ĐẠI H Ọ C TỒNG H ự p HÀ NỘI

TẠP CHÍ KHOA H Ọ C No 3 + 4 - 1992

MAHATMA GANDHI - H ồ CHÍ MINH

VỚI VẤN ĐỀ ĐOÀN KẾT NHẢN DÂN

TRONG ĐẨU TRANH v ì ĐỘC LẬP DÂN TỘC

VÀ TIẾN B ộ XẢ HỘI

ĐINH T R U N G KIÊN

M ahatma G andhi (1869-1948) và Hồ Chí Minh (1890-1969) sinh ra, lớn lên, hoạt động và phụng sự ở 2 Tồ quốc khác nhau với rất nhiồu diồm khác biột trong bốỉ cảnh gia đ ỉah , xâ hội cũng như trong dịnh hướng lư lưửng, nguyên lác và phưưng pháp đấu tranh c h o đ ấ t n ư ớ c . Song, n h ư mộ( lất yếu ljch sử, cả hai người cùng phấn d ấ u vì mục t iệu giải phống dân tộc, cùng đảm nhận một nhiộm vụ to lớn và dặc biột quan Irọng: doàn kct ohâii dAn dè tạo nên sức mạnh đấu tranh cho mục liêu cuu đụp ấy.

1. Ra dời trong một gia dinh quySn t h í và giàu có, đư ự c du hợc sớm lại Anh quốc, G a n d h l , b ình t h ư ờ n g có ihÈ I rử nôn một ngư ời an nhàn, sung s ư ớ n g t r on g s ự t h ờ ơ với s6 phận của nhân dân, đất nước. Điềm xuất phát ấy khác với Hồ Chí Minh vốn sinh ra t rong một gia đình nhà nho nghèo, gần gũl quần chúng lao khồ, nỏn thấy đirực sự giả dối v i tàn bạo cửa bọn đ£ quốc (hực dân. Vì vậy, mục đích sống và tranh đấu ờ Hồ Chí Minh d ư ợ c hlnh thành rấ t sổrni. Năm 1923, trong ihu' lừ biệt các bụn cùng hoại dộng ỏf Pháp, Người viết "ĐỐI với tốl câu trả lờl đã rõ ràng" Irờ vồ nước, di vào quăn chúng, th ứ c tinh họ, tồ chức họ, đoàn kốt họ, huấn luyộn họ, dưa họ ra đấu tranh giành dộc lập tự do"Với M ahatm a G andhi, chi dến khl (rở thành thành vỉốn cùa đoàn luật sư Bombay, hàng ngày Uếp xúc v<jrl quần chúng, ông m<Vl có dư ợc nhừng hicu biết đúng dấn vfi họ và VỄ đời sống x ỉ hội. Ách áp bức b ĩ t cổng của thực dân, nỗi khốn cùng cùa quần chúng và sự chia r€ giữa họ dẫ khlẽn Gandhl kinh hoàng và mỏr ra cho òng những nhận thức mới. T ừ đó, ống bắt đầu quá trỉnh thâm nhập vào quần chúng, lắng nghe, quan sát và phân tỉch dời sống xS hội phức íạp. Chính từ thực tế ấy, Gandhl dSn dần thay đồi cách nhìn, nếp nghĩ, dứng hẳn vS phía nhân dân lao động, nhận thức dược val trò, sức mạnh của họ và thấy rỗ sự cìn thiít phải doằn kết và thống nhất, đưa nhân dân vào cuộc đấu tranh.

