Nr. 313 Hósdagur 11. mars 2004 12,-

Malmberg: Var áveg til botns á fleirihundrað favna dýpi

Síða 9

Amnesty fær vitjan avkonu politiskan fangaí Suðurafrika

Nýggjur sáttmálihjá Fiskimanna-

felagnum:Hvíldartíðin

skal haldast

“Jarðarferðin” hjá “Morning Star”

Síða 3

Áheitan á ALS:Avgreiðið fiskimennvið verandi heimildum

Síða 13

HHaannss íí SSvvíínnááuumm::

EEiinn mmeerrkkiissmmaaððuurr

Vit hava átt nógvar merkismenn, sum ikki so nógv er frætt um. Hans var ein av teimum.

Síða 11

Síða 8 & 14

Síða 4

Í síðstu grein okkara í FFblað-num gjørdu vit nakrar útrokn-ingar av, hvussu nógv einfiskimaður fær í eftirløn viðymsum inngjaldsprosentum. Íteim útrokningunum varðroknað við, at rentuavkastiðjúst mótsvarar inflasjónina.

Hví hevur inflasjónin týd-ning fyri okkara eftirlønarup-psparing? Tí vit kunnu ikki etapengar, ei heldur fjálga pengarserliga nógv sum klædna-plagg. Sostatt mugu upp-spardu pengarnir brúkast fyriat tæna nøkrum endamálið.Inflasjónin er eitt mát fyri,hvussu prísirnir í samfelag-num hækkað. Tí er inflasjóninavgerðandi fyri, hvussu stóravælferð vit kunnu keypa fyriuppspardu eftirlønina. Er in-flasjónin størri enn rentuav-kastið, so fær uppsparinginminni og minni veruligt virði,tí vit fáa minni og minni fyri

uppspardu pengarnar. Tí ertað, at vit í okkara útrokning-um taka hædd fyri inflasjónini.

Í løtuni fæst 2,50% á eftir-lønarkontu í Sparikassanum,meðan inflasjónin sambærtHagstovu Føroya bert var0,50% í fjør. Sostatt fingu upp-spararnir eitt meiravkast ímun til inflasjónina uppá 2%.Inflasjónin er metlág í løtuni,og roknast má við, at infla-sjónin fer at hækkað - eisini ímun til rentuna.

Men kunnu vit fáa ennmeiri í avkast av eftirlønar-uppsparingini? Jú, eftirlønar-uppsparingin kann setast ívirðisbrøv. Valið er her í mill-um partabrøv ella lánsbrøv.Seta vit peningin í lánsbrøvfáa vit eitt rentuavkast, sum ernakað hægri enn vanliga inn-lánsrentan. Søguliga hava íløg-ur í partabrøv somuleiðisgivið eitt hægri meðalavkast

enn innlánsrentuna, men taðhava eisini verið stór útsveiggjí avkastinum við møguleikafyri tapum. Við at keypa eittíløguprógv hjá einum íløgufel-agið fæst ein størri váðaspjað-ing enn við at seta peninginbeinleiðis í einstøk partabrøvella lánsbrøv. Vit kunnu so-leiðis velja eina blanding avíløguprógvum við ávíkavistlánsbrøvum og partabrøvumfyri at spjaða váðan og fáa eittstørri meðalavkast.

Ger tað so nakran mun, atvit fáa eitt prosent meir ellaminni í avkast á eftirlønarupp-sparingini? Í talvuni hava vitroknað út, hvussu nógv verð-ur útgoldið í prosent av inn-tøkuni (útgjaldsprosentið) fyrinøkur úrvald inngjaldsprosentog nakrar úrvaldar byrjunar-aldrar. Hetta hava vit gjørt fyrimeiravkast á 1% og 2%, oguttan nakað meiravkast.

Tað framgongur, at vit fáavæl meiri útgoldið við meir-avkastið. Inngjalda vit 10% avokkara inntøku og fáa 2% ímeiravkast, so verður útgjald-ið 44% av okkara inntøku. Herverður gingið útfrá, at vitbyrja at spara upp sum 25 áragomul og fara á pensjón, tá iðvit fylla 67.

Í pengum svarar hetta til, atein persónur, ið byrjar at sparaupp sum 25 ára gamal og fær20.000 kr í bruttoinntøku ummánan, vil hava uppspart 1,25mió.kr við 1% í meiravkast ístaðin fyri 1 mió.kr uttan nak-að meiravkast. Sí myndina, iðvísur, hvussu nógv 2.000 kr

um mánan kann blíva til, alteftir um meiravkastið er 0%,1% ella 2%. Við stigvísum út-gjøldum yvir 15 ár svarar taðtil, at persónurin uttan meirav-kast fær góðar 100.000 krónur

um árið, meðan hin við 1% ímeiravkast fær 125.000 krónurárliga. Sostatt kann 1% meirella minni gera sera stóranmun í síðsta enda, tá ið eftir-lønin skal útgjaldast.

Eitt prosent meir ella minniVið at seta ein part av eftirlønaruppsparingini í virðisbrøv

kann fiskimaðurin fáa eitt meiravkast. Okkara útrokningar

vísa, at eitt meiravkast munar nógv fyri útgoldnu eftirlønina.

,

Spyr SparikassanSkal eg uppgeva míni eftirlønarinngjøld sum

frádrátt á sjálvuppgávuni?

Nei, tí inngjøldini hjá reiðara og fiski-manni til eftirlønarkontu sambært sáttmál-

anum við Fiskimannafelagið eru vanliga driginfrá bruttohýruni, ið stendur í sjálvuppgávuni.Men ert tú í iva, um reiðarin hevur drigið inn-gjøldini frá, eigur tú at kanna hetta hjá reiðar-anum.

Hvussu nógv kann eg árliga gjalda inn á eftir-

lønaruppsparing, ið kann dragast frá míni

skattskyldugi inntøku

So nógv sum tú vilt! Tó kanst tú einansgjalda 44.100 kr í 2004 inn á kapitalpen-

sjón, har útgjaldið verður skatta við 35%. Álutapensjón kanst tú inngjalda so nógv tú vilt,og verður hetta ásett av tær í einum sáttmálamillum teg og Sparikassan, og kunnu inngjøldi-ni dragast frá tíni skattskyldugi inntøku. Mengert tú eitt einstakt inngjald (kapitalinnskot),skal skattafrádrátturin fyri hetta gjald, sumhøvuðsregla, lutast út á tey næstu 10 árini. Stig-vísu útgjøldini frá eini lutapensjón verða skat-tað sum vanliga A-inntøka.[Av tí at ein lítil villa hevði sníkt seg inn í svariðtil spurningin omanfyri í síðsta spurnarkassa,endurtaka vit spurningin, men nú við tí rættasvarinum.]

?!

?

!Hevur tú spurningar viðvíkjandi eftirlønaruppsparing, virðisbrøvum ella íløgum annars, so send teir til okkara áteldupostadressuna figgjardeildin@sparikassin.fo ella til Postboks 34, FO-110 Tórshavn. Vit skulu royna at svara teimum í næstu grein okkara í FF-blaðnum.

Inngjaldsprosent Byrjunaraldur og meiravkast

25 ár 35 ár 45 ár

0% 1% 2% 0% 1% 2% 0% 1% 2%

10% 28% 35% 44% 21% 25% 30% 15% 16% 19%

15% 42% 52% 66% 32% 38% 45% 22% 25% 28%

20% 56% 70% 88% 43% 50% 60% 29% 33% 37%

Meiravkast ger stóran mun ...

1.800

1.600

1.400

1.200

1.000

800

600

400

200

-

1000 kr.

26 28 30 32 34 36 38 40 42 44 46 48 50 52 54 56 58 60 62 64 66

1,6 mió. kr.við 2% avkast

1,25 mió. kr. við1% avkast

1 mió. kr. uttanmeiravkast

Talva: Útgjaldsprosent av ársinntøku

Mikudagin 25. februarkom “nýggjasta” rækju-skipið í føroyska flota-num á Runavík.

Tað er “Havborg”, fyrr-verandi “South Island”.Tað er P/F Havborg Sup-ply, ið er eitt føroyskt/-norskt felag, sum eigurskipið. Føroyski parturin ífelagnum er 66%, og hanneiga Osmund og TummasJustinusen, meðan norskiparturin er 33%, og hanneigur Per Sævik.

Felagið keypti “Hav-borg” frá Realinum fyri 34mill. kr. Skipið hevursíðani verið í Danmark ogyvirhálað alt maskinaríið;og í Frankaríki, har tað er

sandblást, metaliserað ogmálað. Skipið er nú sumnýtt og nýggjasta rækju-skip í flotanum, samanvið “Napoléon”, sum erubygd í 1989.

Síðstu dagarnar er “Hav-borg” gjørd klár til fiski-skap og fer avstað í hesivikuni.

Fleiri av manninginiverða teir somu, sumsigldu við “South Island”.Fjúrtan mans verða við,og skipari verður DanJoensen í Vági.

Um teir fara til Eystur-grønlands ella til Svald-bard er ikki endaliga av-gjørt enn.

Havborg sum nýggjOrð og mynd:Torleif Johannesen

Síða 3Nr. 313 - 11. mars 2004

Amnesty forvitnisligavitjan úr SuðurafrikaKona fyrrverandi politiskan fanga kemur á vitjan.Tað er eingin ivi um, atAmnesty Internationalumboðar tað virðismestamillumtjóða virksemið iðyvirhøvur finst, nevniligabardagan ímóti, at fólkverða forfylgd vegna pol-itisku sannføring sína.

Her hava føroyingarikki staðið í aftastu røð,sum flestøll vita. Í 2002doyði Anette Wang, sumlivdi fyri virkseminum hjáAI,og gekk hon uppí hettavið lív og sál.

Hon hevði eitt serligtsamband við Suðurafrika,har hon gjørdist vinkonavið familjuna hjá einumfanga, sum hon arbeiddifyri at fáa leysan. Hesindoyði seinni, men konahansara, Lorraine, og báð-ar døtur hennara høvduframvegis samband viðAnette. Lorraine hevureisini hitt familjuna hjáAnette m.a. tvíburasystr-ina Birgitte og mann henn-ara Erik.Hon kennur fleiriaðrar føroyingar, ið havavitjað hana, tá tey havaverið í Suðurafrika. Táhon frætti, at Anette vardeyð, sendi hon bræv,sum lýsir ta kenslu, sumAnette saman við Amnes-ty International vakti solangt burturi, sum tað herer talan um.

Her sigur Lorraine m.a.:“Hetta gjørdist ein mer-

kiligur dagur. Tá eg vakn-

aði í morgun, kom eg athugsa um Anette og henn-ara føðingardag í septem-ber. Eg hugsaði um egskuldi ringja til hana ímorgun ella í kvøld fyri at

minnast føðingardagin.Hugsa tær til, hvussuskakað eg varð, tá egseinni um dagin fekk títtbræv við boðunum um, athon var deyð! Eg varðsera kedd. Síðstu ferð egtosaði við hana í telefon,

var ein dagin beint aftanádøgurða. Hon var serafegin um at tosa við meg,men eg skilti eisini,at honvar sera móð vegna henn-ara høga aldur.

Vit fara aldri at gloymatað arbeiðið, hon gjørdifyri Amnesty Internatio-nal.Vit gloyma ikki henn-ara undurfullu og eggjan-di brøv,hon sendi okkum,tá okkara lív var sera harther í Suðurafrika. Men

fram um alt vilja vit altíðminnast ta undurfullu tíð-ina vit vóru saman fyrst íOnglandi og síðan í Suð-urafrika. Mín samhugi fertil hennara familju í Dan-mark og Føroyum og tilallar teir vinir kring heim-in, sum hon hevði.Tað varein framíhjá rættur hjáokkum at kenna hana.Okkara lív var ríkað avhesum kennskapi.

Mátti hennara kæra sálhvílt í friði.”

Lorraine hevur fram-vegis samband til Føroyar,og tá hon til jóla boðaðifrá, at hon ætlaði til Bret-lands í summar at vitjabeiggja sín, varð avrátt atbjóða henni til Føroya íhesum sambandi.

Fyri kortum kom svarfrá henni, at hon vil komahigar í juli/august. Hettaverður uttan iva ein for-vitnislig vitjan. Hon fer atkunna greiða frá hvussutað var at hava manninsitandi fangi á RobbinIsland, har eisini Mandelasat, áðrenn hann varðlatin leysur. Og hon fereisini at greiða frá, hvussugongdin nú er í Suður-afrika.

Amnesty limir, og helsteisini onnur hava nakaðat gleða seg til.

Her sæst Lorraine í miðjuni saman við føroyskumluttakarum á Amnesty aðalfundi, sum varð hildiní Capetown í Suðurafrika fyri nøkrum árum síð-ani. Høgrumegin Lorraine er Anna Maria Persson,vinstrumegin Jette Hoydal.

TØKKHjartaliga takka vit øllum, sum gjørduokkum Gullbrúdleypsdagin 6. februar2004 so hugnaligan og minnisríkan.

Túsund takk fyri gávur, blómur, fjarrit oguppringingar, takk til øll sum hjálptu til

uppá ymiskar mátar.

HeilsanSuffía & John Høj

TøkkHjartans tøkk til KFUKog familju mína, sumumframt gávur góvumær føðingardagshald-ið og gjørdu mín 80ára dag ógloymandifyri meg.

Somu heilsan og hjartans tøkk gevi eg fel-øgum, stovnum, bløðum og tykkum mongumongu, sum vitjaðu niðan í KFUK hendadag.

Tøkk fyri gávur, røður, greinar, fjarrit ogtelefonsamrøður. Eg hevði ikki uppiboriðbert ein evurslítlan part av øllum hesum,men inniliga tøkk!

Við ynski um signing Guðs.

VinarligaJona

Síða 4 Nr. 313 - 11. mars 2004

Hans í Svínáum: Ein merkismaðurFøroyingar hava havt nógvar merkismenn, sum ofta eru lítiðkendir í eftirtíðini. Ein av teimum var Hans Poulsen íSvínáum, sum vit lýsa í blaðnum í dag. Hetta verður fyrst og

fremst gjørt við tilfari, sum vit hava fingið frá abbadótriniFreydis Poulsen úr Klaksvík, og talar hetta tilfar fyri segsjálvt.

Grein úr Dimmalætting, 16. sept. 1975

Hans í Svínáum 90Í dag er Hans Poulsen íSvínáum 90 ár. Tíðir faraog tíðir koma, og mangtbroytist á mansins ævi. Ídag munnu uttanfyri heim-bygdina helst vera teyfægstu, sum minnast tilHanusar frá teimum døg-unum, tá ið hann var uppá sítt besta og royndistein sannur slóðbrótariinnan eina av okkara ym-isku vinnugreinum: Sild-ini.

Tað var fyrst í 1930-unum, tá ið alt tyktist atganga so trekt við sølu avfiski av øllum slag, hóastprísurin, tá ið hann gavst,var lítil og eingin, at Hansfór undir at kanna,hvussuið tað bar til, at so vána-ligur útflutningsmarknað-ur gavst fyri sildina, sumvarð veidd í Sundalagnumog aðrastaðni í Føroyum.

Sjálvur íðin sildaveiði-maður (fjarðasild), komhann sær í samband viðdanskan fiskahandlara,Svend Jørgensen, ið gjørdihann kunnugan við,at umbara føroyskir sildaveiði-menn løgdu seg eftir atviðgera veiðina á eitt sind-ur annan hátt enn annarshevði verið vanligt, komikki at standa á at fáaviðgjørda fjarðasild seldatil ein prís, sum eftir um-

støðunum mátti metast atvera bæði hampuligur oglønandi.

Føroyingurin er nú eina-ferð seinur at taka við ráð-um, ikki minst, tá ið tað erfrá sínum egnu, so tað varstríggið hjá Hansi at fáalandsmenn sínar at broytaviðgerðina av fjarðasildinieftir ráðunum, ið honumvóru givin.Hann ferðaðistum oyggjarnar allar fyri atleiðbeina starvsfelagar sín-ar í tí viðgerð, sum skulditil fyri at útvega fyrsta-floks sildavøru til Dan-markar, stórt var persón-liga stríð hansara og ikkikostaði tað honum lítið íbæði tíð og beinleiðispersónligum útreiðslum,tí almennur stuðul hekkikki tá á trøunum, men sovið og við eydnaðist hon-um at fáa sjøtul settan á,og sildaútf lutningurinkom at gerast týðanditáttur í tjóðarinntøkulandsins. Tíðir hava veriðskiftandi síðani tá á somangan hátt. Nú tykist,sum um fjarðasildin erum at hvørva, eins oghavsildin millum Íslandog Føroyar. Um somu tíðer Hans vorðin ein góðanmun eldri og hevur lagtfrá sær. Men gloymd skalfyri tað ikki vera tann

tíðin, tá ið Hans breyt slóðfyri kappingarførari við-gerð av sildini, so honkom at eiga týðandi lut íføroyskum fiskaútflutn-ingi, tá ið alt annað tyktistat miseydnast, og fekkhann kanska ongatíð tatøkk frá tí almenna her álandi, sum hann áttiuppiborið fyri henda gern-ing sín, so eru tó ennonkur millum landsmennhansara, sum minnasthann fyri tað, ið hann var,tá ið ástóð, og bera hon-um tøkk á 90 ára degihansara.

