mahabharata: księga ix-Śalja parva

8/8/2019 Mahabharata: Ksiga IX-alja Parva

1/99

Ksiga IX

alja Parva

(w szeciu opowieciach)


2/99

Ksiga IX Synopsis 131

Synopsis

Ksiga IXMahabharaty, alja Parva, opisuje ostatni, osiemnasty,dzie bitwy Pandaww z Kaurawami na polach Kurukszetry.Wonica niewidomego krla Dhritarasztry, Sandaja, spdza tendzie na polu bitewnym i powraca do Hastinapury o porankunastpnego dnia, aby poinformowa krla, e wojna si skoczya ie z osiemnastu armii zaangaowanych w bitw przy yciu zostao

jedynie dziesiciu wojownikw: po stronie Pandaww, piciu braciPandaww, Kryszna i Satjaki, a po stronie Kauraww, syn DronyAwatthaman, Kritawarman i bramin Krypa.

Dhritarasztra po odzyskaniu zmysw, ktre traci podwpywem przyniesionych przez Sandaj wieci, prosi go, abyopowiedzia mu to tym straszliwym pogromie, ktry wyniszczy

ca kast wojownikw i jego samego pozbawi synw, wnukw,krewnych i przyjaci pozostawiajc mu do rzdzenia opustoszaekrlestwo wypenione tumem starcw i opakujcych mierswych mw wdw.

Sandaja opowiada, jak po mierci trzeciego naczelnegodowdcy Kauraww, Karny, bramin Krypa prbuje skoniDurjodhan do zakoczenia wojny i szukania pokoju przekonujcgo, e w tej chwili nie ma ju adnej szansy na wygran, bo pojego stronie nie ma takiego wojownika, ktry byby zdolny dozabicia Arduny. Durjodhana nie chce si jednak na to zgodzi iwybiera kroczenie ciek wojownika do koca i zdobycie niebasw heroiczn mierci.

Durjodhana namaszcza na swego naczelnego dowdc krla

Madrasu, alj. Widok heroicznego alji odradza w Kaurawachich bojowego ducha i z zapaem ruszaj ponownie do walki.Judhiszthira widzc to zwraca si do Kryszny z pytaniem, copowinni czyni dalej i Kryszna informuje go, e zabicie alji jestjego zadaniem, gdy tylko on jest do tego zdolny. Judhiszthirapodejmuje si tego zadania z pokor, cho wszyscy wiedz, e

darzy swego bliskiego krewnego krla Madrasu wielk przyjani.Sandaja wychwala heroizm zaangaowanych w walk wszystkichwojownikw, a szczeglnie alji. Judhiszthira po kilku nieudanychprbach pokonania alji, zadaje mu w kocu ostatni cios swymoszczepem.

Po mierci alji pozbawiona kolejnego naczelnego dowdcy i

nieliczna ju armia Kauraww pogra si w chaosie stanowicatwy up dla wojownikw Pandaww. Durjodhana prbujczachci onierzy swym przykadem walczy dalej popisujc si


3/99

132 Mikoajewska Mahabharata

sw odwag i zdecydowaniem. akuni na czele swej konnicyrwnie wytrwale kontynuuje walk majc cigle nadziej nawgran. W chaosie bitwy trzej wielcy wojownicy Kauraww,

Awatthaman, Kritawarman i Krypa, trac z oczu Durjodhan iakuniego i przestaj ich ochrania. Tymczasem Bhima zabijawszystkich pozostaych synw krla Dhritarasztry za wyjtkiemDurjodhany. Sahadewa po kilku nieudanych prbach zabijaakuniego i niszczy cakowicie jego konnic.

Durjodhana pozostaje na polu bitewnym zupenie sam, ranny i

pozbawiony rydwanu. Nie wiedzc o tym, e Awatthaman, Krypai Kritawarman pozostaj cigle przy yciu, decyduje si naucieczk z pola bitewnego. Dociera do jeziora Dwaipajana, gdzieukrywa si w wodach czynic sobie w nich kryjwk dziki swejmocy iluzji. Tam dostrzega go Sandaja, ktry dosta si doniewoli, lecz zosta uwolniony dziki interwencji Wjasy. Sandajainformuje o kryjwce Durjodhany poszukujcych go trzechocalaych wojownikw Kauraww.

Awatthaman, Kritawarman i Krypa udaj si najpierw doobozu Kauraww, aby pomc w opuszczeniu go krlewskimonom i subie. Syn Dhritarasztry ze suc, Jujutsu, ktrywalczy po stronie Pandaww, za zgod Judhiszthiry odprowadzaich do Hastinapury.

Pandawowie przekonani, e wojna si nie skoczya, dopkiyje Durjodhana, bezskutecznie poszukuj go przez swych szpiegw.Tymczasem Awatthaman, Kritawarman i Krypa powracaj nadjezioro Dwaipajana, aby poinformowa Durjodhan, e yj iskoni go do wyjcia z wd i kontynuowania walki. Ich rozmowsysz przechodzcy obok myliwi i motywowani nagrod donosz

Pandawom, gdzie ukrywa si Durjodhana.Awatthaman, Kritawarman i Krypa syszc zbliajce siwojska Pandaww uciekaj do lasu nie wiedzc, e Pandawowieznaj ju kryjwk Durjodhany. Pandawowie prbuj skoniDurjodhan do opuszczenia kryjwki i podjcia walki. Durjodhanazgadza si na to, ale pod warunkiem, e Pandawowie bd z nim

walczy w pojedynk zgodnie z zasadami uczciwej walki. KrlPrawa gwarantuje mu to swym sowem zezwalajc na to, bywalczy z jednym z nich, ktrego sobie sam wybierze i przypomocy broni, ktr sobie sam wybierze. Wynik tego pojedynkuzadecyduje o tym, do kogo bdzie naleao krlestwo. Durjodhanawybiera Bhim, z ktrym chce walczy na maczugi.

Kryszna jest bardzo niezadowolony z oferty Krla Prawa i ganigo mwic, e kierujc si sw prawoci i uzaleniajc losykrlestwa od wyniku jednego pojedynku postpi jak niegdy


4/99

Ksiga IX Synopsis 133

godzc si na gr w koci z oszustami i znalaz si znowu wwielkim niebezpieczestwie. Durjodhana od dawna chce zabiBhim w walce na maczugi i moe wygra ten pojedynek, bo

dziki swym wiczeniom zdoby du zrczno w walce przypomocy tej broni.W momencie, gdy pojedynek Bhimy z Durjodhan ma si

rozpocz, na polu bitewnym pojawia si starszy brat Kryszny,Balarama, ktry zamiast bra udzia w wojnie, udaje si na piel-grzymk do witych brodw Saraswati, ktra przepywa rwnie

przez pola Kurukszetry. Opowie 101 jest w peni powiconaopisowi brodw, ktre w swej pielgrzymce odwiedzi Balarama.Balarama by nauczycielem zarwno Bhimy jak i Durjodhany i

naucza ich walki na maczugi. Po przybyciu nad jezioroDwaipajana proponuje, aby przenie si z pojedynkiem na terenwitego brodu Samantapanczaka, gdzie bohaterska mier otwieradrog do nieba.

Po przybyciu na miejsce pojedynek rozpoczyna si. Wpewnym momencie Durjodhana zaczyna zdobywa przewag.Zaniepokojony tym Arduna pyta Kryszn, ktry z walczcych mawedug niego szans na wygran. Kryszna odpowiada, e Bhima wuczciwej walce nie zdoa pokona Durjodhany. PrzypominaArdunie o przysidze Bhimy, e zmiady uda Durjodhany

sugerujc, aby Arduna przypomnia Bhimie o jego przysidze i wten sposb skoni go do zadania Durjodhanie ciosu, ktry jestniezgodny z zasadami uczciwej walki.

Arduna podajc za rad Kryszny daje Bhimie znak, abyzrealizowa sw przysig wbrew obietnicy Krla Prawa, e walkabdzie zgodna z zasadami uczciwej walki. Bhima wykorzystujc

manewr niespodziewajcego si takiego ciosu Durjodhanymiady jego uda.Gdy Durjodhana miertelnie ranny ley na ziemi, Bhima nie

mogc pohamowa swego gniewu kopie go w gow. Takiezachowanie nie podoba si Krlowi Prawa, ktry poucza Bhim,e Durjodhana jest krlem i e Pandawowie s w tej chwili jego

jedynymi krewnymi. Nie powinien wic tak si wobec niegozachowywa.Nieuczciwy cios Bhimy, ktrym pokona on Durjodhan

wywouje gniew Balaramy, ktry jest gotowy zabi go swoj soch.Kryszna powstrzymuje swego starszego brata biorc go w ramionai argumentujc, e Bhima realizowa swym nieuczciwym ciosemsw przysig i e rodzaj mierci, ktr zginie syn Dhritarasztryju dawno zosta mu wyznaczony, bo rwnie prorok Maitrejarzuci niegdy na niego kltw e zginie od uderzenia maczug w


5/99


uda. Balarama nie uwalnia si jednak cakowicie od swego gniewui ogasza, e Durjodhana zasuy sobie sw uczciw walk nachwa, podczas gdy Bhima na zawsze pozostanie w pamici jako

nieuczciwy wojownik. Wychwala tez Durjodhan jako wielkiegoofiarnika, ktry przygotowa rytua ofiarny, ktrym jest bitwa izakoczy go szczliwie skadajc w ofierze swe ycie.

Gdy Balarama opuszcza pole bitewne, Krl Prawa i Krysznawybaczaj Bhimie jego nieuczciwy cios biorc pod uwag to, e wten sposb uciszy swj suszny gniew i zrealizowa przysig.

Pandawowie udaj si w towarzystwie Kryszny i Satjaki doobozu Kauraww, aby zebra upy wojenne, podczas gdy wszyscypozostali wracaj do obozu Pandaww. Arduna na probKryszny opuszcza swj rydwan, ktry nagle rozpada si w proch.Kryszna wyjania, e rydwan ten ju dawno spon od uderzenianiebiaskich pociskw rzucanych przez Bhiszm i Dron, leczobecno Kryszny nie pozwalaa na to, aby si wczeniej rozpad.

Kryszna proponuje piciu braciom Pandaww i towarzysz-cemu im Satjaki, aby zamiast wraca do swego obozu udali sizgodnie z tradycj do witego brodu Oghawati i tam spdzili noc.

mier Durjodhany oficjalnie zakacza t wojn. Pandawowiejednake zamiast si cieszy czuj si przygnbieni. Durjodhanaginc mierci herosa na polach Kurukszetry zdobywa niebo,

podczas gdy im przypada w udziale wadanie ogooconym z kastywojownikw krlestwem i pami o wasnych nieuczciwociachpopenionych podczas tej wojny. Krl Prawa obawia si rwnie, eona krla Dhritarasztry, Gandhari, ktra utracia w wojnie swychstu synw, powita ich swym przeklestwem, ktre ze wzgldu nazgromadzone przez ni religijne zasugi moe zniszczy ca ziemi.

Prosi wic Kryszn, aby uda si do paacu krla Dhritarasztry isprbowa uagodzi jej gniew, co Kryszna czyni. Szybko jednakpowraca na pola Kurukszetry rozpoznajc zamiary Awatthamana,ktry w midzyczasie dowiedzia si od przypadkowychwdrowcw o tym, e Durjodhana zosta miertelnie ranny. Niemogc opanowa swego gniewu udaje si razem Kritawarmanem i

Kryp na pole bitewne, gdzie ley Durjodhana i przysiga, ejeszcze dzisiejszej nocy zabije podczas snu wszystkich Pandaww iPacalw. Durjodhana legitymizuje jego przysig namaszczajc gona swego pitego naczelnego dowdc i uprawniajc go do dziaaniaw jego imieniu nawet po jego mierci.


6/99

Ksiga IX Opowie 98 135

Opowie 98mier alji

1. Sandaja przynosi Dhritarasztrze wiadomo, e przy yciu zostao tylkodziesiciu wojownikw; 2. Po mierci Karny Krypa prbuje skoni Durjodhan dopokoju, lecz on wybiera heroiczn mier prowadzc do nieba; 3. Durjodhanamianuje alj naczelnym dowdc swej armii; 4. Kryszna przekonuje Judhiszthir,e musi zabi alj nie zwaajc na czce ich pokrewiestwo; 5. Nakula zabijasynw Karny; 6. Sandaja wychwala heroizm alji i opowiada o jego walce zPandawami; 7. Krl Prawa pamitajc o sowach Kryszny zadaje bezbronnemu

alji ostatni cios.

Krl Madrasu, alja, atakowany przez wszystkich wojownikwPandaww z Bhim na czele, cho pozbawiony broni bieg dalej wkierunku Krla Prawa jak lew cigajcy jelenia. Judhiszthira,rwnie pozbawiony swego rydwanu, koni i wonicy, pon jak

ogie od swego gniewu. Przypominajc sobie sowa Kryszny, ezabicie alji jest jego zadaniem, nastawi swe serce na jego mier.Uchwyci w do przeraliw wczni o rkojeci ozdobionejzotem i klejnotami i z sercem wypenionym gniewem spojrzaszeroko otwartymi oczami na krla Madrasu. I gdy spojrzenie tegokrla o czystej duszy i wolnego od grzechu nie spalio alji napopi, wyrzuci j w jego kierunku.

(Mahbharta, Salya Parva, Section XVII)

1. Sandaja przynosi Dhritarasztrze wiadomo, e przy yciuzostao tylko dziesiciu wojownikw

O poranku dziewitnastego dnia od momentu rozpoczcia bitwywonica krla Dhritarasztry, Sandaja, powrci z Kurukszetry doHastinapury pogrony w gbokim smutku i aobie. Przekroczybramy miasta wznoszc w rozpaczy donie i drc na caym ciele.Mieszkacy Hastinapury widzc go w takim stanie rwnie popadliw rozpacz tracc zmysy i rozum.

