manual-karnplan2550-2554

กมภาพนธ 2550

สานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

คมอการแปลงแผนจดการคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2550-2554 ไปสการปฏบต

คมอการแปลงแผนจดการคณภาพสงแวดลอมพ.ศ. 2550-2554 ไปสการปฏบต




ผจดทา สานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมสานกงานคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต60/1 ซอยพบลวฒนา 7 ถนนพระรามท 6 พญาไท กรงเทพมหานคร 10400โทรศพท 0 2265 6500 โทรสาร 0 2265 6602

ผศกษา สถาบนวจยสงคม มหาวทยาลยเชยงใหมโทรศพท 0 5394 2551 โทรสาร 0 5394 2572

การอางอง สานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. 2550.คมอการแปลงแผนจดการคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2550-2554 ไปสการปฏบต.กรงเทพฯ. 285 หนา

ISBN 978-974-286-178-0

คาสบคน ทรพยากรธรรมชาต สงแวดลอม มลพษ การมสวนรวมแผนจดการคณภาพสงแวดลอมในระดบจงหวด

พมพเมอ กมภาพนธ 2550

จานวนพมพ 500 เลม

จานวนหนา 285 หนา

ผพมพ โรงพมพวฑรยการปกโทรศพท 0 2275 4000 โทรสาร 0 2275 4000

คานา

แผนจดการคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2550-2554 เปนแผนการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมระดบชาตทจดทาขนตามมาตรา 35-36 แหงพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2535 เพอเปนกรอบชนาใหสวนราชการ ธรกจเอกชน ประชาชน และทกภาคการพฒนาตางๆ ใชเปนแนวทางการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ใน 5 ปขางหนา โดยแผนจดการคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2550-2554 นไดผานความเหนชอบของคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต เมอวนท 21 ธนวาคม 2549 คณะรฐมนตรมมตเหนชอบ เมอวนท 30 มกราคม 2550 ขณะน อยระหวางกระบวนการประกาศในราชกจจานเบกษา

การดาเนนงานดานการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมของทกหนวยงานทจะทาใหเปนไปอยางมประสทธภาพ สอดคลองกบทศทางของแผนจดการคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2550-2554 และเปนไปตามเจตนารมณของพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2535 จงจาเปนทจะตองมการถายทอดกลยทธ มาตรการ แนวทางปฏบต เพอใหบรรลเปาหมายตามตวชวดทกาหนดไว โดยจดทาคมอการแปลงแผนจดการคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2550-2554 ไปสการปฏบต เพอเปนแนวทางใหผทเกยวของกบการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในทกภาคสวน ทงในระดบสวนกลาง สวนภมภาค และทองถน ไดเขาใจถงบทบาทของตนในการเขามามสวนรวมในการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม รวมไปถงการตดตามประเมนผลการดาเนนงาน

สานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม หวงเปนอยางยงวาคมอทจดทาขนน จะชวยใหผใชจากทกภาคสวนสามารถนาไปใชเปนกรอบการดาเนนงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมใหเกดประสทธภาพและประสทธผลสงสด เพอกอใหเกดสงคมทอยดมสข และนาไปสการพฒนาทยงยนของประเทศชาตในทายทสด



i


หนา

1. บทนา............................................................................................................................1

1.1 ความเปนมา .......................................................................................................................... 1

1.2 วตถประสงคของการจดทาคมอ ............................................................................................. 3

1.3 เปาหมายทคาดวาจะไดรบ..................................................................................................... 4

1.4 กลมเปาหมายผใชคมอ .......................................................................................................... 4

1.5 ขอแนะนาในการใชคมอการแปลงแผนจดการคณภาพสงแวดลอมพ.ศ. 2550-2554 ไปสการปฏบต....................................................................................... 4

2. แนวทางและกระบวนการแปลงแผนจดการคณภาพสงแวดลอมพ.ศ. 2550-2554 ไปสการปฏบต ..............................................................................7

2.1 แนวทางการแปลงแผนจดการคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2550-2554 ไปสการปฏบต....... 7

2.2 กลไกในการขบเคลอนกระบวนการแปลงแผนจดการคณภาพสงแวดลอมพ.ศ. 2550-2554 ไปสการปฏบต.....................................................................................11

2.3 ขนตอนการแปลงแผนจดการคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2550-2554 ไปสการปฏบต......15

บรรณานกรม................................................................................................................................29

3. วธการจดทาโครงการเพอการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม................31

3.1 ลกษณะของโครงการเพอการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ...........................33

3.2 องคประกอบของโครงการ....................................................................................................34

ตวอยางการเขยนโครงการดานสงแวดลอม .........................................................................38ตวอยางการเขยนโครงการดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ...................................41

บรรณานกรม................................................................................................................................44

สารบญ

สวนท 1 กระบวนการแปลงแผนจดการคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2550-2554 ไปสการปฏบต


สารบญii

หนา

4. แนวทางการตดตามและประเมนผล..........................................................................45

4.1 แนวทางการตดตามประเมนผลสมฤทธของการดาเนนงานตามแผนจดการคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2550-2554.............................................................................45

4.1.1 การจดตงคณะกรรมการตดตามประเมนผล ............................................................464.1.2 กรอบการตดตามประเมนผล...................................................................................474.1.3 ขนตอนการตดตามประเมนผล................................................................................48

4.2 แนวทางการตดตามประเมนผลการการดาเนนโครงการดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในระดบจงหวด............................................................................................68

4.2.1 การจดตงคณะทางานการตดตามประเมนผลการดาเนนโครงการดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในระดบจงหวด ........................................69

4.2.2 กรอบการตดตามประเมนผลโครงการ ....................................................................704.2.3 ขนตอนการตดตามประเมนผลโครงการดานทรพยากรธรรมชาต

และสงแวดลอมระดบจงหวด....................................................................................72

บรรณานกรม................................................................................................................................83

5. องคความรและหลกการสาคญทใชในการแปลงแผนจดการคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2550-2554 ไปสการปฏบต ..........................................85

5.1 หลกการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมภายใตแผนจดการคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2550-2554 .....................................87

หลกการระวงไวกอน (Precautionary Principle) ..........................................................................87

หลกการผกอมลพษเปนผจาย (Polluter-Pays Principle) ...........................................................95

หลกการผไดรบประโยชนเปนผจาย (Beneficiary-Pays Principle) .............................................96

ความเปนหนสวนของรฐ-เอกชน (Public Private Partnership)..................................................97

การเปดเผยขอมลขาวสารสสาธารณะ (Public Disclosure).........................................................99

สวนท 2 องคความรและหลกการสาคญทใชในการแปลงแผนจดการคณภาพสงแวดลอมพ.ศ. 2550-2554 ไปสการปฏบต


สารบญiii

หนา

บรรณานกรม............................................................................................................................. 103

5.2 การประกาศพนทคมครองสงแวดลอมและเขตควบคมมลพษ ................................105

พนทคมครองสงแวดลอม คออะไร ............................................................................................ 105

การประกาศเขตพนทคมครองสงแวดลอมโดยการมสวนรวมของทองถนและประชาชน .... 106การดาเนนงานในพนทคมครองสงแวดลอม ....................................................................... 109บทกาหนดโทษสาหรบพนทคมครองสงแวดลอม................................................................ 109พนทคมครองสงแวดลอมทไดรบการประกาศในปจจบน.................................................... 110พนททอยระหวางดาเนนการเตรยมความพรอม

เพอประกาศเปนเขตพนทคมครองสงแวดลอม ............................................................ 110

เขตควบคมมลพษ คออะไร ........................................................................................................ 111

