1.Shpjegoni qëllimet e politikes fiskale?2.Buxheti është i përberë nga dhe ?3.Cilat janë metodat qe përdorë qeveria për te mbuluar deficitin buxhetor?4.Cka është politika fiskale aktive? 5.Cka është politika fiskale automatike6.Cilat janë llojet e politikave fiskale?7.Shpjego me një shembull ndryshimet automatike te ardhurave nga taksat si një nder stabilizatorët kryesor automatik?8.Fondet për papunësinë rriten dhe ulen ne drejtim te kundërt me lëvizjen ciklike. E sakte9.Stabilizatoret automatike vuajnë nga dy mangësi:10.Instumentat kryesor te politikes fiskale aktive janë:?11.Shpjegoni deficitin strukturor dhe ciklik?13.Shpjegoni buxhetin strukturor dhe ciklik?14.Shpjegoni mekanizmin e Crowding out apo fenomenin e ngushtimit te shpenzimeve private?15.Cilat janë problemet me te cilat shoqërohet borxhi qeveritar?16.Cili është dallimi ne mes te borxhit te jashtëm dhe atij te brendshëm ?17.Cilin stabilizues aktiv do ta përdornit për te luftuar inflacionin?18.Cka paraqet ekonomia e hapur?19.Cka përfaqëson avantazhi absolut?20.Cka përfaqëson avantazhi krahasues?21.Shpjego grafikun e tregut te mollëve ne Shqiperi?22.Cilat janë argumentet qe mbrojnë proteksionizmin dhe kundërshtojnë tregtinë e lire ?23.Cka përfaqëson kursi i kembimit?24.Cka përfaqëson tregu valutor?25.Supozojme se Shqipëri dhe Greqia janë shtetet e vetme ne bote. Nga kush varet kërkesa për leke? Si mund te paraqesim me simbole-formule?26.Kerkesa për një valute lidhet me kursin e këmbimit te saj.27.Nese rriten çmimet e mallrave shqiptare ne raport me ato greke çfarë do te ndodhe me kërkesën për leke/28.Cilat janë llojet e kurseve te kembimit?29.Kur bie kursi i këmbimit thuhet se kemi te bëjmë me ZHVLERESIM.30.Kur rritet kursi i këmbimit thuhet se kemi te bëjmë me RIVLERESIM.1.Shpjegoni kostot ekonomike te papunësisë ?2.Shpjegoni ligjin e Okunit?3.Llogaritni normën e papunësisë nëse GDP potencial është 100% , norma e papunësisë është 8% dhe GDP aktual bie ne masën e GDP potencial .Sa rritet norma e papunësisë ?4.Si shprehet kostoja ekonomike e papunësisë ?5.Shpjegoni koston sociale te papunësisë?6.Kush e përben forcën punëtore?7.Shpjegoni dinamiken e treguesve te tregut te punës?8.Cka është papunësia friksionale?9.Papunesia strukturore?10.Papunesia ciklike dhe ajo se zonale?11.Cilat janë shkaqet e papunësisë?12.Paraqitni grafikisht papunësinë e vullnetshme dhe atë te detyruar dhe komentoni grafikun ?13.Qka paraqet NNP , a është NNP norma optimale

e papunësisë dhe a është NNP e barabarte me zero, pse?14.Cilat janë funksionet baze qe kryejnë bankat qendrore?15.Shpjegoni rolin e bankës qendrore ne ndërhyrjen edhe rregullimin e tregjeve monetare ?16.Kur përdoren instrumentet direket te politikes monetare?17.Shpjegoni instrumentet indirekte te politikes monetare.18.Shpjegoni kontrollin e kreditit dhe kontrollin e normës se interesit?19.Cka përfshin tregu monetar ?20.Sipas teorisë Kejnsiane , cilat janë motivet ne te cilat mbështetet kërkesa për para?21.Sasia e parasë qe dëshirojnë te mbajnë njerëzit varet nga:22.Paraqitni grafikisht kërkesën për para?23.Paraqitni grafikisht se si ndikon GDP real ne kuben e kërkesës për para?24.Paraqitni grafikisht ofertën monetare dhe komentoni?25.Komentoni mekanizmin e transmisionit te politikes monetare?26.Cilat janë pikëpamjet kryesore te monetaristëve lidhur me politiken monetare?27.Cilat janë funksionet e parasë?28.Si llogaritet oferta monetare?29.Cka përfshin M1 ,M2 ,M3 dhe L?30.Cilat janë shkaqet dhe motivet e kërkesës për para?31.Nga cilët faktorë varet kërkesa e transaksioneve?32.Cka përfaqësojnë rezervat e detyrueshme ?33.Cfare paraqet multiplikatori i ofertës monetare?34.Nese r=20% , për sa rritet oferta monetare kur depozitat rriten me 1,000?35.Ne cilat raste mund te mos rritet oferta monetare edhe kur kemi rritje te depozitave?36.Nese banka do te mbante 100% te rezervave si rezerva te detyrueshme , sa do te ishte efekti ne normën monetare?37.Komentoni grafikun e papunësisë se vullnetshme dhe te detyrueshme38.Cilat janë 4 llojet e politikës fiskale?39.Çka kuptoni me humbjen në efiçencë?40.Shpjegoni se si ndikon ekonomizimi i shkallës në nivelin e tregtisë së jashtme të një vendi?41.Tregoni se çka kuptoni me avantazhin krahasues ne kuadër të tregtisë së jashtme? 42.Tregoni se çfarë kuptoni me produktivitetin e punës ?43.Çfare forme ka kurbat e Filipsit në periudha afatgjata dhe për çfarë arsye?

MakroekonomiPyetje dhe përgjigje të testeve-kolloviumeve

Anonymus

2012The Skill’s

F a q e | 1

1) KOSTOT EKONOMIKE TE PAPUNESISË: Një papunësi e lart do të thotë rënie në GDP aktual, pra treguesi i GDP aktual është më i vogël sesa treguesi i GDP potencial2)KOSTOJA EKONOMIKE E PAPUNESIS SHPREHET: Në këndvështrimin makroekonomik nen hendekun e prodhimit, pra në diferencën midis produktit aktual dhe atij potencial.3)KOSTOT SOCIALE TE PAPUNËSISË: Papunësia shkakton zhvlerësimin e kapitalit human, rritja e papunësisë mund të shërbej si shtrat i ngrohtë për rritjen e kriminalitetit në shkallë vendi, kostot sociale te papunësisë marrin edhe formën e uljes se dinjitetit personal dhe te keqësimit të shëndetit të papunëve4)KUSH E PËRBËNË FORCËN PUNETORE: Forcën punëtore e përbejnë te punësuarit plus te papunët. 5)PSE PAPUNESIA FRIKSIONALE: Shfaqet sepse ekziston një lëvizshmëri e përhershme e njerëzve midis vendeve të ndryshme të punës dhe të rajoneve.6)PAPUNESIA STRUKTURORE: Kjo lloj papunësie ndodh kur ekziston një mospërputhje strukturore afatgjatë midis kërkesës dhe ofertës për punë7)PAPUNESIA CIKLIKE: Kjo lloj papunësie rezulton nga pamjaftueshmëria e përgjithshme në kërkesën agregate8)PAPUNESIA SEZONALE: Lidhet me karakterin stinor te prodhimit sepse në këto degë karakteri stinor i prodhimit dhe kushtet e motit parapërcaktojnë edhe kërkesën për punë9) CILAT JANE SHKAQET E PAPUNESIS: Sipas pikëpamjeve shkaku i papunësisë duhet kërkuar në ngurtësinë e pagave.Pagat jo fleksibile i japin papunësisë karakter të detyruar , Pagat janë fleksibile jo të ngurtësuara dhe në këto kushte papunësia nuk mund të konsiderohet e detyruar ajo është papunësi e vullnetshme.10) PAPUNËSIA E DETYRUAR: Arsyeja kryesore për papunësinë e detyruar qëndron në natyrën administrative të përcaktimit të pagës.11)NORMA NATYRORE: Është ajo normë papunësie në të cilën tregjet e punës dhe të mirave janë të balancuara. 12) INFLACIONI: Tenton te jetë inercial d.m.th. me norma të pandryshuara përderisa në ekonomi nuk kanë ndodhur ndryshime te rëndësishme në anën e kërkesës apo të ofertës13)INFLACIONI INERCIAL: Ndryshe quhet i parashikueshëm-pritshëm. 14KURBA E PHILIPSIT: Ka marr emrin e autorit te tij, ekonomistit A.W.Philips i cili me të dhënat statistikore që i përkisnin viteve 1861-1957 u përpoq të analizonte faktorët përcaktues të pagës dhe te inflacionit.15)KURBA E PHILIPSIT NE PERIUDHA AFATGJATA: Tregon lidhjen midis inflacionit dhe papunësisë ku norma e inflacionit aktual është e barabartë me normën e pritshme të inflacionit.16) M1 : Përfshinë vetëm paranë e transaksioneve M2: ndryshe quhet edhe paraja e gjerë M3: është agregat monetar më i gjer që përfshinë L L: është agregat tjetër monetar ku futen M3 që kanë tipare, likuidet si bonot e thesarit etj.17)BANKA: Është një firmë që kryen shërbime të caktuara që kanë të bëjnë me kalimin e mjeteve të lira financiare nga ato që i kursejnë ato tek ata qe kanë nevoja për to.18)BANKA QENDRORE:

Shërben si bankë e bankave të nivelit të parë,rregullon ofertën monetare, shërben edhe si bankë e qeverisë, ndërhyn dhe rregullon tregjet monetare.19)REFINANCIMI: Përfaqëson një instrument tjetër të bankës qendrore i cili përfshinë kredit bankare që banka qendrore ua jep bankave te nivelit të dytë për nevoja të likuiditetit.20)INSTRUMENTET INDIREKTE: Përdoren kryesisht në vendet e zhvilluara, janë të shumta dhe mund të ndryshojnë nga një vend në tjetrin por në përgjithësi instrumentet e mëposhtme përdoren në të gjitha vendet.21)KONTROLLI I NORMËS SË INTERESIT PËRFAQËSON:Një instrument tjetër direkt të përdorur nga banka e Shqipërisë në kushtet e një tregu financiar të pazhvilluar22) TREGU MONETAR: Përfshinë një bashkësi institucionesh dhe agjentësh ekonomik ku realizohet shitja dhe blerja e letrave me vlerë afatshkurtra si bonot e thesarit.24)KERKESA PËR PARA SIPAS TEORIS KEJNSIANISTE: Mbështet në tre motive; 1)motivi i transaksioneve 2)motivi mbrojtës 3)motivi spekulativ25)MONETARIZMI: Mbron pikëpamjen se oferta monetare është përcaktuesi kryesor i lëvizjeve afatshkurta te GNP nominal dhe përcaktuesi primar i çmimeve ne periudha afatgjatë1) sipas monetaristëve oferta monetare është përcaktuesi kryesor i rritjes se GDP nominal2) sipas monetaristëve çmimet dhe pagat janë relativisht fleksibile3)monetaristët besojnë qe sektori privat është i qëndrueshëm26)BUXHETI QEVERITAR MUND TE JETE: Me teprica pozitive , me teprica negative ose i balancuar27)LLOJET E POLITIKAVE FISKALE: Z gjeruese aktive, kufizuese aktive, z gjeruese automatike, kufizuese automatike28)EKSPORTI: Përfaqëson shitjen e mallrave dhe shërbimeve te një vendi ne vendet tjera , kurse importi blerjen e mallrave dhe shërbimeve në vendet e tjera.29)AVANTAZHI ABSOLUT: Shpreh aftësinë e një vendi për te prodhuar me te njëjtat burime, një sasi me te madhe produkti sesa vendet e tjera30) AVANTAZHI KRAHASUES: Përfaqëson një ligj sipas te cilit një vend mund te specializohet ne prodhimin dhe eksportin e atyre mallrave qe mund ti prodhoj me kosto relativisht me te ulet dhe te importoj ato mallra qe mund ti prodhoj me kosto relativisht me te lart

31)KUOTAT: Përfaqësojnë një kufizim te vendosur nga shteti ne sasinë e një malli te veçante qe importohet nga një vend tjetër ne vendin përkatës32) TARIFAT: Përfaqësojnë taksa te vendosura mbi mallrat e importit33) TREGU VALUTOR PERFAQSON: Një treg specifik ku realizohet këmbimi i valutës vendase me valutat e huaja.

F a q e | 2

-MAKROEKONOMI- Makroekonomia merret me studimin e ekonomisë ne tersi, te agjentëve ekonomik siq janë: produkti i përgjithshëm,punëzinj e plotë, inflacioni, bilanci i pagesave etj.

Makroekonomia studion lidhjet ndërmjet pjesëve te veçanta te ekonomis, nderveprimet midis tregut te produkteve dhe tregut te faktorve te prodhimit nderveprimet midis ekonomive te vendeve te ndryshme.

Konceptet kryesore makroekonomike jane: 1. Produkti i përgjithshëm bruto 2. Inflacioni 3. Rritja ekonomike4. Punëzinj dhe papunësia5. Cikli I biznesit.

Objektivat kryesore makroekonomike: 1. Punëzinj e plote 2. Qëndrueshmëria e çmimeve 3. Ritme te pershtatshme te rritjes afatgjate 4. Zhvillimi I bilancit rajonal 5. Bilanci I ekuilibruar i pagesave.

Produkti I përgjithshëm bruto është një matës agregat I vlerës se te gjitha produkteve dhe shërbimeve përfundimtare te prodhuara ne një ekonomi. Inflacioni shpreh rritjen e vazhdueshme te nivelit te përgjithshëm te qmimit dhe matet me ane te normës së inflacionit. Rritja ekonomike është zgjerimin i ekonomisë, perkatsisht rritja e GDP-se reale. GDP reale quajm: me qene se qmimet e produkteve ndryshojn me kalimin e kohes, per te krahasuar GDP e dy periudhave duhet te veprojn me qmime te pandryshueshme, me qmimet e periudhes baz. Cikli I biznesit paraqet lëvizjet e ekonomisë here ne renje here ne rritje rrethe shtegut te rritjes potenciale. Hendeku I prodhimit është diferenca ne mese te produktit aktual dhe atij potencial paraqet hendekun e prodhimit. Kur bilanci I pagesave është Suficitar, Deficitar dhe I Ekuilibruar? Suficitar është kur eksporti është me i madh se importi, Deficitar është kur importi është me I madhe se eksporti, Ekuilibruar është kur eksporti është I barabartë me importin.