Dẫu quá trinh định hướng tư tưởng, tìm câu trả lời lớn ấy ớ 2 lảnh tụ có khác nhau song đ íu xuất phát lừ mộl nguyên nhân chung. Chính dờl sống thực tlỗn là cơ sỏf nhận

( +) ctáng viên Khoa Lịch sử, Đạl hgc Tồpg hợp Hà nộl

105

thức của Gandhi và Hồ Chí Minh. Cái làm cho 2 ồng trỏr nên vĩ đại chính là nhân dân,, là đ í t nư ớc trong một đời sống thực. Vì vậy, (rong lỗ truy đ iệu Hồ Chí Minh (tháing 9/1969), chúng ta tự hào VẾ Hồ Chí Minh: "Dân tộc ta, nhân dân ta, non sông đấ t nư ớc ta đ s sinh ra Hồ Chủ Tịch, người anh hùng dân tộc vĩ đại". Cũhg vậy, Nehru, thủ tư ớ n g đlầu tiỀn cửa Ấn Độ độc lập cũng nhận xét về Gandhi; "ô n g nồi lên từ trong hàng triệu ngurời của Ấn Độ, nól tiếng nói của họ và không ngừng quan tâm tớ i họ và hoàn cảnh đáng sợ của họ"

T í t nhiỄn, đ i ĩu không thè thiếu là, đời sống thực tiễn mà hai lảnh tụ từng trải đã thầm th iu qua tr í tuệ sáng suốt với tài năng to lớn đè đ ịnh h ư ớ n g một vấn đề chiến lư-ực như th í .

Với sự h i ỉu biết sâu sắc v ỉ thực tiễn, v ỉ nỗi đau khồ và ý chí đấu tranh của nhiân dẳn, M ahatm a G andhi và H ồ Chí Minh đẽu tin tưởng vào nhân dân, vào vai trò và s.ức mạoh to lớn đang tiÊm ằn trong đó. ở ,HÒ Chí Minh, ngay đầu những năm 20 - nghĩa là lúc phong trào quăn chúng còn mờ nhạt - Người đă có nhậ.i xét một cách chính xăc: "Đ ỉng sau sự phục tùng tiêu cực, người Đông D ương giấu một cái gì đang sôi sục, đa.ng gào thdt và sẽ bùng nô một cách ghê gớm khi thời cơ đến" T ừ đó vồ sau, trong bẩ t kỳ hoặo cảnh nào, dù khó khăn, phức tạp đến mấy, Hồ Chí M inh vẫn giữ vững nigm tin ăy , vầ ử h l ỉu lần nhắc n h ở hãy tin vào nhân dân, dựa vào nhân dân. Người th ư ờ a g nh.ấn mạnh:

”D Ỉ m ười lần khống dân cũng chịu

Khó trâm lần dân iiệu cũng xong”

Niềm tin tưỏrng ở quần chúng, ở đám dông những người cùng khổn đến với G a n đ h ỉ cững rấ t s ỉ t son. Trong những lúc phong trào đấu tranh ồ Ấn Độ gặp khó khăn, khi c 6 những đảng viên Q uốc Đại và mội sổ quần chúng tỏ ra hoảng sự, chùn b ư ớ c thậm c h í phảo bộí, G andhi vẫn kiên trì niềm tin ấy. ô n g từng viết th ư cho A m rlt Kaour, n g ư ờ i đ d n g ch í vằ học trô củ a m ình , đồng th ờ i cũng là lờ i n h ắ n nhủ chung ; "A nh khÔĐg đ ư ợ c mSt lòng tin vào nhân loại. Nhân loại là một đại d ư an g . N ếu có vài giọt n ư ớ c trong đ ạ i dffơng ỉ y bị hư hỏng thỉ chính đại dư ơ n g có việc gì đâu"

Sự tư ơ n g đồng của hai lãnh tụ ờ hai nước Việt Nam - Ấn Đ ộ là ờ đó. Sứ mệnh lịch cử 1& đoàn kết t ỉ t cả các tầng lớp nhân dân trong đấu tranh và xây dự ng đ ư ợ c haỉ n h à iSnh dyo đảm nhận bất nguồn từ n iỉm tin ấy.

