malzeme bilimi dersi - eng.harran.edu.treng.harran.edu.tr/~kturk/malzeme i/malzeme_i-3.pdf ·...
TRANSCRIPT
![Page 1: Malzeme Bilimi Dersi - eng.harran.edu.treng.harran.edu.tr/~kturk/Malzeme I/Malzeme_I-3.pdf · ışınları analizi yapılarak hangi malzeme olduğu bulunur. Kırınımda kullanılan](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013001/5e106cf2ae62cd24c46d713d/html5/thumbnails/1.jpg)
Karbon elementinin sematik atom yapisi www.turgutpaki.com
Malzeme Bilimi Dersi
Kaynaklar
1) Malzeme Bilimi ve Mühendisliği William F. Smith Çeviren: Nihat G. Kınıkoğlu
2) Malzeme Biliminin Temelleri Hüseyin Uzun, Fehim Fındık, Serdar Salman
3) Funamentals of Materials Science and Engineering William D. Callister
Kristal Yapıları ve Kristal Geometrisi
![Page 2: Malzeme Bilimi Dersi - eng.harran.edu.treng.harran.edu.tr/~kturk/Malzeme I/Malzeme_I-3.pdf · ışınları analizi yapılarak hangi malzeme olduğu bulunur. Kırınımda kullanılan](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013001/5e106cf2ae62cd24c46d713d/html5/thumbnails/2.jpg)
Kristal Noktaları
Kristal noktalarını niçin buluruz?
Kristal doğrultularını ve düzlemlerini bulmak için. Çünkü herbir doğrultu ve düzlemde kristalinyoğunluğu farklı olmaktadır. Elemenlerinbulunmasına da yaramaktadır.
Hacim merkezli kübik birim hücrede atomların koordinatlarının gösterilmesi.
+ ve - koordinatların gösterilmesine dikkat edelim.
P. Turgutwww.turgutpaki.com
![Page 3: Malzeme Bilimi Dersi - eng.harran.edu.treng.harran.edu.tr/~kturk/Malzeme I/Malzeme_I-3.pdf · ışınları analizi yapılarak hangi malzeme olduğu bulunur. Kırınımda kullanılan](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013001/5e106cf2ae62cd24c46d713d/html5/thumbnails/3.jpg)
Kristal Noktaları
P. Turgutwww.turgutpaki.com
![Page 4: Malzeme Bilimi Dersi - eng.harran.edu.treng.harran.edu.tr/~kturk/Malzeme I/Malzeme_I-3.pdf · ışınları analizi yapılarak hangi malzeme olduğu bulunur. Kırınımda kullanılan](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013001/5e106cf2ae62cd24c46d713d/html5/thumbnails/4.jpg)
Kristal Noktaları
P. Turgut
koordinatlarının gösterilmesi,
www.turgutpaki.com
![Page 5: Malzeme Bilimi Dersi - eng.harran.edu.treng.harran.edu.tr/~kturk/Malzeme I/Malzeme_I-3.pdf · ışınları analizi yapılarak hangi malzeme olduğu bulunur. Kırınımda kullanılan](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013001/5e106cf2ae62cd24c46d713d/html5/thumbnails/5.jpg)
Kristal Doğrultuları
P. Turgut
Kristal kafeslerde belirli yönleri tanımlamak gerekir. Çünkü, metal ve alaşımlarınözellikleri yönlere göre değişmektedir.
Kristallerin doğrultu vektörlerini bulma işleminde şu iki kurala dikkat edelim;1) Vektörlerin paralelliğini koruyalım,
2) Vektörlerin eksenler üzerindeki izdüşümlerini doğru bir şekilde bulalım.
Kübik kristallerdeki yön işaretleri, herbir koordinat ekseniboyunca çözülmüş ve en küçük tam sayıya indirgenmişvektör bileşenleridir.
Yön işaretleri köşeli parantez içinde gösterilir ve virgülleayrılmaz.
