maakindustrie in noord-brabant, presentatie

Maakindustrie in Noord-Brabant

Cijfers & TrendsCijfers & TrendsWillem van der Velden, 4 maart 2009

Kennis & Economisch Onderzoek / BureonKennis & Economisch Onderzoek / Bureon

Vraagstelling en uitwerkingg g g• Wat is de stand van zaken in de Brabantse maakindustrie?

– Cijfers & Trends– Actualiteiten ctua te te

• Beantwoording op basis van een snelle scan van beschikbaar materiaal

– Waar mogelijk specifiek voor de Brabantse regio’s– Waar mogelijk toegespitst op metaal/electro, machines en apparaten en

transportmiddelen– Geen aanvullend onderzoek of interviewsGeen aanvullend onderzoek of interviews

• Uitvoering door regionaal-economisch team Kennis en Economisch Onderzoek van Rabobank Nederland, in samenwerking met Bureon

– afgesloten 26 februari 2009

• Leeswijzer– Per item samenvattende tekstsheet gevolgd door relevante cijfers

Kennis & Economisch Onderzoek / Bureon

– Per item samenvattende tekstsheet, gevolgd door relevante cijfers– Afronding met globale conclusies en stellingen/discussiepunten

Kennis & Economisch Onderzoek / Bureon2

Onderwerpen Onderwerpen

• Actualiteit• Omzet/werkgelegenheid• Omzet/werkgelegenheid• Concurrentie (kosten en productiviteit)• Kennis/innovatie• Netwerkvorming/samenwerking/uitbestedeng/ g/• Export/buitenlandse investeringen

• Afbakening ‘maakindustrie’– Rubber- en kunststofverwerkende industrie– Automotive/transportmiddelenindustrie– Metaalproductenindustrie– Machine- en apparatenindustrie (mechatronica)Machine en apparatenindustrie (mechatronica)– Optische, medische en computerindustrie

Kennis & Economisch Onderzoek / BureonKennis & Economisch Onderzoek / Bureon3

ActualiteitActualiteit

• ‘OPNIEUW WERKTIJDVERKORTING VDL’ Omroep Brabant, 17-02-’09

• ‘INKOMEN PHILIPS-TOPMAN 30 PROCENT GEDAALD’ BNR, 23-02-’09

‘ASML ’ • ‘ASML VRAAGT PERSONEEL LOONOFFER’ NRC, 07-02-’09

• ‘BESI SCHRAPT 200 BANEN DOOR ZWAKKE CHIPMARKT’ FD 05 12 ’09FD, 05-12-’09

• ‘GEEN ONTSLAGEN BIJ THETFORD’ BN DeStem, 06-02-’09

• ‘NEWAYS NEEMT DEEL ACTIVITEITEN BOSCH SECURITY SYSTEMS OVER’ De Telegraaf, 11-11-’08

• ‘ASML ZIET OMZET KELDEREN’


• ASML ZIET OMZET KELDEREN FD, 04-12-’08


Omzet/banen

• Stagnatie werkgelegenheid Brabantse maakindustrie 1996-2007• Maakindustrie bijna helft industriële werkgelegenheid N-Brabant (30

duizend banen); even groot als procesindustrie• Toegevoegde waarde 1995-2005 wel fors (60-70%) toegenomen• Belang Brabant voor Nederlandse maakindustrie blijft ongeveer even

groot (25% toegevoegde waarde)B t (t l % d d ) t 1995 2005 i N• Bruto marge (t.v.w. als % van prod.waarde) tussen 1995 en 2005 in N-Brabant sterker gedaald dan in Nederland

R t ( it ti kt b / b 2008)• Recent (situatie oktober/november 2008)• Terugval productie maakindustrie 4de t.o.v. 3de kwartaal N-Brabant

forser dan Nederland• Zeer forse terugval in productie transportmiddelen en machine• Zeer forse terugval in productie transportmiddelen- en machine-

industrie• Investeringsverwachtingen voor 2009 zeer negatief in

transportmiddelenindustrie


t a spo t dde e dust e• Omzetverwachting 4e kw 2008 fors lager in Brabantse apparaten- en

metaalproductenindustrie5

Ontwikkeling direct belang maakindustrieEconomisch belang maakindustrie in economie