Krl Dhritarasztra siedzia na swym tronie majc u swego boku

swoj on Gandhari, swego ministra Widur, ony swych synw iswych dworzan opakujc cigle mier Karny, o ktrej opowiedziaim poprzednio Sandaja. Sandaja wszed do krlewskiego paaculamentujc: O krlu, wszystko stracone. Wszyscy twoi synowie iwalczcy po ich stronie wojownicy pi na swym ou ze strzazabici przez Pandaww. Czas niszczy wszystko biegnc sw

pokrtn ciek!Bhima zrealizowa sw przysig i zabi Durjodhan. Ley onteraz na polu bitewnym z udem rozbitym jego maczug, pokryty


7/99


kurzem i krwi. Zgin te akuni i jego syn Uluka. Krl Madrasu,alja, usn rwnie na swym ou za strza. Martwi s wszyscySamsaptakowie, Jawanowie, mieszkacy gr i barbarzycy. Zginli

rwnie wszyscy krlowie wschodu, zachodu, poudnia i pnocy.Z wszystkich twych jedenastu armii przy yciu zostao tylko trzechwojownikw: Krypa, Kritawarman i Awatthaman. Rwnie postronie Pandaww niewielu pozostao przy yciu. Zginli wszyscyPacalowie cznie z Dhrisztadjumn i ikhandinem, wszyscyCzediowie i piciu synw Draupadi. Przy yciu pozostao tylko

siedmiu wojownikw: piciu braci Pandaww, Kryszna Wasudewai Satjaki. Z caej tej rzezi uratowao si tylko ich dziesiciu.Wszyscy inni mczyni zginli. Na wiecie pozostay jedynieopakujce ich kobiety. Nieubagany Czas zniszczy cay wiatczynic twego syna Durjodhan swym narzdziem!

Suchajc tych straszliwych wieci krl Dhritarasztra upad zeswego tronu na paacow posadzk tracc zmysy. Omdlaarwnie jego ona Gandhari jak i wszystkie inne towarzyszce imosoby. Gdy po chwili odzyskali zmysy, Dhritarasztra uginajc sipod ciarem tej katastrofy i drc na caym ciele rzek do Widury:O bracie o wielkiej mdroci, u ciebie szukam obrony. Jestemkrlem, ktry utraci wszystkich swych podwadnych i synw! Iwypowiedziawszy te sowa ponownie upad tracc zmysy. Jego

dworzanie i krewni prbowali go ocuci skrapiajc go zimn wodi wachlujc wachlarzami. Gdy ponownie odzyska zmysy przezdusz chwil siedzia na swym tronie w milczeniu, cikowzdychajc. Sandaja widzc swego krla w takim stanie, niepotrafi powstrzyma si od ez. We zach tony rwniewszystkie towarzyszce krlowi kobiety. Po chwili Dhritarasztra

poprosi Widur, aby odesa je do swych komnat. Po spenieniujego rozkazu Widura stojc przed nim ze zoonymi domiprbowa uspokoi go sw mow.

Krl Dhritarasztra tonc w oceanie bezdennej rozpaczy rzekdo swego wonicy: O Sandaja, moje serce musi by twarde jakpiorun, skoro nie rozpada si na drobne kawaki na wie o tym, e

piciu Pandaww pozostao przy yciu, podczas gdy wszyscy moisynowie le teraz martwi na polu chway. Cho z powodu mejlepoty nigdy nie widziaem ich fizycznej formy, darzyem ichwielkim ojcowskim uczuciem. Z ogromn radoci oczami mejduszy patrzyem na ich dziecinne zabawy i na to, jak dorastali.Dowiedziawszy si o ich mierci nie potrafi ju znale spokoju.

Po chwili zwracajc si do swego zabitego syna rzek: ODurjodhana, opuszczajc ten wiat pozostawie mnie bez obrocy.Bez ciebie znalazem si w bardzo trudnej sytuacji. Jak moge


8/99


opuci mnie starego i lepego? Bdc obroc wszystkich swychkrewnych i przyjaci leysz teraz na nagiej ziemi jak zwyky inieszczsny krl. Gdzie jest teraz twoja synowska mio, troska i

szacunek? Jak moge zosta zabity bdc nie do pokonania? Ktpowita mnie teraz o poranku penymi szacunku sowami: O ojcze,O wielki krlu, czekajc na moje rozkazy?

O synu, suchajc twych sw uwierzyem, e zdoamypokona Pandaww. Czowiek jest jednak bezsilny wobec wyrokulosu i moi synowie, cho zgromadzili po swej stronie tak ogromne

militarne siy, pi teraz na polu bitewnym na swym ou ze strza.Ludzie rodz si naznaczeni przez dobry lub zy los. Dobry losmnie opuci pozbawiajc mnie moich wszystkich synw. Jake jastary i lepy mam si teraz zda cakowicie na ask wroga? Niepozostaje mi nic, poza wycofaniem si do lasu i praktykowaniemascezy. Jake zdoam bowiem znie tryumfalny ryk Bhimy, ktryzrealizowa sw przysig i zabi setk moich synw i ktry bdzieo tym wielokrotnie opowiada w mojej obecnoci. Spalany przezsmutek i rozpacz nie potrafi znie jego okrutnych sw.

Wzdychajc ciko jak czarna kobra krl Dhritarasztrakontynuowa: O Sandaja, opowiadaj mi dalej ze wszystkimiszczegami o tym, co wydarzyo si osiemnastego dnia bitwy.Mdry Widura ju dawno ostrzega mnie, e z powodu mojej

krtkowzrocznej polityki mj syn Durjodhana doprowadzi dowyniszczenia caej populacji zamieszkujcej ziemi. Jak widaistniej gupcy, ktrzy nie widz nawet tego, na co patrz.Przewidywania Widury speniy si w kadym szczeglne, bo to comwi byo Prawd. Los zadecydowa jednak, e ja sam w swympostpowaniu nie braem pod uwag jego sw i obecnie musz

spoywa gorzki owoc zejcia ze cieki Prawdy i Prawa.Opowiadaj mi wic o mierci alji, Durjodhany, Dhrisztadjumny,ikhandina i piciu synw Draupadi i o tym jak piciu Pandawomi innym piciu wojownikom udao si uratowa ycie.

2. Po mierci Karny Krypa prbuje skoni Durjodhan do

pokoju, lecz on wybiera heroiczn mier prowadzc do niebaSandaja rzek: O krlu, posuchaj wic mego opowiadania o

tej straszliwej rzezi Pandaww i Kauraww, ktra miaa miejsceosiemnastego dnia bitwy.

Gdy siedemnasty dzie bitwy dobieg koca, niedobitki Kaura-ww powrciy do swego obozu opakujc mier Karny i razem znim nadziei na zwycistwo. Pole bitewne pokryte trupami tysicyzabitych krlw wygldao jak odwiedzany przez Rudr teren


9/99


kremacji zwok. Kaurawowie peni niepokoju o swe losy zaczlizastanawia si nad tym, co czyni dalej.

Bramin Krypa zbliy si do Durjodhany i rzek: O krlu,

posuchaj moich sw. Wojownik kroczc ciek obowizku niemoe unika walki nawet ze swymi synami i krewnymi, i jeeli wwalce ginie, zbiera tym zasugi i zdobywa niebo. Uciekajc przedwalk popenia grzech. To z racji jego obowizkw yciewojownika jest przeraliwe. Walczc w tej bitwie po twej stronierealizujemy nasz obowizek wojownika. Jednake teraz po mierci

Bhiszmy, Drony, Karny, wikszoci twoich braci i innych wielkichwojownikw nie moemy wygra. Wszyscy ci, ktrzy dostarczalioparcia twej wadzy, zginli pozostawiajc nam po sobie pacz iaob. Nie ma ju wrd nas nikogo, kto byby zdolny dopokonania Arduny, ktry ma Kryszn za swego przewodnika.Twoi onierze dr na sam widok masztu z jego proporcem, ktryjest rwnie wysoki jak maszt wznoszony podczas wiosennegofestiwalu na cze Indry. uk Arduny, z ktrego uwalnia onstrzay jak byskawice, jest jak piercie ognia. Jego gniade koniepoganiane przez Kryszn s jak chmury na niebie poganiane przezwiatr. Pochania on nasz armi jak poar wysuszony las. amienasze szeregi jak huraganowy wiatr potne drzewa. Nie ma wrdnas nikogo, kto zdoaby go zatrzyma. Po mierci Karny twoja

armia pozbawiona naczelnego dowdcy jest jak noc bez ksiycalub jak rzeka bez wody otoczona lasem poamanym przez sonie.Arduna razem z Bhim i Satjaki wytnie ca twoj armi w pie.Przypomnij tez sobie o przysidze Bhimy uczynionej w GmachuGry. Przysiga, e zabije wszystkich synw krla Dhritarasztry i zcaa pewnoci zrealizuje j do koca. Wyrzdzie Pandawom

wiele za, cho nie dali ci do tego powodu i spoywasz teraz owocwasnego postpowania.Majc na uwadze swj wasny interes przystpie do walki z

Pandawami zebrawszy po swej stronie ogromn militarn si, leczteraz po mierci Karny znalaze si w wielkim niebezpieczestwie.We to w swym dalszym dziaaniu pod uwag i nie niszcz swej

wasnej jani, bo w jani wszystko ma swj azyl. Gdy ten azylulegnie zniszczeniu, wszystko, co tam tkwio, rozprasza si.Tylko silniejszy powinien szuka wojny, podczas gdy sabszy

powinien poszukiwa pojednania. Tej zasady naucza nauczycielbogw Brihaspati. Obecnie, gdy siy militarne Pandaww maj nadnaszymi przewag, pokj z Pandawami przynisby nam korzy.We pod uwag wasne dobro, bo ten, kto nie potrafi dostrzec,gdzie ley jego wasne dobro, traci w kocu wszystko. Bijcpokony przed Judhiszthir moesz jeszcze cigle zachowa swe


10/99


krlestwo. Krl Prawa jest peen wspczucia i gdy bdziesz miawsparcie w swym ojcu Dhritarasztrze i w Krysznie pozwoli ci nautrzymanie krlestwa. Judhiszthira speni kade yczenie Kryszny,

a Kryszna nie uczyni niczego wbrew woli krla Dhritarasztry ipodobnie Judhiszthira.Zawarcie pokoju z Pandawami jest wedug mnie t strategi,

ktra jest dla ciebie korzystna. To, co mwi, bazuje na Prawdzie inie wypywa z adnych ukrytych intencji lub chci uratowaniamego wasnego ycia. Jeeli nie posuchasz teraz moich sw,

przypomnisz sobie o nich w godzin swej mierci.Krypa wypowiada swe sowa ciko wzdychajc i traccprawie zmysy od poczucia smutku i aoby. Durjodhana, rwniezamany przez bole, po krtkim namyle rzek: O braminie,przemawiajc do mnie w ten sposb uczynie wszystko, coprzyjaciel powinien uczyni dla przyjaciela. Walczye rwnie pomej stronie jak przyjaciel z caej swej mocy nie troszczc si o sweycie. Cay wiat mg patrzy na to, jak wdzierae si w samrodek armii Pandaww walczc z ich potnymi wojownikami.Cho w peni doceniam twoje mdre sowa, nie potrafi ichzaakceptowa, bdc jak miertelnie chory, ktry nie chce przyjoferowanego mu przez medykw lekarstwa.

Jake mog uwierzy w to, e Judhiszthira, ktrego w

podstpny sposb okradem z krlestwa, zdoa obdarzy mniezaufaniem i uwierzy w moje sowa? Nie uwierzy mi rwnieKryszna, ktrego chciaem podstpnie pochwyci i wzi doniewoli, gdy przyby do nas ze swoj pokojow misj. Popeniemstraszliwe czyny i Kryszna z Ardun nigdy mi ich nie wybacz.

Ju dawno syszaem, e Arduna i Kryszna maj to samo serce

i s faktycznie jednoci. Dzi mogem to dostrzec na wasne oczy.mier Abhimanju, ktry by synem Arduny i siostry Kryszny,Subhadry, gboko ich dotkna. Syszaem, e Kryszna po jegomierci nie mg zasn ca noc. Jak mog liczy na to, e zechcwzi pod uwag moje dobro? Jake mog liczy na to, e Bhimazrezygnuje z realizacji swych straszliwych przysig? Jake mog

liczy na yczliwo Nakuli i Sahadewy lub na to, eDhrisztadjumna i ikhandin nie zechc wycign przeciw mniemiecza? Pandawowie nie zapomn, jak zncalimy si nad ichon Draupadi po ograbieniu ich w nieuczciwy sposb z wszyst-kiego, co posiadali. Draupadi od dawna praktykuje umartwienia zintencj doprowadzenia do naszej mierci. Co noc usypia na goejziemi. Druga ona Arduny, Subhadra, porzuciwszy sw dumsuy jej jak pokojwka i dama do towarzystwa. Nic ju nie zdoaugasi ognia mojego stosu pogrzebowego, ktry sam rozpaliem


11/99


sw niegodziwoci. Poza tym, jake zdoam zadowoli si tym,co dadz mi Pandawowie, skoro dowiadczyem przyjemnocibycia wadc caej ziemi? Bdc jak soce czczone przez

wszystkich krlw, jake zdoam podporzdkowa si KrlowiPrawa? Dowiadczywszy posiadania wszystkiego, jake mgbymsi zgodzi na tak ndzn egzystencj?

