientis libertatis internae plerumque consideratae (cf. can. 1095, n. 2),vel incapacitatis assumendi obligationes matrimonii essentiales (cf. can.1095, n. 3). Quare, gravis defectus libertatis internae pertractandus estquoque in ambitu gravis defectus discretionis iudicii (cf. can. 1095, n.2),qui contrahentes incapaces matrimonii contrahendi reddit.

7. Ambigendum, tamen, non est quod pro matrimonio contrahendonon requiritur quidam gradus discretionis iudicii superior, quem tantum-rnodo consequi possunt personae peculiari ingenio praeditae et non aliae,r cro, debiles, quoniam homines naturali inclinatione ad matrimonium ten--lunt et o in illis ad quem natura inclinat, non exigitur tantus vigor rationis-id deliberandum sicut in aliis. Et ideo ante potest sufficienter deliberans.n matrimonium consentire, quam possit in contractibus aliis res suas sineutore pertractare" (S. Thomas, Suppl., q. 58, art, 5, ad I).

Ad validum, enim, matrimonium contrahendum non requiritur: " ma-ul'um consilium praeviaque deliberatio omnium circumstantiarum, quaer ea re occurrere possunt n (T. Sânchez, Disputationum de sancto matri-'ronii sacramento, L. I, disp. 8, n. 3, coll. cum 5). Sufficit tantum com-

;.aratio et extensio rationum tum subiectivarum cum obiectivarum, quae:rpellunt ad matrimonium vel ab eo avertunt, quoniam " discursus quo:rrellectus rem aliquam cum eius opposito confert, aperit viam, ut volun--t-s possit rem illam amplecti vel repudiare, illi ostendens in utroque ali-.uam boni rationem, quam eligat; quare ubi non est talis collatio, non est-:rrrpliciter et perfecta libertas ' (T. Sânchez, o.c., disp. 8, n. 7).

Nostra aetate, insuper, omnis vir omnisque mulier ius praecipuum ad:ratrimonium ineundum et familiam instituendam habent (cf. Carta dei:,itti della famiglia, diei 22 octobris 1983, art. 1: Communicationes-[983], p. 144), qui iure non prohibentur (cf. can. 1058).

Norma seu criterium, enim, desumi potest ex can. 1083 (cf. cart. 1067lC l9l7) et ex can. 1096 (cf. can. 1082 CIC l9l7). Prior, seu can. 1083,..rtrimonium vetat maribus nondum in aetate sexdecim annorum consti-..iis, foeminis, vero, ante decimum quartum aetatis annum. In paragra-':ro, autem, secunda can. 1083, integrum est Episcoporum conferentiae.:.ituere superiorem aetatem ad licitam matrimonii celebrationem. Dum,-,ragraphus secunda cart. 1067 CIC 1,917, animarum pastoribus commen--,bat ut a matrimonio averterent iuvenes ante aetatem, qua, secundum-:ionis receptos mores, illud inire solet.

Fundamentum et ratio can. 1083 non est tam immaturitas corporis':rrrahentium et acerbitas facultatis generativae, quae matrimonii essen--:r'n rofl vitiaret, quam potius facile argumentis probari potest defectus..retionis necessariae matrimonio proportionatae. Sed ex mera praevi-,nc can. 1083 capacitas praesumi nequit, quia impedimentum aetatis-lluritati psychicae et affectivae non adiungitur, sed solummodo maturi-

. ; biologicae (cf. Communicationes 911977f, p. 360). Hoc, enim, modo,..nus non infligitur praesumptioni enuntiatae in can. 1096, nam post pu-

,-:1atcm non praesumitur partes ignorare matrimonium esse consortium,.::ranens inter virum et mulierem ad prolem procreandam, quod iure

II

190 Decisio coram R.P.D. F. l,opez-Illana

naturae sufficit ad matrimonialem consensum praestandum. Talis mentisdiscretio debilis, ante aetatem per can. 1083 constitutam, esse solet. Hancob causam lex Ecclesiae canonica pro matrimonii valore maiorem aetatemexigit.

Re quidem vera, apud recentiores psychologos haec invenimus: " Sidanno molte ragioni per credere che solo una strutturazione psichica qua-le si forma nella pubertà, crea i presupposti per poter sperimentare delleautentiche decisioni " (A. Ronco, Dinamica della decisione umana, versioital., Ziirich 1964, p. 226; H. Thomae, Der Mensch in der Entscheidung,Zùrich 1960).

