105

Tarihten DamlalarMümtaz ‹dil

M A F Y A N I N

D O ⁄ U fi U

2

lk Bölümden Özet: 15. yüzy›l›n ortalar›nda Floransa, tefecilikle zengin olanailelerin egemenli¤i alt›nda inliyordu. Bu aileler borçlar›n› ödemeyen müflterileriniölümle cezaland›r›yor ve buna kimse müdahale edemiyordu. Sonunda flehrin

yönetimi en zengin aile olan Mediciler’e geçmifl, Hanedan›n kurucusu Cosme deMedici’nin ölümüyle yönetim torunlar› Lorenzo ve Julien’e kalm›flt›. Diplomatik birzekaya sahip Lorenzo, halkla aras›n› iyi tutarken kentin varl›kl› ve soylu ailelerineFloransa’y› dar ediyordu. Medicilere düflman olan Pazzi ailesi, mali durumu zordaolan Katolik Kilisesi’ne baflvurarak bir komplo giriflimi için ”kan dökülmemesi”flart›yla Papa’n›n r›zas›n› ald›... 26 Nisan 1478 gecesi Floransa’da Medicilerinsaray›nda düzenlenen ziyafette her iki kardefle yönelik bir suikast planlanm›fl zay›fbünyeli Julien’in geceye kat›lamamas› nedeniyle katillerin plan› yar›da kalm›flt›...

‹

106

alt›nda can verirken, BaflpiskoposSalviatti de silahl› adamlar› ileharekete geçerek saray› iflgal edecekti.

¤leden sonra saat ikide kiliseyegeldikleri zaman darbecileribir sürpriz daha bekliyordu:

Lorenzo oradayd›, ama Julien yineortal›kta yoktu. Art›k kaybedilecekzaman kalmam›flt›. Francesco Pazzi

uikast ekibi zamanlar›n›n giderekdarald›¤›n›n fark›ndayd›. ‹flleruzad›kça, darbenin ortaya ç›kmas›

da kolaylaflacakt›, zira bir çok insanbu darbeden haberdar olmufltu bile.Bir flekilde bunun Medicilerin kula¤›-na gitmesi her fleyi altüst edece¤i gibi,kendi hayatlar›n› da tehlikeyesokuyordu. Medici ailesine yak›ninsanlar; “gazetecilerle, sanatç›larla,siyasetçilerle bir toplant› yapal›m,Floransa’n›n, Roma’n›n durumunukonuflal›m, önerilerini alal›m. Mediciailesini yok etmek için bir hamleyap›l›yor, bunun engellenmesi gerek,”diye düflünebilirlerdi.

Son bir flans önlerine düflüverdi:Ertesi gün ö¤leden sonra Sainte-Re-parate Katedrali’nde yeni Kardinaldua edecekti. ‹ki Medici’nin burayakat›lmamas› düflünülemezdi. Gerçihep ayn› fley olmufl, “düflünülemeyen”fley bafllar›na gelmiflti, ama bu kezgenç Julien’in de gelece¤ine kesingözüyle bak›yorlard›.

K‹L‹SEDE DEHfiETKilise içinde cinayet ifllemek her nekadar hofl karfl›lanmasa da tanr› kat›n-da, darbecilerin yapaca¤› fazla bir fleyyoktu. Ama aralar›ndan buna itirazeden de oldu: Suikast iflini üstlenenMontesecco özür dileyerek, art›k buhareketin içinde olamayaca¤›n›belirtti. Onun yerine komploya dahilolan iki rahip, Antonio ve Stefano buifli üstlendiler. Suikast, kutsal flarabaekme¤in band›r›ld›¤› anda gerçeklefle-cekti. Çanlar›n çalmas› hareketegeçme iflareti say›lacakt›. KilisedeLorenzo ile Julien hançer darbeleri

BD MART 2015

Lorenzo de Medici

Julien de Medici

107

ile genç Bandini, kiliseden ayr›l›pJulien’i bulmaya gittiler. Julien evdey-di. Onunla hofl bir sohbete bafllad›lar,güldürdüler, yak›nlaflt›lar ve kiliseyebirlikte gitmeyi önerdiler. Son dereceso¤ukkanl›yd›lar. Macchiavelli onla-r›n bu so¤ukkanl›l›klar› için dahasonralar› flöyle yazacakt›: “Gerçekteniktidara lay›k kiflilermifl.”

onunda iki kardefli bir arayagetirmeyi baflard›lar. Julien veLorenzo Medici kardefller en ufak

bir kuflku bile duymaks›z›n ayiniizlemekteydi. Bir kilisede, bir rahibinönünde, tanr›n›n evinde birinin baflkabirini öldürebilece¤i ak›llar›n›n ucun-dan bile geçmiyordu. Rahip kutsalflarap kab›n› kald›rd›, çanlar çalmayabafllad›. O anda Francesco Pazzi ve