2. T ập hợp, đoàn kết nhân dân, thống nhất nhân dân thành một lực lư ợng chung vl mục tiỄu chung đ ư ợ c H ồ Chí Minh và M ahatma Gandhi đ ặ t ra n h ư một nhỉộm vụ tất y íu .

ở m ột n ư ớ c tô n tạ i c h í đ ộ đẳng c ấ p hàng nghìn năm VỚỀ n h ữ n g q u ỉ đ ỉn h ngặt n g h èo v ỉ (^a vị xă hội, nguyỀn tắc ứng xử, đã ăn s&u vào lập q u án t ru y ỉn thống, tâiB lý của Bgười dân Ấn Độ, sự chia rẽ đẳng cấp là t rử ngại lớn tớ i việc đoàn kết nhân dân. M s h a tn a G andhi đã t ĩ o cỗog kiên quyết vào những rào ngăn ấy. V ừa bằng h o ị t động dÍD th ỉn của chính mình, vừa kêu gọl, vận động mọi người, G andh i đ ư a n M n dân đ ến một sự g ìn gũi hòa h ợ p vì mục tiêu chung, ô n g đặc blột th ư ơ n g m ín và qu í trọng tSng lớ p n g h èo khồ và b | b ó c lộ t. ổ n g từ bỏ sự g iàu sang yên ôn c ủ a m ình đ è số n g VỚI àọ. ô n g lên áo m«nii me sự bóc lột bất công. Phát biều trong lễ kỉiánh thành t rư ờ n g đại học ở Benars, đầu năm 19Ỉ6 ổng nối:

106

"Ngườt la đả nối v ỉ *sự nghèo nàn của Ẫn Độ, nhưng thử hỏi chúng ta lr6ng th ỉy gi Irong buồi lé hôin nay. Phải ch ỉn g là mồt cuộc Irtrng bỉiy những vàng ngọc ch&u b iu , những the lua lượt là. Tổi so sánh Dhứng quí ngài ngồi đãy v(Vl hằn£ triệu d ỉ n nghèo Irong n ư ớ c và tối cũng c im (hấy như họ mà nối rằng* TA (|uốc chúng la khổng thè giAi phỏng đ vự c BÍU các Bgài khổng vứt bò những vậ( (rang ỉ>ức ẫy đi, coi chúng a h v ahữog thứ bóc lột của đára ddag bào nghửo’

Khối thổBg n h í t nhằa dAn đ ư ợ c Gandhl quan tám đậc biệt trong lời nói vầ hoyt dộng của m iab nhầm tớ l lý t i rèng mằ ống từog viét: "Tòi &ẽ làm việc cho một đ ỉ t o v ớ c Ấn Đ ộ t ro ag đó agvồrỉ nghèo iẻ cám thấy dó ià d ỉ t nước của họ IroQg đó họ c6 một tiÍBg oói hữu hiộu; một đSt n v ử c Ẩ a Độ trong đó khổng có người cao quỷ, kẻ tiỆR dAa; một Ẩ n Độ trong đỏ t ỉ t cả mọl cộog ddng s ỉ &Ỗog trung sự hầi hòa êm đẹp... Phụ a ữ cũog có quyền lọri như đ ầa ông Đ 6 là Hiột Birớc Ấn Độ mà tôi mơ ư ớ c ’

