mac os x'te font yönetimi ve font türkçeleştirme

Macintosh’taFontlariYerellestirmek

Ümit Yongac›, Elma Suyu Kullan›c› Grubu üyesidir. Bu çal›flmay› k›z›m ‘Deniz’ için paylafl›yorum, sevgiler.

Mac OS X'te Font Yönetimi ve Font Türkçelefltirme - E⁄‹T‹M SEM‹NER‹ IELMA SUYU KULLANICI GRUBU - 2007

Macintosh’da fontlar› Unicode OpenTypePostscript olarak yerellefltirmek - II

Amaç: Macintosh OSX sistemin çıkıflıyla birlikte bafllayanfont yerellefltirme sorunlarını çözmeye yönelik, flu ankullanılmakta oldu€umuz (Type 1, TrueType) fontlarımızıbir çok uygulamanın destekleyece€i MacRoman (ASCII)+ Unicode OpenType PostScript font biçiminde (Türkçe)yerellefltirmektir.

Sistem Bilgisi:

Sistem Mac OS X 10.4.8’dir ve sisteme Turkish-CarbonKlavye deste€i MacRoman için sa€lanm›flt›r. Kullan›lanuygulama FONTLAB 5.0.2’dir.

Uygulama, ‹stenilen fontu Open ile açt›ktan sonra karfl›m›zaç›kan pencerenin üst bant›n›n alt›nda birden fazla ifllevsimgesi (icon) oldu€unu göreceksiniz.

Yukarıda görünen seçeneklere ulaflabilmek için pencereninsa€ üst köflesindeki küçük iconu tıklayın, açılacaktır.

Sizin yapman›z gereken, afla€›daki resimde de görüldü€ügibi Name’i, Imported yerine de imported yazan tıkla-aç (pop-up) menüden Macintosh Roman’› seçmektir.

Bir fontu türçelefltirirken yap›lmas› gereken, harfinglyph kodunu girip onu üretmektir. Ayr›ca, seçenek ola-bilecek bir yöntem daha vard›r. Macintosh Roman bafll›€›n›Macintosh Turkish yapars›n›z. Türkçe harflerin bofl kutu-cuklar›n›n grup halinde pencerenin sa€ alt köflesine yak›nolarak belirdi€ini gözlemlersiniz. ‹lgili Türkçe harflerin üze-rine çift t›klayarak harflerin font flablonuna göre kolaycaüretilmesini sa€lars›n›z. Fakat bu yöntemle oluflturmam›zgereken harflerin tamam›na ulaflabilmek oldukça u€raflt›r›c›olacakt›r. Bunun için size anlat›rken uzun olan yolu seçiyo-rum. -Anlatımda, hedef fontun içinde türkçe harf olmadı€ınıvarsayıyorum.

Tablolar, Unicode ve MacRoman (ASCII) uyumlu Türkçefont yaparken en çok gereken harflerin gerekli özel-liklerini içerir. Bu özellikler, oluflturmak-de€ifltirmekistedi€iniz harfi karakterler tablosundaki gerçek yerindebulman›z›-oluflturman›z› kolaylaflt›racakt›r. Lütfenpaylafl›n›z.

Unicode Tablosunun son sat›r›nda tekrar yaz›lm›fl olan€ harfinin tekrarlanan tan›m›, Carbon kodda yazılmıfl olanFreeHand MX için gerekliliktir. E€er FreeHand MX’in PDFExport özelli€ini sorunsuz kullanabilmek istiyorsanız buyöntem özelinde ‘currency - €’ harfini kullanmalısınız.MacOs Roman (ASCII) tablosunda ikinci kez tanımlananharfler ise QuarkXpress 6.1 - 6.5 sürümleri ve FreeHandMX için gerekli olanlardır. E€er bu harfleri karakter tablo-sundaki yerlerine do€ru yerlefltirirseniz Türkçe harf içerenfontlar ile çal›fl›rken PDF Export, yazıcıdan çıkt› ala-bilme, QuarkXpress’te Text to box ve FreeHand’te Convertto Path sorunu yaflamayacaks›n›z.

Unicode harfleri tan›mlama

aflamasına geçebiliriz. Yaz›m›n bafl›nda türkçe harf olmayanbir fontu yerellefltirdi€imizi varsay›n demifltim ama e€erfontun içinde türkçe harf varsa ve onlar›n biçimlerinindo€ru oldu€una inan›yorsan›z. Öncelikle harf tablosunabakarak adlar›n›n ve kodlar›n›n do€ru olup olmad›€›n›gözden geçirin. Harfin ad› veya glyph kodu olmas› gerekti€igibi de€ilse o harf tan›mlanmam›fl oldu€u için kullan›lama-yacakt›r. E€er hiç türkçe harf yoksa Glyph menüsünegiderek, Generate Glyphs... (ya da Elmað+G) seçene€iniiflaretlemeniz gereklidir. Aç›lan pencerenin komut giriflbölümüne oluflturmak istedi€iniz harfin ad›n› girmelisiniz.Örne€in fi harfi için üstteki harf özellikleri tablosuna bak-tı€ınızda ad›n›n Scedilla oldu€unu göreceksiniz.

