makro ii
TRANSCRIPT
1
UNIVERSITETI I PRISHTINËS FAKULTETI EKONOMIK
Tema : Hyrje dhe konceptet kyçe në Makroekonomi
Mentor i lëndës : Punoi :
Sinan Ademaj Atdhe Hyseni
Ilir Avdyli
Punim Seminarik
2
EKONOMIKSI
Mirkoekonomia: sjellja e agjentëve ekonomik
Makroekonomia: studimi i ekonomisë në tërësi
Ekonomistët përdorin tri mjete:1. Algjebra për të siguruar se logjika është në
rregull2. Grafikët për të ndërtuar intuitën, dhe3. Fjalët për të shpjeguar rezultatet
3
NJË VËSHTRIM I SHKURTËR MBI MAKROEKONOMINË
Makroekonomia studion bashkëveprimin në mes të tregjeve të të mirave, të punës dhe aktiviteveve, si dhe të bashkëveprimit të ekonomisë kombëtare në kuadër të tregtisë ndërkombëtare
• Lihen sjelljet individuale (p.sh. nuk maten çmimet në një degë të caktuar por në ekonominë si tërësi)
• Përdorimi i teorisë në shpjegimin e fenomeneve në ekonomi
Ende mbetet aktuale pyetja: A mund dhe a duhet të ndërhyj qeveria në ekonomi?
4
SHKOLLAT E NDRYSHME TË MENDIMIT MAKROEKONOMIKDuke nisur nga ajo se a duhet apo jo të ndërhyjë shteti në
zgjidhjen e problemeve makroekonomike; dy rryma kryesore të mendimit ekonomik
Shkollat (vitet e 60 – ta)
1. Klasike ( Frideman )
-Punëzënia e plotë-Përdorimi i plotë i resurseve-Tregjet përshtaten-Ekuilibri i tregut-Agjentët ekonomik maksimizojnë
2. Kejnsiane (Keynes)
- Mospërdorimi i plotë i resurseve ekonomike dhe ekuilibri ekonomik-Papunësia-Tregjet dështojnë-Trade-off papunësi-inflacion-Problemet e informacionit-Kosto e ndryshimit të çmimeve
5
(vitet e 70ta) Shkolla neoklasike (Lucas, Barro, Prescott):
vazhdim i asaj klasikePamundësia e papunësisë jovullnetare: cdo
person i papunë që deshiron të punoj do të ofroj uljen e pagë derisa të gjej punë
Cdo shitës do të zbret cmimet derisa cmimi të siguroj shitjen e produkteve
Kensianistët e rinj (Akerlof, Romer, Blanchard, Mankië): vazhdim i teorisë së Keynes-it
6
QËLLIMET E QEVERISË/TREGUESIT MAKROEKONOMIK
QEVERIA QENDRORE
Instrumentet e Politikave Makroekonomike
Politika Fiskale
Politika Monetare
Poltika e të ardhurave
Politikat e Marrëdhënieve
Ekonomike me Jashtë
Qëllimet e Politikave Makroekonomike
INFLACIONI ULËT
PAPUNËSIA E ULËT
RRITJE EKONOMIKE
7
OBJEKTIVAT KRYESORE MAKROEKONOMIKE DHE MJETET POLITIKE TË REALIZIMIT TË TYRE
Mjetet që përdor qeveria për arritjen e këtyre objektivave janë:
1. Politika fiskale Të hyrat dhe të dalat publike
2. Politika monetare Oferta monetare dhe roli i bankës
qëndrore
3. Politika e të ardhurave Politika mbi pagat dhe Politikat mbi çmimet
4. Politikat e marrëdhënieve ekonomike me botën e jashtme
Politikat tregtare Politikat valutore
8
MATJA E GDP-SË
Produkti i përgjithshëm si tregues sintetik i aktivitetit ekonomik
Pse përdoret GDP? Përdoret për të vlerësuar se a janë
arritur objektivat e caktuara Përdoret për të bërë krahasime me
vendet tjera
9
MATJA E PRODUKTIT TË PËRGJITHSHËM
Mënyrat e matjes së produktit të përgjithshëm
1. Mënyra e prodhimit (ana e prodhimit): Duke mbledhur vlerën e të gjitha
produketeve dhe shërbimeve përfundimtare
Koncepti i vlerës së shtuarVlera e prodhimit-vlera e të mirave të
ndërmjetme (lënda e parë) të përdorura gjatë procesit të prodhimit
10
MATJA E PRODUKTIT TË PËRGJITHSHËM2. Mënyra e shpenzimeve:
Duke mbledhur të gjitha shpenzimet e subjekteve të ndryshme => shpenzimet kombëtare që shënohen si:
E = C + I + G + NX