Quidquid est, urget semper can. 1096, $ 2 (cf. can. 1082, $ 2, CIC1917), quo dicitur ante adeptam pubertatem, i.e. ante duodecim annospro muliere et ante quattuordecim annos pro mare, ignorantiam de natu-ra matrimonii praesumi. Itaque, nisi contrarium probetur, ignorantia natu-rae matrimonii praedicanda est pro foemina nondum duodecim annorurnet pro mare nondum quattuodecim annorum, atque etiam pro homine quilicet aetate adultus sit, iudicio, tamen, peritorum, aetatem mentis adule-scentis minoris quattuordeim annis prae se fert.

Decretalium iure discretio iudicii matrimonio contrahendo proportionata praesumebatur pubertate adepta, nam haec ad nuptias celebrandassufficiebat (cf. X., 4,2, cap.2,3,6,10,14). Codex Iuris Canonici sive vigenssive abrogatus ad matrimonium valide ineundum sedecim annos in viro etquattuordecim annos in muliere exigit, at non statuit id ad necessariamiudicii discretionem habendam, sed ob alias rationes fuit factum: 1) ad vi-tandam " la degenerazione della razza "; 2) ad fovendam n la pubblica mGralità "; 3) quia " si debbono adattare le leggi ai costumi " (Card. P. Ga-sparri, Tractatus canonicus de matrimonio, vol. I, Typis Polyglottis Vati-canis 1932, pp. 292s., nt. 1). Maturitas psychica plus minusve moratur(cf. T. Gofh, Amore e sessualltà, Brescia 1967, pp. 35-38; cf. coram Pin-to, decisio diei 23 novembris 1979, RRDec., vol. LXXI, p. 476, n. 3).

Impubes, autem, ex defectu non intellectus, sed voluntatis, nondumsufficienti discretione gaudet n ad obligandum se perpetuo vinculo, quiaadhuc non firmam voluntatem habet" (S. Thomas, Suppl., q,.43, art.2, c\.

Verum, enim, psychologia recentior tenet impuberem esse " nella im-possibilità di avere un atto volitivo, per il quale occorre la conoscenza deifini tra i quali scegliere e la valutazione... Con la pubertà poi si realizzaquella consapevolezza del proprio "io", ossia la propria indipendenza dalmondo della realtà " (A. Gemelli, La psicologia della età evolutiva, Milano1956, pp . 280s . ) .

In actu, vero, celebrationis matrimonii, maturitas canonica culminimaturitatis psychicae minime providet, cum sit tantum < il punto minimodi partenza per la validità del matrimonio " (Ioannes Paulus PP. II, ,4/-locutio ad Rotae Romanae Auditores, diei 5 februarii 1987, AAS79119871, p. 1457, n. 6), et non requiritur perfecta maturitas personae,cum capacitas minima sit sufficiens ad validum consensum eliciendum:" I'equivoco puô nascere dal fatto che il perito dichiara l'incapacità delcontraente non in riferimento alla capacità minima, sufficiente per un va-lido consenso, bensi all'ideale di una piena maturità in ordine ad una vitaconiugale felice " (Ioannes Paulus PP. II, Allocutio ad Romanae Rotae Au-di tores, diei 25 ianuari i 1988, AAS 80[1988], p. 1183, n. 9).

191

>

Die 14 marlii 1997

8. - Incapaces sunt, iure naturae (cf. Communicationes 7llg75f ,p. 50), matrimonii contrahendi, qui ob aliquam psychicam anomaliam, iu-ra et officia matrimonialia essentialia tradere et acceptare aut obligationesmatrimonii essentiales assumere non valent (cf. can. 1095, nn. 2-3).

Distinctio, autem, clara est facienda inter defectum discretionis iudiciiet incapacitatem assumendi essentiales matrimonii obligationes, quia duonullitatis capita inter se aperte distinguuntur.

Re vera, can. 1095, n. 2, statuit et determinat contrahentis incapacita-tem ad nuptias tantum duobus in casibus: 1) defectus discretionis iudiciidebet esse gravis; 2) debet respicere iura et officia matrimonialia essentia-lia et inter illa connumerantur ea quae praescripta sunt in canonibus1055-1056 CIC 1983 (c f . cann. 1012-1013 CIC 1917) .

Agitw, enim, certe de defectibus gravibus, quibus consensus, ope ano-maliae intellectus et, aut, voluntatis, graviter etiam vitiari valeat. Non, ve-ro, quilibet defectus vitiare consensum valet, sed tantum qui contrahen-tem liberae electionis peragendae incapacem reddat.