ở Vỉ^t Nam, d ỉ u khÔBg có sự cách biệt đẳng cấp nghiỉm n g ỉ l , khống có sự agAa trỏr nặng n ỉ giữa người vứi n g v ờ l bởi tập quán t ru y ỉn ihốag như Ẩn Độ, song sự phfln cách giàu nghỀo cãng ỊẬy Bhữag t r ở Dg«i cbo quá trinh đoàn kếl nhÂB dẳn. M ặt khác , l ỉm lý của ngirời tièu nftag I& ’lệ U n g ' câag t ró i buộc, dé gây nén sự cách biệt g iữ a c i c cộng đỏng. Và c ữ i^ tirơng tự ờ Ăn Độ, g iữa các dân tộc trong quSc gia Việt Nam cồ n c6 &V khác biệt v ỉ tAiii lỷ khổag d ỉ dầng x6a b^. Thành cồng của Hồ Chí M iah tà ờ chỗ N gvờ l đá cô vfi lòng yỀu n ư ớ c , ý th ứ c dftn lộc ờ mỏi con ngườỉ, mỗi d ẳ ạ tộc và mỗi xóm ĨAag Việt Nam, động viên và tập h ự p họ durới ngọn cở dộc lập dân tộc, vl hạnh phửc và t ự dờ. Vi sự Bgbiệp cbung n ầ xửa b ổ mọi sự cáck ÌHĨ-C, chia cách tro ag nhân dân là vấo d ì có t ính nguy£a lác, nuyẾn suốt ờ H ồ Ciií Mlnfc. T rong ho«l dộng thực llẻn. trong ch ính s ic h và nhiệm vụ eửa tấ t cả cấc gỉai doạn sácb Bi9i>g, Ngưửi d ỉ u t h ĩ hiện rô ràng quan d i ĩ n íy . N&m kU phát dộog c»o trào đáu Iranh g i i i phóag dân tộc, t rong *klnh cAo dông bào”, HỒ c w M ỉnk k ỉu gọi "Hữl đdng bào yêu q u í ! Ví^c cứu q uổc lằ việc chung, al lằ ngurời Việt Nam đ ỉ u p ỉ i i i k ì val g&nh vác mộl phần trách nhiệm: người c6 t i ỉ o góp Hền, người cố của góp của, Bf vM có sức góp sức, người tài n ỉo g góp tài nâag ’ í*

Tfong nhữ ag a i m ca o t r è o íy , troRg chỉ đ ạo ho«t dộng troBg các bàl vỀÍt c4â H ồ C kí Minh đ&u cèuog Biột t iah t h i n íy:

'K h u y ê n ai Xia n h ớ c h ữ đd n g

ĐSrng tinh, d d n g sức, dồng lÒBg, đdng m iah”

Q i u m íỵ GUỘC kkáng c h l ỉ i i lAu dài câng nhtf troog abửog n im xây dự n g m i ỉn B lc , ử Hd Cbí Minh, t v tư ở n g i y khổAg thay dM.

C1 G aodki và H ô C hí M iah đ ỉ u dặc blệl q uan t&m tớl Itn đô câa các tốo giáo. Vlệ« tậ p h ợ p cấc t í a đ ồ tỏ n gl&o k h ác n hau troB g q u ỉĩc g ia u đ i ĩu k h ổ n g đ ơ n g ĩ in và k h ủ a g d ỉ dàng. Cá 2 l ỉn h tụ đ ỉ u Um đ ư ợ c coa dvỜBg d í n với c*c lfn đồ l6n g ỉ io kh&c ãlĩaii, Vfch ra a h ử a g d i ê n c h a o g t iế n b ộ và dú o g đ ầ a củ« l í t cả c ếc g iá o lý đ è v i b ọ tk a m g ia v à« bo*í đ^ng chung vl Igrl ích ckung củ« n h in dân, cửa đ í t aữ ớ c . *LirơBg giáo đ o àõ k í t , toán dân đoàn kết ,cà nirổ^ m ột lòng ' là tư tưỏrog chi đạo, là cbíob «Aeh và tAm atèrâ t h ỉ t sự đr Hd C hỉ M ỉab. '

ở Ẩn Độ, d o ìn k í t tốB giAo là một yèu c ỉ u khAcli qụan và có ý nghía qu y ế t đÌBlt, nhưng I9Ì là VÍD đ ỉ vô cùng kbó khăn và J)hức t«p. T rong q a ỉ (rinh thống t r ị Ẩ n Dộ, tỈMrc dAn Anh triệt d ỉ Jợi d ụ a g sự b ỉ t ddng lốn giáo đ i cbia re ohftB dAn Đ ộ, gây t r i ng«ĩ

