maliyet ve yönetim muhasebesi ders notu 1 (1.33 mb)

1

SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ BANKACILIK VE FİNANS UZAKTAN ÖĞRETİM TEZSİZ YÜKSEK LİSANS PROGRAMI

2014

ISPARTA

2014

MALİYET VE YÖNETİM MUHASEBESİ DERS NOTU

1

SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİBankacılık ve Finans Uzaktan Öğretim

Tezsiz Yüksek Lisans Programı

DERS HEDEFİ

Maliyet ve Yönetim Muhasebesi dersini alan öğrenciler aşağıdaki becerileri kazanacaktır:

İşletme yöneticilerinin planlama, kontrol, karar alma fonksiyonlarını yerine

getirebilmelerinde önemli bir bilgi olan maliyet bilgisinin nasıl belirlendiğini

kavrama,

Maliyet bileşenlerini tanıyarak maliyet bilgilerinin hangi kararlarda kullanılacağını

kavrama,

Maliyet yönetim sistemlerini kullanarak ürün maliyeti hesaplayabilme,

Maliyet muhasebesi bilgilerini çeşitli örgütsel sorunları çözmede kullanabilme,

Yönetim kararlarında maliyet hacim kar analizlerini kullanabilme,

Üretim şirketleri için maliyet yönetim sistemlerini analiz edecek ve kendi içinde

karşılaştırabilme,

Rutin olmayan işletme(yönetim)kararlarını vermede maliyet bilgilerini

kullanabilme.

DERS PLANI

Bölüm Ders İçeriği İşleneceği Hafta

Birinci Bölüm Maliyet Muhasebesi Kavramsal Çerçeve 1. Hafta

İkinci Bölüm Giderlerin Sınıflandırılması 2. Hafta

Üçüncü Bölüm İlk Madde ve Malzeme Giderleri-Stok Takip 3. Hafta

Dördüncü Bölüm İşçilik Giderleri 4. Hafta

Beşinci Bölüm Sipariş Maliyet Sistemi 5. ve 6. Hafta

Altıncı Bölüm Safha Maliyet Sistemi 7. ve 8. Hafta

Yedinci Bölüm Maliyet Hacim Kar Analizleri 9. ve 10. Hafta

Sekizinci Bölüm İşletme Bütçeleri 11. Hafta

Dokuzuncu Bölüm Sorumluluk Muhasebesi ve Transfer

Fiyatlama 12. Hafta

Onuncu Bölüm Güncel Yaklaşımlar 13. ve 14. Hafta

2



BİRİNCİ BÖLÜM

MALİYET MUHASEBESİ KAVRAMSAL ÇERÇEVE

BÖLÜM HEDEFİ

Maliyet Muhasebesi Kavramsal Çerçeve bölümünde öğrenciler aşağıdaki becerileri

kazanacaktır:

Maliyet Gider Harcama kavramlarını tanıyacaklardır.

Maliyet muhasebesi ile finansal muhasebeyi

karşılaştırabileceklerdir.

Hesaplar arasındaki ilişkiyi öğrenecekler.

Satışların maliyetini hesaplayabileceklerdir.

TEMEL KAVRAMLAR

Maliyet Kavramı

Maliyet Muhasebesi

Maliyet Muhasebesinin Amaçları

Finansal Muhasebe Maliyet Muhasebesi Karşılaştırma

Gider Harcama Zarar İlişkisi

Satılan Mamulün Maliyeti

Satılan Ticari Malın Maliyeti

Hesaplar Arasındaki İlişki

3



BÖLÜM İÇERİĞİ

1.1. Maliyet Muhasebesi Kavramı ve Amaçları

1.1.1. Maliyet Muhasebesi Kavramı

1.1.2. Maliyet Muhasebesinin Amaçları

1.2. Finansal Muhasebe ve Maliyet Muhasebe Karşılaştırılması

1.2.1. Finansal Muhasebe ve Maliyet Muhasebesi Arasındaki Farklılıklar

1.2.2. Tekdüzen Hesap Planında Maliyet Muhasebesi Uygulama Akışı

1.3. Satışların Maliyeti Tablosu

1.3.1. Satılan Ticari Malın Maliyeti Tablosu (Ticari İşletme)

1.3.2. Satılan Mamulün Maliyeti Tablosu (Üretim İşletmesi)

1.3.3. Örnek

1.4. Maliyet Gider Harcama Kavramları

1.4.1. Maliyet Kavramı

1.4.2. Gider Kavramı

1.4.3. Harcama Kavramı

1.4.4. Zarar Kavramı

1.4.5. Kavramsal İlişkiler

4



1.1. MALİYET MUHASEBESİ KAVRAMI VE AMAÇLARI

1.1.1. Maliyet Muhasebesi Kavramı

Maliyet muhasebesi endüstriyel faaliyette bulunan (veya hizmet üreten) işletmelerin