-n.

Her er Hans meira enn 90 ára gamal.

Hetta brævið lýsir eisiniHans sum ein serstakanpersón. Her skrivar hinkendi danski fiskifrøð-ingurin:Hr. Hans Poulsen, Svin-aaer, har gennem nogleAar for Laboratoriet herindsamlet Prøver af Sildtil videnskabelige Under-søgelser over de forskel-lige Silderacer, der fore-kommer ved Færøerne.Dette arbejde har HansPoulsen udført paa enudmærket og samvittig-hedsfuld Maade, og hanhar vist megen interessefor denne Sag.

Sundalagið norð eftir sæð frá brúnni.Tað var her Hans hevði sítt virksemi. Hendan tekning av gomlu bygdini í Svínáum stóð í bókini Smásøgur úrSundalagnum hjá M. S.Viðstein við tekningum hjá O. Christie.

Síða 5Nr. 313 - 11. mars 2004

Bygdin Svínáir er eingingomul bygd. Søgumennmeta hana at vera farnaum hálvtannað hundraðár. Men helst man hontoga móti teimum 200. Ímarkatali er bygdin stívar8 merkur - ognarmerkur.Nógv var uttanbíggjajørð,ið lá spjadd í nógvumsmáum stykkjum. Onkun-staðni ein góður teigur -ella tveir - so ein lítil snøk-il, og so aftur ein størri.Sum árini hava liðið, ernógv av hesi jørð saman-keypt, bæði av bygdar-monnum og uttanbýggja-monnum.

Ikki vóru húsini fleirienn 7: Niðri á Bakkanumstóðu tvey hús, ið bæðieru nevnd “á Bakkanum”.Nakað niðanfrá, suðurtil,stóðu eini hús, ið nevndvóru “á Heygnum”. Long-ur uppi í túninum stóðutrý hús í eini røð, syðstbóndahúsini “Suðuri íStovu”, síðan húsini “Uppií Stovu” og “Norðuri íStovu”. Hesi bæði seinnuvóru húsmannasmáttur,bygdar av grót og flag(bakað), men væl trøddinnan. Beint niðanfyritúnið stóðu húsini á Miðj-uni eisini ein húsmanna-smátta, ið eins og hinarvar laðað, grót og flag ogtrødd innan. Her eru soøll tey sjey húsini havd ámáli, men leggjast kannvið, at hvanngarður var tilhvørt hús.

Lat okkum fara oman-aftur á Bakkan, kanskaheilt oman í fjøruna.Fjørð-an hevði nakað av hellunorðureftir og væl av góð-um sandi fyri sunnan. Ogher stóðu neystini ogbátarnir.

Síðan greiðir Mourenti-us frá teimum ymisku

húsunum í bygdini, og“so koma vit til húsini

Norðuri í Stovu, ið eru teyseinastu í hesi røðini,omanfyri túnið. Hans vartá í bestu ungdómsárum.Hesin Hans er og var væl-kendur sum Hans Poul-sen í Svínáum, og serligaer hann kendur í sam-band við sildaveiðu og atfáast við sildagørn.

Lat meg steðga við HansNorður í Stovu eitt lítið.Hans var fyri tí lagnu atvera tíðliga einkjumaður,men tá ið ár vóru liðin,giftist hann uppaftur.Fyrra kona hansara var úrGásadali, hon æt Jovina.Jovina kom úr Funningitil Svínáir at vera arbeiðs-kona á Heygnum.Hon varmeðalhædd snøgg ogferm, og var altíð blíð ogbrosandi, hvørt ein møttihenni í túninum, ella einsá hana í roykstovuni áHeygnum.Og hon var vældámd sum vituligt er. ViðJovinu fekk Hans fýrasynir: Martin, ið var lærarií Klaksvík, Kristjan, ið varhúsmaður við Norðskála,meðan Bernhard og Sig-urd fóru í uttanlanda sigl-ing.

Ímeðan giftist Hans uppaftur. Seinna kona hansaraæt Lena og var úr Kvívík.Við Lenu fekk Hans soninJákup, ið nú/tá hevur tik-ið yvir meðan Hans, sumer á 85.ári (í 1969),dag ogdagliga gongur oman ábakkan at fáast við silda-gørn. Jákup er inngifturog kona hansara, Esther,er dóttir Gullak Matras íFugloy.

Enn livir hin gamli trú-skapurin og blíðskapuriní míni gomlu barndóms-bygd. Hin unga ættin íøðrum og triðja liði hevur

tikið við arvinum við samahjartaliga trúskapi, ið eyð-kendi alla bygdina, tá eg

sum smádrongur kom áhvørja gátt.

Her skal verða skoytt

uppí, at Jógvan Poulsen,gamli sambandshøvding-urin í Eysturoynni, sum

júst hevur “fylt” 150 árvar mammubeiggi Hans.

Mín ævintýrheimur í SundalagnumMourentius við Stein, politikkari og rithøvundur, hevði sínarrøtur í Svínáum. Hann gav í 1970 út bókina "Smásøgur úrSundalagnum", har ein av søgunum er en lýsing av Svínáum

stutt eftir aldarskiftið. Henda søgan lýsir tær umstøður sumhava verið hjá Hans og hansara bygdarfólki. Vit loyva okkum attaka eitt brot úr hesi søgu, har Hans eisini er umrøddur.

SildefangstenInterview med Hans Poulsen, Svinaaer

Hvorledes er det gaaetmed Sildefangsten i Aar,spørger vi Hans Poulsen(Svinaaer), der som be-kendt har gjort et stortArbejde for salget af fær-øsk Sild og bl. a. ved etOphold i Københavngjort Spørgsmaalet tilGenstand for nærmereUndersøgelse.

Det har i Aar væretrigelig Forekomst af Sildaf god Kvalitet, særlig iSkaalefjord,Fuglefjord ogFundingsfjord. Der harogsaa været en Del Sild iSundelaget, og efter hvadjeg har hørt ligeledes iVaag paa Suderø.

Har Priserne været til-fredstillende?

Ja, Priserne har været fra50 Kr. pr. Tønde til atbegynde med for denbedste Kvalitet og ned til40 Kr. pr. Tønde for denstørre Sild. I den senereTid er der opnaaet 30-40Kr. pr. Tønde. Der liggerendnu en Del Sild usolgt,særlig af de billigere Kva-liteter.

Hvilke Størrelser op-naar de bedste Priser?

Det er den Sild, hvorafder gaar 6-8 pr. kg; 8-10pr. kg er ogsaa god. Forde smaa Kvaliteter op-naas kun lavere Priser.

Hvorledes stiller det sigmed Markedsforholde-ne?

Priserne har som sagt iAar været gode og bedreend, hvad vi har væretvant til de senere Aar.Silden er saa at sige ude-lukkende sendt til Køb-enhavn, og efter hvad enaf de derværende For-handlere meddeler mig,har han i Aar været godttilfreds med saavel Kvali-tet som Tilberedning.Naar Priserne i Aar er ble-vet saa gode, er en afGrundene den, at Til-førselen af Fedsild fraNorge ikke har været saarigelig som sædvanlig.

Hvorledes bedømmer DeFremtidsudsigterne forUdførselen af færøskSild?

Hvis der ved Sildens Til-beredning bliver iagtta-get den nødvendige Om-hu og iværksat en gen-nemført ensartet Sorte-ring, vil der sikkert kun-ne oparbejdes et godtMarked for færøsk Sildbaade i København ogandetsteds. Men det eren nødvendig Betingelse,at hele Eksporten blivertilstrækkelig underbyg-get og sat rigtig i System,saaledes at der tilveje-bringes en ensartet Ud-førsel af et Produkt, der

paa enhver Maade er til-beredt saaledes som Im-portørerne ønsker det.For at opnaa en saadansystematiseret Eksportvil det efter min Meningvære en absolut Betin-gelse,at der gennemføresen effektiv Kontrol medden Sild, der udføres her-fra, saaledes at der ansæt-tes Sildevragere i Lighedmed, hvad der nu gør siggældende for den tilvir-kede Fisk. Al Begyndelseer som bekendt vanske-lig, og dette gælder selv-følgelig ogsaa, naar Talener om vor Sildeudførsel.

Er Forholdet ikke det, atder kan være megetujævn Forekomst af Sildfra Aar til andet?

Jo, det synes saaledes,men dette er ikke nogetsæregnet for FærøernesVedkommende.Ved Shet-land, Island, Norge o. a.kan Forekomsten af Sildjo variere meget de for-skellige Aar, baade hvadangaar Kvalitet og Mæng-de. Det er imidlertid enKendsgerning, at derhvert eneste Aar og paaalle Aarets Tider findesSild her ved Øerne.Et Aarer det Fundingsfjord,hvor Silden holder til istore Mængder, et andetAar er det Skaalefjord,Fuglefjord, Sundelageteller andre Fjorde,Bugter

og Vige paa Færøerne.Jeg føler mig forvissetom, at kan der blot opar-bejdes gode Markeds-forhold for den færøskeSild, saa vil der saa godtsom altid i Sæsonen kun-ne fremskaffes Sild herved Øerne, idet man davil anstrenge sig mereend hidtil ved Sildefangs-ten.

De har i lang Tid delta-get i Sildefangst?

Ja, jeg har i de sidste 35Aar været med til atfange Sild, og der har herkun været Tale om Fangstmed Sildegarn. I denneAarrække har der altidværet større eller mindreForekomst paa de Steder,hvor jeg er bedst kendt,men der har kun sjæl-dent været tilfredsstillen-de Afsætningsforhold,hvilket selvfølgelig harsat sit Præg paa heleDriften,saaledes som vedethvert andet Erhverv.Jeg vil oprigtig ønske, atdet maa lykkes at faa sathele denne Sag i System,og jeg føler mig forvissetom, at Sildefangsten i saaFald vil kunne oparbej-des til at blive en godIndtægtskilde.

Dimmalætting,21. nov. 1934

Svínáir, gamla bygdin. Svínáir, í dag.Framhald á næstu síðu

Síða 6 Nr. 313 - 11. mars 2004

FærøsildFor at skaffe en Kvalitets-sild fra Færøerne, bereg-net til Salg i det danskeMarked, har undertegne-de efter en Henvendelsefra Hr. H. Poulsen, Svin-aaer, Færøerne, nærmereopgivet Hr. Poulsen, hvil-ken Fremgangsmaade hanskulde anvende ved Sil-dens Nedsaltning.

Hr. H.Poulsen havdederefter foretaget Ned-saltningen af et Prøvepar-ti, som jeg har modtagetog efterbehandle efter engennem flere Aar prøvetMetode. Der er sendtPrøver ud til netop deMennesker, som man maaforudsætte er i besiddelseaf den Fagkundskab ogKendskab til det danskeBehov inden for Silde-branchen, at de Udtalel-ser, der indløber, maasiges at være bestemmen-de for Sildens Mulighederpaa det danske Marked.

Det er nødvendigt atpaapege, at de udsendtePrøver er et første Forsøgog desuden maa man tagei betragtning, at Nedsalt-ningen er foretaget paadet mest ugunstige Tids-punkt - netop i den Tid,hvor Silden er mest mag-er. Mulighederne for atopnaa endnu bedre Re-sultater maa i allerhøjesteGrad siges at være tilstede, naar Silden in natu-ra er af bedre Kvalitet.

De Udtalelser der erindløbet, skal jeg tillademig at gengive i det føl-gende:

Hr. Konsul Thyge-sen, Medlem afFiskeriraadet,udtaler:Tak for den tilsendtePrøve af nedlagte færøskeSild - jeg har sammenmed nogle venner smagtvaren i Gaar og kan paadisses og egne vegneudtale, at vi var megetbegejstrede og tilfredsmed Prøven -- der maakunne skabes et Markedfor disse Varer her. Lykketil.

Forretningsfører EJensen, Isvirki,skriver:Idet jeg siger Dem Tak forden mig tilsendte Prøvepaa færøsk Sild, nedlagtefter Deres Metode, erdet mig en Glæde at udta-le, at Silden var overor-

dentlig velsmagende. Jegtror, at særlig Husmødrevil finde den tiltrækkendepaa Grund af dens mildeSmag i forhold til dealmindelig Saltsild. Særligi betragtning af den til-knytning, jeg gennemlængere Tid har haft tilfærøske Forhold, skulledet være mig en særligGlæde, om denne Sildkunde vinde indpas her iDanmark ved DeresArbejde.

FiskehandlerHøjtved Pedersen,Redaktør af Detail-fiskehandlerbladet,fremsætter følgende:Der er mig hermed enGlæde, efter at have af-prøvet den mig tilsendteSpegesild at udtale minfulde Anerkendelse af Sil-dens Kvalitet. Silden erefter min Mening lige saagod som den norske, oghvis Prisen er passendekan der sikkert paaregneset salg i Danmark.

Køkkenchef AageOlsen, RestaurantRitz, skriver:Har modtaget og smagtde tilsendte Prøver af fær-øske Sild, som jeg finderganske fortrinlige. Denlille Sild er glimrende ogkan tilberedes paa for-skellige Maader, bl.a. somkogt med smeltet Smørog Kartofler. Den storeSild staar fuldt paa højdemed andre Sild, kun erdet kedeligt, at Publikumikke er indforstaaet med,at de færøske produkterer de bedste som findes.

Fiskehandler LSalomonsen, JyskFiskeimport, siger:Efter at have prøvet denaf Dem tilsendte Spege-sild, maa jeg udtale minstørste anerkendelse afSildenes Kvalitet. I minforretning har jeg gen-nem mange Aar forhand-let norsk og hollandskSpegesild. Jeg har ligele-des før i Tiden prøvet at

sælge færøsk Spegesild afsamme Størrelse somovennævnte, men de eraldrig faldet i mine Kun-ders smag, hvilket sikkerter en følge af Sildens daar-lige Behandling og Sorte-ring. Kan De fremskaffeSilden i samme Kvalitet,og saafremt prisen erkonkurrencedygtig, skaldet være mig en Glæde atforhandle den fremforden norske og holland-ske.

Fiskerikonsulent P.F. Erichsen skriver:Under henvisning til Deresærede Skrivelse af 15. f.M.hvormed fulgte Prøver affærøsk “Atlanta” Klipfiskog Sild, behandlet efterDeres metode, undladerjeg ikke at meddele, atbegge Prøver efter minformening var meget vel-smagende. Dersom defærøske Sild behandles ogsaltes som den tilsendtePrøve, vil der formentligikke være tvivl om, at

disse sild vil kunne hæv-de sig i Konkurrencenmed f.eks. hollandskeSild.

Efter ovenstaaende Ud-talelser at dømme er der,hvad Sildens Kvalitet ang-aar, intet til hinder for, atder kan oparbejdes etmarked for FÆRØ-SILDher i Danmark.

Importen af saltet Silder som følger:

1929 3.761.900 kg.værdi kr. 1.566.0001930 3.299.100 værdi kr. 1.418.000Det vil altsaa sige, at vi

importerer rundt regnetca.35.000 Tønder salt Sildom Aaret. Storleverandører Island og Norge, med-ens der ogsaa indføres enDel fra Holland. I 1926var Norges Specialudfør-sel til Danmark 14.000Tønder.Om Holland oply-ses, at Specialudførslenvar ca. 2.900 Tønder.

Det maa synes ganskeurimeligt i disse Tider,hvor der paa alle Omraa-

der gennemføres Import-reguleringer, at Norgevedvarende skal være enaf de store Leverandører,naar Silden kan faas ligesaa god ved Færøerne.Der meldes fra Færøerne,at der er megen Sild iFjordene, men den bliverikke fanget, da man ikkekan opnaa ordentlige Pri-ser, et Forhold der kunkan skyldes den forkerteBehandling ved Sildensnedsaltning.

Naar der bliver tale omindførelse af FÆRØ-SIL-DEN paa det danske Mar-ked er det nødvendigt, atder tages hensyn til for-skellige Ting. Først ogfremmest maa Silden altidvære af ensartet Kvalitet,d.v.s. at man overalt paaFærøerne anvender énNedsaltningsmetode. Sil-den maa sorteres efterdet danske Markeds al-mindelige regler. Megetvil sikkert være vundetved at emballere Sildenpaa en anden maade endden gængse.Varens indfø-relse paa Markedet børledsages af en Propagan-da for dette danske Pro-dukt. Man bør drage Om-sorg for en hensigtsmæs-sig Distribution af Varen,saaledes at den overaltpaa Markedet kan være istand til at tiltrække sigKonsumentens Opmærk-somhed.

