mahidol university wisdom of the land สมองของเด็กพิเศษ...

สมองของเดกพเศษ: แนวคดใหมในการกระตนกลไกการฟนตวตามธรรมชาตของสมอง

โดย รศ.ดร. นวลจนทร จฑาภกดกล ศนยวจยประสาทวทยาศาสตร

สถาบนชววทยาศาสตรโมเลกล มหาวทยาลยมหดล

MAHIDOL UNIVERSITY Wisdom of the Land

18 กรกฎาคม 2557 ณ. อาคารนวตกรรม ศาสตราจารย ดร.สาโรช บวศร

มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

1

2

ทกษะใดบางทน าเราไปสความความส าเรจ

Executive Functions (การคดเชงบรหาร)

เปนการท างานของสมองระดบสง


• การคดเชงบรหาร (Executive Functions; EFs) เปนการท างานของสมองระดบสง ทเชอมโยงประสบการณในอดตกบสงทเราก าลงท าในปจจบน ชวยใหเราควบคมอารมณความคด การตดสนใจ และการกระท า สงผลใหเราลงมอท างาน และมงมนท าจนงานส าเรจตามเปาหมายทตงไว (Goal directed behavior) (Anderson, 2002)

• เราใชการคดเชงบรหารในสถานการณทไมคนเคยเชน เมอตองเปลยนโรงเรยน เปลยนสถานทท างาน พบเพอนใหม เมอเราพยายามท าสงทไมเคยท าดวยตวเองโดยไมตองคอยใหใครมาชวย เมอวางแผนอนาคต เมอสงทก าลงเราท าเรมไมเปนไปตามทคาดหมาย งานทท ายงไมไดผลดเทาทควร ยงไมไดท างานเตมความสามารถ หรอท าพลาดไปในขนตอนไหน เมอตองอดทนตอสงยวยเพอเลอกท าสงทส าคญกวา ในบรบทตางๆเหลานการคดเชงบรหารจะชวยใหเราปรบเปลยนพฤตกรรมเพอท างานตางๆจนส าเรจ (Gilbert, S. J., & Burgess, P. W., 2008)

3

การคดเชงบรหาร คออะไร ?


ความส าคญของการคดเชงบรหาร

• EFs ท าใหเรามความคดยดหยน ปรบเปลยนไปตามสถานการณ แทนทจะคดและตอบสนองแบบเดยวกนซ าๆ การคดแบบนมความส าคญโดยเฉพาะอยางยงเมอสถานการณตางๆเปลยนแปลงไป EFs จะชวยใหเราปรบความคดและพฤตกรรมใหเขากบบรบทของสงแวดลอมทเปลยนแปลงไป เพอใหท าสงตางๆไดส าเรจ ไมท าผดซ า มการเปลยนแปลงปรบปรงการท างานใหดขนจากการทบทวนสงทท าไป

• Efs ชวยใหเราควบคมอารมณ ควบคมพฤตกรรมใหแสดงออกอยางเหมาะสม เปนทยอมรบของสงคม ไมท าในสงทจะท าใหเสยใจในภายหลง รจกคาดการณผลของการกระท าวาท าไปแลวจะเกดสงใดตามมา รจกเลอกทจะท าหรอไมท าสงใดเพอใหประสบความส าเรจในการเรยนและการงาน

4


ทฤษฐ ‘Supervisory System” สมองสวนหนาท าหนาทก ากบดแลการคดเชงบรหาร

5 (Norman and Shallice, 1986; Shallice T, 1998; Duncan J, 2001; Miller Ek, 2001 )

ชวยใหเราไมตอบสนองตอตวกระตนอยางอตโนมต


สมองสวนหนา

Conflict

ตอบสนองแบบเดมๆ ยากในการเปลยนความคด,

เปลยนการกระท า วอกแวกงาย

6

สมองมนษย MAHIDOL UNIVERSITY Wisdom of the Land

Phineas P. Gage (1823–1860)

7

ชอบพดโกหก ชอบคยโมโออวด ทะเลาะววาทกบผอนเสมอ ขมขผอน ลกทรพย โขมยของผอน มพฤตกรรมทางเพศไมถกกาละเทศะ ดมสรา เลนการพนน ไมสามารถท าการงานได ปกตไมมพฤตกรรมเหลาน ไมใชคนเดมอกตอไป


