1

Makroekonomia1

GDPBPV- Bruto Produkti Vendor

Struktura

1. Analiza e komponentëve të GDP-së

2. Dallimi në mes të GDP, GNP, dhe NDP

3. Indekset e cmimit dhe GDP deflatori

4. Shpenzimet dhe komponentët e kërkesës

2

3

Llogaritja e produktit të brendshëm bruto

• GDP sipas metodes se prodhimit llogaritet me çmimet e tregut

• Çmimet e tregut në vete përfshijnë edhe taksat/tatimet indirekte

Produktet dhe shërbimet e pa-tregtueshme dhe efekti i tyre në GDP:

P.sh. Prerja e flokëve në shtëpi ose prodhimi i të mirave në kopshte nuk përfshihen në GDP

4

Matja e GDP-seProblemet gjatë matjes së GDP-së:

• Nuk reflekton shpërndarjen e produktit në shtresa të varfëra dhe të pasura

• Puna vullnetare nuk përfshihet

• Qëndrushmëria e GDP-së: Nauru GDP të lartë si rezultat i depozitave të mëdha të fosfatit por që nga 1989 GDP ka rënë ngase rezervat e shterura;

- Produktet që nuk tregtohen

- Përmirësimi i cilësisë

- Ekstrernalitete: nuk merret parasysh ndotja e ambientit (mireqenia ekonomike)

• Aktivitete jolegale dhe joformale

Problemet në përllogaritjen e GDP-së: shembull

Cilësia e produkteve dhe shërbimeve:Kompjuterët: a mund të supozojmë se

kompjuteri i prodhuar në vitin 1990 ka të njejtën cilësi sikur ai i prodhuar në vitin 2000

5

Hedonic pricing

Hedonic pricing: hedone=kënaqësi që ofron një produkt në këtë rast

Cilësia e kompjuterëve është rritur për 15%

Cmimi ka rënë për 10%Atëherë=15+10=25% rënie në

cmim

Cfarë problemi në përllogaritje?

6

GDP për kokë banori

• GDP për kokë banori=standardi i jetesës.

Supozimi se me rritjen e GDP-së rritet edhe standardi jetësor

A është matës i mirë për jetesën? Jo tregues direkt i standardit të

jetesës por i përafërt (proxy).

7

8

GDP real dhe nominal

Shembull

Llogarit GDP e dy viteve, rritjen e GDP-së dhe GDP reale kur viti bazë është 1987):

GDPn(1987) GDPn(1993) GDPr(1993)Banane 15x0.2=3 20x0.3=6 20x0.2=4Portokaj 50x0.22=11 60x0.25=15 60x0.22=13.2 14$ 21$ 17.2$

9

GDP real dhe nominal

GDP nominal = vlera e produkteve dhe

shërbimeve e matur me çmimet e vitit

vijues

GDP(2000) = Q(2000) x P(2000)

GDP nominal ndryshon çdo vit:

• Për arsye se çmimet ndryshojnë

• Prodhimi ndryshon

GDP real = vlera e produkteve dhe

shërbimeve në vitin vijues e matur me

çmimet e vitit bazë. P.sh.

GDP(2000) = Q(2000) x P(1995)

GDP nominal dhe real

GDP nominal dhe GDP realKush shkakton rritjen e GDP-së

real: 3. Sasia e resurseve në ekonomi:

fuqia punëtore, kapitali4.Rritja e eficiencës/produktivitetit5.Mosshfrytëzimi i resurseve në

dispozicion

10

Inflacioni dhe GDP real: shembull

Shembull: GDP nominal përgjatë 12 viteve: 6.9%

• GDP real: 2.3%6.9-2.3=??? Norma mesatare e inflacionit gjatë

kësaj periudhe 4.6% në vit

11

12

13

Deflatori i GDP-së

Ndryshimet që kanë ndodhur në çmime nga viti bazë në vitin vijues= GDP nominal në vitin vijues

GDP real i atij vitiShumezo me 100, nga indeksi

zbrit 100GDP nominal=GDP

real*deflatori i GDP-së

14

Indekset e çmimit

CPI mat koston e një shporte fikse të mirash dhe shërbimesh që konsumon një familje tipike

CPI=koston e jetesës

PPI mat koston e të mirave fillestare (inputeve) dhe sinjalizon shumë më herët për rritjen e çmimeve

Dallimi në mes të CPI dhe GDP deflatorit?