การกาหนดและประกาศเขตควบคมมลพษ ........................................................................ 111พนททไดรบการประกาศใหเปนเขตควบคมมลพษ............................................................. 111แนวทางการจดทาแผนปฏบตการเพอลดและขจดมลพษในเขตควบคมมลพษ .................. 112

บรรณานกรม............................................................................................................................. 113

5.3 การประเมนผลกระทบสงแวดลอมเชงกลยทธ(Strategic Environment Assessment : SEA) ............................................................115

SEA คออะไร? .......................................................................................................................... 115

ความสมพนธระหวาง SEA กบกระบวนการตดสนใจทางนโยบาย ............................................ 116

ความแตกตางระหวาง SEA กบ EIA........................................................................................... 119

ขนตอนการจดทากระบวนการ SEA .......................................................................................... 121

ตวอยางการจดทากระบวนการ SEA กรณการจดทาแผนการจดการขยะเมองซลเบอรก ประเทศออสเตรย..................................................................................... 124

บรรณานกรม............................................................................................................................. 129


สารบญiv

หนา

5.4 เครองมอและวธการเพอการจดทาแผนกลยทธและการแปลงแผนไปสการปฏบต 131

SWOT Analysis.......................................................................................................................... 132

Balanced Scorecard (BSC)..................................................................................................... 137

Logical Framework Approach (LFA)........................................................................................ 144

Key Performance Indicators (KPI) .......................................................................................... 152

บรรณานกรม............................................................................................................................. 154

5.5 การจดลาดบความสาคญของปญหาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม .............. 155

วธการจดลาดบความสาคญของปญหาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ............................. 155

การจดลาดบความสาคญของปญหาสงแวดลอมโดยการสอบถามความคดเหนของผเชยวชาญ 156

การจดลาดบความสาคญของปญหาสงแวดลอมโดยการสารวจความคดเหนของประชาชน ...... 158

การจดลาดบความสาคญของปญหาสงแวดลอมจากสถตขอรองทกขหรอความถของการชมนม ................................................................................................ 161

การจดลาดบความสาคญของปญหาสงแวดลอมดวยมลคาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ................................................................................. 162

การจดลาดบความสาคญของปญหาดวยตวชวดคณภาพสงแวดลอม......................................... 167

การเลอกใชวธการจดลาดบความสาคญของปญหาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมทเหมาะสม ............................................................... 168

บรรณานกรม............................................................................................................................. 169

5.6 แนวทางการประเมนผลกระทบจากยทธศาสตรการพฒนาจงหวดและการกาหนดตวชวดดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม........................... 171

1. แนวทางการประเมนผลกระทบจากยทธศาสตรการพฒนาจงหวด................................... 171

2. แนวทางการกาหนดตวชวดดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในระดบจงหวด ...... 175


สารบญv

หนา

3. ตวอยางแนวทางการการจดทาโครงการและการกาหนดตวชวดความสาเรจของโครงการภายใตแผนปฏบตการเพอการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในระดบจงหวด......................................................................................... 181

บรรณานกรม............................................................................................................................. 185

5.7 แหลงเงนงบประมาณเพอการดาเนนการโครงการดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในระดบจงหวด .......................................187

1. งบประมาณจงหวดแบบบรณาการ.................................................................................... 188

2. งบประมาณจากหนวยงานราชการสวนกลาง.................................................................... 191

3. กองทนสงแวดลอม............................................................................................................ 195

4. รายไดขององคกรปกครองสวนทองถน ............................................................................. 204

5. เงนอดหนนจากแหลงอนๆ................................................................................................ 209

5.1 สานกงานกองทนสนบสนนการวจย........................................................................... 2095.2 สานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ..................................................... 2155.3 หนวยงานตางประเทศทใหการสนบสนนการเงนทนและดานเทคโนโลย

ทเกยวของกบการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม................................... 217บรรณานกรม ......................................................................................................................... 222

5.8 แนวทางการใชมาตรการเพอการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมสาหรบองคกรปกครองสวนทองถน................................................223

มาตรการทางเศรษฐศาสตร ...................................................................................................... 223

มาตรการทางสงคม ................................................................................................................... 227

มาตรการกากบและควบคม....................................................................................................... 227

การแบงภาระหนาทในการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมระหวางหนวยงานสวนกลางและสวนทองถน .................................................................... 228

การเลอกใชมาตรการทเหมาะสมเพอการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในระดบทองถน........................................................................................ 229

บรรณานกรม............................................................................................................................. 237


สารบญvi

หนา

5.9 ภารกจดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมทถายโอนใหองคกรปกครองสวนทองถนดาเนนการ ............................................... 239

5.10 ความรอนๆ เพอการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม .......................... 243

การจดการอยางมสวนรวม (Co-management หรอ Cooperative) ......................................... 243

การมสวนรวมของประชาชน (Public Participation)................................................................. 246

การจดการความร (Knowledge Management)........................................................................ 253

การสอสารดานสงแวดลอม (Environmental Communication)................................................ 257

การผลตทางการเกษตรทถกตองและเหมาะสม (Good Agricultural Practice: GAP) ............... 260

บรรณานกรม............................................................................................................................. 264

ภาคผนวกท 1 อภธานศพทของแผนจดการคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2550-2554 ..... 267

ภาคผนวกท 2 แหลงขอมลองคความรและหลกการสาคญทใชในการแปลงแผน ไปสการปฏบตและการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ........ 277

รายชอคณะผจดทา............................................................................................................ 283

รายชอผกากบและใหขอเสนอแนะตอการจดทาโครงการฯ ............................................... 283

สวนท 3 ภาคผนวก

กระบวนการแปลงแผนจดการคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2550-2554 ไปสการปฏบต

สวนท

บทนา

1

1

บทนา

1.1 ความเปนมา

แผนจดการคณภาพสงแวดลอม เปนแผนการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในระดบชาต ทจดทาขนตามมาตรา 35-36 ของพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาตพ.ศ. 2535 โดยมสานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (สผ.) เปนหนวยงานหลกททาหนาทประสานความรวมมอกบทกภาคสวนทเกยวของในการยกรางแผนฯ และนาเสนอตอคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต (กก.วล.) พจารณาใหความเหนชอบ นาเสนอตอคณะรฐมนตรเพอทราบ พรอมทงประกาศในราชกจจานเบกษา เพอใหหนวยงานทเกยวของดาเนนการตามอานาจหนาทใหเปนไปตามแผนจดการคณภาพสงแวดลอม

แผนจดการคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2550-2554 เปนแผนระดบชาตทยกรางขนโดยผานกระบวนการมสวนรวมของทกภาคสวน โดยมเนอหาครอบคลมประเดนปญหาเกยวกบทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมโดยรวมของประเทศ มการนาเสนอกรอบแนวคด ทศทาง และแนวทางใหมเพอการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ซงหนวยงานทเกยวของทงในระดบสวนกลาง ระดบภาค ระดบจงหวด และระดบทองถน สามารถนากลยทธ มาตรการและแนวทางการปฏบตทบรรจอยในแผนฯ ไปประยกตใชไดในทางปฏบต สาระสาคญของแผนจดการคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2550-2554 มงเนนทการสงเสรมใหประชาชนและภาคทเกยวของเขามามสวนรวมในการจดการ การยกระดบขดความสามารถในการจดการของบคลากรภาครฐ การใหความสาคญกบองคกรปกครองสวนทองถน สงเสรมการเขาถงและการใชประโยชนทรพยากรอยางเปนธรรม รวมทง การกากบ ดแลและฟนฟคณภาพสงแวดลอมใหมความสมดลและยงยน นอกจากน แผนฯ ฉบบนยงไดกาหนดเปาหมายและตวชวดเพอการประเมนผลสมฤทธของแผนไวอยางชดเจน (สาระสาคญอนๆ ของแผนฯ ปรากฏอยใน แผนจดการคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2550-2554 ซงจดทาโดย สานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม 2549)