Bandini hançerleriniçektiler. Önce Bandinivurdu. Jülien darbeyitam gö¤sünün ortas›nayemifl, sars›lm›fl, bir ikiad›m gerilemifl, sende-lemifl ve yere y›¤›lm›flt›.Francesco hemen üzeri-ne at›ld›, hançeriniJulien’in vücudunaac›mas›zca bat›r›pç›kar›yordu. Bu aradakendinin de a¤›r biçim-de yaralad›¤›n› nedensonra fark edecekti.Di¤er yandan Antonioile Stefano da Lorenzo’nun üzerine at›lm›fllar-d›. Lorenzo, kardeflinegöre daha uyan›k vedeneyimliydi. Pelerini

ile gelen ilk sald›r›lar› savufltururken,bo¤az›ndan yaraland›, ama bu onuyere y›kmad›. ‹ki acemi katil Lorenzo’nun direnifli karfl›s›nda duraksad›lar.Bu andan yararlanan kilisedeki Loren-zo’nun sad›k adamlar› hemen etraf›ndagüvenlik çemberi oluflturdu. Ama biranl›k tereddütten s›yr›lan Francescove Bandini hançerlerini rastgele savur-maya bafllad›lar. Bu arada Lorenzo’nun sad›k adamlar›ndan FrancescoNori’yi öldürdüler.

Lorenzo ellerinden kaçmay›baflarm›fl ve kilisenin güvenli birodas›na s›¤›nm›flt›.

DARBE BAfiARISIZLIKLASONUÇLANIYORKilisedeki Lorenzo taraftarlar› soka¤af›rlay›p, “Yetiflin, Lorenzo’yu

BD MART 2015

Julien de Medici’nin öldürülüflü

108

öldürmeye çal›fl›yorlar. Julien’iöldürdüler. Lorenzo’yu kurtar›n,”diye ba¤›rmaya bafllad›lar. Darbebaflar›s›zl›kla sonuçlanm›flt›. HalkMedicilerden yanayd›.

ilisedeki bu dehflet anlar›ndanhaberdar olan BaflpiskoposSalviatti, 50’ye yak›n silahl›

adam›yla saraya s›zd›. Amaç Medicisaray›n› ele geçirip iktidarlar›n› ilanetmekti. Demir kap›dan içeri girdilerve en büyük hatalar›n› yapt›lar. Saraykap›s› ancak içeriden özel flifreyleaç›labiliyordu ve onlar da flifreyibilmiyorlard›. Kendi kendilerini kapa-na k›st›rm›fllard›. Salviatti, adamlar›ylabirlikte Floransa Valisi Petrucci’ninbulundu¤u yere ç›kt›. “Papa hazretle-rinin emriyle tutuklusunuz,” dedi.Vali yan›t›n› adamlar›n› ça¤›rmaklaverdi ve Salviatti’nin tüm adamlar›orac›kta bo¤azland›. Salviatti isetutuklanm›flt›.

Tam bu s›rada at›yla birlikte herfleyi düzenleyen yafll› Jacopo Pazzisaraya geldi. Ard›ndaki çapulcu ordu-su “Özgürlük! Özgürlük!” diyeba¤›r›yordu. Macchiavelli, “Halk buça¤r›ya kat›lmad›,” diye yazar. “ZiraFloransal›lar için özgürlük o s›ralardahiçbir anlam ifade etmiyordu.”

Meydanda toplanan kalabal›¤›naras›nda kay›n biraderi Semiztori,yafll› Jacopo Pazzi’ye seslendi:

“Bu ne rezalet Jacopo? Durmaevine dön! Burada herkes en az seninkadar Floransa’n›n iyili¤ini ister veözgürlüklerine düflkündür.”

Bu sa¤duyunun sesiydi. Jacopoo an adamlar›n› da yan›na katarak

kentten uzaklaflt›. Suikast tüm kentteduyulmufltu.

Genç Julien’in öldürüldü¤ü haberiFloransal›lar› adeta ç›lg›na çevirmiflti.Petrucci’nin emriyle BaflpiskoposSalviatti ile sa¤ kalan adamlar› çoktansaray duvar›na as›lm›flt›. Halk cesetleriyere indirerek parçal›yor ve m›zrakuçlar›na takarak kentte dolaflt›r›yordu.Floransa ç›ld›rm›flt›. Herkes “hainlereölüm” diye naralar at›yor, kentinsokaklar›n› inletiyordu. Lorenzoç›lg›nca alk›fllan›yor, balkona ça¤r›l›-yor, o da balkona ç›karak sevgiliFloransal›lara teflekkür ediyordu.Çocuklar bile Pazzi av›na ç›km›fllard›.Bu ailenin fertlerinden baflka, dostlar›ve hizmetçileri de öldürülüyordu.Köfleye buca¤a saklanan, kad›n veköylü k›yafetiyle kentten kaçmayaçal›flan Pazzi mensuplar› tek tekyakaland›lar ve saray›n duvar›naas›ld›lar.