อาการบงชถงความผดปกตของสมองสวนหนา

• Cognitive impairment - สมาธสน ความจ าไมด วอกแวกงาย ไมสามารถท างานทมเปาหมายระยะยาวไดส าเรจ

• Emotional problems – ควบคมอารมณไมได หนหนพลนแลน ฉนเฉยวงาย ทะเลาะเบาะแวงกบผอนอยเสมอ

• Behavioral problems - ยากทจะเปลยนความคดและการกระท า จงท าผดซ าๆ ปรบตวยาก กาวราว ข าในเรองทคนอนไมข า แสดงพฤตกรรมไมถกกาละเทศะ

8


สมองสวนทควบคมการคดเชงบรหาร

9 Gilbert, S. J., & Burgess, P. W. (2008)


ความจ าขณะท างาน

การวางแผน การจดการ

Anterior cingulate cortex (ACC)

สงทไมคนเคย

ดานขาง ดานใน

Functional specialization within rostral prefrontal cortex (RPFC).

10

เขาใจจตใจและอารมณของตนเองและผอน ท างานมากกวาสองอยางขนไปไดในเวลาเดยวกน

การระลกถงเหตการณทเคยเกดขน

Gilbert, S. J., & Burgess, P. W. (2008)


11

(Benes, 2010)


สมองสวนหนามวงจรประสาททเชอมโยงกบสมองสวนทเกยวของกบอารมณความรสก

ยบยงอารมณความรสก ยบยงพฤตกรรม จดจอกบงานทท า แรงจงใจ

12

ดานการควบคมพฤตกรรม การยบยงความคดและพฤตกรรม (Inhibitory control) การเปลยนความคดเมอเงอนไขเปลยนไป (Shift)

การควบคมอารมณ (Emotional control)

ดานพทธปญญา (2-5 ป) ความจ าขณะท างาน (Working memory) การวางแผน การจดการ (Planning /Organization)

ดานพทธปญญา (6-18 ป) การรเรม (Initiate)

การตดตามตรวจสอบตนเอง (Self monitoring)

ทกษะทเปนองคประกอบของ EFs

EF domains สญญาณบงชวาเดกมปญหาดานการคดเชงบรหาร Inhibit • เดกไมรตววาพฤตกรรมของตนเองมผลกระทบหรอรบกวนบคคลอนอยางไรบาง

• อยไมสข กระสบกระสาย หรอ บดไปบดมา • วอกแวกงายขณะท ากจกรรม • หนหนพลนแลน ขาดความยบยงชงใจ มากกวาเพอนๆ

Shift • เดกมปญหาในการปรบตวเขากบคนใหมๆ • เดกมกจะอารมณเสยเมอมการเปลยนแผนหรอเปลยนกจวตรประจ าวน • ใชเวลานานในการทจะรสกวางใจในสถานทหรอเหตการณใหมๆ

Emotional Control

• ระเบดอารมณโกรธอยางรนแรง • โกรธฉนเฉยวดวยเหตผลเพยงเลกนอย •หลงจากเกดปญหาใดๆขน จะรสกผดหวงอยเปนเวลานาน

Working memory

• เมอสงใหท างานสองอยาง เดกสามารถจ าไดเพยงค าสงแรกหรอค าสงสดทายเทานน • ท าผดเรองเดมซ าๆ แมเคยสอนหรอชวยเหลอไปแลว • ลมวาก าลงท าอะไรขณะทก าลงท ากจกรรมนนๆอย

Plan/Organize • จ าเปนตองไดรบการบอกใหเรมลงมอท างาน แมวาเดกจะเตมใจท า • เมอสงใหไปหยบของ เดกมกจะลมวาตองไปหยบอะไร • ไมสามารถทจะหาเสอผา รองเทา ของเลน หรอหนงสอ แมวาจะชแนะอยางเฉพาะเจาะจงแลว • ทงของเกลอนกลาด ตองใหผอนมาคอยเกบให แมวาจะไดรบการสอนหรอแนะน าแลวกตาม • ตดอยในรายละเอยดเพยงเลกนอยของงานหรอสถานการณหนงๆ และลมเรองหลกทสาคญไป • ไมสามารถท างานใหเสรจได แมวาจะไดรบการแนะแนวทางแลว 13

