malu’i ho’o mo’ui (koeha e me’a teke lava ‘o fai ke fakasi ... · fakatupu puke kiate...
TRANSCRIPT
41.
Kai ‘a
e me’a
kai ‘o
ku fa
katu
pu m
o’ui le
lei he
tene
toko
ni ki
ho si
no ke
mo’u
i lelei
. 42
. ‘O
ku to
koni
foki
moe
ma’u
ha m
aloloo
‘oku
fe’un
ga.
43.
Koe m
e’a fa
ingat
a’a ‘a
e Mo’u
i ‘oku
Hoh
a’a m
o Ta
’eman
onga
. Fai
ha m
e’a tu
’o ta
ha he
uike
ke m
a’u ai
ho
’o fie
fia.
44.
He’ik
ai ke
toko
ni at
u ‘ae
inu ‘
alaka
holo
ia m
oe ifi
tapa
ka
ke fa
kafie
mali
e’i ko
e – ‘o
ku ne
hang
a ‘e i
a ‘o ‘
ai ‘ae
Loto
Ho
ha’a
mo T
a’em
anon
ga ke
toe k
ovi a
nge.
45.
‘Oku
toko
ni lah
i kap
au te
ke ta
lanoa
ki ha
o kau
ngam
e’a pe
ko
ha m
emipa
‘o ho
fam
ili ‘ok
u ke m
aatu
’aki fa
lala k
i ai.
46.
Kapa
u ‘ok
u ke f
u’u on
go’i L
oto H
oha’a
mo T
a’em
anon
ga
‘oke o
ngo’i
‘e ‘ik
ai te
ke m
alava
ke ku
kuta
, ki’i
malo
loo ‘o
ki’
i lue k
iha fe
itu’u
kehe
. 47
. Te
ke la
va ‘o
ma’u
ha to
koni
ki ho
’o Lo
to H
oha’a
mo
Ta’em
anon
ga. T
elefo
ni kih
e fale
mah
aki o
fi tah
a atu
, kil
iniki
kihe m
o’ui fa
kae’a
tam
ai, pe
koe k
olisi
‘oku o
fi tah
a at
u ‘o ‘
eke p
e ‘ok
u ‘iai
ha’an
au ka
lasi p
e kulu
pu ke
toko
ni ke
faka
si’isi
’i ‘ae
Loto
Hoh
a’a m
o Ta’e
man
onga
. 48
. ‘O
ngo’i
kuo ‘
ikai t
eke k
ei m
alava
? Tele
foni
kihe n
gaah
i fei
tu’u
‘oku m
a’u m
ei ai
‘ae to
koni
fakav
ave,
‘o ha
nge k
oe
laini
telef
oni k
umi t
okon
i kihe
taon
akita
. 49
. ‘O
ku ‘ik
ai te
ke tu
’u to
ko ta
ha! K
oe to
ko 9.
5 milio
na ‘a
e ka
kai ‘o
‘Am
elika
ni ‘o
ku ku
mi t
okon
i kihe
kau f
ale’i ‘
ihe
mala
’e ‘oe
mo’u
i faka
e’ata
mai,
‘ihe t
a’u, k
oe ‘ik
ai te
nau
kei m
alava
‘ae L
oto H
oha’a
mo T
a’em
anon
ga.
50.
Koe L
oto H
oha’a
mo T
a’em
anon
ga ‘o
ku ‘ik
ai ko
ha m
e’a ke
fa
kaka
taka
ta’ak
i. Fa
i leva
ha ng
aue k
i ai t
elia n
a’a ne
ha
nga ‘
o kas
ia ho
’o m
o’ui.
Fa’u
‘e La
urie
Sloth
ower
. Fo
kotu
’utu’u
‘e Ev
a Ber
nste
in. T
a fak
atat
aa ‘e
M
eg Bi
ddle.
Fak
amalo
kihe
Apto
s High
. Ko
e toh
i eni
‘ae Jo
urne
ywor
ks Pu
blish
ing.