Shpenzimet e firmave për blerjen e makinave behën te ardhura për prodhuesit e këtyre makinave – PO Shpenzimet e firmave për blerjen e makinave nuk behën te ardhura për prodhuesit e këtyre makinave – PO

Adam Smith është autor I veprës “PASURIA E KOMBEVE” – PO Recesioni I GDP potenciale te një vendi, quhet rritje ekonomike – JO Ekspansioni I GDP potenciale te nje vendi, quhet rritje ekonomike –PO Multiplikatori I buxhetit te balancuar është e barabartë me – 1 Multiplikatori I nje ekonomie te hapur eshte me imadh se multiplikatori I nje ekonomie te mbyllur Huate ne rrezik me te madhe japin interes me te Vogel Huat ne rrezik me te vogel japin interes me te madhe Ne periudhen e recesionit aktiviteti ekonomik eshte ne Renje Ne periudhen e ekspansionit aktiviteti ekonomik eshte ne Rritje Teoria qe shkaqet e ciklit te biznesit I gjene brenda sistemit ekonomik quhet Internale Teoria qe ciklet e biznesit I shpjegon përmes ekspansionit apo reduktimit te sasisë se parasë ose kredisë quhet Monetariste Teoria e ciklit te biznesit I shpjegon përmes optimizmit ose pesimizmit te agjentëve ekonomik quhet Psikologjike

Teoria qe shkaqet e biznesit I gjene jashtë sistemit ekonomik quhet Eksternale Cili agregat monetar është me likuid dhe nuk kërkon shpenzime shtese transaksionale: M2 Paraja ne dore ose keshi përfshinë agregatin monetar M1 Multiplikatori I buxhetit te balancuar është I barabartë me: 1 Daljet ne lëvizjet ciklike shpenzime- te ardhura janë: 1- kursimet, 2.taksat, 3- importet. Hyrjet ne lëvizjet ciklike shpenzime- te ardhura jan:1-investimet, 2shpenzimet qeveritare,3-eksportet. Normen e detyrimeve te rezervave bankare e percakton? Banka qendrore Cilat jane kufizimet kryesore te modelit Kaisian? Kufizimet kryesore te modelit kaisian jane se qeveria mund dhe duhet te nderhyje ne ekonomi duke ndikuar ne rritjen e prodhimit ne kushtet e nje aktiviteti te dobet ekonomik.

Paraqitni perms formules funksionin prodhues dhe qka paraqet I njejti?Q= f (K,L), Funksioni I prodhimit shpreh lidjen midis sasis se imputeve te perdorura dhe produktit te prodhimit.

Qka paraqet teoria e cikleve te biznesit dhe cilat jane premisat kryesore?

Politika makroekonomike percaktohet nga zyrteret e zgjedhur te cilet duhet patur ne dore instrumentet e stabilizimit ekonomik, mund te manipulojn me treguesit kryesor makroekonomik ne funksionin e fatit te tyre elektoral. 1. Qe nga koha e Kejnsit hetuesit e politikave makroekonomike kane patur ne duart e tyre instrumentet e stimulimit te ekonomis 2. Votuesit deshirojn periudha me papunsi te ulet, rritje te shpejt ekonomike dhe inflacion te ulet 3. Politikat qe jane ne pushtet deshirojn te rizgjidhen.

Instrumentet politike qe I perdor qeveria per realizimin e objektivave kryesore makroekonomike 1. Politika fiskale 2. Politika monetare 3. Politika e te ardhurave 4. Politika e mardhenjeve ekonomik me jasht

Politiken monetare kreditore e ushtron banka qendrore e cila kontrollon oferten monetare per te ndikuar ne treguesit makroekonomik te nje vendi si GDP, inflacioni, punzenja etj.

Politika fiskale konsiston ne perdorimin e taksave dhe shpenzimeve qeveritare si mjet per te ndikuar ne treguesit makroekonomik te nje vendi.

Politika e mardhenjeve me jashte perfshine politikat tregtare, valutore dhe kordinimi I politikave te brendshme makroekonomike.

Politika e te ardhurave ndryshe quhet edhe politik pag-qmim, pra perms kesaj politike krahas asaj monetare dhe fiskale synohet te ndikoj ne pengimin e inflacionit.

Instrumentet kryesorete analizes makroekonomik janë: Kërkesa agregate dhe Oferta Agregate

Faktorët qe ndikojnë ne kërkesën agregate-AD janë :1. Niveli I çmimit 2. Kapaciteti prodhues I firmave 3. Niveli I kostove

Faktoret qe ndikojn ne oferten Agregate –AS janë: 1. Tarifa e pagave 2. Qmimet e imputeve material 3. Produktiviteti

F a q e | 3

4. Goditja e ofertes

Pse eshte e rendsishme te matet GDP-ja?Përshkak se me ane te GDP-se mund te gjykohet gjendja e ekonomis dhe dinamika e saje si dhe per krahasim ne mese te vendeve te ndryshme.

Mënyrat e matjes se prodhimit jane: E prodhimit, E te ardhurave dhe e shpenzimeve. Metodat e llogaritjes se produktit kembtar jane: 1. Metoda e trasaksionit te fundit 2. Metoda e vleres se shtuar

GDP-ja llogaritet permes menyres se shpenzimeve: Sipas kesaj menyre vlera e produktit te pergjithshem llogaritet duke mbledhur te gjitha shpenzimet e subjekteve te ndryshme per blerjen e mallrave dhe sherbimeve perfundimtare. Qka perfshijn shpenzimet kombtare: Konsumi, Investimet, Shpenzimet qeveritare, Eksporti neto.

Cilat jane kater fazat e ciklit te biznesit: 1. Pika me e larte ciklit 2. Faza e recesionit ( renje ekonomike ) 3. Pika me e ulet e ciklit 4. Faza e ekspansionit ( rritje ekonomike )

Llojet e paras jane: 1. Paraja leter 2. Paraja ne qeqe 3. Paraja e dekretuar

Kërkesa e transaksioneve te parasë varet nga këta faktor: 1. Niveli I GDP-se,2. Niveli I çmimeve 3. Niveli I normës se interesit

Funksioni I parasë qe luan rolin e një lubrifikimi qe zbute dhe lehtëson funksionin e ingranazheve te shumta dhe te ndërlidhura te ekonomisë quhet, funksion I parasë si mjet këmbimi

Paraja letër ose kartëmonedhë është përfaqësuese e njëjtë monetare si zëvendësuese e parasë mall, pra me ari.

Paraja është një letër një simbol qe behet para dhe njerëzit e pranojnë sit e tille. Katër fusha te interesit te veçante te studimit makroekonomik janë: 1. Politika fiskale 2. Politika monetare 3. Politika e te ardhurave 4. Politika e marrëdhënieve ekonomike me jashtë

Burimet kryesore ne rritjen ekonomike janë: 1. Rritja ne ofertën e punës2. Rritja e kapitalit fizik, makineritë, teknologji 3. Përmisimi I teknologjisë se prodhimit

Funksioni I parasë si mjet kursimi ka një avantazh ne krahasim me aktivet e tjera sepse paraja përfaqëson një aktiv me risk me te vogël se te tjerat çmimi mund te ndryshoj duke ulur edhe sasinë e vlerës se ruajtur.

Funksioni I parasë si mjet këmbimi: është funksion I parasë ndërmjet tije paraja luan rolin e një lubrifikimi qe zbut dhe lehtëson funksionin e ingranazheve te shumta dhe te ndërlidhura te ekonomisë duke I realizuar transaksionet me kosto me te ulet.

Funksioni I parasë si mjet llogarie: ndërmjet këtij funksioni mallrat dhe shërbimet janë me veti te ndryshme Fizike, kimike etj. Vihen ne një emërues te përbashkët duke bere te mundur llogarinë e një treguesi te

vetëm për ta gjete sasinë e tyre.

Cilat janë veçorit kryesore te parasë: 1. Si mjet këmbimi 2. Si mjet llogarie 3. Si mjet kursimi

Qka është ligji I Okunit dhe Qka paraqet I njëjti Ligji i Okunit?Çdo zvogëlim i GDP-së ne 2 % në krahasim me GDP-në potenciale, e rritë shkallën (normën) e papunësisë për 1%. P.sh. Në qoftë se GDP potenciale është 100%, norma e papunësisë është 6% dhe GDP aktuale bie në masën (96% të GDP potenciale, atëherë norma e papunësisë do të rritet nga 6 në 8%. Ligji i Okunit paraqet ndërlidhjen në mes të tregut të punës dhe tregut të mallrave dhe shërbimeve.

Qka paraqet likuiditeti I ulet dhe Qka ai I parasë? Me likuiditet kuptojmë lehtësinë dhe shpejtësinë e kthimit te një aktivi ne para transaksionesh. Rritja e GDP real do te thotë rritja e vëllimit te mallrave dhe shërbimeve qe tregtohen.

Rritja e nivelit te normës se interesit rrite koston e mbajtjes se parasë prandaj do te kemi tendencën për te ulur sasinë e parasë qe mbahet për transaksione.

Multiplikatori I te ardhurave te transferuara përfaqëson rritjen ose rënjen e papritur te ardhurave te transferuara.

Rritja e GDP real do te thotë rritja e vëllimit te mallrave dhe shërbimeve qe tregtohen.

Llojet e inflacionit janë: 1. Inflacioni I moderuar 2. Inflacioni gallopan 3. hiperinflacioni

Kostot e inflacionit janë: 1. zhvlerësimi I parasë 2. te ardhurat dhe pasuria rishpërndarëse 3. humbjet ne efiçencë dhe ne shpërndarje

Llojet te papunësisë janë: 1. papunësia e fërkimit 2. papunësia strukturore 3. papunësia ciklike 4. papunësia sezon ale

Kurba e PHILIPSIT paraqet lidhjen inverse ne mese te papunësisë dhe inflacionit.

Shpejtësia e parasë matë koeficientin me te cilin qarkullon oferta monetare ne kushtet e një GDP-je te dhëne.

Qka janë te ardhurat e transferueshme?Përfaqësojnë rritjen ose rënjen e papritur te ardhurave te transferuara

Aktiviteti bankar qe përfshin pranimin e depozitave te individëve dhe firmave ndahet ne 2pjesë. Bankat qendrore, Bankat e kursimit

Bazën e shumëfishit te parasë e përben banka, banka është një firmë financiare qe kryen shërbime te caktuara qe ka te beje me kalimin e mjeteve te lira financiare nga ato qe I kursejnë ne ata qe kane nevoja për to.

Cilat janë funksionet e bankës qendrore: Banka ka te drejt emërtimin e parasë, banka qendrore shërben edhe si bankë e qeveris, shërben edhe si bankë e nivelit te dyte, e rregullon ofertën monetare, ndërhyn dhe I rregullon tregjet monetare.

F a q e | 4

Qka është tregu monetar? Është një bashkësi instrumentesh dhe agjentesh ekonomik ku realizohet shitja dhe blerja e letrave me vlere afatshkurtër si bonot e thesarit.

Qka paraqet cikli I biznesit? Lëvizjet here drejt rejës here drejt ngritjes te treguesve kryesor ekonomik kundër një prirje te përgjithshme me rritje ekonomike formojnë ciklet e biznesit. Teoritë e ciklit te biznesit janë: teoria monetaristëve, psikologjike,Eksternale, Internale.

PYETJET MAKREKONOMI PER kollokviumin e dytë:1.Ekonomia neoklasike e studion ekonomine ne aspektin:nje dimensional(horizontal, konkurues)

2.si identitete fillesatare te makroekonomise paraqiten:GNP=GNE=GNI-ky eshte identiteti fillestar makroekonomik.

3.Kosnumi permanent dhe te ardhurat permanenete I perfaqesojne prirjet afatgjate te konsumit dhe te ardhurave? PO…kete hipoteze e dha M.FRIEDMAN

4.Pjerrtesia e kurbes se konsumit si shprehje e shteses se konsumit per qdo njesi monetare shtese te te ardhurave te disponueshme(YD) ne literature emertohet:Prirje marxhinale per konsum apo (MPC)

5.Faktoret percaktues te investimeve jane:Faktori me kryesor I investimeve eshte NORMA E INTERESIT, po edhe factor tjeter jane edhe NDRYSHIMET NE TE ARDHURAT(teoria e akseleratorit)

6.GDP reale llogaritet ne baze te qmimeve:te ndryshuara ose fikse7.Si llogaritet akseleratori(formula):

8.Problemet themelore ne lemine e prodhimit jane:Struktura e prodhimit(qfar te prodhohet)Metoda e prodhimit(si te

prodhohet)Shperndarja e prodhimit(per ke te prodhohet)

9.Ekonimisti amerikan FRIEDMAN konsumin e ndane ne :Konsumin aktual, permanent dhe tranzitor….

10.Multiplikatori I shpenzimeve te pacaruara llogaritet:multiplikatori I shpenzimeve llogaritet si raport I ndryshimeve ne GDP

real dhe ndryshimeve ne shepenzimet e pavarura

11.Menyrat e matjes se prodhimit te pergjithshem jane:menyra e prodhimitmenyra e shpenzimeve dhe menyra e te ardhurave

12.FAktoret percaktues te konsumit jane:faktori I pare eshte te ARDHURAT E DISPONUESHME(YD), pastaj eshte e

PASURIA.

13.Pjerrtesia e kurbes se krusimit si shprehje e kursimit per qdo njesi

shtese te te ardurave te disponueshme(YD) ne literature emertohet si:Prirje marxhinale per kursim (MPS)

14.si llogarite norma reale e interesit(kamates)formula:Norma reale e interesit=Norma nominale e interesit-norma e inflacionit

15.Te komentohet multiplikatori I taksave: Multiplikatori I taksave tregon se sa zvoglohet apo pakesohet GNP si

rezultat I shtimit me nje njesi monetare te TAKSAVE16.Akseleratori na ndihmon te kuptojme:

Na ndihmon te kuptojme se si ndryshon niveli I invetimeve neto apo bruto nga ndryshimet ne te ardhurat…. Si dhe akseleratori na ndihmon te dime se pse prodhimi i te mirave kapital ndryshon shume me shpejte

se sa prodhimi i te mirave ne pergjithsi.

17.Format e multiplikatorit jane:Multiplikatori I shpenzimeve,multiplikatori I ekonomis se hapur dhe

multiplikatori I politikes fiskale.

18. ne ekonomine me treg, shperndarja e faktoreve te prodhimit kryhet ne:

efikasitet te prodhimit

19.prodhimi I pergjithshem ngerthen ne vehte:?Mbiproduktin dhe prodhimin e domosdoshem.

20.Cili eshte momenti kyq per identifikimin e nje cikli te Biznesit?Momenti kyq per ta identifikuar nje cikel biznesi eshte pecaktimi I fazes

se reqesionit, pra percaktimi I perudhes kur aktiviteti ekonomik eshte ne renie…

21.Kostoja ekonomike e papunsise shprehet?Pra paraqet diferencen midis produktit actual dhe produktit potencial,

apo diferencenn midis GDP real dhe GDP potencial. Dhe kjo vlere ne situata te papunsis merr vlera negative…..

23.Cilet jane stabilizatoret themelor te biznesit qe veprojne ne kuadrin e sistemit fiscal?

a)Ndrysimet automatike te te ardhurave, taksat. B)pagesat per papunsine, fondet bemmirse dhe pagesat tjera te transformueshme

24.Rrruget qe ndikojne ne kufizimin e tregtise se jashtme jane?Tarifat dhe kuotat

25.Format kryesore te depozitave jane?Depozitat e qekueshme dhe depozitat me afat.

26.Cilet faktore ndikojne ne rritjen e inflacionit nga kerkesa?Rritja ne oferten e parase, dhe rritja e shepizniumeve qeveritare(G) per

te blere mallra dhe sherbime.

27.Norma e papunsise llogaritet(formula)?

28.GDP nominale llogaritet ne baze te qmimeve?Korente(vijuese)

29:sipas teorise se akseleratorit niveli I investimeve neto korente varet nga ndryshimi net e ardhurat?PO varet nga ndryshimi ne te ardhurat

30.Ekuilibri makroekonomik I kenjsit shprehet permes dy metodave?a)Nje ekonomi moderbe mund te jete ne ekuiliber ne kushtet e perdirmit jo te plote te burimeve, madje edhe me papunsi massive.b) qeveria permes politikave monetare fiskale, mundt te stimuloje rikthimin e ekonomise ne punzenie te larte…..

31.Numero llojet e bizneseve dhe ciklet e tij?

F a q e | 5

Ekzisotjne 4 cikle te biznesit qe ndodhin ne menyre kontinuele…….Pika me e larte e ciklit, faza e reqesionit apo renies se aktivitetit ekonomik, pika me e ulet dhe faza e katert eshte faza e ekspanisonit apo e ngritjes se aktivitetit ekonomik….ky cikel perseritet panderpre.

