Łuszczyca jest przewlekłą chorobą skóry o złożonej etiologii
DESCRIPTION
ASPEKTY PSYCHOLOGICZNE W ŁUSZCZYCY Katedra i Klinika Dermatologii, Chorób Przenoszonych Drogą Płciową i Immunodermatologii CM UMK w Toruniu Kierownik: Prof. dr hab. nauk med. Waldemar Placek Lek. Luiza Marek. Łuszczyca jest przewlekłą chorobą skóry o złożonej etiologii. - PowerPoint PPT PresentationTRANSCRIPT
ASPEKTY PSYCHOLOGICZNE W ŁUSZCZYCY
Katedra i Klinika Dermatologii, Chorób Przenoszonych Drogą Płciową i Immunodermatologii CM UMK w Toruniu
Kierownik: Prof. dr hab. nauk med. Waldemar Placek
Lek. Luiza Marek
Łuszczyca jest przewlekłą chorobą skóry o złożonej etiologii.
Istotną rolę w etiopatogenezie odgrywają takie czynniki jak:
- podłoże genetyczne - podłoże immunologiczne - czynniki środowiskowe - stan emocjonalny pacjenta
Skóra jako organ komunikacji i percepcji odgrywa istotną rolę w kontaktach interpersonalnych.
Łuszczyca wywiera ogromny wpływ na stan emocjonalny chorego, jego samopoczucie, własną akceptację czy odbiór przez otoczenie.
Robert Adler -1980r
Układ Układ Układ Psychika
nerwowy endokrynny odpornościowy
SKÓRA
PSYCHODERMATOLOGIA
WPŁYW STRESU PSYCHOLOGICZNEGO NA PROCESY ŁUSZCZYCOWE ( Janowski i wsp. 2005)
STRES PSYCHOLOGICZNY
Aktywacja hormonalna Aktywacja nerwowa
Oś podwzgórze-przysadka –nadnercza Autonomiczny układ nerwowy
Hormony glikokortkykosteroidowe Neuropeptydy skórne
Deficyt immunosupresji Immunoaktywacja Modulacja funkcji
(działanie ogólne) (działanie lokalne) komórek tucznych
Układ immunologiczny ( aktywacja) PROCESY
ŁUSZCZYCOWE: - reakcje zapalne w skórze - proces angiogenezy - proliferacja keratynocytów
WPŁYW UKŁADU NEUROENDOKRYNNEGO I ODPORNOŚCIOWEGO NA PSYCHIKĘ CZŁOWIEKA
- GKS indukują objawy zaburzeń psychicznych, nastroju-depresji i manii związane z wpływem kortyzolu na neuropeptydy
- Chorzy na depresję- uruchomienie mechanizmów odporności komórkowej (cytokiny prozapalne uwalniane z makrofagów, białka ostrej fazy z wątroby), wzrost poziomu cytokin (IL-1, IL-6, TNF), wzrost aktywnosci podwzgórzowo -przysadkowo -nadnerczowej
- INF alfa (wzw t.c) – nasilenie gniewu, depresji, wrogości- Badania doświadczalne na kotach- wstrzyknięcie IL-1 w
okolicę przyśrodkową podwzgórza i istotę szarą – wzrost wściekłości, a injekcja IL-2 hamowanie wściekłosci.
Dotychczasowe kierunki badań pacjentów z łuszczycą:
- stygmatyzacja - jakość życia - stres, strategie radzenia sobie ze stresem - czynniki psychogenne - wsparcie społeczne, wiedza pacjentów na
temat łuszczycy, przebiegu choroby i metod leczenia
- kontakty interpersonalne
Jakość życia pacjentów z łuszczycą
Definicja: Jakość życia związana ze zdrowiem określa
poziom sprawności i satysfakcji tych sfer życia, na które wpływ ma stan zdrowia pacjenta, odzwierciedla subiektywne postrzeganie wpływu choroby czy leczenia na fizyczne, psychologiczne i społeczne funkcjonowanie pacjenta.
Wpływ łuszczycy na jakość życia jest porównywalny do tego, jaki wywierają choroby układu sercowo-naczyniowego!!!
Jakość życia c. d.
- 80% pacjentów uważa za najgorszą cechę swojej choroby skrępowanie, tym większe, gdy zmiany obejmują odsłonięte części ciała (wg Stankler).
- Około 84% pacjentów zgłaszało trudności w nawiązywaniu nowych znajomości (wg Jobling).
- Około 50% chorych uważa, że łuszczyca jest główną przyczyną zahamowań w ich życiu płciowym, jest odczuwana jako dyskredytujące piętno, które separuje od innych osób i przerywa kontakty z nimi (wg Ramsay i O Reagan).
jakość życia c.d.
- 17% pacjentów było zakłopotanych faktem, że inni ludzie patrzą na nich lub zadają im pytania związane z ich zmianami skórnymi ( wg Dooley i Finlay).