O braminie, nie zaprzeczam mdroci twoich sw. Nie sdzjednak, e mog si zgodzi na szukanie pokoju. Chc walczy dosamego koca. Musz zachowywa si jak mczyzna, a nie jak

pozbawiony mskoci eunuch. Chcc zrealizowa swe wasnepragnienia, staraem si zebra wiele zasug swoj religijnoci.Sponsorowaem wiele rytuaw ofiarnych i bogato obdarowy-waem braminw suchajc ich recytacji Wed. Zabijaem moichwrogw, troszczyem si o sucych, pomagaem ludziom wcierpieniu. Byem prawym wadc dla swych poddanych i roz-szerzaem swe krlestwo podbijajc inne. W swym postpowaniukierowaem si zasadami Prawa, Zysku i Przyjemnoci. Realizo-waem swe obowizki wojownika i spaciem dug naleny Ojcom.

Na tej ziemi nie sposb zdoby szczcia na dugo. C dzipozostao z mego krlestwa i z mego dobrego imienia? Jest jednakjeszcze co, o co chc dalej walczy, czym jest sawa, ktrwojownik zdobywa sw heroiczn mierci. Wojownik, ktry

umiera we wasnym domu, grzeszy. Chwaa temu wojownikowi,ktry uczestniczc w rytuale ofiarnym, jakim jest bitwa, ginie wwalce ze swym wrogiem. Nie jest prawdziwym mczyzn ten, ktoumiera w swym ou od choroby, paczc z blu, otoczony przezopakujcych go krewnych.

O braminie, to, co mi w tej chwili jeszcze pozostao, to nie

szukanie pokoju, lecz wyrzeczenie si wszelkich przyjemnoci iszukanie na polu bitewnym drogi prowadzcej prosto do krlestwaIndry. Niebo jest bowiem tym miejscem, ktre zdobywaj herosinie wycofujcy si z walki z wrogiem, idcy niezachwianie ciekswego Prawa, uwiceni dziki ofierze bitwy. Boskie nimfy apsaryczerpi rado z obserwowania walczcych ze sob herosw. Chc

i dalej t sam ciek, ktr kroczyli bogowie i herosi tacy jakBhiszma, Drona, Karna i Duhasana.Wielu odwanych krlw, ktrzy nie szczdzili swych si

walczc w mej sprawie, polego. Oddajc swj ostatni oddechpodczas realizowania do koca obowizkw swej wasnej kastyzoyli w ofierze swe ycie tak jak nakazuj tego wite pisma i wten sposb zdobyli krlestwo Indry. To oni toruj nam drogprowadzc do nieba. Zamiast myle dalej o swym krlestwie,chc sw bohatersk mierci spaci mj dug, ktry zacignem


12/99


u tych herosw, ktry powicili w mojej sprawie ycie. Caywiat by mnie potpi, gdybym teraz po spowodowaniu mierciswej wasnej starszyzny, braci i przyjaci myla dalej o

ratowaniu swego ycia. Jak przyjemno bd mia z wadaniakrlestwem ogooconym ze starszyzny, braci i przyjaci,zmuszony do bicia pokonw przed Pandawami? Ja ktry byemwadc caego wiata, nie mog zgodzi si na taki kompromis.Zamiast tego chc walczy dalej, aby moj bohatersk walk imierci na polu chway zdoby niebo.

Krlowie przysuchujcy si mowie Durjodhany powitali jwielkim aplauzem. Ich serca wypeniy si ponownie entuzjazmemi walecznym zapaem i przestali opakiwa sw przegran. Pozatroszczeniu si o swe bojowe zwierzta udali si na spoczynekmylc z radoci o jutrzejszej walce. W swym nie udali si nadczerwone wody Saraswati u stp gr Himawat, aby oczyci si wnich kpiel i ugasi swe pragnie. Po mierci Karny tylko tammogli odnale spokj. Podniesieni na duchu przez mowDurjodhany ponownie odnaleli sw wasn ja i bazujc na niej ina sobie nawzajem przygotowywali si na nadejcie porankapoddajc si zrzdzeniom losu.

3. Durjodhana mianuje alj naczelnym dowdc swej armii

Sandaja kontynuowa: O krlu, osiemnastego dnia o porankuwojownicy Kauraww z odnowion przez noc energi i chciwalki zgromadzili si wok Durjodhany oczekujc wyboru nowegonaczelnego dowdcy. Durjodhana zbliy si na swym rydwaniedo syna Drony, Awatthamana, ktry w czasie walki by jak sam

Niszczyciel. Narodzi si on na ziemi dziki ascezie swego ojca zmatki, ktra sama podobnie jak jej bliniaczy brat Krypa nie byadzieckiem narodzonym z ona kobiety. Drona otrzyma go w darzeod Najwyszego Boga iwy. Syn Drony cieszy si doskonaurod, by wyposaony we wszystkie dobrze wrce znaki ipozna wszystkie gazie wiedzy.

Durjodhana zbliywszy si do niego rzek: O synu naszegonauczyciela, dorad nam, kogo powinnimy obecnie mianowanaczelnym dowdc naszej armii.

Awatthaman rzek: O krlu, uczy swym naczelnymdowdc krla Madrasu, alj, gdy on przewysza wszystkichswym urodzeniem, piknem, saw i swymi osigniciami. Nigdynie schodzi ze cieki prawoci. Zgodzi si walczy po twejstronie przeciw Pandawom, cho ich druga matka, Madri, byajego siostr, aby odpaci ci w ten sposb za oddan mu przysug.


13/99


Jest on jak drugi bg wojny Skanda, ktrego Indra uczyni niegdynaczelnym dowdc swej armii bogw.

Zebrani krlowie akceptujc sowa Awatthamana otoczyli alj

yczc mu zwycistwa. Durjodhana zsiad ze swego rydwanu izbliywszy si do alji ze zoonymi domi rzek: O ty, ktryjeste oddany swym przyjacioom, nadszed wanie moment nadanie dowodu swej przyjani. Zosta naszym naczelnym dowdc ipoprowad nas do walki z Pandawami i ich przyjacimi. aljaodpowiedzia: O krlu, uczyni to, o co mnie prosisz i bd ci

suy a do ostatniego oddechu. Durjodhana rzek: O alja,ochraniaj nas wic tak jak Skanda ochrania armi bogw i zniszcznaszych wrogw tak jak Indra zniszczy danaww. alja rzek: Okrlu, nawet Kryszna razem z Ardun nie dorwnuj mi si swychramion. C wic dopiero mwi o pozostaych Pandawach? Gdysi rozgniewam potrafi walczy z caym wiatem zoonym zbogw, demonw i ludzi. Jako naczelny dowdca twej armiiuformuj twe szeregi w formacj nie do pokonania.

Po tych buczucznych sowach alji, Durjodhana namaci gona naczelnego dowdc polewajc go uwicon wod iwykonujc rytua zgodnie z liter Wed. Towarzyszyy temuradosne okrzyki onierzy i dwiki muzycznych instrumentw.Wojownicy, wrd ktrych byli liczni Madrakowie, wychwali

alj yczc mu zwycistwa.alja rzek: O Durjodhana, przysigam, e dzi albo wybij do

nogi wszystkich Pandaww, Pacalw i ich sprzymierzecw,albo sam zgin. Niech wszyscy zobacz, jak szybko wypuszczam zmego uku strzay i niech poznaj moj odwag, energi i potgmojej broni. Aby zrealizowa twe cele, w swej sile niszczenia

wroga przecign Bhiszm, Dron i Karn.Wojownicy Kauraww syszc te sowa alji uwolnili sicakowicie od smutku wywoanego mierci Karny i gotowi dowalki uznali ju Pandaww za pokonanych.

4. Kryszna przekonuje Judhiszthir, e musi zabi alj nie

zwaajc na czce ich pokrewiestwoSandaja kontynuowa: O krlu, Judhiszthira syszc radosne

okrzyki dochodzce z obozu Kauraww rzek do Kryszny: OKryszna, Kaurawowie namacili na swego naczelnego dowdcalj, ktry jest wielkim wojownikiem. Powiedz nam, cpowinnimy teraz uczyni?

Kryszna rzek: O Judhiszthira, alja cieszy si ogromn saw.Pozna wszystkie sposoby walki i synie z lekkoci swej rki. W


14/99


walce dorwnuje Bhiszmie, Dronie i Karnie i by moe nawet ichprzewysza. Trudno znale wojownika, ktry mgby go pokona.Nie potrafi go bowiem pokona ani potny Dhrisztadjumna, ani

ikhandin, ani Arduna, Bhima, czy Satjaki. alja jest wyposaonyw odwag lwa i bdzie niszczy tw armi jak Niszczyciel, ktryniszczy wszystkie ywe istoty na zakoczenie eonu. Poza tob nieistnieje nikt, kto byaby zdolny do zabicia go w walce. Zabij gowic, gdy po jego mierci twoje zwycistwo jest pewne i twojaarmia zdoa zabi wszystkich pozostaych onierzy Kauraww.

Uczy tak, jak mwi. Nie lituj si nad nim mylc o tym, e jesttwoim bliskim krewnym. Zabij go mylc o swym obowizkuwojownika. Po przekroczeniu przepastnego oceanu reprezentowa-nego przez Bhiszm, Dron i Karn nie uto razem ze swymisprzymierzecami w kauy o wielkoci ladu krowiego kopytareprezentowanej przez alj. Walczc z nim uyj caej swej energiiwojownika uzupenionej przez moce duchowe pynce z ascezy.

5. Nakula zabija synw Karny

Sandaja kontynuowa: O krlu, wraz ze wschodzcymsocem Kaurawowie zaczli przygotowywa si do wznowieniabitwy. Zdecydowani na mier zajmowali wyznaczone im w

utworzonej przez alj formacji wojennej miejsca. Na rozkaztwego syna tego dnia nikt nie powinien prowadzi samotnej walki,lecz wszyscy powinni walczy razem wspierajc si nawzajem.Ten kto zamie umow i ruszy do walki w pojedynk bez wsparciainnych lub porzuci innego wojownika nie udzielajc mu pomocy,popeni pi miertelnych grzechw.

Kaurawowie przystpili do walki z nadziej, e krl Madrasuzdoa zabi wszystkich Pandaww. Durjodhana bazujc na tejnadziei uzna, e ma w alji swego obroc. Tego osiemnastego iostatniego dnia wojny do walki ruszyo po stronie Kaurawwjedenacie tysicy rydwanw, dziesi tysicy siedemset soni,dwiecie tysicy konnicy i trzy miliony piechurw. Po stronie

Pandaww z kolei sze tysicy rydwanw, sze tysicy soni,dziesi tysicy konnicy i jeden milion piechurw.Dwie potne siy zderzyy si ze sob z wielkim hukiem.

Walka rozgorzaa od nowa i krew laa si jak woda.Nakula walczy z synem Karny, Czitrasen. Zalewali si

nawzajem potokami swych strza. Trudno byo dostrzec midzynimi jak rnic. Obaj charakteryzowali si wielk odwag idoskonale znali rzemioso wojenne. Obaj rwnie gorco pragnlimierci przeciwnika. W pewnym momencie Czitrasena sw celn


15/99


strza o szerokim ostrzu zniszczy uk Nakuli i trzema ostrzami zezotymi lotkami trafi Pandaw w sam rodek czoa. Nastpnymistrzaami zabi jego konie, obci proporzec na jego rydwanie i

zabi jego wonic. Nakula z trzema strzaami zdobicymi jegoczoo wyglda rwnie wspaniale jak gra z trzema wierzchokami.Uchwyci w donie miecz i tarcz, zeskoczy z rydwanu na ziemi ipobieg w kierunku wroga, ktry zalewa go nieprzerwanymstrumieniem strza. Ochraniajc si tarcz przed jego strzaamizbliy si na tyle do Czitraseny, e wskoczy na jego rydwan i

swym mieczem obci mu gow ozdobion diademem i zotymikolczykami.Dwaj inni synowie Karny, Suszena i Satjasena, widzc mier

swego brata i ponc dz zemsty ruszyli w kierunku Nakuli zszybkoci tygrysw atakujcych sonia zalewajc go potokamistrza. Nakula, ktry w midzyczasie wsiad do nowego rydwanu,odpowiedzia gradem swych ostrzy. Synowie Karny ponc gnie-wem rozbili rydwan Nakuli na drobne kawaki. Nakula wodpowiedzi zamia si dziko i swymi celnymi strzaami zabiogiery Satjaseny i zniszczy jego uk. W czasie gdy jego bratSuszena zalewa Nakul deszczem strza, Satjasena wsiad donowego rydwanu i uchwyci nowy uk. Suszena sw strza ostrjak brzytwa zniszczy uk Nakuli. Nakula uchwyci nowy uk i

ponc gniewem uderzy Suszen swymi picioma strzaami, aszst celn strza obci jego proporzec. Nastpnie w jednymmgnieniu oka zniszczy uk Satjaseny i zerwa z jego doniskrzane ochraniacze. Satjasena uchwyci nowych uk i zasypaNakul swymi ostrzami ze wszystkich stron. Pandawa zniszczy jejeszcze w powietrzu i trafi kadego z synw Karny par swych

ostrzy. Odpowiedzieli licznymi prostymi strzaami trafiajc nimiwonic Nakuli. Nastpnie Satjasena swymi strzaami zniszczyuk Nakuli. Nakula w odpowiedzi rzuci w jego kierunku wcznigron jak jadowita mija trafiajc prosto w serce Satjasenyrozupujc je na sto kawakw. Suszena widzc jak jego brat padamartwy na ziemi zasypa stojcego na ziemi Nakul gradem

swych ostrzy. Syn Nakuli, Sutasoma, widzc, e ycie jego ojcaznalazo si w niebezpieczestwie, podjecha do blisko i wcigngo na swj rydwan.