12%

14%

16%

18%

econ

omie

g

productiewaarde N‐Brabant

4%

6%

8%

10%

% aande

el in

totale e

productiewaarde Nederland

toegevoegde waarde N‐Brabant

toegevoegde waarde

0%

2%

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

% toegevoegde waarde Nederland

i h b l bBron: CBS

29%30%31%

erland

Economisch belang Brabantin Nederlandse maakindustrie

23%24%25%26%27%28%

eel Brabant in

Ned

e

productiewaarde

toegevoegde waarde


Bron: CBS

20%21%22%

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

% aand

6

Ontwikkeling omzet en ‘bruto marge’

30%

35%

bruto marge (toegev.waarde als % productiewaarde)

20%

25%N‐Brabant

Nederland

15%

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

omzetontwikkelingmaakindustrie NederlandBron: CBS

120

140

160

180

0=10

0

omzetontwikkeling maakindustrie Nederland

rubber‐ en kunststof

metaal(‐producten)

40

60

80

100

120

inde

x: 200

0

machines en apparaten

elektrische apparaten


40

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

*20

08*

transportmiddelen

Geen cijfers elektrotechnische en machine-industrie voor 2007

Bron: CBSKennis & Economisch Onderzoek / Bureon7

Bedrijfseconomische realisaties gehele industrie

43,5% 41,6%

52,6%

33,4%40%

50%

60%

bedrijfseconomische indicatoren industrie, 2007

4,8%

17,0%

5,2%

22,6%

0%

10%

20%

30%

N‐Brabant

Nederland

Bron: Rabobank (2008), RET

120

140

160

loonkosten en productiviteit industrie, 2007

20

40

60

80

100

x €1.00

0

N‐Brabant

Nederland


0

20

loonkosten per fte arbeidsproductiviteit

Bron: Rabobank (2008), RET8

Geografische spreiding banenBanen in maakindustrie (2007), Brabantse regio's

OnderwerpenMetaalMachines en apparatenTransportmiddelen

20.0005.796, 10.209, 1.395

05.000

10.00015.000

banen

5.347, 8.732, 2.6503.714, 5.315, 1.852

, ,

11.090, 20.135, 7.111

Bron: LISA Vestigingenregister


Verwachtingen omzet en investeringenh i i i '

1‐10‐505

us afnam

e

verwachtingen investeringen '09 en productie 4e kw. 2008

‐40‐35‐30‐25‐20‐15

N‐Brabant Nederland N‐Brabant Nederlandrijven met to

e‐minu

verwachtingen omzetontwikkeling

verwachte investeringen 2009 productie 4e kw t.o.v. 3e kw '08

saldo be

dmetaalproducten machines en apparaten elektrotechnische

transportmiddelen totaal bedrijfsleven

‐10

0

10

20

‐minus afnam

e Bron: CBS/KvK

‐40

‐30

‐20

N‐Brabant Nederland N‐Brabant Nederlanddo % bed

rijven toe‐


komend kwartaal 2009

sal

totaal bedrijfsleven industrie metaalproducten

machines en apparaten elektrotechniek transportmiddelen Bron: CBS/KvK10

Concurrentie: kosten en productiviteit

• In 3e kwartaal van 2008 is concurrentiepositie Brabantse maakindustrie volgens bedrijven zelf nog verbeterd

• Productiviteit• Arbeidsproductiviteit afgelopen jaren sterk gestegen• Productiviteitsstijging wint in Brabant sterker op

l k d d l dloonkostenstijging dan in Nederland

• Vestigingsklimaat• 25% toele e ancie s en 36% itbestede s in B abant o e oog • 25% toeleveranciers en 36% uitbesteders in Brabant overwoog

in 2004 productie te verplaatsen (China, Oostblok)• Okt/nov ‘08: krapteproblemen in Brabantse maakindustrie

kleiner dan in Nederlandse en in rest Brabantse economiekleiner dan in Nederlandse en in rest Brabantse economie• Okt/nov ‘08: vooral arbeidskrapte in machine- en

apparatenindustrie



1 3

1,4

1,5

productiviteit (toegev.waarde/loonkosten)

1,0

1,1

1,2

1,3

N‐Brabant

Nederland

Bron: CBS

0,8

0,9

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

productiviteit (per arbeidsjaar)Bron: CBS

60

65

70

0

productiviteit (per arbeidsjaar)