Yön vektörleri birim hücre içinde kalacak şekilde çizilir,hücrenin dışında çizilmez.
Kristal doğrultuları Miller İndisleri yardımıyla bulunmaktadır.
www.turgutpaki.com
![Page 6: Malzeme Bilimi Dersi - eng.harran.edu.treng.harran.edu.tr/~kturk/Malzeme I/Malzeme_I-3.pdf · ışınları analizi yapılarak hangi malzeme olduğu bulunur. Kırınımda kullanılan](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013001/5e106cf2ae62cd24c46d713d/html5/thumbnails/6.jpg)
P. Turgut
Kristal Doğrultuları
www.turgutpaki.com
![Page 7: Malzeme Bilimi Dersi - eng.harran.edu.treng.harran.edu.tr/~kturk/Malzeme I/Malzeme_I-3.pdf · ışınları analizi yapılarak hangi malzeme olduğu bulunur. Kırınımda kullanılan](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013001/5e106cf2ae62cd24c46d713d/html5/thumbnails/7.jpg)
P. Turgut
Kristal Doğrultuları
www.turgutpaki.com
![Page 8: Malzeme Bilimi Dersi - eng.harran.edu.treng.harran.edu.tr/~kturk/Malzeme I/Malzeme_I-3.pdf · ışınları analizi yapılarak hangi malzeme olduğu bulunur. Kırınımda kullanılan](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013001/5e106cf2ae62cd24c46d713d/html5/thumbnails/8.jpg)
P. Turgut
Kristal Doğrultuları
www.turgutpaki.com
![Page 9: Malzeme Bilimi Dersi - eng.harran.edu.treng.harran.edu.tr/~kturk/Malzeme I/Malzeme_I-3.pdf · ışınları analizi yapılarak hangi malzeme olduğu bulunur. Kırınımda kullanılan](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013001/5e106cf2ae62cd24c46d713d/html5/thumbnails/9.jpg)
P. Turgut
Kristal Doğrultuları
www.turgutpaki.com
![Page 10: Malzeme Bilimi Dersi - eng.harran.edu.treng.harran.edu.tr/~kturk/Malzeme I/Malzeme_I-3.pdf · ışınları analizi yapılarak hangi malzeme olduğu bulunur. Kırınımda kullanılan](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013001/5e106cf2ae62cd24c46d713d/html5/thumbnails/10.jpg)
P. Turgut
Kristal Doğrultuları
www.turgutpaki.com
![Page 11: Malzeme Bilimi Dersi - eng.harran.edu.treng.harran.edu.tr/~kturk/Malzeme I/Malzeme_I-3.pdf · ışınları analizi yapılarak hangi malzeme olduğu bulunur. Kırınımda kullanılan](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013001/5e106cf2ae62cd24c46d713d/html5/thumbnails/11.jpg)
P. Turgut
Yön vektörlerini, kübik birimhücre içinde çizelim.
a) [1 0 0], [1 1 0]
b) [1 1 2]
c)
d)
Kristal Doğrultuları
www.turgutpaki.com
![Page 12: Malzeme Bilimi Dersi - eng.harran.edu.treng.harran.edu.tr/~kturk/Malzeme I/Malzeme_I-3.pdf · ışınları analizi yapılarak hangi malzeme olduğu bulunur. Kırınımda kullanılan](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013001/5e106cf2ae62cd24c46d713d/html5/thumbnails/12.jpg)
P. Turgut
Koordinatları verilen vektörünyön işaretlerini bulalım.
İlk önce bitiş noktasından,başlangıç noktasınınkoordinatlarını çıkaralım.
Daha sonra, en büyük paydaolan 4 ile hepsini çarpıp vektörünyönünün işaretlerini bulalım.