Nakula nie rezygnujc z walki uchwyci nowy uk i zalaSuszen potokiem swych strza. Syn Karny w odpowiedzi uderzygo trzema ostrzami, a Sutasom trafi w pier i ramiona dwu-dziestoma. Nakula w rewanu przykry swymi strzaami wszystkiepunkty przestrzeni i naoywszy na ciciw swego uku strza ogowicy w ksztacie pksiyca obci Suszenie gow. Przeraana


16/99


jego wyczynem armia Kauraww zacza ucieka. Jednakesyszc nawoywania alji do powrotu i biorc z niego przykadpowrcia ponownie na pole walki.

6. Sandaja wychwala heroizm alji i opowiada o jego walce zPandawami

Sandaja kontynuowa: O krlu, tego przeraliwego dnia losybitwy przechylay si raz na jedn raz na drug stron. Rze bya

straszliwa i straty po obu stronach byy ogromne. alja widzc, ejego armia sabnie, chcc oywi w niej jej bojowego ducha,pogna konie w kierunku Judhiszthiry. Towarzyszyy temu rneprzeraliwe znaki. Ziemia z gonym hukiem draa. Z niebasypay si meteory ostre jak lance i wyposaone w uchwyty.Jelenie, bawoy i ptaki omijay tw armi po lewej stronie. Wenus iMars pozostajc w koniunkcji z Merkurym byy widoczne natyach Pandaww i na froncie Kauraww. Z broni sypay sipomienie olepiajc wojownikw, a liczne wrony i sowy siadayna ich gowach i proporcach.

alja zdoawszy zgromadzi wok siebie rozproszone siyKauraww ruszy przeciw Pandawom zasypujc ich gradem strza.Swymi celnymi ostrzami uderzy Bhim, Nakul i Sahadew,

piciu synw Draupadi, Dhrisztadjumn, ikhandina i Satjaki.Ryczc jak burzowa chmura zalewa ich swymi ostrzami tak jakIndra zalewa ziemi monsunowym deszczem. Jego strzay byy jaksypice si z nieba pioruny. Od ich uderze padali martwi naziemi wojownicy na rydwanach, konnica, sonie i piechurzy.Swymi strzaami zabi tysice Somakw. Masakrowana przez

niego armia Pandaww skupiaa si wok Judhiszthiry szukajc uniego obrony. alja nie zaprzestajc miadenia ich swymiostrzami przykry paszczem swych strza rwnie Judhiszthir.Judhiszthira w odpowiedzi wyjecha mu naprzeciw zatrzymujc gogradem ostrzy. alja w rewanu naoy na ciciw swego ukustrza gron jak trucizna wa, ktra po uderzeniu Judhiszthiry

zakopaa si w ziemi. Widzc to Bhima uderzy alj swymisiedmioma strzaami, Sahadewa picioma, Nakula dziesicioma, apiciu synw Draupadi zalao go potokami strza. Na pomoc aljiruszyli Kritawarman, Krypa, Awatthaman, akuni i jego synUluka. Kritawarman stawi zacieky opr atakujcym aljwojownikom, ktrzy zdawali si by samym ucielenieniemgniewu. Krypa uderzy wieloma strzaami Dhrisztadjumn, akunizaatakowa piciu synw Draupadi, a Awatthaman Nakul iSahadew. Kritawarman walczc z Bhim zabi jego kare konie.


17/99


Bhima zeskoczy ze swego rydwanu i zacz masakrowaonierzy Kauraww sw maczug. Zabi w rewanu konieKritawarmana zmuszajc go do ucieczki. alja z kolei zabi konie

Sahadewy, setki Somakw i zasypa Judhiszthir gradem swychstrza. Awatthaman walczc z picioma synami Draupadi trafikadego z nich dziesicioma ostrzami.

W pewnym momencie poncy gniewem Bhima wyrzuci swmaczug w kierunku alji zabijajc jego konie. alja w rewanurzuci w kierunku Bhimy lanc, ktra przebia jego zbroj

zanurzajc si w jego ciele. Bhima wyrwa j bez lku iwyrzuciwszy j z powrotem w kierunku alji przebi ni serce jegowonicy. alja zeskoczy ze swego rydwanu z maczug w donipeen ukrytego podziwu dla wyczynu Bhimy. Z podobnympodziwem powitali wyczyn Bhimy jego bracia.

alja i Bhima ze swymi maczugami w doniach ruszyli przeciwsobie z gonym rykiem zwodzc przeciwnika swym kolistymbiegiem i podskakiwaniem w gr. Widok ten powitano po obustronach gonym aplauzem i dwikiem tysicy bbnw i konch.Trudno byo dostrzec midzy nimi jak rnic w sposobie, wjakim si do siebie zbliali i w trzymaniu maczugi. Maczuga aljiwybijana zotem zdawaa si pon jak ogie. Podobnie maczugaw doniach Bhimy wygldaa jak byskawica. Gdy starli si z sob,

z ich zderzajcych si maczug sypay si iskry. Wkrtce odwzajemnych uderze ich ciaa zalay si krwi i wygldali jak dwazakwitajce na czerwono drzewa Kinsuka. W kocu obaj zkoczynami poranionymi od uderze przeciwnika rwnoczenieupadli bez zmysw na ziemi jak dwa maszty wznoszone przyokazji festiwalu Indry. Widzc to bramin Krypa zbliy si do alji,

wcign go na swj rydwan i wywiz poza zasig strza wroga.Rwnie Bhima w jednym mgnieniu oka podnis si z ziemi izataczajc si jak pijany wymachiwa swoj wzniesion maczugwyzywajc alj do dalszej walki.

Walka oddziaw Pandaww z oddziaami Kauraww nieustawaa. Durjodhana rzucajc z ogromn si sw lanc zabi

Cekitan. Pandawowie w rewanu zalali go potokami swych strza.Wiatr podnosi z ziemi chmury kurzu przykrywajc walczcych.Wkrtce jednak rozpyway si one w potokach krwi. Kaurawowiei Pandawowie walczyli dalej czerpic przyjemno z zadawanychciosw i chcc w ten sposb spaci swj dug swym przyjacioom,panom lub sprzymierzecom i sw walk i odwag zdoby niebo.

Tymczasem alja zbliy si do Judhiszthiry chcc go zabi iuderzy go swymi licznymi ostrymi strzaami. Judhiszthira, ktryrwnie silnie pragn zabi alj uderzy go swymi czternastoma


18/99


strzaami mierzc w yciowe punkty na jego ciele. Doprowadzonytym do wciekoci alja zasypa go gradem swych ostrzy.Judhiszthira odpowiedzia rwnie gstym gradem strza zabijajc

dwch wojownikw ochraniajcych k rydwanu alji. alja wrewanu potokami strza zabi dwudziestu piciu wojownikwCzediw, uderzy Satjaki dwudziestoma picioma strzaami,Bhim siedmioma, a synw swej siostry Madri, Nakul iSahadew, setk. Judhiszthira w rewanu zasypa go strzaamigronymi jak jad wa i sw strza o szerokim ostrzu obci

proporzec na jego rydwanie. Rozgniewany tym alja zasypaJudhiszthir i wspierajcych go wojownikw gradem swych ostrzypowodujc, e Judhiszthira z piersi pokryt jego strzaami stracina chwil zmysy i ca sw odwag.

Satjaki, Bhima i dwch synw Madri widzc t sabo, ktraowadna Krla Prawa, zalali alj potokami sstrza. Sidhowie iasceci obserwujcy pole bitewne z nieboskonu powitali ten atakaplauzem. Bhima uderzy alj, ktry zgodnie ze swym imieniemby jak niezniszczalna strzaa, najpierw jedn, a nastpniesiedmioma strzaami. Satjaki ryczc jak lew trafi go setk swychostrzy, Nakula uderzy go picioma, a Sahadewa siedmioma.Heroiczny alja w rewanu uderzy kadego z nich wielomastrzaami i jedn celn strza zerwa ciciw z uku Sahadewy.

Sahadewa szybko uchwyci nowy uk i uderzy krla Madrasu ijego wonic seri swych celnych strza. Bhima uderzy aljszedziesicioma strzaami, Satjaki siedmioma, a Judhiszthira,ktry w midzyczasie odzyska sw odwag, uderzy goszedziesicioma ostrzami. Cho krew spywaa z ciaa alji naziemi, nie zaprzestawa walki i w rewanu uderzy kadego z nich

picioma strzaami i jedn strza o szerokim ostrzu zniszczy ukJudhiszthiry. Judhiszthira uchwyci szybko nowy uk i zala go,jego wonic i jego rydwan potokami strza. alja ponc gniewemuderzy go w rewanu dziesicioma strzaami. Widzc to Satjakizasypa alj gradem ostrzy. alja w rewanu zniszczy uk Satjakii uderzy kadego z walczcych z nim Pandaww trzema strzaami.

Rozgniewany Satjaki rzuci w jego kierunku sw lanc ozdobionlicznymi klejnotami. W tym samym czasie Bhima wysa w jegokierunku swe strzay, Nakula wyrzuci sw wczni, Sahadewasw maczug, a Krl Prawa swj niebiaski pocisk Sataghni. aljazniszczy je wszystkie swymi strzaami. Satjaki nie mogc tegoznie uchwyci nowy uk i przeszy alj dwiema strzaami, ajego wonic trzema. alja w rewanu uderzy kadego z nichdziesicioma ostrzami.


19/99


Durjodhana widzc, e Pandawowie zaamuj si pod naporem

strza alji, uzna ich ju za pokonanych. Jednake Bhima niedajc za wygran i gotowy, aby walczy do ostatniego oddechu,

zala alj nowym potokiem strza. Podobnie uczynili Satjaki jak iNakula i Sahadewa. Judhiszthira sw ostr strza zabi kolejnegoobroc k rydwanu alji. alja w rewanu przykry Pandawwchmur swych strza. Widzc odwag i heroizm alji Judhiszthirapomyla z niepokojem: Jake ja zdoam go zabi, aby niezadawa kamu sowom Kryszny? Prdzej on swymi strzaami

wybije do nogi ca moj armi!Pandawowie atakowali alj ze wszystkich stron. Krl Madrasurozprasza ich strzay jak potny wiatr rozprasza burzowe chmury.Nieprzerwany strumie jego strza przykry niebo jak chmuraszaraczy. Trudno byo znale na nieboskonie choby jeden calnie pokryty jego strzaami. Bogowie i gandharwowie patrzyli najego walk z aprobat i zachwytem. Przykry Judhiszthir i jegoarmi paszczem swych strza ryczc jak lew. Pandawowiejednake, cho trudno im byo go pokona, walczyli dalej nieprbujc ucieka.

W tym samym czasie Arduna walczy z synem Drony,Awatthamanem, i wspierajcymi go oddziaami Trigartw, ktrzyzalewali go potokami swych ostrzy. Kaurawowie widzc rydwan

Arduny z Kryszn pokryty paszczem ich strza krzyczeli zradoci. Faktycznie nigdy dotychczas nie udao im si tegodokona. Arduna odpowiedzia gradem strza konsumujc nimiatakujce go oddziay. Zniszczy dwa tysice rydwanw wroga.Awatthaman zbliy si do niego zalewajc go swymi ostrzami.Ranili si nawzajem, lecz dugo aden z nich nie mg osign

przewagi. Uwalniane ciciwy ich ukw i zderzajce si strzaywydaway przeraliwy dwik. Awatthaman uderzy Ardundwunastoma strzaami o potnej sile, a Kryszn dziesicioma.Arduna napi ponownie swj uk i celnymi strzaami pozbawigo koni i wonicy, a jego samego uderzy trzema strzaami.Awatthaman w rewanu wyrzuci w kierunku Arduny swj mot

wojenny wygldajcy rwnie gronie jak wybijana kolcamimaczuga, lecz Arduna rozbi go jeszcze w powietrzu na siedemkawakw. Awatthaman uchwyci wwczas maczug wybijanelaznymi kolcami i wyrzuci j w kierunku Arduny, lecz onzniszczy j jeszcze w powietrzu swymi picioma strzaami.Maczuga upada na ziemi zabijajc wielu wrogw. WyczynArduny nie wzbudzi jednak w sercu syna Drony lku. Widzczbliajcego si do nich ksicia Pacalw, Surath, zala gopotokami swych strza. Marszczc gniewnie brwi swym ostrzem


20/99


przeraliwym jak narzdzie samej mierci uderzy go prosto wserce. Jego strzaa po przeszyciu ciaa wroga przebia si przezca ziemi jak piorun wyrzucany przez Indr. Po mierci swego

wroga syn Drony wsiad do jego w peni wyposaonego w brorydwanu i wspierany przez Samsaptakw kontynuowa walk zwalczcym samotnie Ardun.

7. Krl Prawa pamitajc o sowach Kryszny zadajebezbronnemu alji ostatni cios

Sandaja kontynuowa: O krlu, soce osigno ju poudniei rze po obu stronach bya straszliwa. Judhiszthira widzc jakalja masakruje jego oddziay, popad w straszliwy gniew. Zwoawszystkich swych braci razem z Kryszn i rzek: O bracia, kadyz was realizuje w tej bitwie rol dla siebie wyznaczon. Nadszedczas, abym ja sam zrealizowa to, co zostao wyznaczone dla mnie.Jeszcze dzi zabij alj. Posuszny obowizkowi wojownikapodejm walk na mier i ycie z tym wielkim herosem i albo on,albo ja zgin. Niech dwaj synowie Madri stoj na stray kmojego rydwanu. Niech wyposa mj rydwan w odpowiednibro w iloci potrzebnej do pokonania alji. Niech Satjakiochrania dodatkowo prawe koo mego rydwanu, a Dhrisztadjumna

lewe. Niech Arduna broni moich tyw, a Bhima stoi na strayprzedniej. Przewysz alj moj si i pozbawi go ycia.