Kuo ‘
osi m
a’u ‘a
e ngo
fua m
eia te
kitalu
tolu
ke
liliu ‘
ae ki
’i toh
i ni k
ihe le
a Fak
a-To
nga p
ea ng
aue’a
ki ‘eh
e Be
havio
ral H
ealth
& Re
cove
ry Se
rvice
s,
San M
ateo
Coun
ty H
ealth
Serv
ices.
(Kap
au ‘o
ku ‘ia
i ha’o
fehu
’i:
Fetu
’utak
i kihe
‘Iunit
i ‘oku
ne to
kang
a’i ‘a
e Ka
kai ‘o
e ‘Ot
u Mot
u Pas
ifiki,
650-
573-
2400
)
Teke
tui k
i hen
i pe ‘
ikai, ‘
e tu’u
long
onoa
‘ae m
o’ui k
apau
he’ik
ai ha
Lo
to H
oha’a
mo T
a’em
anon
ga.
‘Oku
hoko
‘ae o
ngo n
i ko h
a me’a
kene
faka
’ai’ai
ngau
e. Ka
, ‘oka
pau
‘e fu
’u lah
i pea
totu
’a, pe
a ‘ok
u hok
o ia k
oe pa
lopale
ma,
pea t
ene
faka
tupu
puke
kiat
e koe
. Koe
ki, k
e lav
a ke m
a’u ‘a
e pala
nisi.
Lau
‘ae ki
’i toh
i ni k
ene t
okon
i atu
ke ke
lava
‘o m
apule
a ‘a h
o’o m
o’ui.
Potu
ngau
e Mo’
ui Fa
kae’
atam
ai
ACCE
SS
1 (80
0) 68
6-01
01
Psyc
hiat
ric Em
erge
ncy S
ervi
ces
(650
) 573
-266
2 Su
icide
Pre
vent
ion
1 (80
0) 78
4-24
33
To’u
tupu
moe
Fam
ili
24 h
our C
risis
Line
(6
50) 5
79-0
350
24 H
our A
lcoho
l & D
rug
Help
line
(650
) 573
-395
0 24
hou
r Par
ent
Supp
ort L
ine
(650
) 579
-035
8 Co
nsum
er A
ffairs
1 (
800)
388-
5189
Pa
tient
’s Ri
ghts
Adv
ocat
es
1 (80
0) 49
7-18
89
'Oku
'oat
u 'ae
tohi
ni m
ei he
Potu
ngau
e kihe
Mo'u
i Fa
kae'a
tam
ai, 'o
e Vah
enga
San M
ateo
'i ho
no to
konia
'ehe
M
enta
l Hea
lth Se
rvice
s Act.
Malu
’i ho’o
Mo’u
i
Me’a
‘e 50
‘ok
u tot
onu
ke ke
‘ilo f
ekau
’aki m
oe
Mo’u
i ‘oku
Ho
ha’a
mo T
a’em
anon
ga
(K
oeha
e m
e’a te
ke la
va ‘o
fai ke
faka
si’isi
’i ai ‘a
e fai
ngat
a’a’ia
ni.)
Ho
loki ‘a
e Tu’u
nga H
oha’a
mo
Ta’em
anon
ga, ‘o
ku ke
a’us
ia .
SAN
MA
TEO
CO
UNTY
BE
HAVI
ORA
L HE
ALT
H &
REC
OVE
RY S
ERVI
CES
San
Mat
eo C
ount
y B
ehav
iora
l Hea
lth &
Rec
over
y Se
rvic
es
Off
ice
of D
iver
sity
& E
quity
Pa
cific
Isla
nder
Initi
ativ
e 2
25
37
th A
venu
e Sa
n M
ateo
, CA
94
40
3
Phon
e: 6
50
.573
.25
41
FA
X: 6
50
.57
3.28
41
w
ww
.sm
heal
th.o
rg/B
HR
S 4/
10 1k
1. Ko
e Lot
o Hoh
a’a ko
e kon
ga an
gam
ahen
i pe i
a ‘oe
mo’u
i. ‘O
ku
hoko
ia ki
he to
ko ta
ha ko
toa p
e. 2.