Immature or delay EF Mature EF

- ขาดความยบยงอารมณและพฤตกรรม - หมกมนอยกบสงเดมๆ ความคดเดมๆ - ไมสามารถควบคมอารมณตนเองได - ความจ าไมด - ขาดทกษะในการวางแผนจดการ - ไมรจกปรบปรงการท างาน ท าผดซ าบอยๆ - ขาดระเบยบวนย

- รจกยบยงอารมณและพฤตกรรม - สามารถเปลยนความคดเมอเงอนไขเปลยนไป - ควบคมอารมณตนเองไดด - มความจ าด - มทกษะในการวางแผนและจดการทด - รจกตดตามประเมนผล และ ปรบปรงการท างาน - มระเบยบวนย

พฤตกรรมทแสดงระดบการคดเชงบรหาร

Early childhood Pre Adolescence Adolescence

การบรรลนตภาวะของสมองสวนหนาจะชวยใหเดกสามารถควบคมตนเองไดดขน


14

ตวอยางลกษณะของเดกทมการคดเชงบรหารด • มความจ าด มสมาธจดจอสามารถท างานตอเนองไดจนเสรจ • มการวางแผนงานอยางเปนระบบ ท างานเสรจทนตามก าหนด • สามารถตดตามงานมากกวาหนงอยางไดในเวลาเดยวกน • น าสงทเคยเรยนรมากอนมาอภปรายไดอยางมความหมาย • สามารถเปลยนความคด เมอเงอนไขหรอสถานการณเปลยนไป • รจกประเมนตนเอง น าจดบกพรองมาปรบปรงการท างานใหดขนได • รจกยบยงควบคมตนเองไมใหท าในสงทไมถกตอง ไมเหมาะสม • รจกรอทจะท าหรอพดในเวลาทเหมาะสม • รจกขอความชวยเหลอหรอขอขอมลเพมเตมเมอจ าเปน

15


• เดกทมการคดขนสงดกวาจะมความพรอมและผลสมฤทธทางการเรยนดกวาเดกทมระดบการคดขนสงนอยกวา

• เมอโตเปนผใหญ ผทมการคดขนสงดกวาจะมการรบร การคด ความจ า สมาธ รวมทงสถานภาพทางสงคม อาชพการงาน ดกวาผทมการคดขนสงดอยกวา

16

Self regulation

Executive Function

Academic, Professional &

Personal success

เดกแตละคนมระดบการคดเชงบรหารแตกตางกน


29%

11-17% 3.5%

7%

ววฒนาการของสมองสวนหนา

17


Human and chimp have protracted development of prefrontal cortex

พฒนาการสมองของเดก

18

Thompson and Nelson (2001), Teffer and Semendeferi (2012 )


Thickness of gray matter decreases throughout the adolescence period

19


20

Dysfunction

of EF

Delay EF

Academic problems

Social problems

Impairment of EF

ADHD

Pervasive developmental

disorder

Autism

Learning disorder


Autism spectrum disorders

21

โรคออทซม (ASD) อาการแสดงออกทเดนชด 3 ดานคอ

• มความบกพรองในพฒนาการดานสงคมเชน ไมสบตา ไมแสดงสหนา ทาทาง ไมชนวบอกความตองการ

• มความบกพรองในพฒนาการดานการสอความหมายและภาษาเชน พดชาหรอไมพด

• มการกระท าซ าๆหรอมความสนใจซ าๆ เชน โยกตว สะบดมอ หรอมความสนใจหมกมนเฉพาะบางสวนของวตถ เปนตน

22

ลกษณะอาการบงชของโรคออทซมในเดก1-2 ขวบ • ไมแสดงวามความสนใจสงตางรวมกน • เดกไมคอยตอบสนองเมอเรยกชอ • ไมคอยแสดงพฤตกรรมเลยนแบบ • มความลาชาทางการสอสารทงดาน verbal และ non-verbal • มความลาชาของพฒนาการดานการเคลอนไหว • มพฤตกรรมซ าๆ เชน โยกตว สะบดมอ • อารมณฉนเฉยวงาย • ส ารวจสงของดวยการใชมอ-ตาผดไปจากเดกปกต • จองมองสงของทสนใจนานกวาปกต (>10 วนาท) มองจากมมแปลกๆ

ตาสองขางมองไปคนละทาง หรอกระพรบตาบอยขณะทจองมองวตถ

23

Elsabbagh and Johnson, 2009

Genetic of Autism

(Abrahams et al, 2008)

de novo loss CNV

Promising Candidate gene

Probable Candidate gene

Linkage Peak

de novo gain CNV


24

Autism Susceptibility Genes


25


26

Most autism candidate genes play role in brain development



27

Amaral et al , 2010 MAHIDOL UNIVERSITY Wisdom of the Land

Autistic brain network

28

Increased correlation strength was found within frontal regions while long distance connections between frontal and other lobes such as temporal, parietal, and limbic lobes experienced reduced correlation strength.