32.Objektivat makroekonomike jane?Punezenie e plote, qendrueshmeri qmimesh, bilanc I ekuilibrit pagesash, zhvillimi I balancuar rajonal dhe ritme te pershtatshme te rritjes afatgjate.

33.Instrumebtet kryesore te politikes makroekonomike jane?

a)politika fiskale, b)politika monetare, c)politika e te ardhurave, d)politika e mardhenieve ekonomike me jashte.

34.Shpenzimet kombetare?E=C+I+G+NX ku C-konsumi, I-Investimet, G-shpenzimet qeveritare, Nx-Neto eksporti.

35.Produkti kombetare?Produkti kombetare=shpenzimet kombetare=te ardhurat kombetare

36.Sipas Friedmanit te ardhurat aktuale mund te jene me te medha ose me te vogla se te ardhurat permanenete, dhe diferencen midis tyre freedmani e quante:  te ardhurat tranzitore.

37.sipas modelit te ardhrua shpenzime ekuilibri makroekonomik arrihet kur shpenzimet e planifikuara(PE) barazohen me te ardhurat e planifikuara ose produktin e planifikuar.

38.Teoria monetarise I spjegon cikleet e biznesit me ekspansionin apo reduktimin e sasise se parase dhe te kreditit.

39.teoria tekonologjike vendos ne baze te shpejgimit te ciklit te biznesit inovacionet e rendesishme teknologjike.

40.teoria psikologjike I shpjegon cilet e biznesit me optimizem apo pesimizem te agjenteve ekonomik.

41.teoria e kosnumit te pamjaftueshem gjithqka e shpejgon me prirjen per kursim e cila sjell si pasoje qe kursimet te jene me te medha se investimet.

42.Te gjitha teorite mbi cilet e biznesit mund te klasifikohen ne dy grupe:?a)teorite eksterne-qe I shpejgojne cilet e biznesit ne baze te ndikimit te faktoreve te jashtemb)teorite interne-qe I shpejgojne ciklet e bizneist ne baze te ndikimit te faktoreve te brendeshem.

43.Bashkveprimi midis akseleratorit dhe multiplikatorit: mund ten a shpejgoj jo vetem forcen e ciklit te biznesit por edhe periudhat e ktheses gjate levizjes cilice, pra kalimin nga faza e ekspansionit ne fazen e recesitonit dhe e kunderta.

44.Funksioni I prodhimit ne periudha afatshkrutera(formula)?Paraqet lidhjen reciproke midids sasese se prodhuar dhe faktoreve qe sherbejne per ate prodhim….. Y=f(N,R,K,T)-ku N-niveli I punsimit, R-burimet natyrore, K-niveli I pajisjeve kaptial, T-niveli I tekonlogjise.

45.Instrumentet kryesore te politikes fiskale jane?a)projektet e investimeve, b)projektet publike te punsimit, c)ndryshimi I normes se taksave.46.Te komentohet multiplikatori I taksaveMultiplikatori I taksave tregon se sa zvoglohet GNP si rezultat I shtimit me nje njesi monetare te taksave.

F a q e | 6

PYETJET MAKREKONOMI PER kollokviumin e dytë:1.Ekonomia neoklasike e studion ekonomine ne aspektin:nje dimensional(horizontal, konkurues)2.si identitete fillesatare te makroekonomise paraqiten:GNP=GNE=GNI-ky eshte identiteti fillestar makroekonomik.3.Kosnumi permanent dhe te ardhurat permanenete I perfaqesojne prirjet afathgate te konsumit dhe te ardhurave? PO…kete hipoteze e dha M.FRIEDMAN4.Pjerrtesia e kurbes se konsumit si shprehje e shteses se konsumit per qdo njesi monetare shtese te te ardhurave te disponueshme(YD) ne literature emertohet:Prirje marxhinale per konsum apo (MPC)5.Faktoret percaktues te investimeve jane:Faktori me kryesor I investimeve eshte NORMA E INTERESIT, po edhe factor tjeter jane edhe NDRYSHIMET NE TE ARDHURAT(teoria e akseleratorit)6.GDP reale llogaritet ne baze te qmimeve:te ndryshuara ose fikse7.Si llogaritet akseleratori(formula):8.Problemet themelore ne lemine e prodhimit jane:Struktura e prodhimit(qfar te prodhohet)Metoda e prodhimit(si te prodhohet)Shperndarja e prodhimit(per ke te prodhohet)9.Ekonimisti amerikan FRIEDMAN konsumin e ndane ne : Konsumin aktual, permanent dhe tranzitor….10.Multiplikatori I shpenzimeve te pacaruara llogaritet:multiplikatori I shpenzimeve llogaritet si raport I ndryshimeve ne GDP real dhe ndryshimeve ne shepenzimet e pavarura11.Menyrat e matjes se prodhimit te pergjithshem jane:menyra e prodhimitmenyra e shpenzimeve dhe menyra e te ardhurave12.FAktoret percaktues te konsumit jane:faktori I pare eshte te ARDHURAT E DISPONUESHME(YD), pastaj eshte e PASURIA.13.Pjerrtesia e kurbes se krusimit si shprehje e kursimit per qdo njesi shtese te te ardurave te disponueshme(YD) ne literature emertohet si:Prirje marxhinale per kursim (MPS)14.si llogarite norma reale e interesit(kamates)formula:Norma reale e interesit=Norma nominale e interesit-norma e inflacionit15.Te komentohet multiplikatori I taksave: Multiplikatori I taksave tregon se sa zvoglohet apo pakesohet GNP si rezultat I shtimit me nje njesi monetare te TAKSAVE16.Akseleratori na ndihmon te kuptojme: Na ndihmon te kuptojme se si ndryshon niveli I invetimeve neto apo bruto nga ndryshimet ne te ardhurat…. Si dhe akseleratori na ndihmon te dime se pse prodhimi i te mirave kapital ndryshon shume me shpejte se sa prodhimi i te mirave ne pergjithsi.17.Format e multiplikatorit jane:Multiplikatori I shpenzimeve,multiplikatori I ekonomis se hapur dhe multiplikatori I politikes fiskale.18. ne ekonomine me treg, shperndarja e faktoreve te prodhimit kryhet ne:efikasitet te prodhimit19.prodhimi I pergjithshem ngerthen ne vehte:?Mbiproduktin dhe prodhimin e domosdoshem.20.Cili eshte momenti kyq per identifikimin e nje cikli te Biznesit?Momenti kyq per ta identifikuar nje cikel biznesi eshte pecaktimi I fazes se reqesionit, pra percaktimi I perudhes kur aktiviteti ekonomik eshte ne renie…21.Kostoja ekonomike e papunsise shprehet?Pra paraqet diferencen midis produktit actual dhe produktit potencial, apo diferencenn midis GDP real dhe GDP potencial. Dhe kjo vlere ne situata te papunsis merr vlera negative…..23.Cilet jane stabilizatoret themelor te biznesit qe veprojne ne kuadrin e sistemit fiscal?a)Ndrysimet automatike te te ardhurave, taksat. B)pagesat per papunsine, fondet bemmirse dhe pagesat tjera te transformueshme24.Rrruget qe ndikojne ne kufizimin e tregtise se jashtme jane?Tarifat dhe kuotat

25.Format kryesore te depozitave jane?Depozitat e qekueshme dhe depozitat me afat.26.Cilet faktore ndikojne ne rritjen e inflacionit nga kerkesa?Rritja ne oferten e parase, dhe rritja e shepizniumeve qeveritare(G) per te blere mallra dhe sherbime.27.Norma e papunsise llogaritet(formula)? 28.GDP nominale llogaritet ne baze te qmimeve?Korente(vijuese)29:sipas teorise se akseleratorit niveli I investimeve neto korente varet nga ndryshimi net e ardhurat?PO varet nga ndryshimi ne te ardhurat30.Ekuilibri makroekonomik I kenjsit shprehet permes dy metodave?a)Nje ekonomi moderbe mund te jete ne ekuiliber ne kushtet e perdirmit jo te plote te burimeve, madje edhe me papunsi massive.b) qeveria permes politikave monetare fiskale, mundt te stimuloje rikthimin e ekonomise ne punzenie te larte…..31.Numero llojet e bizneseve dhe ciklet e tij?Ekzisotjne 4 cikle te biznesit qe ndodhin ne menyre kontinuele…….Pika me e larte e ciklit, faza e reqesionit apo renies se aktivitetit ekonomik, pika me e ulet dhe faza e katert eshte faza e ekspanisonit apo e ngritjes se aktivitetit ekonomik….ky cikel perseritet panderpre.32.Objektivat makroekonomike jane?Punezenie e plote, qendrueshmeri qmimesh, bilanc I ekuilibrit pagesash, zhvillimi I balancuar rajonal dhe ritme te pershtatshme te rritjes afatgjate.33.Instrumebtet kryesore te politikes makroekonomike jane?a)politika fiskale, b)politika monetare, c)politika e te ardhurave, d)politika e mardhenieve ekonomike me jashte.34.Shpenzimet kombetare?E=C+I+G+NX ku C-konsumi, I-Investimet, G-shpenzimet qeveritare, Nx-Neto eksporti.35.Produkti kombetare?Produkti kombetare=shpenzimet kombetare=te ardhurat kombetare36.Sipas Friedmanit te ardhurat aktuale mund te jene me te medha ose me te vogla se te ardhurat permanenete, dhe diferencen midis tyre freedmani e quante: te ardhurat tranzitore.37.sipas modelit te ardhrua shpenzime ekuilibri makroekonomik arrihet kur shpenzimet e planifikuara(PE) barazohen me te ardhurat e planifikuara ose produktin e planifikuar.38.Teoria monetarise I spjegon cikleet e biznesit me ekspansionin apo reduktimin e sasise se parase dhe te kreditit.39.teoria tekonologjike vendos ne baze te shpejgimit te ciklit te biznesit inovacionet e rendesishme teknologjike.40.teoria psikologjike I shpjegon cilet e biznesit me optimizem apo pesimizem te agjenteve ekonomik.41.teoria e kosnumit te pamjaftueshem gjithqka e shpejgon me prirjen per kursim e cila sjell si pasoje qe kursimet te jene me te medha se investimet.42.Te gjitha teorite mbi cilet e biznesit mund te klasifikohen ne dy grupe:?a)teorite eksterne-qe I shpejgojne cilet e biznesit ne baze te ndikimit te faktoreve te jashtemb)teorite interne-qe I shpejgojne ciklet e bizneist ne baze te ndikimit te faktoreve te brendeshem.43.Bashkveprimi midis akseleratorit dhe multiplikatorit: mund ten a shpejgoj jo vetem forcen e ciklit te biznesit por edhe periudhat e ktheses gjate levizjes cilice, pra kalimin nga faza e ekspansionit ne fazen e recesitonit dhe e kunderta.44.Funksioni I prodhimit ne periudha afatshkrutera(formula)?Paraqet lidhjen reciproke midids sasese se prodhuar dhe faktoreve qe sherbejne per ate prodhim….. Y=f(N,R,K,T)-ku N-niveli I punsimit, R-burimet natyrore, K-niveli I pajisjeve kaptial, T-niveli I tekonlogjise.45.Instrumentet kryesore te politikes fiskale jane?a)projektet e investimeve, b)projektet publike te punsimit, c)ndryshimi I normes se taksave.46.Te komentohet multiplikatori I taksaveMultiplikatori I taksave tregon se sa zvoglohet GNP si rezultat I shtimit me nje njesi monetare te taksave.

F a q e | 7

PYETJE MAKROEKONOMI KOLLOKVIUMI TRETË1.Deflacioni dhe desinflacioni a jane te lidhura ngusht me ndrysshimin e nivelti te qmimeve?PO2.Kostoja ekonomike e papunesise shprehet?Shpreh pra hendekun e prodhimit, shpreh diferencen midis produkti aktual dhe produktit potencial, dhe ne rastet e papunesise kjo diference merr vlera negative.3.Ne ekonomine e tregut a eshte zgjidhur dilema midis infalcionit dhe papunesis?Jo.4.Cilet jane stabilizatorët e biznesit qe veprojne ne kuader te sistemit fiskal?a)ndryshimet automatike te te ardhurave nga taksatb)pagesat per papunesine, fondet bamemirese dhe pagesat e tjera te transferueshme.5.Ruget te cilat ndikojne ne kufuzimin e tregtise se jashtme jane?a)kuotat dhe b)tarifat6.Format kryesore te depozitave jane?a)Depozitat e qekueshme dhe b)depozitat me afat.7.Cilat faktore ndikojne ne rritjen e inflacionit nga kerkesa?a)rritja ne oferten e paraseb)rritja e shpenzimeve qeveritare per te blere mallra dhe sherbime.8.Norma e papunesise llogaritet(formula)?9.Cilet jane agregatet monetare nepermes te cileve llogaritet oferta monetare?a)M1-perfshin parane e transakcioneve si kartmonedhat, parat ne dore ETJ.b)M2-quhet paraja e gjere dhe perfshin M1 dhe depozitat afatshkurtera, llogarite e fondeve te tregjeve monetare ETJ.c)M3- perfshin M2 dhe depozitat e kursimit afatgjate.d)L-eshte nje agregat monetare qe perfshine M3, bonot e thesarit ETJ.10.Me nocionin infalcion nenkuptojme rritjen e vazhdueshme te qmimeve?PO.11.Norma e inflacionit (t) eshte e barabart?12.Deflacioni pasqyron?Procesion e renies se qmimeve mesatare nen periudhen paraardhese. Paraqet inflacionin negativ.13.Indeksi i qmimeve te konsutmarit(CPI) paraqet?Eshte tregues qe perdoret per matjen e infalcionit, dhe mat koston e nje shporteje tregu mallrash dhe sherbimesh qe konsumohen nga nje familje tipike qytetare gajte nje periiudhe te caktuar kohe.14.Indeksi i qmimeve te prodhuesit jane?Ky indeks mat nivelin nivelin qmimeve te shitjes me shumice, per nivelin e qmimeve ne stadin e prodhimit.15.Deflatori i GNP?Qe llogaritet si raport i GNP nominal me GNP real, shprehur ne perqindje.16.Llojet e infalcionit jane?Inflacioni galopan, i moderuar dhe hiperinfalcioni.17.Papunesia shkakton?Zhvlersimin e kapitalit human, rritejen e kriminalitetit, uljen e dinjitetit ETJ.18.Rritja e papunesise mund te rris?Edhe kriminalitetin ne vendin perkates.19.Forca punetore = te punesuartit + te papune.20.Llojet e papunesise jane?a)papunesia e ferkimit. b)papunesia strukturore, c)papunesia ciklike, d)papunesia sezonale21.Arsya kryesore per papunesin e detyruar eshte?Eshte natyra administrative e përcaktimit te pages.22.Nje model teorik te raportit te papunesise jep?Kurba e Filipsit.23.Me para kuptojme?Qdo mjet standard pergjithsisht te pranuar, qe sherben si mjet kembimi ose page.24.Paraja leter quhet ndryshe edhe?Paraja e dekretuar.25.Funksionet e parase jane?a)Funksion si mjet kembimib)funksion si mjet llogarie.c)funksion si mjet kursimi.26.Ne suksesin e kapitalizmit ne krahasim me socializimin ka ndikuar?Paraja private.27.Llojet e bankes jane?Bankat tregtare dhe Banat e kursimeve.28.Cila jane indekset e qmimeve?CPI(indeksi i qmimeve te konsumatorit), indeksi i qmimeve te prodhimit(PPI) dhe deflatori i GDP-s.