Hvis sagen bliver grebetrigtigt an, skulde der ikkevære noget i Vejen for aterobre en del af det dan-ske Marked, isære da manved en fornuftig Propa-ganda skulde kunne forø-ge Forbruget af salt Sild,der i Øjeblikket kun erca. 1 kg. pr. Individ.Af vir-kelig Interesse vilde detvære, om man kunne faaFæringer selv til at læggeet arbejde i at fremmedenne let realisable Plan.

I ovenstaaende menerjeg at have skitseret Ind-førelsen af FÆRØ-SILDpaa det danske Marked.Hvad Detaillerne angaar,bliver der vel lejlighed tilat drøfte dem i nær Frem-tid.

Sven Jørgensen

Hesa frágreiðing gjørdi danski fiskasølumaðurinSven Jørgensen fyrst í 30-unum í samband við síttsamstarv við Hans í Svínáum um sølu av sild. Teir

hava heilt vist verið frammanfyri sína tíð. Kanskafremri enn í dag, 70 ár seinni, tá neyvan ein sild verð-ur virkað til meira mjølframleiðslu og heilfrysting.

Hetta er ein sera áhugaverd mynd frá 1934, tá Hans Poulsen var í Danmark og seldi sild. Hans er nr. 2 fráhøgru. Hinir eru helst danir. Ein av teimum má vera Svend Jørgensen, kendur fiskahandlari. Tað mestáhugaverda er reklamurnar fyri føroysku sildini, sum tykjast at vera sera professionellar.Tað sum annarser áhugavert eru plakatirnar, har sjálvur Stauning reklamerar fyri saltfiski.

Síða 7Nr. 313 - 11. mars 2004st

epha

nsso

ns h

ús

P/F Tórshavnar SkipasmiðjaTlf. +298 31 11 55Fax +298 31 11 25e-mail: info@faroeyard.fo

P/F Skipasmiðjan á SkálaTlf. +298 44 11 55Fax +298 31 44 25e-mail: skala@faroeyard.fo

Vestmanna SkipasmiðjaTlf. +298 42 40 10Fax +298 42 40 05

Runavíkar Mekaniski VerkstaðurTlf. +298 44 70 36Fax +298 44 78 34 www.faroeyard.fo

Við okkurt um 25.000 ymiskum vørum áhyllunum, stendur landsins størsta goymslaav eykalutum til taks hjá føroyska flotanum.Aftanfyri stendur eitt samtak av trimumføroyskum skipasmiðjum og einum mekaniskumverkstaði, ið hevur meir enn seksti ára royndirinnan veitingar til skipaflotan – alt frá smærriumvælingum og viðlíkahaldi til um- og nýbyggingav skipum.

Góðkendir tænastuveitarar av:WärtsiläDeutz-MWMScania & ValmetCallesenUlstein BrattvaagABB-TurbochargersDesmi pumpum

Síða 8 Nr. 313 - 11. mars 2004

FF-blaðiðwww.fiskimannafelag.fo

AðalfundurMaskinmeistarafelagið hevur ársaðalfund áHotel Hafnia leygardagin 13. mars kl. 14.

Skrá sambært lógini.

Nevndin

Vernd av norðurlendska havumhvørvinum

Umhvørvisvirðisløn Norðurlandaráðsins 2004

Norðurlandaráðið letur íár fyri tíggundu ferð Nátt-úru- og umhvørvis-virðis-lønina. Virðislønin, ið er350.000 danskar krónur,verður givin til eina pri-vata ella almenna fyritø-ku, felagsskap ella ein-stakling, sum hevur vístserligt áræði innan nátt-úru- og umhvørvisvernd.

Evnið fyri náttúru-og umhvørvisvirðis-løn Norðurlanda-ráðsins 2004Náttúru- og umhvørvis-virðislønin verður í 2004latin einstaklingi, ídnaðar-virki ella felagsskapi í ein-um av norðurlondunum,sum miðvíst hevur arbeittellar arbeiðir fyri at verjanorðurlendska havum-hvørvið ella hevur givið

íkast til verju av hesum.Virðislønin fyri 2004

verður latin í sambandivið fundin hjá Norður-landaráðnum í Stockholm1. til 3. november.

Øll kunnu innstilla evnitil náttúru- og umhvørvis-virðislønina. Ítøkilig inn-stilling, sum skal skrivastá serstakt oyðiblað, skalvera dómsnevndini í hen-di í seinasta lagi fríggja-

dagin 30. apríl í ár.Adress-an er:Nordisk Råds Natur-og Miljøpris, Den DanskeDelegation, Christians-borg, DK-1240 Køben-havn K, har oyðibløðkunnu fáast, eins og teykunnu fáast á web adress-uni www.norden.org.

Fleiri upplýsingar fáastfrá Irli Plambech, danskasekreteriatið, tlf. + 45 3337 36 03.

Tíðindaskriv:

Tann 25. februar vóruminus 3,5 stig og stilli.Taðbleiv heitari og heitari, ogso fór at oysregna, so veð-urbroytingar fingu vit atmerkja, og sjálvur var egeina ferð heima og skifti,tí eg var á kroppi.Eg kannikki minnast februar mán-aða hava verið sovorðintil veður, og eg kom tilSisimiut í mai 1970.

“Sattuaq II” kom inn atlanda krabbar, og teirhava 24 tons inni. Teirhava drigið um 2.000teinar, so tað gevur 12 kguppá teinin. Teir roynaframvegis har suðuri viðÍsblinkin og Dana.

“Helene L” landað gott16 tons til “Bjal Senior”,

sum tekur ímóti krabbumfrá bátunum har suðurivið Pamiut. “Helene L”hevur drigið 1.333 teinar,og tað gevur um 12 kguppá teinin, sum másigast at vera óført.

Annars frætti eg úr Eyst-urgrønlandi, at fiskaríiðhevur verið skiftandi.Teirhava talt upp í 52 rækjurtil eitt kg, so tað líkist eittsindur fiskiskapinum,sum var, tá teir byrjaðu atfiska eystanfyri.

2. mars vóru - 18,5 stigog útnyðringur vestan útiá. Smábátarnir eru byrjað-ir at landa rækjur heraftur, men tað eru smáarrækjur, sum teir koma inn

við.“Sermeersut” kom innum kvøldið á veg suður tilManitsok at landa, teirhava gott 250 tons inni.Sagt verður frá nógvumísi vestur úr Sisimiut, sosum støðan er nú við ísi,fara teir ikki nýggjan túrhar norður aftur, siga teir.

5. mars vóru minus 13,8stig og stilli. “Louvise L”kom inn at landa jákup-skel. Teir hava gott 16tons inni, og fiskiskapurinhevur verið brúkiligur, táfiskandi hevur verið. Teirhava havt fleir bakkdagar,og eitt sindur av siglinghevur eisini verið.

Annars frætti eg, at “BjalFigther” og “Nanok” hava

verið í Nanortalik oglandað krabba. Teir havaikki klárað at arbeiðakrabban undan umborð á“Bjal Senior”.

Fiskivinnan er í kreppu.Prísurin á øllum fiska-sløgum fellur skjótt, ogvirkini selja til tíðir lidnuvøruna við halli.

Útlit eru ikki til,at fiska-prísirnir fara at hækkaaftur næstu mánaðirnar.

Fiskavirkir upplýsa, atprísirnir nú eru so vána-ligir sum sjáldan fyrr.

Ein orsøk er lági doll-arakursurin, men taðtykist sum allir markn-aðir eru vánaligir.

Upplýst verður, at í2002 lótu virkini 14,50kr. fyri kg. av hýsu, oghøvdu vinning av lidnuvøruni.

Nú verða 6-7 kr. lætnarfyri kg av hýsu, menneyvan nakað virki hev-ur vinning.

Prísurin á hýsublokkisum fyri einum ári síð-ani var 34 kr. fyri kg, erlækkaður niður í 22 kr.fyri kg, ella við 12 kr.

Í 1991/92 seldu virk-ini upsablokk fyri 21 kr.fyri kg. Tann prísurin ernú 11 kr. fyri kg, ellahelvtina minni.

Hanus Hansen, stjóri áKósini, sigur, at støðaner vánalig bæði hjá fiski-vinnuni á landi og á sjó-num. Hann vísir millumannað á, at prísurin áupsa er fallin so nógv, atfellur hann meira, so ferongin at fiska upsa.

Hanus Hansen metirikki, at útlit eru fyri, atprísirnir fara at hækkaaftur teir næstu mánað-irnar.

Vánalig útlit hjá fiskivinnuni

5. mars landaði “Louvise L” gott 16 tons av jákup-skel.

Undirritaðu feløg hava ídag avtala framleinging avsáttmálanum millum fel-øgini við hesum broyting-um:

1. Starvsaldur skal fylgjavið, um skip verður seltvið manning.

2. Hoyriverndarmóttakar-ar, sum avtalaðir vóru ísáttmálanum í 2002,skuluvera umborð í seinastalagi 1. juli 2004. FF skalhava fráboðan tá hetta ergjørt.

Orsakað av trygdarviður-skiftum umborð verðurtað upp til skiparan atavgera hvar á skipinumog undir hvørjum um-støðum hoyriverndirnarverða nýttar.

3. Tilgjørdur reiðskapur áverksmiðjutrolarum, tátalan er um tvey trol, skalhækka við 50%.

4. Tá fleiri enn 2 kokkareru við einum skipi skal2. kokkur fáa 1,2 part.

5. Viðvíkjandi hvíldartíðer semja um hetta proto-kollat:

Vísandi til § 55 í sjómans-lógini:

Stk. 3. Manningin á fiski-skipum hevur, tá ið við-urskiftini ikki gera taðógjørligt, rætt til 8 tímahvíld um samdøgurið,soleiðis at 6 tímar av hesihvíld verða óbrotnir. Átrolarum eigur mann-ingin tó rætt til 6 tímavaktarskifti. Undantakkann í einstøkum førumverða gjørt, tá ið meiri-lutin av manningini kem-ur ásamt við skiparanum hetta.

staðfesta Føroya Fiskiman-nafelag og Føroya Reiðara-felag, at henda lógásetaner sett fyri at tryggjaheilsuna hjá fiskimonnumog skal lógin haldast.

Hetta merkir ítøkiliga, atkann veiða ikki fáast tilhøldar við ásettu hvíldar-

tíðini skulu stig takast, sohvíldarreglurnar kunnuhaldast.Tað sama er gald-andi við planlagt arbeiðiuppá reiðskap. Feløginiskulu bæði hava heimildtil at eftirkanna arbeiðs-tíðina umborð og tørvin áslíkum stigum. Hetta skalm.a. kunna gerast við ateftirkanna døgnlistar ogdagbøkur hjá skipunum.

Feløgini senda í felagskriv til reiðarar, skipararog manning, har boðaðverður frá hesi støðu hjáfeløgunum.

Pr. 1.oktober skulu feløg-ini eftirmeta spurningin.

6. Upphæddirnar fyri upp-søgn verða settar til kr.15.500, har tað annarsstendur “minstuløn”.

7.Orðið “samanhangandi”skal útgreinast soleiðis:“Samanhangandi merkir,at maður eftir ásetta frítíðer tøkur at fara við aftureftir frítúr/ar.”

8.Eftirlønin 1.juli 2004,verður 1 króna løgd uppáhjá báðum pørtum. 1.juli2005 verður 2 kr. lagdaruppá hjá reiðarum og 1kr. hjá fiskimonnum.

Samstundis verður tannskipan sum varð gjørd í2002 viðvíkjandi rækju-skipum framlongd kom-andi sáttmálaskeið

9. Í greinini um álitismannverður tilskilað, at fráboð-an um álitsmann skal veraskrivlig.

10. Sáttmálin skal kunnasigast upp við 2 mánaðarávarðing til 1.desember2004.

Tórshavn, 3.mars 2004.

FØROYAFISKIMANNAFELAG

FØROYA REIÐARAFELAG

Sáttmálin millum FF og Reiðarafelagið

Sí grein á síðu 14

Síða 9Nr. 313 - 11. mars 2004

Samrøða við Malmberg Simonen. 2. partur.

Eg kom so uppundan aft-ur, havi altíð dugað væl atsvomið og kann eg eisinitakka D.D., gamla lærara-num í Sørvági, fyri tað.Táeg var komin uppundanaftur, sá eg eina jollu(stóran bát), sum fleythar. Eg svam so til jollunaog slapp uppá hana; menhon var brotin. Hetta varkanska eisini heppið, títað gjørdi, at vit allirkomu í sama bát. JógvanElias hevði svomið tiltann lítla bátin, sum vareitt fýramannafar, sum vargjørt úr viði.Tað var baraein jolla, og hon hevðiverið ov lítil til fólkið ásaltfiskaveiði. So hann varkomin í tann bátin oghevði fingið hann á rætt-kjøl. Tað vóru altso tveirbátar umborð. So komskiparin, Óli Fossaberg,svimjandi móti mær. Eg

bað hann ikki svimja her,tí jollan var brotin. Vitfingu ikki jolluna runtaftur. Óli svam so til Jóg-van Elias, og teir bugser-aðu so bátin uppá síðunaav mær. Síðani fóru teir atoysa, og teir oystu hanntóman. Men tá var bliviðmyrkt, og har hoyrdist soeinki. Vit sóu bara kav-bátin, og hann var so mik-ið nær, at eg sá stakini átorninum.Vit roknaðu við

at verða skotnir, men taðhendi so einki meira.Hinar menninar sóu viteinki til. Vit royndu atrópa, men eingin svaraði.Eg var bert í føroyskumundirbuksum og føroysk-um hosum, undirtroyggj-an var útlendsk, og eg varí skjúrtu.Tað var tað, sumeg var í.Tískil var eg hvít-klæddur.

Hevði lært at brúka bátSum eg fortaldi at byrjavið, plagdi eg at rógva útfrá Sørvági og lærdi atbrúka bát, og tað var eis-ini ein fyrimunur. Harkom tað okkum til góðar,at eg dugdi væl at hand-fara bæði segl og árar. Egvisti, at vit høvdu sigltundan, so tað var bara atseta segl tvørtur um ábátinum. Men vindurinvarð so nógvur, at báturinskalv sum eitt bókarblað;eg mátti so leggja segliðaftur. Síðani repaði eg taðog setti so á aftur. Tá varseglið ikki størri enn einsvinta. Hetta var eitt fýra-mannafar við segli, og taðgekk fínt. Náttin gekk ognógvur vindur var. Harvar ein hægri makt, sumhelt hondina yvir okkum,tað var púra sikkurt.At vitskuldu klára tað veðurlag-ið við tí bátinum.Tað varbæði stormur, nógv regnog ringur sjógvur. Taðforstandi eg ikki...., jú egforstandi tað væl. Tað varikki okkara makt.

So kom dagurin. Fossa-berg hevði ligið í báti-num, og hann var ikki vælfyri. Hann segði tað eisinifyri mær, beint áðrennhann doyði (mong árseinni), at hann hevði ikkiverið nakar maður síðantá. Áðrenn tað varð ljóst,segði hann við meg, athann skuldi koma atstýra. Nei, segði eg, hannskuldi ikki koma at stýrafyrr enn tað varð bliviðljóst. Tá tað varð ljóst,

kom hann. Tað var bertein ár at stýra við. JógvanElias sat til róðurs viðeinari ár,og so fór eg framtil hansara eisini. Men soskuldu vit fara at royna atsova. Jógvan Elias vartann fyrri, sum legði segeftir bekkinum,og tað varbeinanvegin hann sovn-aði.

Mátti buka hitan íkøldu kropparnarMen so vaknaði hann aft-ur, og hann var so kaldur,so kaldur. So helt eg, at núskuldi eg fara at leggjameg. Eg legði meg, og taðvar uppá sama máta, at egbleiv so øgiliga kaldur.Har var so bert eitt at gera:Fór at banka Jógvan Eliasog fekk hita í meg sjálvanog í hann eisini.Hann baðmeg lata vera, tí hannfekk so ilt, men hettabjargaði okkum báðum.

So gekk leiðin fram, ognú sóu vit bløðrutara.Hetta merkti, at vit máttu

vera nokkso nær landi. Sokomu súlurnar, og tað varenn betri tekin. Men távar tað eisini skjótt, at vitsóu land; veðrið varbatnað. Tá gekk so skjóttinn eftir, tí nú var væl avvindi aftur. Tað tók 36tímar, frá tí at skipið sakk,og til vit komu til lands.Tað vóru um 80 fjórðing-ar.

At enda á landVit komu so á eiðið í Vest-mannaoyggjum. Áðrennvit komu so langt, roynduvit at blussa og at ýla viðtokuhorninum, men eing-in hoyrdi. Teir báðir fel-agarnir hjá mær vóru ikkiso væl kendir á hesumleiðum, men eg hevðiverið har við “Vesturfari-num”í 1938.Tá plagdu vitat ganga út á eiðið athyggja at skipunum, sumlógu og fiskaðu. So manvisti akkurát, hvar urðinvar, og hvar sandurin var.So varð tosað um, hvat ið

skuldi gerast. Eg helt, attað var ov nógv brim.Nei,søgdu teir, teir vóru vanirvið brim. Bert skuldi egsiga, hvar vit skuldu len-da, so skuldu teir greiðarestina. Vit komu so mittinn á sandin, og steðgaðueitt lítið sindur fyri at fáaokkum eina halvváta keks,so fóru vit í land. Allurmaturin var blivin vátur,og sjógvur var eisini kom-

in at vatninum. Eg hevðihavt til uppgávu at syrgjafyri, at ein fløska av whis-key ella onkrum øðrumskuldi heingjast í ein posaundir bekkin, og tað vareisini her. Tað blandaðuvit uppí vatnið, so vitkundu leska tunguna á.