ในสวนของกลไกสนบสนนเพอใหมการแปลงแผนจดการคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2550-2554 ไปสการปฏบต พ.ร.บ. สงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2535 ไดกาหนดใหสวนราชการและรฐวสาหกจทเกยวของมหนาทดาเนนการตามอานาจหนาทเพอปฏบตการใหเปนไปตามแผนจดการคณภาพสงแวดลอม (ตามมาตรา 35) ทงนเพอใหการดาเนนการเปนไปโดยบรรลวตถประสงคและ เปาหมายทกาหนดไวในแผนฯ และ ไดกาหนดใหผวาราชการจงหวดในทองทเขตพนทคมครองสงแวดลอม(มาตรา 43) หรอเขตควบคมมลพษ (มาตรา59) มหนาทจดทาแผนปฏบตการเพอการจดการคณภาพสงแวดลอมในระดบจงหวด (ตามมาตรา 37) ใหสอดคลองกบแผนจดการคณภาพสงแวดลอม โดย เนนประเดนปญหาในพนททมความสาคญเรงดวน และมการกาหนดแนวทางปองกนปญหาทเบดเสรจครบวงจร

1


1. บทนา2

นอกจากน ในปงบประมาณ 2550 สานกงานคณะกรรมการพฒนาระบบราชการ (ก.พ.ร.) ไดกาหนดใหทกจงหวดตองดาเนนการจดทาแผนปฏบตการเพอการจดการทรพยากรธรรมชาตและ สงแวดลอมในระดบจงหวด โดยใหเปนตวชวดผลการดาเนนงานของจงหวดดานทรพยากรธรรมชาตและดานสงแวดลอม สาหรบแผนฯ ฉบบนเปนแผนจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในภาพรวมของจงหวด ซงจะครอบคลมสถานการณปญหาและแผนการดาเนนงานทงดานทรพยากรธรรมชาตและ สงแวดลอม ในขณะทแผนฯ ตามมาตรา 37 เนนทประเดนปญหาในพนททมความสาคญเรงดวน ดงนน สาระของแผนปฏบตการเพอการจดการคณภาพสงแวดลอม (แผนตามมาตรา 37) จงเปนสวนหนงของแผนปฏบตการเพอการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (แผนตามตวชวดของ ก.พ.ร.) ความเชอมโยงของแผนตางๆ เพอการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมกบแผนปฏบตราชการ แสดงไวในแผนภาพดงน

ความเชอมโยงของแผนตางๆ เพอการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

พ.ร.บ. สงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2535

นโยบายของรฐบาล แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 10 (พ.ศ. 2550-2554)

นโยบายและแผนการสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต

พ.ศ. 2540-2559แผนบรหารราชการแผนดน

แผนจดการคณภาพสงแวดลอมพ.ศ. 2550-2554

(ตามมาตรา 35-36)

แผนปฏบตราชการ/ ยทธศาสตรการพฒนา

กระทรวง / กรม จงหวด/กลมจงหวด

แผนปฏบตการเพอการจดการคณภาพสงแวดลอม(แผนตามมาตรา 37)

เนนปญหาในพนททมความสาคญเรงดวน

แผนปฏบตการเพอการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในระดบจงหวด พ.ศ. 2551-2554

(แผนตามตวชวดของ ก.พ.ร.)

มองปญหาในภาพรวมของทงจงหวด


1. บทนา3

คมอเลมนจดทาขนสาหรบหนวยงานทเกยวของใชเปนแนวทางในการแปลงแผนจดการคณภาพ สงแวดลอม พ.ศ. 2550-2554 ไปสการปฏบต โดยสาระทบรรจอยในคมอเลมน จะเปนแนวทางใหผทเกยวของกบการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมทงในระดบสวนกลาง ระดบภาค ระดบจงหวดและระดบทองถน ไดเขาใจถงบทบาทของตนในการเขามามสวนรวมในการบรหารจดการ การดาเนนการเพอการจดการสงแวดลอม การพฒนา การบรหารและการตดตามประเมนผลการดาเนนงานตามแผนงาน/โครงการดานสงแวดลอม รวมไปถงองคความรและหลกการเพอการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ทงนเพอใหการดาเนนงานดานการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมของทกหนวยงานเปนไปอยางมประสทธภาพ สอดคลองกบทศทางของแผนจดการคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2550–2554 ในระดบชาตทถกกาหนดโดยประชาชน และเปนไปตามเจตนารมณของพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2535

1.2 วตถประสงคของการจดทาคมอ

(1) เพอเปนคมอสาหรบหนวยงานทเกยวของกบการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมทงในระดบสวนกลาง ระดบภาค ระดบจงหวด และระดบทองถน ใชเปนแนวทางในการแปลงแผนจดการคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2550–2554 ไปสการปฏบต อยางมประสทธภาพและประสทธผล และเปนไปในทศทางเดยวกน

(2) เพอนาเสนอองคความรและหลกการสาคญทใชในการแปลงแผนจดการคณภาพสงแวดลอมไปสการปฏบต ทสามารถนาไปประยกตใชเพอจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

ขอมลชแจงเพมเตมเพอสรางความเขาใจรวมกน

ในป พ.ศ. 2550 น จงหวดจะไดรบคมอทเกยวของกบการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม 3 เลม ไดแก :-

เลมท 1 คมอการแปลงแผนจดการคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2550-2554 ไปสการปฏบตเปนคมอสาหรบหนวยงานทเกยวของทงในระดบสวนกลาง ระดบภาค ระดบจงหวดและระดบทองถนใชเปนแนวทางในการแปลงแผนจดการคณภาพสงแวดลอมพ.ศ. 2550-2554 ไปสการปฏบต

เลมท 2 คมอการจดทาแผนปฏบตการเพอการจดการคณภาพสงแวดลอมในระดบจงหวดปงบประมาณ พ.ศ. 2551 เปนคมอสาหรบจงหวดใชเปนแนวทางในการจดทาแผนปฏบตการฯตามมาตรา 37 แหง พ.ร.บ. สงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2535

เลมท 3 คมอการจดทาแผนปฏบตการเพอการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในระดบจงหวด เปนคมอสาหรบจงหวดใชเปนแนวทางในการจดทาแผนปฏบตการฯตามตวชวด ของ ก.พ.ร.