(Shi F et al., 2013)

สน าเงน เชอมโยงกนมากกวาปกต สแดง เชอมโยงกนนอยกวาปกต

(Geschwind and Levitt, 2007)

29

Genetic and environmental factors that determine the clinical core of autism

Carlos A Pardo et al., 2007 Benvenuto A et al., 2009


Environment

Social motivation hypothesis

• การขาดแรงจงใจภายในทจะรบรและตอบสนองตอสงเราทางสงคมในชวงเรมแรกของชวต ท าใหเกดการเปลยนแปลงวถทางของการพฒนาสมองซงน าไปสการเกดโรคออทซม

30

EFs dysfunction in autism

• พบความบกพรองของ EF ไดในผปวยออทซมทกวยตงแตเดกนกเรยนจนถงวยผใหญ (Ozonoff et al, 1991; Hughes et al , 1994)

• ปญหาทพบบอยคอดาน planning, perseverative responses (ไมสามารถเลกท าซ าๆได) และปญหาในการ switching/flexibility แตไมใชทกคนจะมปญหา EF ดงกลาว ท าใหเกดขอสงสยวา EF dysfunction ไมนาจะเปนสาเหตของโรค autism (Pellicano, 2007, 2010, 2012)

• การทดสอบ EF ในเดกเลกทเปนออทซมไมพบความบกพรองทชดเจน (Yerys, 2007)

31

Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder

32

33

(Brown and Goldman,1977; Gaspar et al., 1989) (A Nieoullon, 2002)

Rostro-caudal gradient of cortical dopaminergic innervation in humans


DA dysfunction and ADHD

Cortical Dysfunction in Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder

• เดก ADHD มวงจรประสาทเชอมโยงสมองสวนหนากบเปลอกสมองสวนใกลเคยง (Cingulo-Frontal-Parietal network) ท างานนอยกวาปกต วงจรประสาทนมหนาทส าคญเกยวกบ – cognitive/attention networks – reward/feedback-based processing systems

• สมองของเดก ADHD มขอจ ากดหรอมความไมคลองตวในการท างานทตองเชอมโยงกบสมองสวนอนๆ โดยเฉพาะในการท างานทซบซอนตองใชสมองหลายๆสวน

BIOL PSYCHIATRY 2011;69:1160–1167 34

The Cingulo-Frontal-Parietal (CFP) networks

Bush, 2011

35

These areas interact with other brain circuits that have been implicated in ADHD, such as the “default mode” resting state network

Cingulate cortex Hypofunction in ADHD

Bush et al.,1999 Tamm et al., 2004

During Stroop task during response Inhibition task

36

Dorsal anterior mid-cingulate cortex (daMCC)

Dickstein et al, 2006

Brain activated during working memory task

37

Fassbender, 2006

Basal ganglia

Insular cortex

EFs dysfunction in ADHD

• สวนใหญเดก ADHD มกจะมปญหา EF ในดานตอไปน

– poor inhibitory control

– poor emotional control

– poor set-shifting/speed

38

ปฏสมพนธระหวางปจจยดานพนธกรรมและปจจยดานสงแวดลอมทสงผลตออาการแสดงออกของโรคทางพฒนาการ

ระบบประสาท

39

อะไรคอสาเหตทสมองบางสวนท างานนอยไป ในขณะทสมองบางสวนท างานมากเกนไป

ADHD: relationship between levels of organization

Gail Tripp, 2009

40

How genes & environmental risk factors in infancy lead to ASD behavioral outcomes

41

Elsabbagh and Johnson, 2009

New view: เดกกลมเสยงทมความบกพรองของการคดเชงบรหารจะมความยากล าบากในการรบมอกบปจจยเสยงดานลบตางๆทเกดในวยเดกอนจะน าไปสการเกดโรคอยางเตมรปแบบในภายหลงได ในขณะทเดกกลมเสยงทมทกษะ EF ทดจะมการปรบตวทด ความรนแรงในอาการของโรคกจะนอยกวา