107

r í t lớn cho sự đoàn k í t thổng n h í t nhân dẳfl. Ngoài hai lổn giáo lớn nhát ià Ấn G iáo (với khoảng ba p h in tư số dân ) và Hdi Giáo (với khoảng một p h in nftm số ilân), còn n h i tu tô a gĩ&o khác nh ư Phật giáo, Pỷ na giáo, Bái hỏa giáo, Cư đốc g iáo với S0 t ín d ồ cả tr ỉệu người. Hai tổB giáo lớn nhất có b ĩ l đồng sâu &ắc nhffi và có ảnh hưỏrng bao trùm k h ỉp c i c linh vực kinh t í , chtnh tr | , xã hộỊ v i tư lư ởng tinh cảm nhân dân . N hận th ứ c d v ợ c t im quan irọng v i Vhó kbỈB của việc đoàn kết tốn giáo, nhấl là g iữa Ẩn giáo và H dỉ giáo. G andhi đá thay đồi cả n í p sSng của mình, ổ n g hàah <ỉộng t ỉch cực dề hòs diu và đobd kết gỉữa Ắn g i io vA Hỉu giầo, m ở đ ư ờ n g cho sự đoàn k£t vổrl l ỉ t cả các tôn giáo. Ổ n f đ | l v in đ ỉ một cAcb d ứ t khoAt với một lập t rư ờ ng c6 tính n g u y ỉn lác t rong d ảng Q uổc đ 9 i và trong phong trAo quỈB chúng.

'V i a đ ỉ q u a a trọ n g oliC t CỈA p h ỉ i g iả i q u y ế t c2 p tố c là hàn g á n m ổi g ia o h ả o g iữ a hal kằổl Ấn - HỒI. Nếu bai kỉiối này đoàn kếi đ ư ợ c VỚI nhau thì n ỉn độc lập của Ẩ n Đ ộ u tbự c bi^n đ ư ợ c ' Đ i ỉu d ì u tieo tro ag lick *ử Ấn Độ, kbầu h iệu "Tình đoàn kết Ấ n• HỈM muốn a i m ” d ư ợ c chính q u ìn chdág đư a ra và hưởng ứng. ô n g nhận xét:” vãn hóa Ẩ n Đ ộ khòn^ỉ phải l i v&n hứa H indu hay H6i giáo hay bất Ci. cái gì khác. Nó là s ự hòa UẠa t ỉ t cả cẢc cái đó ”

3. M ặc dù với hai ý thúcc H hoàn toàn k h ic nhsu, tham gia hai ch ính đảng khác nhau ntiftng boàa cảnh Ucb sử c6 nét tư ơng dồng nhirog cOng nhiều nél khác nhau,song

cA M ahatm a G aadh i và H ồ Chí Minh đ ỉ u là link hồn Ihực sự của 2 chỉnh đảng và là hệt ahAn t k ^ n k í t ờ hai Đ ảng đố. Kbl G aadh i tham gia đảng Q uốc đại, ông đa đem vào đó bầụ k b d a f kàí Un cậy l ỉ n abau và mẠl sự thay đồl cơ bản: dãn chủ hơn và quần chúng liơB. T ừ y«u cầu đ o à a k í t troBg đảng, G andhi đôi khi có những nhirựng bộ nhất định song kkòng p h i vở những agay£a tắc.

Cặb H ồ Chí M iak vừa ỉầ ag v ử i &áa^ lập, vừa là người l ỉn h d ạo Đ ảng cộng sản Việt Naw. Ngưửl là t ỉ m g ư ơ n g li«u b i ỉu a b ĩ t cho sự đoàn kếl n h ỉ t t r í tro n g Đảng. C ho đến tro ag Di chửc, Người v ín n h ĩn mynh y ỉu c ỉu cửa sự doàn k í t .