Ad demonstrandam, enim, et comprobandam veram perturbationempersonae contrahentis requiritur gravitas, quae liberam et consciam elec-tionem praepediat. Ad rem docet Ioannes Paulus PP. II: . Una vera inca-pacità è ipotizzabile solo in presenza di una seria forma di anomalia che,comunque si voglia definire, deve intaccare sostanzialmente le capacità diintendere e/o di volere del contraente > (Ioannes Paulus PP. II, Allocutiood Rotae Romanae Auditores coram admissos, diei 5 februarii 1987, AAS79U9871, p. 1457, n. 7).

9. - Iuxta peritam psychologam, doct. D.nam C., Actrix, in causa,"Anne has a Dependent Personality Disorder".Perita psychologa, in casu, sustinet liberam voluntatem esse uti condi-

cionem omnino necessariam pro maturitate humana, quae constituit es-sentialem adspectum discretionis iudicii et capacitatis assumendi obligatio-nes matrimonii essentiales (cf. can. 1095, nn. 2-3).

Iudex, vero, semper ponderare debet utrum signa, valetudinis signifi-cationes, designationes invocatae ad Dependent Personality Disorder inve-niendum, sufficiant ad instituendam exsistentiam alicuiui inordinationis,quae iuxta normas ab anthropologia christiana receptas vera incapacitasmatrimonii contrahendi esse videatur.

Iamvero, quia matrimonium institutum est ad mutuum coniugumadiutorium atque ad prolis generationem et educationem (cf. can. 1055),videtur quod persona, quae affecta est quadam Dependent personality Di-sorder, retinenda sit capax tradendi et acceptandi iura et officia matrimo-nialia essentialia et assumendi obligationes matrimonii essentiales, quo-niam sic dictus Dependent Personality Disorder minime praedeterminatconstanter et ineluctabiliter modum agendi patientis, nec ideo iudicii di-scretionem auferre valet.

Insuper, infitiari non potest quin quilibet mentis surnus praesumi de-beat, donec contrarium probetur. utique, dummodo certa aegritudinismentis signa, ante et post nuptias, veluti eiusdem scalae gradus, in eo ad-mitti non debeant.

Ita enim Dependent Personality Disorder, iuxta "DSM-III-R" est per-turbatio frequens: "is common", dum pro "DSM-IV" percensetur "among

the most frequently reported Personality Disorders"; atque "many indivi-

192 Decisio coraln R.P.D. F. Lôpez-Illana

dualsdisplaydependentpersonal i ty. trai ts ' ' , ideoin' fo{- l levisaepeadest.Alil;da ï"âm"is "i"r pà"r"ntia sub adspectu psychologico uti forma gra-

vis censeri posset, tamen sub adspectu i'ridicô-ianonico parvum vel nul-

lum signum "*irr"rrr-rrti *gu*""t"; incapacitatis consensus habere videtur'

Affirmat de praefJa pJrturbatiorr" "DSM-IV" quod eius "essential fea-

ture of Dependent irËr"iJit' Disorder is a pervasive, and excessive need

to be taken care o] that leâds to submissivè and clinging behavior and

i"*, of separation. This pattern begins !V earlV adulthood and is present

in a variety of contexir... Individuali wittr Depèndent Personality Disorder^h;;"

g.;;difficulty making everyday.decisions (e'g' color shirt to wear to

work or whether ,o^ fur.V"u" umUieUay without -an -e1ce.;sive amount of

advise and reassurance fiom othert... Âd.ttt. with this disorder typically

depend on u p-"nf ot -tpo"tt

to decide where they should live' what

kfJ ;1 joù tnËv rnà"fJ have, and which neighbors t-q befriend" (W' J' Li-

,"Ëri"V, "ed..,

The nsttrt-tV personality Disordeis, New-York 1995, pp. 665s.).