42

Old view: ความบกพรองของทกษะดานการคดเชงบรหารเปนอาการความผดปกตหนงของโรคออทซม หรอ ADHD

แนวคดใหมทเชอวาเดกม EF ตางกนท าใหมความหลากหลายของอาการในโรคออทซม (Pellicano, 2012) มาจากเหตผล 3 ประการคอ

• EF มความสมพนธอยางใกลชดกบทฤษฐ ToM (mental state awareness) ซงเชอกนวาผดปกตไปในโรคออทซม

• EF มความสมพนธกบความพรอมทางการเรยน (Blair, 2002; McClelland, 2007) และความสามารถดานภาษาและคณตศาสตร (St Clair-Thompson, 2006; Blair, 2007)

• สมองสวนหนาใชเวลาพฒนาทยาวนาน การฝกเดกเลกใหมทกษะดาน EF มรายงานวาชวยใหเดกมทกษะในการควบคมตนเองดขนทงในเดกปกต (Holmes et al, 2009) และเดกกลมเสยง (Diamond, 2007)

43

Siblings studies have highlighted variation in the nature and rate of change in behaviour in infants at risk

44

(Elsabbagh and Johnson, 2010)

• อาการแสดงออกเดนชดตอน 1-1.5 ป กอนหนานไมพบความผดปกต

เปนตงแตอายนอยๆ

เปนตอนขวบครง-2 ขวบ

ลกษณะการด าเนนของโรคแบบคอยเปนคอยไป

• อาการแสดงออกจะคอยๆเดนชดขนเรอยๆเมอเดกโตขน แสดงถงความผดปกตในการพฒนาสมองแบบคอยเปนคอยไป ชวง 0-2 ปแรกจงเปนชวงเวลาวกฤตทอาการแสดงยงไมเดนชดนก จงเปนโอกาสในการปองกนเพอลดอตราเสยงในการทเดกจะแสดงอาการออกมาอยางเตมรปแบบเมอโตขน

• สงแวดลอมและการเลยงดเปนปจจยส าคญอกประการหนงทมอทธพลตอปจจยทางพนธกรรมของเดกแตละคน ซงจะสงผลใหอาการความรนแรงของโรคแตกตางกนไดในเดกแตละคน

• เมอเรมพบอาการแสดงออกทเดนชดวาเปนออทซม จะมความสมพนธกบการพบวาเดกมปญหาทางอารมณ เชน หงดหงด, งอแง อารมณเสย โกรธงาย ควบคมอารมณตนเองไมคอยได (Bryson, 2007)

45

Hypothetical ASD trajectories for expression of risk in infant siblings

46 Elsabbagh and Johnson, 2009

• ASD =a high-dose of mediating risk factors, the impact of which becomes compounded and amplified over time.

• Canalisation=similar initial expression of risk but eventual restoration of the typical developmental trajectory.

• BAP=infants with a low-dose of risk factors leading to sub-clinical expression of the condition.

47

Babysibs study

48

State activity characterizes the nature of disruption in brain circuitry in ASD at the neural systems level. Trait activity reflects shared areas of dysfunction in US and children with ASD, thereby providing a robust endopheno-type for ASD. Compensatory activity refers to activity unique to US, which might reflect the operation of a neural system– level mechanism by which US overcome an increased genetic risk for developing ASD. (Kaiser, Hudac et al. 2010)

• เดกกลมเสยงทเปนพหรอนองของเดกออทสตคแตไมมอาการของออทสตค มการท างานของสมองบางรปแบบคลายคลงกบกลมเดกทเปนออทสตค ซงไมพบการท างานของสมองลกษณะดงกลาวในเดกกลมควบคม (Kaiser, Hudac et al. 2010)

• เดกกลมเสยงนอาจมปจจยบางอยางทมาชวยชดเชยการท างานของสมองทบกพรองไปในโรคออทซม

49

การฝกทกษะดานการคดเชงบรหารตงแตวยเดกเลกจะชวยกระตนกลไกการปรบตวตามธรรมชาตของสมองใหมการปรบโครงสรางใหมเพอชดเชยการท างานของสมองทบกพรองไป รวมทงชวยลดความผดปกตทางพฤตกรรมทจะเกดตามมาในภายหลงได