Walki na polu bitewnym nie ustaway. Judhiszthira pouczynieniu swej przysigi ruszy ponownie w kierunku krlaMadrasu, a towarzyszcy mu Pacalowie, Somakowie i Matsjowiedli w swe konchy, bili w bbny i ryczeli jak lwy. Durjodhana i

alja przywitali ten nowy atak Pandaww nieporuszeni jak gryUdaja i Asta. alja szczycc si swoj odwag zala oddziayPandaww potokiem swych strza. Durjodhana rwnie wypuszczaze swego uku rnego rodzaju strzay popisujc si swymiumiejtnociami, ktre zdoby w szkole Drony. W jego technicewalki nikt nie potrafi dostrzec najmniejszej saboci.

Durjodhana sw prost strza obci ozdobiony zotem ilicznymi dzwoneczkami proporzec na rydwanie Bhimy. Swnastpn strza zniszczy uk Bhimy potny jak trba sonia.Bhima w rewanu uderzy go w pier sw wczni. Durjodhanazachwia si od siy tego uderzenia i tracc zmysy opad na tarasswego rydwanu. W tym samym czasie Bhima sw ostr strzauci gow jego wonicy. Rozszalae konie pozbawione kierujcejdoni wonicy pocigny za sob rydwan Durjodhany pdzc wrnych kierunkach. onierze Kauraww powitali ten widok


21/99


okrzykami przeraenia. Awatthaman i bramin Krypa ruszyli zarydwanem Durjodhany pragnc uratowa swego krla. Ardunawidzc chaos i przeraenie w armii Kauraww zasypa ich gradem

swych strza zabijajc wielu. Judhiszthira z kolei poganiajc swekonie w kolorze koci soniowej pdzi w kierunku krla Madrasu.Cho syn ze swej agodnoci i wspczucia, przygotowujc sido walki z alj przybra form ognist i niezwykle gron. Drcz gniewu i rzucajc wok grone spojrzenia torowa sobie drogw kierunku alji swymi strzaami. Od jego ostrzy podao tysice

wojownikw wroga. Zabija kadego, kto prbowa go zatrzymastajc mu na drodze. Bez niczyjej pomocy niszczy rydwany wrogai ucina ich gowy. Rozgania wroga tak jak huraganowy wiatrrozgania chmury. By jak sam Rudra niszczcy wszystkie yweistoty na koniec eonu. Zbliywszy si do alji zawoa: O alja,poczekaj, zaraz ci zabij.

Cho pole bitewne wok Judhiszthiry pustoszao i wszystkieywe istoty rzuciy si na jego widok z przeraeniem do ucieczki,alja bez lku wyruszy mu naprzeciw. Stojc naprzeciw siebie iponc gniewem zadli w swe konchy. Zaraz potem alja zalaJudhiszthir deszczem swych ostrzy. Judhiszthira odpowiedziapotokami swych strza. Pokryci krwi ze swych ran wygldali jakzakwitajce drzewo Sahmali i Kinsuka. Obaj peni splendoru i nie

do pokonania ryczeli jak lwy. Obserwujcy ich po obu stronachonierze nie potrafili zgadn, ktry z nich wygra.

Judhiszthira majc swych wrogw po swej prawej stroniezasypa alj gradem ostrzy. alja odpowiedzia setk strza inastpnie jedn, niezwykle ostr strza zama uk Krla Prawa.Judhiszthira szybko uchwyci nowy uk i zasypa alj trzema

setkami swych strza niszczc jego uk. Nastpnymi prostymiostrzami zabi jego konie, wonic i obci proporzec na jegorydwanie. Przeraona tym widokiem armia Kauraww rzucia sido ucieczki. Syn Drony, Awatthaman, ruszy alji na ratunek izbliywszy si do niego wcign go na swj rydwan. Towarzyszyim dziki ryk Judhiszthiry.

alja szybko przesiad si do nowego rydwanu i ryczc jak lewponownie zbliy si do Judhiszthiry i zala go i ochraniajce gooddziay potokami swych strza. Uderzy Satjaki dziesiciomastrzaami, Bhim trzema, a Sahadew i Judhiszthir trafi wieloma.Jego strzay powalay na ziemi sonie, konie i ich jedcw,niszczyy rydwany, obcinay gowy i donie trzymajce bro.Ziemia pokryta trupami wojownikw wygldaa jak pole ofiarneprzykryte traw kua. Pandawowie, Pacalowie i Somakowiekipic gniewem otoczyli alj ze wszystkich stron zalewajc go


22/99


potokami swych strza. Kaurawowie na rozkaz Durjodhany ruszylikrlowi Madrasu na pomoc.

Krl Prawa ochraniany przez swych braci i Kryszn uderzy

alj strzaami o wielkiej mocy w sam rodek piersi. alja wrewanu uderzy go siedmioma strzaami. Judhiszthira w odpowie-dzi uderzy alj dziewicioma ostrzami. Zalewali si deszczemstrza ranic si nawzajem. Dwik uwalnianej ciciwy i uderzeniaich palcw przypomina grzmot towarzyszcy piorunowi Indry.Dumni ze swej walecznoci ranili si nawzajem swymi strzaami

jak walczce ze sob sonie rani si kami. Gdy alja uderzyJudhiszthir w pier sw strza o splendorze soca, cikozraniony Judhiszthira odpowiedzia ranic go sw ostr strza.alja szybko ochon od siy jej uderzenia i uderzy Judhiszthirsetk swych ostrzy. Judhiszthira nie zastanawiajc si nawet przezmoment uderzy swymi szecioma ostrzami w zot zbroj alji.alja w rewanu zniszczy jego uk. Judhiszthira uchwyci szybkonowy uk i uderzy go z wszystkich stron licznymi strzaami takjak Indra demona Namuczi. alja w rewanu swymi dziewiciomaostrzami zdar z Judhiszthiry i Bhimy ochraniajce ich ciaa zotezbroje i zrani ich w ramiona.

W tym samym czasie Krypa sw celn strza zabi wonicJudhiszthiry, a alja w nastpnym mgnieniu oka zabi jego cztery

ogiery i w stanie bitewnej euforii zacz zabija ochraniajcychJudhiszthir onierzy. Bhima widzc Krla Prawa bez wonicy ikoni sw celn strza zniszczy uk krla Madrasu i przeszy gobolenie dwiema strzaami. Kolejnymi ostrzami obci gow jegowonicy i zabi jego cztery konie. Nie zaprzestajc walki dalejzasypywa go gradem swych strza. Swymi strzaami zasypa go

rwnie syn Madri, Sahadewa. Bhima widzc, e ich atak wprawialj w osupienie, swymi celnymi strzaami zdar z niego jegozbroj.

Krl Madrasu odzyskawszy zmysy uchwyci w donie miecz itarcz i zeskoczy ze swego rydwanu na ziemi. Po zniszczeniuswym mieczem rydwanu Nakuli ruszy w kierunku Judhiszthiry.

Widzc to Dhrisztadjumna, ikhandin i piciu synw Draupadiprzecili mu drog. Bhima z gonym rykiem swymi dziesiciomastrzaami zniszczy jego tarcz. Inn strza zniszczy jego miecza po rkoje. Na widok jego wyczynu wojownicy Pandawwzaczli krzycze z radoci, bi w bbny i d w swe konchy,podczas gdy ciaa wojownikw Kauraww pokryy si potem, aich serca przestay na chwil bi z alu i przeraenia.

Krl Madrasu, alja, atakowany przez wszystkich wojownikwPandaww z Bhim na czele, cho pozbawiony broni bieg dalej w


23/99


kierunku Krla Prawa jak lew cigajcy jelenia. Judhiszthira,rwnie pozbawiony swego rydwanu, koni i wonicy, pon jakogie ofiarny od swego gniewu. Przypominajc sobie sowa

Kryszny, e zabicie alji jest jego zadaniem, nastawi swe serce najego mier. Uchwyci w do przeraliw wczni o rkojeciozdobionej zotem i klejnotami i z sercem wypenionym gniewemspojrza szeroko otwartymi oczami na krla Madrasu. I gdyspojrzenie tego krla o czystej duszy i wolnego od grzechu niespalio alji na popi, wyrzuci j w jego kierunku.

Wyrzucona przez niego z wielk si wcznia iskrzya siprzecinajc powietrze i wygldaa jak wielki meteoryt spadajcy znieba na koniec eonu. Wcznia ta, ktrej bracia Pandawowie oddawana oddawali cze, bya jak Kala-ratri (mier-Noc)uzbrojona w swe miertelne sida, lub jak mamka przeraliwegoaspektu Jamy, na ktr tak jak na kltw Brahmy nie byo przeciw-siy. Wcznia ta lecc pona jak ogie Samwataka i bya rwniepotna jak rytua wykonany zgodnie z zaleceniamiAtharwywedyAngirasa. Stworzona przez boskiego rzemielnika Twastara nauytek iwy konsumowaa oddech i ciao wroga. Bya zdolna dozniszczenia caej ziemi i nieba jak i wszystkich zbiornikwwodnych i wszystkich ywych istot. Boski rzemielnik Twastarwyku j osobicie z wielk starannoci po zrealizowaniu swych

lubw. Niezawodnie miertelna bya zabjcza dla wszystkichwrogw Brahmy.

Krl Prawa wyrzuci j z wielk koncentracj wypowiadajcodpowiednie mantry, aby przyniosa mier krlowi Madrasu, alji.Wyrzuci j wypowiadajc te same sowa, ktre wypowiedziaRudra, gdy w odlegych czasach wyrzuca j, aby zabi asur

Andhak. Wyrzuci j z ca si swego piknego ramienia takjakby taczc z gniewu. alja na jej widok gono krzyczcwyruszy jej naprzeciw prbujc j zapa bdc jak ogie ofiarny,ktry wznosi si, aby uchwyci wlewany we oczyszczony tuszcz.Przeraliwa wcznia uderzya go we wszystkie jego yciowepunkty i przebiwszy jego szerok pier przeszya z atwoci

ziemi, jakby bya wod, zabierajc ze sob ycie krla Madrasu.Krew rzucia si wartkim strumieniem z jego rany, nosa i oczu iwyglda jak gigantycznych rozmiarw gra Krauncza przebitastrza przez boga wojny Skand. Pozbawiony swej zbroi, silny jakso samego Indry, rozpocierajc ramiona upad na ziemi ztwarz zwrcon w kierunku Krla Prawa. Gdy upada ziemialekko uniosa si, aby przyj na swe ono ciar tego wielkiegoherosa bdc jak ona, ktra unosi si na przyjcie swego ma.Waleczny alja cieszc si ziemi jak on w cigu swego


24/99


25/99


Opowie 99Chaos i rze po mierci alji

1. Pandawowie zabijaj wszystkich Madrakw, ktrzy wbrew zakazowiDurjodhany ruszyli do ataku szukajc zemsty; 2. Bhima zabija dwadziecia jedentysicy onierzy Kauraww; 3. Satjaki zabija krla barbarzycw Salw; 4. akuninie zaprzestaje walki liczc cigle na zwycistwo; 5. W chaosie walk Awatthaman,Kritawarman i Krypa trac z oczu Durjodhan i niepokoj si o jego los; 6. Bhimazabija wszystkich pozostaych synw Dhritarasztry za wyjtkiem Durjodhany;7. Sahadewa zabija akuniego.

Arduna rzek do wonicy swego rydwanu:O Kryszna,poprowad konie w kierunku tego morza wroga. Swymi ostrzamizakocz dzisiaj t wojn. Liczne armie pene herosw, ktreosiemnacie dni temu rozpoczy walk, ulegy ju prawie cakowiciewyniszczeniu. ... I wszystko to z powodu zawici i szalestwa synw

krla Dhritarasztry!Kt wrd szlachetnie urodzonych, oprczDurjodhany, byby zdolny do rozpalenia tak wielkiej nienawici?Nikt rozumny, kto zdoby wiedz, potrafi rozrni dobro od za ioceni, e jego przeciwnik przewysza go swymi zasugami, si iodwag, nie podjby si prowadzenia takiej wojny! ...Nie mawtpliwoci, e Durjodhana narodzi si na ziemi w celu

zniszczenia swego rodu.(Mahbharta, Salya Parva, Section XXIV)

1. Pandawowie zabijaj wszystkich Madrakw, ktrzy wbrewzakazowi Durjodhany ruszyli do ataku szukajc zemsty

Na prob niewidomego krla Hastinapury, Dhritarasztry,Sandaja kontynuowa swoje sprawozdanie z osiemnastego iostatniego dnia wielkiej bitwy Kauraww z Pandawami na polachKurukszetry. Rzek: O krlu, Judhiszthira po zabiciu alji wsiaddo nowego rydwanu i uchwyciwszy nowy uk zacz zabija oszo-omionego mierci swego naczelnego dowdcy wroga grasujcwrd nich jak ptak Garuda wrd ww. onierze twoich synwprzykryci paszczem jego strza stracili orientacj i zaczli strzelado siebie nawzajem pozbawiajc si broni i yciowego oddechu.Modszy brat alji szukajc zemsty ruszy przeciw Judhiszthirze iuderzy go swymi licznymi ostrzami. Krl Prawa w rewanu trafigo swymi szecioma strzaami. Nastpnie kolejn par strza obciproporzec na jego rydwanie i zniszczy jego uk i trzeci strza o

szerokim ostrzu, szybk jak byskawica, obci mu gow, ktraozdobiona diademem i zotymi kolczykami upada na ziemi zwysokoci jego rydwanu jak mieszkaniec nieba po wyczerpaniu


26/99


swych zasug. Przeraone tym widokiem oddziay Kaurawwrzuciy si do ucieczki, podczas gdy Satjaki ciga ich swymistrzaami.

mier alji zjednoczya Pandaww, ktrzy z sercamiwypenionymi radoci skupili si wok Judhiszthiry dmc w swekonchy i wychwalajc go tak jak w dawnych czasach bogowiewychwalili Indr po zabiciu Wrtry. Kaurawowie z kolei po mierciswego czwartego naczelnego dowdcy pogryli si w chaosie.Mimo zakazu Durjodhany, ktry podj prb zjednoczenia swych

rozproszonych si, tysic siedemset Madrakw zaczo przedzierasi przez szeregi Pandaww w kierunku Judhiszthiry szukajczemsty. Pandawowie zasypali ich gradem swych ostrzy.

akuni rzek do Durjodhany: O krlu, dlaczego stoimy tutajbezczynnie, zamiast ruszy na pomoc masakrowanym przezPandaww Madrakom? To nie jest w porzdku. Umawialimy siprzecie, e bdziemy walczy z wrogiem wszyscy razem.Dlaczego wic spokojnie patrzysz na masakr swych onierzy,zamiast udzieli im wsparcia?