His omnibus perpensis, concludendum est patiens Dependent Persona-

Iity Disorder non t'iàetur laborare ullo vero morbo psychico' unde abso-

num esset ".rna"--"ottrid"r*" uti laborantem gravi, defectu discretionis

iudicii circa iura et officia matrimonialia mutuo tradenda et acceptanda

(cf. can. 1095, n. 2).Recte, enim, viâetur animavertere sententia coram Burke diei 3 martii

lgg4: oNonnulli prvînàr"gl,-th.o.iu, insequentes quae "autonomiam" vel,,auto-sufficientiami' propoîunt sicut requisitum omnino necessarium pro

maturitate humana, i"tti""", quod independentia erga compartem consti

tuit essentialem aspectum discrietionis iudicii, vel immo essentialem obliga-

tionem relationis ;à"i rgai. Hoc plane inacceptabile esse videtur intra

terminos anthropologial christianuè quae, -notione ."mutui adiutorii" in

matrimonio p.u" o.Ji, habita, potius postulat capacitatem in nupturienti

bus pro ,".ipro.u â"plndentia,^ seu, "inter-dependentia"... Haec est ratio

àU q"À impossibile ,rid"tn. inniti declarationem incapacitatis consensua-

lis in quadam diagnosi circa praesentiam in subiecto alicuius "Dependent

p"À"'ufitv Disordér", (Dublinen', A' 19/94, n' 19)'

Perita, in casu Nostro concreto, affirrnat Actricem eSSe ..Dependent

p"r*ufiÛ Disorderli,- quae inordinatio est diversa a "Personalitv Disor-

àà..", qrrâ d"lib".ata voluntas turbari potest propter gravem statum per-

turbationis Personae'Revera,q.ru*qrru-perturbatiopersonaeseupersonalitatisindicatab-

normem functionelÀ- pli.o"u" et "f more a social diagnosis of non con-

i;-r"rit than a desig;ation of disease process i1 tlre.:^tlu] sense" (R. J.

cu*pË"n, psychialrî Dictionary, New york-oxford 1981, p. 457), tamen

in contrahente praepedire possunt rectam officiorum coniugalium ponde-

rationem et HbértatËm eleciionis, si agatur praesertim de gravi statu per-

;;;;" passivo-dep""à-Ë"ti. propter "helplessness,.indecisiveness, and a ten-

dency to cling to-àitt".. in a parasitié way" (ibid'' p^' 449; cf' etiam G'

Winokur - R. R. è;;;", persànality Disàrders, \n Comprehensive Text-

Uoàt< of Psychiatry, vol. II, Baltimore 1976, pp' 1285s')'

Verumtamen éognitio morbi seu eiusdem perturbationis, quae "can -r-a-

rely be made by lir-tori"g to the patients alone" (G. E. Vaillant - J. ch.

perry, personality Disor"ders, in èornprehen_sive.fexlU^29t< of Psychiatry,

È4. H. I. Kaplari g. l. Sadock, Baltimore-London 1985, vol. I, p. 964),

non est argumentum gravitatis status huius perturbationis'

c\mi

dL

teïe

rilrLrnindr

nfrq

5r

U

ri

Die 14 maftli 1997 193

10. Inter anomalias naturae psychicae, Perita psychologa, in casu,ex officio designata, sustinet virum conventum habere diuturnam "Sodo-

masochistic Personality" praesertim in sphaera "sadistic". Quocirca mulieractrix instat ut matrimonium suum nullum declaretur propter incapacita-tem ex parte viri conventi tradendi et accipiendi onera coniugalia ob gra-ves anomalias psychoxesuales scilicet masochismi et sadismi.

De his, enim, duabus perversionibus sexualibus substitutionem operan-tibus quoad modum obtinendi sedationem sexualis desiderii, impraesentia-rum est disserendum. Quam ob rem ut distinguatur infirmitas a vitio, exa-minandus est vir conventus quoad completam personae constitutionem etimpulsum, qui eum ad actum determinavit. Inter perversiones accensen-dus est masochismus et sadismus.

1) Masochismus consistit in sumenda voluptate ex actis crudelitatisnon in alios, sed in seipsum degenerem conversis. Est, enim, quaedamforma perversionis sexualis, impellens aliquem ad se ipsum puniendum,quo derivatur delectatio venerea, aut dolorem experiens cum a consorter,el a se ipso crudeliter tractatur vel humiliatur, sive symbolice sive reap-se. Masochismus symbolicus est qui petit sibi iniurias, ligamina, sordidasobscoenitates a foeminis ad id instructis et retributis.

Exercitium vitii masochismi quandoque limitatur ad repraesentationesmentales, aliquando externe in verberibus et castigationibus sibi inflictissese manifestat.

2) Sadismus est crudior forma sexualitatis abnormis, qui in crudelitatevoluptatem invenit; enascitur ex paradoxali voluptate atque cum instinctusanguinario coniungitur: '

a) sumit excitationem sexualem in saevitiis in personam erga quam li-bidinose tendit;

b) est species perversionis, sed confundendus non est cum laesionibuset homicidiis patratis ad attentandum crimen turpe, vel post consumma-tionem ad illud tegendum.