C 6 một v ín đ ỉ đậ t r« troji* đ í u tranh vl độc Jập tự do và t i ín bộ xả hộl: vấn đ ỉ đoản k í t quốc tế. C ả ỉiaỉ lAah t« d ĩ u ak ậa thứ c tSm quan trọBg và ra sức thự c hiện. G an đ h i k ấ u BQÌ. v ậ n d Ạ n s đ A ầ a k ế t q u ố c t í . t r a n h thử s ự ủ n g h ộ c ủ a nh&n l o a i t ỉ ế n H ồ Cfci M ỉak Bgay lừ alifrag Kim tré trung, ũà hòa mỉirh trong phong t rào q u ố c tế và sau đố, tro n g suốt cuẠc đờỉ, Người r í t coi trọng và tích cực If anh thử sự ủng hộ sự g iúp d ỡ quổc t í ; xem o h v mộl Uong nhftog yếu tố cơ bản của c h l ín lư ợc đoàn kết, n h ư một t rong ahfrns »•»*" gốp pkằa v4o th inh công cửa cách mạng v iộ l Nam. H ồ Chí Minh ihực hiệii ch íah s ỉc h đổ i ngo«l s in g tạo, m ỉm dẻo nhằm tranh thử mọi lự c lư ợng q uốc tế chõ cách m«Bg Vlệl Nam v ỉ c U a b Người cOng là mội ch i ín si quổc t í . Tầm nhin và hoại dỘDg cửa .HÔ Chí M ink trong linh vực aày sflu rộng. Người động viên sự đoàn k í t của l í t cẩ các lực lư ợng t lếa bộ, các tồ chức các quổc và tranh thủ ngay cả trong hàng n g à ìtổ IhÈ đ t Um ra o k ữ ag đồng mlab bay bè biịn. Và chínb uy ưn H ồ C hí Mlnh cõng cỏ

tớ i t lah đo àa k(ít qu0c tế vl cách n y n g v iệ t Nam.

4. Là nhfrog ab à tir tưãrng ,nbững c h i lý luận Mahalma G andhi và H ồ C hí M inh đôog thờ i là nhfrog Bhầ ho«t động tkự c tlẽn khổng m«t mồi vàgặp g ở nhau ở đ ièm chasg : g<a bó vứl qaĨB chÚBg, bỐBg Oiột cuộc sống của n b in dếa. qua hoạt động ih ự c l ì ỉ i i m& tập bự p , đoàn k í t họ.

G andhi tổ n g những a ỉm dài VỚI những người ctlng kbồ và b | coẳ ré n h ỉ t tro n g đ i ỉu

108

kiện tồi tệ. ô n g di n h i ỉu nơi trên đất Ấn Độ đề tim hiều đời sổng, láng nghe tám tư, •nguyện vọng của h ọ dfing Ih ờ i động viên hụ, kẽu gọi họ, qu i (V họ vào m ột k h ố i th ố n g aihít. Gandhi luòn cỏ m ị l ở những nơi xảy ra những biỄn cố lịch sử, những vụ xung đột, những cuộc dấu tranh và ông dâ hành động vl ỉ ự doàn k£l nhân dân. ồ n g d ư ự c nhăn (lân t in tưỏrng, yêu in£n và tòn ktnb vi lỗ dó. i . Nehru dá nhận xét rất dúng rằng:” G andh i h i ỉu b iế t Ẩn Đ ộ và n h ỉ t u đổng dảo q u ìn chổng Ẩn Độ; rấl ít ngườt, và có l£ không cố ai trong quA khứ h o ịc t rong hiộn t 9 i h i ỉu biết quần chổng Ăn Độ đ ư ợ c như ổ n g . Không n hững ông d i (ỉt nh iều , khắp Ẩn Độ v i t l í p xúc với bàng triệu con người mà cồn có một cá i gl nữa k h l ín ông có tbỀ t i íp xúc v ỉ tinh c im vởi các q u ìn chdng đó. ố n g có thè hòa n hập với q u ìn chúng, đồng cảm với bọ và do học nhận thức d ư ợ c đ l ỉu đố, họ đả dành cho ống lồng sùng kính và trung thành”

