ΒΙΒΛΙΑΡΙΟ ΥΓΕΙΑΣ ΤΗΣ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ

Στόχος του βιβλιαρίου υγείας που κρατάτε στα χέρια σας είναι η προαγωγή της υγείας και της

ανάπτυξης των παιδιών και η πρόληψη των νοσηµάτων. Σε συνεργασία πάντα µε τον

παιδίατρό σας, θα σας βοηθήσει µε απλό και κατανοητό τρόπο να παρακολουθήσετε την

πορεία της ανάπτυξης των παιδιών σας και να αντιληφθείτε έγκαιρα τις παρεκκλίσεις από το

φυσιολογικό. Θα σας βοηθήσει επίσης να γνωρίσετε τους παράγοντες εκείνους που βοηθούν

στη σωστή σωµατική και συναισθηµατική ανάπτυξη του παιδιού ώστε να προληφθούν πολλά

από τα προβλήµατα κατά την ενηλικίωση του. Ιδιαίτερη έµφαση δίνεται στην πρόληψη και

αντιµετώπιση της παχυσαρκίας µέσω της σωµατικής άσκησης και ορισµένων εκ των

προτύπων της παραδοσιακής ελληνικής διατροφής.

Φυλάξτε το βιβλιάριο αυτό µε προσοχή. Συνιστάται ο κάτοχος του βιβλιαρίου αυτού να

το διατηρεί εφόρου ζωής προκειµένου να γνωρίζει ποιες ασθένειες πέρασε, τι εµβόλια έκανε

και όλες εκείνες τις πληροφορίες που θα βοηθήσουν να φροντίσει την υγεία του.

Το βιβλιάριο αυτό είναι απόρρητο και µπορούν να το δουν εκτός από τους άµεσα

ενδιαφερόµενους, µόνο όσοι εντάσσονται στο ιατρικό απόρρητο. Να το έχετε πάντα µαζί

σας όταν πηγαίνετε στο γιατρό και όταν ταξιδεύετε. Αν κάποιος βρει αυτό το βιβλιάριο

παρακαλείται να το παραδώσει στη διεύθυνση που σηµειώνεται στη σελίδα 2.

Χωρίς το βιβλιάριο δεν µπορεί να γίνει η εγγραφή στο Ληξιαρχείο και το Σχολείο και θα

υπάρξουν δυσκολίες για τις διάφορες ασφαλιστικές παροχές.

Οι γονείς πρέπει να συµβουλεύονται περιοδικά το βιβλιάριο ώστε να διαπιστώσουν ότι δεν

υπάρχουν παραλείψεις, ότι οι αναµνηστικές δόσεις των εµβολίων έχουν πραγµατοποιηθεί και

ότι η ανάπτυξη του παιδιού τους είναι µέσα στα φυσιολογικά όρια.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΠΙΝΑΚΩΝ ΑΤΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ............................................................ 2

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ................................................... 3

Η κινητική εξέλιξη του παιδιού µέχρι τα 5 χρόνια

12

Η ΕΓΚΥΜΟΣΥΝΗ................................................................. 4

Ο ΤΟΚΕΤΟΣ....................................................................... 5

Βασικές αρχές διαιτολογίου κατά τον θηλασµό

19

ΠΡΟΠΛΗΠΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΝΕΟΓΝΩΝ.................................... 6

ΤΟ ΝΕΟΓΕΝΝΗΤΟ (ΠΡΩΤΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΜΕΤΑ ΤΗ ΓΕΝΝΗΣΗ)......... 7

Υπόδειγµα δίαιτας στην περίοδο της εγκυµοσύνης

20

ΠΑΙ∆ΙΑΤΡΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ (1η ΕΒ∆ΟΜΑ∆Α ΣΤΟ ΜΑΙΕΥΤΗΡΙΟ)....... 8

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΠΑΙ∆Ι............................................... 9

Υπόδειγµα δίαιτας στην περίοδο του θηλασµού

20

ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΗΜΕΡΕΣ ΤΗΣ ΖΩΗΣ............................................ 10

ΨΥΧΟΣΩΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ................................................ 10

Η συνιστώµενη σειρά για την εισαγωγή στερεών τροφίµων από τον 7ο µήνα

24

ΜΗΤΡΙΚΟΣ ΘΗΛΑΣΜΟΣ & ∆ΙΑΤΡΟΦΗ ΒΡΕΦΟΥΣ 0-6 ΜΗΝΩΝ..... 17

ΤΕΧΝΗΤΗ ΓΑΛΟΥΧΙΑ & ∆ΙΑΤΡΟΦΗ........................................ 21

Ηµερήσιες ανάγκες των παιδιών σε ενέργεια

27

Η ∆ΙΑΤΡΟΦΗ ΤΟΥ ΒΡΕΦΟΥΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ 6 ΕΩΣ ΤΟΥΣ 12 ΜΗΝΕΣ 23

Η ∆ΙΑΤΡΟΦΗ ΤΟΥ ΠΑΙ∆ΙΟΥ ΑΠΟ ΤΟ 1ο ΕΩΣ ΤΟ 3ο ΕΤΟΣ........... 24

Καθηµερινές ανάγκες σε µερίδες ανάλογα µε την ηλικία

28

Η ∆ΙΑΤΡΟΦΗ ΤΟΥ ΠΑΙ∆ΙΟΥ ΑΠΟ ΤΟ 3ο ΕΩΣ ΤΟ 5ο ΕΤΟΣ........... 25

ΠΑΙ∆ΙΚΗ ΚΑΙ ΕΦΗΒΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ............................................ 26 Οµάδες τροφίµων & µέγεθος µερίδας 29

ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ...................................................................... 29

ΓΛΥΚΑΙΜΙΚΟΣ ∆ΕΙΚΤΗΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ...................................... 32

Πίνακας τροφίµων µε πληροφορίες για την ενέργεια

30

ΣΩΜΑΤΙΚΗ ΑΣΚΗΣΗ............................................................ 33

ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΗΣ ΑΡΤΗΡΙΑΚΗΣ ΥΠΕΡΤΑΣΗΣ.............................. 36

Πίνακας µε πληροφορίες για τον γλυκαιµικό δείκτη τροφίµων

32

ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΩΝ ΑΤΥΧΗΜΑΤΩΝ.............................................. 36

ΤΑ ∆ΟΝΤΙΑ ΤΟΥ ΠΑΙ∆ΙΟΥ.................................................... 37

Υπολογισµός των θερµίδων του βασικού µεταβολισµού ηµερήσιως

33

ΕΜΒΟΛΙΑΣΜΟΙ................................................................... 38

ΠΙΝΑΚΑΣ ΕΜΒΟΛΙΑΣΜΩΝ.................................................... 41

Συντελεστές έντασης δραστηριότητας ανά κατηγορία δραστηριότητας

34

ΙΑΤΡΙΚΕΣ ΕΠΙΣΚΕΨΕΙΣ 0-24 ΜΗΝΕΣ..................................... 42

ΠΕΡΙΟ∆ΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ 2 ΕΤΗ............................................... 44

Χρονοδιάγραµµα εµφάνισης και αντικατάστασης των πρώτων δοντιών

38

ΙΑΤΡΙΚΕΣ ΕΠΙΣΚΕΨΕΙΣ 2-6 ΕΤΗ............................................ 45

ΠΕΡΙΟ∆ΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ 4 ΕΤΗ............................................... 47

Εθνικό Πρόγραµµα Εµβολιασµών (2003)

39

ΠΕΡΙΟ∆ΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ 6 ΕΤΗ............................................... 48

ΙΑΤΡΙΚΕΣ ΕΠΙΣΚΕΨΕΙΣ 6-14 ΕΤΗ.......................................... 49 Χρονοδιαγράµµατα εµβολιασµών 40

ΠΕΡΙΟ∆ΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ 8 ΕΤΗ............................................... 50

ΠΕΡΙΟ∆ΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ 10 ΕΤΗ............................................. 51

ΠΕΡΙΟ∆ΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ 12 ΕΤΗ............................................. 52

ΠΕΡΙΟ∆ΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ 14 ΕΤΗ............................................. 53

Ο∆ΟΝΤΙΑΤΡΙΚΕΣ ΚΑΙ ΟΦΘΑΛΜΟΛΟΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ.............. 54

ΒΑΡΟΣ ΑΓΟΡΙΩΝ (0-6,5 ΕΤΗ).............................................. 55

ΜΗΚΟΣ ΑΓΟΡΙΩΝ (0-6,5 ΕΤΗ)............................................. 56

∆ΕΙΚΤΗΣ ΜΑΖΑΣ ΣΩΜΑΤΟΣ ΑΓΟΡΙΩΝ (0-6,5 ΕΤΗ)................. 57

ΠΕΡΙΜΕΤΡΟΣ ΚΕΦΑΛΗΣ ΑΓΟΡΙΩΝ (0-6 ΕΤΗ)......................... 58

ΠΕΡΙΜΕΤΡΟΣ ΜΕΣΗΣ ΑΓΟΡΙΩΝ (4,5-17,5 ΕΤΗ)...................... 59

ΑΡΤΗΡΙΑΚΗ ΠΙΕΣΗ ΑΓΟΡΙΩΝ (4,5-17,5 ΕΤΗ)......................... 60

ΒΑΡΟΣ ΚΑΙ ΥΨΟΣ ΑΓΟΡΙΩΝ (6-18 ΕΤΗ)................................ 61

∆ΕΙΚΤΗΣ ΜΑΖΑΣ ΣΩΜΑΤΟΣ ΑΓΟΡΙΩΝ (6-18 ΕΤΗ).................. 62

ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΤΙΚΟ Ο∆ΟΝΤΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΞΕΤΑΣΗΣ....................... 63

ΒΕΒΑΙΩΣΗ (ΓΙΑ ΤΗ ∆ΗΛΩΣΗ ΤΗΣ ΓΕΝΝΗΣΗΣ)........................ 64

2

ΑΤΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ (συµπληρώνεται µετά τη γέννηση του παιδιού)

ΕΠΩΝΥΜΟ / SURNAME _____________________________

ΟΝΟΜΑ / NAME ___________________________________

ΦΥΛΟ / SEX _________ __________

ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΓΕΝΝΗΣΗΣ / DATE OF BIRTH _________________________________

ΤΟΠΟΣ ΓΕΝΝΗΣΗΣ / PLACE OF BIRTH __________________________________

ΑΡΙΘΜΟΣ ΛΗΞΙΑΡΧΙΚΗΣ ΠΡΑΞΗΣ / _____________________________________

∆ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΚΑΤΟΙΚΙΑΣ / HOME ADDRESS

_______________________________________________________________________

_______________________________________________________________________

ΤΗΛΕΦΩΝΟ / TELEPHONE NUMBER

___________________________________

___________________________________

___________________________________

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ (Αλλαγή διεύθυνσης κατοικίας, τηλεφώνου κ.α.)

_________________________________________________________________

_________________________________________________________________

_________________________________________________________________

_________________________________________________________________

_________________________________________________________________

_________________________________________________________________

_________________________________________________________________

_________________________________________________________________

_________________________________________________________________

_________________________________________________________________

_________________________________________________________________

_________________________________________________________________

3

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ

Η ΜΗΤΕΡΑ

ΟΝΟΜΑ ___________________________________________________________________________

ΕΠΩΝΥΜΟ_________________________________________________________________________

ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΓΕΝΝΗΣΗΣ _____________________________________________________________

ΤΟΠΟΣ ΓΕΝΝΗΣΗΣ____________________________________________________________________

ΤΟΠΟΣ ΚΑΤΑΓΩΓΗΣ____________________________________________________________________

ΕΘΝΙΚΟΤΗΤΑ____________________________________________________________________

ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ____________________________________________________________________

ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΥΓΕΙΑΣ____________________________________________________________________

ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ / ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ _____________________________________

____________________________________________________________________________________

ΑΣΦΑΛΙΣΗ___________________________________________________________________________

Ο ΠΑΤΕΡΑΣ

ΟΝΟΜΑ____________________________________________________________________________

ΕΠΩΝΥΜΟ__________________________________________________________________________

ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΓΕΝΝΗΣΗΣ______________________________________________________________

ΤΟΠΟΣ ΓΕΝΝΗΣΗΣ____________________________________________________________________

ΤΟΠΟΣ ΚΑΤΑΓΩΓΗΣ____________________________________________________________________

ΕΘΝΙΚΟΤΗΤΑ_________________________________________________________________________

ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ _________________________________________________________________________

ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΥΓΕΙΑΣ____________________________________________________________________

ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ / ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ _____________________________________

____________________________________________________________________________________

ΑΣΦΑΛΙΣΗ___________________________________________________________________________

Α∆ΕΡΦΙΑ (Ονοµατεπώνυµο, φύλο, ηµεροµηνία γέννησης)

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

4

Η ΕΓΚΥΜΟΣΥΝΗ

Η εγκυµοσύνη είναι φυσιολογική κατάσταση. Για να πάνε όµως όλα καλά, χρειάζονται µερικές

προφυλάξεις. Πρώτα απ' όλα είναι απαραίτητη η ιατρική παρακολούθηση της εγκυµοσύνης, όσο

οµαλή κι αν είναι αυτή. Η παρακολούθηση της εγκυµοσύνης πρέπει να γίνεται από γιατρό και η

έγκυος πρέπει να λέει σε αυτόν όλη την αλήθεια και να κάνει όλες τις εξετάσεις που της

συστήνει.

Η διατροφή της εγκύου πρέπει να περιλαµβάνει γάλα (χαµηλό σε λιπαρά), φρούτα, λαχανικά,

άπαχο κρέας, πουλερικά, όσπρια, δηµητριακά, ψάρια και αυγά. Αυτά θα δώσουν στον

οργανισµό της τα συστατικά που χρειάζεται (λεύκωµα, βιταµίνες, ασβέστιο και σίδηρο) και δεν

θα την αφήσουν να πάρει βάρος περισσότερο από το κανονικό, το οποίο είναι 10-13 κιλά σε όλη

τη διάρκεια της εγκυµοσύνης. (υπόδειγµα δίαιτας για την έγκυο θα βρείτε στη σελίδα 20). Είναι

επίσης καλό να πίνει τέσσερα µε πέντε ποτήρια νερό την ηµέρα. Μπορεί ακόµη να πίνει και λίγο

τσάι ή καφέ αν το εγκρίνει ο γιατρός της, αλλά καλό είναι να αποφεύγει κάθε ποτό που περιέχει

οινόπνευµα.

Αν καπνίζει, πρέπει να κόψει το τσιγάρο και να αποφεύγει χώρους όπου καπνίζουν τρίτοι, γιατί

υπάρχει φόβος να γεννήσει πρόωρα ή να επηρεαστεί αρνητικά η ανάπτυξη του παιδιού της.

Ακτινογραφία µπορεί να κάνει µόνο αν το συστήσει ο γιατρός της. ∆εν πρέπει ποτέ να µπαίνει

στον θάλαµο της ακτινογράφησης όταν συνοδεύει άλλο παιδί της ή συγγενικό πρόσωπο σε

ακτινολογική εξέταση. ∆εν πρέπει επίσης να παίρνει φάρµακα, ούτε και αυτά που θεωρούνται

αθώα, ή να κάνει εµβόλια χωρίς τη συµβουλή του γιατρού της. Πρέπει επίσης να περιποιείται τα

δόντια της και αν παρατηρήσει κάτι ασυνήθιστο να πάει αµέσως στον οδοντίατρο.

Η έγκυος πρέπει να φοράει άνετα ρούχα, να κοιµάται τουλάχιστον 8 ώρες το 24ωρο και να

αναπαύεται µία ώρα κατά τη διάρκεια της ηµέρας. Επίσης η φυσική άσκηση είναι απαραίτητη για

την έγκυο και το έµβρυο, διότι δυναµώνει τους µύες και διευκολύνει τον τοκετό. Εποµένως αν

δεν υπάρχουν προβλήµατα στην εγκυµοσύνη η έγκυος µπορεί να έχει συστηµατική φυσική

άσκηση καθηµερινά (π.χ. πεζοπορία) και µάλιστα κατά το τελευταίο τρίµηνο µόνο πεζοπορία. Το

τελευταίο τρίµηνο της εγκυµοσύνης, η έγκυος θα πρέπει επίσης να προετοιµαστεί για τον

θηλασµό. Μετά τον τοκετό, ο θηλασµός πρέπει να ξεκινήσει το συντοµότερο δυνατό και δεν

πρέπει να επιτραπεί να δοθεί στο βρέφος γάλα αγελάδας µε µπιµπερόν.

Αν η έγκυος είναι υπέρβαρη δεν πρέπει να κάνει προσπάθεια να χάσει βάρος µε υποθερµιδικές

δίαιτες παρά µόνο µετά το πέρας της εγκυµοσύνης και του θηλασµού, γιατί οι υποθερµιδικές

δίαιτες θα αναστείλλουν την ανάπτυξη του εµβρύου.

5

Ο ΤΟΚΕΤΟΣ

ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ _______________________________ ΩΡΑ ___________________________

ΚΛΙΝΙΚΗ / ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ______________________________________________________

ΤΟΠΟΣ _____________________________________________________________________

∆ΙΑΡΚΕΙΑ ΚΥΗΣΗΣ (ΕΒ∆ΟΜΑ∆ΕΣ) ________

ΤΟΚΟΣ _________________________________

ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΚΕΦΑΛΙΚΗ ΠΡΟΒΟΛΗ ΙΣΧΙΑΚΗ ΠΡΟΒΟΛΗ

ΕΠΙΠΛΟΚΕΣ

ΜΕ ΕΠΕΜΒΑΣΗ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ

ΚΑΙΣΑΡΙΚΗ ΤΟΜΗ ΜΕ ΑΝΑΡΡΟΦΗΤΗΡΑ

ΕΜΒΡΥΟΥΛΚΙΑ

ΑΛΛΕΣ ΕΠΕΜΒΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΙΤΙΑ _______________________________________________________

___________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________

ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΕΓΚΥΜΟΣΥΝΗΣ

ΧΩΡΙΣ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΠΕΡΙ∆ΕΣΗ

ΑΙΜΟΡΡΑΓΙΑ ΛΟΙΜΩΞΗ

ΑΚΙΝΗΣΙΑ

ΑΛΛΑ ______________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________

ΑΡΤΗΡΙΑΚΗ ΠΙΕΣΗ ΜΗΤΕΡΑΣ ____________________________________________________________

____________________________________________________________________________________

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ ______________________________________________________________

____________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________

ΦΑΡΜΑΚΑ ___________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________

ΣΦΡΑΓΙ∆Α ΚΑΙ ΥΠΟΓΡΑΦΗ ΙΑΤΡΟΥ

6

ΠΡΟΠΛΗΠΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΝΕΟΓΝΩΝ

Ο προληπτικός έλεγχος νεογνών είναι ένα από τα απαραίτητα µέτρα υγείας που προσφέρει

δωρεάν η Πολιτεία στο σύνολο των νεογέννητων της χώρας. Στόχος του προληπτικού αυτού

µέτρου είναι ο εντοπισµός των νεογέννητων που πάσχουν έτσι ώστε η έγκαιρη παρέµβαση να τα

προφυλάξει από τις δυσάρεστες συνέπειες της αρρώστιας τους. Τρία είναι τα νοσήµατα που

αναζητούνται στην Ελλάδα:

1) η νόσος φαινυλκετονουρία (ΡΚU)

2) ο συγγενής υποθυρεοειδισµός (ΤSΗ) και

3) η ανεπάρκεια της αφυδρογονάσης 6 - φωσφορικής γλυκόζης (G6ΡD).

Η φαινυλκετονουρία

Είναι µία κληρονοµική αρρώστια που αν δεν διαγνωστεί έγκαιρα προκαλεί βαριά νοητική

καθυστέρηση. Τίποτα στο µωρό δεν δείχνει την ύπαρξη της τόσο σοβαρής αυτής αρρώστιας. Μία

εξέταση όµως του αίµατος θα δείξει την αρρώστια και θα εξασφαλίσει την έγκαιρη θεραπεία

της. Τα παιδιά που αρχίζουν έγκαιρα θεραπεία γίνονται τελείως φυσιολογικά.

Ο συγγενής υποθυρεοειδισµός

Είναι µια παθολογική κατάσταση όπου ένας ενδοκρινής αδένας, ο θυρεοειδής, δεν λειτουργεί

σωστά ή δεν λειτουργεί καθόλου, µε αποτέλεσµα µια σηµαντική ορµόνη που εκκρίνει, η θυροξίνη,

να λείπει από τον οργανισµό ή να βρίσκεται σε χαµηλά επίπεδα. Όταν ο υποθυρεοειδισµός µείνει

αδιάγνωστος, προκαλεί νωθρότητα, χαµηλό ύψος και κυρίως χαµηλή νοηµοσύνη. Όλα αυτά

προλαµβάνονται αν η διάγνωση γίνει στη νεογνική ηλικία και το υποθυρεοειδικό παιδί αρχίσει

αµέσως θεραπεία.

Η ανεπάρκεια του ενζύµου αφυδρογονάση της 6 - φωσφορικής γλυκόζης (G6ΡD)

∆εν είναι αρρώστια. Τα άτοµα (µωρά και ενήλικες) που έχουν αυτή την ανεπάρκεια δεν

ανέχονται πάντα ορισµένες ουσίες (ναφθαλίνη, φρέσκα κουκιά και πολύ σπάνια ορισµένα

φάρµακα) και υπάρχει κίνδυνος να κάνουν οξεία αιµόλυση αν έρθουν σε επαφή µαζί τους

(φάνε κουκιά ή µυρίσουν ναφθαλίνη). Ο εντοπισµός των ατόµων που έχουν αυτή την

ευαισθησία και η ενηµέρωσή τους για το ποιες ουσίες πρέπει να αποφεύγουν, έχει ως

αποτέλεσµα την προστασία τους από κρίση αιµόλυσης.

Ο εντοπισµός και των τριών αυτών καταστάσεων επιτυγχάνεται µε την εξέταση σταγόνων

αίµατος που παίρνονται από όλα τα νεογνά, την τελευταία ηµέρα της παραµονής τους στο

µαιευτήριο.

ΦΡΟΝΤΙΣΤΕ να γίνει η προληπτική αυτή αιµοληψία και να γραφεί στη σελίδα 7.

7

ΤΟ ΝΕΟΓΕΝΝΗΤΟ ΠΡΩΤΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΜΕΤΑ ΤΗ ΓΕΝΝΗΣΗ

ΒΑΡΟΣ (gr) ΜΗΚΟΣ (cm) ΠΕΡΙΜΕΤΡΟΣ ΚΕΦΑΛΙΟΥ (cm)

ΒΑΘΜΟΛΟΓΗΣΗ APGAR 1min: 5min: 10min:

ΚΥΑΝΩΣΗ ΝΑΙ ΟΧΙ ΑΝΤΙ∆ΡΑΣΗ ΣΤΟΝ ΗΧΟ ΝΑΙ ΟΧΙ

ΕΚΛΑΨΕ ΑΜΕΣΩΣ ΝΑΙ ΟΧΙ ΟΡΑΣΗ (ΦΩΤΟΚΙΝΗΤΙΚΗ ΑΝΤΙ∆ΡΑΣΗ) ΝΑΙ ΟΧΙ

ΚΡΙΣΗ ΑΠΝΟΙΑΣ ΝΑΙ ΟΧΙ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΜΥΪΚΟΣ ΤΟΝΟΣ ΝΑΙ ΟΧΙ

ΚΑΡ∆ΙΑΚΟ ΦΥΣΗΜΑ ΝΑΙ ΟΧΙ ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΗ ΝΑΙ ΟΧΙ

ΗΠΑΤΟΜΕΓΑΛΙΑ ΝΑΙ ΟΧΙ ΠΡΟΣΟΧΗ – ΕΓΡΗΓΟΡΣΗ ΝΑΙ ΟΧΙ

ΣΠΛΗΝΟΜΕΓΑΛΙΑ ΝΑΙ ΟΧΙ

ΙΣΧΙΑ ______________ ΓΕΝΝΗΤΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ _____________

ΠΗΡΕ ΟΞΥΓΟΝΟ; ΝΑΙ ΟΧΙ ΓΙΑ ΠΟΣΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ∆ΙΑΣΤΗΜΑ ____________

ΜΠΗΚΕ ΣΕ ΘΕΡΜΟΚΟΙΤΙ∆Α; ΝΑΙ ΟΧΙ ΠΟΣΕΣ ΗΜΕΡΕΣ ____________

ΑΙΤΙΑ ______________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

ΛΟΙΜΩΞΗ; ΝΑΙ ΟΧΙ ____________________________________

ΣΠΑΣΜΟΙ; ΝΑΙ ΟΧΙ ___________________________________

ΙΚΤΕΡΟΣ; ΝΑΙ ΟΧΙ ΧΟΛΕΡΥΘΡΙΝΗ; ____________

ΣΥΓΓΕΝΕΙΣ ΑΝΩΜΑΛΙΕΣ ________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________

ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ / ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ___________________________________________________

___________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________

ΑΙΜΟΛΗΨΙΑ ΓΙΑ G6PD PKU TSH ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ _____________

ΣΦΡΑΓΙ∆Α ΚΑΙ ΥΠΟΓΡΑΦΗ ΙΑΤΡΟΥ

8

ΠΑΙ∆ΙΑΤΡΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ 1η ΕΒ∆ΟΜΑ∆Α ΣΤΟ ΜΑΙΕΥΤΗΡΙΟ

ΒΑΡΟΣ ΣΩΜΑΤΟΣ: _____________

ΝΕΟΓΝΙΚΑ ΑΝΤΑΝΑΚΛΑΣΤΙΚΑ: _____________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________________

ΙΣΧΙΑ _________________________________________________________________________________________

ΓΕΝΝΗΤΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ ______________________________________________________________________________

ΟΙ∆ΗΜΑ _______________________________________________________________________________________

ΙΚΤΕΡΟΣ _______________________________________________________________________________________

ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΟ ΚΛΑΜΑ ___________________________________________________________________________

∆ΥΣΠΝΟΙΑ _____________________________________________________________________________________

ΚΥΑΝΩΣΗ _____________________________________________________________________________________

ΚΑΡ∆ΙΑΚΟΙ ΤΟΝΟΙ ______________________________________________________________________________

ΗΠΑΤΟΜΕΓΑΛΙΑ ________________________________________________________________________________

ΣΠΛΗΝΟΜΕΓΑΛΙΑ _______________________________________________________________________________

ΑΝΤΙ∆ΡΑΣΗ ΣΤΟΝ ΗΧΟ ___________________________________________________________________________

ΑΝΤΙ∆ΡΑΣΗ ΣΤΟ ΦΩΣ ___________________________________________________________________________

ΣΥΓΓΕΝΕΙΣ ΑΝΩΜΑΛΙΕΣ _________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

∆ΙΑΤΡΟΦΗ ΜΗΤΡΙΚΟΣ ΘΗΛΑΣΜΟΣ

ΓΑΛΑ ΕΜΠΟΡΙΟΥ

ΜΙΚΤΗ ∆ΙΑΤΡΟΦΗ

ΑΛΛΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΚΑΙ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ___________________________________________________________

______________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________________

ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ _________________

ΣΦΡΑΓΙ∆Α ΚΑΙ ΥΠΟΓΡΑΦΗ ΙΑΤΡΟΥ

9

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΠΑΙ∆Ι

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ & ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ - ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΥΠΟΓΡΑΦΗ – ΣΦΡΑΓΙ∆Α

ΙΑΤΡΟΥ

ΟΜΑ∆Α ΑΙΜΑΤΟΣ RHESUS

ΦΑΡΜΑΚΑ

ΑΛΛΕΡΓΙΑ

ΑΛΛΕΣ ΟΥΣΙΕΣ

ΕΛΛΕΙΨΗ G6PD

ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ

ΧΡΟΝΙΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ

ΛΟΙΜΩ∆Η ΝΟΣΗΜΑΤΑ

ΑΛΛΑ

10

ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΗΜΕΡΕΣ ΤΗΣ ΖΩΗΣ √ Ακούστε µε προσοχή τις συµβουλές του παιδίατρου και ζητήστε να σας

λύσει κάθε απορία, όσο απλή κι αν σας φαίνεται. √ Περιποιηθείτε τον οµφαλό του νεογνού µε καθαρό οινόπνευµα ή άλλο

αντισηπτικό διάλυµα, 2-3 φορές την ηµέρα. √ Πριν κλείσει ο οµφαλός του βρέφους µπορείτε να κάνετε µπάνιο σε

ολόκληρο το σώµα µε σφουγγάρι (σαπούνισµα και ξέπλυµα). Όταν επουλωθεί ο οµφαλός του µπορείτε να το βάζετε µέσα σε νερό κάθε µέρα.