Vit rullaðu okkum soniður í sandin og roynduat leggja albogarnar uppástokkin fyri at sleppa aft-ur á føtur.

Vit sluppu so upp afturá beinini og fóru frá báti-num. Vit royndu at toga ífanglínuna fyri at fáa hannniðanfrá, men tað mundiikki gera stóran mun.

Inn í fyrsta húsSo til gongu. Fyrsta hús,vit komu til, var ein fiska-mjølsverksmiðja. Har varein opin eldur, og harstillaðu vit okkum at ver-ma okkum. Tá vit høvdustaðið eina løtu, fóru vitaftur at ganga og komu sotil eini hús. Vit høvdu av-rátt at fara inn í fyrstu hús,vit sóu. Har var myrkt,men vit bankaðu uppá.Hetta var um millum kl.12 og 2 um náttina. Einkona kom og lat upp ogspurdi, hvørjir vit vóru.Vit søgdu, at vit vóru før-oyingar. Um vit kundugeva henni hondina uppátað? Ja, tað gjørdu vit.Taðhevur undrað meg mang-an, at hon skuldi klára attaka ímóti okkum. Vithøvdu skorið kapokkpút-urnar av bátinum, oghøvdu stúvað tað innanfyri klæðini fyri hita, ogvit høvdu gjørt hetturburtur úr segldúkinum.Jógvan Elias hevði veriðso framskygdur, at hanntók knívin við sær, táhann fór av Tór II. Hettagjørdi tað møguligt atkryvja púturnar, so tilfariðkundi koma okkum tilhjálpar. Soleiðis komu vitinn til hana. Vit hava sæðút sum villmenn, menhon var púra rólig. Vit

Frá eini undurfullaribjarging til eina aðra

Framhald á næstu síðu

Vit halda fram við frásøgnini hjá Malmberg. Í seinasta blaðendaði frásøgnin við, at "Tór 2" varð torpederaður, og Malm-berg var á veg til botns. Men tað eydnaðist honum at koma upp

aftur. Eitt var tó at koma upp til vatnskorpuna aftur. At komatil lands var nakað heilt annað. Her var sambært Malmbergein hægri makt uppi í. Hann greiðir soleiðis frá:

Her síggja vit Malmberg saman við Árna av Reyni, sum er abbasonur Jens avReyni, sum var reiðari á Tórfelagnum.

Ein av teimum trimum,ið bjargaðust, var Jóg-van Elias Jacobsen, ætt-aður í Mykinesi. Hannfór so illa av ferðini, athann seinni misti bein-ini.

Óli Fossaberg á Stykki-num førdi “Tór II” ogbjargaðist eisini.

Síða 10 Nr. 313 - 11. mars 2004

Framhald á síðu 15

fingu so kaffi frá hennivið sukuri og brennivíni í,men vit fingu einki at eta.So ringdi konan til løg-regluna og varskógvaðium hetta, sum hent var.Løgreglan kom so við ein-um lastbili. Tá vit vórulidnir at drekka kaffi, fóruvit uppí lastbilin. Men taðvar ein drúgvur túrur. Ja,eg ynskti at eg skuldi ver-ið deyður, so kalt var tað.Men vit komu so niðan áhospitalið. Har var sjálv-andi heitt inni, og tað varskjótt, at vit komu fyriokkum aftur. Vit vóru soá hospitalinum í nakrardagar. Vit vóru, sum rími-ligt er, illa fyri. Tá sjúkra-systirin kom inn á stovu-na, eftir at vit vóru sovn-aðir, stukku vit sjóleysirupp úr songini, og morg-unin eftir kundu vit ikkireisa okkum úr songini.

Men tá vit vóru so fræg-ir, fóru vit í býin at keypaokkum klæðir. Tað varonkur á hospitalinum,sum lænti okkum okkurtat fara í, so vit kundu faraút at keypa okkum eginklæðir.Vit máttu keypa altav nýggjum, tí vit høvdujú einki at fara í. Okkara

egnu klæðir vóru ikkinógv verd eftir ferðina.Danska sendistovan rind-aði fyri klæðini.

Aftur á slóðinaMeðan vit vóru á hospi-talinum, so kom hendasjúkrasystirin og bað megkoma oman á skurðstovu-na, og so viðgjørdi honbeinini.Tey vóru nokk soilla farin. Síðani spurdihon, um hon ikki kundisleppa heim við mær.Nei,tað helt eg ikki, tí eg hevðieina gentu heima.

Tá Niels Juel Arge fór atskriva bókarøðina umstríðsárini, fór eg at fregn-ast eftir henni. Eg hittieinaferð sjómanstrúboð-aran Johan Olsen, sála, áflogvøllinum á veg til Ís-lands. Eg spurdi, um hannikki kundi gera mær tannbeina at seta eina lýsing ííslendsk bløð at sóknasteftir teimum, sum høvdutikið ímóti hesum skip-brotnu føroyingunum.Taðgekk bert ein vika,so fekkeg samband við hana. Egfór so saman við konuniyvir til Íslands. Vit høvdufólk har yviri, sum vitkendu væl, nevniliga Hart-

vig, sum var flúgvimekan-ikari, tá íslendarin fleygher. Hann búði í húsinumheiman fyri her hjá okk-um. Konan var Halda. Vitfrætta altíð frá teimum,ogvit hava eisini frætt nú tiljóla.Tey eru sera hampiligfólk, og tey tóku ímótiokkum har yviri. Vit fórufyrst við flogfari til Vest-mannaoyggjarnar, og vitsóu staðið, har vit komu áland, sum myndin vísir íbókini hjá Niels Juel.

Vit vitjaðu eisini um-røddu sjúkrasystrina íHverðagerði, nærindisReykjavík, har hon búði.Vit høvdu samband ínógv ár.Hon segði, at honmintist hendingina viðokkum trimum, sum vartað í gjár.

Beinleiðis til skips afturTá vit høvdu fingið okk-um klæðir, fóru vit inn áfastlandið við einum fiski-báti og so við rutubussi tilReykjavíkar.

Tá vit høvdu verið ínakrar dagar í Reykjavíkog búð hjá amerikanar-um, fingu vit pláss atbúgva í eini barakk. Harkom fólk, sum var torpe-derað á rutuni frá Ame-rika til Íslands og so fráÍslandi til Murmansk. Harvórðu so nógv skip søkt.

“Thor” kom inn íReykjavík. Hon lá har ogskuldi keypa fisk, og vitkundu saktans sleppaheim við henni. Men taðfór so at taka nakrar dag-ar, áðrenn skipið var fult.

Men samstundis kom“Leivur Øssursson” inn,og hann manglaði tveirmans. Teir vildu so feginhava okkum við út atfiska. Tað høvdu vit, sumrímiligt er, ongan serliganhug til, men lótu okkumsannføra. Vit báðir, eg ogJógvan Elias, fóru so út atfiska. Vit vórðu væl mót-tiknir har umborð.

Skiparin á “Tór II”, ÓliFossaberg, varð eftir í Ís-landi. Vit fiskaðu so túrinút uppi á Halanum ogfingu nakað av fiski. Vitsigldu heim fram viðNorðlandinum og siglduúr Langanesi til Føroya.

Endiliga heimaVit komu so heim og áHavnina tann 4. novem-ber, sum skipbrotið varhent 7. september. Vitkomu í land niðri í Vágs-botni. Tá eg kom í landvar genta mín, Herborg,har. Hon hevði frætt, atvit skuldu koma.Eg gisti ásjómansheiminum, ogdagin eftir fór onkur bát-ur, tað var vist “Streymur”hjá Mjólkaforsýningini, úr

Havnini vestur í Vágar. Soeg fór vestur við og komupp á land í Miðvági;menher var trupulleikin, at eghevði einki pass. Tað varjú farið, og pass var neyð-ugt fyri at sleppa upp áland í Vágum, tí Vágar varhøvuðsstøðin hjá bretskahervaldinum. Men EinarWeihe var á bryggjunihar. So fór eg til hansara,hann var stinnur í ensk-um, og bað hann tosa fyrimeg og greiða frá, hvussuvorðið var - og tá var alt ílagi. Hesin bað meg barafara, og eg slapp so út tilSørvágs við einum lastbilihjá hervaldinum, og glað-ur var eg, tá eg var heim-komin.

Eingin visti av, tá eghenda fyrrapartin kom tilSørvágs. Eg varð væl mót-tikin.Mamma mín stóð ogelti breyð, og hon mundivera líka glað sum eg.

Ein slík hending máttiseta síni merki. Tað varnokkso tungt, men egsvav kortini altíð væl.

Minnist, at tá eg varafturkomin, helt eg megnógv fyri meg sjálvan.Varræddur fyri, at fólk skuldikoma og spyrja meg umtúrin. Hesum mátti egkoma burturúr, og egmátti koma millum fólkaftur. Pápi hevði velt epliúti á Bakka. Men so eina-

ferð, tá eg tók upp eplir,tá fór eg út við teimum.Tá arbeiddu so nógvir hjáeingilskmonnum, og teirhugdu, sum vituligt er, atmær. Har var ein maður,Louis Joensen, sum komog ynskti mær væl aftur-koman. Tað var eitt gottmedisin og hjálpti til, ateg kom fyri meg.

Tað ljóðar ótrúligt,at vitskuldu fara umborð ogfiska á somu leiðum, harvit vóru torpederaðir;men soleiðis var tað bara.

TrygginginTryggingin gav bert endur-gjald fyri tey mistu klæð-ini. Men menninir, sumfórust, vóru tryggjaðir16.000 kr. Men frá hesumskuldi trekkjast tað, sumviðkomandi átti. Átti hannhús, ráddi tí um, at húsinivórðu virðismett so lágt,sum tað var forsvarligt.

Men partarnir skiltustøðuna og royndu at av-greiða tryggingarmálinisum frægast.

Av teimum 21 monn-unum við “Tór II”, vóru12 mans giftir.

Bjargaður av tilvildAftaná hesa hending róðieg út heima, men taðdámdi mær ikki so væl.Mær dámdi betri at veraburtur. Eg fór onkran túrvið “Henry Freeman” yvirtil Íslands á Norðfjørðinella Seyðisfjørðin at keypafisk. Eg skuldi vera smyrj-ari hjá Jens Simonsen,systkinabarninum.

Tá vit høvdu flutt skip-ið og settu gongd á at faraavstað, nú lak spíssuringjøgnum eitt hol.Vit fóruso og arbeiddu uppá hetta,og vit fingu tað ikki íordan. Tá so leið mótimorgni, segði eg bara

Malmberg á Eiðinumá Heimaey, har teirtríggir bjargaðu av"Tór II" komu í land.

Sjúkrasystirin, Guðrun Helgadóttir, tók ímóti føroy-ingunum, tá teir illa á holdum komnir komu ásjúkrahúsið í Vestmannaoyggjunum.Malmberg vitj-aði aftur í 1988.

Tórfelagið keypti í 1946 trolaran “Torfinn”, sum Malmberg fór við.Hann heldurikki, at tað var heppið at fara við aftur sama reiðaríi eftir tað, sum var hent.

Seinni fór Malmberg við “Tórhalli” hjá Tórfelagnum.

Síða 11Nr. 313 - 11. mars 2004

“Jarðarferðin” hjá “Morning Star”“Morning Star” er eitt av teimum skipum, sum hevur tænt fyri sítt breyð. Tað varsmíðað í 1940 í Noregi. Upprunaliga var navnið “Taus”, men síðan 1955 hevur taðhavt navnið “Morning Star”. Skipið var 27 metrar til longdar og tonsatalið var 114.Nú um dagarnar hittu vit Kaj Ljósstein úr Porkeri. Hann hevði eina myndarøð av, tá“Morning Star” varð søktur eystanfyri Suðuroynna seinasta ár. Vit vóru samdir um,at ein slík “jarðarferð” hjá einum væltæntum skipi kundi havt áhuga hjá okkaralesarum, so vit fara at lata teir luttaka í hesi hending.

“Morning Star” í vælmaktini.Úr Skipalistanum.

Myndatakari: Torleif Johannesen.

Her verður riggað til at søkkja skipið, m.a. við at saga hol í skrokkin. Alt er avriggað, og “Morning Star” verður tyngri...

... og tyngri.

Nú líður væl og... ..nú er tann stolta skútan "Morning Star" farin undir heilt.

Síða 12 Nr. 313 - 11. mars 2004

Her er umrøtt eitt serligtslag av høgguslokki, sumlivir í Kyrrahavinum.Hann er 3 metrar langurog vigar eini 30 kilo.Hann hevur trý hjørtu, ogá sínum átta ørmum, hev-ur hann 2000 súgvikopp-ar. Men tað mest ótrúligavið hesum høgguslokki,er heilin. Eingi onnurryggleys djór hava samavit og skil, sum hesinhøgguslokkurin. Hannspælir, nýtir amboð ogloysir torskildar uppgáv-ur.Granskarar meta høggu-slokkin at vera eins in-telligentan og ein ketta.Afturat hesum, kannhøgguslokkurin loysa tor-skildar uppgávur bæðiskjótari og lættari ennkettan. Kyrrahavshøggu-

slokkurin livir á dýpumniður til 1500 metrar.Hann livir í einsemi frá tí,hann kemur til verðina,og er hann tí noyddur tilsjálvur loysa dagligdags-ins trupulleikar. Tí noyð-ist hann at hugsa sjálvur!

Granskarar vita ikki, hvínáttúran hevur giviðhøgguslokkinum slíkt vit.Men lívið hjá honum erkanska so torgreitt, athetta krevur fleiri heila-kyknur fyri at kunnabjarga sær. Hesin høggu-slokkur livir bert í fá ár,og eftir trimum árum skalhann menna seg frá atvera bert 20 cm til longd-ar og til at verða ein risi,sum er 3 metrar og viðhvørt enn meira. Størstihøgguslokkurin granskar-

ar kenna til, var 9,6 metr-ar og vigaði 272 kg.

Hesin ógvusligi vøkstursetur stór krøv til veiðu-eginleikarnar hjá høggu-slokkinum. Hann má etaalt, sum hann kann fáafatur á, og hansara veiðu-teknikkur skal tí laga segeftir,um tað er stórur fisk-ur, smáur fiskur, skjóturfiskur, eitraður fiskur, háv-ar, skeljadjór og hvat ann-að, ið finst í havinum.

Dugir at hugsaÁtta-armaðir høgguslokk-ar drepa t.d. stórar gággurvið at bora eitt lítið holvið tunguni aftanvert íhúsan. Síðan sprænirhann eitur inn í holið fyriat lamleggja snigilin, sohann sleppur takinum.

Um granskarar royna atleggja høgguslokkinummeinbogar í vegin, so til-lagar høgguslokkurinveiðuteknikkin til nýggjustøðuna. Um granskarart.d. typpa bakendan ásniglinum við onkrum til-fari t.d. latex, kann høgu-slokkurin beina hetta til-far burtur og borar sosum vanligt.Um granskar-ar nýta tilfar, sum ikkislepst ígjøgnum, so borarhøgguslokkurin bertonkra aðra staðni.

Høgguslokkurin leturseg heldur ikki lumpa.Vanliga leggur hann ákappingarneytar av samaslag. Granskarar havaroynt at fáa høgguslokkinat leypa á sína egnuspegilsmynd. Men hannkannar hesa við súgvu-koppunum og finnurskjótt útav, at hetta erfupp.

Heilin hjá høgguslokk-inum er kring vælindið.Hetta er ikki serliga smartvið slíkum hersknumkosti sum t. skøtum, harpíkarnir kunnu koma atgjøgnumgata heilan. Menhetta er ikki tann stóritrupulleikin, tí høggu-slokkurin hevur tveirheilar.

Hin heilin hevur bein-leiðis samband við armar-nar. Hetta merkir, athøgguslokkurin minnistlutir, sum hann bert hev-ur nomið við ørmunum.Hann kann enntá í upptilfýra mánaðar minnastmun á teimum lutum,

sum hann hevur nortiðvið. Royndir vísa eisini, athøgguslokkurin tekurskjótari við læru enn t.d.dúgvur og rottur.

Tá høgguslokkurin skalfara frá einum stað til eittannað og meinbogarverða lagdir fyri hann,dugir hann at meta umstytsu leið, hann so skalfara.

Høgguslokkarnir dugaeisini at spæla sær síná-millum ella við djóraans-arar, ein eginleiki, sumbert tey klókastu djórinihava.