Pencereye fi harfi için Scedilla yaz›nız. E€er birden fazlaharf kutusunu tek tek de€il de ayn› anda oluflturmakistiyorsak, harf adlar›n›n aras›na virgül koyarak Unicodeharf tablosundaki bütün harfleri yaz›n. Böylece Unicodeharf tan›mlamas›n› bitirelim ve ifl düzeltmeye kalm›fl olsun.Ayr›ca, pencerenin sa€ alt bölümündeki Mark new glyphsseçene€ini iflaretlerseniz yeni oluflturulmufl harflerin renk-lendi€ini ve di€erlerinden kolayl›kla ay›rdedilebildi€ini gö-receksiniz. Bu özellik size yeni harflerin, e€er istersenizGlyph kodlar›n› ve biçimlerini de€ifltirirken kolayl›k sa€-layacakt›r. Replace existing glyphs seçene€ininiflaretlenmesi ise, üretmek üzere oldu€unuz harfin yerindeo an baflka bir harf varsa o harfin silinip üretti€iniz harfinyazılmasını sa€lar. Konum olarak tablonun en sonuna

MacOs Roman (ASCII) Harf Adları ve Kodları

Harf (Glyph) Harfin ad› Glyph kodu Ondalık (Decimal)

⁄ fraction 2044 218€ Euro 004A 219‹ guilsinglleft 2039 220› guilsinglright 203A 221fi fi FB01 222fl fl FB02 223

Unicode Harf Adları ve Kodlar›Harf (Glyph) Harfin ad› Glyph kodu

⁄ Gbreve 011E€ gbreve 011Ffi Scedilla 015Efl scedilla 015F‹ Idotaccent 0130› dotlessi (dotaccent)* 0131Ü Udieresis 00DCü udieresis 00FCÖ Odieresis 00D6ö odieresis 00F6Ç Ccedilla 00C7ç ccedilla 00E7€ currency 00A4

* FontLab’ın 4.6 sürümünde ı harfi dotaccent adıyla kayıtlı iken5.0.2 sürümünde dotlessi fleklinde adlandırılm›fl.

ELMA SUYU KULLANICI GRUBU - 2007 Mac OS X'te Font Yönetimi ve Font Türkçelefltirme - E⁄‹T‹M SEM‹NER‹ I

2

at›l›r. Siz daha sonra yeri de€ifltirilen harfe istedi€iniziyapabilirsiniz. Font adlar›n› yüklemeden önce varolanharfleri ne yapmak istedi€inizle ba€lant›l› olarak dikkatliceincelerseniz, fontun içinde daha önce tan›mlanm›fl olanbir harfi yeniden tan›mlama gereksizli€inden de kurtulmuflolursunuz. Kodlar› yaz›p onaylad›ktan sonra fi harfi içinalt aksan sorununun da çözüldü€ünü göreceksiniz. Fakatdikkatli bak›ld›€›nda çözüldü€ü san›lan alt aksan soru-nunun, fontun default(flablon) de€erleri kullan›larak yenidenüretildi€i için harfin olmas› gereken yerde olmad›€›nıfarkedeceksiniz.

Ç harfindeki gibibütünleflik olmas› ge-reken alt aksan ayr›bir eleman olarak dur-maktad›r. Bu durumsizi rahats›z etmeye-bilir, etmelidir. E€er bufontu vektörel bir pro-gramda çizime dönüfl-türecek (Convert to

Path veya Create Outlines) olursan›z tam da buradagörüldü€ü gibi gelecektir. Bu duruma düflmemek için önce-likle e€er varolan bir fontun içinden bir harf parçac›€›n›yeni bir harfte kullanacaksak bu parçac›€› kopyalamadanönce mutlaka ilgili harf-harfler kutucu€unu seçilerek Glyph> Decompose yapmal›y›z. Daha sonra gerekli düzelt-meyi yaparak parçalar› örtüfltürmeli ve sonras›nda Toolsmenüsünden Outline > Merge Contours komutu ile d›flçizgeleri birleflik bir harf oluflturmal›y›z.

Düzeltilmesini gerekli gördü€ünüz di€er harfler için deayn› fleyi yap›n. Böylece Unicode harfleri tan›mlam›fl ol-duk. Daha fazla bilgi için bkz. Tipografi

Unicode türkçe harfleri tanımladıktan sonra artık fontu-muz Macintosh OsX ve PC Windows XP iflletim siste-minde Unicode harf deste€i veren bütün uygulamalarcakulanılabilecek duruma gelmifltir.

MacOS Roman (ASCII) haflerin tanımlaması

bu aflamadan sonra artık çok kolay hale gelmifltir. Unicodeiçin tan›mlam›fl oldu€unuz örne€in fi (Scedilla) harf kutusunutek t›kla seçin, Komut+C ile kopyalay›n fi harf kutusunuseçin ve üzerine yapıfltır›n. Karflınıza çıkacak olan uyarıpenceresinde e€er Keep replaced symbols under newnames uyarısı aktif ise pasif duruma getirin ve Replace’ionaylayın, bu kadar. Bu seçene€i onaylamak size görmüfloldu€unuz gibi üzerine yeni bir harf yapıfltırmaya çalıfltı€ınızkutunun içindeki harfin silinerek yapıfltırmak istediniz harfinyazılmasını sa€layacaktır. Bu kopyalama ve yapıfltırmaifllemini sırasıyla ⁄, €, ‹, ı, fi ve fl harfleri için de yapın.Bu harflerin yerini çok kolay bulmanın bir yöntemi tabiki var. Font pencerenizin sol üst köflesinde flu anda Nameolarak duran tıkla-aç (pop-up) menüden Decimal’i seçinve bu seçenek tahmin edece€iniz gibi fontların ondalıksıralamasını gösterecektir. MacOS Roman (ASCII) kodsayfasında ilgili haflerin ondalık sırası flöyledir; 218 - ⁄,219 - €, 220 - ‹, 221 - ı, 222 - fi ve 223 - fl. Son olarakcurrency adlı harf kutusunun (currency - 00A4) üzerinegbreve (€) harfini yapıfltırarak harf üretim ifllemini bitirin.E€er harf üretilmiyorsa tabloda var oldu€u içindir. Harfibulmak için klavyeden ad›n› yaz›n, seçilecektir.