√ Η θερµοκρασία του δωµατίου του να είναι 18-22 βαθµοί Κελσίου για το τελειόµηνο και λίγο πιο υψηλή, 24-26 βαθµοί, για το πρόωρο. Αερίζετε συχνά το δωµάτιο του µωρού, το οποίο πρέπει να είναι φωτεινό και στολισµένο µε έντονα χρώµατα.

√ Το τελειόµηνο βρέφος αισθάνεται όπως κι εσείς, γι' αυτό πρέπει να το ντύνετε ανάλογα µε το δικό σας ντύσιµο. Όσο λιγότερα ρούχα φοράει, τόσο πιο άνετα νιώθει και τόσο πιο εύκολα µπορείτε να το κρατάτε καθαρό.

Μην του φοράτε πολλά ρούχα. Ιδρώνει και νιώθει πολύ άσχηµα. Το παιδί δεν αρρωσταίνει γιατί κρύωσε, αλλά γιατί «κόλλησε» κάποιο µικρόβιο ή ιό. Και τα «καλά» ντυµένα παιδιά αρρωσταίνουν!

√ Όταν το βρέφος σας πνίγεται στο τάισµα, µην το σηκώνετε όρθιο, αλλά κρατώντας το στο πλάι µε το κεφάλι προς τα κάτω, χτυπήστε ελαφρά την πλάτη

του και σκουπίστε τη µύτη του από το γάλα ή άλλη τροφή. √ Το βρέφος από πάρα πολύ µικρό καταλαβαίνει, ακούει και βλέπει. Έχει

ανάγκη από το χαµόγελο σας, τον ήρεµο τρόπο σας, όταν το ταΐζετε, το αλλάζετε ή το ντύνετε. Έχει ανάγκη την αγκαλιά, και την τρυφερότητά σας. Να το κρατάτε και να του µιλάτε αρκετή ώρα µετά από το φαγητό του.

Μην το αφήνετε πολλές ώρες µόνο του. Βαριέται! Βεβαιωθείτε ότι ο χρόνιος βήχας που έχει η γιαγιά ή ο παππούς ή κάποιος άλλος στο σπίτι, δεν είναι φυµατίωση.

Μην καπνίζετε µέσα στο δωµάτιό του, γιατί το παιδί σας καπνίζει ταυτόχρονα παθητικά.

Μην πηγαίνετε το βρέφος σε κλειστούς χώρους µε πολλά άτοµα.

Μην το φιλάτε στο πρόσωπο και µην το πλησιάζετε, όταν είσαστε άρρωστοι ή δεν είστε καθαροί.

ΨΥΧΟΣΩΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Μετά τη γέννηση Λίγες ώρες µετά τη γέννηση, το νεογνό µπορεί να διακρίνει διαφορετικούς ήχους και δείχνει προτίµηση στις ανθρώπινες φωνές. Αντιδρά στις έντονες οσµές, όπως η αµµωνία, προτιµά τις γλυκές γεύσεις και µπορεί να ξεχωρίσει τις πικρές από τις ξινές. Επίσης αντιδρά στην αφή, κυρίως στα χέρια και το στόµα. Το οπτικό σύστηµα του βρέφους τίθεται σε λειτουργία αµέσως µετά τη γέννηση. Βλέπει καθαρά σε απόσταση 20 εκατοστών, συνήθως µπορεί να παρακολουθήσει ένα κινούµενο αντικείµενο µε τα µάτια του και προσπαθεί να αποφύγει ένα αντικείµενο που φαίνεται να έρχεται καταπάνω του. ∆είχνει προτίµηση σε στρογγυλά σχήµατα, όπως τα ανθρώπινα πρόσωπα, και µπορεί να ξεχωρίσει κάποια χρώµατα. Τις δύο πρώτες εβδοµάδες της ζωής του το βρέφος φαίνεται να χαµογελά. Όµως αυτά τα χαµόγελα δεν έχουν σχέση µε ό,τι συµβαίνει στον εξωτερικό κόσµο, γι' αυτό ονοµάζονται ενδογενή ή αντανακλαστικά. Ανάµεσα στις 6 εβδοµάδες και τους 3 µήνες το βρέφος χαµογελά σε ό,τι διαφορετικό βλέπει ή ακούει. Στον τρίτο µήνα χαµογελά για να πάρει µιαν απάντηση από κάποιον. Το χαµόγελο λοιπόν έχει γίνει µέσο επικοινωνίας.

11

Τα νεογνά λίγων ηµερών µπορούν να µιµηθούν µορφασµούς, αν ανταµειφθούν (µε ένα χάδι, αγκαλιά, τροφή). Επίσης µιµούνται µορφασµούς ενηλίκων χωρίς καµιά άλλη ανταµοιβή εκτός από την επικοινωνία και κάνουν κινήσεις που συντονίζονται µε την οµιλία των ενηλίκων όταν απευθύνονται σ' αυτά. Εποµένως, από τη στιγµή που τα παιδιά έρχονται στον κόσµο είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα σε ερεθίσµατα που προέρχονται από ανθρώπους. Παρατηρούν το περιβάλλον τους και προσπαθούν να προσελκύουν την προσοχή των ανθρώπων που είναι κοντά τους. Οι συµπεριφορές τους έχουν ισχυρή έµφυτη προδιάθεση αλλά υπόκεινται από νωρίς στις διαδικασίες µάθησης. Νεογνικά αντανακλαστικά Τα νεογνά γεννιούνται εφοδιασµένα µε µια σειρά αντανακλαστικών, ή αλλιώς αυτόµατων σωµατικών αντιδράσεων σε συγκεκριµένα ερεθίσµατα, το καθένα από τα οποία διαρκεί µια ορισµένη περίοδο της ζωής τους: Αντανακλαστικό δραγµού ή σύλληψης Το βρέφος τυλίγει σφιχτά τα δάχτυλά του γύρω από αντικείµενο

που ακουµπά στην παλάµη του (το αντανακλαστικό αυτά υπάρχει και στα πέλµατα). Υπάρχει φυσιολογικά µέχρι τον 3ο -4ο µήνα. Αντανακλαστικό βάδισης Αν κρατήσουµε ένα νεογνό σε όρθια θέση και φέρουµε τα πέλµατά του σε επαφή µε σκληρή επιφάνεια, αρχίζει να κάνει βαδιστικές κινήσεις. ∆ιατηρείται µέχρι την 6η εβδοµάδα. Αντανακλαστικό θηλασµού Όταν πλησιάσουµε κάποιο αντικείµενο στο στόµα του, τυλίγει τα χείλη του γύρω απ' αυτό και αρχίζει να θηλάζει. Μπορεί να διατηρηθεί µέχρι τον 1ο χρόνο.

Αντανακλαστικό Moro ή εναγκαλισµού Είναι αντανακλαστικό φόβου. Οι βραχίονες εκτείνονται στα πλάγια και τα αντιβράχια κάµπτονται µπροστά (θέση εναγκαλισµού), ενώ τα δάχτυλα είναι ανοιχτά και η πλάτη σχηµατίζει τόξο. Το βλέπουµε ως αντίδραση του βρέφους σε δυνατό ηχητικό ερέθισµα ή απότοµη µεταβολή της κινητικής του κατάστασης. ∆ιατηρείται µέχρι τον 3ο µήνα. Αντανακλαστικό αναζήτησης Όταν αγγίζουµε το βρέφος στο µάγουλο, στρέφει το κεφάλι του στην κατεύθυνση του αγγίγµατος και προσπαθεί να θηλάσει. Υπάρχει µέχρι τον 4ο µήνα (όταν κοιµάται το βρέφος, παρατηρείται µέχρι τον 7ο). Σωµατική ανάπτυξη Οι αλλαγές στο βάρος και το µήκος∗ συντελούνται µε γοργό ρυθµό τα δύο πρώτα χρόνια της ζωής του παιδιού. Μετά ακολουθούν µια πιο αργή πορεία µέχρι την εφηβεία, η οποία οριοθετεί ένα νέο εξελικτικό άλµα. Οι σηµαντικότεροι και πιο εύκολα µετρήσιµοι δείκτες ανάπτυξης του παιδιού, είναι το βάρος, το µήκος και η περίµετρος κεφαλής, που βοηθά να εκτιµηθεί η ανάπτυξη του εγκεφάλου. Υπάρχουν βέβαια µεγάλες αποκλίσεις στη φυσική ανάπτυξη κάθε παιδιού. Ο ρυθµός ανάπτυξης κάθε παιδιού συγκρίνεται µε ειδικές καµπύλες που δείχνουν τον φυσιολογικό ρυθµό ανάπτυξης των παιδιών της ηλικίας του. Στις σελίδες 55, 56 και 58 παρουσιάζονται οι καµπύλες αύξησης του βάρους, του µήκους και της περιµέτρου κεφαλής στα πρώτα χρόνια της ζωής του παιδιού. Οι δείκτες ανάπτυξης έχουν συνοπτικά την ακόλουθη πορεία: Το βάρος

∗ Το µήκος µετριέται σε ύπτια θέση ενώ το ύψος σε όρθια θέση

12

Το µέσο βάρος του νεογέννητου είναι περίπου 3,5 kg. Υπάρχει µικρή απώλεια βάρους τις πρώτες ηµέρες µετά τον τοκετό, κυρίως λόγω της ανεπαρκούς διατροφής του βρέφους και της καθυστέρησης στην έναρξη της σίτισής του. Το βρέφος επανακτά συνήθως το βάρος της γέννησής του µέχρι τη 10η ηµέρα. Το µήκος Το µέσο µήκος του τελειόµηνου νεογέννητου είναι περίπου 50 cm. Το µήκος σε ύπτια θέση µπορεί να µετρηθεί µε περισσότερη ακρίβεια απ' ότι το ύψος σε όρθια θέση στα παιδιά που είναι µικρότερα των 5 χρόνων. Το µήκος αυξάνει κατά 25-30 cm µέχρι τη συµπλήρωση του 1ου χρόνου και φθάνει τα 70-75 cm. Στο τέλος του 2ου χρόνου το µήκος του παιδιού φθάνει τα 85 cm περίπου, ενώ τα επόµενα 3 χρόνια το παιδί κερδίζει σταθερά 6-8 cm τον χρόνο. Περίµετρος κεφαλής Η περίµετρος κεφαλής είναι ο καλύτερος και απλούστερος δείκτης για να εκτιµηθεί η ανάπτυξη του εγκεφάλου. Ο εγκέφαλος συµπληρώνει συνήθως την ανάπτυξη του τον δεύτερο χρόνο. Γι' αυτό η περίµετρος κεφαλής αυξάνει πολύ γρήγορα τα δύο πρώτα χρόνια, ενώ στα µετέπειτα χρόνια έχουµε µικρή αύξηση του βάρους, κυρίως του εγκεφάλου. Η µέτρηση της περιµέτρου της κεφαλής έχει ιδιαίτερη σηµασία στη βρεφική και προσχολική ηλικία. Στο σχήµα της σελίδας 58 παρουσιάζεται η καµπύλη της περιµέτρου του κεφαλιού στα παιδιά. Φυσιολογικά, όλοι οι δείκτες των µετρήσεων του παιδιού πρέπει να βρίσκονται ανάµεσα στις δύο ακραίες γραµµές και να ακολουθούν µια προοδευτική αύξηση. Σοβαρό πρόβληµα µπορεί να υπάρχει όταν, από επαναλαµβανόµενες µετρήσεις διαπιστώνεται ότι δεν αυξάνεται η περίµετρος κεφαλής, ή ότι αυξάνεται πολύ γρήγορα, ή είναι έξω από τα φυσιολογικά όρια. Σ' αυτές τις περιπτώσεις να συµβουλευτείτε τον παιδίατρο. Κινητική εξέλιξη Στον εγκέφαλο οι περιοχές που ελέγχουν την κίνηση των χεριών, της κεφαλής και του σώµατος αναπτύσσονται νωρίς. Οι βάσεις των κινητικών ικανοτήτων του παιδιού µπαίνουν στα δύο πρώτα χρόνια. Στον παρακάτω πίνακα παρουσιάζεται η κινητική εξέλιξη του παιδιού µέχρι τα 5 χρόνια. Ο όρος «αδρή κινητικότητα» περιλαµβάνει τις κινήσεις του κορµού και των ποδιών, ενώ ο όρος «χειρισµός» αναφέρεται στις λεπτές κινήσεις των χεριών.

ΗΛΙΚΙΑ Α∆ΡΗ ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ ΧΕΙΡΙΣΜΟΣ

4 ΕΒ∆ΟΜΑ∆ΕΣ

Σηκώνει λίγο το κεφάλι, το γυρίζει από την µία πλευρά στην άλλη.

Τα δάχτυλα του είναι κλειστά.

3 ΜΗΝΕΣ

Σηκώνει το κεφάλι του σε γωνία 90°. Στηρίζει το βάρος του στα αντιβράχια.

Χέρια χαλαρά, τραβάει τα σκεπάσµατά του.

13

ΗΛΙΚΙΑ Α∆ΡΗ ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ ΧΕΙΡΙΣΜΟΣ

4 ΜΗΝΕΣ

Στηρίζει το κεφάλι του. Πιάνει εκούσια (όχι αντανακλαστικά) αντικείµενο που τοποθετείται στην παλάµη

του.

5 ΜΗΝΕΣ

Το κεφάλι παραµένει σταθερό, όταν στην καθιστή θέση προκαλέσουµε ελαφρά κίνηση

του κορµιού του στο πλάι.

Συλλαµβάνει µε ολόκληρη την παλάµη αντικείµενο που βρίσκεται σε απόσταση, το

βάζει στο στόµα.

6 ΜΗΝΕΣ

Γυρίζει από την πρηνή θέση στην ύπτια. Κάθεται υποστηριζόµενο. Στηρίζει µεγάλο µέρος του βάρους του στην όρθια θέση.

Μεταφέρει αντικείµενο από το ένα χέρι στο άλλο.

8 ΜΗΝΕΣ

Γυρίζει από την ύπτια στην πρηνή θέση. Κάθεται µόνο του. Στηρίζει όλο

το βάρος του.

Μπορεί να κρατήσει δύο αντικείµενα (ένα σε κάθε χέρι). Τα χτυπάει µεταξύ τους, όταν

του δείξουν.

14

ΗΛΙΚΙΑ Α∆ΡΗ ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ ΧΕΙΡΙΣΜΟΣ

10 ΜΗΝΕΣ

«Μπουσουλάει». Στηρίζεται κρατώντας έπιπλο. Περπατάει όταν του κρατάµε και τα

δύο χέρια.

Πιάνει αντικείµενο µε τον αντίχειρα και το δείκτη. Ρίχνει αντικείµενο µε πρόθεση.

12 ΜΗΝΕΣ

Περπατάει όταν του κρατάµε το χέρι, σηκώνεται όρθιο κρατώντας έπιπλο. Μπορεί

να κάνει βήµατα µόνο του

Βάζει και βγάζει µικρά αντικείµενα σε κουτί.

15 ΜΗΝΕΣ

Βαδίζει µόνο του καλά. Τοποθετεί ένα κύβο πάνω στον άλλο.

18 ΜΗΝΕΣ

Ανεβαίνει σκάλα κρατώντας τα κάγκελα. Τρέχει.

Τρώει µε κουτάλι. Χτίζει πύργο µε τρεις· κύβους. Μουτζουρώνει χαρτί.

15

ΗΛΙΚΙΑ Α∆ΡΗ ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ ΧΕΙΡΙΣΜΟΣ

2-2,5 ΕΤΗ

Στέκεται στα δάκτυλα. Ανεβαίνει και κατεβαίνει σκάλα. (∆ύο πόδια σε κάθε

σκαλί).

Αντιγράφει γραµµή. Χτίζει πύργο µε έξι κύβους. Βγάζει κάλτσες, παπούτσια,

παντελόνι.

3 ΕΤΗ

Στέκεται στο ένα πόδι για ένα δευτερόλεπτο. Κάνει ποδήλατο µε τρεις ρόδες. Ανεβαίνει

σκάλα, (ένα πόδι σε κάθε σκαλί).

Αντιγράφει κύκλο.

4 ΕΤΗ

Κάνει κουτσό, δύο µέτρα εµπρός. Κάνει γέφυρα µε τρεις κύβους. Ζωγραφίζει άνθρωπο µε τρία µέρη του σώµατος. Αντιγράφει σταυρό και τετράγωνο.

5 ΕΤΗ

Κατεβαίνει σκάλα (ένα πόδι σε κάθε σκαλί). Ζωγραφίζει άνθρωπο µε πολλά µέρη του σώµατος. Κάνει σκάλα µε έξι κύβους.

Αντιγράφει τρίγωνο.

16

Η ποιότητα του περιβάλλοντος φαίνεται ότι δεν επηρεάζει σηµαντικά τη διαδικασία ανάπτυξης του παιδιού. Όµως η εξάσκηση, η καλή διατροφή και η υγεία είναι απαραίτητες προϋποθέσεις για την καλή σωµατική-κινητική ανάπτυξή του. Νοητική ανάπτυξη Η ταχύτητα µε την οποία κάθε παιδί περνά από το ένα στάδιο νοητικής ανάπτυξης στο επόµενο διαφέρει, αλλά η σειρά είναι καθορισµένη. Για να περάσει στο επόµενο στάδιο κάθε παιδί πρέπει να κατακτήσει πλήρως τη λογική δοµή του προηγούµενου. Τα στάδια ανάπτυξης της νόησης είναι: α. Από τη γέννηση έως και τον 2ο χρόνο. (Περίοδος αισθητηριοκινητικής νοηµοσύνης). Στην περίοδο αυτή η νόηση στηρίζεται σε απλές αισθητηριακές και κινητικές δραστηριότητες, δηλαδή στην άµεση επαφή του βρέφους µε πρόσωπα και αντικείµενα, και στις ενέργειες του που σχετίζονται µ' αυτά. Το βασικό επίτευγµα σ' αυτό το στάδιο είναι η κατανόηση ότι ένα αντικείµενο εξακολουθεί να υπάρχει ακόµα κι όταν δεν είναι πια ορατό. β. Από τον 2ο έως και τον 7ο χρόνο. (Περίοδος προενεργητικής νοηµοσύνης). Η νόηση στηρίζεται σε αναπαραστατικούς συµβολισµούς. Το παιδί µπορεί πια να κάνει προβλέψεις για την έκβαση κάποιων συµπεριφορών ή γεγονότων. Η ταχύρυθµη ανάπτυξη της γλώσσας σ' αυτή την περίοδο, διευκολύνει τις αλλαγές που συντελούνται. Η σκέψη του παιδιού είναι «εγωκεντρική». Ο όρος «εγωκεντρικός» χρησιµοποιείται για να δηλώσει ότι το παιδί αδυνατεί να κατανοήσει ότι υπάρχουν και άλλες απόψεις εκτός από τη δική του. γ. Από τον 7ο έως και τον 12ο χρόνο. (Περίοδος συγκεκριµένων λογικών πράξεων). Η νόηση στηρίζεται σε νοητικές πράξεις και συλλογισµούς που ανταποκρίνονται στους κανόνες της καθαρής λογικής. Το παιδί αντιλαµβάνεται ότι υπάρχουν και άλλες απόψεις εκτός από τη δική του, ότι ένα γεγονός µπορεί να έχει περισσότερα από ένα χαρακτηριστικά και µπορεί να επιλύσει λογικά, συγκεκριµένα προβλήµατα. δ. Από το 12ο χρόνο έως και την ενηλικίωση. (Περίοδος τυπικών λογικών πράξεων). Η σκέψη του εφήβου συλλαµβάνει αφηρηµένες έννοιες. Αυτές εκδηλώνονται µε την κριτική στάση του απέναντι στο περιβάλλον και το ενδιαφέρον του για τη διατύπωση θεωριών. Το γενικότερο συµπέρασµα είναι ότι δεν πρέπει να θεωρούµε τα παιδιά µη ολοκληρωµένα άτοµα που παθητικά συσσωρεύουν γνώσεις, αλλά να τα αντιµετωπίζουµε ως δραστήριους οργανισµούς, που χρησιµοποιούν χαρακτηριστικές και πολύπλοκες νοητικές διαδικασίες για να κατανοήσουν το περιβάλλον τους. Οι νοητικές αυτές διαδικασίες βέβαια αλλάζουν, καθώς αυτά µεγαλώνουν. Η ανάπτυξη της οµιλίας Από πολύ νωρίς το βρέφος διαθέτει την ικανότητα να ξεχωρίζει φωνητικούς ήχους. ∆είχνει προτίµηση στην ανθρώπινη φωνή και αντιδρά κάνοντας κινήσεις µε το σώµα του ως απάντηση στους ήχους που ακούει. Μετά τους πρώτους µήνες αρχίζει να προφέρει τυχαίους συνδυασµούς φωνηέντων και συµφώνων, οι οποίοι σιγά σιγά συναρµόζονται και διαµορφώνονται ανάλογα µε τους ήχους του περιβάλλοντός του. Η κατανόηση του νοήµατος των λέξεων προηγείται της εκφοράς τους. Προς το τέλος του πρώτου χρόνου το παιδί αρχίζει να συνδέει νοήµατα µε συγκεκριµένες λέξεις. Μπορεί δηλαδή να ονοµάζει γνωστά του αντικείµενα και πρόσωπα. Γύρω στον 18ο µήνα αρχίζει να σχηµατίζει µικρές προτάσεις από µία ή δύο λέξεις. Από το τέλος του δεύτερου χρόνου και µετά, το λεξιλόγιο του παιδιού αναπτύσσεται πολύ γρήγορα και οι προτάσεις που χρησιµοποιεί γίνονται µεγαλύτερες και συνθετότερες. Γύρω στα 5 χρόνια το παιδί συνήθως χρησιµοποιεί περίπου 2.000 λέξεις και καταλαβαίνει πολύ περισσότερες. Η χρήση προτάσεων που χαρακτηρίζει ενηλίκους επιτυγχάνεται γύρω στα 7-8 χρόνια. Κοινωνική ανάπτυξη Η απαρχή της κοινωνικής συµπεριφοράς βρίσκεται στα πρώτα µόλις στάδια της ζωής του βρέφους. Η ευαισθησία του σε ανθρώπινα ερεθίσµατα, το βοηθά να επικοινωνεί µε τους ανθρώπους του περιβάλλοντός του. Από τις πρώτες ώρες της ζωής δηµιουργείται ένα «δέσιµο» ανάµεσα στους γονείς και το νεογνό. Όµως γενικά, οι πρώτες κοινωνικές συµπεριφορές (χαµόγελο, κλάµα, φωνητικοί ήχοι, προσήλωση προσοχής) του βρέφους απευθύνονται σε όλους όσους έρχονται σ' επαφή µαζί του. Καθώς αυτές οι κοινωνικές εκδηλώσεις και επαφές του πληθαίνουν και ενισχύονται κυρίως από τους γονείς ή κηδεµόνες του, δηµιουργούνται «προσκολλήσεις». Ο όρος «προσκόλληση» χρησιµοποιείται για να εκφράσει το στενό δεσµό που δηµιουργείται ανάµεσα στο βρέφος και

17

συγκεκριµένα άτοµα του περιβάλλοντός του. Εκδηλώνεται µε τη δυσφορία του βρέφους, όταν τα άτοµα αυτά αποµακρύνονται, τον εφησυχασµό του µε την παρουσία τους και την κατεύθυνση της προσοχής και συµπεριφοράς του προς αυτά. Η δηµιουργία τέτοιων στενών σχέσεων είναι πολύ σηµαντική για την υγιή ανάπτυξη του παιδιού. Το παιδί χρησιµοποιεί τον γονέα ως ασφαλή βάση, από την οποία µπορεί να εξερευνήσει το περιβάλλον του και ν' αφοµοιώσει τις αρχές για τη δηµιουργία σχέσεων στοργής και εµπιστοσύνης στα µετέπειτα χρόνια. Επίσης η δηµιουργία τέτοιων δεσµών συνδέεται µε µεγαλύτερη κοινωνική προσαρµοστικότητα. Οι υγιείς «προσκολλήσεις» χρειάζονται τρυφερούς γονείς, ευαίσθητους στις ανάγκες του βρέφους. Ασφαλώς η υπερβολή µπορεί να αποτελέσει έναν άλλο πυρήνα προβληµάτων. Η υπερβολική προσκόλληση µπορεί να δηµιουργήσει σχέση εξάρτησης και άγχους και να έχει σοβαρές επιπτώσεις στην αυτοπεποίθηση και την ανεξαρτησία του παιδιού καθώς µεγαλώνει. Θετικοί παράγοντες όπως η υπευθυνότητα, η φιλικότητα, η αγάπη, η αυτονοµία και η αυτάρκεια προέρχονται από τρυφερά και σταθερά στις απόψεις και αποφάσεις περιβάλλοντα, που επιβραβεύουν και ενθαρρύνουν τις αυτόνοµες και υπεύθυνες συµπεριφορές. Εκτός από τη σχέση µε τους γονείς ή κηδεµόνες, ιδιαίτερη σηµασία έχουν οι σχέσεις µε άλλα παιδιά. Μέσα από τα παιχνίδια φαντασίας που τα παιδιά παίζουν µόνα τους ή µε άλλα παιδιά, ασκούνται, αποκτούν νέες δεξιότητες, εναλλάσσουν ρόλους, ταυτίζονται µε τους συνοµήλικους και τα µεγαλύτερα παιδιά, εξωτερικεύουν συναισθήµατα, ψάχνουν την ετεροεπιβεβαίωση, επικοινωνούν και µαθαίνουν να µοιράζονται τον πραγµατικό τους κόσµο. Μέχρι τα τρία ή τέσσερα χρόνια τα παιδιά παίζουν µαζί, αλλά όχι µεταξύ τους. Το καθένα ουσιαστικά θέτει τους δικούς του κανόνες. Αρχικά λοιπόν το παιχνίδι είναι «παράλληλο». Μετά συνήθως από αυτή την ηλικία το παιχνίδι γίνεται «συνεργατικό». Παράλληλα, γύρω στα τρία χρόνια βλέπουµε ότι τα παιδιά αρχίζουν να διαλέγουν συγκεκριµένους φίλους. Αποκτούν τους «καλύτερους» φίλους τους. Στα σχολικά χρόνια συνεχίζουν να διαµορφώνουν ιδιαίτερες φιλίες µε συγκεκριµένα άτοµα και ταυτόχρονα να µετέχουν σε µεγαλύτερες οµάδες. Στο δηµοτικό οι οµάδες αυτές είναι συνήθως του ίδιου τύπου. Στην εφηβεία διευρύνονται και είναι τις περισσότερες φορές µικτές.