1. บทนา4

1.3 เปาหมายทคาดวาจะไดรบ

หนวยงานทเกยวของกบการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมสามารถแปลง แผนจดการคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2550–2554 ไปสแผนงาน/โครงการเพอการจดการทรพยากร ธรรมชาตและสงแวดลอมทตอบสนองตอปญหาของแตละพนท โดยมแนวทางการดาเนนการแกไขปญหาทชดเจนและเปนรปธรรม รวมทง สอดคลองและเปนไปในทศทางเดยวกนกบเปาหมายของแผนจดการ คณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2550-2554

1.4 กลมเปาหมายผใชคมอ

สานกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวด

สานกงานสงแวดลอมภาค

สานกงานจงหวด

องคกรปกครองสวนทองถน

สานกงานปลดกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

สวนราชการในสงกดกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

สวนราชการทเกยวของทงในระดบสวนกลาง ระดบภาค ระดบจงหวด และระดบทองถน

1.5 ขอแนะนาในการใชคมอการแปลงแผนจดการคณภาพสงแวดลอมพ.ศ. 2550-2554 ไปสการปฏบต

คมอการแปลงแผนจดการคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2550-2554 มเนอหาประกอบไปดวย 3 สวน ไดแก :-

สวนแรก เปนการนาเสนอสาระเกยวกบกระบวนการแปลงแผนจดการคณภาพสงแวดลอมพ.ศ. 2550-2554 ไปสการปฏบต ซงจะครอบคลมในประเดนตางๆ ดงน

1. บทนา

2. แนวทางและกระบวนการแปลงแผนจดการคณภาพสงแวดลอมพ.ศ. 2550-2554 ไปสการปฏบต

3. วธการจดทาโครงการเพอการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

4. แนวทางการตดตามประเมนผล


1. บทนา5

สวนทสอง เปนการนาเสนอองคความรและหลกการสาคญทใชในการแปลงแผนจดการคณภาพสงแวดลอมไปสการปฏบต โดยผใชคมอสามารถนาไปประยกตใชเพอการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม โดยมเนอหาประกอบดวย

5.1 หลกการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมภายใตแผนจดการคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2550-2554 ซงประกอบดวย

หลกการระวงไวกอน หลกการผกอมลพษเปนผจาย หลกการผไดรบผลประโยชนเปนผจาย หลกการความเปนหนสวนของรฐ-เอกชน หลกการเปดเผยขอมลสสาธารณะ

5.2 การประกาศพนทคมครองสงแวดลอมและเขตควบคมมลพษ

5.3 การประเมนผลกระทบสงแวดลอมเชงกลยทธ(Strategic Environment Assessment : SEA)

5.4 เครองมอและวธการเพอการจดทาแผนกลยทธและการแปลงแผนไปสการปฏบต

5.5 การจดลาดบความสาคญของปญหาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

5.6 แนวทางการประเมนผลกระทบจากยทธศาสตรการพฒนาจงหวดและการกาหนดตวชวดดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

5.7 แหลงเงนงบประมาณเพอการดาเนนโครงการดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในระดบจงหวด

5.8 แนวทางการใชมาตรการเพอการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมสาหรบองคกรปกครองสวนทองถน

5.9 ภารกจดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมทถายโอนใหองคกรปกครองสวนทองถนดาเนนการ

5.10 ความรอนๆ เพอการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

การจดการอยางมสวนรวม การสอสารดานสงแวดลอม การมสวนรวมของประชาชน การจดการความร การผลตทางการเกษตรทถกตองและเหมาะสม


1. บทนา6

สวนทสาม ภาคผนวก ประกอบไปดวยเนอหาดงตอไปน

ภาคผนวกท 1 อภธานคาศพทของแผนจดการคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2550-2554

ภาคผนวกท 2 แหลงขอมลองคความรและหลกการสาคญทใชในการแปลงแผนไปสการปฏบตและการจดการทรพยากร ธรรมชาตและสงแวดลอม

แนวทางและกระบวนการแปลงแผนจดการคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2550-2554 ไปสการปฏบต

2

7

แนวทางและกระบวนการแปลงแผนจดการคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2550-2554 ไปสการปฏบต

การแปลงแผนจดการคณภาพสงแวดลอมไปสการปฏบต เปนกระบวนการทจะผลกดนแผน กลยทธและมาตรการไปสการปฏบตใหเกดผลสาเรจเปนรปธรรม เพอใหไดผลผลต/ผลลพธ ตามวตถประสงคและเปาหมายทกาหนดไวในแผนฯ โดยมการจดทาแผนปฏบตการฯ แผนงาน โครงการและกจกรรมมารองรบ รวมทงมการตดตามประเมนผล

เนอหาในสวนนจะนาเสนอประเดนเกยวกบ :-

1. แนวทางการแปลงแผนจดการคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2550-2554 ไปสการปฏบต

2. กลไกในการขบเคลอนกระบวนการแปลงแผนจดการคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2550-2554ไปสการปฏบต

3. ขนตอนการแปลงแผนจดการคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2550-2554 ไปสการปฏบต

2.1 แนวทางการแปลงแผนจดการคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2550-2554ไปสการปฏบต

การแปลงแผนจดการคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2550-2554 ซงเปนแผนระดบชาตไปสการปฏบตหนวยงานเจาภาพหลกในการขบเคลอนกระบวนการแปลงแผนฯ จะตองดาเนนการใดๆ กตามทจะผลกดนใหหนวยงานราชการและองคกรตางๆ ทเกยวของในทกภาคสวนและทกระดบ นาเอากลยทธ มาตรการและแนวทางการปฏบตในแผนจดการคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2550-2554 ไปใชเปนกรอบแนวคดในการ จดทาแผนงาน/โครงการเพอการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

สาหรบหนวยงานทเกยวของกบการแปลงแผนจดการคณภาพสงแวดลอมระดบชาตไปสการปฏบต สามารถแบงไดเปน 2 กลมหลก คอ (1) ภาคราชการ และ (2) ภาคประชาชน ซงแนวทางการแปลงแผนฯไปสการปฏบตในแตละภาคสวนมดงน

2.1.1 การแปลงแผนจดการคณภาพสงแวดลอมไปสการปฏบตในภาคราชการ

หนวยงานทมสวนเกยวของในการแปลงแผนจดการคณภาพสงแวดลอมระดบชาตไปสการปฏบตในภาคราชการ ครอบคลมถงหนวยงานราชการในทกระดบ ทงในระดบสวนกลาง ระดบภาค ระดบจงหวดและระดบทองถน ทมภารกจเกยวของกบการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ดงน

2


2. แนวทางและกระบวนการแปลงแผนจดการคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2550-2554 ไปสการปฏบต8

ระดบสวนกลาง หนวยงานราชการในระดบสวนกลางทเกยวของกบการแปลงแผนฯไปสการปฏบต ไดแก

- สวนราชการตางๆ ในสงกดกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมซงมภารกจดานการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมโดยตรง

- กระทรวงอนๆ ทเกยวของ เชน กระทรวงหาดไทย กระทรวงอตสาหกรรมกระทรวงเกษตรและสหกรณ กระทรวงสาธารณสข เปนตน

ระดบภาค หนวยงานราชการในระดบภาคทเกยวของกบการแปลงแผนฯ ไปสการปฏบต ไดแก

- สานกงานสงแวดลอมภาค ซงเปนตวแทนของกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในระดบภาค

- หนวยงานราชการในภมภาค ซงเปนหนวยงานของกระทรวงตางๆ ทเกยวของทปฏบตงานในพนท

ระดบจงหวด หนวยงานราชการในระดบจงหวดทเกยวของกบการแปลงแผนฯ ไปสการปฏบต ไดแก

- สานกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวด ซงเปนตวแทนของกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในระดบจงหวด ทาหนาทจดการปญหาดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมใน พนท จะตองเปนผประสานงานและเปนแกนหลกในการแปลงแผนไปสการปฏบต

- กลมงานยทธศาสตรการพฒนาจงหวด สานกงานจงหวด ซงจะตองทาหนาทในการบรณาการแผนจดการคณภาพสงแวดลอมในระดบจงหวดเขาเปนสวนหนงของแผนยทธศาสตรการพฒนาจงหวด เพอเปนชองทางใหไดมาซงงบประมาณเพอการดาเนนโครงการดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