Sadismus esse potest: a) symbolicus, si gaudet in subiuganda victimamper servitutem repugnantem usque ad adorationem; b) verbalis, si transitad iniurias, vel percussiones, etc.

Sadismus, enim, consistit in eo quod sexuales motus tantummodoexsurgunt ob visionem vel patractionem actuum, qui quadam redolent fe-rocia et saevitia contra mulierem. Ita sunt dicti o sventratori di donne ".De facto sadismus in viris praesertim manifestatur.

Has explicationes additicias de masochismo et sadismo docet Nos auc-tor McCary:

a) "Il masochismo come il sadismo, si sviluppa da un attegiamento divergogna e disgusto nei confronti dei normali rapporti eterosessuali. ilmasochista si serve delle sofferenze e delle umiliazioni che gli vengono in-flitte per liberarsi del senso di colpa e di peccato che gli ispirano i suoidesideri sessuali o.

b) " Riuscendogli inaccettabile (al sadista) la sessualità normale, i suoiatti di crudeltà sono il castigo che infligge al compagno colpevole di esser-si abbandonato a qualcosa di tanto vergognoso ) (J. L. McCary, La ses-sualità umana, versio ital., Brescia 1970, pp. 312s.).

Communiter, vero, affirmatur: " que la perversion sexuele n'est pas unphénomène hétérogène à la nature de l'homme normal ni un phénomène

- - - : - -

194 Decisio coraln R.P.D. F. l,opez-Illana

simple de ..perversion instintive". Elle constitue une modalité de l'existen-

ce (Bos) plutot q"'""L siÀple aberration de l'instinc " (H' Ey P' Bernard -

Ch.'Briisàt , Maiuel de psychiatrie, Paris 1967 ' p' 373)'

Tum masochismus ùm sadismus referendi sunt ad eandem psychopa-

thiam seu instinctum comitandi actus sexuales deiectioni ac dolori, nuncu-

il; quoque algophiliam, vel algolagniam: in sadismo algolagnia apparet

activa, in masochirà., pËiru. tvi^oJrtismus et sadismus inter paraphilias-

recensentur (cf. nrn pry.n. Attot', Diagnostical and^s,tatistical Manual-iiiiilrt Disorders, osnn-ut-n, Washington 1987' p' 266' n' t55; G' An-

tonelli, Medicina pa"storalis in usum coifessariorum, professorum theolo-

g i a e m o r a l i s e t c u r i a r u m e c c l e s i a s t i c a r u m , v o l ' I I ' R o m a e l 9 3 2 s ' n ' 1 5 5 ;L. Ruland . T. A. Rattle., Pastoral Medicine, St' Louis |936, p. 248; P.

PaJazzini, Dictionarium Morale et Canonicum' P(omae 1966' vol' III' p'

1 8 1 ; J . H . V a n d e r v e l d t - R . P ' O d e n w a \ d ' , P s y c h i a t r y a n d C a t h o l i c i s m 'New York 1957, p- ttq; l. K' Meyer, Paraphilias'it "H: I' Kaplan A-N4

Freedman - B. J. S^ào.1, Compràhensive iextbook o-f Psychiatry,III, Bal-

timore-London 19gô1, p. 1777i A. Broadhurst, Sadismo, in Diz'ionario di

psicologio, Roma tsii, p. 1027; A. Broadhurst, Masochismo, in Diziona'

"io di jsiiotogia, Roma igls, p. 66g; H. Maisch, sadomasochismo, in Di-

ziororio di {sicologla, Roma iszs, p' 1'029; L' C' Kolb - H' K' H' Bro-

die, Modern CtiniZii Psychiatry, tnilaaetpnia 1982'0' pp' 530s'; G' De

Vincentiis - B. Callieri - Â. Castabri, Traitato di psicopatologia psychia-.

tria forense, I, RoÀa 1972, pp' 320-323, ubi legitur in p'.322: ol'istituirsi

del sadismo e del masochismo in quanto "struttura parafilica", cioè moda-

Iità costitutiva di un perturbato attuarsi della sessualità, risulta un'evenien-

za statisticamente e clinicamente non molto rilevante ")'