ΜΗΤΡΙΚΟΣ ΘΗΛΑΣΜΟΣ & ∆ΙΑΤΡΟΦΗ ΒΡΕΦΟΥΣ 0-6 ΜΗΝΩΝ Οι ανάγκες του βρέφους Ο ρυθµός ανάπτυξης στη βρεφική ηλικία είναι πολύ γρήγορος, γι' αυτό οι ανάγκες του βρέφους σε ενέργεια και θρεπτικά συστατικά είναι αυξηµένες. Η µόνη τροφή που µπορεί να καλύψει όλες τις διαιτητικές ανάγκες του βρέφους στη διάρκεια του πρώτου εξαµήνου είναι το µητρικό γάλα. Το βρέφος που γεννιέται τελειόµηνο είναι σε θέση να χωνέψει και να απορροφήσει τις πρωτεΐνες (αυτές του µητρικού γάλακτος µε ιδιαίτερη ευκολία), ορισµένες ποσότητες λίπους και τους απλούς υδατάνθρακες. ∆εν µπορεί όµως να χωνέψει εύκολα τους σύνθετους υδατάνθρακες, όπως το άµυλο, γιατί το ένζυµο που το διασπά βρίσκεται στον οργανισµό του σε χαµηλά επίπεδα και αυξάνεται προοδευτικά µε την ηλικία. Γι' αυτό και δε δίνουµε στο βρέφος άµυλο (π.χ. κρέµα) πριν από τον 5ο - 6ο µήνα. Τα βρέφη χρειάζονται περισσότερα υγρά από τους ενήλικες. Οι ανάγκες τους σε υγρά καλύπτονται µε την πρόσληψη του µητρικού γάλακτος. Αν όµως το βρέφος διατρέφεται µε αγελαδινό γάλα, χρειάζεται επιπλέον νερό, ιδιαίτερα κατά τους θερινούς µήνες. Τα δόντια βγαίνουν στα βρέφη κατά κανόνα µετά τον 5ο µήνα και γι αυτό τους πρώτους 6 µήνες το βρέφος παίρνει την τροφή του σε υγρή µορφή. Τα βρέφη έχουν περιορισµένα αποθέµατα θρεπτικών συστατικών από την εµβρυϊκή τους ζωή και γι' αυτό είναι αναγκαίο να πάρουν όλα τα θρεπτικά συστατικά που χρειάζονται από την τροφή τους. Η µόνη τροφή που µπορεί να καλύψει όλες τις διαιτητικές ανάγκες του βρέφους κατά τη διάρκεια του πρώτου εξαµήνου είναι το µητρικό γάλα, εφόσον βέβαια η µητέρα έχει καλό και πλήρες διαιτολόγιο κατά την περίοδο της γαλουχίας. Αν η µητέρα είχε σοβαρές ανεπάρκειες βιταµινών και ιχνοστοιχείων στο τελευταίο τρίµηνο της εγκυµοσύνης και τα αποθέµατα αυτών των συστατικών έχουν εξαντληθεί, η περιεκτικότητα του µητρικού γάλακτος είναι πιθανότατα χαµηλή σ' αυτές τις θρεπτικές ουσίες. Η βιταµίνη D και ο σίδηρος είναι δύο συστατικά που το µητρικό γάλα δεν έχει σε επαρκείς ποσότητες. Γι' αυτό ίσως το παιδί χρειαστεί συµπλήρωµα των δύο αυτών ουσιών, µετά τον 2ο - 4ο µήνα.

18

Ο µητρικός θηλασµός Όλες οι µητέρες πρέπει να θηλάζουν αποκλειστικά τα παιδιά τους για 6 µήνες χωρίς την προσθήκη άλλου γάλατος ή τροφών. Μετά το πρώτο εξάµηνο πρέπει να συνεχισθεί ο θηλασµός µέχρι τον 12ο µήνα αλλά να αρχίσει η προσθήκη άλλων τροφών. Η µητέρα πρέπει να ενηµερωθεί για τη σηµασία του θηλασµού κατά το τελευταίο τρίµηνο της εγκυµοσύνης και να της δοθούν οι απαραίτητες πρακτικές οδηγίες που θα τη βοηθήσουν να θηλάσει το βρέφος της µε επιτυχία. Κατά τη διάρκεια της εγκυµοσύνης οι µαστοί της γυναίκας προετοιµάζονται για το θηλασµό. Από το δεύτερο µήνα της εγκυµοσύνης οι µαστοί αυξάνονται σε µέγεθος. Οι θηλές, επίσης µεγεθύνονται και προς το τέλος της εγκυµοσύνης µε την πίεση βγαίνει ένα υγρό υποκίτρινο, το πύαρ. Μετά τη γέννηση το πύαρ µετατρέπεται σε γάλα, δηλαδή η υφή και σύνθεσή του αλλάζει, ώστε να αντιµετωπισθούν οι ανάγκες του βρέφους. Πλεονεκτήµατα του µητρικού θηλασµού Τα πλεονεκτήµατα του µητρικού θηλασµού είναι πολλά. Το µητρικό γάλα είναι το µόνο που µπορεί να καλύψει τις ανάγκες του βρέφους. Η σύνθεση του αγελαδινού γάλακτος απέχει πολύ από αυτή του µητρικού και δεν είναι κατάλληλη για το βρέφος. Βέβαια, τα γάλατα που κυκλοφορούν στο εµπόριο για τα βρέφη προέρχονται κυρίως από γάλα αγελάδας που έχει υποστεί ειδική επεξεργασία, ώστε η σύνθεση του να µοιάζει µε αυτή του µητρικού. Τα γάλατα αυτά ονοµάζονται εξανθρωποποιηµένα (τροποποιηµένα). Παρόλο όµως που µοιάζουν αρκετά ως προς τη σύνθεση µε το µητρικό γάλα εξακολουθούν να υπάρχουν µεγάλες διαφορές που κάνουν το µητρικό γάλα το καταλληλότερο για το βρέφος. Οι κυριότερες διαφορές είναι: √ Το µητρικό γάλα είναι αποστειρωµένο και έτσι δεν υπάρχει περίπτωση να µεταφερθούν

µικρόβια στο βρέφος, πράγµα που µπορεί να συµβεί µε το µπιµπερόν αν αυτό δεν έχει καλά αποστειρωθεί.

√ Το µητρικό γάλα δεν χρειάζεται προετοιµασία και έτσι δεν κουράζεται η µητέρα. Επιπλέον είναι οικονοµικό.

√ Μεταφέρει αντισώµατα από τη µητέρα στο βρέφος και έτσι το βρέφος προφυλάσσεται από διάφορες παθήσεις, όπως λοιµώξεις του αναπνευστικού και του πεπτικού συστήµατος.

√ Στα βρέφη που θηλάζουν παρουσιάζονται πολύ πιο σπάνια γαστρεντερικές διαταραχές. Αυτό συµβαίνει, γιατί το µητρικό γάλα είναι πιο εύπεπτο.

√ Τα βρέφη που θηλάζουν σπάνια παρουσιάζουν αλλεργικές αντιδράσεις. √ Ο θηλασµός είναι µια πολύ καλή άσκηση για τη στοµατική κοιλότητα και έχει ως αποτέλεσµα

ένα καλοσχηµατισµένο σαγόνι και ίσια δόντια. √ Ο θηλασµός είναι πολύ σηµαντικός και για την µητέρα. Τη βοηθάει να πλησιάσει το βρέφος

της και να συνδεθεί συναισθηµατικά µαζί του. √ Είναι γνωστό ότι ο θηλασµός ελαττώνει την πιθανότητα καρκίνου του µαστού της µητέρας. Οδηγίες για τον θηλασµό στο µαιευτήριο Η µητέρα πρέπει να ζητήσει να θηλάσει το βρέφος αµέσως µετά τη γέννησή του, εφόσον αισθάνεται καλά. Όσο πιο νωρίς αρχίσει ο θηλασµός, τόσο πιο γρήγορα έρχεται το γάλα και επιτυγχάνεται η οµαλή συνέχισή του. Αν επιθυµείτε να θηλάσετε, µην αφήσετε τις αδελφές στο µαιευτήριο να δώσουν ξένο γάλα στο βρέφος σας. Στην αρχή, το βρέφος θηλάζει για 5 λεπτά από κάθε µαστό. Ο θηλασµός επαναλαµβάνεται συχνά, δηλαδή κάθε 2-3 ώρες, ανάλογα µε τις ανάγκες του βρέφους. Ο θηλασµός είναι µια διαδικασία «ζήτησης και προσφοράς». Ιδιαίτερα τις πρώτες εβδοµάδες µετά τη γέννηση, το βρέφος πρέπει να θηλάζει κάθε φορά που πεινάει. Αργότερα, γύρω στο τέλος του πρώτου µήνα, µπαίνει µόνο του σε κάποιο πρόγραµµα και µεγαλώνουν τα διαστήµατα ανάµεσα στους θηλασµούς. Τις πρώτες ηµέρες στο µαιευτήριο η µητέρα πρέπει να µάθει να θηλάζει σωστά το παιδί της. Πρώτα απ' όλα πρέπει να βρει µια αναπαυτική θέση γι’ αυτήν και το βρέφος. Η αδελφή συνήθως δείχνει στη µητέρα την κατάλληλη θέση για τον θηλασµό. Μπορεί να καθίσει στο κρεβάτι, να ξαπλώσει το βρέφος στο χέρι της και να το τοποθετήσει στον µαστό. Εναλλακτικά, µπορεί να ξαπλώσει στο κρεβάτι και να βάλει δίπλα της το βρέφος. Φέρνει τη θηλή κοντά στο στόµα του βρέφους και το αφήνει να πιάσει τη θηλή µόνο του. Η µητέρα πρέπει να προσέξει, ώστε το βρέφος να έχει όλη τη σκούρα περιοχή γύρω από τη θηλή (άλω) στο στόµα και όχι µόνο τη θηλή. Αν το βρέφος δεν βρίσκεται στη σωστή θέση, δεν µπορεί να πάρει την ποσότητα γάλακτος που χρειάζεται και αυτό οδηγεί σε υπερφόρτωση των µαστών της µητέρας και κούραση και εκνευρισµό του βρέφους.

19

0 πρώτος θηλασµός στο µαιευτήριο γίνεται κυρίως για να διεγείρει τους αδένες και να συνηθίσει το βρέφος και η µητέρα τη θέση του θηλασµού. Την πρώτη ηµέρα το βρέφος παίρνει λίγο πρωτόγαλα. Αργότερα εκκρίνεται το γάλα. Η µητέρα πρέπει να ζητήσει από το µαιευτήριο να µην δώσουν στο παιδί ενδιάµεσα από τους θηλασµούς γάλα εµπορίου. Οι πρώτες ηµέρες στο µαιευτήριο είναι καθοριστικές στο να συνηθίσει το βρέφος αποκλειστικά τον µητρικό θηλασµό. Οδηγίες για τον θηλασµό στο σπίτι Όταν η µητέρα γυρίσει στο σπίτι είναι πολύ σηµαντικό να έχει τη συµπαράσταση και τη βοήθεια του οικογενειακού περιβάλλοντος. Για να µπορέσει να συνεχίσει τον θηλασµό πρέπει να µην κουράζεται. Τις ώρες του θηλασµού η µητέρα πρέπει να είναι ήρεµη και σ' ένα ήσυχο και καθαρό περιβάλλον. Η ηρεµία και η ησυχία είναι απαραίτητα στη διάρκεια του θηλασµού, τόσο για τη µητέρα όσο και για το βρέφος. ∆εν υπάρχει λόγος να τηρείται ένα αυστηρό πρόγραµµα στις ώρες των γευµάτων του βρέφους. Άλλωστε δεν υπάρχει ένα ορισµένο ωράριο που να ταιριάζει σε όλα τα βρέφη. Η διάρκεια του κάθε θηλασµού δεν χρειάζεται να είναι ορισµένη. Τα περισσότερα βρέφη παίρνουν το 90% του γάλακτος που χρειάζονται τα πρώτα 5 λεπτά. Συνήθως θηλάζουν 10-15 λεπτά. Όταν το βρέφος χορτάσει, αφήνει µόνο του τη θηλή. ∆εν έχει νόηµα να το πιέσουµε να συνεχίσει. Πρέπει κάθε φορά να θηλάζει από τον ένα µόνο µαστό, γιατί προς το τέλος του θηλασµού το γάλα είναι πιο πλούσιο σε λιπαρά και ενέργεια. Το βρέφος πρέπει να αδειάζει τουλάχιστον τον ένα µαστό, γιατί αλλιώς δεν δίνεται το ερέθισµα να ξαναγεµίσει. Τις πρώτες εβδοµάδες πρέπει να χρησιµοποιούνται και οι δύο µαστοί για να ενθαρρύνεται η µέγιστη παραγωγή γάλακτος. Όταν η παραγωγή πλέον σταθεροποιηθεί, οι µαστοί µπορούν να εναλλάσσονται διαδοχικά σε κάθε θηλασµό και το βρέφος να ικανοποιείται συνήθως από την ποσότητα του ενός µαστού. Σε περίπτωση όµως που η παραγωγή είναι πολύ µεγάλη πρέπει το παιδί να θηλάσει και από τους δύο µαστούς, ώστε να επιτευχθεί µερική ελάττωσή της. Παράγοντες που ευνοούν την παραγωγή µητρικού γάλακτος Οι παράγοντες που βοηθούν την παραγωγή επαρκούς ποσότητας γάλακτος και διευκολύνουν το θηλασµό είναι: √ Έναρξη του θηλασµού όσο το δυνατόν νωρίτερα µετά τον τοκετό και συχνός θηλασµός του

νεογέννητου και από τους δύο µαστούς τις πρώτες µέρες. √ Πλήρης κένωση των µαστών σε κάθε θηλασµό. √ Σωστή διατροφή της µητέρας, ώστε να καλύπτονται οι θερµιδικές ανάγκες της καθώς και οι

ανάγκες της σε θρεπτικά συστατικά. √ Πρόσληψη επαρκούς ποσότητας υγρών στα γεύµατα αλλά και στα ενδιάµεσα διαστήµατα

από τη µητέρα. √ Η ψυχική αλλά και σωµατική ξεκούραση είναι απαραίτητη για τη µητέρα που θηλάζει. √ Αποφυγή των φαρµάκων που δεν συνιστώνται από το γιατρό, του καπνίσµατος και των

οινοπνευµατωδών ποτών, γιατί µειώνουν την παραγωγή γάλακτος και βλάπτουν το βρέφος. ∆ιατροφή της θηλάζουσας Στην περίοδο του θηλασµού, όπως και στην περίοδο της εγκυµοσύνης, η γυναίκα έχει αυξηµένες ανάγκες, τόσο σε θερµίδες όσο και σε θρεπτικά συστατικά. Χρειάζεται ενέργεια (θερµίδες) περισσότερη ακόµα και από αυτήν που έχει ανάγκη κατά την εγκυµοσύνη. Οι θερµιδικές ανάγκες της µητέρας που θηλάζει ποικίλουν ανάλογα µε την ηλικία της, τη διάπλασή της, ή το αν εργάζεται χειρωνακτικά. Οι βασικές αρχές, καθώς και ένα υπόδειγµα διαιτολογίου δίνονται παρακάτω.

Ένα πλήρες ηµερήσιο διαιτολόγιο πρέπει να περιέχει τρόφιµα από όλες τις παρακάτω κατηγορίες

√ Γάλα και παράγωγα γάλακτος: 4 µερίδες* √ Φρούτα και λαχανικά: 5 µερίδες φρούτα και 5 µερίδες λαχανικά √ Τρόφιµα που περιέχουν πρωτεΐνες (ψάρι, κρέας, αυγό, όσπρια): 3 µερίδες √ Μαύρο ψωµί και δηµητριακά, ρύζι και µακαρόνια: 5-10 µερίδες √ Μόνο αγνό παρθένο ελαιόλαδο, ανάλατες ελιές και 4-5 καρύδια ηµερησίως √ Κατανάλωση κρέατος 1-2 ηµέρες την εβδοµάδα και τις υπόλοιπες ψάρι και όσπρια.

Αποφεύγετε µαργαρίνες, βούτυρο και άλλα φυτικά λίπη και έλαια Αποφεύγετε αλλαντικά, µπισκότα, αναψυκτικά, παγωτά και γενικά όλα τα επεξεργασµένα τρόφιµα µε πρόσθετες χηµικές ουσίες.

* Πληροφορίες για τις ποσότητες ανά µερίδα θα βρείτε στην σελίδα 29

20

ΥΠΟ∆ΕΙΓΜΑ ∆ΙΑΙΤΑΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟ∆Ο ΤΗΣ ΕΓΚΥΜΟΣΥΝΗΣ

Πρωινό 2 φέτες ψωµί πιτυρούχο ή 1 µπολ δηµητριακά µε ίνες 1 ποτήρι γάλα χαµηλό σε λιπαρά (250 ml) 1 αυγό (4-5 φορές την εβδοµάδα) 1 φρούτο ή χυµό φρούτων

Πρόγευµα 1 ποτήρι γάλα χαµηλό σε λιπαρά (250 ml) ή 1 γιαούρτι 1 φρούτο

Μεσηµεριανό 120 γρ. ψάρι ή κοτόπουλο ή κρέας ή όσπρια 100 γρ. λαχανικά βρασµένα 100 γρ. σαλάτα 2 φέτες ψωµί πιτυρούχο 100 γρ. ρύζι ή ζυµαρικά 5 κουτ. γλυκού ελαιόλαδο (για όλο το γεύµα) 1 φρούτο

Απόγευµα 1 γιαούρτι (250 γρ)

Βραδινό 100 γρ. ψάρι ή κοτόπουλο 100 γρ. πατάτες ψητές ή όσπρια 100 γρ. σαλάτα 2 φέτες ψωµί πιτυρούχο 3 κουτ. γλυκού ελαιόλαδο (για όλο το γεύµα) 30 γρ τυρί φέτα 1 φρούτο

ΥΠΟ∆ΕΙΓΜΑ ∆ΙΑΙΤΑΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟ∆Ο ΘΗΛΑΣΜΟΥ

Πρωινό 1 φέτα ψωµί πιτυρούχο 30 γρ. δηµητριακά µε ίνες και ένα ποτήρι γάλα (250 ml) 1 αυγό (κάθε 2η µέρα 2 πορτοκάλια ή άλλα φρούτα της εποχής

Πρόγευµα 1 ποτήρι γάλα (250 ml) ή ένα γιαούρτι ή 1 κρίθινο (ή ολικής αλέσεως) 1 παξιµάδι και 30 γρ. τυρί

Μεσηµεριανό 200 γρ. σούπα λαχανικών 250 γρ. όσπρια 1 πατάτα ψητή 200 γρ 1 φλυτζάνι σαλάτα αγγούρι – ντοµάτα 4 κουτ. γλυκού ελαιόλαδο (στη σαλάτα ή τη σούπα ή τα όσπρια) 2 φέτες ψωµί πιτυρούχο 1 φρουτοσαλάτα

Απόγευµα 1 γιαούρτι (250 γρ) µε 5-6 καρύδια

Βραδινό 100 γρ. ψάρι 1 φλιτζάνι βρασµένα λαχανικά εποχής 1 φλυτζάνι σαλάτα 2 φέτες ψωµί πιτυρούχο 4 κουτ. γλυκού ελαιόλαδο 1 φλιτζάνι νιφάδες βρώµης και γάλα 1 φρούτο

21

Ανησυχίες της νέας µητέρας για το θηλασµό «Οι µαστοί µου δεν είναι αρκετά µεγάλοι» Τα µόνα τµήµατα µαστού που παίρνουν µέρος στην παραγωγή γάλακτος είναι ο αδενικός και νευρικός ιστός και η θηλή. Αυτά είναι όµοια σ' όλες τις υγιείς γυναίκες. Η µόνη διαφορά είναι στο µέγεθος των µαστών και οφείλεται στην ποσότητα του λίπους που περιέχεται σ’ αυτούς. Εποµένως η παραγωγή του γάλακτος δεν έχει σχέση µε το µέγεθος των µαστών. «Ο θηλασµός θα καταστρέψει τη σιλουέτα µου» Στην πραγµατικότητα ο θηλασµός µπορεί να βοηθήσει µια γυναίκα να αποκτήσει ξανά τη «σιλουέτα» της και µάλιστα πιο γρήγορα. Η ανάγκη σε θερµίδες της γυναίκας που θηλάζει ξεπερνά αυτές εκείνης που δεν θηλάζει περίπου κατά 500 θερµίδες. Έτσι αναµένεται απώλεια βάρους σε γρηγορότερο ρυθµό. Επίσης η οξυτοκίνη, η ορµόνη που προκαλεί την παραγωγή γάλακτος, προκαλεί και συσπάσεις στη µήτρα, βοηθώντας έτσι στην επαναφορά του µεγέθους που είχε πριν από την εγκυµοσύνη πιο γρήγορα. «Ο θηλασµός είναι επώδυνος» Μπορεί να συµβεί, αν το βρέφος δεν θηλάζει συχνά ή αν δεν εφαρµόζονται οι αρχές θηλασµού και υγιεινής που συνοψίζονται παρακάτω: • δεν αφήνετε το γάλα να συγκεντρώνεται στους µαστούς µέχρι του σηµείου διόγκωσης • διατηρείτε τις θηλές καθαρές (χρήση νερού µόνο, το σαπούνι προκαλεί υπερβολική

σκληρότητα) • χρησιµοποιείτε την κατάλληλη τεχνική θηλασµού Μόνον έτσι οι πιθανότητες µια επώδυνης εµπειρίας θα είναι σχετικά µικρές. «Το µητρικό γάλα δεν είναι θρεπτικό» Η αραιή σύσταση και η γαλαζωπή εµφάνιση του µητρικού γάλακτος έχει κάνει µερικές γυναίκες να πιστεύουν ότι δεν είναι το πλέον θρεπτικό. Το µητρικό γάλα είναι απόλυτα προσαρµοσµένο έτσι ώστε να προάγει την οµαλή και άριστη ανάπτυξη του βρέφους. «Αν θηλάζω δεν θα µπορώ να εργάζοµαι ή να σπουδάζω» Το µητρικό γάλα, αφού εξαχθεί µε θήλαστρο, µπορεί να διατηρηθεί στο ψυγείο (συντήρηση) για 24 ώρες ή στην κατάψυξη για µερικούς µήνες. «Τι γίνεται αν χρειαστεί καισαρική τοµή;» Η µέθοδος του τοκετού δεν επηρεάζει την ποιότητα ή την ποσότητα που παραγόµενου γάλακτος. Το βρέφος µπορεί να κρατείται σε τέτοια θέση ώστε να µην είναι πάνω στην τοµή της µητέρας. «Τι συµβαίνει αν το παιδί είναι πρόωρο» Σ' όλα τα στάδια της ανάπτυξης το µητρικό γάλα προσαρµόζεται ώστε να καλύπτει τις ανάγκες του βρέφους. «Αν το βρέφος παρουσιάζει µια γενετική ανωµαλία, όπως σύνδροµο Down» Το βρέφος µπορεί να θηλάσει. Οπωσδήποτε χρειάζεται χρόνο, υποµονή και ελαφρά διαφορετικές τεχνικές. Γι' αυτό πρέπει να ενηµερωθεί η µητέρα, ώστε να αποφευχθούν οι απογοητεύσεις ή το αίσθηµα αποτυχίας σε περίπτωση που γίνει πρακτικά αδύνατος ο θηλασµός. «Τι συµβαίνει αν έχω δίδυµα» Είτε το πιστεύετε είτε όχι, µπορεί να γίνει. Χρειάζεται χρόνο, υποµονή και συγχρονισµό.