‹ki takım (MacOS Roman ve Unicode) Türkçe harf üret-mek aslında kötü müdür? Tabi ki kötüdür. (1)

‹çinde iki tak›m (MacOS Roman ve Unicode) Türkçeharf bulunan fontu kullanmak bize

hem MacOS Roman (ASCII) harf dizilimini kullanan hemde bu programların Unicode’u desteklemek zorundaolaca€ını bildi€imiz -satıfl politikaları gere€i- üst sürüm-leri ile sorunsuz olarak kullanılabilme kazanımını sa€la-yacaktır. Ayrıca bu fontlar, Unicode’u destekleyen ve fluanda yaygın olarak kullanılan Masaüstü Yay›nc›l›k, Ofisve Web uygulamalar›yla (Macromedia Studio 8 dahil)uyumludur.

Burada anlatılan font üretme yöntemi

genel geçer zorunlu bir kural de€ildir. Özel durumu gere€imantı€ı kendi içinde kapanan ve genel uyumlulu€u gere€ide ifllevsel -gerçerli- bir mantı€a sahip olan, kendine özgübir font üretim yöntemidir. MacOs Roman (ASCII) temellibir harf dizilim tablosu üzerindeki türkçe harfler içinayrılmıfl olması gereken harf kutular›na türkçe harfleryerlefltirilmifl, aynı türkçe harfler Unicode harf dizilimtablosundaki yerlerine uygun dizilim de€erleri veri-lerek yerlefltirilmifl ve Unicode deste€i de sa€lanmıfl,Masaüstü Yayıncılık alanında kendini kanıtlamıfl uygu-lamaların bazı özel durumlarından kaynaklanan harfgereksinmelerini göz önüne alarak ek harfler kul-lanılarak oluflturulmufl -yapısal olarak Unicode’ungelifliminine en uygun oldu€u düflünülerek üretilmifl-OpenType Postscript olarak biçimlendirilerek kayde-dilmifl font yapma yöntemidir. Genel olarak olası yön-temlerden yalnızca bir tanesidir. Bu yöntemin eksikleriveya yaln›fllar› olabilir, bunlar› giderebilmem için lütfengeridönüfl yap›n›z. [email protected]

Güncellenen sürümleriyle birlikte eski konumuna düflenalt sürüm uygulamaları tamamen bir kenara atmanınçok kolay olmadı€ı bir ülkede yaflıyoruz. (2)

1- Unicode harfler, Adobe CS2, QuarkXpress 7, MicrosoftOffice 2004, Opera vs. vs. ve Unicode’u destekleyen tümuygulamalar için tanımlanmıfltır.

2- Macintosh Roman (ASCII) harfler, FreeHand MX uygu-laması geçifl dönemi uygulaması oldu€u, Unicode’u destek-lemedi€i için ve PDF Export seçene€i için de currency(€) tanımlanmıfltır. Ayrıca, QuarkXpress 6.1, 6.5 ve Unicodedeste€i olmayan di€er programlar için tanımlanmıfltır.

Söz konusu iki uygulamadan, bu yöntemle yapılan font-larla türkçe harf destekli yazıcı çıktısı, uygulama içindenPdf Export ve Text to Box - Convert to Path dönüfltürümüMacintosh platformu açısından olanaklı duruma gelecek-tir. Windows XP sisteminde ise ASCIII karakter dizilimi vesayfa kodlaması farklı oldu€u için (Türçe harflerin yeriMacOS Roman’da 0 ile 32. karakterler arasına geldi€i içinkullanılamamaktadır) yalnızca Unicode harfleri destekleyenprogramlar için geçerlili€i vardır. Bu konuda yalnızca font-ları ilgili programlarda deneyerek ö€renmenizi önerebilirim


3

[email protected]

http://www.google.com/search?client=opera&rls=en&q=tipografi&sourceid=opera&ie=utf-8&oe=utf-8

(Bir kaç deneyimi aktarabilirim CorelDraw X3, Adobe CS2’nintamamı, QuarkXpress 7 (Mac’te yapt›€›m fontlar ile 6.1ve 6.5 sorunlu), FreeHand MX (Pdf deste€i hariç), MicrosoftOffice uygulamaları... Ayrıca, Windows XP için türkçe harflerinkodlarını vererek yardımcı olabilece€imi düflünüyorum.Macintosh’ta Unicode harf üretirken (yukarıda) kullandı€ımızyöntemin aynısı kullanılabilir. Harf isimlerini Generate Glyphpenceresine yazdı€ınızda Glyph kodu kayıtlı de€erlerdenokunup uygulama tarafından üretilecektir. Size de türkçeharfleri yapmak kalacaktır, kolay gelsin.