Shenja/drejtimi?Madhësia?

Ndryshimet në mes të deflatorit të GDP-së dhe CPI

Deflatori përfshin në vete të gjitha produktet dhe shërbimet, ndërsa CPI vetëm disa

CPI mat çmimin e një shporte të mirash dhe shërbimesh që është e njëjtë për çdo vit

CPI përfshin çmimet e importeve

CPI dhe deflatori ecin në të njejtin drejtim në të shumtën e rasteve.

Ushtrim:Në vitin 1974, 1979 deri me

1980 rritja e CPI ka qenë më ë lartë sesa deflatori: Sqaro?

15

GDP deflatori

GDP deflatori tregon ndryshimin e cmimeve e të mirave të prodhuara në vend

CPI tregon ndryshimin e cmimeve të të mirave të konsumuara në vend

CPI>GDP deflator nënkupton se cmimi i produkteve të importuara rritet relativisht më shumë se i atyre vendore.

Në SHBA cmimi i naftës u ngrit, edhe pse SHBA prodhon vet naftë, ky prodhim nuk mbulon tërë konsumin andaj importohet nafta.

16

Krahasimet ndërkombëtare

A mund ti krahasojmë GDP-në reale të vendeve të ndryshme?

2. Duhet shprehur në valutën me të cilin shtet bëhet krahasimi

3. Cmimet e njejt duhet përdorur për të shprehur vlerën e produkteve dhe shërbimeve

Në vitin 2003 GDP për kokë banori në SHBA=$39,000; në Kinë=$1,150.

SHBA 34 herë më të lartë GDP-në në krahasim me Kinën ose GDP në Kinë 3% e SHBA

Disa produkte më të shtrenjta në SHBA sesa në Kinë; andaj me PPP GDP në Kinë 16% e GDP-së së SHBA-së.

17

Rritja ekonomike

(GDPt-GDPt-1)/GDPt-1T-periudha raportueseT-1 periudha bazë/krahasuesePeriudhat me rritje pozitive të

GDP=ekspansion

Periudhat me rritje negative të GDP=recesion

Periudha kohore?

18

GDP dhe GNP• GDP shpreh produktet dhe

sherbimet e prodhuara/ofruara perfundimtare në vend në një moment ta caktuar

• GNP shpreh prodhimin e vendasve kudo që ai prodhim ndodh

GNP=GDP+net pagesat nga bota e jashtme (pagesat e fajtorëve nga jashtë-të paguarat jashtë)

GDP: Vlera e shtuar e produkteve dhe sherbimeve në vend

GNP: Vlera e shtuar nga produktet dhe sherbimet e zotëruara nga vendi 19

20

GDP dhe GNP

Kur GDP>GNP të huajt marrin më

shumë se sa rezidentët e vendit

marrin jashtëDallimi zakonisht i vogël:

Kuvait: me zbulimin e naftës vendosi që një pjesë nga të hyrat nga nafta ti investoj jashtë e jo ti harxhoj brenda vendit (për të siguruar të hyra për gjenerata e reja): andaj

GNP>GDP=neto pagesat për faktorët e prodhimit

GDP dhe NDP

• GDP – para se të llogarisim amortizimin e kapitalit?

Amortizimi?

• NDP – Net GDP; pasi të kemi pëllogaritur amortizimin e kapitalit (sqaro)

21

22

GDP

Y = C + I + G + NX

miliard $ si % e GDP-së C 4,094 68.9I 770 12.9G 1,115 18.8NX -33 -0.6GDP 5.946 100.0Pyetje për diskutim:– Si ndryshon GDP kur rritet konsumi?