- Kobiety częściej niż mężczyźni odczuwają większy stopień dyskomfortu w odniesieniu do życia społecznego, uprawiania sportu, czy relacjach z przyjaciółmi (wg Roenick i Roenick).
- Pacjenci z łuszczycą uważają, że ich ciało jest „nieczyste” oraz, że ich choroba jest traktowana przez innych jako zakaźna.
jakość życia c.d.
- 74% pacjentów twierdziło, że szczególnie uciążliwe były problemy związane ze świądem i drapaniem w przebiegu łuszczycy, dodatkowo 51% zgłaszało trudności w akceptacji złuszczania się wykwitów (Koo).
- Trudności domowe mogą być również związane z procesem leczenia, a przede wszystkim z koniecznością stosowania maści.
- Aspekt ekonomiczny, około 22% chorych nie ma środków na terapię (Gupta).
Stygmatyzacja
Definicja:Zdarzenia i sytuacje w życiu człowieka , które są
rozpoznawane przez otoczenie jako zjawiska piętnujące daną jednostkę i prowadzące do jej odtrącenia, co w konsekwencji wypacza bądź niszczy jej społeczną akceptację i status społeczny.
stygmatyzacja c.d.
Łuszczyca jako przewlekła i nieuleczalna choroba skóry często bywa powodem społecznego odrzucenia, co prowadzi do stopniowej separacji i wycofywania się z życia społecznego dotkniętych nią osób.
Wielu pacjentów unika pływania i opalania się , uprawiania sportu, kupowania odzieży (z obawy przed jej przymierzaniem), korzystania z publicznych środków transportu, wizyt u fryzjera.
stygmatyzacja c.d.
Osoby chorujące na łuszczycę często czują się odpychające fizycznie, obawiają się też, że inni mogą czuć odrazę przy bliskim kontakcie z ich zmianami skórnymi.
W rzeczywistości, pacjenci doświadczają zarówno subtelnego jak i otwartego odrzucenia ze strony ludzi, którzy odczuwają niechęć na widok zmian skórnych i/ lub obawiają się że widoczne schorzenie może okazać się zaraźliwe
stygmatyzacja c.d.
Pacjenci mają obawy przed nawiązywaniem nowych kontaktów, czy aktywnym uczestniczeniem w działalności grupy.
Często nie mogą znaleźć zatrudnienia z powodu długotrwałych hospitalizacji lub ograniczeń fizycznych.
Na stan emocji pacjenta wpływają nie tylko objawy fizyczne i aspekt wizualny choroby skóry.
Przyczyniają się do tego także np. zmęczenie, odczuwana bezradność oraz ograniczony dostęp do wsparcia społecznego.
Czynniki te wpływają negatywnie na jakość życia pacjentów z łuszczycą bardziej niż ogólny stan kliniczny chorego.
Łuszczyca jest chorobą psychofizjologiczną w której zmiany mogą być wywoływane bądź mogą się nasilać pod wpływem czynników emocjonalnych.
Do najczęstszych obserwowanych reakcji emocjonalnych należą:
- depresja , niepokój, gniew
Ponadto negatywne stany emocjonalne mogą być przyczyną lub mogą zaostrzać zmiany skórne, taka interakcja często leży u podstaw tzw. błędnego koła, zachodzącego między stanem skóry a emocjami.
W grupie pacjentów z łuszczycą zgłaszających nasilenie zmian po stresie stwierdzono:
- zmniejszoną produkcję kortyzolu - wzrost ciśnienia krwi i akcji serca - wzrost poziomu epinefryny
Interwencje psychologiczne u tych pacjentów przynoszą poprawę w leczeniu (sesje psychoterapii, hipnozy).
Okresy psychologicznej adaptacji do choroby:
1. Szoku
2. Zaprzeczania3. Złości i smutku4. Akceptacji
Pacjent musi zaakceptować wygląd zmian chorobowych, reakcje innych
ludzi, zmienić styl życia.
Mobilizacja do walki z chorobą i aktywne radzenie sobie w trudnych
sytuacjach.
Konsekwencje psychologiczne:
Ocena osobowości pacjentów przy użyciu testu MMPI, stwierdzono podwyższoną liczbę punktów w skali psychastenii (główne jej cechy to: brak pewności siebie i obniżona samoocena , często związana z głębokim poczuciem winy) i w skali histerii (charakteryzuje ja zaabsorbowanie dolegliwościami fizycznymi, objawy depresyjne i lękowe) (Goldsmith i wsp.)
Chorzy ujawniali znacząco niższe wyniki w zakresie wizerunku własnej osobowości, oraz sceptycyzm, przeżywanie stanów zwątpienia, niepokoju i wątpliwości (Gieler i wsp.)
Konsekwencje psychologiczne c.d.