Uppvøksturineinki spælUppvøksturin hjá kyrra-havshøgguslokkinum ertó ikki nakað spæl –hvørki fyri foreldur ellaungar.Honin gýtir millum20.000 og 300.000 egg,og undir gýtingini ansarhon sera væl eftir teimumøllum somlum.Ein høggu-slokkur fær bert einmøguleika í lívinum atgýta, og tað er góð orsøkhjá honini at ansa væleftir sínum avkomi. Í seksmánaðir verjir hon egginimóti øllum vandum, tildømis øðrum fiski, sumkundi hugsað sær eingóðan bita. Honin ferongantíð frá eggunum ogat enda doyr hon í av-makt og hungri. Undanhesum er hon tó so fram-skygd at fara úr holuni,har hon hevur bølt, sohennara deyði kroppurikki skal fáa rovdjór at

amast at eggunum.Hóast talan er um

heimsins størsta høggu-slokk, so eru nýklaktuungarnir bert 7 mm lang-ir.

Uppvøksturin er ikkinakað spæl. Í tveir-tríggjarmánaðar flóta teir runt íhavinum, uttan sambandvið nakran av sínum.Møta teir øðrum høggu-slokkum, verða teir etnir.

Síðani søkja ungarnirmóti havbotninum, harteir sjálvir mugu læra segalt um at gera sær holu, atverja seg, at veiða, og atkamuflera seg fyri atsleppa undan rovdjórum.Bert tveir av hvørji klek-ing sleppa undan øllumhavsins vandum og gerastvaksnir høgguslokkar.Sjálvt hesir báðir kunnuhægst rokna við at liva ífimm ár. Men í hesi tíðmenna høgguslokkarnirteirra evni við ferðini hjáeinum snarljósi.

Tað er ein áhugaverdurtanki,hvussu nógv høggu-slokkarnir høvdu kunnaðavrikað við teirra intelli-gensi,um teir høvdu livaðlongri og eisini høvduhavt meira samskifti viðaðrar høgguslokkar.

Høggusløkkur við viti, sum ein ketta

Honin er ein sera uppofrandi mamma. Hon ansar eftir rognunum í eitt hálvtár uttan at fáa ein bita.Tá doyr hon í hungri og avmakt.

Høgguslokkurinhevur eisini minni í

súkikoppunum í ørmunum.

Vit kenna berthøgguslokk sumagn; men tað hevurleingi verið kunn-ugt, at høgguslokk-ur er ikki "bert"agn. Hann er bæðisjaldsamur fiskurog so hevur hannvit, sum er púraókent hjá fiski.

Tað eru nógvargreinir skrivaðarum tað. Ein teirrastóð í danska blað-num "IllustreretVidenskab" áheysti 2003.

Síða 13Nr. 313 - 11. mars 2004

Áheitan á ALS: avgreiðið fiskimenn við verandi heimildum

Viðvíkjandi rættind-um hjá fiskimonnumí ALSSum kunnugt hava fiski-menn, síðan ALS-skipaninkom í gildi,kent tað soleið-is, at teir saman við sínumarbeiðsgevarum bert gjal-da inn til skipanina, með-an tað er sera trupult atfáa úr henni vegna tærtreytir fyri uppsøgn, sumALS hevur. Hesar kunnuvera hóskandi fyri t.d.starvsfólk, sum jú antineru í arbeiði ella ikki.

Tað er øðrvísi hjá fiski-monnum.Teir kunnu gott

hava tilknýti til ein arb-eiðsgevara uttan at vera íarbeiði í einum tíðar-skeiði, t.d. tá skip liggjavegna brek. Her mugueftir okkara tykki verareglur, sum eru tillagaðararbeiðsumstøðunum hjáfiskimonnum.

Sum kunnugt sat einnevnd, ið skuldi endur-skoða lóg og skipan hjáALS. Nevndin var kominso mikið langt, tá valiðvarð útskrivað, at ein end-urskoðað lóg helst hevðikunnað verið framløgd ogsamtykt í hesi tingsetu.

Í hesi nevnd mettu vittað vera ein góðan vilja tilat loysa hetta mál á einskynsaman hátt. Men núer heilt óvíst, um nakaðfer at henda í málinum.

Samstundis halda um-røddu trupulleikar hjáfiskimonnum á, tá teirmissa arbeiði og inntøkuav nevndu orsøkum.

Her fara vit at vísa á tannhægstarættardóm,sum júster feldur, og har tað m.a.verður sagt í grundgev-ingunum:

ALS-dómurin stað-festur í HægstarættiEfter ... lagtingslov... omarbe jds løsheds for s i -kring... er udbetaling afarbejdsløshedsunderstøt-

telse bl.a. betinget af, atden pågældende er arb-ejdsløs og til rådighedfor arbejdsmarkedet. Be-stemmelsen præcisererikke, hvornår disse be-tingelser skal anses forat være opfyldt. Det på-hviler derfor ALS at fore-tage en vurdering af, omden pågældende reelt erarbejdsløs og står til rå-dighed for arbejdsmar-kedet, eller dette ikke ertilfældet som følge af, atden pågældene har for-beholdt sin arbejdskraftfor sæsonarbejde ellerfor en bestemt arbejdsgi-ver....Højesteret finder, at derikke er grundlag for at

tilsidesætte den vurde-ring, som er foretaget afALS .., hvorefter (viðko-mandi) ikke var arbejds-løs og ikke var til rådig-hed for arbejdsmarke-det.

Tað áhugaverda er, at herer tað upp til ALS sjálvt atmeta um, hvørt viðkom-andi hevur verið arbeiðs-leysur ella ikki.Tað hevðitískil einki verið í veginfyri, at ALS kom til mót-settu niðurstøðu,grundaðá at viðkomandi skip ikkivar í rakstri í umrøddatíðarskeiði.

Soleiðis sum vit skiljadómin, so kann stýrið fyriALS samtykkja at broytamannagongdina soleiðis,

at tá skip liggur, kannmanningin roknast fyri atvera arbeiðsleys eftir nærriásettum reglum.

Við hesi støðu halda vitikki, at fiskimenn skuluhava fyri neyðini at bíðaeftir eini lógarbroyting.Hetta mál er eisini somikið átrokandi, at hettaeigur ikki at verða gjørt,um tað ikki er neyðugt.

Vit fara tí at heita ástýrið fyri ALS um at takahendan spurning upp, soskjótt sum til ber.

Feløgini eru sjálvsagttøk til hesa viðgerð, umtað verður ynskt.

Føroya Reiðarafelag hevur saman við FøroyaFiskimannafelag og yvirmannafeløgum sentfylgjandi áheitan til ALS:

Síða 14 Nr. 313 - 11. mars 2004

Nýggjur sáttmáli gjørdur við Reiðarafelagið:

Lógásetta hvíldartíðin skal haldastTann 3. mars undirskriv-aðu Føroya Fiskimanna-felag og Føroya Reiðara-felag nýggjan sáttmála.

Hann var upprunaligauppsagdur at fara úr gildi1.desember, men varðseinni framlongdur til15.januar. Tað er nú ikkialtíð so lætt at fáa savnaðeina nevnd av siglandimonnum, so fyrsti fundurvar júst 15. januar, har FFlegði síni sáttmálaupp-skot fram. Hesi uppskotkundu bólkast soleiðis:a) Tiltøk fyri at tryggja

fiskimonnum at lógá-setta hvíldartíðin verð-ur hildin.

b) Ábøtur á sáttmálar fyrieinstakar veiður,har vitmettu tørv vera á tí.

c) Dagføring av t.d. inn-gjalding til eftirlønar-skipanina. Hóast taðikki var talan um stóraupphædd, var tað týdn-ingarmikið at fáa stað-fest, at inngjaldingar-nar skulu fylgja lønar-gongdini í samfelag-num.

d) Vit vildu eisini hava sátt-málan greiðari á ávís-um økjum út frá tí sjón-armiði, at ein greiðursáttmáli er besti hátturat fyribyrgja trætum.

Semja var so um, at sátt-málin framvegis var ígildi, meðan samráðst var.Tær endaligu samráðing-arnar vóru 25. og 26. feb-ruar og so 3. mars, og tærendaðu so við tí úrsliti,

sum vit mettu vera møgu-ligt, tá hugsað verður umumstøðurnar í fiskivinnu-ni.

Viðmerkingar til teir ym-isku partarnar í semjunieru hesar:

HvíldartíðinHer høvdu vit í fyrsta um-fari ymisk ítøkilig upp-skot um,hvussu tað kunditryggjast, at hvíldartíðinverður hildin, sum t.d. athækka býtisprosentið ápartrolarum, sum ikkinýttu kryvjimaskinu. Hettakundu vit tó ikki komaígjøgnum við nú. Menstørsta frambrotið er, atReiðarafelagið nú hevurviðurkent, at tað eisini erteirra ábyrgd, at hvíldar-tíðirnar verða hildnar.Hetta kann so skapa tørvfyri, at tað verða gjørdartøkniligar loysnir á hesumøki.

Men tað skal eisini und-irstrikast, at FF - og eisinifiskimenn sjálvir - eiga athava sína ábyrgd her.Henda árbyrgd er, at taðskal ikki loysa seg at setaheilsuna í vága fyri at fáauppí lastina nakrar tímarfyrr, enn tað annars vilditikið.

Tí fer FF eisini at geraeitt arbeiði á hesum øki. Ífyrsta umfari verður skrivsent til reiðarar/skiparar,sum eisini verður sentumborð, har tað verðurvíst á tað protokollat, sumfeløgini hava gjørt.

Ætlanin er eisini at havafund við Føroya Skipara-og Navigatørfelag fyri attosa um, hvussu yvirmennumborð kunnu medvirka.

Vit fara at seta einakanning í verk av arbeiðs-tíðini umborð. Hetta kannverða gjørt grundað ádagbøkur og døgnlistar.Men eisini við, at spurn-aðarbløð verður sent um-borð, har spurt verður,hvussu langa frívakt mennhava havt dag um dag.

Hoyriverndar-móttakararÍ 2002 varð gjørd hendaavtala millum feløgini:

Føroya Reiðarafelag ogFøroya Fiskimannafelagvilja samstarva - eisini ískipaeftirlitisráðnum -fyri at bøta um arbeiðs-og liviumstøður umborð.Hetta umfatar eisini fyri-byrging av skaða avgangi. Útvegast skulumøguleikar til at hoyrat.d. útvarp v.m. umvegisserligar hoyriverndar-móttakarar.

Sjálvar hoyriverndir-nar skal hin einstaki út-vega, gjalda og hava á-byrgd av.

Tá varð eingin freist ásettfyri, nær hesir móttakararskuldu vera umborð, mennú er hon sett til 1. juli2004. FF skal hava frá-boðan um, nær hetta ergjørt. Men tað er eisinitýdningarmikið, at fiski-

menn siga okkum frá, umtað ikki hendir.

EftirløninTað er eingin ivi um, attað var eitt stórt framstig,tá vit í 2002 fingu avtalaðeina eftirlønarskipan, sumreiðarar skuldu gjalda sínpart av. Í løtuni er inn-gjaldið kr. 27 hjá reiðaraog kr. 20 hjá fiskimannipr. mynstraðan dag. Hesarupphæddir hækka í tveim-um stigum, so tær 1. juli2005 verða kr. 30 hjá reið-ara og kr. 22 hjá fiski-monnum.

Hetta ljóðar kanska ikkiso nógv, men hetta er ísamsvar við lønargongd-ina annars í samfelagnumhesi tvey árini. Samstun-dis er hetta ein óbeinleið-is viðurkenning av, at herer talan um eina skipan,har virðið av henni skalvarðveitast í mun til løn-arstøðið yvirhøvur.

Hetta er ikki minsttýdningarmikið, tá hugsaðverður um, hvussu tungttað hevur verið at fáa einalogásetta skipan á øki-num. Her kunnu vit ikkirokna við nøkrum, fyrrenn vit síggja tað. Taðseinasta ivamálið er ann-ars fráboðaða økingin í“samhaldsfasta”.Hon varðtengdur at einum skatta-lætta, sum nú sambærtalmennum fráboðanumer ivasamur.

Meira reiðskapurÍ sáttmálanum eru ymisk-

ar reglur fyri, hvør reið-skapur skal vera umborðá teimum ymisku veiði-hættunum. Hesar reglurroyna vit so at dagføra.

Fyri trolarar á fjarleið-um eru hesar reglur gald-andi:

FJARLEIÐIRa) 2 fullfíggjað trol við kúl-

um, posa og grunni,klár at sláa undir.

b) 2 fornet við kúlum ogbelli

c) 4 sett av yvir-, millum-og undirbreidlum og 2sett av fiski- og vinglín-um.

d) 2 millumstykki, 2 pos-ar, 5 veingjastykki (t.v.s.2,5 pør) og 5 bellplát-ur.

Avtalað er nú, at har trol-arar nýta tvey trol, skulutølini vera 50% hægri.

Onnur málOnnur mál sum semja erum eru:1.Verður eitt skip selt, og

manningin fylgir viðskipinum, skal starvs-aldur fylgja við. Hetta

hevur samband viðuppsagnarreglurnar,har ásett er, at hevurmaður verið við skipi íeitt ár, eigur hann 1mánaða uppsagnartíð,og hevur hann veriðvið í 2 ár ella meira, eruppsagnartíðin 2 mán-aðar.

2. Rætturin til starvsaldurer treytaður av, at við-komandi hevur verið“samanhangandi” viðskipinum. Henda orð-ing hevur skapt trup-ulleikar, tí tað er enntádómur fyri, at fer mað-ur við øðrum skipi ísíni frítíð, so hevurhann ikki longur verið“samanhangandi” við.Hetta er heilt órímiligt,og nú er ásett, at ermaður tøkur, tá hanneftir ætlan skal viðskipi aftur, so hevurhann verið við “saman-hangandi”.

3. Endurgjald fyri upp-søgn hevur verið min-staløn, sum í løtuni erkr. 13.896 um mánað-in. Nú er upphæddinkr. 15.500.

4. Sum er fær 1. kokkur1,25 part og 2. kokkur1,125 part. Nú er av-talað, at eru fleiri enn 2kokkar, skal 2. kokkurhava 1,2 part.

5. Í sambandi við eftirløn-ina varð í 2002 avtalað,at grundað á serligustøðuni hjá rækjuskip-um, skuldi eftirløninvera útreiðsluneutraltá. Hendan skipan verð-ur endurnýggjað kom-andi sáttmálaskeið.

6. Fráboðan um val aválitismanni skal veraskrivlig.

Tað eru sjálvsagt onnurmál, vit kundu hugsaðokkum at fáa greitt. Mentað ber væl til at siga, atumstøðurnar kanska ikkivóru til tess.

Tað eru eisini onnurmál, sum hava verið tikinupp;men har verður mett,at tey kunnu loysast inn-an karmarnar av sáttmála-num.Tað sama er við mál-um, sum eru serlig fyrieinstøk skip.

Samráðingarfólkini hjá Føroya Reiðarafelag. F.v. Jógvan Norðbú, Jákup Sólstein, Jónsvein Knudsen, Ólavur Petersen, Petur Jacobsen,Gudmund Mortensen og Viberg Sørensen.

Samráðingarfólkini hjá Føroya Fiskimannafelag: Sigmund Hentze, Andreas Berglíð, Fríðrik Sivertsen, Sámal Poulsen, Karl Isaksen,Eyðun Johannesen, Óli Jacobsen og Olaf Johansen.

Formenninir skriva undir.

Sáttmáli á síðu 8

Nr. 313 - 11. mars 2004 Síða 15

soleiðis hen í fleng: “Takbara og smekka ein dor íholið, so er tætt”. Hann sogjørdi. Hann var í fínastaordan. Vit fóru so avstaðúr Íslandi.

Men sært tú, tá vit komatil Føroyar hoyra vit, ateitt skip, - eg haldi at taðvar úr Vestmanna, - varsøkt millum Føroyar ogÍsland. Hevði hetta ikkikomið í vegin hjá okkum,so høvdu vit verið á jústsomu leið. So merkiligtkann tað vera.

So sigldi eg eisini við“Vesturvarða” við Dia áVertshúsinum. Hann vareitt stás fólk. Hann hevðitað fyri, altíð at rópa avbrúnni, og tað besta hannfekk, var at seta hvøkk ífólk. Hesin túrur, sum egmeini við, tað var tann, táErnst, beiggi mín, giftist.Hann var 2. stýrimaðurvið “Vesturvarða”. Diahevði biðið meg komavið sum 2. stýrimann fyriErnst. Eg kom so vesturher. Men so var tað einannar, sum hevði sigltlongur.Eg segði, at tað varí lagi, at hann gjørdiststýrimaður. Men tá túrur-in var knappliga hálvbard-ur, tá vórðu bæði stýri-maðurin og Barvurin sjúk-ir. So máttu vit aðrir veraeinsamallir á dekkinum.Ein, sum kallaðist Rod-mund bleiv so øðrumeg-in, og eg bleiv hinumeginvið spælið. Vit fungeraðubáðir sum stýrimenn, ogtað riggaði væl.Tað merki-ligasta var, at tað var ikkieitt ilt orð á brúnni. Hettavar framvegis undir kríg-num.Tá hildu dekkararnirfyri, at “gud gævi satt, atteir ikki komu upp, fyrrenn túrurin var liðugur”.Eg var tveir túrar við, ogeg varð avroknaður fyritríggjar túrar. Reiðari varDánjal Niclasen. Seinnimøtti eg Dia í Havn, oghann spurdi: “Var hettaikki gott?”. Jú sigi eg,hatta var fínt. “Jú”, segðihann,“soleiðis mátti mangera”. Dia var ikki so gal-in.