Kristal Doğrultuları
www.turgutpaki.com
![Page 13: Malzeme Bilimi Dersi - eng.harran.edu.treng.harran.edu.tr/~kturk/Malzeme I/Malzeme_I-3.pdf · ışınları analizi yapılarak hangi malzeme olduğu bulunur. Kırınımda kullanılan](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013001/5e106cf2ae62cd24c46d713d/html5/thumbnails/13.jpg)
P. Turgut
a küpünde verilen vektörün yön işaretlerini bulalım.
Paralel yönler aynı yön işaretlerine sahiptir. Dolayısıyla yön vektörünü küp içindekalmak koşuluyla, kuyruğu en yakın köşeye değinceye kadar hareket ettirelim. Budurumda sol üst ön köşe yön vektörünün yeni başlangıç noktası olur. Yön vektörününküpü terk ettiği noktada yön koordinatlarını buluruz.
Bunlar x= -1; y=+1; z= -1/6 olur. Kesiri yok edersek, şağıdaki gibi buluruz.
Kristal Doğrultuları
www.turgutpaki.com
![Page 14: Malzeme Bilimi Dersi - eng.harran.edu.treng.harran.edu.tr/~kturk/Malzeme I/Malzeme_I-3.pdf · ışınları analizi yapılarak hangi malzeme olduğu bulunur. Kırınımda kullanılan](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013001/5e106cf2ae62cd24c46d713d/html5/thumbnails/14.jpg)
P. Turgut
Hekzagonal birim hücrede kristal doğrultuları Miller-Bravais İndisleri yardımıylabulunmaktadır.
Üç indeksli sitemden dört indeksli sisteme geçmekgerekmektedir.
[ u’ v’ w’ ] [u v t w)
Geçiş için aşağıdaki formüller kullanılır.
u=1/3 (2u’ - v’ )
v= 1/3 (2v’- u’ )
t= -(u+v)
w= w’
a1, a2, a3 ve z olmak üzere 4 adetkoordinat sistemi olduğundan, 3indeksli sitemden 4 indekslisisteme geçmek gerekmektedir.
Kristal Doğrultuları
www.turgutpaki.com
![Page 15: Malzeme Bilimi Dersi - eng.harran.edu.treng.harran.edu.tr/~kturk/Malzeme I/Malzeme_I-3.pdf · ışınları analizi yapılarak hangi malzeme olduğu bulunur. Kırınımda kullanılan](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013001/5e106cf2ae62cd24c46d713d/html5/thumbnails/15.jpg)
Örnek
P. Turgut
Kristal Doğrultuları
www.turgutpaki.com
![Page 16: Malzeme Bilimi Dersi - eng.harran.edu.treng.harran.edu.tr/~kturk/Malzeme I/Malzeme_I-3.pdf · ışınları analizi yapılarak hangi malzeme olduğu bulunur. Kırınımda kullanılan](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013001/5e106cf2ae62cd24c46d713d/html5/thumbnails/16.jpg)
P. Turgut
Kristal Doğrultuları
www.turgutpaki.com
![Page 17: Malzeme Bilimi Dersi - eng.harran.edu.treng.harran.edu.tr/~kturk/Malzeme I/Malzeme_I-3.pdf · ışınları analizi yapılarak hangi malzeme olduğu bulunur. Kırınımda kullanılan](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013001/5e106cf2ae62cd24c46d713d/html5/thumbnails/17.jpg)
P. Turgut
Kristal Düzlemleri
Bazen bir kristal yapıda belirli kafes atom düzlemlerini veya kristal kafesinde bir grupdüzlemi belirtmek gerekebilir. Kübik kristal yapılarda kristal düzelemlerini göstermekiçin Miller işaret düzeni kullanılır.
Bir kübik kristal düzlemin Miller işareti şu şekilde bulunur.