Durjodhana rzek z gniewem: O akuni, Madrakowie nieposuchali moich rozkazw i ruszyli do ataku bez mojej zgody!

akuni rzek: O krlu, powstrzymaj swj gniew, gdy odwaniwojownicy rozgrzani walk ignoruj rozkazy swych przywdcw.

Nie powinnimy sta tu bezczynnie. Zjednoczmy si i ruszmy imna pomoc. Powinnimy ochrania si nawzajem.

Durjodhana pod wypywem sw akuniego ruszy na pomocMadrakom, jednake zanim zdoa do nich dotrze, Pandawowieuformowani w formacjMadhjamawszystkich ich zabili.

Po stronie Kauraww zaczy ukazywa si rne zowieszcze

znaki i pole bitewne wygldao straszliwie. Wszdzie byo widaunoszce si w gr bezgowe ksztaty, a z dysku sonecznegosypay si meteory. Ziemi pokryway poamane rydwany, trupykoni i jedcw. Tu i wdzie pozostae przy yciu konie cigny zasob poamane rydwany bez k i martwych wojownikw z trudemporuszajc si wrd trupw. Na widok tego pogromu armia

Durjodhany zasypywana potokami strza rzucia si do ucieczki.2. Bhima zabija dwadziecia jeden tysicy onierzy Kauraww

Sandaja kontynuowa: O krlu, po mierci alji Kaurawowiebyli jak rozbitkowie na penym morzu. Poranieni od strza wroga ipokonani przez lk byli jak byki bez rogw lub sonie bez kw.

Cho byo dopiero poudnie, uciekali w popochu. Ich odwaga iwaleczno cakowicie ich opucia. Jak po mierci swychpoprzednich dowdcw raz jeszcze ulegli smutkowi i aobie.


27/99


Zagubieni, pozbawieni kierunku stali si atwym celem dla strzawroga. Uciekali ciko dyszc, podczas gdy Pandawowie iPacalowie cigali ich swymi ostrzami bijc w bbny i dmc w

konchy. Woali: O wojownicy, dzi Krl Prawa zniszczy swegowroga, a Durjodhana straci swe krlestwo i cay swj splendor.Dzi grzeszny krl Dhritarasztra o podym sercu pogry si wrozpaczy. Niech potpi samego siebie, niech przypomni sobiesowa mdrego Widury! Niech dowiadczy takiego samegosmutku, co Pandawowie! Niech pozna wielko Kryszny, potg

krla Judhiszthiry, Arduny, Bhimy, Nakuli i Sahadewy! Ci ktrzymaj po swej stronie tak wielkich wojownikw jak Satjaki,Dhrisztadjumna, czy ikhandin, i ktrzy maj Kryszn za swegoobroc, musz zwyciy. Zwycistwo musi by po stronieprawoci. Tylko Krl Prawa razem z Kryszn bdcym obrocprawoci mg pokona w walce Bhiszm, Dron, Karn, alj iinnych wielkich krlw, ktrzy byli nie do pokonania. Mwictak midzy sob, z uradowanymi sercami cigali uciekajcych iprzeraonych Kauraww.

Durjodhana widzc sw armi w odwrocie rzek do swegowonicy: O Suta, zawie mnie na tyy mojej armii, abym mgstamtd stawi opr Pandawom. Moja armia ucieka cigana przezwroga, prowad wic moje konie powoli i uwanie. Gdy zobacz,

jak witam Pandaww swymi strzaami, uwolni si od lku ipowrc do walki. Wonica Durjodhany syszc jego sowapodyktowane odwag i poczuciem honoru poprowadzi jego konietak jak sobie yczy.

Dwadziecia jeden tysicy wojownikw Kauraww, ktrzypotracili w walce swe rydwany i wierzchowce cigle walczyo

pragnc zdoby niebo i saw. Urodzeni w rnych krajach ipochodzcy z rnych miast pozostali na polu bitewnym wierniswemu obowizkowi. Otoczyli Bhim ze wszystkich stron zdzikim wrzaskiem zarzucajc go rnego rodzaju broni i blokujcdrog kademu, kto chcia udzieli mu pomocy. Bhima sta naswym rydwanie nieporuszony jak gra Mainaka. W kocu

doprowadzony do wciekoci ich atakiem uchwyci w donie swmaczug wybijan zotem i zeskoczy na ziemi. Masakrujc ichbezlitonie sw maczug wszystkich ich zabi i leeli teraz naziemi skpani we krwi, z szyjami ozdobionymi girlandami i zezotymi kolczykami w uszach.

W tym samym czasie oddziay Pandaww pod dowdztwemJudhiszthiry walczyy z Durjodhan, ktry sam jeden stawia imzacity opr i cho byli w wikszoci nie zdoay go pokona.Durjodhana po zmuszeniu ich do odwrotu prbowa ponownie


28/99


skoni sw armi do walki woajc: O wojownicy, nie uciekajcie,walczcie. Nie widz bowiem na caej ziemi takiego miejsca, gdziemoglibycie si schowa przed Pandawami, podczas gdy

zjednoczeni wszyscy razem, moemy ich jeszcze pokona. Jakimczyzna nazywajcy siebie wojownikiem zechciaby oddaycie bez walki? Walka jest dla wojownika waciw drogprowadzc do szczcia, gdy albo przynosi mu zwycistwo, alboprowadzi go wprost do nieba.

Pod wpywem sw Durjodhany pozostajcy cigle przy yciu

krlowie ruszyli ponownie przeciw Pandawom i walka rozgorzaaod nowa.

3. Satjaki zabija krla barbarzycw Salw

Sandaja kontynuowa: O krlu, na czoo armii Kaurawwwysun si krl barbarzycw (nie-ariw) Salwa jadc na swym

gigantycznym soniu wielkim jak so Indry, Airawata, zdolnymdo stratowania oddziaw wroga. So ten, wytrenowany do walkiprzez doskonaego trenera i wyposaony we wszelkiego rodzajubro, by wysokiego rodu i Salwa zawsze oddawa mu cze. Jadcna nim wyglda rwnie wspaniale jak poranne soce pod konieclata. Pdzc w kierunku Pandaww zasypywa ich gradem swych

ostrzy wysyajc wielu z nich do krlestwa boga mierci Jamy.onierze Pandaww tratowani przez to ogromne zwierz rzucilisi do ucieczki, podczas gdy Kaurawowie ucieszeni tym widokiemdli w swe konchy wychwalajc krla Salw i jego sonia.

Dhrisztadjumna nie mogc znie tej radoci wroga z wielkszybkoci ruszy Salwie naprzeciw tak jak asura Dambha ruszyniegdy przeciw Indrze jadcym na swym soniu. Uderzy soniatrzema strzaami o energii ognia i kolejnymi picioma ostrzamitrafi go w paty czoowe. Zraniony so zawrci i zacz ucieka,lecz Salwa zatrzyma rozwcieczone zwierz i uderzajc je swymhakiem zmusi je do powrotu. Dhrisztadjumna uchwyciwszy wdo sw maczug zeskoczy z rydwanu na ziemi w momencie,gdy gigantyczne zwierz uchwycio rydwan w sw trb i rzucio

nim o ziemi rozbijajc go na drobne kawaki i zabijajc konie iwonic. Bhima, ikhandin i Satjaki ruszyli do ataku na tprzeraliw besti zatrzymujc j swymi ostrzami. Salwa wrewanu zasypa ich swymi strzaami ostrymi jak promienie soce.Pacalowie, rindajowie i Matsjowie gono krzyczc otoczylisonia i jego jedca ze wszystkich stron. Dhrisztadjumna ze sw

maczug w doni zbliy si do sonia i jednym uderzeniemrozupa jego paty czoowe. So zarycza wymiotujc krwi iupad na ziemi powodujc jej drenie. W czasie, gdy upada na


29/99


ziemi przy akompaniamencie radosnych okrzykw Pandaww,Satjaki sw strza o szerokim ostrzu uci gow Salwie. Upadana ziemi obok jego sonia, ktry wyglda jak wierzchoek gry

obcity przez piorun Indry.onierze Kauraww przeraeni mierci Salwy ponownierzucili si do ucieczki. Szybko jednak powrcili na pole bitewnebiorc przykad z Kritawarmana, ktry nie dajc za wygranprbowa zatrzyma napr wroga swymi strzaami. Bitwarozgorzaa od nowa. Do walki z Kritawarmanem ruszy Satjaki i ci

dwaj wielcy ucznicy pochodzcy z rodu Wrisznich starli si zesob jak dwa potne sonie. Uderzali si nawzajem rnegorodzaju strzaami budzc aplauz wrd obserwujcych ich walkwojownikw. Kritawarman czterema ostrymi strzaami zabiogiery Satjaki, ktry rozgniewany tym jak uderzony lanc souderzy go swymi omioma strzaami. Kritawarman w rewanutrafi go trzema ostrzami i nastpnie zniszczy jego uk. Satjakiuchwyci nowy uk i swymi celnymi strzaami zrani Kritawarmana,zabi jego konie i wonic i obci proporzec na jego rydwanie.Kritawarman kipic gniewem uchwyci sw lanc i wyrzuci j wkierunku Satjaki pragnc go zabi, jednake Satjaki zniszczy jjeszcze w powietrzu i swymi szybkimi dziesicioma strzaamizrani osupiaego od jego wyczynu Kritawarmana w pier. Krypa

bojc si o ycie Kritawarmana szybko si do niego zbliy,wcign go na swj rydwan i wywiz poza zasig miertelnychstrza Satjaki.

onierze Kauraww przeraeni heroicznym wyczynem Satjaki,ktry zalewa ich swymi strzaami, zaczli ucieka pozostawiajcna polu walki samotnego Durjodhan, ktry nieustraszony ruszy

sam jeden do walki z oddziaami Pandaww. Kipic gniewemuderzy swymi ostrzami Dhrisztadjumn i ikhandina, Pandaww isynw Draupadi. Sta na polu bitewnym jak uwicony mantramiogie ofiarny na swym otarzu ofiarnym. By jak sam Niszczyciel inikt nie mia si do niego zbliy. Walczc z odwag wynik zdesperacji wyglda jak sam Rudra. Ca ziemi przykry tysicami

strza, ktre pokryway wszystkich jak kurz i w armii Pandawwnie byo nikogo, kto nie zostaby zraniony jego strza. Caa ziemiazdawaa si by zrobiona z jego strza. Jego waleczno i odwagazdawaa si przewysza wszystko, co dotychczas widziaem.Pandawowie, cho wszyscy razem, nie mieli si do niego zbliy.Jego uciekajca armia, ktra nie zdoaa uciec zbyt daleko, nawidok jego odwagi otrzsna si z lku i zacza wraca, abyudzieli mu wsparcia.


30/99


4. akuni nie zaprzestaje walki liczc cigle na zwycistwo

Sandaja kontynuowa: O krlu, walka Kauraww z

Pandawami staa si przeraliwa. Wojownicy po obu stronachwalczyli z coraz wiksz determinacj nie troszczc si o swojeycie. Cho soce stao wysoko na niebie, pole bitewne pokrywayciemnoci spowodowane kurzem i potokami strza. Rozpoznawalisi wykrzykujc swoje imiona. Rze bya straszliwa.

Judhiszthira uderzy bramina Kryp swymi trzema strzaami ze

zotymi lotkami i kolejnymi czterema zabi ogiery Kritawarmana,ktry pozbawiony swego rydwanu wsiad szybko do rydwanuAwatthamana. W tym samym czasie Krypa uderzy Judhiszthiromioma ostrzami, a Durjodhana wysa przeciw niemu siedmiusetwojownikw na rydwanach, ktrzy otoczyli go ze wszystkich stronprzykrywajc go paszczem strza. ikhandin na czele swychoddziaw ruszy mu na pomoc i wszystkich siedmiuset wysa dokrlestwa boga mierci Jamy.