ürettikleri mamul veya hizmetlerin maliyetini saptayabilmek için maliyet

bileşenlerini(gider türlerini), ortaya çıktıkları yerler itibariyle(gider yerleri) ve üretilen

mamullerin türlerine göre(gider taşıyıcıları) izlemek için yapılan hesaplar, tutulan kayıtlar

ve hazırlanan raporları kapsar(Yükçü, 2007:4). Diğer bir ifadeyle maliyet muhasebesi;

işletme yöneticilerine işletmelerde üretilen mal veya hizmetin maliyetinin veya fiyatının

belirlenmesi, işletmede gerçekleşen giderlerin kontrolünü sağlamaya yarayan muhasebe

türüdür.

1.1.2. Maliyet Muhasebesinin Amaçları

Maliyet bilgi sisteminin sağladığı bilgiler, maliyet muhasebesinin çalışma alanlarını ve

amaçlarını da şekillendirir, maliyet muhasebesinin başlıca amaçları

şunlardır(Hacırüstemoğlu, 2000:7);

Toplam ve birim maliyetleri hesaplamak.

Gider kontrolüne yardımcı olmak. (İsrafın ortadan kaldırılması)

Planlamaya yardımcı olmak.

İşletmede alınacak özel kararlara yardımcı olmak.

1.2. FİNANSAL MUHASEBE VE MALİYET MUHASEBESİ

KARŞILAŞTIRILMASI

Genel Muhasebe olarak da adlandırılan finansal muhasebe alanının ana amacı işletmenin

finansal durumunu etkileyen olay ve işlemlerin para birimiyle ölçülen sonuçlarını işletme

içi ve işletme dışı taraflara bildirmektir. Yapılan bu bildirimler temelde bilanço ve gelir-

gider tablosu aracılığıyla yapılmaktadır(Büyükmirza, 2006:27). Bu bağlamda finansal

muhasebe ile maliyet muhasebesi arasında hem bir bağ bulunmakta hem de kullanılan

araçlar, temel amaçlar ve raporlama yönünden farklılıklar göstermektedir. Finansal

muhasebe ve maliyet/yönetim muhasebesi arasındaki ilişki aşağıdaki gibi özetlenebilir.

5



1.2.1. Finansal Muhasebe ve Maliyet(Yönetim) Muhasebesi Arasındaki Farklılıklar

Finansal muhasebe ve maliyet(yönetim) muhasebesi arasındaki fonksiyonların

karşılaştırılması aşağıdaki gibidir(Yükçü, 2007:5)

Finansal(Genel) Muhasebe Maliyet(Yönetim) Muhasebesi

İç ve dış gruplara bilgi verir İç gruplara bilgi verir

Tutarlar kesindir Tutarlar tahmini de olabilir

Para temel ölçü birimidir Para dışı öğelerde kullanılır

Kayıtlar muhasebe ilkelerine göre yapılır Yönetim için yararlılık ve beklentiler

önemlidir

Bütün işletmeler finansal muhasebe tutmak

zorundadır Üretim yapan işletmeler tutar

Verilerin objektifliği, kanıtlanabilirliği

vurgulanır. Verilerin esnekliği ve geçerliliği önemlidir.

Geçmiş faaliyetlerin finansal sonuçlarına

odaklanır. Kararların gelecekteki etkilerine odaklanır.

1.2.2. Tekdüzen Hesap Planında Maliyet Muhasebesi Uygulama Akışı

Maliyet muhasebesi alt kayıt sistemi ile fonksiyonunu yerine getirir, bu aşamada finansal

muhasebe uygulamalarına da yön veren Tekdüzen Hesap Planı’na göre kayıtlar tutulur. Bu

aşamada işletmelerin önünde iki alternatif yöntem bulunmaktadır. Bu yöntemlerden

birincisi 7/A Fonksiyon Esasına Göre Kayıt yöntemi, ikincisi ise 7/B Çeşit Esasına Göre

kayıt yöntemidir. İşletmelerin fonksiyonlar(üretim, ar-ge, pazarlama, yönetim ve finans)

bazında giderlerini takip etmek istemeleri halinde 7/A seçeneğini kullanmaları uygun

olmaktadır(Hacırüstemoğlu, 2000:45).