ΤΕΧΝΗΤΗ ΓΑΛΟΥΧΙΑ & ∆ΙΑΤΡΟΦΗ Τα εξανθρωποποιηµένα γάλατα που κυκλοφορούν στο εµπόριο είναι η εναλλακτική λύση για τη διατροφή του παιδιού τους πρώτους 12 µήνες, όταν η µητέρα δεν θέλει ή δεν µπορεί να θηλάσει. Το εξανθρωποποιηµένο γάλα είναι αγελαδινό γάλα που έχει υποστεί ποικίλες τροποποιήσεις, ώστε να µοιάζει µε το µητρικό.

22

Τύποι και ιδιότητες εξανθρωποποιηµένων γαλάτων • Αφυδατωµένα γάλατα ή υγρά συµπυκνωµένα (εβαπορέ). Πρέπει να αραιώνονται µε ίση

ποσότητα νερού. • Έτοιµα γάλατα σε υγρή µορφή. • Σκόνες συµπυκνωµένες. Αναµειγνύονται µε νερό, σύµφωνα µε τις οδηγίες χρήσεως. • Γάλατα εµπλουτισµένα µε σίδηρο και βιταµίνες. Το φρέσκο γάλα από αγελάδα, κατσίκα ή πρόβατο δεν είναι κατάλληλο για βρέφη µικρότερα των 18 µηνών, γιατί είναι δύσπεπτο, έχει λιγότερα θρεπτικά συστατικά από όσα χρειάζονται, ενώ περιέχει άλλα θρεπτικά συστατικά σε υπερβολική ποσότητα και µπορεί να προκαλέσει αιµορραγία από το γαστρεντερικό σύστηµα και υπερφόρτωση στο νεφρικό σύστηµα του βρέφους. Μετά τους 12 µήνες µπορεί να χρησιµοποιείται µαζί µε κατάλληλη ποσότητα στερεών τροφών, και µάλιστα τέτοιων, που να συµπληρώνουν τις ανάγκες του βρέφους σε σίδηρο και βιταµίνη C, συστατικά που στο αγελαδινό γάλα περιέχονται σε µικρές ποσότητες (π.χ. χυµούς φρούτων, δηµητριακά). Η διατροφή µόνο µε γάλα αγελάδας µπορεί να προκαλέσει σιδηροπενική αναιµία. Στη διάρκεια των δύο πρώτων ετών τα βρέφη δεν πρέπει να τρέφονται µε γάλα µε ελαττωµένη περιεκτικότητα σε λίπος (light), για τους ακόλουθους λόγους: • Η ανεπαρκής πρόσληψη θερµίδων οδηγεί σε κινητοποίηση του λίπους του σώµατος για να

καλυφτεί το έλλειµµα σε ενέργεια. Προκαλείται έτσι υποθρεψία µε ανεπαρκή ανάπτυξη του βρέφους.

• Το λινολεϊκό οξύ και το λινολενικό οξύ που περιέχονται στο λίπος του γάλακτος είναι απαραίτητα λιπαρά οξέα για την ανάπτυξη του σώµατος και ιδιαίτερα για την ανάπτυξη του εγκεφάλου.

Ποσότητα γάλακτος που χρειάζεται το βρέφος Τις πρώτες εβδοµάδες µετά τη γέννησή του το βρέφος πεινάει αρκετά συχνά. Όσο µεγαλώνει, τα διαστήµατα ανάµεσα στα γεύµατα γίνονται µεγαλύτερα. Ο αριθµός των γευµάτων καθώς και οι ποσότητες που χρειάζεται το βρέφος ποικίλουν, ανάλογα µε το βάρος και την ηλικία του. Κατά µέσο όρο το βρέφος χρειάζεται την ηµέρα 180ml γάλακτος ανά κιλό βάρους σώµατος. Οι ανάγκες του σε θερµίδες µέχρι τον 6ο µήνα είναι 95-125 kcal ανά κιλό βάρους σώµατος. Όπως και για το µητρικό θηλασµό, έτσι και για την τεχνητή γαλουχία δε χρειάζεται κάποιο αυστηρό πρόγραµµα στα γεύµατα του βρέφους. Το βρέφος µετά από κάποιο διάστηµα καθορίζει µόνο του ένα πρόγραµµα. Αν πριν τους 4 µήνες συµβεί κάποια «έκρηξη» (φάση έντονης και γρήγορης) ανάπτυξης, πιθανόν να αυξηθεί η όρεξη του βρέφους. Τότε χρειάζεται περισσότερο γάλα, όχι εισαγωγή στερεών τροφών. Τα βρέφη επίσης κλαίνε όταν διψάσουν και τότε χρειάζονται νερό, χωρίς προσθήκη ζάχαρης ή άλλης γλυκαντικής ουσίας για να αντισταθµίσουν αυξηµένες απώλειες (π.χ. το καλοκαίρι ή µεταξύ των γευµάτων). Συντήρηση και χρήση του εξανθρωποποιηµένου γάλακτος. Ακολουθείστε πιστά τις οδηγίες για την παρασκευή του. ∆εν πρέπει να προσθέτετε περισσότερη ή λιγότερη σκόνη από αυτή που λένε οι οδηγίες. Αν προστίθεται λιγότερη ποσότητα (αραιό γάλα), τότε το βρέφος δεν θα πάρει τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά που χρειάζεται. Αν προστίθεται µεγαλύτερη ποσότητα από αυτή που γράφουν οι οδηγίες (πυκνό γάλα), τότε θα προκληθούν προβλήµατα από τα νεφρά και το γαστρεντερικό σύστηµα του βρέφους. Το γάλα παρασκευάζεται λίγη ώρα πριν δοθεί στο βρέφος. Τοποθετείται στα αποστειρωµένα µπουκάλια και αν χρειαστεί να αποθηκευτεί, τότε πρέπει να µπει αµέσως στο ψυγείο (συντήρηση) και να χρησιµοποιηθεί µέσα σε 48 ώρες το πολύ. Αν το βρέφος δεν πιει όλο το περιεχόµενο της φιάλης το υπόλοιπο πρέπει να πεταχτεί. ∆εν αφήνουµε το γάλα έξω από το ψυγείο ούτε για λίγο! Όλα τα σκεύη που χρησιµοποιείτε για την παρασκευή του γάλακτος πρέπει να αποστειρώνονται µέχρι την ηλικία των 3 µηνών. Το κουτί µε το γάλα (σκόνη) πρέπει να φυλάγεται σε δροσερό µέρος και καλά κλεισµένο για να µην παίρνει υγρασία. Πρέπει επίσης να δίνεται προσοχή στις ηµεροµηνίες λήξης του. Μετά τους 12 µήνες Μετά τους 12 µήνες µπορεί να γίνει αλλαγή του εξανθρωποποιηµένου µε πλήρες αγελαδινό γάλα και διακοπή του µπιµπερόν. ∆ίνετε ένα ποτήρι αγελαδινού γάλακτος, κατά προτίµηση εµπλουτισµένου µε βιταµίνη D. Αν µετά από 3-4 ηµέρες δεν εµφανίζονται δερµατικές αντιδράσεις ή δυσπεπτικά προβλήµατα, συνεχίζετε µε αγελαδινό γάλα.

23

Η ∆ΙΑΤΡΟΦΗ ΤΟΥ ΒΡΕΦΟΥΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ 6 ΕΩΣ ΤΟΥΣ 12 ΜΗΝΕΣ

Εισαγωγή στερεάς τροφής Το µητρικό γάλα είναι πλήρες. Το βρέφος δεν χρειάζεται άλλες τροφές πριν από τον 6ο µήνα, εφόσον η µητέρα έχει πλήρες διαιτολόγιο. Ο µητρικός θηλασµός είναι καλό να συνεχίζεται και µετά τον 6ο µήνα, µέχρι και τον 12ο. Από τον 7ο µήνα όµως πρέπει να αρχίσουµε να δίνουµε και άλλες τροφές στο βρέφος, ώστε να καλύψει τις συνεχώς αυξανόµενες ανάγκες του σε διάφορα θρεπτικά συστατικά και να µάθει να µασάει το φαγητό του. Τα βρέφη που παίρνουν εξανθρωποποιηµένα γάλατα µε µπιµπερόν, καλύπτουν τις ανάγκες τους για τους πρώτους 6 µήνες επίσης µόνο µε γάλα. Οι λόγοι, που αποφεύγουµε να αρχίσουµε στερεά τροφή πριν από τον 5ο ή 6ο µήνα, είναι κυρίως οι γαστρεντερικές διαταραχές και αλλεργίες που ενδέχεται να παρουσιάσουν τα βρέφη σε ορισµένα τρόφιµα. Οι στερεές τροφές και η χρήση τους

∆ηµητριακά (Βρεφικά ρυζάλευρα) Αρχίστε µε ρύζι ή σόγια και πολύ αργότερα κριθάρι ή βρώµη και σιτάρι. Μόνο αφού δοκιµαστεί κάθε σπόρος χωριστά µπορείτε να χρησιµοποιήσετε µείγµατα δηµητριακών. Μην χρησιµοποιείτε µπισκότα µε βασικό συστατικό τη ζάχαρη!

Χυµοί φρούτων Ποτέ µην βράζετε τους χυµούς! Αποφύγετε την προσθήκη ζάχαρης στους χυµούς φρούτων.

Λαχανικά Αποφύγετε τις έτοιµες παιδικές τροφές σε βαζάκια του εµπορίου.

Κρέατα Προτιµάτε άσπρο κρέας, κυρίως κοτόπουλο. Από τα κόκκινα κρέατα προτιµάτε το µοσχάρι.

Άλλες πηγές πρωτεϊνης Η µυζήθρα, το αυγό, τα όσπρια, το ψάρι αποτελούν επίσης καλές πηγές πρωτεΐνης.

Τρόπος εισαγωγής στερεών τροφίµων στη διατροφή του βρέφους Η εισαγωγή των στερεών τροφίµων µπορεί να αρχίσει µετά τον 5ο ή 6ο µήνα της ζωής ενώ θα συνεχίζεται ο θηλασµός / η τεχνητή γαλουχία σε ορισµένα γεύµατα κάθε µέρα. Μια βασική αρχή για το πρώτο διάστηµα κατά το οποίο εισάγεται στερεά τροφή στη διατροφή του βρέφους, είναι ότι πρέπει να δίνεται µια µόνο καινούρια τροφή κάθε εβδοµάδα και σε µικρές ποσότητες, οι οποίες αυξάνονται καθηµερινά. Αυτό είναι απαραίτητο, γιατί το παιδί προσαρµόζεται στην καινούρια γεύση και ελέγχουµε για πιθανή αλλεργική αντίδραση στις νέες τροφές. Είναι καλύτερα να δίνετε στο παιδί να δοκιµάζει τα νέα τρόφιµα το πρωί, διότι η διάθεση του είναι καλύτερη. Όταν δίνουµε στο παιδί µια νέα τροφή παρακολουθούµε µήπως τυχόν του δηµιουργήσει κάποιο πρόβληµα. Αν παρατηρήσουµε κάποια δυσανεξία, δεν ξαναδίνουµε την τροφή αυτή για κάποιο διάστηµα και την ξαναδοκιµάζουµε αργότερα. Στην αρχή εισάγεται η στερεά τροφή σε ηµίρρευστη µορφή. Η πρώτη στερεά τροφή που συνήθως τρώει το βρέφος είναι οι κρέµες από ρυζάλευρο αραιωµένο µε γάλα. Στην αρχή είναι πολύ αραιωµένο και στη συνέχεια γίνεται πυκνότερο. ∆εν είναι σωστό να προστίθεται η κρέµα ή µπισκότα στο µπιµπερόν. √ Η καινούρια τροφή προσφέρεται στο βρέφος συνήθως στην αρχή του γεύµατος χωρίς να

βλέπει άλλο φαγητό. √ Αν είναι πολύ πεινασµένο, του δίνουµε λίγο γάλα πρώτα. √ Επιτρέψετε στο παιδί σας να εξετάσει το καινούριο φαγητό µε τα χέρια του. √ Αφήσετε την όρεξη του παιδιού σας να σας οδηγήσει. Μπορεί να µη δοκιµάσει το καινούριο

φαγητό, αν δεν είναι πεινασµένο. Αν το βρέφος είναι εκνευρισµένο, µπορεί να µη δεχτεί το καινούριο φαγητό. Σε κανένα φαγητό του βρέφους δεν πρέπει να προσθέτετε αλάτι ή ζάχαρη. Μην πιέζετε το βρέφος να δοκιµάσει, αν δεν θέλει. Μπορείτε να δοκιµάσετε ξανά µετά από λίγες ηµέρες.

24

Η συνιστώµενη σειρά για την εισαγωγή στερεών τροφίµων είναι:

ΗΛΙΚΙΑ (µήνες) ΝΕΟ ΦΑΓΗΤΟ ΣΧΟΛΙΑ

5-6 Ρυζάλευρο εµπλουτισµένο µε σίδηρο

Αν το βρέφος δεν θηλάζει αρχίζουµε λίγο νωρίτερα

5½ Φρούτα και φρέσκοι χυµοί φρούτων

Να αποφεύγετε τις κρέµες φρούτων του εµπορίου

6 Λαχανικά και ριζάλευρα Αλεσµένα σε µορφή κρέµας

6½-7 Κοτόπουλο και κρέας Αλεσµένο σε µορφή κρέµας µαζί µε τα λαχανικά (σε µύλο). Στην αρχή, πολύ µικρές ποσότητες.

7-8 Κρόκος αυγού Καλά βρασµένος (σφικτός). (Υπάρχει ο κίνδυνος της σαλµονέλας στα µελάτα αυγά).

Ψωµί Ένα ολόκληρο κοµµάτι ανάµεσα στα γεύµατα βοηθά επίσης στην οδοντοφυΐα

Παξιµάδι, άλλα δηµητριακά, κρέµα από νιφάδες βρώµης ή σιτάλευρα

Συκώτι Μικρό πολτοποιηµένο κοµµάτι

9-10 Ψάρι Ψάρι, ένα µικρό κοµµάτι ψιλοκοµµένο

Όσπρια (φάβα, ρεβίθια, κουκιά, φασόλια κλπ.)

Όσπρια καλά βρασµένα σε µορφή κρέµας και µικρή ποσότητα (2-3 κουταλάκια γλυκού)

Τυρί (µυζήθρα ανάλατη) Μικρή ποσότητα

Γιαούρτι

Αυγό Βρασµένο, σφικτό, µόνο τον κρόκο

10-12 Ψάρι 30 γραµµάρια, απλά µαγειρευµένο

12-14 Αυγό (ολόκληρο) Βρασµένο, σφικτό

18-24 Όσπρια Μικρή ποσότητα, καλά µαγειρευµένα σε πουρέ

24-36 Όλα τα τρόφιµα Καλοβρασµένα

Η ∆ΙΑΤΡΟΦΗ ΤΟΥ ΠΑΙ∆ΙΟΥ ΑΠΟ ΤΟ 1Ο ΕΩΣ ΤΟ 3Ο ΕΤΟΣ Χαρακτηριστικά της ηλικίας αυτής Όπως έχει ήδη αναφερθεί, µετά τον πρώτο χρόνο της ζωής µειώνεται ο ρυθµός ανάπτυξης του παιδιού. Παρόλο όµως που δεν υπάρχει τόσο γρήγορη αύξηση, το σώµα του παιδιού αλλάζει. Τα πόδια µακραίνουν, το βρεφικό λίπος ελαττώνεται και το βρέφος αρχίζει να παίρνει τα χαρακτηριστικά του παιδιού. Στο διάστηµα αυτό αυξάνει σηµαντικά η µυϊκή µάζα. Παράλληλα αναπτύσσεται ο σκελετός και κυρίως εναποτίθενται άλατα στα οστά τα οποία δυναµώνουν. Στον ένα χρόνο το παιδί έχει 6-8 δόντια. Στα 3 χρόνια έχει συµπληρωθεί η πρώτη οδοντοφυΐα (20 δόντια). Οι ανάγκες σε θρεπτικά συστατικά στην ηλικία αυτή Ενέργεια Οι ανάγκες σε θερµίδες δεν είναι τόσο αυξηµένες στην ηλικία αυτή, όσο στους µήνες µέχρι τον πρώτο χρόνο. Βεβαίως το παιδί εξακολουθεί να έχει πολύ µεγαλύτερη ανάγκη σε θερµίδες ανά κιλό βάρους σώµατος, από ό,τι ο ενήλικος. Μετά τον πρώτο χρόνο τα παιδιά χρειάζονται, κατά µέσο όρο, 1.000 kcal (εξαρτάται από την ανάπτυξη και τη δραστηριότητα του παιδιού) - στον τρίτο χρόνο χρειάζονται κατά µέσο όρο 1.400 kcal. Από τον πρώτο µέχρι τον δεύτερο χρόνο τα παιδιά δεν τρώνε συνήθως τόσο πολύ, τουλάχιστον όχι τόσο όσο έτρωγαν από τους έξι µήνες µέχρι τον πρώτο χρόνο. Πρωτεΐνες Σε σχέση µε τις ανάγκες σε θερµίδες, οι ανάγκες σε πρωτείνες είναι αυξηµένες επειδή στο διάστηµα αυτό υπάρχει µια γρήγορη αύξηση του µυϊκού ιστού. Το παιδί της ηλικίας αυτής χρειάζεται περίπου 23g πρωτεΐνης ηµερησίως. Οι πρωτείνες όµως αυτές πρέπει να προέρχονται

25

κατά τα δύο τρίτα από ζωικές πηγές (ψάρι, κοτόπουλο, αυγό, γάλα, τυρί) και το υπόλοιπο ένα τρίτο από φυτικές τροφές (όσπρια, δηµητριακά, ρύζι, ψωµί και καλαµπόκι). Βιταµίνες - Μέταλλα Το παιδί έχει αυξηµένες ανάγκες σε βιταµίνες και µέταλλα. Ιδιαίτερα χρειάζεται ασβέστιο, απαραίτητο για το δυνάµωµα των οστών που γίνεται παράλληλα µε την αύξηση του µυϊκού ιστού. Στην ηλικία αυτή το παιδί χρειάζεται 3 ποτήρια γάλα την ηµέρα. Το µπιµπερόν πρέπει να διακοπεί στους 12 µήνες. Πολλά παιδιά συνεχίζουν να πίνουν πολύ περισσότερο γάλα, µια συνήθεια που συνεχίζεται από τη βρεφική ηλικία. Αυτό πολλές φορές, έχει ως αποτέλεσµα να µην τρώνε αρκετές ποσότητες από άλλα τρόφιµα και έτσι να µην καλύπτουν τις ανάγκες τους σε ορισµένα θρεπτικά συστατικά (π.χ. σίδηρο, µε αποτέλεσµα να αναπτύσσεται σιδηροπενική αναιµία). Βασικές αρχές διατροφής Τα φαγητά πρέπει να µαγειρεύονται απλά, χωρίς αλάτι και καρυκεύµατα. Πρέπει να αποφεύγονται τα τηγανητά και οι σάλτσες. Το ψάρι ή το κρέας για το παιδί πρέπει να είναι καλοβρασµένο και κοµµένο σε µικρά κοµµάτια. Καθοδηγήστε τα να σερβίρονται µόνα τους µε µικρές µερίδες. Βοηθείστε το παιδί να µάθει να τρώει µόνο του. Τα παιδιά στην ηλικία αυτή παλεύουν για την αυτονοµία τους και στα περισσότερα αρέσει να προσπαθούν να φάνε µόνα τους. Οι γονείς δεν έχουν παρά να τα ενθαρρύνουν. Μην αποµακρύνετε από το τραπέζι το κύριο γεύµα, όταν προσφέρετε το επιδόρπιο. Πολλές φορές, αν τα παιδιά πεινάνε ακόµη, ζητούν λίγο από το κύριο γεύµα. Αφήστε τα παιδιά να αναρωτηθούν για λίγα δευτερόλεπτα αν είναι ακόµη πεινασµένα µετά το τέλος κάθε γεύµατος. Στην ηλικία αυτή, χρειάζονται περισσότερα µικρά γεύµατα για να καλύψουν τις ανάγκες τους, σε σύγκριση µε τους ενήλικες. Οι γονείς δεν πρέπει να πιέζουν τα παιδιά τους να φάνε περισσότερο από αυτό που θέλουν. Αν δεν φάνε αρκετά σε ένα γεύµα, θα πεινάσουν και θα φάνε περισσότερο στο επόµενο, αρκεί να µην καταναλώσουν ενδιάµεσα γλυκά ή άλλα τρόφιµα που θα τα χορτάσουν και θα ελαττώσουν την όρεξη. Για τα διαστήµατα ενδιάµεσα στα κύρια γεύµατα προσφέρετε πάντα θρεπτικές τροφές που µπορούν να φτιαχτούν εύκολα και γρήγορα όπως τυρί, φρούτα ή γάλα. Τα παιδιά στην ηλικία αυτή πρέπει να αποκτήσουν σωστές διαιτητικές συνήθειες και το πιο βασικό είναι να µάθουν να τρώνε ποικιλία τροφίµων. Αυτό µπορούν να το πετύχουν οι γονείς προσφέροντας στο παιδί καινούργια τρόφιµα και ενθαρρύνοντάς το να τα δοκιµάσει. Μην πιέζετε το παιδί να φάει τροφές που αντιπαθεί. Συνήθως οι αντιπάθειες σε κάποια φαγητά δεν διαρκούν πολύ. Μπορείτε να προσφέρετε ένα όµοιο φαγητό, όπως φρούτα αν δεν θέλει λαχανικά. Αλλιώς αγνοήστε το περιστατικό. Τα περισσότερα παιδιά µετά τον πρώτο χρόνο συνηθίζουν σ' ένα πρόγραµµα διατροφής που αποτελείται από τρία κύρια γεύµατα και δύο ενδιάµεσα. Τα παιδιά πρέπει να τρώνε σ' ένα ήρεµο περιβάλλον. Είναι καλύτερα, αν µπορεί όλη η οικογένεια να τρώει µαζί µε το παιδί. Έτσι νιώθει ότι είναι µέλος της και είναι σε θέση να φάει µόνο του, όπως και οι µεγάλοι. Αν εγγράψετε το παιδί σας σε παιδικό σταθµό, εκεί θα µάθει ευκολότερα να τρώει σε κανονικές ώρες. (Πίνακας τροφίµων µε την περιεκτικότητά τους σε ενέργεια στη σελίδα 30).

Η ∆ΙΑΤΡΟΦΗ ΤΟΥ ΠΑΙ∆ΙΟΥ ΑΠΟ ΤΟ 3Ο ΕΩΣ ΤΟ 5Ο ΕΤΟΣ Χαρακτηριστικά της ηλικίας αυτής. Στην ηλικία αυτή η φυσική ανάπτυξη συνεχίζεται και είναι ιδιαίτερα αυξηµένη σε ορισµένες περιόδους ενώ ο ρυθµός είναι βραδύτερος σε άλλες. Οι γονείς βλέπουν τα παιδιά τους να ψηλώνουν πολύ κάποια διαστήµατα, ενώ µένουν στάσιµα κάποια άλλα. Επίσης σε ορισµένες περιόδους τα παιδιά έχουν αυξηµένες ανάγκες σε θερµίδες και θρεπτικά συστατικά. Τα διαστήµατα αυτά τα παιδιά είναι ιδιαίτερα ενεργητικά, τρέχουν και παίζουν περισσότερο και συνήθως έχουν αυξηµένη όρεξη και καταναλώνουν περισσότερη τροφή. Αυτά τα διαστήµατα συχνά ακολουθούνται από άλλα στα οποία το παιδί δεν έχει τόση όρεξη για φαγητό και συνήθως κινείται λιγότερο, ασχολείται µε δραστηριότητες που απαιτούν µικρότερη ενέργεια και ίσως µένει περισσότερες ώρες στο σπίτι. Όλα αυτά είναι φυσιολογικά. Στην ηλικία αυτή εδραιώνονται οι διαιτητικές συνήθειες του παιδιού και οι γονείς πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί. Οι διαιτητικές συνήθειες που αποκτώνται κατά την πρώτη παιδική ηλικία φαίνεται ότι ακολουθούν το παιδί σ' όλη την υπόλοιπη ζωή του. Εποµένως, η σωστή διατροφή και η αποβολή των «κακών συνηθειών» σχετικά µε τη δίαιτα είναι επιβεβληµένες εφόσον

26

αφορούν και στη µετέπειτα ζωή του. Το παιδί επηρεάζεται από τις διαιτητικές συνήθειες των γονέων του. Αν για παράδειγµα, οι γονείς δεν τρώνε πολλά φρούτα, συνήθως µαθαίνουν και τα παιδιά να µην τρώνε. Βέβαια από τη στιγµή που το παιδί είναι πλέον σε θέση να συνεννοείται, είναι απαραίτητο να γίνονται σεβαστές οι προτιµήσεις του. Τα παιδιά στην ηλικία αυτή τρώνε κανονικά µαζί µε τους µεγάλους και πρέπει να τρώνε όλα τα φαγητά που τρώνε και οι µεγάλοι. Νιώθουν έτσι ότι αποτελούν κανονικά µέλη της οικογένειας. Εξακολουθούν να µην µπορούν να καταναλώσουν µεγάλες ποσότητες τροφής, γιατί η χωρητικότητα του στοµάχου τους είναι µικρή. ∆εν πρέπει να πιέζουµε το παιδί να φάει περισσότερο από όσο θέλει. Όπως και οι ενήλικες, άλλες φορές έχουν περισσότερη όρεξη και άλλες λιγότερη. Πολλά παιδιά χρησιµοποιούν την άρνηση για φαγητό ως µέσο για να προκαλέσουν την προσοχή των γονιών τους. Ένα φυσιολογικό παιδί, αν δεν φάει αρκετά σε ένα γεύµα, θα πεινάσει αργότερα και θα ζητήσει µόνο του να φάει. Συχνά συµβαίνει τα παιδιά να τρώνε µόνο ένα είδος φαγητού. Αυτό µπορεί να κρατήσει για µερικές ηµέρες και έχει σχέση µε κοινωνικές και συναισθηµατικές ανάγκες. Συνήθως προτιµούν την τροφή τους χλιαρή και τους αρέσει η τροφή που τρώγεται µε τα χέρια (τα φρούτα και τα λαχανικά είναι κατάλληλα γι’ αυτό). Κατά κανόνα η εγγραφή τους σε νηπιαγωγεία τα βοηθά να διευρύνουν όχι µόνο τις κοινωνικές τους σχέσεις αλλά και τις διαιτητικές τους συνήθειες. Βασικές αρχές στη διατροφή του παιδιού Παρόλο που το παιδί είναι περισσότερο ενεργητικό κάποιες φορές και λιγότερο άλλες, εξακολουθεί να έχει αυξηµένες ανάγκες σε ενέργεια (χρειάζεται περισσότερες θερµίδες) και πρωτεΐνες ανά κιλό βάρους σώµατος από ό,τι ο ενήλικος. Πρέπει να παίρνει συνολικά 30g πρωτεΐνες την ηµέρα, από τις οποίες τα δύο τρίτα περίπου πρέπει να είναι υψηλής βιολογικής αξίας από τρόφιµα όπως το αυγό, το γάλα, το τυρί, το κρέας και το ψάρι και οι υπόλοιπες µπορεί να προέρχονται από φυτικά τρόφιµα όπως όσπρια, ρύζι και δηµητριακά. Επιπλέον στην ηλικία αυτή τα παιδιά εξακολουθούν να έχουν αυξηµένες ανάγκες σε βιταµίνες και µέταλλα, κυρίως ασβέστιο και σίδηρο. Η γευστικότητα των τροφίµων είναι απαραίτητο στοιχείο για την επιλογή τους. Το παιδί έχει την περιέργεια να δοκιµάσει καινούριες γεύσεις και µπορούµε να του προσφέρουµε ποικιλία νέων τροφίµων. Τα φαγητά όµως πρέπει να µαγειρεύονται χωρίς αλάτι και καρυκεύµατα. Τα παιδιά προτιµούν τα απλά φαγητά, αυτά δηλαδή στα οποία µπορούν να ξεχωρίσουν τα συστατικά και όπου αυτά διατηρούν την υφή και τη γεύση τους. Τους αρέσει επίσης να αναγνωρίζουν τα τρόφιµα που τρώνε. Τα παιδιά πρέπει να έχουν τακτικά γεύµατα. Είναι βασικό για την ανάπτυξή τους να τρώνε ένα θρεπτικό πρωινό. Χρειάζονται τρία κύρια γεύµατα και δύο ενδιάµεσα. Επειδή ακριβώς δεν µπορούν να φάνε µεγάλες ποσότητες στα κύρια γεύµατα, συµπληρώνουν τα θρεπτικά συστατικά που χρειάζονται µε τα ενδιάµεσα γεύµατα. (Πίνακας τροφίµων µε την περιεκτικότητά τους σε ενέργεια στη σελίδα 30).