Üretti€imiz fontu kaydetme aflamasına geçmeden önce

herhangi bir üretim yanlıfllı€ını engellemek amacıyla ASCIIharflerin Glyph Kodlarını gözden geçirmemiz gerekmek-tedir. Bunun için de, Alt+Return tufllarına basarak GlyphProperties penceresini açın. Yukarıda vermifl oldu€umUnicode+ASCII Harf Adları ve Kodları tablolarına bakarakkarflılafltırmalar yapın. Unicode olarak ürettimiz harflerinyerinden ve kodlarından flüphelenmenize gerek yokturçünkü onları harf adlarıyla üretti€imiz için kodları default(kayıtlı de€erler) olarak üretilmifltir. Fakat ASCII harflerikopyala-yapıfltır yaparken bir aksaklık olmufl olabilir.

Yerellefltirilmifl Unicode OpenType Postscript fontukaydetme aflamas›na geldi€imize göre

art›k dikkat etmeniz gereken bir kaç önemli konu var.Ana font penceresininsoldan ilk simgesi font bilgisi sim-gesidir. Bu simgeye t›klamak veya Komut+Alt+F tufl k›salt-mas› bizi font bilgisi penceresine götürecektir. Aç›lanpencerenin sol bölümde fontun FontLab’dan kay›t veyaFontLab’›n içinde aç›l›fl özellikleri için gerekli ayarlar›nyap›labilece€i bölümlerin ana bafll›klar› vard›r. Biz yalnızcabizi ilgilendiren bölümleri inceleyece€iz.

Ben, özel anlamda font adların›n de€ifltirilmesinden yanade€ilimdir. Nedeni de basittir, arflivinizdeki ifllerinize ulaflmakistedi€iniz zaman ad de€iflli€inden kaynaklanan çok sinirbozucu bir durumla karflılaflabilirsiniz. Ama bunun daçözümü basittir e€er sizin için çok gerekiyorsa arflivinizeifllerinizi kulandı€ınız fontlarla birlikte kaydedersiniz. Veben genel anlamda, font adlarının de€ifltirilmesinden

yanayım. Bunun da nedeni basittir, kiflisel özgürlük tat-mini. Evet, evet ilginç de€ilmi? Yerellefltirilmifl vekiflisellefltirilmifl font. Kim istemez ki, adını kendi koydu€ubir font olsun bilgisayarında ve o fontu kendi yaptı€ıifllerde kullansın, harika! Neden kendimizi en do€al hakkımızolan kiflisellefltirme zevkinden uzak tutalım ki? Benim bukonudaki önerim, yapın derim, kesinlikle yapın. Fontlarınadını özgürlü€ünüzün de€erini bilerek, özgürce de€ifltirin.Sizin de kendi adınızla anabilece€iniz bir fontunuz olmalıdır.Bu aletler ve eflyalar dünyasında her yeni yapılan fleyinsanlar için de€ilmidir?

Düflünsenize, bir tarafta ‘Fontların adını kesinliklede€ifltirmeyin’ söylemi di€er tarafta, veli_karli.otf, kimlik-no_572545654.otf, en_buyuk_freehand.otf, sibel_sarikir-pik.otf, elmasuyu_bir_icim.otf, karacaahmet_green_light.otf,safak_499_88-2_erzurum_mehmedemin.otf, biz_heybe-lide_hergece.otf, daha_ne_fontlar_yapicam.otf vs. vs...Lisanslı fontlardan -parayla satılan font- uzak durun veonları paylaflmayın. Hey, ne duruyorsunuz, kendi fontu-nuzu kendiniz yapın!

Yerellefltirdi€imiz fontun adının ne olaca€ına kararverdikten sonra ki uygulama aflaması

olduça önemlidir. Standartların ötesine geçti€inizde nor-mal kurallar geçerli de€ildir. Artık olayı bir tık (elmasiflaretini tıklayın) ile çözemezsiniz, kuralların sınırlarınınne oldu€unu anlamak zorundasınızdır. Bu kurallar nedirve bunları nasıl çözece€iz?’mi dediniz, hemen çözelim;Öncelikle font genel penceremizin sol üst köflesindekiFont Info simgesine tıklayınız (Komut+Alt+F). Örnekfontumuzun adı Elma suyu olsun. fiu an üzerindeçalıfltı€ımız fontun adını de€ifltirdi€imizi varsayalım.

Windows XP (ASCII) Türçe Harf KodlarıHarf (Glyph) Harfin ad› Glyph kodu

⁄ Eth 00D0€ eth 00F0‹ Yacute 00DD› yacute 00FDfi Thorn 00DEfl thorn 00FE

PC’de fontu üretirken ve kaydederken sayfa kodu:MS Windows 1254 Turkish olmalıdır.


4

1- Names and Copyright

a) Family Name bölümüne fontumuzun yeni adını gire-lim.

b) Fontumuzun stil adlarını kesinlikle bu kutularaiflaretlemeliyiz. Stil Normal veya Regular ise kutuları iflaretle-meyin fakat bunu Style Name: bölümüne yazmak zorundayız.‹talikse yalnızca italik kutusunu, bold ise yalnızca bold vebold italik ise her ikisini birden iflaretlemeliyiz. FreeHandMX için zorunlu.

c) E€er stil özelli€i var ise (b) bölümde yaptı€ımız iflaretleme-den sonra bu bölümde de tanımını yapmalıyız. E€er stilyoksa (bold veya italik de€ilse) Normal veya Regular yaz-malıyız (FreeHand MX için zorunlu). Bu konuda bize StyleName kutusunun sonundaki tıkla-aç menü yardımcıolacaktır.

d) Yazıcı adı fontun adıyla aynı olmak zorundadır. Bubölüme yazdı€ınız adı kopyalayın ve fontu kaydeder-ken (Generate Font...) yapıfltırın. Buradaki örne€e uygunolarak Elmasuyu_Normal.otf olarak kaydedin (Quark-Xpress 6.1-6.5 için zorunlu). Son olarak, Wieght bölümün-den etki adını (Bold, ExtraBold vs.), Width bölümündengenifllik de€erlerini (Condens, Expanded vs.) belirtmekzorundasınız.