6



153 Ticari MallarMallar Satılınca 621 S.T.M.Mali.

150 İlk Md. Malz.

720 Direkt İşçilik

710 Direkt İlk Md.

730 Genel Üret. G

740 Hizmet Üret.

750 Ar. Ge. Gid

760 Paz. Sat.Dağ

770 Genel Yönetim.

780 Finansman

711 DİMM Ys.

721 D.İşçilik Ys.

731 GÜG Ys.

741 Hizmet Ü. Ys.

751 Ar.Ge. Ys.

781 Finans. G. Ys..

761 P.S.D.Ys

771 G.Y.G. Ys.

151 Y. Mamul-Ür.

152 Mamuller

622 S.H.Maliyeti

631 P.S.D. Gid.

632 G.Yönetim G.

660 – 661 Borç G.

630 Ar Ge Gid.

Mamuller Satılınca

620 S.M.Maliyeti

690 Dönem K/Z

7/A Seçeneğine Göre Maliyet Muhasebesi Hesap Akışı

790 İlk.Md.Mlz.

791 İşçi Ücret G.

792 Memur Ücret

793 Dış. Sağ. F.H.

794 Çeşitli Gid.

797 Finansman G.

795 Vergi R. Harç

796 Amort. ve Tük.

798 Gider Çeşitleri

Ys. 799 Üretim Maliyeti

0

1

2

3

4

5

622 S.H.Maliyeti

631 P.S.D. Gid.

632 G.Yönetim G.

660 – 661 Borç G.

630 Ar Ge Gid.

690 Dönem K/Z

151 Y. Mamul-Ür.

152 Mamuller 620 S.M.Maliyeti

Mamuller Satılınca

7/B Seçeneğine Göre Maliyet Muhasebesi Hesap Akışı

1.3. SATIŞLARIN MALİYETİ TABLOSU

Maliyet muhasebesinin en önemli tablolarından bir tanesi Satılan Mamullerin Maliyeti

Tablosu’dur. Bu tablo aynı zamanda gelir tablosundaki satışların maliyeti bilgisini

oluşturur. Gelir tablosundaki satışların maliyeti kısmı işletmenin dönem içindeki stok

7



hareketleri ile satılan mamul, ilk madde ve malzeme ile ticari mal gibi maddelerin ve

satılan hizmetlerin maliyetini göstermek üzere ayrı tablolar halinde düzenlenir. Bu tablo

gelir tablosunun ekini oluşturarak, gelir tablosunu tamamlar(Yükçü, 2007:39).

1.3.1. Satılan Ticari Malın Maliyeti Tablosu (Ticari İşletme)

1.3.2. Satılan Mamulün Maliyeti Tablosu (Üretim İşletmesi)

Satılan Ticari Malın Maliyeti Tablosu

Dönem Başı Mal Mevcudu xxx

Dönem İçi Net Alışlar xxx

•Alışlar xx

•Alış Giderleri xx

•Alış İadesi (xx)

•Alış İskontosu (xx)

Satılabilir Ticari Malın Maliyeti xxx

Dönem Sonu Mal Mevcudu (xxx)

Satılan Ticari Malın Maliyeti xxx

8



1.3.3. Örnek

Hem üretim hem de ticari faaliyette bulunan bir işletmenin 31.12.2014 tarihi itibariyle

satışların maliyeti ve gelir tablosuna ilişkin veriler aşağıdaki gibidir. İstenen: Satışların

Maliyeti ve Gelir Tablosunu Düzenleyiniz.

9



10



1.4. MALİYET - GİDER - HARCAMA KAVRAMLARI

Maliyet, gider ve harcama kavramları birbirinden farklı kavramlar olmasına karşın çoğu

kez aynı anlamda kullanılmaktadır. Maliyet ve gider kavramları arasında belirli bir ilişki

olsa da aynı anlamda kelimeler değildirler.

1.4.1. Maliyet Kavramı

İşletmeler sahip oldukları iktisadi varlıkları faaliyetlerin sürdürülmesinde kullanır ve

tüketirler, üretim yapma amacıyla tüketilen iktisadi varlıkların değeri işletmeler açısından

maliyettir. Maliyet; işletmelerin esas faaliyet konusunu oluşturan mal ve hizmetlerin ortaya

çıkmasında kullanılan üretim faktörlerinin parasal karşılığıdır(Basık vd., 2006:2).