ở HS Chí Minh, lừ lúc bôn ba Bfliii châu bốn blẾn cho đến khi là Chủ tỊch nước, Người đồu gán bỏ mật thiết với nhân dân, lắng nghe vá tin tưửng nhAn dân. Người cố sửc cảm hóa, thu húl quần chdng từ phuRg c ỉch , lổi tư duy vá (ừ những ho9t động khống mệt mỏi với 8ự chu đáo , giản di và quan lâm bằng thái dộ chân (hành, l ừ nhửng d ỉ ỉu bình th ư ờ n g đến nhửng v í a đ ỉ chiến lược trọog đại. Người lỄn i n (hái dộ xa rờ i q^uần cbúng, phê phán bệnh quan liệu và lác phong hống hách cùa b ỉ l kỳ ai. P hưưng châm Hồ Ck( Minh đ ĩ ra cho cán bộ, đỈQg vlSn và cho n ẫ l ca;' người, cho chính mình là: "Học ở trư ờ ng , học ờ sách vở, học lẫn nhau và học iihân (lẳn, không học n h ỉn dân là một th i íu »ỏt rẫi lứn* Phưcrng châro ấy vừa là nguyCn nh&n vừa l i hộ quả càa những thánh cftng ử HỒ Chí Minh trong việc đoàn k í t , tồ chức quSn chiỉng.

Tấm gương sổng và i&m việc của Hồ Chí Minh, cửa Oandhi cố 8ửc lôl cuốn và lay động quăn chúng. Cả hai vl nhăn biốl khiri dậy khả năng, chế ngự nhurợc điôm của quần chúng và t«0 cho họ tự ý thức vè val trồ và sức mạnh của raỉnh, sự cần thiếl lă t yếu của đoàn kết.

Điều giống nhau dỗ nbậo ih ỉy ià ở Hồ Cbắ Minh và Gandhl, n i ím tin yẽu quSn chúng là từ tấm lồng yêu nhân dân và mục tiÊu duàn kếl Irong sự nghiệp chung. Cho dếii khl qua đởl, Gandhi cflng như Hồ Chí Minh đ ỉu glữ mội nẾp sổng giản dị, không màng danh lợl, dành tẩt cá tư tưỏrng, tinh c im , sức lực cửa minh cho nhân d ỉn , cho sự nghiệp chung, c h o m ột đ ấ t nir<Vc và m ộ t thẾ glAấ h ồ a b in h , I i£n bộ , ih ị n h v ư ợ n g . C h í n h d lSu í y c 6 s ứ c thu phuc, cảm hỏa quSn chổng rấ t cao. t«o dựng n i ỉm tÌR m£n trong nhftn dân, một nhâa d ân ngày càng g iác n g ộ vứ i học VÍB ng&y càn g cao .

5. T hực hiện v ỉệc doẳp k ĩ t nhAa dăn b in g cả quá trinh tim h ltu , vẠn động, giác ngộ và hành động trự c tẳếp, H 5 Chí Minh câng như Oandhi dă khơi dậy và phát huy. củng cố sức mạnh lo lớn hai nước . Đoàn k í l 1*0 n ỉn sức m«nh, c h ỉn lý í ý g i in di nhó-iig khống dê dàng.