Doświadczane przez pacjentów z łuszczycą odczucia: obniżonej samooceny i odsunięcia są związane z istnieniem wykwitów chorobowych, natomiast dodatkowe odczucie odrzucenia – z lokalizacją zmian skórnych w okolicach odkrytych (Schmid-Ott i wsp).
Obecność objawu punkcikowatego krwawienia, jest najsilniejszym symbolem odczuć napiętnowania i rozpaczy doświadczanych przez pacjentów z łuszczycą (Ginsburg i Link).
Konsekwencje psychologiczne c.d.
Chorzy ujawniali znacząco niższe wyniki w zakresie wizerunku własnej osoby, oraz sceptycyzm, przeżywanie stanów zwątpienia, niepokoju i wątpliwości (Gieler i wsp.)
Podwyższone wyniki w zakresie agresji w stosunku do otoczenia, natomiast obniżone dla autoagresji (Matussek i wsp.)
Zachowania lękowe(Giordano i wsp.)
Obecność zaburzeń neurotycznych (Duran i wsp.)
Wzrost tendencji obsesyjnych (Hardy i Cotteril)
Konsekwencje psychologiczne c.d.
9,7% pacjentów z łuszczycą wykazywało
pragnienie swojej śmierci związane z istnieniem
choroby, natomiast u 5,5% stwierdzono aktywne myśli
samobójcze w trakcie prowadzonych badań
(Gupta i wsp.)
konsekwencje psychologiczne c.d.
Według Zalewskiej i inn. istnieje zależność między wiekiem chorych a ich ogólnym stanem zdrowia psychicznego. Wraz z wiekiem pacjenci prezentowali większy niepokój (głównie kobiety) oraz nasilenie objawów depresyjnych (głównie mężczyźni). Młodsi mężczyźni są w znacząco lepszej kondycji psychosocjalnej oraz rzadziej odczuwają wstyd czy zmartwienie.
Wykazano, że pacjenci prezentujący podwyższony poziom lęku i niepokoju potrzebowali prawie 2x więcej czasu na wyleczenie niż chorzy, u których poziom lęku i niepokoju był niski.
Pogorszenie nastroju spowodowane chorobą jest reakcją naturalną.
Łuszczyca silnie wpływa na psychologiczne i społeczne aspekty funkcjonowania pacjenta. Niezależnie od nasilenia objawów i lokalizacji zmian mogą im towarzyszyć takie zaburzenia
jak depresja, czy stany lękowe.
OBJAWY NIEPOKOJĄCE:
- obniżenie nastroju, uczucie pustki, smutku- zmęczenie, utrata energii - uczucie bezwartościowości, lub nadmierne i
nieuzasadnione poczucie winy- obniżona zdolność myślenia lub koncentracji uwagi,
niezdecydowanie- zmniejszenie zainteresowania codziennymi czynnościami,
brak odczuwania przyjemności- znaczna utrata masy ciała, lub nadmierny przyrost masy- bezsenność lub nadmierna senność - pobudzenie lub zahamowanie psychoruchowe- myśli samobójcze
terapia c.d.
Pacjenci którzy zdradzają sposób myślenia, sugerujący możliwość skrzywdzenia siebie lub innych, pacjenci u których stwierdza się czynne objawy psychotyczne, osoby które w zauważalny sposób cierpią na silne stany lękowe, depresję i podniecenie powinni zostać skierowani do psychiatry, psychologa.
Terapia
Niefarmakologiczne metody leczenia łuszczycy rzadko są stosowane w postaci monoterapii , najczęściej wykorzystuje się je w ramach terapii wspomagającej, towarzyszącej leczeniu tradycyjnymi środkami, prowadzi to do zmniejszenia dawkowania leków oraz kliniczną poprawę stanu zdrowia pacjenta.
Wykres potencjalnego zwiększenia poprawy klinicznej w terapii skojarzonej
(Richard G i wsp. Niefarmakologiczne metody postępowania w najczęściej występujących chorobach skóry i zaburzeniach psychodermatologicznych.
Dermatologica 5/2008)
terapia c.d.
Do najczęstszych metod zalecanych w łuszczycy należy:
- psychoterapia behawioralno-poznawcza - modyfikacja zachowania- terapia wglądowa- terapia rodzinna- psychoterapia wsparcia
terapia c.d.
Pacjenci uczęszczający na spotkania w ramach terapii poznawczo-behawioralnej wykazali się 3-krotnie wyższą poprawą kliniczną w porównaniu z grupą w której stosowano tylko leczenie konwencjonalnymi środkami.
Sposoby radzenia sobie w trudnych sytuacjach:
- ekspresja emocji ( okazywanie złości)- wsparcie społeczne- odwracanie uwagi- zmiana sposobu myślenia i postrzegania sytuacji
wzbudzających lęk- zdecydowane sposoby radzenia sobie z
komentarzami, lub trudnymi sytuacjami społecznymi
„ Nie chodzi tu po prostu o tryumf ducha nad materią, a o to, że ten duch ma znaczenie”