Nupturiens, qui ob masochismum et sadismum copulam nequeat perfi-

cere nisi sibi vel comparti gravi danno illato et dolore pro illa intolerabili,

;; ;dic;" ua t.ua""âu ""Jru coniugalia non valet (cf. J. R. Keatting, The

E"oriig of mental impairment on ihe Valid.ity of Marriage, Roma^^1964,

p. 1gg). Attamen, merâ abnormitas peragendi sexualis. actus non sufficeret

ad incapacitatem Àrrr-""ai obligationÀ matrimonii essentiales, eo vel

,""g$ qir"à, apud sexuologos, conceptus normalis sexualitatis fit in dies

;;fri; incertus^(cf. H. I. u"f, Nor*al and abnormal sexuality, in com-

pi"îinrlu" fexbook-of esychiatry, ed' A' M' Freedman - H' Kaplan - B'

Ï . Sadock, vol . I I , Balt imore 1978, pp' 1349-1351) '

3) euoad i".upu.ltul"- ^.,r*Ëttai obligationes matrimonii essentiales

(cf. can. 1095, n. 3) haec distinguenda sunt:

a) vitia *orrr-'u libero arbltrio hominis pendentia' quae homo ratio-

nis lumine et gratiae Dei auxilio corrigere potest;

b) vitia ex gravibus deformationibus piomanantia' quae artis medicae

quidem curationibus corrigi haud possunt'

Si haec enuntiata vçra=sunt, sequitur ut impedire possent obligationum

.orrirrgJirr- aai-fte-entum sive hyperaestesiae sexuales' masochismus'

sadismusetsimi l ia,quaeVeregravessint,nonautemleves.Aequabi l i ter,;;;,i". agatur de psychopatiis, quae graves perturbationes produnt' ita ut

puti"rrt"r"*similari debeant iis, qui morbo psychotico afficiuntur, et capa-

citatem adimplendi àUtigationes Àatrimonii-essentiales auferre possunt (cf'

.à.* Canesiri, decisiJdiei 4 iunii 1949, RRDec., vol- XLI, pp. 263s, n-

6 s . : c o r a m P i n t o , d e c i s i o d i e i 3 d e c e m b r i s | 9 8 2 , i b i d ' , v o l . I X X I V , p p .

5(\'(

ctr itar iitu

H\-

Ê

4

ûlgt

T

Ç

Die 14 rrrar1"ii 1997 1 9 5

567-571, rn. 4-I2; coram Di Felice,vol. LXVI, p. 3, n. 3).

Sed, ut incapacitas assumendi onera coniugalia ad matrimoniumineundum nupturientem ineptum reddat, demonstrari debet exsistentia ac-cusati defectus ob causas naturae psychicae, qui adfuerit tempore celebra-ti connubii seu ante matrimonii celebrationem vel latens, quae confestimtantum post nuptias manifestatur, at cuius causa est, attentis circumstan-tiis obiectivis ante vel post nuptias probatis, absque ulla dubitatione per-turbatio vel anomalia psychica praenuptialis.

Ad rem, autem, scite acuteque animadvertitur ab Exc.mo DecanoH.A. Tribunalis: o pro certo tenendum est incapacitatem supervenientemseu subsequentem validum matrimonium pro nihilo faciendam esse. Qua-propter eatenus loqui fas est de antecessione eiusmodi incapacitatis quate-nus ista, ad valorem matrimonii quod attinet, adfuerit oportet tempore ce-lebrati connubii neque ideo tantummodo postea obvenerit... Exinde autemillogica ratione duceretur n-ecessitas cuiusdam perpetuitatis seu insanabilitatis ut incapacitas valeat matrimonium dirimere: e contra videtur suffice-re exsistentia, quidem cerla et probata, verae impossibilitatis exstantis mo-mento celebrati connubii quod attinet ad essentiales matrimonii obligatio-nes) (coram Exc.mo Pompedda, decisio diei 15 iulii 1,994, ibid., vol.LXXXVI, p. 396, nn. 10-11).

Quocirca perpendendum est utrum res peractae post matrimoniuma coniugibus ostendant vitia gravia psychologica tempore nuptiarumquae exstant, et quibus iidem prohibeantur adimplere obligationes ma-trimonii essentiales, an potius agatur de violationibus onerum coniuga-lium susceptis, seu scienter et volenter positis. Nam obligationes liben-ter susceptas aliquando homines scienter nova deliberatione adimplererecusant (cf. S. Thomas, Summa Theol.,I-II, q. X, artt.2-3).