29.Inflacioni inercial a eshte i ndrelidhur ne menyren e percaktimit te qmimeve dhe pagave.PO.30.Instrumentet kryesore te politikes fiskale jane?a)projetet e investimeve publike, b)Projektet publike te punesimitc)ndryshimi I normave te taksave31.Qka perfshine aktiva e bilancit te bankes?Rezervat dhe Huatë. 32.Llojet e buxhetit jane?a)Buxheti aktual, b)buxheti strutkuror dhe c)buxheti ciklik.33.Me qka eshte i barabart defiqiti aktual?Defiqiti aktual = defiqiti strukturor + defiqiti ciklik

F a q e | 8

MAKROEKONOMIA Ekonomiksi- Studion anën ekonomike te jetes shoqerore , sjelljen e agjenteve ekonomikne shoqeri dhe kushtet ekonomike te bashkeveprimit, Ekonomiksi ndahet ne Makroekonomi dhe Mikroekonomi.Mikroekonomia merret me studimin e sjelljes së agjenteve ekonomik:konsumatorëve, firmave, familjeve si dhe agjenteve qeveritarë në masën që veprimtaria e tyre lidhet me alokomin e burimeve dhe funksionin e sektorëve të veqant të ekonomisë. Makroekonomia merret me studimin e sjelljes së ekonomisë kombëtare në tërsi, me studimin e agregatëve ekonomik, si produkti i përgjithshëm, punzënia e plotë, papunësia, niveli i përgjithshëm i qmimeve dhe inflacioni, bilanci i brendshëm dhe i jashtëm ekonomik, ciklet e biznesit dhe rritja ekonomike. Shkolla klasike gjykon se prodhimi aktual përputhet gjithmone me prodhimin potencial dhe për të qenë ekonomia ne ekuiliber duhet që të përdoren maksimalisht faktoret eprodhimit.Se dyti politika makroekonomike nuk mundet te ndikoj ne nivelin e papunsise apo te prodhimit.Cdo perpjekje per te ndikuar ne variablat e mesiperme , do te ndikonte vetem ne ndryshimin e nivelit te papunsise.Modeli kejnsian, gjykon se një ekonomi moderne mund të jetë në ekuilibër edhe në kushtet e përdorimit jo të plotë të burimeve, madje edhe me papunësi masive, së dyti qeveria përmes politikave fiskale dhe monetare mund të stimuloj rikthimin e ekonomisë me punëzënje të lartë. Konceptet kryesore makroekonomike: GDP, GDP nominale kundrejt GDP reale, inflacioni, rritja ekonomike, punëzënja dhe papunësia, ciklet e biznesit, dhe hendeku i prodhimit.· Rritja ekonomike paraqet normen me të cilën rritet GDP reale, rritja ekonomike eshte baza e plotësimit të nevojave në rritje të njerzeve, një zgjerim i kufirit të mundësive të prodhimit mund të paraqitet si rritje ekonomike. Objektivat makroekonomike jane : punzënja e plotë, qëndrushmeria e qmimeve, rritje të përshtatshme të rritjes afatgjatë, zhvillimi i ballancuar rajonal dhe bilanc i ekuilibruar pagesash. AD -I referohet sasisë se përgjithshme të produktit që konsumatoret, firmat, shteti dhe të huajt janë të gatshëm të konsumojnë me një nivel agregat të cmimeve në një periudhe të dhënë kohe AS =I referohet sasisë se përgjithshme të produktit që firmat planifikojnë të prodhojnë dhe të shesin me një nivel agregat të cmimeve ne nje periudhë te dhene kohe . Kërkesa Agregate është e barabartë me shpenzimet e planifikuara, praAD=C+I+G+Nx Konsumi përfaqëson shpenzimet e konsumatorëve, familjeve dhe individëve për mallra dhe shërbime prej të cilave nxirren dobi në përiudhen korrente, duke përfshirë edhe mallrat e përdorimit afatshkurtër dhe afatgjatë.

· Investimet përfaqësojnë të gjitha shpenzimet që bëjnë firmat për blrjen e mallrave

kapital, pra për mallra që përdoren për prodhimin e mallrave dhe shërbimeve tjera.

· Nx –pëfaqëson diferencen në mes vlerës së eksportëve dhe importeve.

· Kurba e kërkesës agregate shpreh lidhjen në mes GDP real dhe nivelit agregat të

cmimeve duke i mbajtur faktorët tjerë influencues të pandryshuar.

· Efekti i ndryshimit të cmimeve në sasinë e kërkuar-lidhja në mes GDP reale dhe

nivelit të agregat të cmimeve është negative, kur ulen cmimet konsumatorët janë të

prirur të blejn më shum mallra për konsum ndërsa kur qmimet rriten konsumatorët

blejnë më pak kur niveli i të ardhurave është i dhënë.

1

· Norma e kamates- Ngritja e nivelit të kamatës do të dekurajoj shpenzimet për

investime, do të dekurajoj gjithashtu edhe shpenzimet për blerjen e mallrave të

konsumit afatgjatë. Kërkesa agregate do të ulet.

· Faktoret që ndikojnë në zhvendosjen e AD-së janë:investimet,shpenzimet qeveritare

dhe Nx (pëfaqëson diferencen në mes vlerës së eksportëve dhe importeve).

· Funksioni afatshkurtër i ofertes agregate shpreh lidhjen në mes sasisë së mallrave

dhe shërbimeve përfundimtare(GDP real) dhe nivelit të cmimeve duke i mbajtur

faktoret tjerë të pandryshuar.

· Përiudha afatgjatë e AS është një periudhë kohe e mjaftueshme që si cmimet ashtu

edhe pagat përshtaten me ndryshimin e kërkeses dhe ofertes, në përiudha aftgjata

cmimet përfshirë pagat bëhen fleksibile.

· Ekuilibri maroekonomik ‘ arrihet atëher kur kërkesa agregate ëshët e barabart me

oferten agregate.

· Faktorët që ndikojnë në ekuiliber janë: rritja e GDP reale, papunësia eshte n real rritet

duke u shoqëruar me një rritje modeste cmimesh.

· Kursimi përfaqëson pjesën e të ardhurave të disponueshme që mbetën pas pagimit të

taksave përsonale d.m.th që nuk shpenzohen për konsum.

· Prirja margjinale për konsum përfaqëson rritjen e konsumit për një njësi rritje të të

ardhurave. Dhe ka prirje pozitive.

· Prirja mesatare për konsum del si raport midis konsumit total dhe të ardhurave të

disponueshme totale.

· Teoria e kamates dhe akseleratorit.-në qoftë se kamata është e lartë investimet jan të

vogla, kosto apo cmimi huamarrjes është pikërisht norma e kamates, sipas teorisë së

F a q e | 9

akseleratorit niveli i investimeve mvaret nga të ardhurat.

· Kufizimet e teorisë së akseleratorit-një kufizim është se në ekonominë e një vendi nuk

ekziston asnjë kapacitet i pashfrytëzuar, nuk mbanë parasysh pritjet e firmave për

aktivitetin e ardhshem ekonomik dhe për kërkesen e ardhshme.

· Shpenzimet dhe të ardhurat-modeli klasik-në modelin klasik GDP aktual përcakëtohet

nga produkti potencial. Manipulimi nga qeveria me elementet e shpenzimeve agregate do

të ndryshonte jo nivelin e produktit por vetëm nivelin e përgjithshëm të cmimeve.

Kurese thelbi i pikpamjes Kejnsiane qëndron pikërisht në mundësinë e ndikimit në përmasat e

produktit aktual të ekuilibrit me anë të ndikimit në elementet e ndryshëm të shpenzimeve

agregate.

.

· Konsumi përfaqëson shpenzimet e konsumatorëve, familjeve dhe individëve për mallra

dhe shërbime prej të cilave nxirren dobi në përiudhen korrente, duke përfshirë edhe

mallrat e përdorimit afatshkurtër dhe afatgjatë.

· Investimet përfaqësojnë të gjitha shpenzimet që bëjnë firmat për blrjen e mallrave

kapital, pra për mallra që përdoren për prodhimin e mallrave dhe shërbimeve tjera.

· Nx –pëfaqëson diferencen në mes vlerës së eksportëve dhe importeve.

· Kurba e kërkesës agregate shpre lidhjen në mes GDP real dhe nivelit agregat të

qmimeve duke I mbajtur faktoret tjerë influencues të pandryshuar.

· Efekti I ndryshimit të qmimeve në sasinë e kërkuar.Lidhja në mes GDP real dhe

nivelit të agregat të mimeve është negative, kurë ulen çmimet konsumatoret janë të

prirur të blejn më shum mallra për konsum ndërsa kur çmimet rriten konsumatoret

blejnë më pak kur niveli i të ardhurave është i dhënë.

· Shpenzimet dhe të ardhurat janë në ekuilibër atëher kur shpenzime e planifikuara janë

të barabarta me të ardhurat e planifikuara ose produktin e planifikuar.

· Shpenzimet faktike nuk janë të barabarta me shpenzimet e planifikuara kurë ka

ndryshim të inventarit të firmave. Kurë ndryshon inventari I firmave atëher si rezultat i

2

differences në mes produktit të rodhuar dhe shitjeve (blerjeve d.m.th. në mes produktit të

prodhuar dhe shpenzimeve) shpenzimet e planifikuara ndryshojnë nga ato faktike.

· Multiplikatori i shpenzimeve(s) është numri që luan rolin e shumëzuesit të efektit

fillestarë

· Multiplikatori është pozitiv atëher kur rriten shpenzimet ndërsa negativ është kurë ulen

shpenzimet.

· Multiplikatori I taksave tregon se sa pakësohet GNP si rezultat i shtimit në njësi

monetare të taksave.

1) Fazat e cikleve të biznesit:

a) Pika më e lart e ciklit

b) Faza e recensionit(rënies ekonomike)

c) Pika më e ulët e ciklit

d) Faza e ekspansionit(rritjes ekonomike)

2) Teoritë e cikleve të biznesit janë:

a) Teorite eksternale , të cilat theksojn se janë veprimet e faktorve te jashtem ato qe

shkaktojne ciklet e biznesit.

b) Teoria internale , të cilat theksojnë se janë veprimet e faktorve të mbrendshëm që

shkaktojnë ciklet e biznesit.

3) Rritjen ekonomike mund ta përcaktojmë si një ekspansion në GDP potencial të një vendi,

apo si aftësi e ekonomisë së një vendi për të prodhuar gjithnjë e më shum mallra e shërbime që

kërkojnë konsumatoët.

4) Funksioni i prodhimit tregon se si ndryshon GDP si rezultat i ndryshimit të nivelit të

punësimit, duke qenë të dhëna vlerat e burimeve natyrore të ekonomisë, paisjeve kapital dhe

gjendja e teknologjisë.

5) Efektet negative te inflacionit jane :

a) Inflacioni qon ne rishprendarjen e pasurise midis klasave ose shtresave te ndryshme te

popullsise.

F a q e | 10

b) Inflacioni qon ne nje alokim joefiqent te burimve te prodhimit.

6) Indekset e matjes së inflacionit:

a) Indeksi i çmimeve të konsumatorit që mat koston e një shporte tregu mallrash dhe

shërbimesh që konsumohen nga një familje tipike qytetare gjatë një periudhe të caktuar

kohe.

b) Indeksi i çmimeve të prodhuesit që mat nivelin e çmimeve të shitjes me shumicë,pra

nivelin e çmimeve në stadin e prodhimit.

7) Llojet e inflacionit:

a) Inflacioni i moderuar

b) Infacioni galopant

c) Hiperinflacioni

8) Formula për matjen e inflacionit:

inf 100

( 1)

( ) ( 1)

( ) x

niveliiqmi meve

niveliiqmi meve niveliiqmi meve

Normae lacionit

t

t t

t

-

- -

=

9) Kostot e papunsisë:

a) Kostot ekonomike të papunsisë shprehen në hendekun e prodhimit ku në situata papunsie

merr vlera negative, gjithashtu të papunët janë barrë e rëndë financiare për qeverinë dhe

zvoglimin e të ardhurave personale.

b) Kostot sociale të papunsisë shkaktojnë zhvelrsimin e kapitalit human, spse shkalla e

arsimimit të fituar dhe e aftësisë për punë e humbin vlerën e tyre kur nuk vihen në prdorim

për një kohë të gjatë, shërbejnë si shtrat për rritjen e kriminalitetit, marrin edhe formën e

uljes së dinjitetit personal dhe të keqsimit të shëndetit te të papunve

3

10) Në një kohë të dhënë, një individ mund të jetë i zënë me punë, i papunë ose jasht forcës

puntore,kështu që norma e papunsisë matet me formulën:

100 (%) x

forcapunto re

Normaepapu nsis = tepapunet

11) Llojet e papunsisë:

a) Papunsia e fërkimit: ka të bëjë me ata të papunë të cilët dëshirojnë ta ndërrojn vendin e

punës, dojnë punë më të mirë, kërkojnë punë pas diplomimit apo gratë rikthehen në tregun

e punës pas lindjes së fëmijës.

b) Papunsia strukturore: ka të bëjë me mospërputhjen midis kërkesës dhe ofertës për punë,pra,

për një lloj të punës rritet kërkesa, që ndërkoh për një lloj tjetër të punës bie dhe oferta nuk

mund ti përshtatet këtij ndryshimi.

c) Papunsia ciklike shkaktohet nga kërkesa agreate, d.m.th. kur bie kërkesa për ndonjë

produkt të caktuar, atëherë bie edhe puna në fabrikën e prodhimit të atij produkti.

d) Punsia sezonale: lidhet me karakterin stinor të prodhimit, sepse karakteri stinor dhe kushtet

e motit parapërcaktojn edhe kerkesën për punë.

12)Norma natyrore është ajo normë papunsie në të cilën tregjet e punës dhe të mirave janë të

balancuara, pra, NNP është ajo normë papunsie në të cilën forcat influencuese të çmimeve,

pagave, inflacionit janë të balancuara, momentet të cilat duhen të vihen në dukje në lidhje me

NNP janë: se NNP nuk është kurr zero dhe se NNP është e lidhur ngusht me inflacionin.

13) Me para kuptojmë Çdo objekt standard, përgjithsisht të pranuar, që shërben si mjet këmbimi

ose pagese.

14)Funksionet e parasë janë:

a) Praja si mjet këmbimi

b) Paraja si mjet llogarie

F a q e | 11

c) Paraja si mjet kursimi

15) Oferta monetare llogritet si shumë e instrumentave të ndryshëm që, në një shkallë të

caktuar shërbejnë si para dhe mund të shprehet nëpërmjet disa komponentëve, që quhen

agregat monetar, p.sh. agregatët monetar me të cilët mund të matet oferta monetare janë:

a) M1 , përfshinë vetëm paranë e transaksioneve, pra ato instru menta financiarë qe

realizojnë këmbimin e mallrave në çdo kohë menjëherë dhe pa kosto, pra që janë

plotësisht likuide.

b) M2 , që quhet edhe paraja e gjerë, ku përfshihen M1 dhe forma tjera aktivesh që nuk janë

para transaksionesh por që mund të kthehen me shpejtësi në para, si për shembull

depozitat afatshkurtër, llogaritë e fondeve të përbashkëta të tregjeve monetare, etj.

c) M3 , është një aregat më i gjerë monetarë, që përfshinM2dhe aktive që janë janë likuide

por më pak se ato që futen te M2, si depozitat e kursimit afatgjatë, etj.

d) L, është një aregat tjetër monetar ku futen M3 dhe aktive që kanë tipare likuiditeti si bonat

e thesari, etj.