1) (0, 0, 0) başlangıç noktasından geçmeyen bir düzlem seçin,
2) Düzlemin x, y, z eksenlerini kestiği noktaları bulun,
3) Kesişme sayılarının karşıtlarını bulun,
4) Kesirleri tamsayıya çevirin. Parentez içerisinde (hkl) şeklinde gösterin.
www.turgutpaki.com
![Page 18: Malzeme Bilimi Dersi - eng.harran.edu.treng.harran.edu.tr/~kturk/Malzeme I/Malzeme_I-3.pdf · ışınları analizi yapılarak hangi malzeme olduğu bulunur. Kırınımda kullanılan](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013001/5e106cf2ae62cd24c46d713d/html5/thumbnails/18.jpg)
Kristal Düzlemleri
P. Turgutwww.turgutpaki.com
![Page 19: Malzeme Bilimi Dersi - eng.harran.edu.treng.harran.edu.tr/~kturk/Malzeme I/Malzeme_I-3.pdf · ışınları analizi yapılarak hangi malzeme olduğu bulunur. Kırınımda kullanılan](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013001/5e106cf2ae62cd24c46d713d/html5/thumbnails/19.jpg)
Kristal Düzlemleri
P. Turgutwww.turgutpaki.com
![Page 20: Malzeme Bilimi Dersi - eng.harran.edu.treng.harran.edu.tr/~kturk/Malzeme I/Malzeme_I-3.pdf · ışınları analizi yapılarak hangi malzeme olduğu bulunur. Kırınımda kullanılan](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013001/5e106cf2ae62cd24c46d713d/html5/thumbnails/20.jpg)
Kristal Düzlemleri
P. Turgutwww.turgutpaki.com
![Page 21: Malzeme Bilimi Dersi - eng.harran.edu.treng.harran.edu.tr/~kturk/Malzeme I/Malzeme_I-3.pdf · ışınları analizi yapılarak hangi malzeme olduğu bulunur. Kırınımda kullanılan](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013001/5e106cf2ae62cd24c46d713d/html5/thumbnails/21.jpg)
Kristal Düzlemleri
P. Turgutwww.turgutpaki.com
![Page 22: Malzeme Bilimi Dersi - eng.harran.edu.treng.harran.edu.tr/~kturk/Malzeme I/Malzeme_I-3.pdf · ışınları analizi yapılarak hangi malzeme olduğu bulunur. Kırınımda kullanılan](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013001/5e106cf2ae62cd24c46d713d/html5/thumbnails/22.jpg)
Kristal Düzlemleri
P. Turgut
Şekil (a)’da verilen düzlemin Miller indisini bulalım. Düzlem orijinden geçtiğinden, düzlemin orijinden geçmediği yeni bir eksen takımıinşaa ederiz. Bu yeni eksen takımına göre Miller indisini buluruz.
www.turgutpaki.com
![Page 23: Malzeme Bilimi Dersi - eng.harran.edu.treng.harran.edu.tr/~kturk/Malzeme I/Malzeme_I-3.pdf · ışınları analizi yapılarak hangi malzeme olduğu bulunur. Kırınımda kullanılan](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013001/5e106cf2ae62cd24c46d713d/html5/thumbnails/23.jpg)
Kristal Düzlemleri
P. Turgut
Birim kübik hücrede , düzlemini gösterelim.
Daha sonra bu düzlemi kübikbirim hücre içerisine alalım.
www.turgutpaki.com
![Page 24: Malzeme Bilimi Dersi - eng.harran.edu.treng.harran.edu.tr/~kturk/Malzeme I/Malzeme_I-3.pdf · ışınları analizi yapılarak hangi malzeme olduğu bulunur. Kırınımda kullanılan](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013001/5e106cf2ae62cd24c46d713d/html5/thumbnails/24.jpg)
Kristal Düzlemleri
P. Turgut
Aşağıda verilen düzelemin Miller indisini bulalım.
www.turgutpaki.com
![Page 25: Malzeme Bilimi Dersi - eng.harran.edu.treng.harran.edu.tr/~kturk/Malzeme I/Malzeme_I-3.pdf · ışınları analizi yapılarak hangi malzeme olduğu bulunur. Kırınımda kullanılan](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013001/5e106cf2ae62cd24c46d713d/html5/thumbnails/25.jpg)
Kristal Düzlemleri
P. Turgut
Kübik kristal yapılarda aynı Miller işaretlerine sahip birbirlerine en yakın iki paraleldüzlem arasındaki düzlemler arası uzaklık dhkl şeklinde gösterilir.