Hac in materia, sufficiat hinc referre ea quae leguntur in una corarnPinto, diei 27 rnari 1983, in qua affirmatur nullum esse matrimonium con-tractum ( propter incapacitatem assumendi onus quod bono coniugumrespondet nupturiens qui, ob gravem anomaliam aut psycho-sexualem (ho-mophilia, sadismus) aut personalitatis (v.gr. personalitas paranoides...)comparti tradere non valet ius ad talem agendi modum quo ipsa inveniatsuum complementum psycho-sexuale specificum veri coniugis, nequidemquoad substantiam, quamobrem coniugale consortium fit saltem moraliterimpossibile " (Marianopolitana, A. 96/83, n. 4).

Ceterum, hanc doctrinam de re iurisprudentia N.A. Tribunalis propu-gnat: (cf. corarn Corso, decisio diei 13 maii 1988, RRDec., vol. [XXX,pp. 288s., n. 8; corarn Faltin, decisio diei 15 iunii 1994, ibid., vol.LXXXVI, pp. 303s., nn. 14s.).

Sententiae, autem, quae subsequuntur, tantum leviter tangunt argu-mentum vel quaestionem " sadico-masochista >, quum relationes peritalesperpenduntur: coram Stankiewicz, decisio diei 16 decembris 1994, Moni-ror Ecclesiasticus, I22U9971, pp. 34s., n. 12; corarn Alwan, decisio diei13 februarii 1997, Nelsonen., A. 15/97, n. 23.

I 1. - In huiusmodi causis lex canonica urget ut iudex unius periti velplurium in re psychiatrica aut psychologica opera utatur, nisi periti audirio < ex adiunctis inutilis evidenter appareat n (can. 1680 CIC 1983; cf.can. 1976 CIC 1917). Inutilitas, vero, peritiae non relinquitur absolutae iu-

196 Decisio corarn R.P.D. F. Lôpez-Illana

dicis discretioni, sed fundari debet in factis omnino obiectivis scilicet sipatiens se submittere peritiae renuit, et habetur in actis clinica documen-tatio morbi quo pars laboravit necnon notitia circa iter perturbationis velmorbi a medicis curantibus lata.

His non obstantibus, iudex, auditis vel proponentibus partibus, desi-gnare potest peritum ex officio, qui peculiariter in scientia psychiatricaaut psychologica sit versatus et sanam doctrinam anthropologicam cogno-scat atque indesinenter applicet in relatione peritali redigenda. Ideoque ar-cendi sunt periti, qui profitentur principia anthropologica " non conciliabi-li con l'antropologia cristiana " (Ioannes Paulus PP. II, Allocutio ad RotaeRomanae Auditores, diei 5 februarii 1987, AAS 79119871, p. 1454, n. 2).

Peritus ex officio a iudice nominatus, habita patientis inspectione, pro-ferre debet iudicium technicum, prae oculis habitis quoque omnibus indiciis argumentisque nec non omnibus elementis actis acquisitis.

Quamobrem remittenda sunt perito ex officio designato acta causae etalia documenta et subsidia quibus egere potest ad suum munus rite et fideliter exsequendum (cf. can. 1577, $ 2). Notum, autem, est iudices nonsolum peritias, sed omnia causae adiuncta perpendere debere, ad perito-rum conclusiones admittendas vel reiciendas (cf. can. 1579 CIC 1983;can. 1804 CIC 1917) .

Quod vero est ad defectum voluntatis internae, crebro a peritis asser-tum, peculiaris cautela requiritur in eorum conclusionibus admittendis.Nimis hanc animi morbis vim tribuunt, ut voluntate libera privent. Atten-tissime, enim, perpendendae sunt rationes a peritis adductae, collataecum ceteris causae adiunctis (cf. can. 1579, $ 1, CIC 1983; can. 1804, $ l,crc r9r7).

Iudex canonicus peritorum conclusiones de natura perturbationis velmorbi eiusque gravitate, praesentia tempore praestationis consensus matri-monialis et influxu in activitatem superiorum facultatum contrahentis, ae-stimare debet non iuxta interpretationes ordinis psychiatrici vel psycholo-gici, sed unice in categoriis canonicis a iurisprudentia Nostri ApostoliciTribunalis congestis quod ad elementa constitutiva gravis defectus discre-tionis iudicii spectat.