50

• สมองสวนหนาใชเวลาในการพฒนายาวนานทสด ตองอาศยสงแวดลอมและการเลยงดมาชวยหลอหลอมปรบแตงวงจรประสาทเพอใหท างานไดอยางมประสทธภาพมากทสด ดงนนสมองสวนหนาจงเปนสวนทมการเกด plasticity อยตลอดเวลาในระหวางการพฒนาตามปกต คอมการสรางและปรบเปลยนวงจรประสาทจนท าใหเกดเปนวงจรประสาททมหนาทเฉพาะอยางเพอปรบตวใหเขากบสงแวดลอมทหลอหลอมเดกใหเตบโตขนมานนเอง

• กระบวนการทางธรรมชาตในการปรบตวระหวางพฒนาการเหลานจะมสวนส าคญในการชดเชยการท างานทบกพรองไปในสมองของเดกกลมเสยง (Johnson 2012, Johnson 2012)

51

ลกษณะพเศษของการพฒนาสมองมนษยคอจ าเปนตองอาศยสงแวดลอมเปนตวหลอหลอมใหเกดวงจรประสาททเชอมโยงกนอยางซบซอนเพอใหท างานไดอยางมประสทธภาพสงสด

52

เกดอะไรขนเมอสมองเดกไมไดรบการกระตน

53

Use it Lose it สมองสวนทถกใชงาน สมองสวนทไมถกใชงาน

แนวทางสงเสรมการคดเชงบรหารในเดกพเศษ

1) การสอนใหเดกสามารถสอสารกบผอนได การฝกความจ าขณะท างาน

2) การสอนใหเดกเขาใจอารมณความรสกของตวเองและของผอน รจกควบคมอารมณ

3) การสอนใหเดกทราบวาการแสดงออกทางพฤตกรรมอยางใดเหมาะสม

การคดเชงบรหารในเดกทบกพรองทางการไดยน 54

Communication

To build

Trust and warm

Self regulation

Executive Function

Academic, Professional &

Personal success


ฝกการท างานของสมองสวนหนาดานการวางแผน&การแกปญหา

55

Tower of Hanoi

Tower of London

Chess


Class room curriculum and EF

• Montessori • Tools (Tools of the Mind) -Lev Vygotsky Theory-

promoting intentional and self-regulated learning

• PATHS (Promoting Alternative Thinking Strategies)- promoting emotional and social competencies and

reducing aggression and behavior problems

• CSRP (Chicago School Readiness Project) improve low-income preschool children’s school readiness by increasing

their emotional and behavioral adjustment




CogMed© game.

A child demonstrating a Tae-Kwon-Do stance

Walking Meditation in Montessori

Interventions shown to Aid Executive Function Development in Children 4–12 Years Old

(Daimond, 2011)


Memory Attention Inhibitory control

Switching Planning Discipline

เกมสฝกความจ าดวยโปรแกรม Cogmed (Holmes et al, 2010; Bergman-Nutley et al, 2011)

การฝกศลปะการปองกนตว เทควนโด (Lakes & Hoyt, 2004)

การฝกโยคะ (Manjunath & Telles, 2001)

หลกสตรการศกษาเชน Tools of mind, Montessori (Daimond et al, 2007; Lillard & Else Quest, 2006)

การฝกจต Mindfulness awareness practices (MAPS) (Flook et al, 2010)

การฝกคดดวยหลกสตร PATHS (Promoting Alternative Thinking Stratergy) (Manjunath & Telles, 2001)

การฝกออกก าลงแบบแอโรบค (Davis et al, 2011)

-

-

-

-

-

-



บทสงทาย • วธการสอนตางๆทใชไดผลดในการสงเสรมการคดเชงบรหารในเดก

ปกตสามารถใชไดผลดเชนเดยวกนในเดกพเศษ หากวาทงผสอนและเดกมทกษะในการสอสารกนไดเปนอยางด

• พอแม คร และผท างานเกยวกบเดกพเศษ ควรจะตองปรบวธการเลยงด วธการจดการเรยนการสอน ใหตอบสนองความตองการในการเรยนรของเดกกลมนโดยเนนกจกรรมทชวยสงเสรม EF ใหมากขน

• ควรกระตนใหเดกมทกษะในการใชภาษาและสอสารซงจะเปนพนฐานส าคญในการฝกเดกใหเรยนรสงทยากตอไป




สถาบนวจยและพฒนาการศกษาพเศษ มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

mahidol university wisdom of the land สมองของเด็กพิเศษ...

Documents