Annars var ikki so lættat sleppa burtur undirkrígnum.Tað vóru nógvirum boðið, og kjansirnirvóru fáir.

Aftur viðTórfelagnumAftaná kríggið fór eg afturvið Tórfelagnum. Men taðskal eg ikki ráða nøkrumtil at gera, tá man hevurverið illa fyri við einumreiðaríi.Tú sleppur nevni-liga ikki undan tí ótta-num, sum tú fekk við atfara við sama reiðaríi.Taðer heilt øðrvísi, um tú fertí eitt annað reiðarí. Eg varvið “Torfinni”, inntil “Tór-hallur” kom í sama reið-arí, og eg fór við har.

“Tórhallur” var ein deilig-ur bátur. Hann var eintýskur bátur, sum nasista-stýrið átti. Hann var vælbygdur, og bondini vóruso øgilig. Eg var við harnøkur ár inn í 50-ini. Núvar Jens Pauli av Reynistjóri aftaná pápan Jens,sum doyði í 1946.

Maður fyri borðEina ferð mistu vit einmann yvir borð við Haf-stein, yviri í Íslandi. Hettahevur verið seinnapartiní 40-unum. Vit hálaðu, ogvit skuldu koyra ketuna ábaklemmin. Hesin kopl-aði úr, og í tí baklemm-urin gleið niður, fór mað-urin eftir høvdinum yvir-borð. Hann skverar akku-rát. Lemmarnir vóru ikkikomnir ordiliga at liggja,so hann kundi ikki bakka.Maðurin fór nakað frábátinum. Fyrsti stýrimað-ur stóð hinumegin, og núróptu teir, at ein maðurvar farin yvir borð, og egfór frá mínum fari upp ábrúnna, tók ein bjarginga-rkrans og tveitti hannniður á dekkið til teir. Egsá, at eingin reageraði. Einjavnaldri mín var við -

Selmar Simonsen - oghann búði í Havn. Hannspurdi meg, hvat vit skul-du gera. Eg segði, at egskuldi koyra bjargingar-kransin uppá hann ogbað hann so leypa í hav-ið. Segði við Selmar, athann dugdi væl at svimja,eg bant so bjargingar-kransin væl og hevði línuá honum. Hann svam tilhansara og fekk akkurát íkrúllin á honum, áðrennhann stóð til at søkka.Hann bjargaði manni-num. Veitst tú hvat hannfekk afturfyri? Hann fekkeinki afturfyri frá trygg-ingini, tí hetta var ííslendskum sjógvi.

At rógva út í GrønlandiSo fór eg at rógva út íGrønlandi. Eg fór sumflekjari við “Tinganesi”, táhann byrjaði í Grønlandi,og eg fekk hug at rógvaút. Árið eftir var tað, at egfór at rógva út í Ravn-oynni. So vítt eg minnist,var eg 16 summar haryviri og róði út.

Útróðurin í Grønlandigekk sera væl. Tó var einringur túrur heim.Tað var

við “Tinganesi”. Hetta vareitt árið, tá tað ikki hevðiverið so góður fiskiskap-ur. Ein bátur var leigaður.Eg haldi tað var ein so-kallaður S-bátur, og hannskuldi taka so og so nógvtons av saltfiski. Men núvísir tað seg, at vera meirafiskur eftir, enn “Tinga-nes” kundi taka. Sostattvarð lossað um náttina,meðan skiparin var lagst-ur, fyri at fáa alt við, ogsoleiðis fekk “Tinganes”tikið allan fiskin. Vit faraso heim við hesum skipi-num. Tað var líka sumlutakast um, hvør ið skul-di fara heim við “Tinga-

nesi” og hvør, ið skuldivið S-bátinum. Mín mann-ing kom at fara við “Tinga-nesi” saman við øðrum.Vit fóru so úr Ravnoynni.Tá vóru vit, so vítt egminnist,96 mans,og við tídanska bátinum vóru 95mans.

Tað var av allarfagrastaveðri, tá vit fóru út úrRavnoynni og løgdu leið-ina suður eftir. Men taðøtlaði alla tíðina, og tilendan var so nógvurvindur, at teir tordu ikkiat leggja hana til.Eg hevðidroymt, at eg gekk rund-an um kirkjugarðin her íSørvági, og eg hugdi barainn í kirkjugarðin. Hettamól í heysinum á mær,hvat ið kundi fara athenda. Veðrið øtlaði, ogtað gjørdist av allarring-asta veðri. Eg hevði lagtmeg í eina koyggju í tíyvirbygninginum, sumstóð uppi á bógnum.Eg láí gummistivlum; hvør skalsiga: Eg vildi vera klárur,um nakað hendi. Nú færhon hendan brekkaranaftaná. Tað er, sum einkemur til mín og sigur:“Far tú niður í lastina”. Egreisti meg og fór útumbeinanvegin. Eg møttiMikkjali á Stykkinum,sum var við mær. Eg sigivið hann: “Mikkjal, komniður í lastina við mær”.Vit koma niður, og nústendur tann blái fossur íbæði borð.Tað vísir seg,atlúkukarmurin er skrædn-aður báðumegin. Hermátti sjálvandi gerast tað,sum gerast kundi. MenGeorg í Gásadali var einsovorðin maður, at hannhevði altíð reiðskap hjásær. Hann var nevniligatimburmaður. Eg fór so tilhansara. Hann hevði bæðiseym og alt. So vit atsmíðja og stappa nakrarmargarinpakkar, har taðlak. Jú, tað gekk av tíallarfínasta. Men so varðvakt sett. Skiparin á S-báti-num hevði ført “Tinga-nes”. Hann segði, at hevði“Tinganes” siglt í tí veðri-num, so var hann farin tilbotns,men tað hevði hanneisini verið, um hettahúsið ikki var bygt harframmi. Hetta húsið hevðiso stóra uppdrift, at hon

slapp ikki við høvdinumniður.Vit koma so á Havn-ina um kvøldið. DánjalNiclasen stóð á bryggj-uni.

“Vesturleið” sigldi tá.Hann orðnaði fyri, at“Vesturleið” skuldi bíða,so hesir menninir vestan-ífrá skuldu sleppa vesturvið. Eg haldi, at teirbíðaðu einar tveir tímar.

So at koyra bilMen tá bleiv eg sjúkur íbeinunum. Hetta var einavleiðing av hendinginivið “Tór II”. Eg var enntáso ringur, at læknarnirætlaðu at seta beinini avmær, men hesum noktaðieg fyri, og væl var tað.Men tað bleiv noktað mærat fara avstað aftur. So fóreg at koyra bil; hevðiongantíð havt áhuga fyriat koyra bil. Men vit báð-ir, Mikkjal sonurin, fóruoman til vatnið á flúgvara-bedingina. Eg fór so atlæra meg at koyra. “Oy”,segði eg, “hetta er líkasum at stýra einum báti”,so tað fall væl fyri. Eg tókso koyrikortið, og taðgekk hampiligt. Fyrstkoyrdi eg við persónbili,seinni fekk eg mær buss.Eg koyrdi inntil 1991 oghavi tískil koyrt í eini 23ár. Eg byrjaði at koyra í1968.

Hetta var so frásøgnin hjáMalmberg, hesum frynt-liga manni, sum so nógvhava lært at kenna á vegmillum Oyrargjógv ogFlogvøllin. Tann, ið hettaskrivar, er komin at virðis-meta tey bæði, Malmbergog Herborg, og vit havahildið sambandið alla tíð-ina,eisini síðan Malmberggavst at koyra.Tað eru teyfægstu, sum hava vitað, atMalmberg á umrøddahátt er ein partur avokkara siglingarsøgu. Teybæði, Malmberg ogHerborg, giftust 27. okto-ber í 1943, so tey havaverið gift í 60 ár.

Vit takka teimum báð-um fyri bæði kennskapgjøgnum árini, og fyri atvit kundu fáa hesa frá-søgn frá einum hendinga-ríkum lívi.

Malmberg róði í nógv ár út í Ravnoynni. Her er Malmberg, nr. 2 th í næst-fremsta rað, avmyndaður saman við manningini hjá honum sjálvum, Lind-berg og Dávuri Húsdal.

Malmberg fekk ringan túr heim við "Tinganesi". Har frammi sæst húsið, sumMalmberg umrøður í hesum sambandi.

Malmberg og Herborg við tí stóra bussinum.

Hendan myndin úr “Veð-ur og tíðindi” hjá PeturSkeel Jacobsen, hevur eittsindur við frásøgnina um“Tór II”at gera. Myndin erfrá 1937, tá manningin á“Austerlitz” fylgir einumskipsfelaga, Esmari Abra-hamsen, av Strondum, tilgravar.

Esmar krøkti seg í einfingur, tað tók ilt fyri segog endaði við blóðeitran.Teir fóru inn í Holsteins-borg,har Esmar varð lagd-ur á sjúkrahús 12.augustog andaðist 4. september,40 ára gamal. Hann varógiftur.

Arni Klein á Skála greið-ir soleiðis frá jarðarferð-ini: Á ein ella annan háttkomu boðini um andlátiðumborð á “Austerlitz”, iðvið tað sama fór at siglainn í Holsteinsborg, hartað eydnaðist at komainn, hóast tað var tjúkt ímjørka. Jarðarferðin skuldivera kl 16 seinnapartin.Manningin fekk ikki loyvitil at koma í land at fylgjafyrr enn 10 minuttir áðr-enn jarðarferðin byrjaði.

Tá manningin kom mótikirkjuni, stóð fjøld avgrønlendingum uttanfyri,og ikki fyrr enn manning-in var komin í kirkjuna,komu grønlendingarnir

inn. Tað var full kirkja.Grønlendingarnir sunguframúr vakurt,bæði í kirkj-uni og á grøvini.Teir prýd-du kistuna við at skerabøkkar, har blómur vuksu

á og løgdu á kistulokið.Tað er Hilmar Kass, sum

hevur givið okkum hesarupplýsingarnar. Hann sig-ur, at stórur partur avmanningini hjá Bartali í

Kass, pápa hansara, vartann sama, ár eftir ár. Es-mar hevði siglt við hon-um øll árini uttan fyrstaárið, hann førdi skip - í1925.

Á myndini eru fremst tilvinstru: Óli Berg frá Gjógv,búsitandi á Skála (við kep-pi í hondini),Arni Klein, áFløtunum, á Strondum,býr á Skála, Rasmus Joen-

sen, í Skorini, Eiði, BartalJohansen, í Kass, á Strond-um, skipari, Nikkel Niel-sen, Eiði og Jens Høj-gaard, á Teigum, í Rituvík,býr í Havn.

Fremst til høgru: Corne-lius (Nele) Nielsen, Eiði,Niels Nielsen, Eiði ogEdmund Gærdum, uppi íKróki, Strendur. AftanfyriNiels er Poul Joensen, íSkorini,av Eiði,búði í Tórs-havn, og aftanfyri hann erEdvard Joensen, í Skorini,á Eiði. Hann var besti-maður. Johan Henrik Han-sen í Andrasstovu av Eiðitók myndina.

Tað, sum hendan mynd-in hevur við “Tór II” atgera er, at Rasmus Joen-sen var fyrst við “Tór I”, táhann varð minu-sprongd-ur og síðani var hann við“Tór II”,og hann doyði tá.Poul Joensen, sum eisinivar við Austerlitz “átti”kjansin við “Tór II”, menhevði latið pápa sín sigltvið, tí honum dámdi sovæl við trolara! Sagt verð-ur, at hetta nívdi Poul.Poul var annars við “Flow-er”, tá hon minu-sprongd-ist, 100 fjórðingar vesturúr Suðuroynni, og mann-ingin mátti rógva til lands.

Síða 16 Nr. 313 - 11. mars 2004Síða 16

Jarðarferð í Holsteinsborg

Tór IITað eru fleiri bøkur skrivaðar um seinna heimsbardaga. Tærkendastu er bókarøðin hjá Niels J. Arge. Annars er eisini“Víkingasynir” hjá Jákup Joensen, táverandi prósti og “Bumb-ur vyir Føroyar” hjá Petur Háberg. Hesar hava allar veriðkeldur til hesa frásøgn. Úr teirri seinast nevndu bókiniendurgeva vit tað sum Dagblaðið skrivar 15/9-1942 um “Tór2” hendingina:

Leygardagin fóru fløgg áhálva stong og boðini bór-ust um land, at Havnatrol-arin “Tór II” var farin -bert 3 mans bjargaðust,meðan 18 manns sjólót-ust. Hetta vóru tung boð,bæði fyri land og fólkokkara og tyngst hjá teim-um, ið har mistu síni.Landokkara er ikki uppi í bar-dagatelvingini, ið nú ferum allan heimin, menokkara fólk er enn sumáður statt í sínum harðabardaga fyri tilveruni á

víðum havi og við vanda-strendur. Og nú ið heims-bardagin mikli nørir umvanda og neyð, verður althættisligari, vanlagnannívir okkum tíðari ogmissirnir verða størri ogmeinari. Mangur hevurlagt frá landi í bestu vón,men kom ongantíð afturtil lands: Teir fullu í bar-daganum fyri okkara fólkog okkara fosturland Før-oyar.

Bretska hervaldið skilirhvussu dygt hendan van-

lagnan nítir okkara tjóðog teim mongu, ið mistu,og sýnir samkenslu sína ísamband við henda svárasorgartilburð og skrivar:

“Vit harmaðust stórliga,tá vit frættu um missin avfiskifarinum “Tór II” avfígginda ávum nærindisÍsland. Missurin av hesumvalafari er sjálvur nóg álv-arsamur,men at so mangirraskir menn skuldu faraumframt,er uppaftur meiraat harmast um, og okkarasamkensla gongur til teyeftirsitandi.

Tað er syndarligt, atkríggið skuldi koma sonær inn á oyggjarnar hjáteimum friðarligu Føroy-ingunum; men hetta erein partur av tí, tær fríutjóðirnar gjalda fyri atsleppa undan teimumnazistisku valdsharrun-um.”

So nógvir sjólótust við hesum skipum:Aldan..................................6 menn ......................juli 1940Cheerful .............................7 menn ......................17. oktober 1940Milly ...................................7 menn ......................mars 1941Ekliptica .............................8 menn ......................mars 1941Guiding Star .......................7 menn ......................april 1941Emanuel .............................3 menn ......................13. mai 1941Kristianna...........................7 menn ......................august 1941Sjóborg...............................3 menn ......................13. august 1941Sólarris ...............................5 menn ......................25. august 1941Morning Star ......................7 menn ......................aug/sept. 1941Nýggjaberg.......................21 menn ......................mars 1942Vesturfarið .........................8 menn ......................mars/apríl 1942Gracie ................................7 menn ......................ca. 20. februar 1942Tór II................................18 menn ......................7. september 1942Misletoe .............................2 menn ......................9. juli 1943Verdandi...........................15 menn ......................fyrst í des. 1942Samlað ....................................................131 menn

Síða 17Nr. 313 - 11. mars 2004

Náttúru- og umhvørvisvirðis-løn Norðurlandaráðsins 2004

Náttúru- og umhvørvisvirðisløn Norður-landaráðsins verður í ár latin fyri tíggjunduferð. Virðislønin, sum er 350.000 d.kr., verð-ur latin privatum ella almennum virki, felags-skapi ella einstaklingi, sum hevur víst serligtvirkisfísni innan náttúru- og umhvørvisvernd.

Evnið í 2004Náttúru- og umhvørvisvirðislønin verður í 2004latin einstaklingi, ídnaðarvirki ella felagsskapi íeinum av norðurlondunum, sum miðvíst hevur arb-eitt ellar arbeiðir fyri at verja norðurlendska hav-umhvørvið ella hevur givið íkast til verju av hesum.