ระดบทองถน หนวยงานราชการในระดบทองถนทเกยวของกบการแปลงแผนฯ ไปสการปฏบต ไดแก

- องคกรปกครองสวนทองถน (อปท.) ไดแก องคการบรหารสวนจงหวด(อบจ.) เทศบาล และ องคการบรหารสวนตาบล (อบต.) ซง อปท.เปนหนวยงานทมภารกจดานการบรหารจดการและการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมทไดรบการถายโอนภารกจมาจากสวนกลางโดยตรง



การแปลงแผนจดการคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2550-2554 ไปสการปฏบตโดยผานแผนการดาเนนงานของหนวยงานราชการทเกยวของในแตละระดบตามทไดกลาวมาขางตนนน หนวยงานจะตองมการจดทาแผนการดาเนนงานเพอการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม โดยใหความสาคญกบสาระของแผนจดการคณภาพสงแวดลอมในระดบชาต ซงครอบคลมถงกรอบแนวคด เปาหมาย ตวชวด กลยทธ มาตรการและแนวทางการปฏบตเพอการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในแตละสาขา ประกอบกนไปกบการพจารณาภารกจประจาและแผนยทธศาสตรการพฒนาของหนวยงาน รวมไปถง สถานการณปญหาดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในพนท ซงจะทาใหหนวยงานมแผนงาน โครงการทมเปาหมายและตวชวดสอดคลองและเปนไปในทศทางเดยวกนกบแผนจดการคณภาพสงแวดลอม ระดบชาต โดยผลสาเรจของการดาเนนงานตามแผนงาน โครงการ ของหนวยงานทเกยวของในทกระดบจะชวยสนบสนนใหแผนฯ ระดบชาตบรรลตามวตถประสงคและเปาหมายทกาหนดไว

การแปลงแผนจดการคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2550-2554 ไปสแผนการดาเนนงานเพอการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมของหนวยงานราชการในทกระดบ

เปาหมาย-กลยทธ-ผลผลต-ตวชวด–มาตรการ-แนวทางการปฏบต

มาตรการ แนวทางปฏบตและผรบผดชอบทเกยวของ

บทบาท หนาทและภารกจประจาของหนวยงาน

สถานการณปญหาคณภาพสงแวดลอมในพนท

แผนยทธศาสตรการพฒนาของหนวยงาน

แผนจดการคณภาพสงแวดลอม(แผนระดบชาต)

แผนการดาเนนงานวตถประสงค/เปาหมาย/ตวชวดของหนวยงาน

โครงการ/เปาหมายตวชวดโครงการ

แผนการดาเนนงานของหนวยงานดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม(แผนระดบหนวยงาน)



พ.ร.บ. สงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2535

ยทธศาสตรชาต นโยบายของรฐบาล แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคม

แหงชาตฉบบท 10 (พ.ศ. 2550-2554)[สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต]

ระดบชาต/ระดบสวนกลาง

นโยบายและแผนการสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต

พ.ศ. 2540-2559

แผนจดการคณภาพสงแวดลอมพ.ศ. 2550-2554 แผนบรหารราชการแผนดน

แผนปฏบตราชการของหนวยงาน [กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม] [กระทรวงอนๆ ทเกยวของ เชน กระทรวงมหาดไทย กระทรวงอตสาหกรรมกระทรวงเกษตรและสหกรณ กระทรวงสาธารณสข เปนตน]

แผนจดการคณภาพสงแวดลอมระดบภาค[สานกงานสงแวดลอมภาค (สสภ.)]

แผนปฏบตราชการในภมภาค[หนวยงานราชการในภมภาค]

ระดบภาค

ระดบจงหวด แผนปฏบตการเพอการจดการคณภาพสงแวดลอมในระดบจงหวด (มาตรา 37)

แผนปฏบตการเพอการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในระดบจงหวด(ตวชวด ก.พ.ร.)

[สานกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวด (ทสจ.)]

ยทธศาสตรการพฒนาจงหวด/กลมจงหวด[กลมงานยทธศาสตรการพฒนาจงหวด

สานกงานจงหวด]

แผนพฒนาของทองถน[องคการบรหารสวนจงหวด (อบจ.) / เทศบาล / องคการบรหารสวนตาบล (อบต.)]

ระดบทองถน

ความเชอมโยงของแผนตางๆ และหนวยงานหลกดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมทเกยวของในทกระดบ



2.1.2 การแปลงแผนจดการคณภาพสงแวดลอมไปสการปฏบตในภาคประชาชน

ผทมสวนเกยวของในการแปลงแผนจดการคณภาพสงแวดลอมระดบชาตไปสการปฏบตในภาคประชาชน จะครอบคลมถงภาคสวนตางๆ ดงน

องคกรเอกชน/ ธรกจเอกชน ซงเปนผลงทน ผผลตสนคาและบรการ และเปนผมสวนไดเสยสาคญในการแปลงแผนฯ ไปสการปฏบต

องคกรพฒนาเอกชน (NGOs) เปนองคกรเอกชนทไมแสวงหากาไรและมงทาประโยชนเพอสาธารณะเปนหลก โดยในแตละองคกรจะมแนวทางการดาเนนงานเฉพาะดาน เชน การอนรกษทรพยากรปาไม การอนรกษชาง การอนรกษปาชายเลน การจดการคณภาพนา การอนรกษและฟนฟทรพยากรทางทะเลและชายฝง เปนตน

ประชาชน/ ชมชน/ ประชาคมทองถน/ เครอขายอนรกษ กลมนนบวาเปนแกนหลกของการแปลงแผนฯ ไปสการปฏบต เพราะเปนกลมคนทไมถกยายหรอถายโอนดงเชนภาคราชการ โดยในพนททมการจดการองคกรภาคประชาชนทชดเจนและเขมแขง จะทาใหสามารถระดมความคดเหนและทรพยากรมนษยมาเปนภาคหลกในการขบเคลอนกระบวนการแปลงแผนฯ ไปสการปฏบตไดด นอกจากน ภาคประชาชนยงเปนแกนสาคญในตดตามและประเมนผลการดาเนนงานตามแผนจดการคณภาพสงแวดลอมอกดวย

สาหรบแนวทางการแปลงแผนจดการคณภาพสงแวดลอมไปสการปฏบตในภาคประชาชนนน หนวยงานเจาภาพหลกในการขบเคลอนกระบวนการแปลงแผนฯ จะตองทาการประชาสมพนธสาระของแผนจดการคณภาพสงแวดลอมระดบชาต ใหภาคประชาชนไดรบร เขาใจ และเหนถงความสาคญในการดาเนนงาน และ/หรอ การทากจกรรมทสอดคลองและเปนไปในทศทางเดยวกนกบเปาหมายของแผนจดการคณภาพสงแวดลอมระดบชาต โดยภาคประชาชนสามารถนาเอากรอบแนวคด กลยทธ มาตรการและ แนวทางการปฏบตในแผนจดการคณภาพสงแวดลอมระดบชาตไปใชเปนกรอบในการดาเนนโครงการหรอการทากจกรรมตางๆ ทเกยวของกบทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมขององคกรได

2.2 กลไกในการขบเคลอนกระบวนการแปลงแผนจดการคณภาพสงแวดลอมพ.ศ. 2550-2554 ไปสการปฏบต

แผนจดการคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2550-2554 จะสามารถนาไปสการปฏบตไดอยางเปนรปธรรมและสามารถประเมนผลสมฤทธของแผนฯ ตามตวชวดและเปาหมายไดอยางมประสทธภาพและประสทธผล จาเปนตองมกลไกในการขบเคลอนกระบวนการแปลงแผนฯ ไปสการปฏบตดงน