Örne€in font ‘Otomobilim Condensed ExtraBold’ise,Bu özellikler tek tek

Weight= ExraBold,

Wilth=Condensed,

Style= ExraBold olarak belirtilmek zorundadır.

Bu durumda fontun özellikleri;

Family Name: Otomobilim Condensed ExtraBold

(Fontun adının uzun oldu€u durumlarda Bold=Bd, Italic=Itgibi k›saltmalar yap›n. Ad uzunlu€u s›n›rlamas› vard›r.)

Weight: ExtraBold

Width: Condensed

Font is Bold kutusu iflaretlenmelidir. (E€er fontun adıOtomobilim Condensed ExtraBoldItalic olsaydı Font isBold ve Fond is Italic kutularının her ikisini de iflaretle-mek zorunda kalacaktınız. FreeHand Mx için zorunlu.)

PS Font Name: O tomob i l im -CondensedEx t raBo ld(Fontun kayıt adı (.otf) aynen bu olmalıdır)

Full Name: Otomobilim Condensed ExtraBold

Menu Name: Otomobilim

FOND name: Otomobilim Condensed ExtraBold

Normalde yapmamız gereken fley fontun adını yazıp,

stilini belirleyip, Build Style Name ve Build Name dü€meler-ine tıklayarak olayı bitirmektir. Fakat QuarkXpress’i (6.1-6.5.) ve FreeHand MX gibi uygulamaları desteklemekistiyorsak bu kar›flık ifllemleri yapmak zorundayız. Benimçözebildi€im kadarıyla bu uygulamalar font bilgisini fontuniçinden faklı flekillerde alıyorlar ve ortaya böyle bir sonuççıkmak zorunda kalıyor. E€er yukarıdaki seçenekleriönerdi€im gibi doldurmak isterseniz fontları font aileleriiçerisinde ve sorunsuz görebileceksiniz (Freehand MX’tefont menü görüntüsü sorunsuz fakat font ailesi destek-lenmiyor). ‘Yahu, kim u€raflacak bununla’ dersenizelmas’lar› tıklayın, fontu kaydedin ve birden fazlauygulamada deneyerek sonucunu kendiniz görün!

- Bu metin içinde zorunlu dedi€im fleyleri yapmak zorundade€ilsiniz, hiç kimsenin size zorla herhangi bir fleyyapt›rmas›na izin vermeyin, yeni seçenekler üretin.

2- OpenType-specific names

Fontumuzun yeni adını buraya da girelim. Dikkat eder-seniz OT Family Name bölümünde fontun adını dahakısa yazdım. Bu bölüm fontun menüde görünen adınıkoflullar, altta stil adı ve en alttakide fontun tam adıdır.Unicode’u destekleyen uygulamalarda fontu seçmek içinfont menüsünde dolafltı€ınızda Elma suyu olarak göre-ceksiniz. Ayrıca bu yazım flekli fontları font aileleri içerisindegörmenizi sa€layacak. Bu örnekte font alt stili Normal,e€er italik veya bold olsaydı o zaman OT Style Namebölümüne Italic veya Bold yazmanız gerekecekti.QuarkXpress 6.5’ta fontlar e€er alt stilleri varsa font aileleriolarak görülecektir. Fakat FreeHand MX’de Mac Namegeçerli olacak ve fontun adını Elma suyu Normal olarakgöreceksiniz (Bu durum için size FontCard sistemyardımcısını önerebilirim, tüm uygulamalarda fontları fontaileleri içinde görebilirsiniz, ücretlidir). Bunu koflullayanda bir önceki tablodaki Family Name bölümü. Bunu sizlerde denemelisiniz. Belki sizin için daha iyi bir seçenekdizilimi bulabilirsiniz. ilk tabloda üreti€imiz fontun OpenTypeadı;

Ot Family Name: Otomobilim

Ot Style Name: Condensed ExtraBold

Mac Name: Otomobilim Condensed ExtraBold,olmalıdır.

3- Embeding

Yukarıdaki resimde görünen aktif seçenekleri iflaretleyiniz.Bu arada Additional OpenType names bölümünü özel-likle atladım. Yaptı€ımız ayarların tümünü bitirdikten sonrason olarak bu bölüme gelece€iz ve girdi€imiz font ad bil-gileri ve di€er bazı kayıtlar burada derlenecek.

Copyright information, Designer information ve Licenseinformation bölümlerini oldu€u gibi de bırakabilirsiniz,istedi€inizi de yazabilirsiniz. E€er birfleyler yazarsanız


5

a

b

d

c

http://www.unsanity.com/haxies/fontcard

bu bigiler Font Yönetim uygulamalarında bilgi al seçene€ikullanıldı€ında görüneceklerdir.