ΠΑΙ∆ΙΚΗ ΚΑΙ ΕΦΗΒΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ Στην παιδική, προεφηβική και εφηβική ηλικία συνεχίζεται η ανάπτυξη µε γρήγορους ρυθµούς όπως φαίνεται από την ανοδική πορεία του ύψους και του βάρους στις καµπύλες ανάπτυξης. Το ανάστηµα µεταξύ παιδιών και εφήβων µπορεί να ποικίλει πάρα πολύ και ο όρος ιδανικό βάρος ουσιαστικά δεν υπάρχει. Ο καλύτερος δείκτης για την εκτίµηση της παχυσαρκίας, και ο ευκολότερος να υπολογιστεί, είναι η σχέση βάρους προς το ανάστηµα που ονοµάζεται ∆είκτης Μάζας Σώµατος (∆ΜΣ). Ο ∆ΜΣ υπολογίζεται αν διαιρέσουµε το βάρος (σε κιλά) µε το ύψος (σε µέτρα) στο τετράγωνο (δηλαδή ύψος επί ύψος) και κατόπιν βρούµε το σηµείο που αντιστοιχεί στον υπολογισµό µας, στις καµπύλες του ∆ΜΣ στις σελίδες 57 και 62.

( )ΥΨΟΣ×ΥΨΟΣΒΑΡΟΣ

=∆ΜΣ

Παράδειγµα: Κορίτσι 9 ετών µε ύψος 1,34 m και βάρος 41 kg (κιλά).

22 /8,22

7956,141

34,134,141 mkg

mkg

mmkg

==×

=∆ΜΣ

27

Το πιο συχνό πρόβληµα υγείας την περίοδο αυτή, είναι το αυξηµένο βάρος (µεταξύ της 85ης και της 95ης εκατοστιαίας θέσης στις καµπύλες του βάρους και του ∆ΜΣ, σελίδα 61 και 62) και το υπερβολικά αυξηµένο βάρος (πάνω από την 95η εκατοστιαία θέση, η κόκκινη περιοχή σελίδα 61). Αυτό συχνά έχει ως αποτέλεσµα πολλά παιδιά, ιδιαίτερα κορίτσια κατά την προεφηβική και εφηβική ηλικία να υποβάλλονται σε εξαντλητικές δίαιτες για να χάσουν βάρος. Τέτοιες δίαιτες είναι καταστροφικές για την υγεία και την ανάπτυξη διότι αναστέλλουν την αύξηση του αναστήµατος και οδηγούν σε ανεπαρκή λήψη ασβεστίου, µε αποτέλεσµα την οστεοπενία η οποία αργότερα οδηγεί στην οστεοπόρωση. Επίσης, η ανεπάρκεια άλλων θρεπτικών συστατικών µπορεί να έχει ως επακόλουθο την αναιµία, τις υποβιταµινώσεις, τη διακοπή της εµµηνορρυσίας ή την αναστολή της έναρξής της, καθώς και µαθησιακές δυσκολίες και αδυναµία στις αθλητικές δραστηριότητες. Η χαµηλή λήψη αντιοξειδωτικών βιταµινών (τοκοφερόλης, ρετινόλης) ή ουσιών (καροτενοειδών, ελαιοερωπαΐνης και άλλων φλαβονοειδών) αυξάνουν τον κίνδυνο για ταχεία εξέλιξη των καρδιαγγειακών νοσηµάτων, των καρκίνων, νοσηµάτων του κεντρικού νευρικού συστήµατος και των αρθρίτιδων στην ενήλικη ζωή. Μέτρια προς έντονη καθηµερινή άσκηση, για τουλάχιστον 2 ώρες την ηµέρα, σε συνδυασµό µε καλή διατροφή συµβάλλουν τα µέγιστα στην άριστη ανάπτυξη και τις καλές επιδόσεις στο σχολείο. Στην περίπτωση όπου υπάρχει αυξηµένο ή εξαιρετικά αυξηµένο σωµατικό βάρος, οι θερµίδες που λαµβάνουν τα παιδιά και οι έφηβοι δεν πρέπει µε κανένα τρόπο να είναι λιγότερες από το 70% των ηµερησίως συνιστώµενων θερµίδων που φαίνονται στον παρακάτω πίνακα. Ο καλύτερος και πλέον ευχάριστος τρόπος να επανέλθει το βάρος στα φυσιολογικά όρια (πράσινη περιοχή) είναι να αυξηθεί η καθηµερινή, µέτρια προς έντονη, σωµατική άσκηση και να µειωθεί ο χρόνος της αδράνειας µπροστά στην τηλεόραση. Η καθηµερινή σωµατική άσκηση θα πρέπει να συνοδεύεται από άριστη διατροφή που περιλαµβάνει τρόφιµα από όλες τις κατηγορίες τροφίµων (πίνακες σελίδες 28 και 29).

ΗΜΕΡΗΣΙΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ ΤΩΝ ΠΑΙ∆ΙΩΝ ΣΕ ΕΝΕΡΓΕΙΑ

ΗΛΙΚΙΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑ (ΘΕΡΜΙ∆ΕΣ)

ΒΡΕΦΗ 0-12 ΜΗΝΩΝ 650-850 kcal

ΠΑΙ∆ΙΑ 1-6 ΕΤΩΝ 7-10 ΕΤΩΝ

1300-1800 kcal 2000 kcal

ΕΦΗΒΟΙ ΑΓΟΡΙΑ

ΚΟΡΙΤΣΙΑ 11-18 ΕΤΩΝ 11-18 ΕΤΩΝ

2500-3000 kcal 2200 kcal

National Research Council 1989 Τα τρόφιµα πρέπει να κατανέµονται σε τρία κύρια γεύµατα και δύο ενδιάµεσα. Το πρωινό στο σπίτι, πριν φύγει το παιδί στο σχολείο, έχει ιδιαίτερα µεγάλη αξία γιατί το βοηθά να έχει καλύτερες επιδόσεις στο σχολείο και µπορεί να αποφεύγει να αγοράζει ακατάλληλα τρόφιµα. Το πρωινό στο σπίτι πρέπει να περιέχει δηµητριακά µε διαιτητικές ίνες και χωρίς ζάχαρη, γάλα µε χαµηλά λιπαρά, 1 ή 2 φρούτα ή φρέσκο χυµό φρούτων και ένα αυγό (πέντε φορές την εβδοµάδα). Θα πρέπει γενικά να αποφεύγουµε τα επεξεργασµένα τρόφιµα µε πολύ αλάτι, λίπη και κορεσµένα λιπαρά τα οποία µπορεί να είναι φυτικά και ζωικά. Επίσης πρέπει να αποφεύγουµε τα τρόφιµα που περιέχουν ζάχαρη και πρόσθετες ουσίες µε αµφίβολη δράση ενώ πάντα πρέπει να διαβάζουµε τις ετικέτες, όχι µόνο για να διαπιστώνουµε το πλήθος των πρόσθετων ουσιών αλλά και να λαµβάνουµε άλλες βασικές διατροφικές πληροφορίες. Όλα τα παραπάνω προϋποθέτουν ότι και ο τρόπος ζωής µας πρέπει να ρυθµιστεί ανάλογα προκειµένου όλη η οικογένεια να συµµετέχει ενεργά στην προσπάθεια για υγιεινό τρόπο ζωής. Η οικογένεια µπορεί να βοηθήσει µε το καλό παράδειγµα τα παιδιά να υιοθετούν καλές συνήθεις υγείας και να λαµβάνουν τις σωστές αποφάσεις. Καλό παράδειγµα σηµαίνει να παίρνουν όλοι µαζί πρωινό, να κάνουν όλοι µαζί εκδροµές µε δραστηριότητες όπως η πεζοπορία, το κολύµπι, η ορειβασία, να χρησιµοποιούν λιγότερο το αυτοκίνητο και τον ανελκυστήρα (ασανσέρ) και περισσότερο τους πεζόδροµους και τις σκάλες και τέλος να ευαισθητοποιηθούν όλοι σε θέµατα περιβάλλοντος, διατροφής και φυσικής άσκησης. Στο κεφάλαιο για τη σωµατική άσκηση θα βρείτε λεπτοµέρειες για τον ∆είκτη Φυσικής ∆ραστηριότητας (∆Φ∆) και τον υπολογισµό του καθώς και πληροφορίες για την ενέργεια που χρειάζεται το παιδί και ο έφηβος για το βασικό µεταβολισµό, την ανάπτυξή του και τη σωµατική άσκηση.

28

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ ΣΕ ΜΕΡΙ∆ΕΣ ΑΠΟ ΚΑΘΕ ΟΜΑ∆Α ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΑΝΑΛΟΓΑ ΜΕ ΤΗΝ ΗΛΙΚΙΑ

ΚΑΙ ΤΟ ΕΠΙΠΕ∆Ο ΦΥΣΙΚΗΣ ∆ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ*

ΟΜΑ∆ΕΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΗΛΙΚΙΑ

2-6 ΕΤΗ

ΣΧΟΛΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ

7-12 ΕΤΗ

ΕΦΗΒΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ

13-18 ΕΤΗΧΡΗΣΙΜΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ

ΓΑΛΑΚΤΟΚΟΜΙΚΑ

Γάλα Γιαούρτι Τυρί

2-3 2-3 3 • Άπαχο ή χαµηλό σε λιπαρά γάλα µετά

την ηλικία των 2 ετών • Αποφυγή της υπερκατανάλωσης

γαλακτοκοµικών

∆ΗΜΗΤΡΙΑΚΑ

Ψωµί ∆ηµητριακά Μακαρόνια, ρύζι Αρακάς, πατάτες, καλαµπόκι

3-6 5-9 6-10

• Το µαύρο ψωµί είναι προτιµότερο από το λευκό

• Τα πιτυρούχα ή ολικής αλέσεως δηµητριακά καστανό ρύζι και µακαρόνια ολικής αλέσεως είναι προτιµότερα.

ΛΑΧΑΝΙΚΑ

Ωµά ή µαγειρευµένα φυλλώδη λαχανικά (ραδίκια, µαρούλι, σπανάκι κλπ.) Κίτρινα λαχανικά (καρότο, κουνουπίδι, ντοµάτα κ.α.) Φασολάκια πράσινα, µπάµιες, µελιτζάνες κ.α.

2-5 4-7 5-8 • Τα λαχανικά να περιλαµβάνουν και

κίτρινα και πράσινα ωµά ή µαγειρευµένα.

ΦΡΟΥΤΑ

Μήλο, µπανάνα, πορτοκάλι, αχλάδι κλπ. Φρουτοσαλάτα ή φρούτα µαγειρευµένα ή φρούτα κονσέρβας Χυµός φρούτων

2-3 3-4 3-5

• Στα φρούτα συµπεριλαµβάνονται και οι φρέσκοι χυµοί αλλά είναι προτιµότερα τα φρέσκα φρούτα

• Χυµοί φρούτων χωρίς προστιθέµενη ζάχαρη

ΚΡΕΑΣ-ΑΥΓΑ-ΨΑΡΙ-ΚΟΤΟΠΟΥΛΟ-ΟΣΠΡΙΑ-

ΞΗΡΟΙ ΚΑΡΠΟΙ

Κρέας Ψάρι Θαλασσινά Κοτόπουλο Όσπρια Αυγό Ξηροί καρποί

1 1-2 2

• Κοτόπουλο 2-3 φορές την εβδοµάδα • Ψάρι-θαλασσινά 2-3 φορές την

εβδοµάδα • Όσπρια: 2-3 φορές την εβδοµάδα • Κόκκινο κρέας: 1-2 φορές την

εβδοµάδα • Να αφαιρείτε το ορατό λίπος από τα

πουλερικά και το κρέας • ½ µερίδα συκώτι (40 γρ) 1 φορά την

εβδοµάδα • Αυγό σχεδόν κάθε µέρα. • Ξηροί καρποί: π.χ. 2-3 καρύδια κάθε

δεύτερη µέρα (τριµµένα πάνω από µια φρουτοσαλάτα ή µια κρέµα για τα µικρά παιδιά)

* Στην έντονη φυσική δραστηριότητα απαιτείται µεγαλύτερος αριθµός µερίδων (ο αριθµός δεξιά)

29

ΟΜΑ∆ΕΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ & ΜΕΓΕΘΟΣ ΜΕΡΙ∆ΑΣ

ΓΑΛΑΚΤΟΚΟΜΙΚΑ

1 µερίδα = 1 φλιτζ. γάλα 40 γρ τυρί 1 φλιτζ. γιαούρτι

∆ΗΜΗΤΡΙΑΚΑ

1 µερίδα =

1 φέτα ψωµί 1 φλιτζ. δηµητριακά (κορν φλέϊκς) ½ φλιτζ. µακαρόνια, πιλάφι, µαγειρευµένα ½ φλιτζ. πατάτες µαγειρευµένες

ΛΑΧΑΝΙΚΑ

1 µερίδα =

1 φλιτζ. φυλλώδη, ωµά λαχανικά (ραδίκια, µαρούλι, σπανάκι κλπ.) ½ φλιτζ. ωµά ή µαγειρευµένα λαχανικά (φασολάκια πράσινα, καρότα, µπάµιες, ντοµάτα, αρακάς, καλαµπόκι, κολοκύθι κ.α.) ¾ φλιτζ. αλεσµένα λαχανικά σε σούπα, ή χυµός λαχανικών

ΦΡΟΥΤΑ

1 µερίδα =

1 µετρίου µεγέθους µήλο, µπανάνα, πορτοκάλι, αχλάδι κλπ. ½ φλιτζ. φρουτοσαλάτα ή φρούτα µαγειρευµένα ή φρούτα κονσέρβας ¾ φλιτζ. χυµός φρούτων ¼ φλιτζ. ξηρά φρούτα

ΚΡΕΑΣ-ΑΥΓΑ-ΨΑΡΙ-ΚΟΤΟΠΟΥΛΟ-ΟΣΠΡΙΑ-ΞΗΡΟΙ ΚΑΡΠΟΙ

1 µερίδα =

½ µερίδα =

85 γρ κρέας, κοτόπουλο 85 γρ ψάρι, θαλασσινά ½ φλιτζ. όσπρια 1/3 φλιτζ. ξηροί καρποί 2 κουταλιές της σούπας σπόροι (π.χ. ηλιόσποροι) 1 αυγό

Το φλιτζάνι είναι χωρητικότητας 240 ml

ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ Η παχυσαρκία είναι από τα συχνότερα προβλήµατα, τόσο στα παιδιά όσο και στους ενήλικες. Μεγάλη ποσότητα λίπους συγκεντρώνεται στον υποδόριο αλλά και σ' άλλους ιστούς. Συχνά το πρόβληµα της παχυσαρκίας αρχίζει από την παιδική ηλικία. Πρακτικά, η διάγνωση γίνεται από την εµφάνιση του παιδιού και την προσεκτική µέτρηση του βάρους, του ύψους και του ∆είκτη Μάζας Σώµατός (∆ΜΣ) του. Η παχυσαρκία είναι συνήθως συνέπεια υπερβολικής λήψης τροφής, έλλειψης επαρκούς σωµατικής άσκησης και άλλων, γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων. Η χρήση του µπιµπερόν µετά τον 1ο χρόνο, ως µέσου που θα ηρεµήσει ένα βρέφος το οποίο κλαίει ή είναι γκρινιάρικο, µπορεί να δηµιουργήσει την κακή συνήθεια το βρέφος να περιµένει ή να ζητά τροφή όποτε αισθάνεται απογοήτευση. Αν η παχυσαρκία αρχίσει από νωρίς, είναι πιθανόν να επιµείνει στα µετέπειτα χρόνια. Πρώιµη εισαγωγή στερεών τροφών µε αυξηµένη ενέργεια (µεγάλη ποσότητα λίπους και ζάχαρης) είναι πιθανό να οδηγήσει σε γρήγορη αύξηση του βάρους και παχυσαρκία. Η παχυσαρκία µπορεί να εµφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία, πιο συχνά όµως εµφανίζεται είτε στον πρώτο χρόνο ζωής ή τον 5ο- 6ο χρόνο ή ακόµα στη διάρκεια της εφηβικής ηλικίας. Τα παιδιά παχύσαρκων γονέων ή εκείνα που έχουν παχύσαρκα αδέλφια πρέπει να ενθαρρύνονται να ακολουθούν ένα συστηµατικό πρόγραµµα σωµατικής άσκησης και µια ισορροπηµένη σε ενέργεια διατροφή, µε τρόφιµα χαµηλής θερµιδικής πυκνότητας. Αυτό σηµαίνει τρόφιµα χαµηλά σε λιπαρά και ιδιαίτερα κορεσµένο λίπος και ζάχαρη. Η προσθήκη αλατιού στο φαγητό σε συνδυασµό µε το αυξηµένο βάρος σώµατος οδηγεί σε υπέρταση, σακχαρώδη διαβήτη και άλλα χρόνια νοσήµατα στη µετέπειτα ζωή. Για να πετύχει η θεραπεία ενός παχύσαρκου παιδιού χρειάζεται να του δοθούν κίνητρα, ώστε να ελαττωθεί ο ρυθµός που παίρνει βάρος. Σ' αυτό

30

βοηθά η αύξηση της φυσικής δραστηριότητας και ο περιορισµός στο ελάχιστο του χρόνου που παρακολουθεί τηλεόραση. Στο σχεδιασµό της διαιτητικής αντιµετώπισης των παχύσαρκων παιδιών πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι υποθερµιδική διατροφή µπορεί να αναστείλει την ανάπτυξή τους. Γι' αυτό, πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στη σωστή επιλογή τροφίµων και στην αύξηση της σωµατικής άσκησης. Μερικά παιδιά σταµατάνε να τρώνε υπερβολικά, όταν επανέλθουν σε µια διατροφή ελεύθερης επιλογής. Η διατροφή πρέπει να περιέχει όσο το δυνατόν πιο πολλές άπεπτες φυτικές ίνες (όσπρια, φρούτα, λαχανικά, µαύρο ψωµί, δηµητριακά µε πίτουρο και ανάλατους ξηρούς καρπούς), ελάχιστη ζάχαρη και λίπος. Μερικές φορές επιτυγχάνεται καλύτερη συνεργασία, αν προστεθούν ενδιάµεσα µικρά γεύµατα, ειδικά το απογευµατινό. ∆εν πρέπει να γίνεται προσπάθεια απώλειας βάρους, αλλά µείωση του ρυθµού που κερδίζει βάρος το παιδί. Η διατροφή που βασίζεται σε ορισµένα από τα παραδοσιακά ελληνικά πρότυπα θεωρείται σήµερα η πλέον αποτελεσµατική για την πρωτογενή και δευτερογενή πρόληψη των χρονίων νοσηµάτων. Το αυξηµένο βάρος σώµατος και η παχυσαρκία συνδέονται µε όλα τα χρόνια νοσήµατα όπως το έµφραγµα της καρδιάς, τα εγκεφαλικά επεισόδια, ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2, η υπέρταση, η περιφερική αγγειοπάθεια, η νεφροπάθεια και διάφορες µορφές καρκίνου. Το κυριότερο χαρακτηριστικό της διατροφής πολλών Ελλήνων, σε παλαιότερες εποχές, ήταν ότι το ελαιόλαδο ήταν η κύρια πηγή λιπαρών. Το ποσοστό του κορεσµένου λίπους προερχόταν κυρίως από ζωικά προϊόντα και ήταν χαµηλό, κάτω του 10% της συνολικής ενέργειας ηµερησίως. Επίσης η περιεκτικότητα της διατροφής σε ζάχαρη ήταν χαµηλή, ενώ οι άπεπτες διαιτητικές ίνες ήταν σε µεγάλη ποσότητα στο καθηµερινό διαιτολόγιο (πάνω από 25 γρ. την ηµέρα). Τα επεξεργασµένα τρόφιµα αλλά και τα φυτικά έλαια τα οποία επίσης περιέχουν κορεσµένα λιπαρά οξέα όπως το φοινικέλαιο, το λάδι της ινδικής καρύδας και το βούτυρο του κακάο ήταν άγνωστα στη διατροφή των Ελλήνων εκείνες τις εποχές.

ΠΙΝΑΚΑΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑ

ΤΡΟΦΙΜΑ ΠΟΣΟΤΗΤΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑ Θερµίδες

(kcal) ΤΡΟΦΙΜΑ ΠΟΣΟΤΗΤΑ

ΕΝΕΡΓΕΙΑ Θερµίδες

(kcal)

ΓΑΛΑΚΤΟΚΟΜΙΚΑ ∆ΗΜΗΤΡΙΑΚΑ

Γάλα πληρές 1 φλυτζάνι

240ml 158 Ψωµί ολικής αλέσεως 1 φέτα 30 g 65

Γάλα ηµιαποβουτυρωµένο 1 φλυτζάνι

240ml 105 Ψωµί άσπρο 1 φέτα 30 g 70

Γάλα άπαχο 1 φλυτζάνι

240ml 80

∆ηµητριακά πλούσια σε ίνες (All Bran)

1 µερίδα 30 g 78

Γιαούρτι στραγγιστό πλήρες αγελάδας

1 κεσεδάκι 220 g

253 ∆ηµητριακά µε λιγότερες ίνες (Bran Flakes)

1 µερίδα 30 g 95

Γιαούρτι πλήρες πρόβειο 1 κεσεδάκι

220 g 233

∆ηµητριακά από καλαµπόκι (Corn Flakes)

1 µερίδα 30 g 108

Γιαούρτι µε χαµηλά λιπαρά

1 κεσεδάκι 220 g

123 Ρύζι (καστανό βρασµένο)

100 g 141

Παγωτό βανίλια 1 κύπελλο

150g 291 Ρύζι (άσπρο βρασµένο) 100 g 138

Τυρί φέτα 40 g 100 Mακαρόνια (ολικής άλεσης βρασµένα)

100 g 113

Τυρί τύπου gouda 40 g 150 Mακαρόνια (άσπρα βρασµένα)

100 g 104

Τυρί παρµεζάνα 40 g 181 ΦΡΟΥΤΑ

ΛΑΧΑΝΙΚΑ Πορτοκάλι (καθαρισµένο)

1 πορτοκάλι 150 g

56

Σπαράγγια (βραστά) 100 g 13 Χυµός πορτοκάλι (χωρίς ζάχαρη)

1 ποτήρι 250 ml

90

Μαρούλι 100 g 14 Μανταρίνι (κληµεντίνι, καθ.)

2 µανταρίνια 100g

37

Σπανάκι (βρασµένο) 100 g 19 Μήλο (µε το φλούδι) 1 µήλο 150 g 70

Μπρόκολα (βραστά) 100 g 24 Αχλάδι (µε το φλούδι) 1 αχλάδι 150g 60

31

ΛΑΧΑΝΙΚΑ ΦΡΟΥΤΑ

Καρότα (ωµά) 100 g 35 Μπανάνα (καθαρισµένη) 1 µπανάνα

150 g 143

Κουνουπίδι (βραστό) 100 g 28 Βερίκοκα (χωρίς κουκούτσι)

5 βερίκοκα 100 g

31

Πιπεριές πράσινες (ωµές) 100 g 15 Φράουλες 10 φράουλες

100 g 27

Πράσινα φασολάκια (βραστά)

100 g 22 Σύκο (ξερό) 4 σύκα 100 g 227

Πατάτες ψητές µε φλοιό 100 g 136 Καρπούζι (χωρίς φλούδα)

1 φέτα 200 g 62

Ντοµάτες 100 g 17 Πεπόνι (χωρίς φλούδα) 1/2 φέτα 100

g 19

Κρεµµύδια (φρέσκα) 1 κρεµµύδι 20

g 5

Κεράσια (χωρίς κουκούτσια)

20 κεράσια 50 g

24

Σκόρδο 1 σκόρδο 50 g 49 Ακτινίδιο (καθαρισµένο) 1 ακτινίδιο

150 g 73

Πράσα (βραστά) 100 g 21 Ροδάκινο 1 ροδάκινο

200 g 66

Μανιτάρια (βρασµένα) 100 g 11 Σταφίδες 4 κουτ. σούπ.