(1) ใหกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมดาเนนการ “แตงตงคณะทางานระดบกระทรวง” เพอทาหนาทประสานและใหคาแนะนาแกหนวยงานทเกยวของในทกระดบ เพอการจดทาแผนงานหรอดาเนนการอยางใดอยางหนงตามกรอบแนวคด กลยทธ และมาตรการตางๆ ของแผนจดการคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2550-2554 โดยองคประกอบของคณะทางาน อยางนอยตองประกอบไปดวย ผแทนจากสานกงานปลดกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (สป. ทส.) ซงเปนตนสงกดของทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวด(ทสจ.) ผแทนจากสานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (สผ.)ซงเปนหนวยงานทจดทาแผนฯ จงสามารถเขาใจทมาของกรอบแนวคด กลยทธและมาตรการตางๆ ในแผนฯ ไดเปนอยางด ผแทนจากกรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม (สส.) ทมภารกจในการใหความรและแนวทางปฏบตทด รวมทงสงเสรมการมสวนรวมของประชาชนโดยไดมการประสานงานเครอขาย ประชาคมและองคกรปกครองสวนทองถนในจงหวดตางๆอยแลว และผแทนกรมควบคมมลพษ (คพ.) ทมภารกจเกยวกบการกากบ ดแลและฟนฟคณภาพสงแวดลอม

ตวอยาง องคประกอบและบทบาทหนาทของคณะทางานในระดบกระทรวง :-

สานกงานปลดกระทรวงกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

เจาภาพหลก

สานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

หนวยงานสนบสนนขอมลเกยวกบแผนจดการคณภาพสงแวดลอม

กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม หนวยงานสนบสนนขอมล

กรมควบคมมลพษ หนวยงานสนบสนนขอมล

หนวยงานราชการในสวนกลางทมแผนการดาเนนงานดานการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในจงหวดททาการแปลงแผนฯไปสการปฏบต

หนวยงานสนบสนนขอมล

อานาจหนาทของคณะทางานระดบกระทรวง :-

ใหคาแนะนาแกหนวยงานปฏบตในการจดทาแผนปฏบตการฯ ในระดบหนวยงาน จดประชมเพอชแจงสาระของแผนจดการคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2550-2554และสรางความเขาใจในแผนฯ รวมกบหนวยงานทเกยวของในทกระดบ

จดฝกอบรมและใหความรในการจดทาแผนปฏบตการฯ การกาหนดตวชวด และการเขยนแผนงาน โครงการ เพอเตรยมความพรอมใหเจาหนาทในทองถนสามารถจดทาแผนปฏบตการฯในระดบหนวยงาน



(2) ใหสานกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวด (ทสจ.) เปนหนวยงานหลก ในการขบเคลอนกระบวนการแปลงแผนจดการคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2550-2554 ไปสการปฏบตในระดบจงหวด โดยทาหนาทประสานการจดทาแผนปฏบตการฯ ระดบจงหวดโดยมสานกงานสงแวดลอมภาค (สสภ.) เปนทปรกษาและสนบสนนขอมลและความรตางๆ และใหสานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมสนบสนนกระบวนการจดทาแผนปฏบตการฯ รวมทง สนบสนนขอมลเกยวกบแผนจดการคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2550-2554

(3) ใหกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจดสรรงบประมาณสวนหนงเพอสนบสนนการดาเนนงานในกระบวนการแปลงแผนจดการคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2550-2554 ไป สการปฏบต ดงน

จดสรรงบประมาณให “คณะทางานระดบกระทรวง หนวยงานทเกยวของและจงหวด” เพอการดาเนนกระบวนการแปลงแผนฯ ไปสการปฏบต

จดสรรงบประมาณให “สานกงานสงแวดลอมภาค” เพอเขารวมและสนบสนนกระบวนการจดทาแผนปฏบตการฯ ในระดบจงหวด รวมทงการใหคาปรกษาในเรองอนๆ ทเกยวของ

จดสรรงบประมาณให “สานกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวด” เพอการประสานงานกบหนวยงานทเกยวของ และการจดเตรยมขอมลพนฐานเพอการจดทาแผนปฏบตการฯ ระดบจงหวด รวมทงการบรณาการแผนปฏบตการฯ กบแผนยทธศาสตรการพฒนาจงหวด

บทบาทและหนาทของ ทสจ.ในฐานะหนวยงานหลกในการขบเคลอนกระบวนการแปลงแผนจดการคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2550-2554 ไปสการปฏบต

ประสานสวนราชการและองคกรทเกยวของในจงหวด เพอดาเนนกระบวนการแตงตงคณะทางานเพอการจดทาแผนปฏบตการฯ ในระดบจงหวด

ประสานกบคณะทางานระดบกระทรวงใหมาชแจงสาระของแผนจดการคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2550-2554 เพอสรางความเขาใจรวมกน

ประสานวทยากรเพอเชญมาใหความรทางวชาการและทางเทคนคทเกยวของและสนบสนนการจดทาแผนปฏบตการฯ แกคณะทางาน

เปนเลขานการในการประสานงานการจดประชมคณะทางานระดบจงหวด จดเตรยมขอมลพนฐานเพอใชในการจดทาแผนปฏบตการฯ ในระดบจงหวด จดทาเอกสารแผนปฏบตการฯ ในระดบจงหวด



(4) บรณาการการจดทาแผนในระดบกระทรวง ระดบกรมและระดบจงหวด โดยใหสวนราชการระดบกรมในกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม จดลาดบความสาคญของปญหาสงแวดลอมระดบประเทศ รายสาขาและรายพนท โดยใชแผนยทธศาสตรการพฒนาจงหวดทไดบรณาการแผนปฏบตการเพอการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมเรยบรอยแลวเปนฐานขอมลในการจดทารายชอพนท/จงหวดทมปญหา พรอมทงแนวทางการแกไข เพอดาเนนการจดทาคาของบประมาณรายจายประจาปงบประมาณตอไป

(5) ปรบคาบเวลาของการจดทาแผนของสวนราชการตางๆ ทงในระดบสวนกลาง ระดบภาค ระดบจงหวดและระดบทองถน ใหตรงกบคาบเวลาของแผนจดการคณภาพสงแวดลอม เพอใหการทางานเปนไปอยางมประสทธภาพ และใหมการรวมทบทวนแผนฯ ทกป

(6) ใหเลอกวาระแหงชาตในแผนจดการคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2550-2554 หรอประเดนทสาคญมาเปนโครงการนารองในการแปลงแผนฯ ไปสการปฏบตทวประเทศ

(7) ผลกดนใหตวชวดดานสงแวดลอมเปนตวชวดผลสมฤทธของการดาเนนงานของสวนราชการตางๆ ทเกยวของ โดยเฉพาะอยางยงใหเปนตวชวดขององคกรปกครองสวนทองถน

(8) เสรมสรางศกยภาพใหแกเจาหนาทในหนวยงานปฏบต ซงไดแก สานกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวด (ทสจ.) สานกงานสงแวดลอมภาค (สสภ.) องคกรปกครองสวนทองถน (อปท.) และหนวยงานทเกยวของอนๆ โดยให “คณะทางานระดบกระทรวง” ดาเนนการ ฝกอบรมและใหความรแกเจาหนาทในหนวยปฏบตในการจดทาแผนกลยทธ การกาหนดตวชวดและการเขยนแผนงานโครงการ เพอเพมขดความสามารถและเปนการเตรยมความพรอมใหแกเจาหนาทในทองถน