Koe L
oto H
oha’a
koe m
e’a ia
‘oku
ongo
’i ‘eh
e sino
‘ihe ‘
ene
fetau
laki m
oe ng
aahi
fiem
a’u, n
gaah
i me’a
‘oku
hoko
, nga
ahi
liliu,
‘ihe a
nga ‘
oe m
o’ui.
3. Ko
e Lot
o Hoh
a’a ‘e
ni’ih
i ‘oku
lelei
he ‘o
ku ne
faka
mas
ila’i ‘
ae
anga
‘oe f
akak
auka
u pea
te to
e tok
anga
ange
ai.
4. Ka
pau k
oe Lo
to H
oha’a
‘oku
hoko
pe ‘ih
a taim
i ‘e ni
’ihi, p
ea
‘oku f
akalo
tom
afan
a pea
ne fa
ka’ai
’ai ki
ta ke
te ng
aue l
elei m
o m
alohi.
5.
‘Oku
lava
‘eha
me’a
lelei
‘oku
hoko
pe ko
ha m
e’a ko
vi ‘ok
u ho
ko, k
ene f
akat
upu ‘
ae Lo
to H
oha’a
. 6.
Koe m
e’a le
lei ko
ia ‘ok
u hok
o pea
tupu
ai ‘a
e Lot
o Hoh
a’a, ‘o
ku
hang
e ia k
o ‘et
au fu
ofua
‘alu
kihe k
olisi,
pe ko
e kam
ata h
a’ate
ng
aue f
o’ou.
7. Ko
e me’a
kovi
koia
‘oku h
oko p
ea fa
katu
pu e
Loto
Hoh
a’a, ‘o
ku
kau a
i ‘ae m
ole ‘a
e nga
ue, m
avae
mo h
ato k
aum
e’a, p
e koe
m
ate h
a tah
a he f
amili.
8.
Koe t
aimi ‘o
ku te
Loto
Hoh
a’a ai
‘oku
vave
‘ae t
a ‘ae
maf
u, pe
a no
unou
‘ae m
anav
a, pe
a ‘ok
u han
ga le
va ‘e
he si
no ia
‘o
faka
tupu
‘ae n
gaah
i kem
ikale
‘oku n
e han
ga ‘o
‘ai k
ita ke
te
ongo
’i ta’e
man
onga
, mo l
oto t
ailiili
. 9.
Koe f
oung
a koia
‘oku
tali ‘
aki ‘e
he si
no ‘a
e Lot
o Hoh
a’a ko
eni
‘oku u
i ia ko
e “fig
ht or
fligh
t”, pe
‘i ho
no lil
iu fa
ka-T
onga
koe
“fuhu
pe ho
la”.
10.
‘Oku
kehe
kehe
‘ae f
oung
a pe
anga
‘oe f
ehan
gaha
ngai
‘ae to
ko
taha
koto
a pe m
oe Lo
to H
oha’a
. 11
. Ko
e ni’ih
i ‘oku
nau o
ngo’i
hoha
’a, ‘it
e’ita
, pea
‘ikai
lava k
e va
heva
he m
o ha t
aha ‘
ae m
e’a ‘o
ku ho
ko.
12.
Koe n
i’ihi ‘o
ku na
u ong
o’i he
la’ia,
loto
ta’ot
a’om
ia pe
a lot
o ng
along
alo he
taim
i ‘oku
nau L
oto H
oha’a
ai.
13.
Koe h
ulutu
’a ‘ae
Loto
Hoh
a’a he
taim
i fuolo
a ‘ok
u ne l
ava ‘
e ia
ke ue
sia ho
’o m
o’ui.
14.
‘E lav
a ‘eh
e Lot
o Hoh
a’a ‘o
uesia
‘ae f
oung
a koia
‘oku
malu
’i ai
‘ehe s
ino ia
mei
he m
ahak
i.
15.