40 g 110

Μπάµιες (βραστές) 100 g 28 Ξηρά βερίκοκα 10 βερίκοκα

100 g 158

ΟΣΠΡΙΑ Χυµός µήλου (χωρίς ζάχαρη)

1 ποτήρι 250 ml

95

Φασόλια µαυροµάτικα (βραστά χωρίς λάδι)

100 g 116 ΚΡΕΑΣ – ΨΑΡΙ – ΑΥΓΑ

Φακές (βραστές, χωρίς λάδι)

100 g 100 Αυγό βραστό 1 αυγό 50 g 73

Ρεβίθια (βραστά, χωρίς λάδι)

100 g 121 Μοσχάρι φιλέτο (ψητό) 100 g 230

ΞΗΡΟΙ ΚΑΡΠΟΙ Βοδινό (σπάλα χωρίς λίπος, ψητό)

100 g 225

Ηλιόσποροι (ψίχα) 30 g 174 Αρνί (µπούτι χωρίς λίπος, ψητό)

100 g 191

Αµύγδαλα (ψίχα, ανάλατα)

30 g 184 Αρνί (σπάλα, ψητό) 100 g 316

Καρύδια (ψίχα) 30 g 206 Χοιρινή µπριτζόλα (γκριλ)

100 g 332

Φιστίκια αράπικα ανάλατα 30 g 169 Χοιρινό (µπούτι ψητό) 100 g 286

ΓΛΥΚΑ, SNACKS & ΑΝΑΨΥΚΤΙΚΑ Κοτόπουλο χωρίς δέρµα (ψητό)

100 g 148

Μέλι 10 g 29 Κοτόπουλο µε δέρµα (ψητό)

100 g 216

Ζάχαρη 1 κ. γλ. 5 g 20 Κοτόπουλο ψαχνό (βραστό)

100 g 183

Σοκολάτα γάλακτος 1 σοκολάτα

100 g 529

Γαλοπούλα (χωρίς δέρµα, ψητή)

100 g 140

Ποπ κορν 30 g 178 Γαλοπούλα (µε δέρµα, ψητή)

100 g 171

Κρουασάν σκέτο 1 µικρό 70 g 252 Κουνέλι (ψαχνό, γιαχνί) 100 g 179

Μπισκότα (γεµιστά µε σοκολάτα)

100 g 524 Μπακαλιάρος παστός (βραστός)

100 g 138

Πατατάκια τσιπς 1 σακουλάκι

45 g 246

Γλώσσα (φιλέτο στον ατµό)

100 g 91

Αναψυκτικό τύπου κόκα 1 κουτάκι 330

g 129

Τόνος σε λάδι (κονσέρβα)

100 g 189

Λεµονάδα µε ανθρακικό 1 κουτάκι 330

g 70

Κροκέτες ψαριού (τηγανιτές)

100 g 233

Πίτσα µε τυρί και ντοµάτα 100 g 250

32

ΓΛΥΚΑΙΜΙΚΟΣ ∆ΕΙΚΤΗΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ

Τα τρόφιµα που περιέχουν υδατάνθρακες χαρακτηρίζονται από τον γλυκαιµικό δείκτη (Γ∆), η τιµή του οποίου είναι διαφορετική για κάθε τροφή και µας δείχνει πόσο πολύ και πόσο γρήγορα αυξάνει το σάκχαρο στο αίµα µετά τη λήψη αυτής της τροφής. Με ανώτατη τιµή το 100 (γλυκόζη), όσο υψηλότερος είναι ο Γ∆ µιας τροφής τόσο περισσότερο αυξάνεται το σάκχαρο στο αίµα µετά τη λήψη αυτής της τροφής. Μακροχρόνια κατανάλωση τροφίµων µε υψηλό Γ∆ αυξάνει τον κίνδυνο για σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2. Κατανάλωση τροφίµων µε χαµηλό ή µεσαίο γλυκαιµικό δείκτη µειώνει τον κίνδυνο για σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 και βοηθά στον έλεγχο του σωµατικού βάρους. Ο Γ∆ από µόνος του όµως δεν φτάνει να αποφασίσουµε αν µία τροφή είναι καλή ή κακή. Θα πρέπει πάντα να λαµβάνουµε υπ’ όψιν τη συνολική διατροφική αξία ενός τροφίµου. Έτσι λοιπόν όταν επιλέγουµε τροφές εκτός από τον χαµηλό ή µέσο Γ∆, θα πρέπει να δίνουµε προσοχή στην περιεκτικότητα σε κορεσµένα λίπη και αλάτι που πρέπει να είναι πολύ χαµηλή ή ανύπαρκτη, την περιεκτικότητα σε διαιτητικές ίνες, βιταµίνες και ιχνοστοιχεία που πρέπει να είναι υψηλή.

Χαµηλός: Κάτω από 55 Μέσος: 56-69 Υψηλός: πάνω από 70 ΓΑΛΑΚΤΟΚΟΜΙΚΑ

Όλα τα αµιγώς γαλακτοκοµικά προϊόντα έχουν χαµηλό Γ∆. ΠΡΟΣΟΧΗ! Τα πλήρη γαλακτοκοµικά προϊόντα και τα τυριά έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε λίπος και µάλιστα κορεσµένο. Προτιµούµε πάντα τα άπαχα.

Πλήρες γάλα 27 Άπαχο γάλα 32 ∆ΗΜΗΤΡΙΑΚΑ & ΠΡΟΪΟΝΤΑ ∆ΗΜΗΤΡΙΑΚΩΝ

Προτιµούµε πάντα ολικής αλέσεως ή πολύσπορα προϊόντα διότι είναι πιο πλούσια σε διαιτητικές ίνες

∆ηµητριακά All bran 34 Νιφάδες βρώµης 57 Άσπρο ψωµί 71 Μακαρόνια ολικής αλέσεως 42 Πίτα για σουβλάκι 57 Bran flakes 74 Ψωµί πολύσπορο 43 Άγριο ρύζι 57 Corn flakes 77 Μακαρόνια άσπρα 44 Ρύζι µπασµάτι 58 Μακαρονάκι κοφτό 47 Κρουασάν σκέτο 67 Ρύζι νυχάκι 50 Νιόκι 68 Ψωµί σίκαλης 51 Ρύζι αρµπόριο 69

ΚΡΕΑΣ – ΑΥΓΑ ΨΑΡΙ – ΘΑΛΑΣΣΙΝΑ ΞΗΡΟΙ ΚΑΡΠΟΙ

Έχουν ανύπαρκτο ή χαµηλό Γ∆ διότι δεν περιέχουν υδατάνθρακες. ΠΡΟΣΟΧΗ! Τα κόκκινα κρέατα έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε λίπος και µάλιστα κορεσµένο. Προτιµούµε πάντα τα άπαχα πουλερικά, τα ψάρια και τα θαλασσινά. Προτιµούµε τους ανάλατους ξηρούς καρπούς και δεν καταναλώνουµε υπερβολική ποσότητας διότι είναι πλούσιοι σε λίπος.

ΦΡΟΥΤΑ – ΧΥΜΟΙ ΦΡΟΥΤΩΝ Τα πιο πολλά φρούτα έχουν χαµηλό ή µέσο Γ∆. Το ίδιο ισχύει και για τους περισσότερους φρέσκους χυµούς φρούτων χωρίς πρόσθετη ζάχαρη.

∆αµάσκηνα ξερά 29 Σταφίδες (σουλτανίνα) 56 Καρπούζι 76 Βερίκοκο ξερό 30 Βερίκοκο 57 Χουρµάδες ξηροί 103 Μήλο 38 Σύκα ξερά 61 Αχλάδι 38 Κεράσια 63 Φράουλα 40 Πορτοκάλι 42 Ροδάκινο 42 Μπανάνα 52

ΛΑΧΑΝΙΚΑ Τα περισσότερα λαχανικά έχουν ανύπαρκτο ή χαµηλό Γ∆ διότι δεν περιέχουν πολλούς υδατάνθρακες.

Καρότα βραστά 41 Κολοκύθα 75 Γλυκοπατάτα ψητή 46 Τηγανιτές πατάτες 75 Αρακάς 48 Πατάτες βραστές 78 Καλαµπόκι βραστό 48 Έτοιµος πουρές 85 ΟΣΠΡΙΑ Γενικά έχουν χαµηλό Γ∆ Μαυροµάτικα φασόλια 42 Κουκιά 79 Ρεβίθια 28 Γίγαντες 31 Φασόλια 33 Φακές 44 Φάβα 32

ΓΛΥΚΑ, SNACKS & ΑΝΑΨΥΚΤΙΚΑ ΠΡΟΣΟΧΗ! Πολλά από αυτά είναι πλούσια σε λίπη ή ζάχαρη και άρα πλούσια σε θερµίδες χωρίς πολλές φορές να προσφέρουν θρεπτικά συστατικά. Κατα κανόνα έχουν µέσο ή υψηλό Γ∆.

Πραλίνα φουντουκιού 31 Πατατάκια τσιπς 54 Ποπ κορν 72 Πίτσα 36 Μπισκότα Digestives 59 Πρέτσελς 83 Μαύρη σοκολάτα 41 Αεριούχος πορτοκαλάδα 68

33

ΣΩΜΑΤΙΚΗ ΑΣΚΗΣΗ

Μια ώρα ή και περισσότερη, καθηµερινή ή σχεδόν καθηµερινή µέτρια προς έντονη σωµατική άσκηση αυξάνει την ευεξία, συµβάλλει στην άριστη ανάπτυξη του µυοσκελετικού συστήµατος του παιδιού και προλαµβάνει τα χρόνια νοσήµατα που παρουσιάζονται αργότερα στη ζωή. Ο συνδυασµός της καθηµερινής σωµατικής άσκησης µε τη σωστή διατροφή ελαττώνει τον κίνδυνο για καρδιαγγειακά νοσήµατα, σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2, υπέρταση, εγκεφαλικά επεισόδια, οστεοπόρωση και ορισµένους καρκίνους. Πολύ σπουδαία είναι η επίδραση της σωµατικής άσκησης στη διατήρηση του ιδανικού βάρους και την πρόληψη της παχυσαρκίας καθώς επίσης και στην αύξηση της ευεξίας και την ελάττωση του άγχους και της κατάθλιψης, µε θετικά αποτελέσµατα στις σπουδές και την καλύτερη απόδοση στην εργασία. Τρόπος υπολογισµού των θερµίδων που καταναλώνονται µε τη σωµατική άσκηση. Όταν κινούµαστε, όταν διαβάζουµε, όταν αθλούµαστε και όταν κοιµόµαστε καταναλώνουµε ενέργεια. Το ποσό της ενέργειας που ξοδεύουµε εξαρτάται από το είδος, την ένταση και τη διάρκεια της φυσικής δραστηριότητάς µας. Οι θερµίδες που χρειαζόµαστε ηµερησίως είναι το άθροισµα των θερµίδων του Βασικού Μεταβολισµού (ΒΜ) και των θερµίδων που καταναλώνονται για σωµατικές δραστηριότητες. Βασικός µεταβολισµός Ο ακόλουθος πίνακας δίνει την εξίσωση για τον υπολογισµό του βασικού µεταβολισµού, ανάλογα µε την ηλικία και το φύλο του παιδιού και του εφήβου.

ΚΟΡΙΤΣΙΑ

ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΘΕΡΜΙ∆ΩΝ ΤΟΥ ΒΑΣΙΚΟΥ ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΥ ΗΜΕΡΗΣΙΩΣ

ΗΛΙΚΙΑ (έτη) ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ

0-3 (60,0×ΣΒ)-51

4-10 (22,5×ΣΒ)+499

11-18 (12,2×ΣΒ)+746

ΣΒ = σωµατικό βάρος σε κιλά

Αντικαταστήστε το ΣΒ µε το σωµατικό βάρος σε κιλά και εκτελέστε τις πράξεις. Παράδειγµα

Κορίτσι 13 ετών, µε σωµατικό βάρος 48 κιλά

Βασικός µεταβολισµός = (12,2×48)+746 = 585,6 + 746 = 1331,6

∆είκτης Φυσικής ∆ραστηριότητας (∆Φ∆) Ο δείκτης φυσικής δραστηριότητας ενός παιδιού υπολογίζεται από το σύνολο των δραστηριοτήτων του σε ένα 24-ωρο. Σε κάθε δραστηριότητα αντιστοιχεί διαφορετικός συντελεστής έντασης, όπως φαίνεται στον ακόλουθο πίνακα.

34

Κατηγορία δραστηριότητας Συντελεστής

έντασης δραστηριότητας

Ανάπαυση Ύπνος, κατάκλιση, τηλεόραση 1,0

Πολύ ελαφριά εργασία – άσκηση ∆ραστηριότητες σε καθιστή ή όρθια θέση, εργασία στον υπολογιστή, ράψιµο, σιδέρωµα, µαγείρεµα, παίξιµο µουσικού οργάνου, εργαστηριακή εργασία

1,5

Ελαφριά εργασία – άσκηση Βάδισµα σε επίπεδο δρόµο (4-5 χλµ / ώρα), εργασία σε εστιατόριο, καθάρισµα σπιτιού, επιτραπέζια αντισφαίριση, ξυλουργική, απασχόληση µε τα παιδιά, εργασία σε γκαράζ, ιστιοπλοΐα

2,5

Μέτρια εργασία – άσκηση Γρήγορο βάδισµα (5,5-6,5 χλµ / ώρα) µεταφορά φορτίου, χορός, σκι, ποδήλατο, σκάψιµο κήπου, τένις

5,0

Βαριά εργασία – άσκηση Βάδισµα ανηφορικά µε φορτίο, µπάσκετ, ορειβασία, ποδόσφαιρο, σκάψιµο

7,0

Ο υπολογισµός του ∆Φ∆ για ένα 24-ωρο γίνεται ως εξής: Καταγράφουµε τις δραστηριότητες και τη διάρκειά τους σε ώρες για όλο το 24-ωρο, πολλαπλασιάζουµε µε τον αντίστοιχο συντελεστή και αθροίζουµε. Στη συνέχεια διαιρούµε µε το 24 και βρίσκουµε τον ∆Φ∆ για το συγκεκριµένο 24-ωρο. Παράδειγµα

ΚΟΡΙΤΣΙ (13 ετών)

Κατηγορία δραστηριότητας

∆ραστηριότητες και διάρκεια Πολλαπλασιασµός µε συντελεστή

Αποτέλεσµα

Ανάπαυση Ύπνος + τηλεόραση 12 × 1,0 12

Πολύ ελαφριά εργασία – άσκηση

Σχολείο, διάβασµα, εργασία στον υπολογιστή, γεύµατα 8 × 1,5 12

Ελαφριά εργασία – άσκηση Βάδισµα + πινγκ-πονγκ 1,5 × 2,5 3,75

Μέτρια εργασία – άσκηση

Ποδήλατο + γρήγορο βάδισµα 1,5 × 5,0 7,5

Βαριά εργασία – άσκηση

Μπάσκετ 1 × 7,0 7

ΣΥΝΟΛΑ 24 ΩΡΕΣ 42,25

∆Φ∆ = 42,25 : 24 = 1,76

Η συνολική ενέργεια η οποία καταναλώνεται µέσα σε ένα 24-ωρο προκύπτει αν πολλαπλασιάσουµε τις θερµίδες του βασικού µεταβολισµού µε τον ∆Φ∆.

35

Παράδειγµα

ΚΟΡΙΤΣΙ (13 ετών)

Ενέργεια που καταναλώθηκε µέσα στο 24-ωρο

Βασικός Μεταβολισµός × ∆Φ∆ = 1331,6 × 1,76 = 2343 Kcal

Η ενέργεια που καταναλώνεται µόνο σε φυσική άσκηση και ανάπτυξη προκύπτει αν από την συνολική ενέργεια που καταναλώθηκε στο 24-ωρο αφαιρέσουµε την ενέργεια του βασικού µεταβολισµού. Παράδειγµα

ΚΟΡΙΤΣΙ (13 ετών)

Ενέργεια που καταναλώθηκε σε φυσική δραστηριότητα µέσα στο 24-ωρο

2343 - 1331,6 = 1011,4 Kcal

• Ο κίνδυνος παχυσαρκίας αυξάνει όταν ο ∆Φ∆ είναι κάτω από 1,75. • ∆Φ∆ πάνω από 1,8 προάγει σηµαντικά την υγεία και είναι ο µοναδικός τρόπος να αυξηθεί η

µυϊκή µάζα και να ελαττωθεί το λίπος. Υπολογισµός θερµίδων για ελάττωση του ρυθµού αύξησης του βάρους Παράδειγµα Κορίτσι 11 ετών, µε σωµατικό βάρος 60 κιλά και ∆Φ∆ 1,5 Το παιδί αυτό βρίσκεται πάνω από την 95η εκατοστιαία θέση στις καµπύλες του βάρους (κόκκινο σηµείο στον παρακάτω πίνακα).

ΒΑΡΟΣ Κοριτσιών

5 %

15 %

2 5 %

5 0 %

7 5 %

8 5 %

9 5 %

12

17

22

27

32

37

42

47

52

57

62

67

72

77

6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18

Ηλικία (χρόνια)

Κιλά

(kg)

36

Με τον ∆Φ∆ στο 1,5 για το σύνηθες 24-ωρο η συνολική ενέργεια που καταναλώνει είναι: (12,2 × 60) + 746 = 1478 για τον βασικό µεταβολισµό 1478 × 1,5 = 2217 kcal για τη συνολική ενέργεια που καταναλώνει όλο το 24ωρο. Για να υπολογίσουµε την ενέργεια που κανονικά θα χρειαζόταν αυτό το παιδί, κάνουµε τα εξής: • Υπολογίζουµε την ενέργεια που χρειάζεται για τον βασικό µεταβολισµό για το ιδανικό βάρος

σώµατος, δηλαδή το βάρος που αντιστοιχεί στην 50η θέση στις καµπύλες για την ηλικία του (πράσινο σηµείο στον προηγούµενο πίνακα). Στο παράδειγµά µας αυτό είναι τα 40 κιλά. (12,2 × 40) + 746 = 1234

• Αν διατηρήσει τον ίδιο ∆Φ∆ (δηλαδή δεν αυξήσει τη σωµατική δραστηριότητα) τότε οι ηµερήσιες ανάγκες σε ενέργεια είναι: 1234 × 1,5 = 1851 θερµίδες

• Αν αυξήσει τον ∆Φ∆ στο 1,75 (δηλαδή αυξήσει τη σωµατική δραστηριότητα) τότε οι ηµερήσιες ανάγκες σε ενέργεια είναι: 1234 × 1,75 = 2160 θερµίδες

Εποµένως, το κορίτσι του παραδείγµατός µας, εφόσον αυξήσει τον δείκτη φυσικής δραστηριότητας στο 1,75 σε καθηµερινή βάση, µπορεί να παίρνει περίπου 2000-2160 θερµίδες πλήρους διαιτολογίου την ηµέρα. Έτσι δεν θα θέσει σε κίνδυνο την ανάπτυξή του ενώ παράλληλα θα καταφέρει να µειώσει το ρυθµό µε τον οποίο παίρνει βάρος και σε διάστηµα 2-3 χρόνων θα επανέλθει στην πράσινη περιοχή των καµπυλών (σελίδα 61).

ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΗΣ ΑΡΤΗΡΙΑΚΗΣ ΥΠΕΡΤΑΣΗΣ Η αυξηµένη αρτηριακή πίεση ή υπέρταση οδηγεί µακροχρόνια σε σοβαρά προβλήµατα όπως εγκεφαλικά επεισόδια, καρδιοπάθειες (έµφραγµα του µυοκαρδίου), νεφροπάθειες και γενικά επιταχύνει την αθηρωµάτωση στα τοιχώµατα των αρτηριών. Γι’ αυτό είναι απαραίτητος ο περιορισµός του νατρίου (αλατιού) και η αύξηση του καλίου στη διατροφή ήδη από τη βρεφική ηλικία. Όλα τα ζωικά και φυτικά τρόφιµα που δεν έχουν υποστεί επεξεργασία περιέχουν νάτριο (αλάτι) το οποίο είναι απαραίτητο για τον οργανισµό. Το επιπλέον όµως αλάτι που προσθέτει ο άνθρωπος στο φαγητό του για νοστιµιά ή για συντήρηση δεν είναι απαραίτητο και επιπρόσθετα συµβάλλει στην αύξηση της αρτηριακής πίεσης. Όλα σχεδόν τα βιοµηχανοποιηµένα τρόφιµα και ιδιαίτερα τα κονσερβοποιηµένα καθώς και το ψωµί περιέχουν µεγάλες ποσότητες αλατιού. Η κατανάλωση αλατιού πρέπει να αποφεύγεται τόσο στη βρεφική και παιδική ηλικία όσο και τα µετέπειτα χρόνια. Το µητρικό γάλα υπερέχει καθώς έχει τέσσερις φορές λιγότερο νάτριο από το αγελαδινό. ∆εν προσθέτουµε καθόλου αλάτι στα φαγητά και αποφεύγουµε τα επεξεργασµένα τρόφιµα που στην ετικέτα τους αναφέρουν ότι περιέχουν αλάτι. Τα παιδιά συνηθίζουν τη γεύση του ανάλατου φαγητού και δεν το βρίσκουν καθόλου άνοστο, συχνά µάλιστα θεωρούν αλµυρό το αλατισµένο φαγητό. Σε αντίθεση µε το νάτριο (αλάτι) τόσο το παιδί όσο και οι γονείς θα πρέπει να παίρνουν αρκετό κάλιο µε τη διατροφή τους. Το κάλιο διατηρεί φυσιολογική την αρτηριακή πίεση και υπάρχει σε αφθονία στα λαχανικά, τα όσπρια, τα φρούτα και τα δηµητριακά.

ΚΑΠΝΙΣΜΑ Ένα από τα µεγαλύτερα προβλήµατα δηµόσιας υγείας της χώρας είναι το ενεργητικό και παθητικό κάπνισµα. Το κάπνισµα των γονέων επηρεάζει τα παιδιά ήδη από την εµβρυϊκή ηλικία, ακόµα και αν καπνίζει µόνο ο ένας. Τα παιδιά µε γονείς καπνιστές έχουν υψηλότερα επίπεδα κοτινίνης στο αίµα (µεταβολίτης της νικοτίνης στον οργανισµό) σε σύγκριση µε τα παιδιά που δεν έχουν γονείς καπνιστές. Όχι µόνο το ενεργητικό αλλά και το παθητικό κάπνισµα προδιαθέτει τα µικρά παιδιά σε λοιµώξεις, άσθµα και καρκίνο και επηρεάζει τις νοητικές λειτουργίες του εγκεφάλου ελαττώνοντας τη νοηµοσύνη. Εκτός των παραπάνω, το ενεργητικό και παθητικό κάπνισµα εθίζει το παιδί στην νικοτίνη βιολογικά και ψυχολογικά από µικρή ηλικία και αυξάνει την πιθανότητα να γίνει και ο ίδιος καπνιστής όταν µεγαλώσει. Το κάπνισµα θα πρέπει να αποφεύγεται σε όλους τους εσωτερικούς χώρους του σπιτιού.

37

ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΩΝ ΑΤΥΧΗΜΑΤΩΝ

Η πρώτη αιτία θανάτου των παιδιών στη χώρα µας είναι τα ατυχήµατα. Η πρόληψη αλλά και η εκπαίδευση των παιδιών να προστατεύουν τον εαυτό τους από τους κινδύνους µπορεί να µειώσει σηµαντικά τις πιθανότητες για ατυχήµατα αλλά και τις συνέπειές τους εφόσον συµβούν. √ Το βρέφος πρέπει πάντα να κοιµάται ανάσκελα εκτός εάν υπάρχει ειδική οδηγία του

παιδίατρου. Μην αφήνετε ποτέ το βρέφος µόνο του πάνω στο κρεβάτι ή την αλλαξιέρα γιατί µπορεί να κυλήσει και να πέσει.

Μην πίνετε πολύ ζεστά ροφήµατα ενώ κρατάτε το βρέφος ή το νήπιο στα χέρια σας. Μην αφήνετε ποτέ το βρέφος ή το νήπιο µόνο του στο µπάνιο.

√ Ελέγχετε τη θερµοκρασία του νερού στο µπάνιο προτού βάλετε το βρέφος ή το νήπιο. Μην επιτρέπετε το κάπνισµα µέσα στο σπίτι.

√ Εγκαταστήστε ανιχνευτές καπνού στο δωµάτιο του παιδιού. √ Όλα τα φάρµακα, φυτοφάρµακα, απορρυπαντικά, χρώµατα, διαλυτικά και άλλες επικίνδυνες

ουσίες πρέπει να κλειδώνονται σε συρτάρια ή ντουλάπια. √ Χρησιµοποιήστε πρίζες ασφαλείας ή καλύµµατα.

Μην αφήνετε µικροαντικείµενα και πλαστικές σακούλες κοντά στα σηµεία όπου παίζουν βρέφη και νήπια.

√ Χρησιµοποιείτε κάποιο τρόπο/µέσο κλειδώµατος των ντουλαπιών της κουζίνας ή άλλων αποθηκευτικών χώρων που βρίσκονται χαµηλά ή στο ύψος των παιδιών.

Το τζάκι, ο φούρνος και άλλα θερµαντικά σώµατα δεν πρέπει να είναι προσιτά στο βρέφος και το νήπιο.

√ Χρησιµοποιείτε κυρίως τα εσωτερικά µάτια της κουζίνας. Τα χερούλια των σκευών δεν πρέπει να εξέχουν.

Μην αφήνετε ποτέ το παιδί σας µόνο του µέσα στο παρκαρισµένο αυτοκίνητο. √ Πάντα να έχετε το παιδί σας δεµένο σε κάθισµα κατάλληλο για την ηλικία και το σωµατικό

του βάρος στο πίσω κάθισµα του αυτοκινήτου σας. √ Φροντίστε το παιδί σας να χρησιµοποιεί πάντα τον κατάλληλο εξοπλισµό όταν αθλείται. √ Φροντίστε το παιδί σας να χρησιµοποιεί πάντα καπέλο, αντηλιακό και γυαλιά ηλίου όταν

αθλείται ή παίζει έξω για µεγάλα χρονικά διαστήµατα. Αν το παιδί σας πέσει και κτυπήσει στο κεφάλι του:

Αν χάσει τις αισθήσεις του ή κάνει εµετό ειδοποιείστε αµέσως το γιατρό σας ή µεταφέρετε το παιδί στο εφηµερεύον νοσοκοµείο.