(9) แผนจดการคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2550-2554 เปนแผนระดบชาตทมการกาหนดเปาหมายและตวชวดเพอการประเมนผลสมฤทธของแผนไวอยางชดเจน เพอใหการแปลงแผนฯ ไปสการปฏบตเปนไปอยางมประสทธภาพ และการดาเนนงานในระดบพนทบรรลเปาหมายตามตวชวดทกาหนดไวในแผนฯ ดงนนจงไดมการกาหนดใหหนวยงานหลกทรบผดชอบตวชวดผลสมฤทธของแผนแตละตว ทาหนาทประสาน ผลกดน และทาความเขาใจรวมกบหนวยงานอนๆ ทเกยวของในทกระดบ รวมทงจดทาขอมลปฐานหรอขอมลเบองตน (Baseline data) เพอประโยชนในการกาหนดผลลพธ เปาหมาย และการประเมนมลคาของกจกรรม

(10) ใหมการเชอมโยงแผนปฏบตการฯ ในระดบจงหวด กบแผนยทธศาสตรการพฒนาจงหวด กลาวคอ แผนปฏบตการฯ ควรมการจดทาไปพรอมๆ กบแผนยทธศาสตรการพฒนาจงหวดหรอผนวกไวเปนสวนหนงของแผนยทธศาสตรการพฒนาจงหวดและ/หรอยทธศาสตรการพฒนากลมจงหวด เพราะหากสามารถผลกดนแผนงาน โครงการดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ใหเขาไปอยในแผนบรณาการของจงหวดได โอกาสทจะไดรบการสนบสนนงบประมาณและการดาเนนงานกจะเกดขนไดงาย



(11) กาหนดใหการมสวนรวมของประชาชนเปนกลไกปกตของการจดทาแผนปฏบตการฯ เนองจากประชาชน/ประชาคมเปนแกนสาคญในการขบเคลอนกระบวนการจดทาแผนปฏบตการฯ ในระดบจงหวด และการตดตามประเมนผล

2.3 ขนตอนการแปลงแผนจดการคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2550-2554ไปสการปฏบต

การจดทาแผนปฏบตการเพอการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ถอวาเปนกลไกสาคญในการแปลงแผนจดการคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2550-2554 ไปสการปฏบต กลาวคอเปนการแปลงกรอบแนวคด กลยทธ มาตรการและแนวทางปฏบตในแผนจดการคณภาพสงแวดลอมระดบชาต ไปสแผนงาน โครงการในระดบจงหวด และนาไปสการปฏบตในระดบพนท โดยผลสาเรจของการดาเนนงานตามแผนปฏบตการฯ จะเปนปจจยสนบสนนใหแผนจดการคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2550-2554 บรรลตามวตถประสงค เปาหมาย และตวชวดทกาหนดไว

ปจจยแหงความสาเรจในการแปลงแผนฯ ไปสการปฏบต

ผบรหารองคกรหรอผนาในทองถนมความสนใจเรองสงแวดลอมอยางชดเจน

ความเขาใจทถกตองเกยวกบแผน กลยทธ ผลผลต ตวชวด มาตรการและแนวทางการปฏบต ของผทเกยวของในการนาแผนไปปฏบต

ขดความสามารถและความพรอมของผทเกยวของ

ทสจ. มสมรรถนะและความพรอมทจะทาหนาทเปนหนวยงานหลกในการขบเคลอนกระบวนการแปลงแผนฯ ไปสการปฏบต

ความรวมมอและการมสวนรวมของประชาชน ประชาคม และหนวยงานทเกยวของในพนท

มการจดสรรงบประมาณเพอสนบสนนกระบวนการแปลงแผนฯและมงบประมาณรองรบแผนงาน โครงการ เพอนาไปสการปฏบต

การวางแผน คอ การตดสนใจลวงหนา วาจะทาอะไร ทาทไหน ทาอยางไรทาเมอไร และใครเปนผทา

ประโยชนของการวางแผน :-

ทาใหการดาเนนงานเปนไปอยางมวตถประสงค เปาหมาย และทศทางทแนนอน ชวยใหการทางานเปนไปอยางมระบบ มการตรวจสอบ ตดตาม และประเมนผลอยางตอเนอง ขจดปญหาการทางานซาซอน ลดความขดแยงและไมเพมปญหาใหม ทาใหการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมมประสทธภาพสงสด



ขนตอนการจดทาแผนปฏบตการเพอการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

การจดเตรยมขอมล

การวเคราะหขอมล กาหนดประเดนปญหาและจดลาดบความสาคญของปญหา

การวเคราะห SWOT

กาหนดทศทางของหนวยงาน(วสยทศนและพนธกจ)

กาหนดเปาหมายและตวชวด

กาหนดกลยทธ

ขนตอนท

ขนตอนท

ขนตอนท

ขนตอนท

ขนตอนท

ขนตอนท

กาหนดแผนงาน โครงการและตวชวดผลสาเรจของโครงการ

ขนตอนท

การจดทาเอกสารแผนปฏบตการเพอการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

ขนตอนท

การทบทวน ศกษาและวเคราะหแผนตางๆ ทเกยวของ

ขนตอนท การเผยแพรและดาเนนการตามแผนปฏบตการฯ

ขนตอนท

การตดตามประผลขนตอนท 11

การมสวนรวมของประชาชน



สาหรบขนตอนการจดทาแผนปฏบตการเพอการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ทง 11 ขนตอนตามแผนภาพทไดนาเสนอมาขางตนนน เพอใหเกดความเขาใจทชดเจนและทกหนวยงาน ทเกยวของกบการแปลงแผนฯ ไปสการปฏบต สามารถนาขนตอนเหลานไปประยกตใชไดในทางปฏบต จงขอยกกรณการจดทาแผนปฏบตการเพอการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในระดบจงหวด เปนกรณตวอยาง ซงมรายละเอยดในแตละขนตอนดงน

ขนตอนท 1 การทบทวน ศกษาและวเคราะหแผนตางๆ ทเกยวของ

ในขนตอนน สงแรกทคณะทางานเพอการจดทาแผนปฏบตการฯ ในระดบจงหวดจะตองทากคอ การทบทวน ศกษาและวเคราะหนโยบายและแผนตางๆ ทเกยวของกบการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม โดยเฉพาะอยางยงแผนยทธศาสตรการพฒนาจงหวดและแผนจดการคณภาพสงแวดลอมในระดบชาต ซงคณะทางานจะตองทาการประเมนผลกระทบทจะเกดขนตอทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมของจงหวดจากการดาเนนงานตามยทธศาสตรการพฒนาจงหวด รวมไปถงการศกษากรอบแนวคด กลยทธมาตรการ และแนวทางการปฏบตของแผนจดการคณภาพสงแวดลอมระดบชาต ทงนเพอนาไปสการกาหนดเปาหมายของแผนปฏบตการฯ ในระดบจงหวด ตลอดจนกลยทธ แผนงาน โครงการและตวชวดความสาเรจของโครงการทสอดรบกบยทธศาสตรการพฒนาจงหวด สอดคลองและเปนไปในทศทางเดยวกนกบวตถประสงคและเปาหมายของแผนจดการคณภาพสงแวดลอมในระดบชาต สาหรบแนวทางการประเมนผลกระทบจากยทธศาสตรการพฒนาจงหวดและการกาหนดตวชวดดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ไดนาเสนอเนอหาไวในสวนท 2 หวขอท 5.4

ผรบผดชอบหลก : ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวด

ตวอยาง นโยบายและแผนตางๆ ทเกยวของกบการจดทาแผนปฏบตการเพอการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในระดบจงหวด

นโยบายของรฐบาล/ยทธศาสตรชาต แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต แผนบรหารราชการแผนดน แผนปฏบตราชการของสวนราชการตางๆ ทเกยวของ ยทธศาสตรการจดสรรงบประมาณรายจายประจาป แผนพฒนาขององคกรปกครองสวนทองถน