W miar upywu dnia walki nasilay si. Nikt ju nie mia dlanikogo litoci. Wzajemnemu zabijaniu si towarzyszyy gonekrzyki i dwiki konch. Wszystko, co ywe zdawao si ulegazniszczeniu i gwatownie rosa liczba opakujcych mier swychmw wdw. Widoczne wszdzie przeraliwe znaki zapowiaday

powszechne zniszczenie. Sonie dray i roniy obficie zy. Ziemiatrzsa si z gonym hukiem, z nieba sypay si wyposaone wuchwyty meteory ponc jak pochodnie, a huraganowy wiatr unosiz ziemi chmury kamykw. Wojownicy ignorowali je jednakcakowicie i walczyli dalej pragnc sw heroiczn walk i miercizdoby niebo.

akuni walczc na tyach armii Pandaww zachca do walkisw konnic, ktrej dziesi tysicy pozostawao jeszcze przyyciu. Judhiszthira widzc jak amie jej szeregi rzek do Sahadewy:O bracie, majc do pomocy synw Draupadi udaj si na nasze tyyi zabij akuniego, ktry niszczy nasz armi! Ja sam bd dalejwalczy na czele. Niech ci wspiera siedmiuset wojownikw na

soniach, pi tysicy konnicy i trzy tysice piechurw.Konnica prowadzona przez Sahadew zlaa si z konnicakuniego i midzy walczcymi stronami trudno byo dostrzecjak rnic. Wojownicy po obu stronach z rwn determinacjuderzali si swymi lancami, wczniami i inn broni. Liczniwalczyli na pici, chwytali si nawzajem za wosy i prbowalizrzuci si ze swych wierzchowcw. Konie i sonie razem zeswymi jedcami paday martwe na ziemi setkami tworzc trudnedo przebycia stosy. akuni widzc, e jego kawaleria traci


31/99


moliwo swobodnego ruchu, da haso do odwrotu. Podobnieuczyni Sahadewa.

onierze i ich bojowe zwierzta pokonani przez zmczenie,

pragnienie i otrzymane rany zaprzestawali walki lub tracc rozumod zapachu krwi zabijali kadego, kto si do nich zbliy nierozrniajc wroga od brata i przyjaciela. Wilki, szakale i spydziko wyjc buszoway wrd trupw. Pole bitewne, nad ktrymunosiy si bezgowe formy trzymajce w jednej doni za wosygowy z przekrwionymi oczami i miecze w drugiej, samym swym

widokiem budzio przeraenie. Heroiczny akuni mimo caej tejzgrozy nie dawa za wygran i ze sw nieliczn ju konniczaatakowa ponownie o wiele liczniejsze oddziay Pandaww.Pandawowie tworzc zwarty mur zasypali go deszczem rnegorodzaju broni. Widzc to Kaurawowie nabierajc nowej energiiruszyli mu na pomoc. Gdy te dwie siy stary si ze sob, wojownicyupadali ze swych rydwanw, koni i soni na ziemi jak mieszkacynieba po wyczerpaniu swych zasug. Niektrzy z nich utraciwszysw bro atakowali dalej wroga kopic go i uderzajc piciami.Nikt nie mia ju dla nikogo litoci. Walczcy bez mrugniciaokiem zabijali swych panw, braci, przyjaci i synw wyrzucajclance i wypuszczajc strzay ze swych ukw.

Gdy walki ponownie ucichy i ci, co pozostali przy yciu, szukali

wytchnienia, akuni majcy cigle pod sw komend siedem setekkonnicy, zacz rozglda si po polu bitewnym w poszukiwaniuDurjodhany. Nie mogc go dostrzec, zacz o niego pyta swychonierzy, ktrzy wskazali mu biay baldachim krla Kurwrozjaniajcy cigle pole bitewne jak ksiyc w peni. Durjodhanasta na swym rydwanie otoczony przez swj oddzia wojownikw na

rydwanach. akuni majc cigle nadziej na zwycistwo i jakby niedostrzegajc masakry Kauraww zbliy si do niego i rzek: Okrlu, zabij braci Pandaww, gdy ja sam zniszczyem ca ichkonnic. Nie zdoamy pokona Judhiszthiry, dopki nie podejmiemyz nim walki na mier i ycie. Zniszczmy oddzia rydwanwprowadzonych przez Judhiszthir jak i odziay soni i piechoty.

5. W chaosie walk Awatthaman, Kritawarman i Krypa trac zoczu Durjodhan i niepokoj si o jego los

Sandaja kontynuowa: O krlu, onierze Durjodhanyzachceni sowami akuniego ruszyli ponownie do ataku naPandaww. Widzc to Arduna rzek do Kryszny: O Kryszna,poprowad konie w kierunku tego morza wroga. Swymi ostrzamizakocz dzisiaj t wojn. Liczne armie pene herosw, ktre


32/99


osiemnacie dni temu rozpoczy walk, ulegy ju prawiecakowicie wyniszczeniu. Taki wida by wyrok losu. NiemdryDurjodhana nie chcia sucha korzystnych dla siebie rad Bhiszmy

i kontynuowa wojn nawet wwczas, gdy senior naszego roduzoy swe ycie w ofierze i usn na swym ou ze strza, chostracia ona cay swj sens. Jak nie uwaa Kauraww za gupcw,skoro cho wstrznici ofiar Bhiszmy, z umysami zamroczo-nymi przez dz nie chcieli zawrze pokoju? mier braminaDrony i Karny rwnie nie zatrzymaa tej rzezi. Nie zatrzymaa jej

te mier Dajadrathy, Bhurirawasa, alji jak i masakra czynionaprzez Bhim. I wszystko to z powodu zawici i szalestwa synwkrla Dhritarasztry! Kt wrd szlachetnie urodzonych, oprczDurjodhany, byby zdolny do rozpalenia tak wielkiej nienawici?Nikt rozumny, kto zdoby wiedz, potrafi rozrni dobro od za ioceni, e jego przeciwnik przewysza go swymi zasugami, si iodwag, nie podjby si prowadzenia takiej wojny! Jake mg onsucha rad innych odrzucajc twj apel o pokj? Jakie lekarstwomoe uleczy kogo, kto ignorowa mdre sowa Bhiszmy, Drony iWidury nawoujce do zawarcia pokoju jak i sowa swej matkimajce na uwadze jego dobro?

Nie ma wtpliwoci, e Durjodhana narodzi si na ziemi wcelu zniszczenia swego rodu. Wskazuje na to jego polityka i

wszystkie jego zachowania. On nigdy nie odda nam dobrowolnienaszego krlestwa i nigdy nie zmieni swego wrogiego wobec naszachowania. Widura wielokrotnie to powtarza. RozumowanieDurjodhany jest ze i niezdolne do zaakceptowania korzystnych dlaniego rad. Nic wic dziwnego, e doprowadzio go do zniszczenia.W momencie jego narodzin mdrcy przepowiadali, e sw

niegodziwoci doprowadzi do wyniszczenia kasty wojownikw.Dzi widzimy realizacj tej przepowiedni. Przyczyna tej niszczcejwszystko wojny zniknie dopiero wraz ze mierci Durjodhany. Dotakiego doszedem wniosku rozmylajc nad niegodziwociDurjodhany i sowami Widury.

Kryszna poprowadzi konie Arduny poprzez dungl wroga.

Wypuszczane przez Ardun strzay uderzay konie, sonie i ichjedcw przykrywajc wszystkie punkty przestrzeni i czynic jenie do odrnienia. Cay wiat zdawa si by przykryty oznaczo-nymi jego imieniem strzaami wyposaonymi w zote lotki, ktrezawsze docieray do celu. Masakrowani jego strzaami onierzeKauraww zaczli ucieka. Szybko jednak po zaoeniu wieejzbroi i napojeniu swych zwierzt powracali na pole bitewnezdecydowani na mier.


33/99


34/99


6. Bhima zabija wszystkich pozostaych synw Dhritarasztry

za wyjtkiem Durjodhany

Sandaja kontynuowa: O krlu, gdy twj syn Durjodhanaznikn swym wojownikom z pola widzenia, garstka twoich synw,ktra pozostaa jeszcze przy yciu, widzc jak Bhima niszczybezlitonie ich dywizj soni, ruszya do walki z nim zalewajc gopotokami swych ostrzy. Mimo ich odwagi i determinacji Bhimawszystkich ich pozabija. Zabi take wspierajcych ich piciuset

wojownikw na rydwanach, siedem setek soni, osiem setekkonnicy i dziesi tysicy piechurw. Z wszystkich twoich stusynw przy yciu pozostao jedynie dwch: Durjodhana iSudarana.

Kryszna dostrzeg Durjodhan stojcego obok akuniego irzek do Arduny: O Arduna, ogromna liczba naszego wrogazostaa dzi zabita i my tez ponielimy ogromne straty i jestemyzmczeni. Durjodhana nie zaprzestanie jednak walki, dopki samnie zginie. Widz go pod biaym baldachimem obok akuniego ijego konnicy, lecz nie widz, aby by ochraniany przez swychnajwikszych wojownikw Awatthamana, Kryp i Kritawarmana,ktrzy mu jeszcze pozostali i ktrzy musz przybywa w innymmiejscu. Niech kto uda si do Dhrisztadjumny z prob aby razem

ze swymi oddziaami zaatakowa Durjodhan, ktry cigle zdajesi wierzy w to, e moe nas pokona. Podejmujc z nami walksam doprowadzi do swego zniszczenia. Tym razem nie uda mu siprzed nami uciec.

Arduna rzek: O Kryszna, tylko dwch synw Dhritarasztrypozostao przy yciu i jeszcze dzisiaj Bhima ich zabije. Poza

trzema wymienionymi przez ciebie wojownikami, akunim, jegosynem Uluk i krlem Trigartw pozostao im jeszcze jedynie pisetek konnicy akuniego, dwie setki rydwanw, setka soni i trzytysice piechoty. Taka jest obecnie caa sia militarna Durjodhany!Cho on sam pozostaje jeszcze przy yciu, mimo tej straszliwejrzezi, nie uniknie mierci i wraz z jego mierci Krl Prawa uwolni

si od swojego wroga. Dzi nikt nie ucieknie przed moimistrzaami, choby nawet by kim wicej ni zwykym czowie-kiem. Zabij kadego, kto ze strachu przede mn nie ucieknie.Jeszcze dzi ich ony bd opakiwa ich mier. Dzi zarwnoakuni jak i Durjodhana strac wszystkie swe ziemskie dobracznie ze swym yciowym oddechem.

Kryszna poprowadzi konie Arduny w kierunku Durjodhany.W tym samym czasie w jego kierunku ruszy Bhima i Sahadewa.akuni wyruszy im naprzeciw. Durjodhana uderzy Sahadew w


35/99


36/99


Armia Kauraww skurczya si do niewielkiej liczby, ktr

pod naciskiem Pandaww szybko malaa. akuni kontynuujcwalk z Sahadew uderzy go z ogromn si w gow sw lanc.

Sahadewa zachwia si od jej uderzenia i opad na taras swegorydwanu. Bhima widzc to zarycza jak lew i zasypa Kaurawwgradem swych strza. Przeraeni jego wrzaskiem zaczli ucieka.Durjodhana prbowa ich zatrzyma krzyczc: O wojownicy, niezapominajcie o swym obowizku! Walczc do ostatniego oddechuzdobdzie saw i niebo! Kaurawowie pod wpywem sw swego

krla powrcili na pole bitewne gotowi od oddania w jego sprawieswego ycia. Pole bitewne zawrzao jak wzburzony ocean.Tymczasem Sahadewa, ktry zdoa ochon ju od blu

wywoanego uderzeniem lancy akuniego, uderzy go swymidziesicioma strzaami, a jego konie trzema. Nastpnymi strzaamizniszczy jego uk. akuni uchwyci szybko nowy uk i uderzywspierajcego Sahadew Bhim siedmioma strzaami, a Nakulszedziesicioma, podczas gdy jego syn Uluka uderzy Sahadewswymi siedemdziesicioma strzaami, a Bhim siedmioma. Bhimaw rewanu uderzy Uluk i akuniego jak i innych ochraniajcychich wojownikw licznymi ostrzami. Kaurawowie kipic gniewemzalali Pandaww deszczem strza. Sahadewa naoy na ciciwswego uku strza o szerokim ostrzu i uci ni gow Uluce, gdy

zblia si do niego z ukiem gotowym do strzau. Martwe ciaoUluki zalane krwi upado na ziemi z wysokoci jego rydwanu.

akuni patrzc na mier syna i powstrzymujc z trudemszloch pomyla o tym, e wanie realizuj si proroctwa Widury.Ponc gniewem i dz zemsty zbliy si do Sahadewy i uderzygo swymi strzaami. Sahadewa w rewanu zniszczy jego uk.

akuni uchwyci swj miecz i rzuci nim w kierunku Pandawy,ktry jednak zniszczy go jeszcze w powietrzu amic go na psw celn strza. akuni widzc swj miecz w kawakachwyrzuci w jego kierunku sw maczug, ktra jednak upada naziemi nie dosigajc celu. akuni rzuci wwczas w kierunkuSahadewy sw wczni gron jak sama mier, lecz Pandawa

poci j na trzy czci swymi ozdobionymi zotem strzaami.Ozdobiona zotem i drogimi kamieniami upadla na ziemi jakbyskawica.

akuni widzc sw potn bro zniszczon przez Sahadewzacz odczuwa strach i razem z ochraniaj go nieliczn jukonnic rzuci si do ucieczki. Pandawowie z gonym krzykiemcigali ich swymi strzaami. Wyposaony w wielk si umysuSahadewa widzc, e jego wrg podupad na duchu, popdzi zanim na swym rydwanie uderzajc go swymi licznymi strzaami


37/99


wyposaonymi w lotki z pir spw. Przypominajc sobiewszystkie jego karygodne uczynki zawoa: O akuni, nieporzucaj obowizkw wojownika! Walcz ze mn i zbierz owoce

swych niegodziwych czynw! Wszyscy ci, ktrzy zakpili sobiekiedy z naszej uczciwoci skaniajc Krla Prawa do gry w koci,ju zginli. Tylko ty i Durjodhana pozostajecie jeszcze przy yciu.Dzisiaj utn ci gow przy pomocy strzay, jakby bya dojrzaymowocem strzsanym z drzewa przy pomocy kija.

Sahadewa nacign ciciw swego uku i jakby palc swego

wroga swym gniewem uderzy go dziesicioma strzaami, a jegokonie czterema. Ryczc jak lew nastpnymi strzaami obciproporzec na jego rydwanie i zniszczy jego uk. akuni kipicgniewem podnis w gr sw lanc ozdobion zotem pragnc gozabi. Zanim jednak zdoa j wyrzuci, Sahadewa swymi trzemastrzaami o szerokich ostrzach zniszczy j i obci akuniemu jegoramiona. Nastpnie elazn strza ze zotymi lotkami wypuszczonz jego uku z wielk starannoci obci mu jego gow, ktra byau korzeni niegodziwej polityki Kauraww i ich podych uczynkw.Na ten widok nieliczni onierze Kauraww, ktrzy pozostalijeszcze przy yciu, ponownie rzucili si do ucieczki i syszc zasob brzk Gandiwy Arduny z przeraenia potracili zmysy.Pandawowie z sercami wypenionymi radoci dli w swe konchy

i uderzali w bbny wychwalajc heroiczny czyn Sahadewy.Woali: O Sahadewa, niech chwaa bdzie tobie i dobremu losowi,ktrego wyrokiem spenie sw przysig i zabie tego niego-dziwca, ktry kroczy ciek Bezprawia!