T rư ớ c M ahatm a O andhi, ở Ẵa Độ, chưa có một l ỉn h tụ nào đảm nhận d ư ợ c val t rò lịch aử íy , phong Irào g i ỉn h độc l«p cửa Ấn Độ luồn bl phân t ỉ n b| chia r í . T hực hlộn được sự đoán kết th ố n g n h í t n h in dân, Gaitdhi dã làm thay đôi cả phong trào .S ức niậnĩi đẩu tranh cửa n h ỉn d ỉ n Ấn Dộ d ư ợ c huy động, đ ư ợ c lồ chức đả n h in lẽn g ỉ p bộl, dẫn tới ngày độc l«p 15/8/1947 vẻ vang của Án Dộ. Và Hồ Chf MipH, sau khi lỉm đứng con đường cứu nước, sau cả quá trình ho«t dộng lý luận và thực l l ỉn , vởỉ khổl đoàn k í t nhân dân dư ự c xây dựng vững chắc, sức mệnh dân tộc đ ư ợ c phát huy đ i làm nên cách mạng íháng Tám 1945 và thắng lợi qua các cuộc kháng chiến anh dũng cOng như trong xây

109

dựng đất nước. C(') liiT' luti ớ V'u I Niini (.'úng Iilui' (V An |Jn, khi)ii^> có nhân (ỉũn đoàn kốl thì không cỏ sức mạnh ílc ihiõii iliáti^ỉ. ỉ iồ ( lu Miiih V.I M.ih.iiiiia (ìaiidlii đã giưirng cai) ngọn cờ độc lập ílũn lộc, tóiig háiig, hạiih phúc va Iii^n iiọ xú hội, lăy mục liêu ấy làin mẫu t ố chung qui nạp các lựi' iiririig quHii chúng. Troiig nhiSu ySu lỗ làm nẽn lịch sử vỉ dại, trong sự nghiộ|> vì itụi của Hồ Chí Minh «'d Mahiitina (iandhi, có cỏng lao đặc biộl cỏ ý aghỉa: đó là sự lập hợp, đoàn kết vả lồ chưc nhân dÀn. Chinh d i ỉu dó đã có t(nh chẫt q u y í t định làm thay đồi sfí phận nhân dân, mS phận đấl Iiuức... Cìandhi và Hồ Chí Minh la biều turợag của sự doàn kất và khí phách của nhăn dân, của đất nước. Mọi tầng !ớp, mọi tín đồ lôn giáo, mụi dân lọc, lứa luõi đèu llin ihấy (V Cìandhi và Hồ Chí Minh n i ỉm tÌB turổ^ng, sự hòa hợp đồng lỏng.

Ngấy nay, tư tư ởn g doàu kẽ( nhân dân của M ahalma (ìaiiUhí và của Hồ Chí Minh v in đaog phát huy lác dụng, có ảnh hưởng lo lớn và sâu xa, vân còn là vấn đề mang tínhc h i í a iurợc lâu dài dối vứi sự phát irìèn cùa hai nước, cùa (hố giới.

Tháng 7 /1 9 9 2

CHÚ THÍCH

HÒ C hí Minh, Toàn tập, T 1 ST.H . I960, tr. 174.

J. Nohru. Phát h iện Ă n Dộ. T. 2, NXB Văn học. H. 1990, tr. 235.

HÒ C hí Minh, s đ d . .. tr 10.

HÒ C hí M inh, s ơ d .. l 10. S T H. 1989, tr 495.

X em V ư ơ n g Thổ Tài: D ời tranh d ấ u cùa thanh G andhi, Lỗ Vinh Q uang x u í t 64l>, H. 1953, tr. 123.

x«m Vương Thế Tài, sđơ. .. u. 38.

J. N ehru , s đ d . .. tr. 244.

Hồ C hí Minh, s đ d . .. T.3, H. 1983, tr. 148

HÒ C hí M inh, S đ d ... tr. 153

HÒ C hí Minh. s ơ d . . . T. 9, ST. H. 1989, tr. 779

X®m Vương Thtì Tài, Sđd... ư. 41.

T h 9 0 j . N ehru , s đ d .. . tr. 224.

J . N ũhru, S đ đ . .. T. 3, tr. 71.

HÒ Ch! Minh, s đ d . .. T.5, ST.H. 1985. tr. 373.

MO