uvardaki cesetler giderek art›-yordu. Pazzi’lerin iki acemirahibi Antonio ve Stefano da

ayn› flekilde duvara as›ld›lar, amaas›lmadan önce kulaklar› ve burunlar›kesildi. Halk flimdi de Pazzilerinsaray›na hücüm ediyordu. Julien’in

BD MART 2015

katili Francesco bir odada, kendibaca¤›nda açt›¤› yaran›n ac›s›yla k›v-ran›yordu. Çevresinde toplananlarküfretmeye, yüzüne tükürmeye baflla-d›lar. Francesco hiç ürkmeden, cesa-retini yitirmeden etraf›nda toplananla-ra küstah bak›fllarla bak›yordu. Fran-cesco’yu ç›r›lç›plak soyarak kentsokaklar›nda dolaflt›rd›lar. Francescoyine de metanetini kaybetmiyordu.Ne bir yak›nma, ne bir s›zlanma, küfürveya baflka bir fley. Yüzüne tükürenle-rin gözlerinin içine dik dik bakmayadevam ediyordu. Saraya kadar götür-düler. Bir tarihçi, “‹pi boynuna, geçir-diler, sonra beline bir tekme vurupkale duvar›ndan afla¤› att›lar. Boflluk-ta bir süre salland›. Birkaç kez Baflpis-kopos’un cesedine çarpt›, sonrabacaklar› titredi ve son kez gözleriniaç›p etraf›na bir bakt›. Ard›ndan dakendisine edilen küfürleri duyamazoldu,” diye anlat›r.

Sular DuruluyorBirkaç saat içinde genç Julien’in inti-kam›, hem de çok kanl› biçimde al›n-m›fl, yüze yak›n kad›n, erkek, genç,yafll› yakalan›p as›lm›fl, bo¤azlanm›flhatta paramparça edilmiflti. Yafll›Jacopo Pazzi kaçmay› baflarm›flt›.Appeninler geçidinde da¤ köylüleritaraf›ndan yakaland›. Kendisini bekle-yen korkunç sondan en ufak kuflkusubulunmad›¤› için üzerindeki tüm para-lar› köylülere verip kendisini teslimetmemelerini, orac›kta öldürmeleriniistedi. Ama bunlar boflunayd›. Saraymuhaf›zlar›na teslim edildi. Floransa’ya getirildi. 27 Nisan sabah› da as›ld›.Resmi makamlar cesedin önce Santa

Croce’deki aile mezarl›¤›na gömülme-sine izin verdiler, ama daha sonraihtiyar Pazzi’nin hayaletinin ortal›ktadolaflt›¤› söylencesi karfl›s›nda mezar›yeniden aç›l›p, ceset ç›kar›ld› ve kentinçok uzaklar›nda bir yere, bofl bir alanab›rak›ld›. 17 May›s’ta ceset yenidenortaya ç›kacakt›. Floransal› çocuklarJacopo Pazzi’nin çürümek üzere olancesedini bulumufllar, boynuna bir ipgeçirerek kap› kap› dolaflt›rmayabafllam›fllard›: “Aç›l›n, senyör JacopoPazzi geldi!”

acopo Pazzi olay› böyle tüylerürpertici olayla sürüp gidince hükü-met ifle yeniden el koymak zorunda

kald›. Sonunda ceset Rubaconteköprüsü üzerinde Arno nehrine at›ld›ve böylelikle bir daha geri dönmemeküzere Jacopo Pazzi’den Floransa kur-tuldu. Katillerden yaln›zca biri, Juliende Medici’ye ilk hançeri saplayanBandini bir yolunu bulup kaçm›fl ve‹stanbul’a s›¤›nm›flt›. Ama Lorenzoonun izini bulmakta gecikmedi. Os-manl› Padiflah› Fatih Sultan Mehmet’ten Bandini’yi iade etmesini istedi.Fatih, bir kilisede cinayet ifllemifl buadam›n ba¤›fllanmamas› gerekti¤inidüflündü¤ünden Bandini’yi Lorenzo’ya teslim etti. Darbe girifliminden tambir y›l sonra 29 Aral›k 1479’da Bandi-ni Floransa’da idam edildi. Lorenzo,Leonardo da Vinci’ den, bu idamsahnesinin resmini yapmas›n› istedi.Floransa’da çok kanl› bir dönemkapanm›flt›, ama kara bulutlar bir süresonra yeniden Floransa semalar›ndakümelenmeye bafllayacakt›.•mumtazidil@butundunya.com.tr

109

J

BD MART 2015