Koe n
gaah
i faka
’ilong
a ‘ihe
hulut
u’a ‘a
e Lot
o Hoh
a’a ‘o
ku ne
fa
katu
pu ‘a
e lan
ga ‘u
lu, la
nga t
u’a, la
nga k
ete p
ea m
oe to
to
ma’o
lunga
. 16
. ‘O
ku fa
’a pu
ke ‘a
e kak
ai ko
ia ‘ok
u Lot
o Hoh
a’a liu
nga T
olú ki
he
nima,
lahi a
nge ‘
ihe ka
kai k
oia ‘o
ku ‘ik
ai ke
Loto
Hoh
a’a.
17.
Koe p
eset
i ‘e 43
‘oe k
akai
‘oku p
uke p
e fain
gata
’a’ia
faka
esino
ko
e fak
atup
u mei
he Lo
to H
oha’a
. 18
. ‘O
ku ka
u lah
i ‘ae L
oto H
oha’a
kihe
mah
aki m
afu,
ngaa
hi fa
katu
’utam
aki, m
ahak
i ‘oe m
a’am
a’a pe
a moe
‘ate
, pea
kau
lahi fo
ki kih
e tao
nakit
a. 19
. ‘O
ku a’
u ki h
e 90%
‘oe k
akai
koia
‘oku o
‘o si
o ki h
e tok
eta ‘
oku
fekau
’aki p
e fak
atup
u ‘eh
e Lot
o Hoh
a’a.
20.
Koe l
ahi k
oia ‘o
e kai
pe m
a’u ‘o
e me’a
toko
ni, ka
i ‘o ‘ik
ai lav
a ke
faka
fuof
ua, p
e koe
‘ikai
fe’un
ga ‘a
e lah
i ‘oe m
e’a ‘o
ku ka
i, ‘e
lava p
e koe
faka
’ilong
a ia ‘
oe Lo
to H
oha’a
. 21
. ‘E
lava k
e ke f
ai ha
ngaa
hi m
e’a ke
ta’of
i ‘ae L
oto H
oha’a
mei
he’en
e kas
ia ho
’o m
o’ui.
22.
‘E lav
a ke t
okon
i ‘a ‘e
te va
kai’i
‘ae ng
aahi
me’a
’oku n
e fak
atup
u ‘ae
Loto
Hoh
a’a ‘ih
e ‘et
e mo’u
i. 23
. Ku
mi h
a nga
ahi fo
unga
tene
lava
ke fa
kasi’
isi’i a
i ‘ae L
oto
Hoha
’a ‘i h
o’o m
o’ui.
‘Oku
‘ikai
ke fa
ingat
a’a fe
efee f
au ke
ke
faka
hoko
‘eni.
24
. Ka
pau ‘
oku k
e Lot
o Hoh
a’a ko
e ‘ika
i tek
e ma’u
ho’o
ki ‘ih
e taim
i ‘ok
u ke f
iema’u
ai, p
ea ke
faka
’ilong
a’i ha
feitu
’u m
ahino
ke ke
tu
ku ki
ai ho
’o ki
‘ihe t
aimi k
otoa
pe.
25.
Kapa
u ‘ok
u ke L
oto H
oha’a
ko ho
’o an
ga m
ahen
i ‘aki
‘ae to
mui,
pe
a ke k
amat
a ‘ak
i ‘ae m
initi
‘e 5 k
i mu’a
‘i ho
’o ta
imi a
nga
mah
eni.
26.
Kapa
u ‘ok
u ke L
oto H
oha’a
koe a
nga ‘
o ho v
a mo h
a tah
a, pe
a ke
kum
i tok
oni ‘a
ki ha
’o ta
lanoa
ki ha
toko
taha
fale’
i (co
unse
lor)
27.
Kapa
u ‘ok
u ke o
ngo’i
Loto
Hoh
a’a m
o fain
gata
’a’ia
koe l
ahi ‘a
e ng
aue ‘
oku f
iema’u
ke ke
fai p
ea ke
kole
toko
ni ki
ho fa
mili
pe
koho
ngaa
hi m
ahen
i.