www.turgutpaki.com
![Page 26: Malzeme Bilimi Dersi - eng.harran.edu.treng.harran.edu.tr/~kturk/Malzeme I/Malzeme_I-3.pdf · ışınları analizi yapılarak hangi malzeme olduğu bulunur. Kırınımda kullanılan](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013001/5e106cf2ae62cd24c46d713d/html5/thumbnails/26.jpg)
Kristal Düzlemleri
P. Turgut
www.turgutpaki.com
![Page 27: Malzeme Bilimi Dersi - eng.harran.edu.treng.harran.edu.tr/~kturk/Malzeme I/Malzeme_I-3.pdf · ışınları analizi yapılarak hangi malzeme olduğu bulunur. Kırınımda kullanılan](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013001/5e106cf2ae62cd24c46d713d/html5/thumbnails/27.jpg)
Birim Hücrede Hacimsel Atom Yoğunluğu
P. Turgut
Bir metalin birim hücresinde sert küre atom modeli ve metalin x-ışınlarıkırınımı çözümlemesinden elde edilen atom yarıçapı kullanılarakmetalin hacimsel yoğunluğu şu formülle bulunur;
Bir sonraki slaytta
ileride anlatılacaktır
www.turgutpaki.com
![Page 28: Malzeme Bilimi Dersi - eng.harran.edu.treng.harran.edu.tr/~kturk/Malzeme I/Malzeme_I-3.pdf · ışınları analizi yapılarak hangi malzeme olduğu bulunur. Kırınımda kullanılan](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013001/5e106cf2ae62cd24c46d713d/html5/thumbnails/28.jpg)
P. Turgut
Birim Hücrede Hacimsel Atom Yoğunluğu
www.turgutpaki.com
![Page 29: Malzeme Bilimi Dersi - eng.harran.edu.treng.harran.edu.tr/~kturk/Malzeme I/Malzeme_I-3.pdf · ışınları analizi yapılarak hangi malzeme olduğu bulunur. Kırınımda kullanılan](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013001/5e106cf2ae62cd24c46d713d/html5/thumbnails/29.jpg)
Birim Hücrede Düzlemsel Atom Yoğunluğu
P. Turgutwww.turgutpaki.com
![Page 30: Malzeme Bilimi Dersi - eng.harran.edu.treng.harran.edu.tr/~kturk/Malzeme I/Malzeme_I-3.pdf · ışınları analizi yapılarak hangi malzeme olduğu bulunur. Kırınımda kullanılan](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013001/5e106cf2ae62cd24c46d713d/html5/thumbnails/30.jpg)
Birim Hücrede Düzlemsel Atom Yoğunluğu
P. Turgutwww.turgutpaki.com
![Page 31: Malzeme Bilimi Dersi - eng.harran.edu.treng.harran.edu.tr/~kturk/Malzeme I/Malzeme_I-3.pdf · ışınları analizi yapılarak hangi malzeme olduğu bulunur. Kırınımda kullanılan](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013001/5e106cf2ae62cd24c46d713d/html5/thumbnails/31.jpg)
Birim Hücrede Doğrusal Atom Yoğunluğu
P. Turgutwww.turgutpaki.com
![Page 32: Malzeme Bilimi Dersi - eng.harran.edu.treng.harran.edu.tr/~kturk/Malzeme I/Malzeme_I-3.pdf · ışınları analizi yapılarak hangi malzeme olduğu bulunur. Kırınımda kullanılan](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013001/5e106cf2ae62cd24c46d713d/html5/thumbnails/32.jpg)
Çok Yapılılık
P. Turgutwww.turgutpaki.com