16) Banka është një firmë financiare që kryen shërbime të caktuara, që kanë të bëjnë me

kalimin e mjetëve të lira financiare nga ata që i kursejnë ato tek ata që kanë nevojë për to.

17) Rezervë e detyrueshme është ajo normë e detyrueshme për depozitat që duhet të

mbahet si rezervë nga bankat, e që vendoset nga banka qendrore, për të përballuar tërheqjet

nga depozituesit.

18) Banka Qendrore është autoriteti monetar i hartimit dhe zbatimit të politikës monetare,

tregut monetar, qëllimev përfundimtare, etj.

19) Funksionet e Bankës Qendrore:

a) Banka qendrore ka të drejtën e emitimit të paras,

b) Banka qendrore shërben si bankë e bankave të nivelit të dytë( bankave komerciale),

c) Banka qendrore shërben si bankë e qeverisë,

d) Banka qendrore rregullon ofertën monetare,

4

e) Banka qendrore ndërhyn dhe rregullon tregjet monetare.

20) Qëllimet e politikës monetare mund të themi se janë qëllime përfundimtare, ku dallojm

sigurimin e një rritje të qëndrueshme ekonomike, të stabilitetit të çimeve, të një punësimi të

lartë, të tregjeve financiare dhe valutore stabël,etj.

21) Objektivat e politikës monetare janë: normat e interesit të tregut ndërkombëtar dhe

letrave me vler, oferta monetare,etj.

22) Instrumentet e Politikës monetare janë:

a) direkte p.sh. kontrolli i kreditit, kontrolli i normës së interesit

b) indirekte p.sh. operacionet e tegut të hapur, rifinancimi, rezervat e detyrueshme.

23) Politika fiskale ka të bëjë me përdorimin e shpenzimeve qeveritare dhe politikën e

taksave për të arritur qëllime të caktuara ekonomike dhe sociale.

24) Qëllimet e politikës Fiskale janë:

a) Qëllimi alokativ, që ka të bëjë me ndikimin e politikave buxhetore të qeverisë në alokimin

e rezervave shoqërore,

b) Qëllimi ahpërndarës, që ka të bëjë me ndikimin e politikave buxhetore në shpërndarjen e të

ardhurave të shoqërisë,

c) Qëllimi stabilizues, që ka të bëjë me ndikimin e qeverisë mbi inflacionin, papunsinë dhe

rritjen ekonomike.

25)Stabilizatorët kryesorë të politikës fiskale automatike janë:

a) Ndryshimet automatike të të ardhurave nga taksat,

b) Pagesat për papunsinë, fondet e bamirësisë dhe pagesat e tjera të transferueshme.

26) Instrumentet kryesorë të politikës fiskale aktive janë:

a) Projektet e investimeve publike, të tilla si projektet e elektrifikimit, të furnizimit me uj,etj.

b) Projektet publike të punsimit, që synojnë zënien me punë të punëtorëve në periudha deri në

një vit,

c) Ndryshimi i normave të taksave, që përdoret për të stimuluar apo frenuar zhvillimin e

ekonomisë.

27) Faktorët që përcaktojnë tregtinë ndërkombëtare janë:

a) Kushtet e ndryshme të prodhimit,

F a q e | 12

b) Ekonomizimet e shkallës,

c) Ndryshimet e shijes.

28) Avantazhi absolut shpreh aftësinë e një vendi për të prodhuar, me të njejtat burime, një

sasi më të madhe produkti sesa vendete tjera.

29) Avantazhi krahasues përfaqëson një ligj, sipas të cili një vend mund të specializohet në

prodhimin dhe eksportin e atyre mallrave që mund t’i prodhojë me kosto relativisht më të ulët

dhe të impotojë ato mallra që mund t’i prodhojë me kosto relativisht më të lartë.

30) Argumentet të cilat mbrojnë proteksionizmin dhe kundërshtojnë tredtine e lirë janë:

a) Mbrojtja e degëve foshnjore,

b) Kundërveprimi ndaj politikave të dumpingut dhe subvencioneve që ndjekin vendet e tjera.

31) Rrugët kryesore për të realizuar kufizimin e tregtis së lirë janë:

a) Kuotat, që përfaqësojnë taksa të vendosura nga shteti në sasinë e një malli të veqantë që

importohet nga një vend tjetër në vendin përkatës,

b) Tarifat, që përfaqësojnë taksa të vendosura mbi mallrat e importit. Karakteri mbrojtës i

tarifës qëndron në faktin që ajo vendoset vetëm për mallrat e importit.

32) Bilanci i pagesave është një koncept i përgjithshëm që shpreh totalin e gjitha

transaksioneve të një vendi me vendet e tjera gjtë një viti.

33) Pjesët përbërse të bilancit të pagesave janë:

a) Llogaria korente,

b) Llogaria e kapitalit,

c) Mospërputhja statistikore,

d) Rezervat zyrtare.

5

34) Kursi i këmbimit përfaqëson çmimin e një valute të shprehur në një valutë tjetër.

35) Tregu valutor përfaqëson një treg specifik, ku realizohet këmbimi i valutës vendase me

valutat e huaja.

36) Llojet e kurseve të këmbimit janë:

a) Kurse këmbimi fikse, këto kurse përcaktohen zyrtarisht nga shteti dhe janë relativisht të

pandryshueshme. Niveli i tyre ruhet nëpërmjet ndërhyrjes së Bankës Qendrore, e cila shet

ose blen valuta të huaja, sipas nevojave të tregut valutor.

b) Kurse luhatëse të këmbimit, që përcaktohen drejtpërdrejt nga forcat e tregut. Ato ndryshojnë sa

herë që ndryshojnë edhe faktorët që përcaktojnë kërkesën dhe ofertën e parave në treg.

Prof. Driton Balaj

6

MAKROEKONOMI

1.Çka është Ekonomiksi dhe si ndahet?

Ekonomiksi- Studion anën ekonomike te jetes shoqerore , sjelljen e agjenteve ekonomik ne shoqeri dhe kushtet ekonomike te bashkeveprimit, Ekonomiksi ndahet ne Makroekonomi dhe Mikroekonomi.

2.Çka është Mikroekonomia?

Mikroekonomia merret me studimin e sjelljes së agjenteve ekonomik:

konsumatorëve, firmave, familjeve si dhe agjenteve qeveritarë në masën që veprimtaria e tyre lidhet me alokomin e burimeve dhe funksionin e sektorëve të veqant të ekonomisë.

3.Çka është Makroekonomia?

Makroekonomia merret me studimin e sjelljes së ekonomisë kombëtare në tërsi, me studimin e agregatëve ekonomik, si produkti i përgjithshëm, punzënia e plotë, papunësia, niveli i përgjithshëm i qmimeve dhe inflacioni, bilanci i brendshëm dhe i jashtëm ekonomik, ciklet e biznesit dhe rritja ekonomike.

4.Shkolla Klasike?

Shkolla klasike gjykon se prodhimi aktual përputhet gjithmone me prodhimin potencial dhe për të qenë ekonomia ne ekuiliber duhet që të përdoren maksimalisht faktoret e prodhimit.Se dyti politika makroekonomike nuk mundet te ndikoj ne nivelin e papunsise apo te prodhimit.Cdo perpjekje per te ndikuar ne variablat e mesiperme , do te ndikonte vetem ne ndryshimin e nivelit te papunsise.

5.Modeli Kejnsian?

Modeli kejnsian, gjykon se një ekonomi moderne mund të jetë në ekuilibër edhe në kushtet e përdorimit jo të plotë të burimeve, madje

F a q e | 13

edhe me papunësi masive, së dyti qeveria përmes politikave fiskale dhe monetare mund të stimuloj rikthimin e ekonomisë me punëzënje të lartë

6.Cilat janë Konceptet kryesore makroekonomike?

Konceptet kryesore makroekonomike: GDP, GDP nominale kundrejt GDP reale, inflacioni, rritja ekonomike, punëzënja dhe papunësia, ciklet e biznesit, dhe hendeku i prodhimit

7.Cilat janë Objektivat ekonomike?

Objektivat makroekonomike jane : punzënja e plotë, qëndrushmeria e qmimeve, rritje të përshtatshme të rritjes afatgjatë, zhvillimi i ballancuar rajonal dhe bilanc i ekuilibruar pagesash.

8.Çka është rritja ekonomike?

Rritja ekonomike paraqet normen me të cilën rritet GDP reale, rritja ekonomike eshte baza e plotësimit të nevojave në rritje të njerzeve, një zgjerim i kufirit të mundësive të prodhimit mund të paraqitet si rritje ekonomike.

9.Cilat janë konceptet kryesore makroekonomike?

Janë: Produkti i brendshem bruto GDP, Rritja ekonomike, Punzenia dhe papunsia, ciklet e biznesit.

10.Çka është produkti i pergjithshëm GDP?

GDP-ja është një matës agregat i vlerav të gjitha produkteve dhe sherbime përfundimtare të prodhuara në një ekonomi.

11.Çka është rritja ekonomike?

Me rritje ekonomike nënkuptojm zgjerimin ekonomis perkatësisht rritjen e GDP reale.

12.Çka është papunësia?

Papunësia paraqet at pjes te forcëes puntore e cila nuk është e zën me pun po kërkon punë në mënyr aktive.

13.Çka paraqet cikli i biznesit?

Cikli i biznesit paraqet lëvizjet e ekonomis her në rënie her në ngritje reth shtegut të rritjes potenciale.

14.Çka është produkti potencial?

Produkti potenical paraqet produktin i cili do të prodhohej me shfrytyzimin maskimal të kapacitetev në kuadër të një ekonomie.

15.Çka është produkti aktual?

Prodkuti aktual paraqet produktin i cili prodhohet ne kohen aktuale.

15.Cilat janë objektivat makroekonomike?

Janë: punzënja e plotë, qëndrushmeria e qmimeve, rritje të përshtatshme të rritjes afatgjatë, zhvillimi i ballancuar rajonal dhe bilanc i ekuilibruar pagesash.

16.Cilat janë instrumetet e politikes makroekonomike?

*Poliktika fiskale..Taksat, shpenzimet qeveritare,

*Politika monetare..instrumetet e politikes monetare,

*Politika e te ardhuarave..pagë-qmim.

17.Cilat janë politikat e marrëdhënjeve ekonomike me jashtë?

*Politika Tregetare..(Mjetet tarifore dhe jo tarifore),

*Politika Valutore..(regjimet valutore),

*Kordinimi i poltikave te bredshme..(makroek te vendeve te veqanta).

18.Cilat janë instrumetet kryesore te analizes Makroekeonomike?

Janë: Kërkesa agregate dhe Oferta agregate.

19.Çka është Kërkesa agregate AD?

AD- i referohet sasisë se përgjithshme të produktit që konsumatoret, firmat, shteti dhe të huajt janë të gatshëm të konsumojnë me një nivel agregat të cmimeve në një periudhe të dhënë kohe.

20.Çka është Oferta agregate AS?

AS- i referohet sasisë se përgjithshme të produktit që firmat planifikojnë të prodhojnë dhe të shesin me një nivel agregat të cmimeve ne nje periudhë te dhene kohe.

21.Cilt faktor ndikojn në Kërkesen agregate?

Niveli i qmimeve, kapacitetet prodhuse te firmave, niveli i kostove.

22.Cilt faktor ndikojn ne Oferten agregate?

Tarifa e pagave, qmimet e imputeve materiale, produktivitetiti, goditja e ofertes.

F a q e | 14

23.Pse është e rendësishme te matet GDP-ja?

Për shkak se me anë të GDP mund të gjykojm gjendjen e ekonomis dhe dinamiken e saj si dhe për krahasim ne mes të vendeve të ndryshme.

24.Çka është qëndrushmeria e qmimeve si objektiv makroekonomike?

Shteti bën përpjekje për të pasur qmime sa më stabile sepse kjo nënkupton edhe një një ekonomi stabile dhe me mundesi të krahasimit të vlerave ekonomike.

25.Çka nën kuptojm me bilanc të ekuilibruar pagesash?

Bilanc i ekuilibruar i pagesav shpreh të gjitha mardhënjet ekonomike të një vendi me vendet tjera dhe ndahet në at tregtar dhe të kapitalit.

26.Kur Bilanci i pagesav ësht Suficitar, Deficitar dhe i Ekujlibruar?

Suficitar është kur eksporti është më i madh importi, Deficit është kur importi është më i madh se eksporti dhe i ekujlibruar është kur eksporti është i barabartë me importin.

27.Kush e ushtron politiken monetare kreditore?

Politika monetare kreditore ushtrohet nga banka qendrore e cila kontullon oferten monetare për të ndikuar në treguesit makroekonomik të një vendi si GDP, inflacioni, punzënia etj?

28.Çka përfshin poltika e të ardhurave?

Politika e të ardhurave ndryshe quhet pag-qmim pra përmes kësaj poltike krahas athre monetare dhe fiskale synohet të ndikohet ne pengimin e inflacioint, kjo arrihet përmes kontrollit të rritjes së pagave.

29.Çka përfshin poltika e mardhënjeve ekonomike me jashtë?

Politika e mardhënjeve me jashtë përfshin potlitiken tregtare, valutore dhe kordinimi i poltikave të brendshem makroekonomike.

30.Çka përfshin politika fiskale?

Politika fiskale konsiston në përdorimin e taksave dhe shpenzimeve qeveritare i mjetet për të ndikuar në treguesit makroekonomik të një vendi.

31.Si llogaritet GDP-ja sipas mënyres së prodhimit?

Sipas kësaj mënyre prdodukti i përgjithshëm llogaritet duke mbledhur të gjitha vlerat e produkteve dhe shërbimeve përfundimtare të prodhuara në një vend.

32.Çka është Konsumi?

Konsumi përfaqëson shpenzimet e konsumatorëve, familjeve dhe individëve për mallra dhe shërbime prej të cilave nxirren dobi në përiudhen korrente, duke përfshirë edhe mallrat e përdorimit afatshkurtër dhe afatgjatë.

33.Çka janë investimet?

Investimet përfaqësojnë të gjitha shpenzimet që bëjnë firmat për blrjen e mallrave kapital, pra për mallra që përdoren për prodhimin e mallrave dhe shërbimeve tjera.

34.Çka përfshin shpenzimet qeveritare?

Shpenzimet qeveritare përfshin të gjitha shpenzimet që i bën qeveria si për blerjen e madhrave të konsumit ashtu edhe për investimet, duke i përjashtuar pagesat transferuse dhe pagesat e interesit për borgin shtetëror.

35.Çka është Neto Eksporti?

Neto eksporti përfaqeëson diferencen në mes vlerës së eksporteve dhe vleres së importeve.

36.Si është efekti i ndryshimeve të qmimeve në sasin e kërkuar?

Lidhja midis nivleit agregat të qmimeve dhe GDP reale është negative. Kur ulen qmimet, konsumatorët blejnë më shum dhe kur rriten qmimet konsomatrët blejnë më pak, kur nivlei i të ardhurave është i dhënë.

37.Çka shpreh kurba e kërkesës agregate?

Shpreh lidhjen midis GDP reale dhe nivelit agregat të qmimeve duke i mbajtur faktorët tjerë influencues të pandryshuar.

38.Çka janë faktorët joautonom dhe autonom?

Faktorët jo autonom ndryshe quhen si faktorë endogjen do të thotë se varen nga të ardhurat, Faktorët autonom janë pjesërisht kompoenta të kërkeses agregate dhe pjesërisht si faktor të induktuar.

39.Si ndikon norma e kamatës në nivelin agregat?

Ngritja e nivelit të kamatës do të dekurajojë shpenzimet për investime, do të dekuarjojë gjithashtu shpenzimet për blerjen e mallrave të konsumit afatëgjatë.kërkesa agrgate do të ulet.