1.4.2. Gider Kavramı

Belirli bir zaman dilimi içinde kullanılan ve tüketilen varlıkların(mal ve hizmetler) parasal

değeri giderdir. Maliyeti yalnız üretim işlevi ile sınırlandıran bu değerlendirme sonucunda

işletme varlıklarının edinimi için yapılan ya da yapılacak olan kaynak kullanımları maliyet,

varlıkların mal ve hizmet üretimi için tüketilmesi ise gideri ortaya

çıkarmaktadır(Hacırüstemoğlu, 2000:45). Gider işletme varlıklarının kullanılıp

tüketilmesiyle oluşmaktadır. Bir başka ifadeyle hasılattan düşülen değerini yitirmiş veya

faydası tükenmiş maliyettir(Altuğ, 1996:16).

1.4.3. Harcama Kavramı

Harcama kavramı; bir mal veya hizmetin sağlanması veya herhangi bir edim olmaksızın

ortaya çıkan bir yükümlülük nedeniyle yapılan ödeme ve borçlanmalardır. İşletmeye

herhangi bir mal veya hizmet sağlamak veya işletmenin yerine getirmesi gereken bir

yükümlülük nedeniyle yaptığı ödeme veya borçlanmalardır(Cengiz, 2011:27).

1.4.4. Zarar Kavramı

İşletme işlevlerinin yürütülmesi için gerekli olan ve normal ölçüler içerisinde yapılan tüm

harcamalar ile varlık ve hizmet tüketimleri gider niteliği taşırken, işletme işlevlerinin

11



yürütülmesi için gerekli olmayan veya normal ölçüleri aşan harcama ve tüketimler

“zarar”dır(Büyükmirza, 2006:54).

1.4.5. Kavramsal İlişkiler

ÜRETİM

MALİYETİ

Üretim

Faaliyeti

İçin mi?

Gereksiz Yapılan

TüketimNormal Olmayan

TüketimDÖNEM GİDERİ

GİDER - MALİYET - ZARAR VE HARCAMA İLİŞKİSİ

HARCAMA

ve/veya

TÜKETİM

Varlık

Edinmek

İçin Mi?

İşletme

Faaliyetleri

İçin mi?

ZARAR

VARLIK MALİYETİ

Hayır

Hayır

Evet

Evet

Evet

Hayır

Bir amaca ulaşmak için karlanılan fedakarlıkların parasal tutarı o amacın maliyetini

oluşturur. Amaç hammadde temini ise bunun için ödenen alış bedeli ve satın alma giderleri

için yapılan ödeme ve borçlanmalar ise harcamadır. Elde edilen hammadde maliyet bedeli

ile bilançoda yer alır. Bu hammadde mamul üretimi için tüketildiğinde, gidere dönüşür ve

hammadde gideri olarak ifade edilir. Hammadde belli bir amacı, yani mamul üretimini

gerçekleştirmek için tüketilmiştir. Bu durumda tüketilen hammaddenin bedeli üretilen

mamulün maliyetine dönüşür. Söz konusu hammaddenin bir kısmı depoda gerekli

tedbirlerin alınmaması nedeniyle çürürse veya makine arızası nedeniyle normalden fazla

kullanılırsa, zarara dönüşecektir.

12



KAYNAKÇA

ALTUĞ, Osman, Maliyet Muhasebesi, Evrim Yayınları, İstanbul, 1996.

BASIK, Feryal Orhon, KAYA, İdil ve YANIK, Serhat, Maliyet Muhasebesi, Nobel

Yayınları, Ankara, 2006.

BÜYÜKMİRZA, Kamil, Maliyet ve Yönetim Muhasebesi, Gazi Kitabevi, Baskı 10,

Ankara, 2006.

CENGİZ, Özkan, Maliyet Muhasebesi, Uygulama Yayıncılık, İstanbul, 2011.

HACIRÜSTEMOĞLU, Rüstem, Maliyet Muhasebesi, Türkmen Kitabevi, Baskı 3,

İstanbul, 2000.

ÖZEL, Salih, Maliyet Muhasebesi, Maliye ve Hukuk Yayınları, Ankara, 2010.

YÜKÇÜ, Süleyman, Yönetim Açısından Maliyet Muhasebesi, Birleşik Matbaa, İzmir,

2007.

maliyet ve yönetim muhasebesi ders notu 1 (1.33 mb)

Documents