![Page 33: Malzeme Bilimi Dersi - eng.harran.edu.treng.harran.edu.tr/~kturk/Malzeme I/Malzeme_I-3.pdf · ışınları analizi yapılarak hangi malzeme olduğu bulunur. Kırınımda kullanılan](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013001/5e106cf2ae62cd24c46d713d/html5/thumbnails/33.jpg)
Çok Yapılılık
P. Turgut
www.turgutpaki.com
![Page 34: Malzeme Bilimi Dersi - eng.harran.edu.treng.harran.edu.tr/~kturk/Malzeme I/Malzeme_I-3.pdf · ışınları analizi yapılarak hangi malzeme olduğu bulunur. Kırınımda kullanılan](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013001/5e106cf2ae62cd24c46d713d/html5/thumbnails/34.jpg)
P. Turgut
www.turgutpaki.com
Metallerde İzotropluk ve Anizotropluk (Yöne Bağlılık)
Metallerin fiziksel özellikleri kristal doğrultusuna ve düzlemlerine bağlı olarak değişebilir. Kristal doğrultu üzerindeki atomik yada iyonik mesafe farklılığından kaynaklanmaktadır.Bir malzemenin özellikleri yöne bağlı olarak değişiyorsa, bu tür malzemelere anizotropik(yöne bağlı) malzeme adı verilir. Eğer bir malzemenin özellikleri yöne bağlı olmayıp bütünkristal doğrultularında aynı özelliklere sahip ise, bu tür malzemelere izotropik malzemeadı verilir.Anizotrop malzemelerin elastisite modülleri ve elektrik iletkenlikleri büyük ölçüde değişir. Örneğin [100] ve [111] doğrultularındaki elastisite modülü, elekterik ve ısı iletkenlikdeğerleri farklı olabilir. Kristalik malzemelerdeki anizotropluğun büyüklüğü, yapısalsimetrikliğin azalmasıyla artmaktadır.
![Page 35: Malzeme Bilimi Dersi - eng.harran.edu.treng.harran.edu.tr/~kturk/Malzeme I/Malzeme_I-3.pdf · ışınları analizi yapılarak hangi malzeme olduğu bulunur. Kırınımda kullanılan](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013001/5e106cf2ae62cd24c46d713d/html5/thumbnails/35.jpg)
P. Turgut
www.turgutpaki.com
Kristal Yapısının Bulunması X-Işınları Analizi
X-ışınları analizi bir metalin kristal yapısını, kristal parametrelerini ve düzlemler arasımesafeleri belirlemek için kullanılan bir tekniktir. Ayrıca bilinmeyen bir malzemenin X-ışınları analizi yapılarak hangi malzeme olduğu bulunur.
Kırınımda kullanılan X-ışınları dalga boyları 0.05 ile 0.25 nm (0.5-2.5 A) arasındadeğişen elektromıknatıslı dalgalardır.
X-ışını üretmek için her ikisidevakumda bulunan, katot ile anothedef metal arasına 35 kV civarındabir voltaj uygulanır. Katotunvolfram ipçiği ısıtıldığında, ısıliyonlaşma yayınımıyla açığa çıkanelektronlar, büyük voltaj farklılığıetkisiyle, vakumdaki anot ile katotarasında hızlanarak kinetik enerjikazanır.
Elektronlar hedefteki metale (örneğin molibden) hızla çarparak X-ışını açığa çıkarırlar. Fakat kinetik enerjinin çoğu (%98'i) ısıya dönüştüğünden, hedef metalin dışarıdansoğutulması gerekmektedir. Dalga boyu 0.02 ile 0.14 nm arasında olan X-ışınımı demetioluşmaktadır ve Kα ve Kβ çizgileri diye adlandırılan iki karakteristik ışınım dikeni ortayaçıkmaktadır.