Age vero, Summus Pontifex, Ioannes Paulus PP. il, de necessitateadhaerendi anthropologiae christianae, monet: ( mentre per lo psicologo opsichiatra ogni forma di psicopatologia puô sembrare contraria alla nor-malità, per il canonista, che si ispira alla suddetta visione integrale dellapersona il concetto di normaiità, e cioè della normale condizione umanain questo mondo, comprende anche moderate forme di difficoltà psicolo-gica, con la conseguente chiamata a camminare secondo lo Spirito anchefra le tribolazioni e a costo di rinunce e sacrifici. In assenza di una similevisione integrale dell'essere umano, sul piano teorico la normalità divienefacilmente un mito e, sul piano pratico, si finisce per negare alla maggio-ra;rza delle persone la possibilità di prestare un valido consenso " (Allocu'tio ad Rotae Romanae Auditores, diei 25 ianuarii 1988, AAS 80[1988],p . 1 1 8 1 , n . 5 ) .

12. - ln facto. Causae acta continent, praeter partium depositiones,quattuor testium declarationes, illas nempe fratris et sororis partis actricis,fratris viri conventi necnon partium amicae. Eodem tempore, Actricis pa-rentes aegri cum essent, Rev.dus O., parochus, intentus semper fuit ad

Die 14 martii 1997

senitores Actricis interrogandos, sed Tribunal requisivit ut apud ipsam Tribunalis sedem excuterentur. In sede, tamen, Tribunalis Ecclesiastici Mel-bunensis illi rogati haud sunt, quamquam eorum auditionem Tribunal re-quisivit, eo magis quod Actrix dixit se libertatem internam ob reverentiamr'rga genitores non habuisse.

Propterea, ad thesin Actricis sustinendam et ad vinculum tuendumomnino requireretur ut Actricis genitores saltem excussi fuissent, datiscausae adiunctis, uti clare patet ex sententia affirmativa, in prima instan-tia, edita absque ullis ex parte genitorum probationibus.

Equidem, sententia primae instantiae censet ex circumstantiis persona-rum et rerum in actis relatis Actricem et Conventum in momento celebra-tionis nuptiarum deficientem consensum praestitisse ob defectum discre-tionis iudicii in matrimonio eligendo ex utraque parte, ideoque matrimo-nium nullum declaravit. Et hoc quidem fecit praefata sententia absque ul-la peritia peracta consensus incapacitate suffragante.

Quae, autem, sententia quovis fundamento iuridico carere videtur obdefectum probationum ut postea deinceps ostendemus.

Sufficiat, vero, hoc loco addere, uti supra innuimus, quod numquamperitia psychologica aut psychiatrica exquisita fuit nec super personas con-trahentium nec super causae acta, contra praescriptum can. 1574, eo velrlagis quia edita est sententia affirmativa et certo certius non agebatur decasu tam claro, ut peritia ad mentem can. 1680 inutilis foret.

Si, enim, peritia peracta non fuit, hoc significat quod utraque parscrat compos sui et defectibus psychicis aut gravi perturbatione personaerninime laborabat, quae, ne matrimonium contraherent ob defectum di:cretionis iudicii, impedivisset.

Hac in altera instantia, partis actricis Patrona peritiam psychologicamcrquisivit atque contendit iuvenes, attentis quoque ceteris omnibus loco-rum adiunctis et circumstantiis, gravissimam coactionem passos esse.\am, ex actis eruitur, matrimonium non ab ipsis libere electum, sed a pa-lentibus mulieris.

Ad rem, tamen, quod attinet, animadvertendum est adfuisse certo cer-tius suasiones parentum ut filia gravida in matrimonium duceret Conven-rum; quae suasiones, vero, metum reverentialem gravem in animo Actricisrninime induxerunt neque eius aut viri discretionem iudicii matrimonioproportionatam imminuerunt.

13. Ad causae meritum quod spectat, adnotandum est duo esse nul-litatis capita, in casu, et de quibus impraesentiarum singulatimque agen-dum est: a) de defectu discretionis iudicii in muliere actrice; b) de defec-ru discretionis iudicii in viro convento.

Recolere primum omnium praestat de periodo praenuptiali nullam, inactis, probationem exstare, aut per documenta aut per relationes medicas,ad valetudinem sive mulieris actricis sive viri conventi quod attinet. Parirer haud constat Actricem aut Conventum post matrimonium recurrere adrnedicorum consilium et curationes aut medicinas fecisse. Nullum, enim,lactum, nullaque characteris seu indolis inaequabilitas vel anomalia prae-Lletur, ex qua tum Actricis tum Conventi deordinatio seu peflurbatio,praeterquam aliqua, in familiari contextu, difficultas, deduci possit. Viden-dum, igitur, iam est quid apparuerit et adfuerit, hac in causa, ad gravemdiscretionis iudicii defectum quod spectat.

r97