Αν κλάψει αµέσως µετά το κτύπηµα και σε λίγο ηρεµήσει δεν υπάρχει λόγος να ανησυχείτε.

Σε περίπτωση εγκαύµατος:

Αφαιρέστε τα ρούχα του παιδιού χωρίς καθυστέρηση και τοποθετείστε το µέλος του σώµατος σε κρύο νερό.

Μεταφέρετε το παιδί στο εφηµερεύον νοσοκοµείο.

ΤΑ ∆ΟΝΤΙΑ ΤΟΥ ΠΑΙ∆ΙΟΥ Τα πρώτα (νεογιλά δόντια του παιδιού αρχίζουν να εµφανίζονται συνήθως από τον 6ο-8ο µήνα, σταδιακά. Τα δόντια της κάτω γνάθου εµφανίζονται στα περισσότερα παιδιά πριν από τα αντίστοιχα δόντια της άνω γνάθου και η οδοντοφυΐα αρχίζει συνήθως νωρίτερα στα κορίτσια απ' ό,τι στα αγόρια. Η πρώτη οδοντοφυΐα ολοκληρώνεται στον 3ο περίπου χρόνο. Τα πρώτα αυτά δόντια αρχίζουν να αντικαθίστανται από τα µόνιµα δόντια στην ηλικία των 6 χρόνων και η διαδικασία ολοκληρώνεται γύρω στο 10ο-12ο έτος. Αδρό χρονοδιάγραµµα εµφάνισης και αντικατάστασης των πρώτων δοντιών φαίνεται στην εικόνα.

38

Τα θρεπτικά συστατικά που επηρεάζουν σηµαντικά την ανάπτυξη των δοντιών είναι: Πρωτείνες Ελαττωµένη πρωτεΐνη στη διατροφή µπορεί να οδηγήσει σε κακή ανάπτυξη των σιελογόνων αδένων, µε αποτέλεσµα ελαττωµένη παραγωγή σιέλου η οποία επηρεάζει άµεσα την επιβίωση των νεογιλών (αντίσταση στη µικροβιακή δραστηριότητα, υγιής στοµατικός βλεννογόνος). Σίδηρος και βιταµίνη C Ανεπάρκεια σιδήρου και βιταµίνης C αναστέλλει τη σύνθεση κολλαγόνου, πράγµα που ελαττώνει τη δοµική ακεραιότητα του στόµατος, την ανάπτυξη των σιελογόνων αδένων και την ικανότητα αντίστασης στις λοιµώξεις. Ασβέστιο, φώσφορος, φθόριο και βιταµίνη D Η ανεπάρκειά τους αναστέλλει το σχηµατισµό των δοντιών και µπορεί να οδηγήσει σε ανώµαλο σχηµατισµό της άνω και της κάτω γνάθου. Η χορήγηση φθορίου στη διάρκεια της εγκυµοσύνης πιθανών να προφυλάσσει τα βρέφη από µελλοντική τερηδόνα. Πρέπει επίσης να χορηγείται 0,5 mg φθορίου ηµερησίως σε όλη την προσχολική ηλικία όταν το πόσιµο νερό δεν περιέχει φθόριο. Η υγιεινή των δοντιών Είναι µια συνεχής φροντίδα, που αρχίζει από την εγκυµοσύνη! Κατάλληλη διατροφή της µητέρας πριν γεννηθεί το παιδί είναι η καλύτερη άµυνα ενάντια στα προβλήµατα δοντιών που παρουσιάζουν τα παιδιά. ∆ίαιτα ανεπαρκής σε πρωτεΐνες στη διάρκεια της εγκυµοσύνης ενδέχεται να οδηγεί σε:

καθυστερηµένη εµφάνιση των νεογιλών δοντιών µικρότερα σε µέγεθος, ακόµη και κάτω απ' το µέτριο, νεογιλά δόντια ανώµαλης µορφολογίας νεογιλά (απώλεια οδοντικών φυµάτων) αυξηµένη συχνότητα τερηδόνας.

Η εισαγωγή της τεχνητής γαλουχίας από νωρίς µπορεί να οδηγήσει στο σύνδροµο της διατροφής µε µπιµπερόν («nursing bottle syndrome») και στην ανάπτυξη τερηδόνας. Όταν το βρέφος κρατάει το µπουκάλι στο στόµα για µεγάλο χρονικό διάστηµα αυξάνεται η δραστηριότητα των µικροβίων ερεθίζοντας και καταστρέφοντας τον στοµατικό βλεννογόνο, τα ούλα, τα δόντια και τα χείλη. Η κατάσταση αυτή χειροτερεύει ακόµη πιο πολύ, όταν προστίθεται µέλι ή ζάχαρη στο γάλα και όταν παρατείνεται η χρήση του µπιµπερόν µετά τον πρώτο χρόνο. Το παιδί πρέπει να µάθει να πλένει τα δόντια του σωστά µετά από κάθε γεύµα. Οι οδοντίατροι συµβουλεύουν να αποκτήσει το παιδί την πρώτη δική του οδοντόβουρτσα στα δύο του χρόνια. Στην αρχή η µητέρα βοηθάει το παιδί να πλένει τα δόντια του, στη συνέχεια µαθαίνει να τα πλένει µόνο του. Υπάρχουν ειδικές οδοντόκρεµες για παιδιά, όµως στο σηµείο αυτό θα πρέπει να αναφερθούν οι επιφυλάξεις των οδοντιάτρων σχετικά µε την περιεκτικότητα γλυκαντικών ουσιών στις παιδικές οδοντόκρεµες. Επίσης οι οδοντόπαστες µέχρι τον τρίτο χρόνο δεν πρέπει να περιέχουν φθόριο, γιατί σε µεγάλο ποσοστό καταπίνονται από το παιδί και η ποσότητα

39

φθορίου που παίρνει µε τον τρόπο αυτό δεν µπορεί να ελεγχθεί (κίνδυνος φθορίασης – χρόνια δηλητηρίαση µε φθόριο). Ο πονόδοντος συνήθως οφείλεται σε καταστροφή των δοντιών από τερηδόνα. Όταν το παιδί έχει πονόδοντο πρέπει να το δει ο οδοντίατρος το συντοµότερο. Για να αποφύγετε τέτοιες καταστάσεις, είναι πολύ χρήσιµο να βλέπει το παιδί ο οδοντίατρος κάθε έξι µήνες. Η φροντίδα των νεογιλών δοντιών των µικρών παιδιών είναι εξίσου σηµαντική µε τη φροντίδα των µόνιµων δοντιών του.

ΕΜΒΟΛΙΑΣΜΟΙ Τα εµβόλια συνιστάται να γίνονται στη µικρότερη δυνατή ηλικία. Τα νεογνά µητέρων φορέων ή πιθανών φορέων αυστραλιανού αντιγόνου (ηπατίτιδας Β) εµβολιάζονται αµέσως µετά τη γέννηση. Τα υπόλοιπα παιδιά αρχίζουν τους εµβολιασµούς από την ηλικία των δύο µηνών. Οι λόγοι που επιβάλλουν την επιλογή της βρεφικής ηλικίας ως την καταλληλότερη για την έναρξη των εµβολιασµών είναι:

• Ο αυξηµένος κίνδυνος να µολυνθούν από τη νόσο καθώς το ανοσοποιητικό σύστηµα των παιδιών είναι ακόµα ανίσχυρο και

• η µικρή πιθανότητα παρενεργειών. Το βασικό σχήµα εµβολιασµού θα πρέπει να συµπληρωθεί το 18ο µήνα της ζωής και όχι αργότερα από τη συµπλήρωση του δεύτερου έτους της ζωής των παιδιών. Επίσης δεν θα πρέπει να αµελούνται οι αναµνηστικοί και οι επαναληπτικοί εµβολιασµοί που κάνουν τον οργανισµό να θυµηθεί και να ξαναφτιάξει µεγάλο αριθµό αντισωµάτων ώστε να µπορεί να αντιµετωπίζει την είσοδο των µικροβίων ή ιών στο σώµα. Απαραίτητοι εµβολιασµοί Όλα τα παιδιά θα πρέπει να εµβολιάζονται για τα νοσήµατα που περιλαµβάνονται στον πίνακα µε το Εθνικό Πρόγραµµα Εµβολιασµών. Εθνικό Πρόγραµµα Εµβολιασµών (2008) Εµβόλιο ∆όσεις Σχήµα εµβολιασµού ∆ιφθερίτιδα (DTaP) 6 2, 4, 6, 15-18 µηνών, 4-6 ετών, 11-18 ετών (TdaP)

Τέτανος (DTaP) 6 2, 4, 6, 15-18 µηνών, 4-6 ετών, 11-18 ετών (TdaP) Κοκκύτης (DTaP) 6 2, 4, 6, 15-18 µηνών, 4-6 ετών, 11-18 ετών (TdaP) Πολιοµυελίτιδα (IPV) 4 2, 4, 6-18 µηνών, 4-6 ετών Αιµόφιλος γρίπης τύπου b (Hib) 4 2, 4, 6, 12-15 µηνών Μηνιγγιτιδόκοκος C (MCCV) 3 2, 4, 15-18 µηνών Πνευµονιόκοκκος (PCV) 4 2, 4, 6, 12-18 µηνών Ιλαρά-Παρωτίτιδα-Ερυθρά (MMR) 2 12-15 µηνών, 4-6 ετών Ανεµευλογιά (Var) 2 12-18 µηνών, 4-6 ετών Ηπατίτιδα B (HepB) 3 2, 4, 6-18 µηνών Ηπατίτιδα Α (HepA) 2 Μετά τους 12 µήνες ζωής , µε ελάχιστο µεσοδιάστηµα 6 µήνες Φυµατίωση (BCG) 1 4-6 ετών Ιός ανθρώπινων θηλωµάτων (HPV) 3 3 δόσεις στα κορίτσια ηλικίας 13-18 ετών

Εµβόλιο γρίπης: γίνεται ετησίως σε άτοµα που ανήκουν σε οµάδες αυξηµένου κινδύνου.

40

Χρονοδιαγράµµατα εµβολιασµών

ΧΡΟΝΟ∆ΙΑΓΡΑΜΜΑ ΕΜΒΟΛΙΑΣΜΟΥ

ΗΛΙΚΙΑ ΕΜΒΟΛΙΟ ΣΧΟΛΙΑ

2 ΜΗΝΕΣ DTaP, IPV, Hib, HepB, MCC, PCV

4 ΜΗΝΕΣ DTaP, IPV, Hib, HepB, MCC, PCV

6 ΜΗΝΕΣ DTaP, IPV, Hib, PCV, HepB

15-18 ΜΗΝΕΣ MMR, DtaP, Hib, MCC, PCV, Var, HepA ∆ερµοαντίδραση Mantoux ως σηµείο αναφοράς

4ο-6ο ΕΤΟΣ DTaP, IPV, MMR, Var, BCG

12ο–16ο ΕΤΟΣ TdaP, HPV Συνέχιση (Td) ανά 10ετία

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΜΒΟΛΙΑΣΜΩΝ ΓΙΑ ΠΑΙ∆ΙΑ ΗΛΙΚΙΑΣ ΜΕΧΡΙ 6 ΕΤΩΝ ΠΟΥ ∆ΕΝ ΕΜΒΟΛΙΑΣΘΗΚΑΝ ΣΤΗΝ ΣΥΝΙΣΤΩΜΕΝΗ ΑΠΟ ΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΗΛΙΚΙΑ

ΕΜΒΟΛΙΟ 1η δόση ηµεροµηνία

2η δόση 1η-2η δόση ηµεροµηνία

3η δόση 2η-3η δόση ηµεροµηνία

4η δόση 3η-4 δόση ηµεροµηνία

5η δόση 4η-5η δόση ηµεροµηνία

∆ιφθερίτιδα, Τέτανος, Κοκκύτης 4 εβδ 4 εβδ 6 µην 3-4 χρόνια

Πολιοµυελίτιδα 4 εβδ 4 εβδ 4 εβδ

Αιµόφιλος γρίπης τύπου b 4 εβδ 4 εβδ 8 εβδ

Μηνιγγιτιδοκόκκος C 4 εβδ 4 εβδ 8 εβδ Πνευµονιόκοκκος 4 εβδ 4 εβδ 8 εβδ

Ιλαρά, Παρωτίτιδα, Ερυθρά 4 εβδ

Ανεµευλογιά 8 εβδ

Ηπατίτιδα Β 4 εβδ 3 µην

Ηπατίτιδα A 6 µην

Φυµατίωση (BGG)

Φυµατιναντίδραση (Mantoux)

Γρίπη 4 εβδ

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΜΒΟΛΙΑΣΜΩΝ ΓΙΑ ΠΑΙ∆ΙΑ ΗΛΙΚΙΑΣ 7-18 ΕΤΩΝ ΠΟΥ ∆ΕΝ ΕΜΒΟΛΙΑΣΘΗΚΑΝ ΣΤΗΝ ΣΥΝΙΣΤΩΜΕΝΗ ΑΠΟ ΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΗΛΙΚΙΑ

ΕΜΒΟΛΙΟ 1η δόση ηµεροµηνία

2η δόση 1η-2η δόση ηµεροµηνία

3η δόση 2η-3η δόση ηµεροµηνία

4η δόση 3η-4η δόση ηµεροµηνία

∆ιφθερίτιδα, Τέτανoς (Td) 4 εβδ 6 εβδ 6 µην

Tdap 5 χρόνια

Πολιοµυελίτιδα IPV 4 εβδ 4 εβδ 6 µην

Μηνιγγιτιδόκοκκος C

Ιλαρά, Παρωτίτιδα, Ερυθρά 4 εβδ

Ανεµευλογιά 8 εβδ

Ιός ανθρώπινων θηλωµάτων 4-8 εβδ 4-5 µην

Ηπατίτιδα Β 4 εβδ 3 µην

Ηπατίτιδα A 6 µην

Γρίπη

41

ΠΙΝΑΚΑΣ ΕΜΒΟΛΙΑΣΜΩΝ

ΕΜΒΟΛΙΟ 1η ∆ΟΣΗ 2η ∆ΟΣΗ 3η ∆ΟΣΗ 4η ∆ΟΣΗ 5η ∆ΟΣΗ 6η ∆ΟΣΗ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

ΤΕΤΑΝΟΣ - ∆ΙΦΘΕΡΙΤΙ∆Α - ΚΟΚΚΥΤΗΣ

ΠΟΛΙΟΜΥΕΛΙΤΙ∆Α

ΑΙΜΟΦΙΛΟΣ ΓΡΙΠΗΣ

ΜΗΝΙΓΓΙΤΙ∆ΟΚΟΚΚΟΣ

ΠΝΕΥΜΟΝΙΟΚΟΚΚΟΣ

ΙΛΑΡΑ – ΕΡΥΘΡΑ – ΠΑΡΩΤΙΤΙ∆Α

ΙΛΑΡΑ

ΕΡΥΘΡΑ

ΠΑΡΩΤΙΤΙ∆Α

ΑΝΕΜΕΥΛΟΓΙΑ

ΗΠΑΤΙΤΙ∆Α Β

ΗΠΑΤΙΤΙ∆Α Α

ΙΟΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΘΗΛΩΜΑΤΩΝ

ΦΥΜΑΤΙΝΟΑΝΤΙ∆ΡΑΣΗ MANTOUX

ΦΥΜΑΤΙΩΣΗ BCG

ΑΛΛΑ ΕΜΒΟΛΙΑ 1η ∆ΟΣΗ 2η ∆ΟΣΗ 3η ∆ΟΣΗ 4η ∆ΟΣΗ 5η ∆ΟΣΗ 6η ∆ΟΣΗ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

ΓΡΙΠΗ

ΙΟΣ ΡΟΤΑ

Ηµεροµηνία και σφραγίδα ιατρού για κάθε δόση

ΕΛΕΓΧΟΣ ΥΓΕΙΑΣ ΤΟΥ ΠΑΙ∆ΙΟΥ

42

0-24 ΜΗΝΕΣ ΗΜΕΡΟΜ ΕΞΕΤΑΣΗΣ

ΗΛΙΚΙΑ ΒΑΡΟΣ ΜΗΚΟΣ ΠΕΡΙΜ. ΚΡΑΝΙΟΥ

∆ΙΑΤΡΟΦΗ ΨΥΧ/ΚΙΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

ΥΠΟΓΡΑΦΗ ΙΑΤΡΟΥ

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

ΗΜΕΡΟΜ ΕΞΕΤΑΣΗΣ

ΗΛΙΚΙΑ ΒΑΡΟΣ ΜΗΚΟΣ ΠΕΡΙΜ. ΚΡΑΝΙΟΥ

∆ΙΑΤΡΟΦΗ ΨΥΧ/ΚΙΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

ΥΠΟΓΡΑΦΗ ΙΑΤΡΟΥ

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

ΗΜΕΡΟΜ ΕΞΕΤΑΣΗΣ

ΗΛΙΚΙΑ ΒΑΡΟΣ ΜΗΚΟΣ ΠΕΡΙΜ. ΚΡΑΝΙΟΥ

∆ΙΑΤΡΟΦΗ ΨΥΧ/ΚΙΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

ΥΠΟΓΡΑΦΗ ΙΑΤΡΟΥ

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

ΗΜΕΡΟΜ ΕΞΕΤΑΣΗΣ

ΗΛΙΚΙΑ ΒΑΡΟΣ ΜΗΚΟΣ ΠΕΡΙΜ. ΚΡΑΝΙΟΥ

∆ΙΑΤΡΟΦΗ ΨΥΧ/ΚΙΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

ΥΠΟΓΡΑΦΗ ΙΑΤΡΟΥ

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

ΗΜΕΡΟΜ ΕΞΕΤΑΣΗΣ

ΗΛΙΚΙΑ ΒΑΡΟΣ ΜΗΚΟΣ ΠΕΡΙΜ. ΚΡΑΝΙΟΥ

∆ΙΑΤΡΟΦΗ ΨΥΧ/ΚΙΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

ΥΠΟΓΡΑΦΗ ΙΑΤΡΟΥ

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

ΗΜΕΡΟΜ ΕΞΕΤΑΣΗΣ

ΗΛΙΚΙΑ ΒΑΡΟΣ ΜΗΚΟΣ ΠΕΡΙΜ. ΚΡΑΝΙΟΥ

∆ΙΑΤΡΟΦΗ ΨΥΧ/ΚΙΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

ΥΠΟΓΡΑΦΗ ΙΑΤΡΟΥ

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

ΗΜΕΡΟΜ ΕΞΕΤΑΣΗΣ

ΗΛΙΚΙΑ ΒΑΡΟΣ ΜΗΚΟΣ ΠΕΡΙΜ. ΚΡΑΝΙΟΥ

∆ΙΑΤΡΟΦΗ ΨΥΧ/ΚΙΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

ΥΠΟΓΡΑΦΗ ΙΑΤΡΟΥ

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

ΕΛΕΓΧΟΣ ΥΓΕΙΑΣ ΤΟΥ ΠΑΙ∆ΙΟΥ

43

0-24 ΜΗΝΕΣ ΗΜΕΡΟΜ ΕΞΕΤΑΣΗΣ

ΗΛΙΚΙΑ ΒΑΡΟΣ ΜΗΚΟΣ ΠΕΡΙΜ. ΚΡΑΝΙΟΥ

∆ΙΑΤΡΟΦΗ ΨΥΧ/ΚΙΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

∆ΟΝΤΙΑ ΥΠΟΓΡΑΦΗ ΙΑΤΡΟΥ

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

ΗΜΕΡΟΜ ΕΞΕΤΑΣΗΣ

ΗΛΙΚΙΑ ΒΑΡΟΣ ΜΗΚΟΣ ΠΕΡΙΜ. ΚΡΑΝΙΟΥ

∆ΙΑΤΡΟΦΗ ΨΥΧ/ΚΙΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

∆ΟΝΤΙΑ ΥΠΟΓΡΑΦΗ ΙΑΤΡΟΥ

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

ΗΜΕΡΟΜ ΕΞΕΤΑΣΗΣ

ΗΛΙΚΙΑ ΒΑΡΟΣ ΜΗΚΟΣ ΠΕΡΙΜ. ΚΡΑΝΙΟΥ

∆ΙΑΤΡΟΦΗ ΨΥΧ/ΚΙΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

∆ΟΝΤΙΑ ΥΠΟΓΡΑΦΗ ΙΑΤΡΟΥ

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

ΗΜΕΡΟΜ ΕΞΕΤΑΣΗΣ

ΗΛΙΚΙΑ ΒΑΡΟΣ ΜΗΚΟΣ ΠΕΡΙΜ. ΚΡΑΝΙΟΥ

∆ΙΑΤΡΟΦΗ ΨΥΧ/ΚΙΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

∆ΟΝΤΙΑ ΥΠΟΓΡΑΦΗ ΙΑΤΡΟΥ

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

ΗΜΕΡΟΜ ΕΞΕΤΑΣΗΣ

ΗΛΙΚΙΑ ΒΑΡΟΣ ΜΗΚΟΣ ΠΕΡΙΜ. ΚΡΑΝΙΟΥ

∆ΙΑΤΡΟΦΗ ΨΥΧ/ΚΙΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

∆ΟΝΤΙΑ ΥΠΟΓΡΑΦΗ ΙΑΤΡΟΥ

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

ΗΜΕΡΟΜ ΕΞΕΤΑΣΗΣ

ΗΛΙΚΙΑ ΒΑΡΟΣ ΜΗΚΟΣ ΠΕΡΙΜ. ΚΡΑΝΙΟΥ

∆ΙΑΤΡΟΦΗ ΨΥΧ/ΚΙΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

∆ΟΝΤΙΑ ΥΠΟΓΡΑΦΗ ΙΑΤΡΟΥ

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

ΗΜΕΡΟΜ ΕΞΕΤΑΣΗΣ

ΗΛΙΚΙΑ ΒΑΡΟΣ ΜΗΚΟΣ ΠΕΡΙΜ. ΚΡΑΝΙΟΥ

∆ΙΑΤΡΟΦΗ ΨΥΧ/ΚΙΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

∆ΟΝΤΙΑ ΥΠΟΓΡΑΦΗ ΙΑΤΡΟΥ

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

ΕΛΕΓΧΟΣ ΥΓΕΙΑΣ ΤΟΥ ΠΑΙ∆ΙΟΥ

44

2 ΕΤΗ ΙΣΤΟΡΙΚΟ - ΕΞΕΤΑΣΗ ΕΥΡΗΜΑΤΑ – ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

ΧΡΟΝΙΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ

ΛΟΙΜΩ∆Η ΝΟΣΗΜΑΤΑ

ΑΛΛΕΡΓΙΑ

ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΕΣ ΕΠΕΜΒΑΣΕΙΣ

ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΚΟ Αρτηριακή πίεση Ψηλάφηση µηριαίων Φυσήµατα

………………………………… ………………………………… …………………………………

ΚΝΣ Νυσταγµός

…………………………………

ΨΥΧΟΚΙΝΗΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Βαδίζει; Υπακούει σε απλή εντολή; Αναγνωρίζει µία τουλάχιστον εικόνα; Στοιβάζει αντικείµενα; Αντιδρά σε ηχητικά ερεθίσµατα;

……………………………… ……………………………… ……………………………… ……………………………… ………………………………

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ (διαταραχές ύπνου, τικ)

ΕΜΒΟΛΙΑΣΜΟΙ Πλήρης εµβολιασµός Υπολείπεται εµβόλιο

……………………………………… ………………………………………

ΣΚΕΛΕΤΟΣ Σκολίωση Κύφωση Άλλα

…………………………………… …………………………………… ……………………………………

ΜΗΚΟΣ

ΒΑΡΟΣ

∆ΜΣ (∆είκτης Μάζας Σώµατος)

ΠΕΡΙΜΕΤΡΟΣ ΜΕΣΗΣ

∆ΕΡΜΑ

ΟΠΤΙΚΗ ΟΞΥΤΗΤΑ ∆εξιό µάτι Αριστερό µάτι Στραβισµός Αχρωµατοψία

…………………………………… …………………………………… …………………………………… ……………………………………

ΑΚΟΗ ∆εξιό αυτί Αριστερό αυτί

………………………………… …………………………………

∆ΟΝΤΙΑ

ΓΕΝΝΗΤΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ

ΑΛΛΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ

ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ __________________ ΥΠΟΓΡΑΦΗ & ΣΦΡΑΓΙ∆Α ΙΑΤΡΟΥ