40.Si paraqitet oferta agregate në peridhudhën afatëshkurër?

Funksioni afatëshkurtër i ofertës agregate shpreh lidhjen midis sasisë agregate ë mallrave dhe shërbimeve përfundimtare (GDP reale) dhe nivelit të qmimeve duke i mbajtur faktorët tjerë të pandryshuar.

F a q e | 15

41.Çfarë raporti kan qmimet dhe pagat np ofertën në periudha afatëgjate?

Periudha afatëgjate është një periudhë kohë e mjaftushme që si qmimet ashtu edhe pagat të përshtaten me ndryshimin e kërkesës apo ofertëes në periudha afatgjate, qmimet dhe kosotot përfshir pagat bëhen fleksibile.

42.Çka është ekuilibri, faktorët që ndikojn në ekuiliber dhe disekuiliber?

Ekuilibri makroekonomik arrihet atëher kur kërkesa agregate është e barabartë me ofertën agregate. Faktorët që ndikojn në ekuiliber janë: rritja e GDP reale, papunësia është në nivelin natyror të saj, inflacioni është inercial. Faktorët që ndikojn në diskuiliber janë: lëvizja e kurbës së kërkesës apo të ofertës, d.m.th nëse zhvendoset kurbat, pika e ekuilibruar do të ndryshojë, do të ndryshoj edhe produkti total i ekulibruar dhe nivelit i ekulibruar i qmimeve.

43.Periudha afatshkurtër-në kuptimin makroekonomik?

Në kuptimin makroekonomik është ajo periudh, gjatë së cilës me ndryshimin e kërkeses apo të ofertës ndryshojnë qmimet e madhrave dhe shërbimeve por jo pagat.

44.Periudha afatëgjatë -në kuptimin makroekonomik?

Në kuptimin makroekonomik është një kohë e mjaftushme që si qmimet ashtu edhe pagat të përshtaten ndaj qdo ndryshimi në kërkes apo ofertë, kështu që kërkesa dhe oferta barazohen në të gjitha tregjet, si në ato të produkteve ashtu edhe në ato të punës.

45.Kur është Oferta Vertikale dhe kur Horizontale?

*Pjesa horizontale e kurbës AS nënkupton ë ekonomia është në reqesion dhe ka një shkallë të lartë të mospordorimit të burimeve, ëra edhe papunsi të lartë,

*Pjesa vertikale e kurbëes AS nënkupton që ekonomia ka arrit produktin potencial, burimet përdoren masivisht dhe shkalla e papunsisë zvoglohet.

46.Mendimi Kejnsijan rreth ekuilibrit?

Kejnsijanët gjykojnë se kur kërkesa agregate rritet, niveli i produktit real rritet duke u shoqëruar me një rritje modeste të qmimeve.

47.Mendimi Klasik rreth ekuilibrit?

Kur kurba e kërkes agregate zhvendoset majtas, fillimisht shkakton uljen e nivelit të qmimeve por nuk ndikon aspak në nivelin e prodhimit dhe të punzënies.

48.Çka është Kursimi?

Kursimi përfaqëson pjesën e të ardhurave të disponushme që mbeten pas largimit të taksave personale, dm.th. që nuk shpenzohen për konsum.

49.Në qfarë mënyre ndikon kursimi në të ardhura?

Kursimi në të ardhura ndikon në mënyr pozitive. Me rritjen e të ardhurave rritet edhe kursimi.

50.Çka është prirja margjinale për konsum?

Prirja margjinale për konsum përfaqëson rritjen e konsumit për një njësi të të ardhurave. Ka prirje pozitive.

51.Vlera e prduktiti të përgjithshum?

Mund të matet në tri mënyra: mënyra e prodhimit, mënyra e shpenzimeve dhe mënyra e të ardhurave.

52.Çka paraqet teoria e kamtës dhe akseleratorit?

Në qofse se norma e kamatës është e lartë, investimet do të jenë të vogla. Kosotja apo qmimi i huamarrjes është pikërisht norma e kamatës. Sipas teoris së akseleratorit niveli i investimeve varet nga të ardhurat.

53.Çka paraqet norma reale e interesit?

Norma reale e interesit = norma nominale e interesit- norma e inflacionit.

54.Hendeku i prodhimit?

Diferenca midis produktit potencial dhe produktit aktual (faktik) përcakton hendekun e prodhimit.

55.Çka quajm papunsi ciklike?

Papunsia që shoqëron rënien ciklike të prodhimit quhen papunsi ciklike.

56.Çka është norma e papunsis?

Raporti midis numrit të pa uneve dhe numrit të forcës puntore përbën normen e papunsisë

57.Çka quajm hyrje e qka dalje në ekonomi?

Investimet, shpenzimet qeveritare dhe eksoprtet quhen ndryshe hyrje (injections) në lëvizje ciklike shpenzimet e të ardhurave. Ndëra kursimet, taksat dhe importet quhen ndryshe dalje nga kjo lëvizje.

F a q e | 16

58.Faktorët që ndikojn te kërkesa?

Të ardhurat e konsumatorve, qmimet e mallrave të lidhura (zëvendësues dhe plotësues), pritja e konsumatorve lidhur me të ardhurat, qmimet, numri i konsumatorve, shijet dhe perferencat e konsumatorve.

59.Faktorët që ndikojn te oferta?

Qmimet e faktorve të prodhimit, teknologjia e përdorur, qmimet e mallrave të lidhura, pritja e ofrusëve, numri i ofruëseve.

60.Çfar shpreh ligji i kërkeses?

Kur qmimet e produktev ulen, sasia që blersit janë të gatshem dhe në gjendje të blejn, rritet dhe kur qmimet rriten, sasia e kërkuar pakësohet me kusht që faktoret tjer të mbeten të pa ndryshuar.

61.Çfar shpreh ligji i ofertes?

Shitësit do të ofrojn një sasi më të madhe për shitje kur qmimet rriten dhe kundërta. Pra ekziston një lidhje pozitive midis sasisë së ofruar dhe qmimt.

Shpenzimet dhe të Ardhurat

62.Shpenzimet dhe të ardhurat janë në ekuilibër atëher kur shpenzime e planifikuara janë të barabarta me të ardhurat e planifikuara ose produktin e planifikuar.

63.Shpenzimet faktike nuk janë të barabarta me shpenzimet e planifikuara kurë ka ndryshim të inventarit të firmave. Kurë ndryshon inventari I firmave atëher si rezultat i differences në mes produktit të rodhuar dhe shitjeve (blerjeve d.m.th. në mes produktit të prodhuar dhe shpenzimeve) shpenzimet e planifikuara ndryshojnë nga ato faktike.

64.Çka është multiplikatori i shpenzimeve?

Numri që luan rolin e shumëzuesit të efektit fillestar quhen multiplikator(s). Multiplikatori mund të llogaritet si raport i ndryshimit të GDP-reale me ndryshimin me shpenzime të pavarura.

65.Kur është multiplikatori më i madh dhe kur mund të jetë negativ?

Rritja e shpenzimeve e rrit multiplikatorin. Multiplikatori mund t jetë negativ atëher kur ulen shpenzimet.

66.Çka paraqet Multiplikatori i taksave?

Tregon se sa pakësohet GNP si rezultat i shtimit me një njesi monetare të taksave.

67.Cilat janë 4 pjesët kryesore të bilancit të pagesave?

1.llogarija korente, 2 llogaria e kapitalit, 3 mospërputhja statisktore, 4 rezervat zyrtare.

68.Çka përfaqëson kursi i këmbimit?

Përfaqëson qmimet e një valute të shprehur në një valut tjeteër.

69.Çka përfaqëson tregu valutor?

Përfaqëson treg specifik, ku realizohet këmbimi i valutës vendase me valutat e huaja.

70.Të ardhurat e disponushme AD?

1.pasuria; 2.pritja; 3.qmimi; 4.fakorët demografik.

71.Fazat e cikleve të biznesit?

a)Pika më e lart e ciklit

b)Faza e recensionit(rënies ekonomike)

c) Pika më e ulët e ciklit

d)Faza e ekspansionit(rritjes ekonomike)

F a q e | 17

72.Teoritë e cikleve të biznesit janë?

a)Teorite eksternale, të cilat theksojn se janë veprimet e faktorve te jashtem ato qe shkaktojne ciklet e biznesit.

b)Teoria internale, të cilat theksojnë se janë veprimet e faktorve të mbrendshëm që shkaktojnë ciklet e biznesit.

73.Rritjen ekonomike?

Rritjen ekonomike mund ta përcaktojmë si një ekspansion në GDP potencial të një vendi, apo si aftësi e ekonomisë së një vendi për të prodhuar gjithnjë e më shum mallra e shërbime që kërkojnë konsumatoët.

74.Çka tregon funksioni i prodhimt?

Funksioni i prodhimit tregon se si ndryshon GDP si rezultat i ndryshimit të nivelit të punësimit, duke qenë të dhëna vlerat e burimeve natyrore të ekonomisë, paisjeve kapital dhe gjendja e teknologjisë.

75.Burimet kryesore të rritjes ekonomike janë?

Rritja në ofertën e punës, sasia e kapitalit fizik, makeneria, paisjet, instrumetet, ndërtesat që vihen në lëvizje nga puna, përmismi i teknologjis së prodhimit.

76.Faza e ekspanzionit?

Përfundon me arritjen e pikes më të lart të cilkit. Në këtë fazë ekonomia është ne burimin e vet ekonomik. Firma normalisht prodhojn afër ose ne kapacitetit e tyre prodhuese dhe ata që kprkojn punë përgjithësisht mund të gjejn një tillë.

78.Faza e recesionit?

Përfundon me arritjen e pikës më të ulët të ciklit të biznesit. Kë këtë pikë firmat punojn me kapacitete jo të plota dhe nivelin më të lartë. Prodhimi total i mirave dhe shërbimeve vazhdon të ulet.

79.Teoria monotoriste?

I shpjegon ciklet e biznesit me ekspancion apo reduktimin e sasisë së paras dhe të krediti.

80.Teoria teknologjike?

Vendos në bazë të cshjegimeve të cikleve të biznesit inovacionet e rendesishme teknologjike.

81.Teoria psikologjike?

I shpjegon ciklet e biznesit me optimizem apo pesimiziem e agjenteve ekonomik.

82.Teoria e konsumit të pjaftushmëris?

Gjithqka eshpjegon me prirjen për konsum e cila sjell sopasoj që kursimet të jenë më të mëdha se investime.

83.Çka kuptojm me Inflacion?

Me inflacion kuptojm ngritjen e vazhdushme të nivelit të përgjithshëm të qmimit. Inflacioni shpreh ngritjen e vazhdushme të nivelit të të përgjithshëm të qmimeve dhe jo të qmimeve të madhrave apo të shërbimeve të veqanta.

84.Deflacioni?

Pasqyron procesin e rënies së qmimeve mesatare nën nivelin e periudhes parardhse. Ndryshe inflacioni mund të përcaktohet si inflacioni negativ.

85.Desinflacioni?

Pasqyron procesin e rënies së qmimeve mesatare, por duke mbetur mbi nivelin e peridhes paraardhese. Pra gjat situatave desinflacionuse, infalcioni vazhdon të ketë vlera pozitive.

86.Llojet e inflacionit?

a)Inflacioni i moderuar;- ku paraja e humb vleren por jo shum, zakonisht ka vleren njeshifrore, njerzit nuk hezitojn ta mbajn paran.

b)Infacioni galopant- ka të bëj me rritjen e nivelit mesatar të qmimeve me një norm dy apo tre shifror, 20%, 100%. Njerzit ikin nga paraja dhe tentojn që parat e tyre të shëndrrohen ne pasuri të patunshme( tok, shtëpi etj).

c)Hiperinflacioni- karakterizohet me rritje të jashtzakonshme të nivelit mesatar qmimeve dero 10 miliard % dhe një virus vdekjeprures për ekonominë. Zakonisht ndodh në situata të luftërave.

87.Formula për matjen e inflacionit:

88.Kosto e infaliconit?

a) zhvlersimi i pasras; b) të ardhurat dhe pasuria sgpërndahen; c) efiqenca dhe në shpërndarje.

89.Inflacioni i parashikushëm?

Quhet ajo norm e e inflacionit e cila mund të parashikohet nga angjent ekonomik.

F a q e | 18

90.Inflacioni i paparashikushem?

Është ajo normë inflacioni e cila i kap agjent ekonomik në befasi.

91.Inflacioni balancuar?

Quhet kur rritja e qmimeve është me të njejten përqindje për të gjitha mallarat dhe shërbimet. Përndyrshe inflacioni konsiderohet i pabalancuar.

92.Indeksimi?

Ëshë një teknik e cila lidh pagesat që bëhen nëpërmjet një kontrate me nivelin e qmimeve. Kjo teknik përdoret për indeksimin dhe për transferat e tjera qeveritare me qëllim që të shmanget efekti i inflacionit në këto kategori pagesash.

93.PAPUNËSIA?

Papunësia përbën një ndër smundjet më të rënda ekonomike, rritja e treguesit të papunsisë konsiderohet si një simptom e fazës së reqesionit ekonomik.

94.Kosto ekonomike të papunsisë?

a)Kostot ekonomike të papunsisë shprehen në hendekun e prodhimit ku në situata papunsie merr vlera negative, gjithashtu të papunët janë barrë e rëndë financiare për qeverinë dhe zvoglimin e të ardhurave personale.

b)Kostot sociale të papunsisë shkaktojnë zhvelrsimin e kapitalit human, spse shkalla e arsimimit të fituar dhe e aftësisë për punë e humbin vlerën e tyre kur nuk vihen në prdorim për një kohë të gjatë, shërbejnë si shtrat për rritjen e kriminalitetit, marrin edhe formën e uljes së dinjitetit personal dhe të keqsimit të shëndetit te të papunve.

95.Cilat janë Dy karakterisket të një reqesionit?

Rënia e GDP dhe rritja e papusnisë. Ndryshimet në prodhim maten nëpërmjet llogaritjes së GDP, kurse ndryshimet në papunsi maten nëpërmjet llogaritjes së normes së papunsisë.

96.Jahtë focëes puntore?

Në një kohë të dhënë, një individ mund të jetë i zënë me punë, i papunë ose jasht forcës puntore,kështu që norma e papunsisë matet me formulën:

97.I zënë me punë (i punësuar)?

Konsiderohet ai person që kryen një punë të pagueshme, qoft edhe kur mungon përkohshisht në pun për shkak se ësht i sëmur, në pushim ose grev.

98.I papunë?

Konsiderohet ai person që nuk është në pun por kërkon punë në mënyr aktive ose që pret të ktheht në punë.

99.Llojet e papunsisë janë?

Papunsia e fërkimit: ka të bëjë me ata të papunë të cilët dëshirojnë ta ndërrojn vendin e punës, dojnë punë më të mirë, kërkojnë punë pas diplomimit apo gratë rikthehen në tregun e punës pas lindjes së fëmijës.

b)Papunsia strukturore: ka të bëjë me mospërputhjen midis kërkesës dhe ofertës për punë,pra, për një lloj të punës rritet kërkesa, që ndërkoh për një lloj tjetër të punës bie dhe oferta nuk mund ti përshtatet këtij ndryshimi.

c)_Papunsia ciklike shkaktohet nga kërkesa agreate, d.m.th. kur bie kërkesa për ndonjë produkt të caktuar, atëherë bie edhe puna në fabrikën e prodhimit të atij produkti.

d)Punsia sezonale: lidhet me karakterin stinor të prodhimit, sepse karakteri stinor dhe kushtet e

motit parapërcaktojn edhe kerkesën për punë.