Øll kunnu senda inn uppskot til vinnara. Uppskotiðskal innihalda lýsing av arbeiðinum og upplýsingarum, hvør fremur ella hevur framt verkið. Arbeiðiðskal hava fakliga góðsku og týdning í breiðum sam-anhangi í einum ella fleiri av norðurlondunum.Uppskotið skal orðast á í mesta lagi tveimum A4-síðum.Vinnarin av virðislønini verður útnevndur av einidómsnevnd, ið hevur umboð úr Íslandi, Noregi, Svø-ríki, Finnlandi, Danmark, Grønlandi, Føroyum ogÁlandi.Uppskotið, ið skal skrivast á eitt serligt skjal, skal verainni í seinasta lagi fríggjadagin hin 30. apríl, kl.12.00. Skjalið fæst á heimasíðu Norðurlandaráðsinswww.norden.org ella við at venda sær til skrivstovu-na hjá donsku sendinevndini:

NORDISK RÅDDen Danske DelegationChristiansborg, DK 1240 København KTlf. +45 33 37 59 58fax +45 33 37 59 64

Lønarútgjaldingarnar vuksu bara viðknapt 1% í 2003 samanborið við 2002 Lønarútgjaldingar vísa nútýðiliga eina stagnatión íbúskapinum. Samlaðu løn-arútgjaldingarnar í 2003vóru góðar 6 mia. kr., bara35,7 mió kr. meira ennfyri 2002.Tað svarar til einvøkstur uppá 0,6%. Verðalønarhækkingar í 2003trektar frá, er vøksturin ívirkseminum negativur.

Talvurnar niðanfyri vísalønarútgjaldingarnar síðstu5 árini í krónum og pro-sentvísa vøkstrinum.

Gongdin er týðilig. Síð-ani 2001 er vøksturin ílønarútgjaldingum mink-

aður til bara at vaksa knapt1% frá 2002 til 2003.

Verður hugt nærri at tøl-unum sæst, at gongdin ereitt sindur ymisk. Talv-urnar býta lønarútgjald-ingarnar upp í fram-leiðsluvinnur, bygging,handil og aðrar tænasturumframt almennar tæn-astur.

Gongdin í lønarútgjald-ingunum fyri almennartænastur hevur ein nøku-lunda støðugan vøkstur.Sama kann sigast umbygging, handil og aðrartænastur, tó at vit síggja

eitt fall í vøkstrinum frá2002 til 2003.

Tað, sum trekkir niður,eru tí lønarútgjaldingar-nar í framleiðsluvinnuni.Her var vøksturin bara 5%frá 2001 til 2002 og eittfall uppá heili 8% frá 2002til 2003. Allarhelst er taðfallið í framleiðsluvinnu-ni, sum trekkir lønarút-gjaldingarnar í bygging,handli og aðrar tænasturvið sær.

Verður hugt nærri atlønarútgjaldingunum íframleiðsluvinnuni sæst,

at lønarútgjaldingarnar ífiskiskapi fullu við knapt13% í 2003 og við góðum20% í ali- og kryvjivinnu-ni.

Tað eru ikki bara lønar-útgjaldingarnar, sum vísaeitt fall í virkseminum,aðrir indikatorar peikasama vegin. Rusknøgdir-nar vísa eina mynd avvirkseminum í landinum,og í 2003 fall ruskbrenn-ingin við knapt 15%, símyndina.

Sjálvuppgávan 2003

Freistin hjá persónligum skattgjaldarum, ið ikki hava roknskaparskyldu, at lata inn sjálvuppgávu ognaruppgerð kapitalvinningssjálvuppgávu er mánadagin 15. mars 2004. Sí eisini bóklingin “skatturin 2003” og heimasíðuna www.tollskatt.fo

Toll- og Skattstova Føroya Argir 9. mars 2004

Lógarsavnið hjá Toll- og skattstovuni 2004

Lógarsavnið hjá Toll- og skattstovuni 2004, sum Toll- og skattstova Føroya gevur út, er nú komið. Bókin, sum er 351 síður til støddar, er í fikkustødd og kostar 100 kr. Í bókini eru allar toll-, mvg-, skatta- og avgjaldslógir, 33 í tali, sum Toll- og skattstovan umsitur

Lógarsavnið hjá Toll- og skattstovuni 2004 fæst til keyps í bókabúðunum og á Økisskrivstovunum hjá Toll- og skattstovuni kring landið, í Tórshavn tó í Tollbúðuni.

Argir, 9. mars 2004 Toll- og Skattstova Føroya

Síða 18 Nr. 313 - 11. mars 2004Síða 18

Alder og vekst hos torsk, hyse og sei fra Færøyene 2003Jón Kristjánsson, februar 2003

InnledningDette et tredje år på radjeg tar prøver av fisk fraFærøyene. Hensigten er åskaffe opplysninger omalder og vekst hos torsk,hyse og sei. Dette er ikkenoen detaljert undersø-kelse, kun en stikkprøveav veksten i de enkelte år.

MetodikkPrøver ble tatt av tilfeldigvalgt fisk i fiskemottaget iRunavik (Beta) og fiske-markedet i Tóftir. Fiskenble kun lengdemålt. Tilaldersanalyse ble det bruktskjell som senere blepresset i celloid og årring-er lest og målt i en mikro-

projektor. Avstanden avårringene fra midjen blemålt og den årlige veksttilbakeberegnet.

Det ble antatt at fiskensvekst hadde linjer sam-menheng med skjelletmed senter i mitjen.

Under innsamling avprøver ble det ikke noterthvor fisken ble fanget,den kunne være hvorsom helst fra.

ResultatTorskDet ble analysert 33 prø-ver fra torsk. Resultatetvises i tabell 1.

Torskens vekst avtarhurtig etter tre års alder,for generelt å gå imot enmaksimal lengde (e.assymtotic length) på ca.65 cm.

Dette er i samsvar medopplysninger fra gjenfan-get merket torsk, Fiski-rannsóknastovan har rapp-portert at årstilvekst hostorsk over 60 cm varmeget liten, kun 1-3 cm,se tabell 3.

Veksten har avtatt fra2001. Særlig er tilveksten

i sesongen 2003 liten, detses ved å sammenligneden kalkulerte lengdesiste vinter med fangst-lengden (tabell 3). Hos 4og 5 års fisk er den 1 cm,men var 3-6 cm hos 3 og4 års fisk i 2001 og 2-5 cmhos 3 og 4 åringer 2002.

KonklusjonVekst hos torsk har nær-mest stoppet op. Dess-uten var fisken mager,noe som bekrefter at deter mangel på mat. Rap-porter fra FRS bekrefterdette (www.frs.fo), sml.følgende sitat:

“Vit máldu longd ogvekt á toski, sum ikkivarð merktur, frá Mýlings-grunninum (67), Myki-nesgrunninum (110) ogvestan fyri Suðuroynna(103). Tann smái tosku-rin (40-55 cm) var vælfyri, meðan tann størritoskurin (60-80 cm) varrak. Teir størstu toskar-nir (90-125 cm) vóru tóvæl fyri”. (Magnus Hei-nason - TúrfrágreiðingMerking av toski. Túrurnr. 0380 Tíðarskeið:

15/10-22/10 - 2003)Dette er helt typisk for

en hungersituasjon nårriskebestanden trapperseg ned for å tilpasse segde nye forhold, d.v.s. mat-mangel: Småfisk trengermindre mat enn denstore, derfor er de i for-holdsvis god kondisjon.Mellomstor fisk trengermere mat og større biter,derfor er det den som sul-ter og dør bort etterhvert, derfor er den mag-er. De som klarer eller vilspise de andre, det er destore fiskene, og de hardet fint. De hjelper ogsåpå fødeforholdende ved“å spise ned” bestanden.

En ytterliger bekreftel-se på dette kommer frasiste prøvetråling på Fær-øybanken:

Magnus Heinason - Túrfrágreiðing Yvirlits-troling-Føroyabanki.Túrur nr. 0368 Tíðar-skeið: 11/09-16/09-2003Samandráttur av úrslit-unum:

“Nú sær eisini út til, atminkandi føði eisini erfarin at gera vart við seg

á Føroyabanka. Toskur,hýsa og upsi eru 8-10 %meiri rak nú, enn fyrieinum ári síðani. Hettavísa nýggjastu kanning-arnar, sum fólk frá Fróð-skaparsetrinum og Fiski-rannsóknarstovuni gjør-du við Magnusi Heina-syni á Føroyabanka dag-arnar 11. til 16. septem-ber 2003. Kanningarnarvísa eisini, at miðalveið-an av toski og hýsu erfarin niður í helvt, menat væl meira av upsavar at fáa. Upsin varsmáfallandi. Helvtin avupsanum var minni enn50 cm til longdar.

Miðallongdin fyri allanupsan var einans 53 cm.Eisini er meira til av tísmærra toskinum áBankanum nú enn und-anfarin ár.Hendan túrinvar miðallongdin á tos-kinum 72 cm. Hetta ervæl minni enn tað hev-ur verið tey seinnu ár-ini. Í seinnu helvt at 90-unum var miðallongdiná toskinum á Banka-num út við 90 cm. Mestvar til av 2 og 3 ára

gomlum toski; hetta erfiskur, sum er umleið 50og 65 cm til longdar.Miðallongdin á hýsunivar 43 cm. Mest var avstøddunum 25 cm, 40 og50 cm. Hetta er hýsa,sum er avikavist 1, 2 og3 ár gomul.“

Alt tyder på at torske-bestanden er i tilbake-gang, ikke p.g. av overfis-ke - men matmangel, sommuligens kan tilskrivesfor lite fiske.

Men de klassiske ICESberegningene vil skrivedette på for mye fiske,bestandsberegningene vilvise sterk økning i “fiske-dødlighet” og hvis de ersin vane tro - vil de anbe-fale sterk reduksjon avfiskedagene. Jeg har sagtdet før og gjentar det her:Det er det værste somkan gjøres i en slik situa-sjon.

Derfor er det viktig atvedkommende parter for-bereder seg på alle måter- innen rådgivningen er etfaktum.

Tabell 1. Resultat av aldersanalyse av torsk 2003. L = middellengde, l1, l2, ...l8, lengde etter første, andre,... åttende år.Vekten er beregnet fra lengde ogantatt at kondisjonsfaktoren var 0.8.

Tabell 2. Sammenligning av vekst hostorsk funnet ved prøvetagning i årene2001-2003.Antall fisk i hveraldersgruppe i parantese.

Tabell 3. Oplysninger om merket torsk, merket høsten 2002 og gjenfanget et årsenere. (Fra Fiskirannsóknastofan, lagt ut på www.frs.fo.). Det er meget godtsamsvar mellom disse oplysninger og vekstdata i tabell 1.

Tabell 4. Resultat av aldersanalyse av hyse 2003. L = middellengde, l1, l2, ... l9,lengde etter første, andre,... niende år.Vekten er beregnet fra lengde og antatt atkondisjonsfaktoren var 0.9.

Tabell 5. Sammenligning av vekst hoshyse i årene 2001-2003.Antall fisk i hveraldersgruppe i parantese.

Hyse - Det ble analysert 29 prøver fra hyse. Resultatet vises her:

Tabell 6. Resultat av aldersanalyse av sei 2003. L = middellengde, l1, l2, ... l9,lengde etter første, andre,... niende år.Vekten er beregnet fra lengde og antatt atkondisjonsfaktoren var 0.9.

Sei - Det ble analysert 20 prøver fra sei. Resultatet vises her:

Síða 19Nr. 313 - 11. mars 2004

Ársfundur í High North Alliance

Í døgunum 2.-4.mars hevðiNAMMCO ársfund í Før-oyum.Hetta er tann felags-skapur, sum ger tilmælium stovnsrøkt av djóra-lívinum í Norðuratlants-havinum. Fyrst og fremsthval, men eisini kóp.

Millum luttakararnar áhesum fundi var eisini,sum eygleiðarar, felags-skapurin High North Alli-ance, sum umboðar teyvinnuligu áhugamálini áøkinum. Her eru limafel-øg úr Noregi, Grønlandi,Canada,og úr Føroyum ertað Grindamannafelagið,sum er limur.

Tá so nógvir av limun-um vóru til staðar, varðhøvið eisini nýtt at havalandsfundin hjá HNA sam-stundis við fundinum hjáNAMMCO, og varð hannhildin 3. mars kl. 18 áHotel Føroyum.

Vegna Føroyar møttuÓlavur Sjúrðarberg, for-maður í Grindamanna-felagnum, sum eisini erunevndarlimur í HNA, ogÓli Jacobsen, sum ervaranevndarlimur. Annarsvóru umboð úr øllumlimalondunum møtt. Menafturat teimum vóru eisi-ni eygleiðarar frá Tjukot-ski, sum liggur beint yvir-av Alaska í Ruslandi. Vithøvdu eisini vitjan avteimum á FF og faraseinni at hava eina seraáhugaverda frásøgn fráhesum landsluti, sum er ástødd við Frakland, mensum hevur eitt fólkatalsum Føroyar.

UmfatandiársfrágreiðingHesin landfundur gekkfyri seg sum ein vanliguraðalfundur.Fyrsta punkt á

dagskránni var frágreið-ing frá farna ári. Og skalokkurt nevnast burturúrhenni.

Høvuðssætið hjá HNAer í Lofoten í Noregi, ogher arbeiða tvey fólk. Athvalaveiða verður mett athava týdning fyri jústLofoten sæst av, at Lofot-rådet, sum er eitt sam-starvsráð hjá kommunu-num í Lofoten, er limur,og hava teir eisini næst-formannin.

Eitt tað fyrsta evnið, iðer umrøtt í ársfrágreiðing-ini, er eitt mál, sum vithava havt frammi her íblaðnum. Nevniliga einstaðfesting av, at lýsi avkópi er gott ímóti t.d. liða-pínu. Hetta vísa nú eisinikanningar, sum eru gjørd-ar í Noregi. Í New Found-landi verða framleiddirkaplsar, sum vit í síni tíðbíløgdu til Giktafelagið.Har fingu tey eisini somuroyndir, og nú fáast kaps-larnir á apotekum í Før-oyum. Nú er eisini komiðfram, at hetta lýsið er gotttil kappríðingarhestar!

Annars verður arbeittvið øllum tí, sum ein slík-ur felagsskapur arbeiðirvið.Teir luttaka á teimumfundum runt um í heimi-num, har teir kunnu fram-føra síni sjónarmið. Ogteir taka ímóti øllumfjølmiðlum, sum hava hugat vitja teir, og teir eruikki so fáir. Hetta gevurumrøðu, sum kann standaímóti teirri herferð, sumer móti hvalaveiðu.

Tað er heldur ikki einki,sum kemur burturúr á tíøki,har HNA virkar.Hvala-veiða er byrjað aftur fyrstí Noregi og síðan í Íslandi.Teir vilja eisini seta spurn-ingin, um Føroyar ikkieiga at fara undir stór-

hvalaveiðu aftur.Tað er eisini eitt fram-

stig fyri “sakina”, at Føroy-ar eru byrjaðar at innflytasildrekatvøst úr Noregi.Løgmansskrivstovan er

komin til, at eingin lóg er,sum forðar fyri hesum.Ogtað, sum ikki er forboðið,er loyvt.

Roynt verður at fáaskipaðan útflutning avtvøsti til Japan, men hettaer ikki komið í rættlagenn.

Ein partur av kunning-artænastuni hjá HNA erteirra heimasíða, sum eit-ur: www.highnorth.no

Roknskapurin varð eis-ini lagdur fram. Hannjavnvigar við umleið einimillión. Roknskapurin gavvinning í 2002 og hall í2003.

Arbeiðsskráin fyri kom-andi ár var næsta punkt áskránni. Sum nakað natúr-ligt er fremsta málið athalda fram við verandikós, sum eisini umfatarverju av føroyskum grinda-drápi. Dentur skal eisiniverða lagdur á at kunnagagnnýta kóp,sum annarskann gerast ein hóttanímóti fiskiskapi víða hvar.Mett verður jú, at hvør

kópur drepur minst 1tons av fiski árliga. Viðeini millión kópum, sumer metta talið í Barents-havinum, er lætt at roknaseg fram til, hvussu nógvhetta verður.

Síðan var val á skránni,og her gjørdist føroyskaumboðanin óbroytt.

Samstarv, sumdugur er íTað er neyvan ivi um, attað hevur týdning hjáokkum at vera við í einumslíkum felagsskapi. Fyritað fyrsta kunnu vit áhendan hátt standa sam-an við øðrum at verjafelags sjónarmið. Afturathesum fæst samband viðfólk alla staðni í heimi-num við somu áhuga-málum, so her liggur vælfyri at fáa eina vitan fráfólki í somu støðu, sumvit eisini kunnu nýta.

Hetta kom ikki minst tilsjóndar á teirri stóruhvalaráðstevnuni, sum varí Føroyum í 2002.

Í miðjuni síggja vit formannin Jan Odin Olavson, t.v. er næstformaðurin GeirWulff-Nielsen, og t.h. dagligi leiðarin Rune Frøvik.

Fremst t.v. er íslendingurin Kristjan Loftsson, sumer kendasti íslendski hvalaveiðumaðurin. Hann ereisini nevndarlimur í HNA. Hann sigur, at nú er sonógvur hvalur undir Íslandi, at tað er javnan, athvalur sjálvur rennir seg á land. Undir liðini áhonum situr Laila Jusnes, sum er kunningarráð-gevi hjá HNA.