– Varet nëse konsumi është i drejtuar kah mallrat e vendit apo kah importi

Rritet konsumi për mallrat e vendit: GDP shtohet po aq sa shtohet konsumi

Rritet konsumi për mallrat e importuara: GDP ngelet e njëjtë, pra rritet konsumi dhe ulen eksportet neto dhe efekti në GDP është zero

Konsumi (C)

Shpenzimet e familjeve

Burimet:

• Pagat e punëtorëve• Interesi për kapitalin•Qiraja e tokës• Fitimet nga ndërmarrësia

Efektet e konsumit të lartë?

23

Investimet (I)

– Blerjet e mjeteve që do të përdoren për gjenerimin e të hyrave (paisje, makina)

– Shtesat në inventar– Ndërtesat, shtëpitë dhe banesat

(marrin shërbime shtëpiake në të ardhmen)

Burimi për këto investime janë kursimet

24

Shpenzimet qeveritare (blerjet shtetërore) (G)

– Shpenzimet e të gjitha niveleve të qeverisë (cilat nivele?)

Blerjet e produkteve dhe shërbimeve:

Shteti blen shërbimet e punonjësve publik të cilat pastaj ua ofron pa pagesë qytetarëve

– Përjashton pagesat për transferta (arsyeto?)

Andaj blerjet shtetërore<se shpenzimet e përgjithshme qeveritare/publike

Burimi për G janë taksat netoNëse “G” tejkalon taksat neto atëherë

duhet huazuar

25

Net Eksportet (X – M)

A mund të jenë eksportet më të mëdha se GDP

GDP- vlera e shtuarImportet=1 milionëPërdor vetëm fuqinë punëtore si vlerë e

shtuar=200,000Eksporton: 1 milionëX=MGDP=200,000X/GDP=1,000,000/200,000=5Kjo ndodh në vendet e voglaNorma e eksportit në GDP vitin 1997:

Belgjikë 71%; Britania e Madhe 29%; SHBA 12%.

26

27

Disa identitete të rëndësishme

Ekonomia e thjeshtë; pa qeveri pa tregti të jashtme (ekonomi e mbyllur) (ana e kërkesës):

Y ≡ C + I (1)Produkti i prodhuar ose

konsumohet ose shpenzohet?

(Firmat mund të prodhojnë e mos ti shesin produktet=akumulojnë inventare si pjesë të investimeve)

Të ardhurat konsumohen ose kursehen:

Y ≡ S + C (2)Kombinojmë (1) dhe (2):

C + I ≡ Y ≡ C + S (3) {ana majtë: kërkesa} {ana e djathtë: shpërndarja e të

ardhurave}

Lidhja në mes të kursimit dhe investimeve:

zbresim (C nga të dy anët dhe kemi):

I ≡Y–C ≡S (4) kursimet=investimet (në një

ekonomi të thjeshtë; mirëpo në kushte normale investohet edhe përmes huasë)

Ekuacioni (4) tregon se egziston një identitet në mes të investimeve dhe kursimit dhe se një pjesë e investimeve është inventar i padëshiruar (firma prodhon më shumë se sa ëshrë kërkesa).

28

Tani sjellim në model qeverinë dhe tregtinë e jashtme

Kërkesa tani shprehet si:

Y ≡ C + I + G + NX (5)Të ardhurat e disponueshme shprehen si:

YD ≡ Y + TR - TA (6)Të cilat shpërndahen në konsum dhe

kursimeYD ≡ C + S (7)

Kur kombinojmë (6) dhe (7) kemi:

C + S ≡ YD ≡ Y + TR – TA ose (8)C ≡ YD – S ≡ Y + TR – TA – S

Zëvendësojmë C në (5) dhe fitojmë:

Y ≡ Y + TR – TA – S + I + G + NX

S – I ≡ (G + TR – TA) + NX (9)

29