100.Norma natyrore?

Norma natyrore është ajo normë papunsie në të cilën tregjet e punës dhe të mirave janë të balancuara, pra, NNP është ajo normë papunsie në të cilën forcat influencuese të çmimeve, pagave, inflacionit janë të balancuara, momentet të cilat duhen të vihen në dukje në lidhje me NNP janë: se NNP nuk është kurr zero dhe se NNP është e lidhur ngusht me inflacionin.

101.Shkaqet e papunsisë?

Sipas njërës pikpamje, shkaku i papunsië duhet kërkuar në ngurtësin e pagave. Pagat jo fleksibile i japin papunsis karakter të detyrauar. Nga pikpmja tjetër, pagat janë fleksibile, jo të ngurtësuar dhe në këto kushte papunsia nuk mund të konsiderohet e detyraur,ajo është papunsi e vullnetshme

102.Çka është produkti kombëtar bruto GNP?

Është vlera e të gjithave mallrave e shërbimeve përfundimatare të prodhuara mbrenda një vendi nga shtetasit e atij vendi pavarsisht se ku jetojnë.

103.NNP është e lidhur ngusht me inflacionin?

Shoqëria do të preferonte një papunsi të ulet sa të rrezikonte përshpejtimin e inflacionit, pra NNP është natyrore ne nivelet e saj minimale, të pjaftushmëris me një norm të ulet të qëndrushmëris së qimeve.

104.Masat që mund të ndërmeren për reduktimin e NNP janë:?

F a q e | 19

1.përmismi i shërbimeve të tregut të punës në veqanti të informacionit; 2. krijimi i vendeve të reja të punës nëpërmjet rritjes së shpenzimeve qeveritare; 3. programet e ndryshimeve qeveritare (sigurimet e papunsië, caktimi i pages minimum etj) të hartohen ne atë mënyr që puntoret të nxiten për të gjetur punë etj.

105.Inflacioni nga Kërkesa?

Është inflacion që rrezulton nga një rritje në kërkesn agregate (në kushtet kur oferta agregate nuk ka ndryshuar)

106.Inflacioni Inercial?

Quhet ndryshe inflacion i paparashikushem ose i pritshem, perderisa norma e inflacionit është e qendrushme (inerciale), për sa koh nuk ndodhin ndryshime në anen e kërkeses ose të ofertes agregate.

107.Inflacioni nga Kosto?

Shfaqet kur rriten qmimet e produkteve për shkak të rritjes së kosos. Jo mund të ndpdhsi rezultat i veprimit të faktorve të mëposhtëm: a) një rritje më e madhe në pag sesa në produktuvitetin e punës; b) një rritje në kursin e këmbimit të monedhes; c) një rritje në kosoton e lendeve të para të importuara për shkaqe të faktorve të jashtem; d) një rritje në taksat direkte.

108.Paraja?

Me para kuptojmë qdo objekt standard, përgjithsisht të pranuar, që shërben si mjet këmbimi ose pagese.

109.Funksionet e parasë janë:?

a)Praja si mjet këmbimi; b)Paraja si mjet llogarie; c)Paraja si mjet kursimi.

110.Çka është oferta monetare dhe si matet?

Oferta monetare llogritet si shumë e instrumentave të ndryshëm që, në një shkallë të caktuar shërbejnë si para dhe mund të shprehet nëpërmjet disa komponentëve, që quhen agregat monetar, p.sh. agregatët monetar me të cilët mund të matet oferta monetare janë:

a) M1, përfshinë vetëm paranë e transaksioneve, pra ato instru menta financiarë qe realizojnë këmbimin e mallrave në çdo kohë menjëherë dhe pa kosto, pra që janë plotësisht likuide.

b) M2, që quhet edhe paraja e gjerë, ku përfshihen M1 dhe forma tjera aktivesh që nuk janë para transaksionesh por që mund të kthehen me shpejtësi në para, si për shembull depozitat afatshkurtër, llogaritë e fondeve të përbashkëta të tregjeve monetare, etj.

c) M3, është një aregat më i gjerë monetarë, që përfshinM2dhe aktive që janë janë likuide por më pak se ato që futen te M2, si depozitat e kursimit afatgjatë, etj.

d) L, është një aregat tjetër monetar ku futen M3 dhe aktive që kanë tipare likuiditeti si bonat e thesari etj.

111.Çka është banka?

Banka është një firmë financiare që kryen shërbime të caktuara, që kanë të bëjnë me kalimin e mjetëve të lira financiare nga ata që i kursejnë ato tek ata që kanë nevojë për to.

112.Cilat janë dy motivet e mbajtjes së parave?

1.Motivi kryesor i mbajtjes së paras është nevoja për të bler mallra dhe sherbime. Kërkesa për para që rrjell nga ky motiv quhet kërkesë transakcionesh.

2.Motivi tjetër që buron nga funksioni i paras si rujatjes e vlerës. Njerzit një pje të pasuris së tyre e rujan në formen e paras, sepse paraja shërben si mjet kursimi.

113.Çka është rezerva e detyrushme?

Rezervë e detyrueshme është ajo normë e detyrueshme për depozitat që duhet të mbahet si rezervë nga bankat, e që vendoset nga banka qendrore, për të përballuar tërheqjet nga depozituesit

114.Rritja e GNP rela?

Do të thot rritjen e vëllimit të mallrave dhe shërbimeve që tregohen. Kjo do të thot që rriten edhe sasia e paras që duhet për të realizuar këmbimin e tyre.

115.Rritja e nivelit të Normes së Interesit- rrit kosoton e mbajtjes së paras që mbahen për transakcione.

116.Depozitat?

Përfaqësojn vendosjen e parave në banka nga subjektet të ndryshme, dallijm dy lloj depozitash: 1.depozita në të par; 2.Depozita me afat.

117.Çka është BANKA QENDRORE?

Banka Qendrore është autoriteti monetar i hartimit dhe zbatimit të politikës monetare, tregut monetar, qëllimev përfundimtare, etj.

118.Funksionet e Bankës Qendrore:?

a)Banka qendrore ka të drejtën e emitimit të paras,

b)Banka qendrore shërben si bankë e bankave të nivelit të dytë( bankave komerciale),

c) Banka qendrore shërben si bankë e qeverisë,

d) Banka qendrore rregullon ofertën monetare,

e) Banka qendrore ndërhyn dhe rregullon tregjet monetare.

F a q e | 20

119.Çfar është Qëllimi i politikës monetare?

Qëllimet e politikës monetare mund të themi se janë qëllime përfundimtare, ku dallojm sigurimin e një rritje të qëndrueshme ekonomike, të stabilitetit të çimeve, të një punësimi të lartë, të tregjeve financiare dhe valutore stabël,etj.

120.Objektivat e politikës monetare janë:?

Normat e interesit të tregut ndërkombëtar dhe letrave me vler, oferta monetare,etj.

121.Instrumentet e Politikës monetare janë:?

a)direkte p.sh. kontrolli i kreditit, kontrolli i normës së interesit,

b)indirekte p.sh. operacionet e tegut të hapur, rifinancimi, rezervat e detyrueshme.

122.Politika fiskale?

Politika fiskale ka të bëjë me përdorimin e shpenzimeve qeveritare dhe politikën e taksave për të arritur qëllime të caktuara ekonomike dhe sociale.

123 Qëllimet e politikës Fiskale janë:?

a) Qëllimi alokativ, që ka të bëjë me ndikimin e politikave buxhetore të qeverisë në alokimin e rezervave shoqërore,

b) Qëllimi ahpërndarës, që ka të bëjë me ndikimin e politikave buxhetore në shpërndarjen e të ardhurave të shoqërisë,

c) Qëllimi stabilizues, që ka të bëjë me ndikimin e qeverisë mbi inflacionin, papunsinë dhe rritjen ekonomike.

124. Stabilizatorët kryesorë të politikës fiskale automatike janë:?

a)Ndryshimet automatike të të ardhurave nga taksat,

b)Pagesat për papunsinë, fondet e bamirësisë dhe pagesat e tjera të transferueshme.

125.Instrumentet kryesorë të politikës fiskale aktive janë:?

a)Projektet e investimeve publike, të tilla si projektet e elektrifikimit, të furnizimit me uj,etj.

b)Objektet publike të punsimit, që synojnë zënien me punë të punëtorëve në periudha deri në një vit, c)Ndryshimi i normave të taksave, që përdoret për të stimuluar apo frenuar zhvillimin e ekonomisë.

126.Faktorët që përcaktojnë tregtinë ndërkombëtare janë:?

a)Kushtet e ndryshme të prodhimit ,b)Ekonomizimet e shkallës, c)Ndryshimet e shijes.

127.Avantazhi absolut:?

Avantazhi absolut shpreh aftësinë e një vendi për të prodhuar, me të njejtat burime, një sas më të madhe produkti sesa vendete tjera.

128.Avantazhi krahasues:?

Avantazhi krahasues përfaqëson një ligj, sipas të cili një vend mund të specializohet në prodhimin dhe eksportin e atyre mallrave që mund t’i prodhojë me kosto relativisht më të ulët dhe të impotojë ato mallra që mund t’i prodhojë me kosto relativisht më të lartë.

129.Argumentet të cilat mbrojnë proteksionizmin dhe kundërshtojnë tredtine e lirë janë:?

a)Mbrojtja e degëve foshnjore,

b)Kundërveprimi ndaj politikave të dumpingut dhe subvencioneve që ndjekin vendet e tjera.

130.Rrugët kryesore për të realizuar kufizimin e tregtis së lirë janë:?

a)Kuotat, që përfaqësojnë taksa të vendosura nga shteti në sasinë e një malli të veqantë që importohet nga një vend tjetër në vendin përkatës,

b)Tarifat, që përfaqësojnë taksa të vendosura mbi mallrat e importit. Karakteri mbrojtës i tarifës qëndron në faktin që ajo vendoset vetëm për mallrat e importit.

131.Bilanci i pagesave?

Bilanci i pagesave është një koncept i përgjithshëm që shpreh totalin e gjitha transaksioneve të një vendi me vendet e tjera gjtë një viti.

132.Pjesët përbërse të bilancit të pagesave janë:?

a)Llogaria korente, b)Llogaria e kapitalit, c)Mospërputhja statistikore, d)Rezervat zyrtare.

133.Kursi i këmbimit përfaqëson çmimin e një valute të shprehur në një valutë tjetër.

134.Tregu valutor përfaqëson një treg specifik, ku realizohet këmbimi i valutës vendase me valutat e huaja.

135.Llojet e kurseve të këmbimit janë:?

a)Kurse këmbimi fikse, këto kurse përcaktohen zyrtarisht nga shteti dhe janë relativisht të pandryshueshme. Niveli i tyre ruhet nëpërmjet

F a q e | 21

ndërhyrjes së Bankës Qendrore, e cila shet ose blen valuta të huaja, sipas nevojave të tregut valutor.

b) Kurse luhatëse të këmbimit, që përcaktohen drejtpërdrejt nga forcat e tregut. Ato ndryshojnë sa herë që ndryshojnë edhe faktorët që përcaktojnë kërkesën dhe ofertën e parave në treg.

Shkelzen Krasniqi

MAKROEKONOMIA

• Ekonomiksi- Studion anën ekonomike te jetes shoqerore , sjelljen e agjenteve ekonomik ne shoqeri dhe kushtet ekonomike te bashkeveprimit, Ekonomiksi ndahet ne Makroekonomi dhe Mikroekonomi.

• Mikroekonomia merret me studimin e sjelljes së agjenteve ekonomik:

konsumatorëve, firmave, familjeve si dhe agjenteve qeveritarë në masën që veprimtaria e tyre lidhet me alokomin e burimeve dhe funksionin e sektorëve të veqant të ekonomisë.

• Makroekonomia merret me studimin e sjelljes së ekonomisë kombëtare në tërsi, me studimin e agregatëve ekonomik, si produkti i përgjithshëm, punzënia e plotë, papunësia, niveli i përgjithshëm i qmimeve dhe inflacioni, bilanci i brendshëm dhe i jashtëm ekonomik, ciklet e biznesit dhe rritja ekonomike.

• Shkolla klasike gjykon se prodhimi aktual përputhet gjithmone me prodhimin potencial dhe për të qenë ekonomia ne ekuiliber duhet që të përdoren maksimalisht faktoret e prodhimit.Se dyti politika makroekonomike nuk mundet te ndikoj ne nivelin e papunsise apo te prodhimit.Cdo perpjekje per te ndikuar ne variablat e mesiperme , do te ndikonte vetem ne ndryshimin e nivelit te papunsise.

• Modeli kejnsian, gjykon se një ekonomi moderne mund të jetë në ekuilibër edhe në kushtet e përdorimit jo të plotë të burimeve, madje edhe me papunësi masive, së dyti qeveria përmes politikave fiskale dhe monetare mund të stimuloj rikthimin e ekonomisë me punëzënje të lartë.

• Konceptet kryesore makroekonomike: GDP, GDP nominale kundrejt GDP reale, inflacioni, rritja ekonomike, punëzënja dhe papunësia, ciklet e biznesit, dhe hendeku i prodhimit.

• Rritja ekonomike paraqet normen me të cilën rritet GDP reale, rritja ekonomike eshte baza e plotësimit të nevojave në rritje të njerzeve, një zgjerim i kufirit të mundësive të prodhimit mund të paraqitet si rritje ekonomike.

F a q e | 22

• Objektivat makroekonomike jane : punzënja e plotë, qëndrushmeria e qmimeve, rritje të përshtatshme të rritjes afatgjatë, zhvillimi i ballancuar rajonal dhe bilanc i ekuilibruar pagesash.

• AD-I referohet sasisë se përgjithshme të produktit që konsumatoret, firmat, shteti dhe të huajt janë të gatshëm të konsumojnë me një nivel agregat të cmimeve në një periudhe të dhënë kohe

• AS=I referohet sasisë se përgjithshme të produktit që firmat planifikojnë të prodhojnë dhe të shesin me një nivel agregat të cmimeve ne nje periudhë te dhene kohe .

• Kërkesa Agregate është e barabartë me shpenzimet e planifikuara, pra AD=C+I+G+Nx

• Konsumi përfaqëson shpenzimet e konsumatorëve, familjeve dhe individëve për mallra dhe shërbime prej të cilave nxirren dobi në përiudhen korrente, duke përfshirë edhe mallrat e përdorimit afatshkurtër dhe afatgjatë.

• Investimet përfaqësojnë të gjitha shpenzimet që bëjnë firmat për blrjen e mallrave kapital, pra për mallra që përdoren për prodhimin e mallrave dhe shërbimeve tjera.

• Nx –pëfaqëson diferencen në mes vlerës së eksportëve dhe importeve.

• Kurba e kërkesës agregate shpreh lidhjen në mes GDP real dhe nivelit agregat të cmimeve duke i mbajtur faktorët tjerë influencues të pandryshuar.

• Efekti i ndryshimit të cmimeve në sasinë e kërkuar-lidhja në mes GDP reale dhe nivelit të agregat të cmimeve është negative, kur ulen cmimet konsumatorët janë të prirur të blejn më shum mallra për konsum ndërsa kur qmimet rriten konsumatorët blejnë më pak kur niveli i të ardhurave është i dhënë.

• Norma e kamates- Ngritja e nivelit të kamatës do të dekurajoj shpenzimet për investime, do të dekurajoj gjithashtu edhe shpenzimet për blerjen e mallrave të konsumit afatgjatë. Kërkesa agregate do të ulet.

• Faktoret që ndikojnë në zhvendosjen e AD-së janë:investimet,shpenzimet qeveritare dhe Nx (pëfaqëson diferencen në mes vlerës së eksportëve dhe importeve).