Teir mest forkunnugu gestirnir vóru teir úr Tjukotka í Russlandi.Teimum faravit at frætta meira frá í komandi blað.

Grønlendska umboðiðvar Niels Lange Ander-sen, sum kemur frá út-róðrar- og veiðumanna-felagnum KNAPK. Hanner nevndarlimur í HNA.

T.h. er tað "okkara maður" í HNA, Ólavur Sjúrðarberg, sum eisini er formaðurí Grindamannafelagnum. Undir liðini á honum er Elling Lorentsen, sum um-boðar Norges Fiskarlag í nevndini hjá HNA.

Síða 20 Nr. 313 - 11. mars 2004Síða 20

Vit hava fingið nýggjar myndir frá Forn-minnissavninum. Sum tað sæst erumenninir tiknir ein og ein umborð áeinum trolara. Einasta navn vit kenna erá mynd nr. 3350F05238. Hetta er KarlJoensen, ættaður av Eiði, men annarskendur sum skómakari í Havn í nógv ár.Út frá hesum kunnu vit staðfesta, athetta er manningin á Tór 1, sum varðsprongdur av minu í 1940. Allir mennbjargaðust.Tær fylgjandi seks myndirnar eru tiknará sama hátt, men her er bakgrundin ikkitann sama. Spurningurin er um hesireisini eru av Tór 1 ella av einum øðrumskipi.Vit vilja fegin frætta frá okkara lesarum,sum vita meira um hetta.

Myndir av Tór 1

3350F06781

3350F04545 3350F04560 3350F05246 3350F05282

3350F04629 3350F04923 3350F05321 3350F05832

3350F04899 3350F05238 3350F05893 3350F06001

3350F07648 3350F06390

Síða 21Nr. 313 - 11. mars 2004

Síða 22 Nr. 313 - 11. mars 2004

Nýggjanbústað

TToorrlleeiiff JJoohhaannnneesseenn

GGUUÐÐSSOORRÐÐ

Tann, sum dylir misgerðir sínar, fær ongaeydnu, men tann, sum gongur við tær ogletur av teim, skal finna miskunn.

Orðt. 28,13.

Kendi norski útimissiónstrúboðarin, Marie Mon-sen, sum stóð í einari ovurhonds stórari veking íKina í 1930 árunum, sigur frá eini ungari kines-iskari skúlagentu, sum gjørdist kristin. Gentanbleiv rakt av orðinum. Hon játtaði syndirnar fyriGudi og varð frelst. Hon bað eisini menniskju umfyrigeving - har tað var neyðugt.

Liggjandi á knæ, opnaði gentan bíbliuna og lasOrðt. 28,13: “Tann, sum dylir misgerðir sínar, færonga eydnu, men tann, sum gongur við tær ogletur av teim, skal finna miskunn.”

Við fremstafingri peikandi á ørindið, segði honbrosandi: “Eg havi altíð búð í fyrra partinum avørindinum. Nú eri eg flutt. Eg havi fingið nýggjanbústað og búgvi nú í seinna partinum av ørindi-num.”

Tað kvøldið fór hon, fyri fyrstu ferð, til songar sumein frelst og frígjørd sál.

Eingin fær eydnu av at krógva syndirnar.Tvørtur-ímóti. Og tó, so er tað hetta, mong eru upptikin av.Tey taka ymiskar “gekkaskortar” uppá, spæla atvera onnur enn tey veruliga eru,“hampa”um synd-irnar við at tosa uttanum við hálvum sannleikumog hálvum lygnum, kalla tær við øðrum nøvnumo.s.fr.

Løgið. Nøkur royna enntá at krógva tær fyri tíaltsíggjandi Gudi.Tey kunnu tosa við Gud um “alt”- men tiga við syndunum. Frið fáa hesi ikki, tí synd-in er sum eitt splintur í eyganum - sum órógvar ogørkymlar.

Fyri at sleppa av við syndina er leiðin ein heiltonnur.

Játta hana! Nevn hana við røttum navni, uttan um-beringar, uttan uttanumtos fyri Gudi og fyri teim-um, tú hevur syndað ímóti. Tá fært tú miskunn,fyrigeving og náði.

Ein av fylgjunum verður,at tú vilt avnokta og stríðaímóti tí ónda í lívi tínum.

Gud fyrigevur ikki við at goyma,men við at gloymasyndirnar.

Tá eru tær ikki til meira.Tá fært tú frið.

Tá hevur eisini tú fingið nýggjan bústað - og býrtsælur, saman við Guds børnum, í seinnu helvt avørindinum.

Í tínar hendur gevi eg meg,lív mítt eg leggi fram fyri teg;reinan meg tváa, hvítan sum snjó,Jesus, í tínum reinsandi blóð.

Ms. 364

Tíðindaskriv í sambandi við ársroknskapinhjá Arbeiðsloysisskipanini fyri 2003Eftir at arbeiðsloysið teyseinastu árini hevur veriðstøðugt fallandi, gjørdist2003 fyrsta árið, har út-gjaldið av arbeiðsloysis-stuðli aftur vaks. Vøkstur-in var uppá 31% í mun tilárið frammanundan. Upp-gerðin hjá Hagstovu Før-oya vísir, at arbeiðsloysið,íroknað tey, sum fáa út-gjald frá Almannastovuni,við ársenda 2003 var 3,3%í mun til 2,6% um somutíð árið frammanundan.Arbeiðsstyrkin verður mettat vera vaksin við út við1% í 2003.Vøksturin í løn-arútgjaldingunum í ári-num var uppá 0,6% í muntil 2002, og er hetta vælminni enn vøksturin, sumhevur verið tey seinastuárini. Tá ið hædd verðurtikin fyri vøkstrinum ísáttmálalønunum í árinum,var reelt talan um einaminking í lønarútgjalding-unum.

Inngjøld1. januar 2003 varð ALS-gjaldið sett niður í 0,5%úr 1,25%, og síðan hækk-að til 0,75% frá 1. septem-ber 2003. Samlaða inn-gjaldið í 2003 gjørdist68,5 mió. kr. í mun til142,8 mió. kr. í 2002, ellaein lækking uppá 52%.

ÚtgjøldSum nevnt í byrjanini,hækkaði útgjaldið av arb-eiðsloysisstuðli í 2003 áfyrsta sinni í fleiri ár.Hetta skal tó setast í muntil 2002, tá ið útgjaldið vartað lægsta hjá Arbeiðs-loysisskipanini nakrantíð.

Samlaða útgjaldið avarbeiðsloysisstuðli í 2003var 69,3 mió. kr., í mun til52,9 mió. kr. í 2002.Talangjørdist sostatt um einaøking í útgjaldinum uppá16,4 mió. kr.

Miðaltalið av móttakar-um av arbeiðsloysisstuðlií 2003 var 991. Hesi býttuseg í 541, ið fingu stuðuleftir vanligu skipanini, og450, ið fingu stuðul eftirfiskavirkisskipanini. Í 2002var samlaða miðaltalið795, og sostatt gjørdisttalan um eina øking uppá24,7% í mun til í 2002, támiðaltølini fyri tey, iðfingu stuðul eftir vanliguskipanini og eftir fiska-virkisskipanini, vóru ávika-vist 441 og 354.

Ársúrslit og eginognÚtreiðslurnar til starvs-fólk og fyrisiting lækkaðuí 2003 við 459 tús. kr. ellavið 4,2% í mun til 2002.

Úrslitið áðrenn avskriv-ingar og fíggjarpostar varí 2003 uppá -11,4 mió. kr.Her skal tó verða við-merkt, at uppgerð fyri teirfýra seinastu mánaðirnar íárinum, tá ið ALS-gjaldiðvar økt uppí 0,75%, vísireitt minni yvirskot.

Árið 2003 gjørdist eittminni gott ár á virðis-brævamarknaðinum, ogsæst hettar aftur í úrsliti-num av fíggjarpostum í2003, sum gjørdist 18,2mió.kr. í mun til 29,0 mió.kr. í 2002. Miðal avkastiðav virðisbrøvunum í 2003var uppá 3,9% í mun til7,6% í 2002.

Úrslitið av rakstri í 2003

var uppá út við 6,0 mió.kr., soleiðis at eginogninvið ársenda 2003 var487,7 mió. kr.

Endurskoðan avArbeiðsloysisskip-aniniÍ tíðindaskrivinum í sam-bandi við ársroknskapinfyri 2002 varð nevnt, atBjarni Djurholm, lands-stýrismaður, hevði setteina nevnd at endurskoðaALS. Arbeiðssetningurinhjá nevndini fevndi umendurskoðan og dagføringav ALS-lógini og um við-gerð av spurninginum um,hvussu ALS eigur at verðaskipað í mun til landsfyri-siting og játtanar- og eftir-litsmyndugleikar. Ætlaninvar, at hetta arbeiðið skul-di vera liðugt til jóla í2003, men gjørdist hettatíverri ikki møguligt, ogvarð arbeiðið somuleiðissteðgað, í sambandi við attásitandi Løgmaður skriv-aði út nýval.Áheitan er núkomin um, at nevndinskal taka arbeiði sítt upp-aftur.

Útlitini fyri 2004Økingin í arbeiðsloysi-num, sum vit sóu í 2003,sær út til at halda á framnú í byrjanini av 2004.Lægri fiskaprísir og vána-liga støðan hjá alivinnunivið ILA-sjúku, minni útset-ing av smolti og fallandiprísum á laksi, umframttað árin, sum ein aftur-gongd í hesum vinnumhevur á avleiddar vinnur,hevur við sær, at roknastkann við einum nakað

størri útgjaldi av arbeiðs-loysisstuðli í 2004, sæð ímun til árið frammanundan.

Inntøkurnar hjá Arbeiðs-loysisskipanini eru í janu-ar mánaði 2004 vaksnarvið 52,8% í mun til januar2003, men tá ið hæddverður tikin fyri, at ALS-gjaldsprosentið í ár er0,25 prosentstig hægrienn fyri einum ári síðan,er talan um ein vøkstur íinntøkunum uppá 1,9%.Stýrið fer framhaldandi atfylgja við í, hvussu gongd-in verður í 2004, og atgera metingar av, um ALS-gjaldið er hóskandi.

Í USA, ið er stýrandi fyribúskapargongdina í Euro-pa, sæst ein spírandi bú-skaparvøkstur, og kemurhetta at hava við sær, atrenturnar so líðani fara athækka. Mett verður tó, atrenturnar fyrst fara athækka út á heystið 2004ella í byrjanini av 2005.Lánsbrøvini hjá ALS liggjaí tí styttra endanum ogeru soleiðis klár til einamøguliga rentuhækking.Úrslitið av fíggjarpostum í2004 verður væntandi áleið sama støði sum í 2003.

Sí annars ársroknskapfyri 2003 (á síðu 7) viðsamanberingartølum fyri2002. Somuleiðis eru hjá-løgd hagtøl, ið lýsa arb-eiðsloysið medio januar2004 samanborið viðundanfarin ár. Møguligt ersomuleiðis at finna hettatilfar á heimasíðu okkara:www.als.fo

VinarligaArbeiðsloysisskipanin

Í komandi blaði hava vitaftur nógv áhugavert til-far. Vit fara at hava frá-greiðing frá fundinum íKlaksvík týskvøldið, hartað sera viðkomandi evn-ið var:

Hvussu betra vit møgu-leikarnar at fáa meiri burt-urúr tilfeinginum av fesk-um fiski?

Hvørjir eru størstu tru-pulleikarnir hjá seljarumog keyparum av feskumfiski í Føroyum í dag?

Er tað manglandi trygd-in fyri at vekt, stødd oggóðska eru í lagi, tá fisk-urin verður seldur, ella ertað, at feski fiskurin “ong-an góðan eigur”, eftir athann er landaður - ellaeru tað bæði?

Tann siðsøguligu part-urin verður fyrri partur avfrásøgn hjá 87 ára gomluBrynhild Absalonsen avViðareiði. Hesin fyrri part-urin er um hennara barna-ár, og tá viðingar og før-oyingar annars vóru soframmalaga, at teir bí-løgdu eftir katalogum úrParis!

Áftaná fundin í HighNorth Alliance hittu vitumboðini úr Tjukotski íRuslandi, sum er beintyvirav Alaska í Beringstræ-tinum. Her býr eitt fólk ítali sum í Føroyum á ein-um øki sum Frakland. Vithava eina áhugaverda frá-søgn.

So hava vit eisini hitttann 28 ára gamla Pavel,sum arbeiðir fyri foreldra-

leys børn Moskva. Sanni-liga vita okkara børn ikki,hvussu gott tey hava tað!Men hesum fara vit atgreiða nærri frá!

Afturat hesum hava vitáhugaverda frásøgn hjáHera Simonsen frá Súlu-skeri og súluveiðu í Heb-ridunum.

Komandi blað

Í komandi tveimum bløðum hava vit frásøgn frá 87 áragomlu Brynhild Absalonsen, ættað av Viðareiði, sumbæði minnist sera væl til og sum dugur væl at greiða frá.

Síða 23Nr. 313 - 11. mars 2004

Vitja heimasíðunawww.fiskimannafelag.fo

FF-bblaðið

SkipsbyggingReparasjon

N-5582 Ølensvåg, NorwayTel: +47 53 77 50 00 - Fax: +47 53 77 50 01E-mail: westcon@westcon.no - www.westcon.no

M/S KRÜNBORG -Bygg nr.16.

Nybygg - OmbyggingerDokking - SkipsreparasjonerProsjektering - KonstruksjonSeksjonsbygging - Klassing

••••

i Ølen utfører:

's skips- og offshoreverft i Ølen

WEST CONTRACTORS AS

Din samarbeidspartner fra idé til levering

Kroh

n Jo

hans

en F

orla

g A

S, L

arvi

k -0

3

DOKKINGKapasitet: Fartøylengde 140 m - Fartøybredde 26,5 m - Fartøydybde 6,5 m.Løftekapasitet: 7600 tonn - Brønn for Azimuth propeller: 7 x 4 x 2,7 m.

Síða 24 Nr. 313 - 11. mars 2004

Hin gamli lá sjúkur oghevði vitjan av dóttr-ini, sum spurdi:- Er nakað, tú kundihugsað tær? Frukt ellablomstur?- Nei, svaraði hin gam-li, tað er ov seint viðfruktum og nakað tíð-liga við blomstrum…

*****

Heim aftur til mammu- Eg fari heim aftur tilmammu.Eg skuldi havtlurtað eftir tí,hon segðifyri 20 árum síðani.- Far bara. Hon tosarenn….

*****

Lúrarin- Ein ungur maður erfluttur í íbúðina yvir-av, og hann stenduralla tíðina í vindeyga-num og hyggur, so vitmugu altso fáa okkumgardinur fyri,segði kon-an.- Lat hann bara hyggja,tí so man hann nokksjálvur fara at skaffasær gardinur…

*****

Mamman við dóttrina:- Hasin Sørin er altsoikki nakað fyri teg!- Jamen, hann hevurlovað at leggja alla verð-ina fyri mínar føtur.- Hon liggur har longu!Tað er av størri týdn-ingi, at tú fært tak yvirhøvdið…

*****

Mamman við sonin:- Hvussu er tað, tú særtút?- Eg gleið í einumhundalorti.- Og komst tú so illa tilskaða?- Nei, fallið var ikki soringt, men ein størridrongur gleið í samahundalorti,og so segðieg:“hatta havi eg akku-rát gjørt”, og so smur-di hann meg av…

103 ára føðingardagurinTað er sera sjáldan, at nakar fyllir 103 ár íFøroyum. Tær ferðir, hetta hevur hent,kunnu vist teljast á einari hond.Tí var tað ein stórhending, tá Anna Askhamseinasta fríggjadag fylti 103 ár. Sumrímiligt er, vóru vit eisini inni á gólvinum,har nógv nýttu høvið at heilsa Onnu, sumhevur upplivað stórt sæð alla ta menning,sum okkara samfelag hevur havt, og sumhon hevur dugað so væl at greitt frá her íblaðnum.Vit hava nakrar myndir frá føðingardegnum.

Fyrstu ferð, Óli Jacobsen og Anna hittust, var hon102 ár, men burturúr kom áhugaverda frásøgninfrá hennara lívi í FF-blaðnum seinasta heyst. Síðantá er leiðin fleiri ferðir løgd fram við Ellisheimið atheilsa uppá Onnu.

Anna eigur longu fleiruoldurommubørn, og taðeru altíð fleiri á veg!Men her hava vit berteitt dømi um fimm ætt-arlið hjá henni. Oldur-omman er Anna, lang-omman Martha, búsit-andi á Strondum, omm-an er Maria, sum býr áToftum, mamman erAndrea, sum býr á Salt-nesi, og oldurommu-børnini eru Eydna Mariaog Hilmar.

Uttast t.v. síggja vit dóttir Onnu, Sonja, dóttir hennara Eyðbjørg, døturhennara Katrin og Sonja, og maður Sonju, Rókur Dalsgaard.

Langommusonur Onnu, Ingi, saman við dóttur síni Turid.