3. Mënyra e të ardhurave Duke mbledhur të ardhurat e të gjithë
zotëruesve/pronarëve të faktorëve të prodhimit Kompenzimet e punonjësve (pagat etj.) Të ardhurat e firmave jo aksionare Të ardhurat e individëve nga renta Të ardhurat korporative (para taksave) Interesi neto
Shembull:- Një pjesë re të hyrave grumbullohet nga shteti ne
formë të tatimit- Një pjesë u paguhet punëtorëve, - Pjesa tjetër I mbetet firmës
11
GDP
Bazuar në prodhim: është baraz me vlerën e të mirave dhe shërbimeve përfundimtare
Bazuar në prodhim: GDP është vlera e shtuar në ekonomi gjatë një periudhe të caktuar
Nga ana e të ardhurave: GDP është shuma e të ardhurave në ekonomi gjatë një periudhe të caktuar
12
RRITJA EKONOMIKE
(GDPt-GDPt-1)/GDPt-1T-periudha raportueseT-1 peirudha bazë/krahuesePeriudhat me rritje pozitive të GDP=ekspansion
Periudhat me rritje negative të GDP=recesion
Dy ose tre tremujorësh në vazhdimësi
13
MATJA GDP-SË
Problemet në llogaritjen e GDP-së Problemi i agregimit të produketeve
dhe shërbimeve të ndryshme Problemi i rritjes së çmimeve që
mund të shpie në konkludimin se është rritur GDP
Pamundësia për të përfshirë përmirësimin e cilësisë dhe rënien e çmimit
14
PROBLEMET NË PËRLLOGARITJEN E GDP-SË: SHEMBULL
Cilësia e produkteve dhe shërbimeve:Kompjuterët: a mund të supozojmë se
kompjuteri i prodhuar në vitin 2003 ka të njejtën cilësi sikur ai i prodhuar në vitin 2010
Vitin e kaluar kompjuteri me shpejtësi 300 megaherc
Tani me 400
15
HEDONIC PRICING
Hedonic pricing: vjen nga fjala angelze hedone që do të thetë :kënaqësi që ofron një produkt në këtë rast
Cilësia e kompjuterëve është rritur për 15%Cmimi ka rënë për 10%Atëherë=15+10=25% rënie në cmim
16
PAPUNËSIA
Si matet dhe si shprehet papunësia?Norma e papunësisë=numri i të
papunëve/fuqia punëtoreFuqia punëtore=të punësuarit + të papunëtCka përcakton nëse që një person të
konsiderohet si i papunë: Deri vonë shënimet nga zyrat e të papunëveTani statsitikat nxirren duke organizuar anketa
me familjet (në SHBA intervistohen 60,000 familje cdo muaj)
17
PSE ËSHTË PAPUNËSIA NË FOKUS?
1. Tregon nëse ekonomia është duke punuar në nivelin e duhur optimal, dhe
2. Papunësia ka pasoja sociale
18
RRITJA DHE PAPUNËSIA
Papunësia dhe aktivitetet: lidhja në mes të ndryshimit në papunësi dhe GDP-së
Ligji i Okunit: rritja e prodhimit përcillet me rënie të papunësisë; dhe rënia e prodhimit përcillet me rritjen e papunësisë
19
INFLACIONI
GDP deflatore: GDP nominale/GDP reale
Indeksi i cmimeve të konsumit (consumer price index CPI)
20
PSE TË BRENGOSEMI PËR INFLACIONIN?
Rriten cmimet Nuk korigjohen beneficionet sociale,
pensionet (në SHBA korigjohen me CPI) Rriten të hyrat, rritet baza tatimore e
punëtorëve
21
LIDHJET MIDIS VARIABLAVE MAKROEKONOMIKE
Të gjitha variablat makroekonomike duhet parë si të ndërlidhura
Rritja ekonomike përcillet: me papunësi të ulët dhe inflacion të lartë
Ligji i Okunit: kur ritmi i rritjes është mbi ritmin e prirjes prej 2.25%, norma e papunësisë bie.
-u= – 0.5(y – 2.25)
22
INFLACIONI, RRITJA DHE PAPUNËSIA
Rritja ekonomike=rritja e standardit jetësor: GDP nominal, real për kokë banori!
Inflacioni: ritmi i rritjes, në përqindje i nivelit të cmimeve gjatë një periudhe të dhënë: pasojat e inflacionit: rënia e fuqisë konsumuese
Papunësia e lartë=> efekte negative në ekonomi dhe probleme sociale
23
Faliminderit
për
vëmendje