• Funksioni afatshkurtër i ofertes agregate shpreh lidhjen në mes sasisë së mallrave dhe shërbimeve përfundimtare(GDP real) dhe nivelit të cmimeve duke i mbajtur faktoret tjerë të pandryshuar.

• Përiudha afatgjatë e AS është një periudhë kohe e mjaftueshme që si cmimet ashtu edhe pagat përshtaten me ndryshimin e kërkeses dhe ofertes, në përiudha aftgjata cmimet përfshirë pagat bëhen fleksibile.

• Ekuilibri maroekonomik ‘ arrihet atëher kur kërkesa agregate ëshët e barabart me oferten agregate.

• Faktorët që ndikojnë në ekuiliber janë: rritja e GDP reale, papunësia eshte n real rritet duke u shoqëruar me një rritje modeste cmimesh.

• Kursimi përfaqëson pjesën e të ardhurave të disponueshme që mbetën pas pagimit të taksave përsonale d.m.th që nuk shpenzohen për konsum.

• Prirja margjinale për konsum përfaqëson rritjen e konsumit për një njësi rritje të të ardhurave. Dhe ka prirje pozitive.

• Prirja mesatare për konsum del si raport midis konsumit total dhe të ardhurave të disponueshme totale.

• Teoria e kamates dhe akseleratorit.-në qoftë se kamata është e lartë investimet jan të vogla, kosto apo cmimi huamarrjes është pikërisht norma e kamates, sipas teorisë së akseleratorit niveli i investimeve mvaret nga të ardhurat.

• Kufizimet e teorisë së akseleratorit-një kufizim është se në ekonominë e një vendi nuk ekziston asnjë kapacitet i pashfrytëzuar, nuk mbanë parasysh pritjet e firmave për aktivitetin e ardhshem ekonomik dhe për kërkesen e ardhshme.

• Shpenzimet dhe të ardhurat-modeli klasik-në modelin klasik GDP aktual përcakëtohet nga produkti potencial. Manipulimi nga qeveria me elementet e shpenzimeve agregate do të ndryshonte jo nivelin e produktit por vetëm nivelin e përgjithshëm të cmimeve.

Kurese thelbi i pikpamjes Kejnsiane qëndron pikërisht në mundësinë e ndikimit në përmasat e produktit aktual të ekuilibrit me anë të ndikimit në elementet e ndryshëm të shpenzimeve agregate.

.

• Konsumi përfaqëson shpenzimet e konsumatorëve, familjeve dhe individëve për mallra dhe shërbime prej të cilave nxirren dobi në përiudhen korrente, duke përfshirë edhe mallrat e përdorimit afatshkurtër dhe afatgjatë.

• Investimet përfaqësojnë të gjitha shpenzimet që bëjnë firmat për blrjen e mallrave kapital, pra për mallra që përdoren për prodhimin e mallrave dhe shërbimeve tjera.

• Nx –pëfaqëson diferencen në mes vlerës së eksportëve dhe importeve.

• Kurba e kërkesës agregate shpre lidhjen në mes GDP real dhe nivelit agregat të qmimeve duke I mbajtur faktoret tjerë influencues të pandryshuar.

• Efekti I ndryshimit të qmimeve në sasinë e kërkuar.Lidhja në mes GDP real dhe nivelit të agregat të mimeve është negative, kurë ulen çmimet konsumatoret janë të prirur të blejn më shum mallra për konsum ndërsa kur çmimet rriten konsumatoret blejnë më pak kur niveli i të ardhurave është i dhënë.

• Shpenzimet dhe të ardhurat janë në ekuilibër atëher kur shpenzime e planifikuara janë të barabarta me të ardhurat e planifikuara ose produktin e planifikuar.

• Shpenzimet faktike nuk janë të barabarta me shpenzimet e planifikuara kurë ka ndryshim të inventarit të firmave. Kurë ndryshon inventari I firmave atëher si rezultat i differences në mes produktit të rodhuar dhe shitjeve (blerjeve d.m.th. në mes produktit të prodhuar dhe shpenzimeve) shpenzimet e planifikuara ndryshojnë nga ato faktike.

• Multiplikatori i shpenzimeve(s) është numri që luan rolin e shumëzuesit të efektit fillestarë

• Multiplikatori është pozitiv atëher kur rriten shpenzimet ndërsa negativ është kurë ulen shpenzimet.

• Multiplikatori I taksave tregon se sa pakësohet GNP si rezultat i shtimit në njësi monetare të taksave.

1) Fazat e cikleve të biznesit:

a) Pika më e lart e ciklit

F a q e | 23

b) Faza e recensionit(rënies ekonomike)

c) Pika më e ulët e ciklit

d) Faza e ekspansionit(rritjes ekonomike)

2) Teoritë e cikleve të biznesit janë:

a) Teorite eksternale, të cilat theksojn se janë veprimet e faktorve te jashtem ato qe shkaktojne ciklet e biznesit.

b) Teoria internale, të cilat theksojnë se janë veprimet e faktorve të mbrendshëm që shkaktojnë ciklet e biznesit.

3) Rritjen ekonomike mund ta përcaktojmë si një ekspansion në GDP potencial të një vendi, apo si aftësi e ekonomisë së një vendi për të prodhuar gjithnjë e më shum mallra e shërbime që kërkojnë konsumatoët.

4) Funksioni i prodhimit tregon se si ndryshon GDP si rezultat i ndryshimit të nivelit të punësimit, duke qenë të dhëna vlerat e burimeve natyrore të ekonomisë, paisjeve kapital dhe gjendja e teknologjisë.

5) Efektet negative te inflacionit jane :

a) Inflacioni qon ne rishprendarjen e pasurise midis klasave ose shtresave te ndryshme te popullsise.

b) Inflacioni qon ne nje alokim joefiqent te burimve te prodhimit.

6) Indekset e matjes së inflacionit:

a) Indeksi i çmimeve të konsumatorit që mat koston e një shporte tregu mallrash dhe shërbimesh që konsumohen nga një familje tipike qytetare gjatë një periudhe të caktuar kohe.

b) Indeksi i çmimeve të prodhuesit që mat nivelin e çmimeve të shitjes me shumicë,pra nivelin e çmimeve në stadin e prodhimit.

7) Llojet e inflacionit:

a) Inflacioni i moderuar

b) Infacioni galopant

c) Hiperinflacioni

8) Formula për matjen e inflacionit:

9) Kostot e papunsisë:

a) Kostot ekonomike të papunsisë shprehen në hendekun e prodhimit ku në situata papunsie merr vlera negative, gjithashtu të papunët janë barrë e rëndë financiare për qeverinë dhe zvoglimin e të ardhurave personale.

b) Kostot sociale të papunsisë shkaktojnë zhvelrsimin e kapitalit human, spse shkalla e arsimimit të fituar dhe e aftësisë për punë e humbin vlerën e tyre kur nuk vihen në prdorim për një kohë të gjatë, shërbejnë si shtrat për rritjen e kriminalitetit, marrin edhe formën e uljes së dinjitetit personal dhe të keqsimit të shëndetit te të papunve

10) Në një kohë të dhënë, një individ mund të jetë i zënë me punë, i papunë ose jasht forcës puntore,kështu që norma e papunsisë matet me formulën:

11) Llojet e papunsisë:

a) Papunsia e fërkimit: ka të bëjë me ata të papunë të cilët dëshirojnë ta ndërrojn vendin e punës, dojnë punë më të mirë, kërkojnë punë pas diplomimit apo gratë rikthehen në tregun e punës pas lindjes së fëmijës.

b) Papunsia strukturore: ka të bëjë me mospërputhjen midis kërkesës dhe ofertës për punë,pra, për një lloj të punës rritet kërkesa, që ndërkoh për një lloj tjetër të punës bie dhe oferta nuk mund ti përshtatet këtij ndryshimi.

c) Papunsia ciklike shkaktohet nga kërkesa agreate, d.m.th. kur bie kërkesa për ndonjë produkt të caktuar, atëherë bie edhe puna në fabrikën e prodhimit të atij produkti.

d) Punsia sezonale: lidhet me karakterin stinor të prodhimit, sepse karakteri stinor dhe kushtet e motit parapërcaktojn edhe kerkesën për punë.

12)Norma natyrore është ajo normë papunsie në të cilën tregjet e punës dhe të mirave janë të balancuara, pra, NNP është ajo normë papunsie në të cilën forcat influencuese të çmimeve, pagave, inflacionit janë të balancuara, momentet të cilat duhen të vihen në dukje në lidhje me NNP janë: se NNP nuk është kurr zero dhe se NNP është e lidhur ngusht me inflacionin.

13) Me para kuptojmë Çdo objekt standard, përgjithsisht të pranuar, që shërben si mjet këmbimi ose pagese.

14)Funksionet e parasë janë:

a) Praja si mjet këmbimi

b) Paraja si mjet llogarie

c) Paraja si mjet kursimi

15) Oferta monetare llogritet si shumë e instrumentave të ndryshëm që, në një shkallë të caktuar shërbejnë si para dhe mund të shprehet nëpërmjet disa komponentëve, që quhen agregat monetar, p.sh. agregatët monetar me të cilët mund të matet oferta monetare janë:

a) M1, përfshinë vetëm paranë e transaksioneve, pra ato instru menta financiarë qe realizojnë këmbimin e mallrave në çdo kohë menjëherë dhe pa kosto, pra që janë plotësisht likuide.

b) M2, që quhet edhe paraja e gjerë, ku përfshihen M1 dhe forma tjera aktivesh që nuk janë para transaksionesh por që mund të kthehen me shpejtësi në para, si për shembull depozitat afatshkurtër, llogaritë e fondeve të përbashkëta të tregjeve monetare, etj.

c) M3, është një aregat më i gjerë monetarë, që përfshinM2dhe aktive që janë janë likuide por më pak se ato që futen te M2, si depozitat e kursimit afatgjatë, etj.

d) L, është një aregat tjetër monetar ku futen M3 dhe aktive që kanë tipare likuiditeti si bonat e thesari, etj.

16) Banka është një firmë financiare që kryen shërbime të caktuara, që kanë të bëjnë me kalimin e mjetëve të lira financiare nga ata që i kursejnë ato tek ata që kanë nevojë për to.

17) Rezervë e detyrueshme është ajo normë e detyrueshme për depozitat që duhet të mbahet si rezervë nga bankat, e që vendoset nga banka qendrore, për të përballuar tërheqjet nga depozituesit.

F a q e | 24

18) Banka Qendrore është autoriteti monetar i hartimit dhe zbatimit të politikës monetare, tregut monetar, qëllimev përfundimtare, etj.

19) Funksionet e Bankës Qendrore:

a) Banka qendrore ka të drejtën e emitimit të paras,

b) Banka qendrore shërben si bankë e bankave të nivelit të dytë( bankave komerciale),

c) Banka qendrore shërben si bankë e qeverisë,

d) Banka qendrore rregullon ofertën monetare,

e) Banka qendrore ndërhyn dhe rregullon tregjet monetare.

20) Qëllimet e politikës monetare mund të themi se janë qëllime përfundimtare, ku dallojm sigurimin e një rritje të qëndrueshme ekonomike, të stabilitetit të çimeve, të një punësimi të lartë, të tregjeve financiare dhe valutore stabël,etj.

21) Objektivat e politikës monetare janë: normat e interesit të tregut ndërkombëtar dhe letrave me vler, oferta monetare,etj.

22) Instrumentet e Politikës monetare janë:

a) direkte p.sh. kontrolli i kreditit, kontrolli i normës së interesit

b) indirekte p.sh. operacionet e tegut të hapur, rifinancimi, rezervat e detyrueshme.

23) Politika fiskale ka të bëjë me përdorimin e shpenzimeve qeveritare dhe politikën e taksave për të arritur qëllime të caktuara ekonomike dhe sociale.

24) Qëllimet e politikës Fiskale janë:

a) Qëllimi alokativ, që ka të bëjë me ndikimin e politikave buxhetore të qeverisë në alokimin e rezervave shoqërore,

b) Qëllimi ahpërndarës, që ka të bëjë me ndikimin e politikave buxhetore në shpërndarjen e të ardhurave të shoqërisë,

c) Qëllimi stabilizues, që ka të bëjë me ndikimin e qeverisë mbi inflacionin, papunsinë dhe rritjen ekonomike.

25)Stabilizatorët kryesorë të politikës fiskale automatike janë:

a) Ndryshimet automatike të të ardhurave nga taksat,

b) Pagesat për papunsinë, fondet e bamirësisë dhe pagesat e tjera të transferueshme.

26) Instrumentet kryesorë të politikës fiskale aktive janë:

a) Projektet e investimeve publike, të tilla si projektet e elektrifikimit, të furnizimit me uj,etj.

b) Projektet publike të punsimit, që synojnë zënien me punë të punëtorëve në periudha deri në një vit,

c) Ndryshimi i normave të taksave, që përdoret për të stimuluar apo frenuar zhvillimin e ekonomisë.

27) Faktorët që përcaktojnë tregtinë ndërkombëtare janë:

a) Kushtet e ndryshme të prodhimit,

b) Ekonomizimet e shkallës,

c) Ndryshimet e shijes.

28) Avantazhi absolut shpreh aftësinë e një vendi për të prodhuar, me të njejtat burime, një sasi më të madhe produkti sesa vendete tjera.

29) Avantazhi krahasues përfaqëson një ligj, sipas të cili një vend mund të specializohet në prodhimin dhe eksportin e atyre mallrave që mund t’i prodhojë me kosto relativisht më të ulët dhe të impotojë ato mallra që mund t’i prodhojë me kosto relativisht më të lartë.

30) Argumentet të cilat mbrojnë proteksionizmin dhe kundërshtojnë tredtine e lirë janë:

a) Mbrojtja e degëve foshnjore,

b) Kundërveprimi ndaj politikave të dumpingut dhe subvencioneve që ndjekin vendet e tjera.

31) Rrugët kryesore për të realizuar kufizimin e tregtis së lirë janë:

a) Kuotat, që përfaqësojnë taksa të vendosura nga shteti në sasinë e një malli të veqantë që importohet nga një vend tjetër në vendin përkatës,

b) Tarifat, që përfaqësojnë taksa të vendosura mbi mallrat e importit. Karakteri mbrojtës i tarifës qëndron në faktin që ajo vendoset vetëm për mallrat e importit.

32) Bilanci i pagesave është një koncept i përgjithshëm që shpreh totalin e gjitha transaksioneve të një vendi me vendet e tjera gjtë një viti.

33) Pjesët përbërse të bilancit të pagesave janë:

a) Llogaria korente,

b) Llogaria e kapitalit,

c) Mospërputhja statistikore,

d) Rezervat zyrtare.

34) Kursi i këmbimit përfaqëson çmimin e një valute të shprehur në një valutë tjetër.

35) Tregu valutor përfaqëson një treg specifik, ku realizohet këmbimi i valutës vendase me valutat e huaja.

36) Llojet e kurseve të këmbimit janë:

a) Kurse këmbimi fikse, këto kurse përcaktohen zyrtarisht nga shteti dhe janë relativisht të pandryshueshme. Niveli i tyre ruhet nëpërmjet ndërhyrjes së Bankës Qendrore, e cila shet ose blen valuta të huaja, sipas nevojave të tregut valutor.

b) Kurse luhatëse të këmbimit, që përcaktohen drejtpërdrejt nga forcat e tregut. Ato ndryshojnë sa herë që ndryshojnë edhe faktorët që përcaktojnë kërkesën dhe ofertën e parave në treg.

F a q e | 25

Prof. Driton Balaj