![Page 36: Malzeme Bilimi Dersi - eng.harran.edu.treng.harran.edu.tr/~kturk/Malzeme I/Malzeme_I-3.pdf · ışınları analizi yapılarak hangi malzeme olduğu bulunur. Kırınımda kullanılan](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013001/5e106cf2ae62cd24c46d713d/html5/thumbnails/36.jpg)
P. Turgut
www.turgutpaki.com
Kristal Yapısının Bulunması X-Işınları Analizi
Kα ve Kβ çizgileri elemente özgü çizgilerdir. Molibden için Kαçizgisi 0.07 nm civarındadır. Karekteristik ışınımın meydanagelişi şöyle açıklanır;
Önce, K elektronları (n=1 kabuğundaki elekteronlar) hedefibombalayan yüksek enerjili elektronlar tarafındanyerlerinden uzaklaştırılarak atomu uyarılmış hale getirir.
Daha sonra, yüksek kabuklardaki bazı elektronlar (n=2 veya3) daha alttaki enerji düzeylerine düşerek K elektronlarınınyerini alır ve bu sırada hedef metale özgü dalga boyundaenerji açığa çıkarırlar.
Elektronların L (n=2) kabuğundan K (n=1) kabuğunageçmeleri şekilde gösterildiği gibi , Kα çizgisi dalga boyundaenerji açığa çıkarır.
![Page 37: Malzeme Bilimi Dersi - eng.harran.edu.treng.harran.edu.tr/~kturk/Malzeme I/Malzeme_I-3.pdf · ışınları analizi yapılarak hangi malzeme olduğu bulunur. Kırınımda kullanılan](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013001/5e106cf2ae62cd24c46d713d/html5/thumbnails/37.jpg)
P. Turgut
www.turgutpaki.com
Kristal Yapısının Bulunması X-Işınları Analizi
Yandaki şekilde gösterildiği gibi, kristalinkalınlığını d olarak ve alt alta dizilmiş kristaldüzlemlerini (hkl) bir ayna gibi düşünelim. X-ışınlarının dalga boyu katı kristaldeki atomdüzlemleri arasındaki mesafeye eşit olduğundan,X-ışınları demeti bir kristale çarptığında değişikışınım şiddetlerinde güçlenmiş kırınım dikenlerimeydana gelir.
Şekildeki yatay çizgileri Miller işaretleri (hkl) birdizi kristal düzlemini tanımlamaktadır.
Şekil a’da tek dalga boylu bir X-ışını demeti birdüzlem dizisine birbirini güçlendirmeden ve aynıfazda olmadan yansımasına yol açacak bir açıdaçarptığını düşünelim. Bu durumda zayıflatıcıgirişim meydana gelmektedir.
Şekil b’de ise, dalgalar aynı fazda olduğundangüçlendirici girişim meydana gelecektir.
![Page 38: Malzeme Bilimi Dersi - eng.harran.edu.treng.harran.edu.tr/~kturk/Malzeme I/Malzeme_I-3.pdf · ışınları analizi yapılarak hangi malzeme olduğu bulunur. Kırınımda kullanılan](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013001/5e106cf2ae62cd24c46d713d/html5/thumbnails/38.jpg)
P. Turgut
www.turgutpaki.com
Kristal Yapısının Bulunması X-Işınları Analizi
Yandaki şekilde 1 ve 2 ışınlarına bakalım;Bu ışınların aynı fazda olmaları için 2'ninfazladan alması gereken mesafe λ‘nıntamsayılı bir katı olan MP+PN mesafesidir. Buna göre,
Burada, n=1,2,3,.... olup kırınım basamağıolarak adlandırılmaktadır. Hem MP hem dePN, aşağıdaki bağıntıya eşittir.
dhkl, işaretleri hkl olan kristal düzlemlerinin arasındaki mesafedir. Yukarıdaki bağıntıgüçlendiren girişimin koşuludur. Yani, şiddetli bir ışınımın yüksek kırınım dikenini eldeedebilme koşuludur.