ΕΛΕΓΧΟΣ ΥΓΕΙΑΣ ΤΟΥ ΠΑΙ∆ΙΟΥ

45

2-6 ΕΤΗ ΗΜΕΡΟΜ ΕΞΕΤΑΣΗΣ

ΗΛΙΚΙΑ ΒΑΡΟΣ ΜΗΚΟΣ ΠΕΡΙΜ. ΚΡΑΝΙΟΥ

∆ΙΑΤΡΟΦΗ ΨΥΧ/ΚΙΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

∆ΟΝΤΙΑ ΥΠΟΓΡΑΦΗ ΙΑΤΡΟΥ

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

ΗΜΕΡΟΜ ΕΞΕΤΑΣΗΣ

ΗΛΙΚΙΑ ΒΑΡΟΣ ΜΗΚΟΣ ΠΕΡΙΜ. ΚΡΑΝΙΟΥ

∆ΙΑΤΡΟΦΗ ΨΥΧ/ΚΙΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

∆ΟΝΤΙΑ ΥΠΟΓΡΑΦΗ ΙΑΤΡΟΥ

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

ΗΜΕΡΟΜ ΕΞΕΤΑΣΗΣ

ΗΛΙΚΙΑ ΒΑΡΟΣ ΜΗΚΟΣ ΠΕΡΙΜ. ΚΡΑΝΙΟΥ

∆ΙΑΤΡΟΦΗ ΨΥΧ/ΚΙΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

∆ΟΝΤΙΑ ΥΠΟΓΡΑΦΗ ΙΑΤΡΟΥ

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

ΗΜΕΡΟΜ ΕΞΕΤΑΣΗΣ

ΗΛΙΚΙΑ ΒΑΡΟΣ ΜΗΚΟΣ ΠΕΡΙΜ. ΚΡΑΝΙΟΥ

∆ΙΑΤΡΟΦΗ ΨΥΧ/ΚΙΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

∆ΟΝΤΙΑ ΥΠΟΓΡΑΦΗ ΙΑΤΡΟΥ

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

ΗΜΕΡΟΜ ΕΞΕΤΑΣΗΣ

ΗΛΙΚΙΑ ΒΑΡΟΣ ΜΗΚΟΣ ΠΕΡΙΜ. ΚΡΑΝΙΟΥ

∆ΙΑΤΡΟΦΗ ΨΥΧ/ΚΙΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

∆ΟΝΤΙΑ ΥΠΟΓΡΑΦΗ ΙΑΤΡΟΥ

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

ΗΜΕΡΟΜ ΕΞΕΤΑΣΗΣ

ΗΛΙΚΙΑ ΒΑΡΟΣ ΜΗΚΟΣ ΠΕΡΙΜ. ΚΡΑΝΙΟΥ

∆ΙΑΤΡΟΦΗ ΨΥΧ/ΚΙΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

∆ΟΝΤΙΑ ΥΠΟΓΡΑΦΗ ΙΑΤΡΟΥ

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

ΗΜΕΡΟΜ ΕΞΕΤΑΣΗΣ

ΗΛΙΚΙΑ ΒΑΡΟΣ ΜΗΚΟΣ ΠΕΡΙΜ. ΚΡΑΝΙΟΥ

∆ΙΑΤΡΟΦΗ ΨΥΧ/ΚΙΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

∆ΟΝΤΙΑ ΥΠΟΓΡΑΦΗ ΙΑΤΡΟΥ

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

ΕΛΕΓΧΟΣ ΥΓΕΙΑΣ ΤΟΥ ΠΑΙ∆ΙΟΥ

46

2-6 ΕΤΗ ΗΜΕΡΟΜ ΕΞΕΤΑΣΗΣ

ΗΛΙΚΙΑ ΒΑΡΟΣ ΜΗΚΟΣ ΠΕΡΙΜ. ΚΡΑΝΙΟΥ

∆ΙΑΤΡΟΦΗ ΨΥΧ/ΚΙΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

∆ΟΝΤΙΑ ΥΠΟΓΡΑΦΗ ΙΑΤΡΟΥ

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

ΗΜΕΡΟΜ ΕΞΕΤΑΣΗΣ

ΗΛΙΚΙΑ ΒΑΡΟΣ ΜΗΚΟΣ ΠΕΡΙΜ. ΚΡΑΝΙΟΥ

∆ΙΑΤΡΟΦΗ ΨΥΧ/ΚΙΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

∆ΟΝΤΙΑ ΥΠΟΓΡΑΦΗ ΙΑΤΡΟΥ

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

ΗΜΕΡΟΜ ΕΞΕΤΑΣΗΣ

ΗΛΙΚΙΑ ΒΑΡΟΣ ΜΗΚΟΣ ΠΕΡΙΜ. ΚΡΑΝΙΟΥ

∆ΙΑΤΡΟΦΗ ΨΥΧ/ΚΙΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

∆ΟΝΤΙΑ ΥΠΟΓΡΑΦΗ ΙΑΤΡΟΥ

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

ΗΜΕΡΟΜ ΕΞΕΤΑΣΗΣ

ΗΛΙΚΙΑ ΒΑΡΟΣ ΜΗΚΟΣ ΠΕΡΙΜ. ΚΡΑΝΙΟΥ

∆ΙΑΤΡΟΦΗ ΨΥΧ/ΚΙΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

∆ΟΝΤΙΑ ΥΠΟΓΡΑΦΗ ΙΑΤΡΟΥ

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

ΗΜΕΡΟΜ ΕΞΕΤΑΣΗΣ

ΗΛΙΚΙΑ ΒΑΡΟΣ ΜΗΚΟΣ ΠΕΡΙΜ. ΚΡΑΝΙΟΥ

∆ΙΑΤΡΟΦΗ ΨΥΧ/ΚΙΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

∆ΟΝΤΙΑ ΥΠΟΓΡΑΦΗ ΙΑΤΡΟΥ

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

ΗΜΕΡΟΜ ΕΞΕΤΑΣΗΣ

ΗΛΙΚΙΑ ΒΑΡΟΣ ΜΗΚΟΣ ΠΕΡΙΜ. ΚΡΑΝΙΟΥ

∆ΙΑΤΡΟΦΗ ΨΥΧ/ΚΙΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

∆ΟΝΤΙΑ ΥΠΟΓΡΑΦΗ ΙΑΤΡΟΥ

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

ΗΜΕΡΟΜ ΕΞΕΤΑΣΗΣ

ΗΛΙΚΙΑ ΒΑΡΟΣ ΜΗΚΟΣ ΠΕΡΙΜ. ΚΡΑΝΙΟΥ

∆ΙΑΤΡΟΦΗ ΨΥΧ/ΚΙΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

∆ΟΝΤΙΑ ΥΠΟΓΡΑΦΗ ΙΑΤΡΟΥ

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

ΕΛΕΓΧΟΣ ΥΓΕΙΑΣ ΤΟΥ ΠΑΙ∆ΙΟΥ

47

4 ΕΤΗ ΙΣΤΟΡΙΚΟ - ΕΞΕΤΑΣΗ ΕΥΡΗΜΑΤΑ – ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

ΧΡΟΝΙΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ

ΛΟΙΜΩ∆Η ΝΟΣΗΜΑΤΑ

ΑΛΛΕΡΓΙΑ

ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΕΣ ΕΠΕΜΒΑΣΕΙΣ

ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΚΟ Αρτηριακή πίεση Ψηλάφηση µηριαίων Φυσήµατα

…………………………… …………………………… ……………………………

ΚΝΣ Νυσταγµός

……………………………

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ (διαταραχές ύπνου, ενούρηση, τικ)

ΕΜΒΟΛΙΑΣΜΟΙ Πλήρης εµβολιασµός Υπολείπεται το εµβόλιο

…………………………… ……………………………

ΜΗΚΟΣ

ΒΑΡΟΣ

∆ΜΣ (∆είκτης Μάζας Σώµατος)

ΠΕΡΙΜΕΤΡΟΣ ΜΕΣΗΣ

∆ΕΡΜΑ

ΣΚΕΛΕΤΟΣ Σκολίωση Κύφωση Άλλα

…………………………… …………………………… ……………………………

ΟΠΤΙΚΗ ΟΞΥΤΗΤΑ ∆εξιό µάτι Αριστερό µάτι Στραβισµός Αχρωµατοψία

…………………………… …………………………… …………………………… ……………………………

ΑΚΟΗ ∆εξιό αυτί Αριστερό αυτί

…………………………… ……………………………

∆ΟΝΤΙΑ

ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΑΣΚΗΣΗ (λιποθυµία, προκάρδιο άλγος, εύκολη κόπωση)

ΓΕΝΝΗΤΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ

ΑΛΛΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ

Μπορεί να πάρει µέρος σε όλες τις σχολικές δραστηριότητες; ΝΑI OXI

ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ __________________ ΥΠΟΓΡΑΦΗ & ΣΦΡΑΓΙ∆Α ΙΑΤΡΟΥ

ΕΛΕΓΧΟΣ ΥΓΕΙΑΣ ΤΟΥ ΠΑΙ∆ΙΟΥ

48

6 ΕΤΗ ΙΣΤΟΡΙΚΟ - ΕΞΕΤΑΣΗ ΕΥΡΗΜΑΤΑ – ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

ΧΡΟΝΙΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ

ΛΟΙΜΩ∆Η ΝΟΣΗΜΑΤΑ

ΑΛΛΕΡΓΙΑ

ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΕΣ ΕΠΕΜΒΑΣΕΙΣ

ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΚΟ Αρτηριακή πίεση Ψηλάφηση µηριαίων Φυσήµατα

…………………………… …………………………… ……………………………

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ (διαταραχές ύπνου, ενούρηση, τικ)

ΜΑΘΗΣΙΑΚΕΣ ∆ΥΣΚΟΛΙΕΣ (δυσλεξία, µειωµένη επίδοση στο σχολείο)

ΕΜΒΟΛΙΑΣΜΟΙ Πλήρης εµβολιασµός Υπολείπεται το εµβόλιο

…………………………… ……………………………

ΜΗΚΟΣ

ΒΑΡΟΣ

∆ΜΣ (∆είκτης Μάζας Σώµατος)

ΠΕΡΙΜΕΤΡΟΣ ΜΕΣΗΣ

∆ΕΡΜΑ

ΣΚΕΛΕΤΟΣ Σκολίωση Κύφωση Άλλα

…………………………… …………………………… ……………………………

ΟΠΤΙΚΗ ΟΞΥΤΗΤΑ ∆εξιό µάτι Αριστερό µάτι Στραβισµός Αχρωµατοψία

…………………………… …………………………… …………………………… ……………………………

ΑΚΟΗ ∆εξιό αυτί Αριστερό αυτί

…………………………… ……………………………

∆ΟΝΤΙΑ

ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΑΣΚΗΣΗ (λιποθυµία, προκάρδιο άλγος, εύκολη κόπωση)

ΓΕΝΝΗΤΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ

ΑΛΛΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ

Μπορεί να πάρει µέρος σε όλες τις σχολικές δραστηριότητες; ΝΑI OXI

ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ __________________ ΥΠΟΓΡΑΦΗ & ΣΦΡΑΓΙ∆Α ΙΑΤΡΟΥ

ΕΛΕΓΧΟΣ ΥΓΕΙΑΣ ΤΟΥ ΠΑΙ∆ΙΟΥ

49

6-14 ΕΤΗ ΗΜΕΡΟΜ ΕΞΕΤΑΣΗΣ

ΗΛΙΚΙΑ ΒΑΡΟΣ ΥΨΟΣ ∆ΜΣ ΠΕΡΙΜ. ΜΕΣΗΣ

ΑΡΤΗΡ. ΠΙΕΣΗ

∆ΟΝΤΙΑ ΥΠΟΓΡΑΦΗ ΙΑΤΡΟΥ

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

ΗΜΕΡΟΜ ΕΞΕΤΑΣΗΣ

ΗΛΙΚΙΑ ΒΑΡΟΣ ΥΨΟΣ ∆ΜΣ ΠΕΡΙΜ. ΜΕΣΗΣ

ΑΡΤΗΡ. ΠΙΕΣΗ

∆ΟΝΤΙΑ ΥΠΟΓΡΑΦΗ ΙΑΤΡΟΥ

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

ΗΜΕΡΟΜ ΕΞΕΤΑΣΗΣ

ΗΛΙΚΙΑ ΒΑΡΟΣ ΥΨΟΣ ∆ΜΣ ΠΕΡΙΜ. ΜΕΣΗΣ

ΑΡΤΗΡ. ΠΙΕΣΗ

∆ΟΝΤΙΑ ΥΠΟΓΡΑΦΗ ΙΑΤΡΟΥ

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

ΗΜΕΡΟΜ ΕΞΕΤΑΣΗΣ

ΗΛΙΚΙΑ ΒΑΡΟΣ ΥΨΟΣ ∆ΜΣ ΠΕΡΙΜ. ΜΕΣΗΣ

ΑΡΤΗΡ. ΠΙΕΣΗ

∆ΟΝΤΙΑ ΥΠΟΓΡΑΦΗ ΙΑΤΡΟΥ

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

ΗΜΕΡΟΜ ΕΞΕΤΑΣΗΣ

ΗΛΙΚΙΑ ΒΑΡΟΣ ΥΨΟΣ ∆ΜΣ ΠΕΡΙΜ. ΜΕΣΗΣ

ΑΡΤΗΡ. ΠΙΕΣΗ

∆ΟΝΤΙΑ ΥΠΟΓΡΑΦΗ ΙΑΤΡΟΥ

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

ΗΜΕΡΟΜ ΕΞΕΤΑΣΗΣ

ΗΛΙΚΙΑ ΒΑΡΟΣ ΥΨΟΣ ∆ΜΣ ΠΕΡΙΜ. ΜΕΣΗΣ

ΑΡΤΗΡ. ΠΙΕΣΗ

∆ΟΝΤΙΑ ΥΠΟΓΡΑΦΗ ΙΑΤΡΟΥ

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

ΗΜΕΡΟΜ ΕΞΕΤΑΣΗΣ

ΗΛΙΚΙΑ ΒΑΡΟΣ ΥΨΟΣ ∆ΜΣ ΠΕΡΙΜ. ΜΕΣΗΣ

ΑΡΤΗΡ. ΠΙΕΣΗ

∆ΟΝΤΙΑ ΥΠΟΓΡΑΦΗ ΙΑΤΡΟΥ

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

ΕΛΕΓΧΟΣ ΥΓΕΙΑΣ ΤΟΥ ΠΑΙ∆ΙΟΥ

50

8 ΕΤΗ ΙΣΤΟΡΙΚΟ - ΕΞΕΤΑΣΗ ΕΥΡΗΜΑΤΑ – ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

ΧΡΟΝΙΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ

ΛΟΙΜΩ∆Η ΝΟΣΗΜΑΤΑ

ΑΛΛΕΡΓΙΑ

ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΕΣ ΕΠΕΜΒΑΣΕΙΣ

ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΚΟ Αρτηριακή πίεση Ψηλάφηση µηριαίων Φυσήµατα

…………………………… …………………………… ……………………………

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ (διαταραχές ύπνου, ενούρηση, τικ)

ΜΑΘΗΣΙΑΚΕΣ ∆ΥΣΚΟΛΙΕΣ (δυσλεξία, µειωµένη επίδοση στο σχολείο)

ΕΜΒΟΛΙΑΣΜΟΙ Πλήρης εµβολιασµός Υπολείπεται το εµβόλιο

…………………………… ……………………………

ΥΨΟΣ

ΒΑΡΟΣ

∆ΜΣ (∆είκτης Μάζας Σώµατος)

ΠΕΡΙΜΕΤΡΟΣ ΜΕΣΗΣ

∆ΕΡΜΑ

ΣΚΕΛΕΤΟΣ Σκολίωση Κύφωση Άλλα

…………………………… …………………………… ……………………………

ΟΠΤΙΚΗ ΟΞΥΤΗΤΑ ∆εξιό µάτι Αριστερό µάτι Στραβισµός Αχρωµατοψία

…………………………… …………………………… …………………………… ……………………………

ΑΚΟΗ ∆εξιό αυτί Αριστερό αυτί

…………………………… ……………………………

∆ΟΝΤΙΑ

ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΑΣΚΗΣΗ (λιποθυµία, προκάρδιο άλγος, εύκολη κόπωση)

ΓΕΝΝΗΤΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ

ΑΛΛΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ

Μπορεί να πάρει µέρος σε όλες τις σχολικές δραστηριότητες; ΝΑI OXI

ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ __________________ ΥΠΟΓΡΑΦΗ & ΣΦΡΑΓΙ∆Α ΙΑΤΡΟΥ

ΕΛΕΓΧΟΣ ΥΓΕΙΑΣ ΤΟΥ ΠΑΙ∆ΙΟΥ

51

10 ΕΤΗ ΙΣΤΟΡΙΚΟ - ΕΞΕΤΑΣΗ ΕΥΡΗΜΑΤΑ – ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

ΧΡΟΝΙΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ

ΛΟΙΜΩ∆Η ΝΟΣΗΜΑΤΑ

ΑΛΛΕΡΓΙΑ

ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΕΣ ΕΠΕΜΒΑΣΕΙΣ

ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΚΟ Αρτηριακή πίεση Ψηλάφηση µηριαίων Φυσήµατα

…………………………… …………………………… ……………………………

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ (διαταραχές ύπνου, ενούρηση, τικ)

ΜΑΘΗΣΙΑΚΕΣ ∆ΥΣΚΟΛΙΕΣ (δυσλεξία, µειωµένη επίδοση στο σχολείο)

ΕΜΒΟΛΙΑΣΜΟΙ Πλήρης εµβολιασµός Υπολείπεται το εµβόλιο

…………………………… ……………………………

ΥΨΟΣ

ΒΑΡΟΣ

∆ΜΣ (∆είκτης Μάζας Σώµατος)

ΠΕΡΙΜΕΤΡΟΣ ΜΕΣΗΣ

∆ΕΡΜΑ

ΣΚΕΛΕΤΟΣ Σκολίωση Κύφωση Άλλα

…………………………… …………………………… ……………………………

ΟΠΤΙΚΗ ΟΞΥΤΗΤΑ ∆εξιό µάτι Αριστερό µάτι Στραβισµός Αχρωµατοψία

…………………………… …………………………… …………………………… ……………………………

ΑΚΟΗ ∆εξιό αυτί Αριστερό αυτί

…………………………… ……………………………

∆ΟΝΤΙΑ

ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΑΣΚΗΣΗ (λιποθυµία, προκάρδιο άλγος, εύκολη κόπωση)

ΓΕΝΝΗΤΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ

ΑΛΛΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ

Μπορεί να πάρει µέρος σε όλες τις σχολικές δραστηριότητες; ΝΑI OXI

ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ __________________ ΥΠΟΓΡΑΦΗ & ΣΦΡΑΓΙ∆Α ΙΑΤΡΟΥ

ΕΛΕΓΧΟΣ ΥΓΕΙΑΣ ΤΟΥ ΠΑΙ∆ΙΟΥ

52

12 ΕΤΗ ΙΣΤΟΡΙΚΟ - ΕΞΕΤΑΣΗ ΕΥΡΗΜΑΤΑ – ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

ΧΡΟΝΙΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ

ΛΟΙΜΩ∆Η ΝΟΣΗΜΑΤΑ

ΑΛΛΕΡΓΙΑ

ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΕΣ ΕΠΕΜΒΑΣΕΙΣ

ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΚΟ Αρτηριακή πίεση Ψηλάφηση µηριαίων Φυσήµατα

…………………………… …………………………… ……………………………

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ (διαταραχές ύπνου, ενούρηση, τικ)

ΜΑΘΗΣΙΑΚΕΣ ∆ΥΣΚΟΛΙΕΣ (δυσλεξία, µειωµένη επίδοση στο σχολείο)

ΕΜΒΟΛΙΑΣΜΟΙ Πλήρης εµβολιασµός Υπολείπεται το εµβόλιο

…………………………… ……………………………

ΥΨΟΣ

ΒΑΡΟΣ

∆ΜΣ (∆είκτης Μάζας Σώµατος)

ΠΕΡΙΜΕΤΡΟΣ ΜΕΣΗΣ

∆ΕΡΜΑ

ΣΚΕΛΕΤΟΣ Σκολίωση Κύφωση Άλλα

…………………………… …………………………… ……………………………

ΟΠΤΙΚΗ ΟΞΥΤΗΤΑ ∆εξιό µάτι Αριστερό µάτι Στραβισµός Αχρωµατοψία

…………………………… …………………………… …………………………… ……………………………

ΑΚΟΗ ∆εξιό αυτί Αριστερό αυτί

…………………………… ……………………………

∆ΟΝΤΙΑ

ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΑΣΚΗΣΗ (λιποθυµία, προκάρδιο άλγος, εύκολη κόπωση)

ΓΕΝΝΗΤΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ

ΑΛΛΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ

Μπορεί να πάρει µέρος σε όλες τις σχολικές δραστηριότητες; ΝΑI OXI

ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ __________________ ΥΠΟΓΡΑΦΗ & ΣΦΡΑΓΙ∆Α ΙΑΤΡΟΥ

ΕΛΕΓΧΟΣ ΥΓΕΙΑΣ ΤΟΥ ΠΑΙ∆ΙΟΥ

53

14 ΕΤΗ ΙΣΤΟΡΙΚΟ - ΕΞΕΤΑΣΗ ΕΥΡΗΜΑΤΑ – ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

ΧΡΟΝΙΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ

ΛΟΙΜΩ∆Η ΝΟΣΗΜΑΤΑ

ΑΛΛΕΡΓΙΑ

ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΕΣ ΕΠΕΜΒΑΣΕΙΣ

ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΚΟ Αρτηριακή πίεση Ψηλάφηση µηριαίων Φυσήµατα

…………………………… …………………………… ……………………………

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ (διαταραχές ύπνου, ενούρηση, τικ)

ΜΑΘΗΣΙΑΚΕΣ ∆ΥΣΚΟΛΙΕΣ (δυσλεξία, µειωµένη επίδοση στο σχολείο)

ΕΜΒΟΛΙΑΣΜΟΙ Πλήρης εµβολιασµός Υπολείπεται το εµβόλιο

…………………………… ……………………………

ΥΨΟΣ

ΒΑΡΟΣ

∆ΜΣ (∆είκτης Μάζας Σώµατος)

ΠΕΡΙΜΕΤΡΟΣ ΜΕΣΗΣ

∆ΕΡΜΑ

ΣΚΕΛΕΤΟΣ Σκολίωση Κύφωση Άλλα

…………………………… …………………………… ……………………………

ΟΠΤΙΚΗ ΟΞΥΤΗΤΑ ∆εξιό µάτι Αριστερό µάτι Στραβισµός Αχρωµατοψία

…………………………… …………………………… …………………………… ……………………………

ΑΚΟΗ ∆εξιό αυτί Αριστερό αυτί

…………………………… ……………………………

∆ΟΝΤΙΑ

ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΑΣΚΗΣΗ (λιποθυµία, προκάρδιο άλγος, εύκολη κόπωση)

ΓΕΝΝΗΤΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ

ΑΛΛΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ

Μπορεί να πάρει µέρος σε όλες τις σχολικές δραστηριότητες; ΝΑI OXI

ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ __________________ ΥΠΟΓΡΑΦΗ & ΣΦΡΑΓΙ∆Α ΙΑΤΡΟΥ

ΕΛΕΓΧΟΣ ΥΓΕΙΑΣ ΤΟΥ ΠΑΙ∆ΙΟΥ

54

Ο∆ΟΝΤΙΑΤΡΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ

ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ – ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΥΠΟΓΡΑΦΗ ΙΑΤΡΟΥ

ΟΦΘΑΛΜΟΛΟΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ

ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ – ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΥΠΟΓΡΑΦΗ ΙΑΤΡΟΥ

ΚΑΜΠΥΛΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

55

ΒΑΡΟΣ ΚΟΡΙΤΣΙΩΝ (0-6,5 ΕΤΗ)

Πηγή: Πανεπιστήµιο Κρήτης, Κλινική Προληπτικής Ιατρικής και ∆ιατροφής & Χαροκόπειο Πανεπιστήµιο Αθηνών (µετρήσεις 7249 παιδιών τα έτη 1988-2005)

ΚΑΜΠΥΛΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

56

ΜΗΚΟΣ ΚΟΡΙΤΣΙΩΝ (0-6,5 ΕΤΗ)

ΚΑΜΠΥΛΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

57

∆ΕΙΚΤΗΣ ΜΑΖΑΣ ΣΩΜΑΤΟΣ ΚΟΡΙΤΣΙΩΝ (0-6,5 ΕΤΗ)

ΚΑΜΠΥΛΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

58

ΠΕΡΙΜΕΤΡΟΣ ΚΕΦΑΛΗΣ ΚΟΡΙΤΣΙΩΝ (0-6 ΕΤΗ)

ΚΑΜΠΥΛΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

59

ΠΕΡΙΜΕΤΡΟΣ ΜΕΣΗΣ ΚΟΡΙΤΣΙΩΝ (3-16 ΕΤΗ)

Πηγή: Παιδιατρική 2007, 70:300-307

ΚΑΜΠΥΛΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

60

ΑΡΤΗΡΙΑΚΗ ΠΙΕΣΗ ΚΟΡΙΤΣΙΩΝ (4-17 ΕΤΗ)

Πηγή: Πανεπιστήµιο Κρήτης Προληπτική Ιατρική και ∆ιατροφή (µετρήσεις 4487 παιδιών τα έτη 1988-2005)

ΚΑΜΠΥΛΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

61

ΒΑΡΟΣ ΚΑΙ ΥΨΟΣ ΚΟΡΙΤΣΙΩΝ (6-18 ΕΤΗ)

Πηγή: Εθνικά Πρότυπα Ανάπτυξης, Παιδιατρική 1986, 49:1-15

ΚΑΜΠΥΛΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

62

∆ΕΙΚΤΗΣ ΜΑΖΑΣ ΣΩΜΑΤΟΣ ΚΟΡΙΤΣΙΩΝ (6-18 ΕΤΗ)

63

ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΤΙΚΟ Ο∆ΟΝΤΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΞΕΤΑΣΗΣ Βεβαιώνω ότι εξέτασα τ_____ _________________________________________

του ______________________________________________________________

και της ___________________________________________________________

και ενηµέρωσα τους κηδεµόνες του / της για την οδοντολογική κατάσταση του

/της.

Το πιστοποιητικό αυτό θα χρησιµοποιηθεί για την εγγραφή του παιδιού στο

∆ηµοτικό Σχολείο.

Ηµεροµηνία ___________________

Σφραγίδα και υπογραφή Οδοντογιατρού

64

ΒΕΒΑΙΩΣΗ (ΓΙΑ ΤΗ ∆ΗΛΩΣΗ ΤΗΣ ΓΕΝΝΗΣΗΣ ΚΑΤΑ ΤΟ ΑΡΘΡΟ 20 Ν. 344/1976)

Ο /Η ________________________________________________

(γιατρός ή µαία) ___________________________________________

________________________________________________________

βεβαιώνω ότι η ____________________________________________

σύζυγος του ______________________________________________

κατοίκου _________________________________________________

οδός ______________________________ αριθ. _____ Τ.Κ. ________

το γένος _________________________________________________

γέννησε την ______________________________________________

του µηνός ___________________ το έτος ______________________

ηµέρα ______________________ και ώρα ______________________

στο _____________________________________________________

που βρίσκεται στην οδό ________________________ αριθ _______

παιδί αγόρι κορίτσι.

__________________________ , ____________________200__

Ο / Η βέβαιων/ούσα _____________________________________

Γιατρός ή µαία _________________________________________ (Ονοµατεπώνυµο)

∆ιεύθυνση ____________________________________________

Τηλέφωνο _____________________________________________