45

50

55

x €1.00

0

N‐Brabant

Nederland


40

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005



ontwikkeling concurrentiepositie 3e t.o.v. 2e kw '08

1520

drijven

saldo % bedrijven met verbeterde minus verslechterde positie

‐50510

saldo % bed

5

N‐Brabant Nederland N‐Brabant Nederland N‐Brabant Nederland

Nederlandse markt EU‐markt buiten EU‐markt

Bron: CBS/KvK

metaalproducten machines en apparaten elektrotechnische

transportmiddelen totaal bedrijfsleven



% bedrijven met tekort aan productiefactoren4e kwartaal 2008

20

25

30

n

4e kwartaal 2008

10

15

20

% bed

rijve

0

5

N‐Brabant Nederland N‐Brabant Nederland

personeel productiemiddelen



Bron: CBS/KvK

machines en apparaten elektrotechniek transportmiddelen


Kennis en innovatie

• Tussen 2004 en 2007 is innovatiesituatie Brabantse (maak)industrie overTussen 2004 en 2007 is innovatiesituatie Brabantse (maak)industrie over gehele linie verbeterd

• Het innovatief vermogen is het hoogst in niet-maakindustrie

• Dominantie organisatorische innovaties in innovatiemeting boven productinnovaties is mogelijke verklaring

• Tijdgebrek/drukte in 2007 veruit meest genoemde belemmerende factor voor innovatieToch lijkt dat niet het gevolg van krapte r&d-personeelaanbod

• Kennis en technologie veel minder als belemmerende factor aangegeven, relatief wat vaker door metaalsector

• Financiële dienstverleners minder vaak brancheverenigingen enFinanciële dienstverleners minder vaak, brancheverenigingen en collegabedrijven vaker partner bij innovaties

• Belang van subsidieverstrekkers groeit licht. Brabantse bedrijven verwerven relatief groot deel innovatievouchers Nederlands grootbedrijf


relatief groot deel innovatievouchers Nederlands grootbedrijf.

15

Kennis en innovatie

45

50% bedrijven met typen innovatie, 2007

30

35

40

45

edrijven

10

15

20

25

% van

de be

0

5

industrie totaal industrie totaal industrie totaal

M‐Brabant ZO‐Brabant NO‐Brabant

organisatie product‐/dienstontwikkeling product‐/dienstverbetering


nieuwe markten samenwerkingsverbanden productieprocesBron: KvK Brabant (2007)


Kennis en innovatie


Bron: SenterNovem (2008)

17

Samenwerking en ketenvorming

• Hoogwaardig-innovatief toeleveren zit in de lift, waarbij Brabant domineert in mechatronica en gieten en achterblijft in do ee t ec at o ca e g ete e ac te b j tkunststofproductie en verspanen

• 85% T&U bedrijven Brabant was in 2004 actief met nieuwe PMT-combinaties (Product-Markt-Technologie)( g )

• 64% toeleveranciers en 66% uitbesteders Brabant gebruikte in 2004 ‘embedded technology’, veelal zelf ontwikkeld (productintern door software gestuurde elektronica)g )

• 25% Brabantse T&U-bedrijven was in 2004 ontevreden over ketensamenwerking, ruim 20% ontevreden over hun T&U-relaties

• 80% Brabantse T&U-bedrijven werkte in 2004 bij R&D samen met derden. Dat lijkt veel hoger dan in andere industriële branches

• 33% Brabantse toeleveranciers en 17% uitbesteders had in 2004


geen eigen R&D-afdeling


Export en buitenlandse investeringen (DFI)

• Nederlandse maakindustrie heeft negatieve handelsbalans weten om te buigen naar positieve handelsbalans

• Aandeel maakindustrie in buitenlandse handel neemt wel licht af• Eind 2008 bedrijven negatiever over exportontwikkeling op dat

moment dan over de vooruitzichten voor 2009• Voor 2009 vooral verslechtering buitenlandse afzet in Brabantse

elektrotechnische industrie verwacht• 40% omzet West-Brabantse maakindustrie in 2007 via export

• Sterke groei DFI Nederlandse maakindustrie tot 2001, daarna terugval gevolgd door enig herstelg g g g

• Aandeel maakindustrie in DFI Nederlands bedrijfsleven laatste jaren rond 5%

Kennis & Economisch Onderzoek / BureonKennis & Economisch Onderzoek / Bureon19

Export en DFI: Nederland

500

600

ontwikkeling DFI maakindustrie en totaal Nederlands bedrijfsleven (index: 1994=100)

100

200

300

400

maakindustrie

totaal bedrijfsleven

0

100

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

Bron: DNB (2009)

8%

10%

12%

aandeel maakindustrie in DFI Nederlands bedrijfsleven

2%

4%

6%

8%

EU

totaal


0%

Bron: DNB (2009)Kennis & Economisch Onderzoek / Bureon20

Export en DFI: Nederland

46 8

10 12

€mld.)