![Page 39: Malzeme Bilimi Dersi - eng.harran.edu.treng.harran.edu.tr/~kturk/Malzeme I/Malzeme_I-3.pdf · ışınları analizi yapılarak hangi malzeme olduğu bulunur. Kırınımda kullanılan](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013001/5e106cf2ae62cd24c46d713d/html5/thumbnails/39.jpg)
P. Turgut
www.turgutpaki.com
Kristal Yapısının Bulunması X-Işınları Analizi
![Page 40: Malzeme Bilimi Dersi - eng.harran.edu.treng.harran.edu.tr/~kturk/Malzeme I/Malzeme_I-3.pdf · ışınları analizi yapılarak hangi malzeme olduğu bulunur. Kırınımda kullanılan](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013001/5e106cf2ae62cd24c46d713d/html5/thumbnails/40.jpg)
P. Turgut
www.turgutpaki.com
X-Işını Çözümlemesinde Toz Yöntemi
Kristal Yapısının Bulunması X-Işınları Analizi
Volfram elementinin kırınım açıları
![Page 41: Malzeme Bilimi Dersi - eng.harran.edu.treng.harran.edu.tr/~kturk/Malzeme I/Malzeme_I-3.pdf · ışınları analizi yapılarak hangi malzeme olduğu bulunur. Kırınımda kullanılan](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013001/5e106cf2ae62cd24c46d713d/html5/thumbnails/41.jpg)
P. Turgut
www.turgutpaki.com
Kristal Yapısının Bulunması X-Işınları Analizi
Kübik Birim Hücrelerde Kırınım Koşulları
![Page 42: Malzeme Bilimi Dersi - eng.harran.edu.treng.harran.edu.tr/~kturk/Malzeme I/Malzeme_I-3.pdf · ışınları analizi yapılarak hangi malzeme olduğu bulunur. Kırınımda kullanılan](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013001/5e106cf2ae62cd24c46d713d/html5/thumbnails/42.jpg)
P. Turgut
www.turgutpaki.com
Kristal Yapısının Bulunması X-Işınları Analizi
Kübik Birim Hücrelerde Kırınım Koşulları
![Page 43: Malzeme Bilimi Dersi - eng.harran.edu.treng.harran.edu.tr/~kturk/Malzeme I/Malzeme_I-3.pdf · ışınları analizi yapılarak hangi malzeme olduğu bulunur. Kırınımda kullanılan](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013001/5e106cf2ae62cd24c46d713d/html5/thumbnails/43.jpg)
P. Turgut
www.turgutpaki.com
Kristal Yapısının Bulunması X-Işınları Analizi
![Page 44: Malzeme Bilimi Dersi - eng.harran.edu.treng.harran.edu.tr/~kturk/Malzeme I/Malzeme_I-3.pdf · ışınları analizi yapılarak hangi malzeme olduğu bulunur. Kırınımda kullanılan](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013001/5e106cf2ae62cd24c46d713d/html5/thumbnails/44.jpg)
P. Turgut
www.turgutpaki.com
Kristal Yapısının Bulunması X-Işınları Analizi
![Page 45: Malzeme Bilimi Dersi - eng.harran.edu.treng.harran.edu.tr/~kturk/Malzeme I/Malzeme_I-3.pdf · ışınları analizi yapılarak hangi malzeme olduğu bulunur. Kırınımda kullanılan](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013001/5e106cf2ae62cd24c46d713d/html5/thumbnails/45.jpg)
P. Turgut
www.turgutpaki.com
Kristal Yapısının Bulunması X-Işınları Analizi
![Page 46: Malzeme Bilimi Dersi - eng.harran.edu.treng.harran.edu.tr/~kturk/Malzeme I/Malzeme_I-3.pdf · ışınları analizi yapılarak hangi malzeme olduğu bulunur. Kırınımda kullanılan](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013001/5e106cf2ae62cd24c46d713d/html5/thumbnails/46.jpg)
P. Turgut
www.turgutpaki.com
Kristal Yapısının Bulunması X-Işınları Analizi