Napisane na podstawie fragmentw Mahbharta,

Salya Parva, Section XVII-XXVIII.


38/99


Opowie 100Durjodhana ukrywa si w jeziorze Dwaipajana

1. Durjodhana po utracie caej swej armii chowa si w jeziorze Dwaipajana;2. ony zabitych opuszczaj obz Kauraww i wracaj do Hastinapury;3. Awatthaman, Kritawarman i Krypa prbuj skoni Durjodhan do wyjcia zjeziora; 4. Pandawowie odkrywaj kryjwk Durjodhany; 5. Kryszna namawiaJudhiszthir, aby pokona Durjodhan bazujc na sile iluzji; 6. Judhiszthira skaniaDurjodhan do wyjcia z jeziora gwarantujc mu uczciw walk z jednym z nich;7. Kryszna krytykuje Judhiszthir, e jego prawo skonia go ponownie (jak w

przypadku gry w koci) do uzalenienia zwycistwa od wyroku losu; 8. Bhimaprzygotowuje si do pojedynku z Durjodhan; 9. Brat Kryszny, Balarama,przybywa na pole bitewne, aby by wiadkiem pojedynku midzy Bhim iDurjodhan.

Durjodhana ukryty w wodach jeziora ciko wzdycha inastawiwszy swe serce na walk rzek:O Krlu Prawa, nie lkam

si walki z wami. Walczmy jednak uczciwie, tak jak tego nakazujekodeks wojownika....

Krl Prawa rzek:O Durjodhana,niech bdzie tak, jak sobieyczysz. Wybierz sobie bro tak, jak zechcesz i walcz z jednym znas, ktrego sam sobie wybierzesz. Pozostali bd widzamiobserwujcymi wasz walk. Gwarantuj ci moim sowem, e jeeli

zabijesz tego z nas, ktrego sam wybrae, krlestwo bdzienaleao do ciebie. Jeeli sam zginiesz, krlestwo wrci do nas, aty oczyszczony ze swych grzechw udasz si wprost do nieba. ...

Kryszna zbliy si do Judhiszthiry wyranie rozgniewany irzek:O Krlu Prawa, zbyt popiesznie wypowiedziae swe sowagwarancji kierujc si wspczuciem. Czy pomylae o tym, jakie

byyby konsekwencje twych sw, gdyby Durjodhana nie zechciawalczy z Bhim, lecz z tob, Ardun, Nakul lub Sahadew?Nawet po wybraniu do walki Bhimy, moe t walk wygra. ... Razjeszcze zgodzie si na to, aby wygrana zaleaa od losu tak jakongi w grze w koci z akunim. ... W konsekwencji twych swznalelimy si w niebezpieczestwie!

(Mahbharta, Salya Parva, Section XXXII-XXXIII)

1. Durjodhana po utracie caej swej armii chowa si w jeziorzeDwaipajana

Sandaja kontynuowa swe sprawozdanie z ostatniego dniabitwy: O krlu, po mierci akuniego jego syn szukajc zemsty

poprowadzi pozostajc jeszcze przy yciu konnic do ataku naPandaww. Arduna wspomagany przez Bhim i Sahadew zala


39/99


ich potokami strza. Durjodhana patrzc na powodowan przeznich rze zebra razem pozostae mu jeszcze kilka setek rydwanw,soni, konnicy i piechoty zachcajc ich swymi sowami do walki.

Pandawowie powitali ich gradem swych ostrzy i wkrtce zabili ichwszystkich. Po osiemnastu dniach bitwy jedenacie armiiwalczcych po stronie Durjodhany ulego cakowitemu zniszczeniu,Jedynie on sam pozosta przy yciu patrzc z przeraeniem napokrywajce pole bitewne stosy trupw i opustosza ziemi. Zsiedmiu armii walczcych po stronie Pandaww pozostao jeszcze

dwa tysice rydwanw, siedem setek soni, pi tysicy konnicy idziesi tysicy piechoty.Durjodhana nie mogc znie tryumfujcych okrzykw

Pandaww i zasypujcych go z wszystkich stron strza nastawiswe serce na ucieczk. Nie mogc dostrzec po swej stronie nikogoywego uchwyci w do sw maczug i porzuciwszy swjbezuyteczny rydwan opuci pole bitewne biegnc w kierunkuwschodnim, gdzie znajdowao si jezioro Dwaipajana. Chcia jaknajszybciej zanurzy si w chodnej wodzie jeziora i ugasi ogiealu spalajcy go na wspomnienie proroczych sw Widuryzapowiadajcych zagad caej kasty wojownikw, ktr on samoglda teraz na wasne oczy.

Cho w momencie swej ucieczki Durjodhana o tym nie

wiedzia, oprcz niego pozostali jeszcze przy yciu syn DronyAwatthaman, wojownik Wrisznich Kritawarman oraz braminKrypa. Ja sam dostaem si do niewoli i pozostawaem przy yciutylko dlatego, e w momencie, gdy Dhrisztadjumna chcia uci migow, ukaza si przed nim prorok Wjasa i rzek: ODhrisztadjumna, nie zabijaj Sandaji. Pozwl mu odej.

Dhrisztadjumna zaakceptowa jego sowa i stojc przed nim zezoonymi domi pozwoli mi odej. Zabrudzony krwi z moichran ruszyem wwczas w kierunku Hastinapury.

Przebywszy dwie mile zobaczyem Durjodhan z maczug wdoni stojcego samotnie nad brzegiem jeziora. Sta przede mn zciaem poranionym i oczami penymi ez, jakby mnie nie widzc

lub nie rozpoznajc. Widzc go w tak aosnym stanie przezdusz chwil nie mogem wypowiedzie ani sowa. W kocuzdoaem mu odpowiedzie o tym, jak zostaem uwolniony zniewoli dziki wstawiennictwu Wjasy. Durjodhana odzyskawszyzmysy zapyta mnie o swych braci i oddziay. Powiedziaem mu,e oprcz niego i mnie samego przy yciu pozostao jedynie trzechwojownikw: Awatthaman, Kritawarman i Krypa. Durjodhanaciko wzdychajc dotkn mnie sw doni i rzek: O Sandaja,po mojej stronie zginli nieomal wszyscy, podczas gdy cz armii


40/99


Pandaww cigle pozostaje przy yciu! Straciem ch do ycia,bo kt chciaby dalej y po utracie swych przyjaci, ojcw,braci, synw i swego krlestwa. Jed do Hastinapury i powiedz

memu niewidomemu ojcu Dhritarasztrze, e przeyem tstraszliw masakr, lecz przeraliwie zmczony i ranny schowaemsi w jeziorze, aby odpocz.

Po wypowiedzeniu tych sw twj syn wszed do jezioraczynic sobie w jego wodach miejsce, dziki swej mocy iluzji.

Po chwili zobaczyem Awatthamana, Kritawarmana i Kryp

zbliajcych si do jeziora. Ich konie zdaway si pada z wyczer-pania, a oni sami broczyli krwi ze swych ran. Zbliyli si do mniei rzekli: O Sandaja, niech bd dziki dobremu losowi za to, eyjesz! Czy masz jakie wieci o naszym krlu Durjodhanie? Czyzdoa on przey t wojn? W odpowiedzi powtrzyem imwszystko to, co usyszaem od Durjodhany i wskazaem im najezioro, w ktre wstpi.

2. ony zabitych opuszczaj obz Kauraww i wracaj doHastinapury

Sandaj kontynuowa: O krlu, Awatthaman spojrza narozlege jezioro i rzek: O biada nam wszystkim, krl Durjodhana

nie wie, e cigle yjemy. Razem z nim moglibymy dalej walczy.Lamentowali przez dusz chwil, po czym zabrawszy mnie zesob na rydwanie Krypy ruszyli w kierunku obozu Kauraww, gdziepozostali jedynie starcy i towarzyszce wojownikom kobiety.Ksiniczki i krlowe gono paczc na wie o pogromie caejarmii ruszyy pod opiek starcw w kierunku Hastinapury ukazujc

gminowi swe twarze, ktrych nie ogldao dotychczas nawetdzienne soce. W straszliwej rozpaczy szlochay rozrywajcgwodziami swe ciao, rozplatajc swe warkocze, uderzajc si pogowie i piersiach. W kierunku miasta ruszyli rwnie stranicyobozu wiozc ze sob kosztowne oa i ich nakrycia. Z lku przedatakiem Pandaww w kierunku miasta pdzili rwnie pastusi

prowadzc ze sob hordy byda, ludzie z posplstwa i doradcyKauraww, ktrzy pozostali jeszcze przy yciu.Jujutsu, ktry by synem krla Dhritarasztry ze suc i ktry

walczy po stronie Pandaww, opakiwa mier swych bracibdcych synami jego ojca z krlow Gandhari i nie wiedzia, copowinien teraz uczyni. Myla: Wszyscy Kaurawowie zostalizabici, i wszyscy z nimi zwizani w panice opuszczaj obzwojenny i udaj si do Hastinapury. Ja sam take po uzyskaniu na


41/99


to zgody od Judhiszthiry i Kryszny powinienem si tam uda, abypodzieli smutek mojego ojca.

Krl Prawa, zawsze skonny do wspczucia, przychyli si do

jego proby i poegnawszy si z nim z uczuciem wysa go doHastinapury.Jujutsu uda si do obozu Kauraww, aby pomc krlewskim

onom w opuszczaniu obozu i razem z nimi ze zami w oczachprzekroczy bramy miasta.

Po dotarciu do krlewskiego paacu pokoni si przed zawsze

prawym Widur, ktry oddali si chwilowo od krla Dhritarasztry.Widura rzek: O Jujutsu, dzikuj dobremu losowi, e pozwoli ciprzey ten straszliwy pogrom Kauraww. Dlaczego jednakwracasz z pola bitewnego sam, bez Durjodhany? Jujutsu rzek: OWidura, po mierci wszystkich swych krewnych i przyjaci krlDurjodhana porzuci swj rydwan i pole bitewne kierujc si nawschd. Po jego ucieczce wszyscy ci, ktrzy przebywali w jegoobozie, krlewskie ony, sucy, starcy i stranicy zaczli uciekaw kierunku miasta. Ja sam przybyem tutaj za zgod Judhiszthiryochraniajc uciekajcych. Widura syszc te sowa Jujutsu wyrazipod jego adresem swoje uznanie. Rzek: O Jujutsu, w obliczuzagady Bharatw zachowae si szlachetnie i waciwie. Peenwspczucia dbasz o honor swojego rodu. W tej chwili jeste

jedynym oparciem dla swego niewidomego krla, ktry ugina sipod ciarem katastrowy wynikej z jego uporu przy swej bdnejpolityce i nie brania pod uwag rad jego prawdziwych przyjaci.Odpocznij teraz w jego paacu, aby mc jutro powrci doJudhiszthiry.

Widura widzc jak Hastinapur opuszcza wszelkie szczcie i

pikno ustpujc wszechogarniajcemu chaosowi odczuwajeszcze wikszy smutek. Rwnie Jujutsu, cho witany przezwszystkich i wychwalany, nie mg przesta myle o zniszczeniuBharatw, ktrego dokonali oni sami wasnymi rkami i nie mguwolni si od smutku.

3. Awatthaman, Kritawarman i Krypa prbuj skoniDurjodhan do wyjcia z jeziora

Sandaja kontynuowa: O krlu, osiemnasty dzie wojnyjeszcze si nie skoczy, cho soce chylio si ju ku zachodowi.Obz Kauraww opustosza. Pozostali w nim jedynie Awatthaman,Kritawarman i Krypa. Do ich uszu dochodziy radosne okrzykiPandaww, ktrzy pod przywdztwem Judhiszthiry objedalipole bitewne w poszukiwaniu Durjodhany. W kocu nie mogc go


42/99


znale powrcili do swego obozu. Trzej wojownicy Kauraww,ktrym udao si przey t wojn, chcc ratowa swego krlaruszyli ponownie w kierunku jeziora, gdzie on si schowa

rozpraszajc i stajc wody wok siebie dziki swej mocy iluzji.Zbliywszy si do brzegu zaczli woa do pogronego w jodzeDurjodhany: O krlu, wynurz si z wd i walcz z Judhiszthir.Zabij go i zdobd krlestwo lub zgi i zdobd niebo! Pandawowies bardzo osabieni i niewielu ich onierzy pozostao przy yciu.Nie zdoaj si obroni przed twoimi strzaami, szczeglnie, e

masz nas do pomocy.Durjodhana odpowiedzia z gbi wd: O wielcy wojownicy,dzikuj dobremu losowi, ktry sprawi, e cigle yjecie. Waszeprzywizanie do mnie jest wielkie. Wasze serca s szlachetne idlatego nawoujecie mnie do ponowienia walki. Nie czas jednakteraz na ukazywanie odwagi. Poczekajmy z tym do jutrzejszegoporanka. Schowaem si w jeziorze, bo tak jak wy sami, jestembardzo zmczony. Pozwlcie mi chwil odpocz. Gdy przez noczbior siy, bd dalej walczy i zabij Pandaww.

Awatthaman rzek: O krlu, nie czas teraz na odpoczynek.Powsta i rusz do walki! Jeszcze cig

mahabharata: księga ix-Śalja parva

Documents