handelssaldo Nederlandse maakindustrie

‐10‐8 ‐6 ‐4 ‐2 ‐2 4

hand

elssaldo

(x

10

Bron: CBS

45%

50%

el

aandeel maakindustie in buitenlandse handel Nederland

25%

30%

35%

40%

% aande

e


25%

2002 2003 2004 2005 2006 2007

% invoer % uitvoer


Export en DFI: Brabant

verwachtingen buitenlandse afzet

10

20

nus afname saldo % bedrijven met toename minus afname afzet

‐20

‐10

0

ijven

toe‐

min

‐40

‐30

N‐Brabant Nederland N‐Brabant Nederlandsaldo % bed

ri

1e kw 2009 heel 2009

s



Bron: CBS


machines en apparaten elektrotechniek transportmiddelen


Conclusies/synthese

• De toegevoegde en exportwaarde afgelopen jaren flink hersteld, banengroei daarbij achtergeblevenM ki d t i B b t i d 2008 ti f t hti 2009 • Maakindustrie Brabant eind 2008 negatiever over afzetverwachtingen 2009 dan landelijk

• Conjunctuurgevoeligheid lijkt onverminderd sterk

• Nederlandse maakindustrie scoort gemiddeld op productiviteit t.o.v. buurlanden, Brabant scoort binnen Nederland gunstig

• Productiviteit Brabantse sector afgelopen jaren sterk gestegen• Brabantse maakindustrie schat concurrentiepositie relatief gunstig inBrabantse maakindustrie schat concurrentiepositie relatief gunstig in

• Innovatiegehalte Brabantse maakindustrie is laatste jaren gegroeid, via samenwerking onderling, instituten en subsidiekanalenK t b id kt t t l bl lijkt i B b t i t • Krapte arbeidsmarkt structureel probleem, maar lijkt in Brabant iets beperkter en lijkt minder te gelden voor r&d-activiteiten

• Niettemin tijdgebrek/interne organisatie grote drempel voor innovatie, vooral in tijden van hoogconjunctuur


j g j

23

Stellingen/discussiepunten

• Hoezo Brabantse maakindustrie?? Wéreld maakindustrie!!

• Uitbesteding naar lage-lonenlanden heeft z’n langste tijd gehad.

• Zonder Top-kwaliteit en Top-innovatie heeft onze maakindustrie geen t k ttoekomst.

• De Brabantse maakindustrie leunt te sterk op enkele grote bedrijven.

• Brabant realiseert zich te weinig wat de bijdrage van de maakindustrie (inclusief toe- en afleveranciers) aan de regionale economie is.

• We moeten meer naar productie/toegevoegde waarde kijken en minder naar werkgelegenheid.


• De maakindustrie komt extra sterk uit de huidige crisis.


Bronnen

• ABF (2008), Rabomonitor - LISA• Berenschot (2003), Strategie Maakindustrie Zuid-Nederland• BOM/LIOF (2004), Profiel en diagnose maakindustrie Zuid-Nederland• BOM/LIOF (2004), Make It – Business opportunities in Brabant en Limburg• Brainport Eindhoven (2004), Crossing boarders, moving frontiers• CBS/Statline - website• Crossworks (2008), R&D investment, capacity and cooperation• DNB statistiek – website• ELAt (2008), Factbook 2008• Federatie Holland Automotive (2006), Vision for the Dutch automotive sector• KvK Brabant (2008), COEN 4e kwartaal 2008• KvK Brabant (2007), Innovatie in Midden- en Oost-Brabant 2004-2007• KvK Zuidwest-Nederland (2008), COEN 4e kwartaal 2008• KvK Zuidwest-Nederland (2007), Industrie: belangrijke peiler onder de West-Brabantse economie!• Metaalunie (diverse kwartaaluitgaven 2008-2009), Economische Barometer

M h i M i di i / ik l• Mechatronica Magazine, diverse uitgaven/artikelen• Provincie Brabant (2007), SEV Brabant 2007• Provincie Brabant (2008), Statistisch Zakboek N-Brabant 2008• Rabobank Nederland (2008), Economische Thermometer• SenterNovem (2008) Jaarverslag 2007


• SenterNovem (2008), Jaarverslag 2007• SEO (2008), Concurrentiepositie Nederlandse maakindustrie


Bijlage 1: Concurrentiepositie Nederlandse maakindustrie

Kennis & Economisch Onderzoek / BureonBron: SEO (2008)


Bijlage 2: Kansen/bedreigingen voor toeleveranciers in de MKB-metaal

Bron: Metaalunie (okt. 2007),


( ),Industrie Uitgelicht


maakindustrie in noord-brabant, presentatie

Documents