weraq u prinjol

Kif tersaq v1cm ii -Buskett, 1-eqdem masgar f'Ma lta , tilmafi ii-Kastell ta' Verdala fil-quccata , imdawwar bil­fidura tas-sigar. Bosta minn dawn is­sigar ifiaddru huma taz-Znuber (Aleppo Pine) . Darba din is-sigra kienet tgfiix fis-selvagg mal-pajjizi tai ­Mediterran, anke f'pajjizna. Ilium dawk is-sigar taz-Znuber li jikbru fis­selvagg huma verament ftit. Bosta minnhom gew infiawla mill-bniedem. F'xi nfiawi bfial fii-Buskett jikbru wefiidhom. Dan jigri wara li z­zerriegfia li tkun imxerrda mir-rifi taqa' fl -art, tinbet f'xitla li tikber f'sigra. Dan il -metodu ta' tixrid ta ' zerrieglia jissejjali naturalizzazzjoni .

lz-Znuber gliandu 1-weraq qishom Iabar. Dawn jifilliu gliar-rili u glian-nixfa . Mill -banda 1-olira din is­sigra ma tliobbx ir-raxx tal -baliar jew ilma salmastru. Din is-sigra ma tfarfarx il-weraq tagliha fix -xi twa u tibqa' tliaddar is-sena kollha . lz­zerrieglia ta' din is-sigra issir qisha cippitatu kbir li jsibuli bliala prinjol. Fii-Buskett wielied jista' jara bosta minn dawn il-prinjoli kemm fuq is­sigar kif ukoll niexfa fl-art tafithom.

ls-Sigar fii-Buskett

Joe Borg

C/PRESS weraq u frott

Sigar olira li jolqtu 1-gliajn f'xifer it-triq kif tidliol fii-Buskett huma is­sigar twal twal, li nsibuhom bliala s­sigar tac-Cimiterju, gliax jinstabu jikbru f'kull cimiterju . Dawn huma s­sigar tac-Cipress (Cypress); sigar twal, wiesglia minn isfel, jirqaqu u jispiccaw f'ponta . 11-weraq ta' din is­sigra huma wkoll irqaq. lz-zerrieglia tagfihom tkun go blalen zgliar li gliall­ewwel ikunu liodor u mbagliad isiru kannella , meta jinfetliu u jfarfru z­zerrieglia zgliira mar-rili.

5

Fii-Buskett fil-kenn tal-wied hemm gnadd kbir ta' sigar tal-frott. Fost dawn insibu sigar tac-citru -jigifieri tai-Laring, Lumi u Mandolin, - u sigar tal-frott irqiq - Hawn, Gnajnbaqar, Tuffien. Langas u Bambinell. Dawk tal-frott irqiq kollha jwaqqgnu 1-weraq fix-xitwa. Ma' dawn is-sigar tal-frott insibu wkoll sigar twal b'weraq noxnin - in­Naspli 1-ewwel frotta tar­rebbiegna. F'xi egnlieqi tant ii-Kastell ta' Verdala hemm ukoll xi Dwieli (Vines).

LUQ werqa u dehra fix-xitwa

6

Matul in-nixxiegna ta' 1-ilma fil­wied, jikbru sigar gnoljin, biz-zokk ba­jdani u b'weraq li gnandhom forma daqsxejn wiesgna. Dawn huma s­sigar tai-Luq (Poplar) . Dawn is-sigar iwaqqgnu 1-weraq fil-narifa, izda meta jonorgu fir-rebbiegna fihom dehra sabina mhux biss mic-caqliq tagnhom, izda anke gnax il-kulur tal­weraq minn fuq hu andar skurwaqt li m inn tant huma bojod.

Jikbru ma' dawn is-sigar hemm sigar gnoljin onra, li wkoll jinzgnu 1-weraq fix-xitwa. lzda 1-weraq ta' dawn

BALLUT weraq u frott

is-sigar huma differenti minn dawk tai -Luq. Dawn is-sigar huma tal-gewz tai -Pekan (Pecan Nuts) . Gnandhom il ­weraq tagnhom andar car, zgfiir u kemmxejn bil-pizzi . Fil-bidu tax-xitwa jkollhom il-gewz.

ls-sigra taz-Zebbug (Olive) ma tonqosx li ssib postha anke fii -Buskett. Din hi sigra li tgnix gfial bosta snin , u gnandha njam iebes. Kull narifa, taghtina 1-frott- zebbug zgnir gfiaz-zejt u dak kbir gfiall-ikel.

F' bosta nnawi fii-Buskett tikber ukoll is-sigra tal-gandar, ii -Balluta (Evergreen Oak) . Din malajr tintqflaraf mill -¢landar li tagfimel f'gnamla ta' zebbuga mqabbda ma' qisha pipa zgfiira.

Tixbafi fiafna Iii din is-sigra tal ­gandar hemm sigra ofira li tikber fii ­Buskett. Din gfiandha 1-weraq akbar, kif ukoll hu 1-gandar li jkollha . Barra minn hekk din is-sigra tai -Ballut lng ­liza (Common Oak) tfarfar il -weraq fi x-xitwa .

ZEBBUG weraq u frott

7

FRAXXNU weraq u fjuri

Wanda mill ftit sigar xjufi li tin­stab fii -Buskett hi dik tai-Fraxxnu (Narrow leaved Ash). Ftit minn dawn is-sigar jinstabu f'qiegfi il-wied. Dawn huma sigar b'zokk ofixon fiafna u bi fjuri donn hom imsielet twalli jofiorgu fi r-rebbiegfia qabel il-weraq.

Jikbru ferm iktar twal mis-sigar 1-ofira kollha fii-Buskett wiefied ma jistax ma jinnotax is-sigar ta' 1-Awrikarja (Norfolk Island Pine). Dawn is-sigar jitilgfiu dritti dritti u jonfofi kemm jonfofi ir-rifi xorta jibqgfiu dritti. L-Awrikarja ftit jagfimlu zerriegfia u gfialhekk ma tantx huma komuni.

Fil-gnub tal-wied, qabel ma titlaq ii -Buskett jikbru s-sigar baxxi tad-Deru (Lentisk). Dawn gfiandhom il-weraq irqiq, friegfii m1ggzu u b 'safifiithom u jikbru fil -pajjizi tai-Mediterran. lz-zerriegfia fiamranija tagfihom, li tidher bejn Jannar u April, tagfimellil dawn is-si­gar attrajenti fiafna.

8

DERU frott, fjura u weraq

XI s1gra tal-l=tarrub (Carob) ma tonqosx f'dawn 1-innawi. Fii-Buskett tikber wkoll is-sigra tat-Tamal (Date Palm) li gnandha z-zokk tagnha irqaq minn dak ta' oalm ienor li iixbanha. 11-Palma tai-Gumar Safrani (Dwarf Palm) li hi 1-Palma baxxa tai-Mediterran ukoll tinstab tikber fii ­Buskett.

Dawn is-s igar kollha jagntu 1-kontribut tagnhom biex jagnmlu 1-masgar fii -Buskett varjat u nteressanti. Dan 1-ambjent, li na basta snin biex isir dak li hu llum, jefltieg li nnarsuh kontra kull vandalizmu u qerda onra ta' nlejjaq li jgnixu fih . Jekk ma nnarsuhx sewwa, nistgnu facilment nitilfuh fi ftit granet. •

PALM TAL-GUMAR weraq u frott

HARRUB frott, fjuri rage!, ·'"f

fjurimara 9 u weraq

9