4- Version and Indetification

Burada fontun sürüm numarası girilmektedir. Bu de€erinVersion 1.2 gibi olması gerekiyor. Siz istedi€inizi yaz-abilirsiniz. Bu kayıt font hakkında bilgi istenince SuitcaseFusion’da sanırım çok uzun oldu€u için görülemiyor,Linotype FontExplorer X’te ve Font Book uygulamalarındagörülebiliyor.

5- Identification settings

Bu bölümde, bir font yönetim uygulamasında font seçile-rek bilgi istendi€inde görülebilecek kayıtlar vardır. Tarihiçin sa€ alttaki Now dü€mesine tıklayın ve TrueTypeUnique ID record bölümünün sonundaki elmas iflare-tini tıkladı€ınızda fontun adı ve üretim yılı kendili€indengelir. ‹sterseniz de€ifliklik yapabilirsiniz, örne€in buradaben font adının önüne kendili€inden eklenen vendor kodunusilmiflim, font bilgisine kaydedilmeyecek.

6- Encoding and Unicode

(Aradaki di€er bölümlerle iflimiz yok onları atlıyoruz amasiz her durumda bir göz gezdirin)

Bu bölümde ise tanımlanan de€erler ile tabloda hangikarakter setlerinin yer alması gerekti€ini tanımlıyoruz.E€er Macintosh kullanıyorsanız üstteki örnek iflinizigörecektir. Hayır, ben PC kullanıyorum diyorsanız fontana penceresindeki, bu örnekte MacOS Roman olarakele alınan sayfa kodlaması bölümünü MS Windows 1254Turkish’e ayarladıkdan sonra PC için verilen tabloya görePC ASCII tablo dizilimi için türkçe harfleri girmeniz veburada Microsoft Character Set tıkla-aç menüsündenTurkish (Latin 5) CP1254 seçene€ini seçmeniz gerek-mektedir. Unicode haflerde sayfa kodlaması de€iflik olsabile harfin yeri de€iflmeyecektir çünkü harfler Unicode’una(Evrensel iflaret) göre yerlefltirilirler. ‘⁄’ harfi Unicode

adıyla bütün dillerde Gbreve - 011E’dir. Ben MacOS Romansayfa kodlamasını ASCII harfler için seçiyorum, PC kul-lananlar kendi ACSII harfleri için MS Windows 1254 Turkishseçecekler, OpenType Unicode’da e€er karakter setinizdo€ruysa (yani o harfi olması gerekti€i flekilde üretir-seniz) söz konusu iki sistem arasında Tükçe harfler özelindesayfa kodlaması diye bir sorun yoktur. MacOs Romansayfa kodlamas›yla kaydetti€im Unicode fontlar PC WindowsXP’de Unicode’u destekleyen uygulamalarda sorunsuzkullan›labilmektedir.

7- Supported Unicode ranges

Bu bölümde, varolan de€erleri silmek için sa€üstteki kırmızıçarpı iflaretine ve girilen de€erlere uygun yeniden üretilmesiiçin elmas iflaretine tıklamanız yeterlidir.

8- Hinting Setting

Yalnızca sa€ üst köfledeki Auto zones dü€mesine tıklıyoruz.De€erler, harf kutucuklarının içini tıklayarak yada GlyphProperties penceresinde görebilece€iniz kayıtlardan hesa-planarak üretilecektir.

9- Additional hinting parameters

Üsteki seçene€i iflaretleyin, yeterli. Bu seçenek harflerinekranda daha do€ru görülebilmesi için gerekmektedir.


6

10- Additional hinting parameters

Bu bölüme fontun adı, version bilgisi, kodu, yaklaflmade€erleri, kenar boflluk de€erleri girilmeden gelinmeme-lidir. Bütün de€erleri girdik ve o de€erler burada, yük-leme bölümünde fontun içine yazılacak. ‹fllemin zor yanıbitti, burası çok basit. Öncelikle yukarıdaki dü€mesinetıklayın ve daha önceden bulunan kayıtları silin. Dahasonra sıranın baflında bulunan dü€mesine tıklayarakgirdi€imiz font bilgilerinin derlenmesini sa€layın. AlttakiApply dü€mesine ve ardından OK tıklayın, tamamdır.Fontumuz artık kaydedilmeye hazırdır. Kayıt sırasındaveya de€erlerin girildi€i aflamada herhangi terslikoluflabilece€i olasılı€ını da göz ardı etmeyerek fontu-muzu flimdiki adıyla Save as... yapmalıyız.

Fontumuzun adı kesinlikle yazıcı fontu için belirledi€i-miz adla aynı olmalı (1. madde 4. seçenek- Quark Xpress6.1-6.5 için zorunlu). Son olarak Generate Font seçene€iniseçerek yandaki pencereye ulaflalım. Font biçimi olarak tabii

ki OpenType PS’i iflaretleyerek, kaydedelim.(3)

Ben sizin yerinize de kaydettim ve burada kullandım;

Biz artık istedi€imiz fontu yerellefltirebiliyoruz.

Bu font Macintosh OsX sistemde, ASCII ve Unicodedestekli uygulamalarda sorunsuz çalıflıyor.

Bu metin QuarkXpress 6.5 uygulamasında yazılarakPDF Export yöntemiyle kaydedilmifltir.