28.
‘Oua
teke
hoha
’a kih
e fan
ga ki
’i me’a
iiki.
Koe t
uai ‘a
e ‘alu
‘ae
laini
, moe
kau f
aka’u
li kov
i he h
ala, ‘o
ku ‘ik
ai ke
m
ahu’i
nga f
e’ung
a ia k
e te h
oha’a
ki ai
. 29
. Fo
kotu
’utu’u
faka
lelei
‘a ho
’o ng
aahi
fiem
a’u. T
ukua
nge ‘
ae
ngaa
hi m
e’a ia
‘oku
‘ikai
ke fu
’u m
ahu’i
nga.
30.
Ako k
e lav
a ke k
e tali
‘ikai.
‘Oku
‘ikai
ha ta
ha ia
tene
lava
ke
fai e
me’a
koto
a pe.
31.
Kapa
‘oku
‘ikai
lava k
e ke l
iliu ha
fa’ah
inga m
e’a, k
umi h
a toe
fo
unga
mak
ehe ‘
e lav
a ai k
e si’is
i’i ho
’o Lo
to H
oha’a
. 32
. Ko
e taim
i ‘oku
hang
a ai ‘e
he ka
kai m
oe ng
aahi
me’a
‘oku
ho
ko ‘o
fu’u
hoha
’asi h
o’o fa
kaka
ukau
, kuik
ui ho
mat
a pea
ke
faka
kauk
au ki
ha fe
itu’u
‘oku n
onga
mo f
iemali
e. 33
. Fa
kasi’
isi’i h
o’o in
u kof
i, ti p
ea m
oe so
ta ‘o
ku ‘ia
i ‘ae k
efini,
fet
ongi
ho’o
inu ki
he ti
moe
kofi ‘
oku i
kai h
a kefi
ni, pe
a moe
hu
hua’i
fua’i
’akau
. ‘Ok
u han
ga ‘e
he ke
fini ‘o
toe ‘
ai ‘ae
Loto
Ho
ha’a
ke to
e kov
i ang
e. 34
. ‘O
ku to
koni
lahi ‘a
upito
‘ae f
akam
alohi
sino k
ihe Lo
to
Hoha
’a.
35.
Koe k
akai
toko
lahi
‘oku ‘
aong
a ‘au
pito ‘
ae fa
kam
alohi
sino
aero
bic he
‘oku
ne ‘a
i ‘ae m
afu k
e ta
vave
pea l
ava a
i ke
holok
i ‘ae L
oto H
oha’a
. 36
. Fil
i ha f
a’ahin
ga m
e’a ‘o
ku ke
man
ako a
i han
ge ko
e lue
, ha
iki, h
eka p
asika
la pe
huloh
ula ke
ne fa
kam
ama’o
ho’o
faka
kauk
au m
ei he
Loto
Hoh
a’a. V
a’ing
a pas
iketip
olo m
o ho
kaun
gam
e’a.
37.
Kapa
u koe
toko
taha
koe ‘
oku ‘
ikai k
e ke p
aki h
ifo he
‘alu
holo,
fai h
a fak
amalo
hi sin
o ‘ok
u mam
alie m
o non
ga.
38.
Yoga
, pe k
oe fa
kalau
laulot
o pea
moe
“tai
chi”
foki
te na
u lav
a ‘o t
okon
i ke t
a’ofi h
o’o Lo
to H
oha’a
. 39
. ‘O
ku ‘ia
i ‘ae n
i’ihi ‘o
ku ha
nga ‘
ehe n
ofo f
akalo
ngolo
ngo ‘
o lau
tohi
‘o to
koni’
i kina
utolu
ke m
ole ‘a
e Lot
o Hoh
a’a.
40.
Koe m
anav
a fak
a’aulo
longo
moe
fao’i
‘ae n
gaah
i kup
u ‘oe
sin
o ‘ok
u tok
oni la
hi ‘au
pito i
a ke f
akas
i’isi’i
ai e L
oto H
oha’a
.