Yeri gelmiflken belirteyim; Yapm›fl oldu€unuz fontu bir türlüuygulamalara tan›tam›yorsan›z de€iflik Font Yönetimi uygula-malar›n› deneyin. FontBook ve Linotype FontExplorer X uygu-lamas› kullan›lmas› önerilir. Fontlar›n, font menüsündegörülemedi€i durumlarda (bu durum yaln›zca Carbon uygula-malarda olmaktad›r -Quark 6.1, 6.5 veya FreeHand Mx-QuarkXpress 7 ve Adobe CS uygulamalar› sorunsuzdur), LinotypeFontExplorer X uygulaman›n Tools anamenüsündeki Clean appli-cation font caches... seçene€ine girip, font önkay›tlar›n›n (Cache)silinmesini istedi€iniz uygulamay› iflaretleyebilirsiniz. Bu ifllemsonunda ilgili fontu kapat›p tekrar aç›n ve ilgili uygulamay›yeniden bafllat›n. Ba€lant›l› olarak, font yönetiminde FontBookuygulamas›n› kullan›yorsan›z, çak›flma veya fontun alg›lanma-mas› durumunda Macintos HD/Library/Fonts klasörünü gözdengeçirin. E€er ilgili font Fonts klasörün içinde bulunuyorsa fakatgösterilmiyorsa, fontu klasörün d›fl›na örne€in masaüstüne sürük-leyip-b›rak›n ve tekrar Fonts klasörünün içine sürükleyip-b›rak›nsorununuz düzelecektir.

FreeHand MX 11.02’den...

InDesign’dan... Adobe CS2 pakedinin içindeki uygula-malar Unicode’u destekler.

Evet, bu da QuarkXpress 6.5’ten...

Verdi€im bu örnek ekran foto€raflarının yanı sıra, sizlersöz konusu uygulamaların içinden yapılan (basit ifller içinAcrobat Pro’ya gerek yok, hatta bence Acrobat’a hiç mihiç gerek yok. Basitlefltirecekleri yerde o kadar dalland›r›pbudakland›rd›lar ki PC uygulamalar›na döndü, böyle giderseyak›n bir tarihte kimse kullanamayacak. ‹fl birlikçileri debunu fark›nda olduklar› için yak›n bir tarihte ‘Acrobat›nas›l kullanmal›y›z!’ semineri düzenleyebilirler :)) PDFExport dosyalarını kendiniz üretip denetleyebilirsiniz.

‹yi çalıflmalar, saygılar.


7

http://www.adobe.com/type/opentype/

• Macintosh’ta fontların Unicode OpenType Postscriptolarak yerellefltirilmesi konusu bir ekip çalıflması olmayıptamamen bana aittir. Bu amatör-ba€ımsız çalıflma,www.elmasuyu.net sitesi aracılı€ıyla paylaflıma açılacaktır.Umarım bu u€rafl, gerçekten bu iflin ustaları olan kiflilertarafından dikkate alınır ve paylaflım anlamında örnekolur. Sizler de yapabilirsiniz, altyapı var yeter ki isteyin...Macintosh OsX sistemde kullanılan fontların yerellefltiril-mesi konusunda eminim baflka çalıflmalar da vardır. Bukonudaki çalıflmaların gereklili€ini yeniden an›msatarakemek verenler arkadafllara baflarılar diliyorum.

• Bu yazı QuarkXpress 6.5 uygulamasında, yukarıda anlatılanyöntemle yerellefltirdi€im HelveticaTr. ailesi, FuturaTr ailesive Elmasuyu_Normal.otf adlı OpenType PostScript font-lar kullanılarak oluflturulmufl ve ayn› uygulamadan PDFexport yöntemiyle kaydedilmifltir

Ümit Yongacı, Elma Suyu Kullanıcı Grubu üyesidir. fiubat 2007

Dipnotlar:

(1) çünkü basit mantı€a göre olması gereken durum, her klavye tuflunakarflılık gelen bir harf simgesinin olmasıdır. Bizim yaptı€ımız durumdaharf sayısı klavyedeki tufl sayısına denk düflmemektedir ve bu üzücüolay bir harfi birden fazla kullandı€ımız için fontumuzun içini çöplü€edöndürmektedir. Bu karmaflık durumu açıklayabilmek için bir çözüm ürete-lim. Türkçe harfleri iki takım (MacOs Roman ve Unicode) halinde kullan-mayı açıklamanın en mantıklı yönteminin üretilmesindeki incelik, var olande€iflimi ve bu de€iflimle iç içe olan ba€lantılı geliflmeleri kavrayabilmiflolmakta yatmaktadır. ‹flte tam da bu inceli€i kavrayamayan bazıarkadafllarımız, ‘Olurmu öyle fley canım?’ diyebilirler. Bende kendilerine‘Evrensel de€iflimin Macintosh’a yansıması kaçınılmazdı ve öyle de oldu’diyorum. Sistem 9’dan Mac OsX’e geçifl aflamasında Carbon koddayazılmak zorunda olan bazı uygulamalar Sistem 9’da kullanılmakta olan(MacOs Roman) harf kodlamasını kullanmaktaydı. Mac OsX’in gelifliminisürdürerek yeni çıkan Macintosh modellerinde yerleflik olarak verilmesiile birlikte söz konusu programları yazan firmalar bu geliflime biraz gecik-melide olsa ayak uydurmak zorunda kalmıfllar, Mac OsX’in çok öncedenvermifl oldu€u Unicode deste€ini Adobe ve Microsoft (OpenType fontformat›n› bulup gelifltiren de bu söz konusu iki firmad›r) firmalarının dauygulamalarıyla desteklemesinden sonra üst sürümlerde Unicode deste€inivermifllerdir. Fakat bu durum flu anda içinde bulundu€umuz karmaflanınbafllamasına neden olmufltur. Örne€in, Quark firmasının Xpress uygula-

masını ele alacak olursak, 6.5 sürümüne kadar MacOs Roman harf dizi-limini kullanmaktadır fakat 7 sürümünde Unicode harf dizilim deste€iverilmifltir. Türkiyede oldukça yaygın olarak kullanılan, hatta bu yaygınlı€ıve uygulamayı kullanan kiflilerin aflırı ba€lılı€ı nedeniyle, Macromediasatın alındıktan sonra bile (FreeHand’i bitirmeleri an meselesi) Adobefirması tarafından ‘zorunlu sadık kullanıcı’ olarak kabul edilemeyerekFreeHand MX’den Illustrator CS’e geçifl seminerleri düzenlenmesine nedenolan, Adobe’un Macromedia FreeHand MX uygulaması da ASCII harfdizilimini kulanmaktadır. E€er üretimi devam edebilirse bu uygulamanındabir üst sürümünde Unicode harf dizilimi deste€i verece€ine -satıfl poli-tikaları gere€i + Adobe’un Unicode deste€i- kesin gözüyle bakılabilir.fiimdi biz, nedenlerinin çok açık bir flekilde anlaflılabilir oldu€u bu özelduruma bakarak eski sürümler yanlıfltır veya tam tersini, yeni sürümlerdaha do€rudur diyebilirmiyiz? Bu özel konuya ve aklına genel olarakhakim olabilen bir kiflinin bu flekilde bir yorum yapabilece€ine inanmıyorum.Bu flaflılacak veya elefltirilecek bir konu de€il, de€iflimin ve geliflimindo€al sonucudur. Bizim yapmamız gereken de buna uyum sa€layabilmekolmalıdır. E€er ortada bir sorun varsa tavrımız, kullanıcıları veya kullan›c›grubu üyelerini yanlıfl ve taraflı yönlendirmek de€il, sorunu çözme yön-temlerini arafltırmak, bulguları paylaflmak olmalıdır. (FreeHand MX’in üstsürüm kaderi Adobe’nin ellerindedir. Adobe, bu flekilde devam ederseikinci bir Microsoft felaketi olaca€ı gün gibi ortadadır. FreeHand sever-lere bir öneri; Adobe’nin deste€ini çekmesini engellemek amaçlı e-posta-lar gönderilebilir).

(2) Çok basit uygulamalar bile satıflta yüzlerce dolarla ifade ediliyor. Yenisürümünün satıfla sürülmesinin üzerinden yıllar geçmesine karflın eskisürümleri yine de para kazandırıyor. Bunun yanı sıra insanların alıflkanlıklarınıve özgür seçimlerini de yok sayamayız-saymamalıyız. Bizler, bulundu€umuzdurum ve ekonomik koflullarımız gere€i yeniliklerden k›sa sürede yararlanıyorolabiliriz, ne güzel fakat yeniliklere ulaflamayan insanları küçümsememeliyiz,onlara olabildi€ince destek olmalıyız ve paylaflabilece€imiz fleyleri de enk›sa sürede ve do€ruya en yak›n olarak sunmal›y›z. Ben iflin mant›ksalteknik zorunlulu€unu temel al›yorum, estetik görünümünün olas› yanlıfllı€ınıdikkate alacak kadar lüks bakm›yorum ama estetik bir gerekliliktir y›prat›lmas›gerekti€ini de koflullam›yorum. ‹lginç ve yararlı oldu€unu düflündü€üm,her dönemde rastlanamayacak bir geçifl sürecinin zorunlu-mant›ksalgereksinimlerinin karflılanabilmesi derdindeyim.

(3) Kaydetti€imiz fontun biçimi OpenType "Flavors" (PostScript® andTrueType)’d›r. ‹lgi ve bilgi için;http://www.adobe.com/type/browser/OTReadMe.htmlhttp://www.myfonts.com/info/opentype-flavors-ps-tt/

© ®@™#?! Copyright-mopiright yok. Tüm metni ve metnin içindeki resimleri, hiç bir kaynak göster-meksizin diledi€inizce, ço€altabilir, eksiltebilir, artırabilir, düzeltebilir, bozabilir, gizli gizli kullanıp banaarkamdan nanik yapabilir, yazıcıdan türkçe sorunsuz çıkıfl alınabiliyormu acaba? diyip çıkıfl alıpburuflturup çöpe atabilir, çöpe atmadıklarınızı uçak yapabilir vs. özgürsünüz. Sizi hiç bir konudakısıtlamıyorum, kısıtlanılmasına da kesinlikle karflıyım. Özgürsünüz, fontlara istedi€inizi yapın; amakesinlikle yapın! Bir tek ricam var, lisanslı fontları paylaflmayın veya yerellefltirmeyin. ‹flin ucundapara oldu€undan, kullan›c› gruplar›n›n içine kadar girmifl olan baz› kifliler bundan rahatsız olacaktır;bir çok yerde ve bir çok kez anımsattıklarına göre üzerimize atlamak için bekliyorlar :) Kendiyaptıklar›n›z›, kullanımı serbest ve anonim ürünleri paylaflın. Saygılar...


8

http://www.myfonts.com/info/opentype-flavors-ps-tt/

http://www.adobe.com/type/browser/OTReadMe.html

mac os x'te font yönetimi ve font türkçeleştirme

Documents