ทอยในพนทปกครองของจงหวด แผนยทธศาสตรการพฒนาจงหวด แผนจดการคณภาพสงแวดลอมระดบชาต แผนจดการคณภาพสงแวดลอมระดบภาค

หลกในการจดทาแผนปฏบตการเพอการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมตองเนน “การมสวนรวม” เพราะทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมเปนเรองของทกคน



ขนตอนท 2 การจดเตรยมขอมล

ขอมลถอวาเปนปจจยสาคญและจาเปนอยางยงในการวางแผน ขอมลทครบถวนและถกตองจะชวยใหการตดสนใจเลอกแนวทางปฏบตไดแมนยา รวดเรว และโอกาสผดพลาดมนอย โดยขอมลทนามาใชประโยชนจะตองเปนขอมลททนสมยและมการจดเกบขอมลอยางเปนระบบ ซงขอมลอาจอยในรปของแผนทภาพถาย แผนภาพ หรอ ตวเลขสถต

ในขนตอนน สานกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวด ซงเปนหนวยงานเจาภาพในการจดทาแผนปฏบตการเพอการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในระดบจงหวด และในฐานะเลขานการคณะทางานฯ ตองทาการรวบรวมและจดเตรยมขอมล/สารสนเทศดานตางๆ ทเกยวของกบการจดทาแผนปฏบตการฯ รวมทงตรวจสอบความถกตองของขอมลดวย โดยขอมลจะตองครอบคลมถงประเดนตางๆ ดงน

ลกษณะทวไปทางกายภาพของจงหวด

โครงสรางทางเศรษฐกจและพฒนาการดานเศรษฐกจของจงหวด

การเปลยนแปลงโครงสรางทางสงคม/ประชากร

สถานภาพดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมของจงหวด

ผลการทบทวนและวเคราะหนโยบายและแผนตางๆ (ทไดจากขนตอนท 1)


ขอแนะนาในการรวบรวมขอมล

ควรมการเกบรวบรวมขอมลยอนหลงใหไดมากทสดเพอใหเหนแนวโนมของการเปลยนแปลง และขอมลระยะยาวจะชวยใหการพยากรณในอนาคตได เชน ถาจะจดทาแผนซงมระยะเวลาของแผน 5 ป กควรจะมขอมลยอนหลงทแสดงใหเหนการเปลยนแปลงทผานมาอยางนอย 5 ป

ขอมลทจะเกบรวบรวมเพอนามาใชในการจดทาแผนปฏบตการฯอาจเปนขอมลทสามารถรวบรวมไดจากพนทเอง หรอเปนขอมลซงหนวยงานทเกยวของไดมการเกบรวบรวมไวแลว

ใหจงหวดเรงดาเนนการพฒนาระบบสารสนเทศเพอการเชอมโยงศนยปฏบตการจงหวด (POC) ใหมขอมลทบรณาการ สมบรณ เปนปจจบนและสามารถเรยกใชไดในทางปฏบต

ใหศนยรวบรวมขอมลของจงหวดรวบรวมขอมลทเกยวของและปรบตวเลขใหเปนปจจบนอยเสมอ



ตวอยาง ประเภทของขอมลและแหลงขอมลเพอการจดทาแผนปฏบตการฯ ของจงหวดตรง

ขอมล แหลงขอมล1. การปกครอง หนวยงานการปกครอง หมบาน ครวเรอน และขนาดพนท

- ททาการปกครองจงหวด- สานกงานสถตจงหวด

2. ขอมลแผนททางธรณวทยา เชน แผนทลกษณะธรณวทยา แผนทสณฐานธรณ แผนทพนทเสยงภยดนถลม และแผนทเสยงภยตอการชะลางของหนาดน

สถานพฒนาทดน

3. รายงานสถตจงหวดตรง สานกงานสถตจงหวด4. ขอมลผลตภณฑจงหวด (GPP) สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจ

และสงคมแหงชาต5. ขอมลสถตการทองเทยว ศนยประสานงานทองเทยวจงหวด6. แผนทผงเมองจงหวด สานกงานโยธาและการผงเมอง7. สถตการจราจร และเสนทางการคมนาคม สานกงานขนสงจงหวด8. ขอมลทางดานสาธารณสขของจงหวด สานกงานสาธารณสขจงหวด9. ขอมลการเกษตร เชน พนทการเพาะปลก การเลยงสตว สานกงานเกษตรจงหวด10. ขอมลทางดานการประมง เชน พนทเพาะเลยงสตวนา สานกงานประมงจงหวด11. รายงานสถานการณสงแวดลอมจงหวดตรง สานกงานสงแวดลอมภาคท 1512. ขอมลการใชไฟฟา การไฟฟาสวนภมภาค13. จานวนโรงงาน และขอมลอตสาหกรรม อตสาหกรรมจงหวด14. แผนยทธศาสตรการพฒนาจงหวด สานกงานจงหวด15. ขอมลดานทรพยากรธรรมชาต เชน ขอมลการบกรกปาไม

แผนทพนทปาไม แผนทภาพถายดาวเทยม แผนทแหลงบอนาบาดาลและชลประทาน แผนทการกดเซาะชายฝง แผนทพนทอนรกษ เปนตน

- สานกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวด- หนวยงานสงกดกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

16. ปรมาณนาฝน และอณหภม สถานอตนยมวทยาจงหวด17. แผนทพนฐานตางๆ ของจงหวด เชน แผนทขอบเขตการปกครอง

แผนทตาแหนงทตงของหมบาน แผนทภมประเทศของจงหวดแผนทพนทลมนา แผนทศกยภาพแหลงแร เปนตน

ศนยปฏบตการจงหวด

18. - แผนทการใชประโยชนทดน- แผนทเขตปาไมถาวร- แผนทตงโรงงาน- แผนทกลมชดดน- แผนทเสนทางถนน- แผนททางนา- แผนทพนทเสยงภยดนถลม- แผนทเสยงภยตอการชะลางของหนาดน

กรมพฒนาทดน

19. ขอมลการคลงของจงหวด สานกงานคลงจงหวด20. ขอมลการใชนาประปา สานกงานประปาจงหวด21. ขอมลมลพษ - สานกงานสงแวดลอมภาคท 15

- กรมควบคมมลพษทมา: จากการสารวจขอมลภาคสนามในจงหวดนารอง



ขนตอนท 3 การวเคราะหขอมล กาหนดประเดนปญหาและจดลาดบความสาคญของปญหา

การวเคราะหขอมลเปนการนาขอมลทรวบรวมไดมาจาแนกใหเหนวา สถานภาพเดมเปนเชนไร ปญหาเกดจากอะไร เปนปญหาเลกหรอปญหาใหญ มผลกระทบตออะไรบาง ขนาดของผลกระทบเปนเชนไรโดยในการวเคราะหขอมลจะทาใหทราบถง สถานการณในปจจบน ปญหาทเกดขน ปจจยทกอใหเกดปญหา เพอทจะทาใหสามารถกาหนดแนวทางการดาเนนการเพอจดการปญหาไดอยางถกตอง

โดยในแตละจงหวดอาจมปญหาสาคญทตองไดรบการแกไขอยหลายปญหา ซงแตละปญหาสามารถสงผลกระทบตอทกภาคสวนของสงคมเชนเดยวกน แตเนองจากมขอจากดดานงบประมาณ ดงนนจงจาเปนตองมการจดลาดบความสาคญของปญหาโดยใชขอมลตางๆ ทเกยวของมาประกอบการพจารณา เพอจะไดใชทรพยากรทมอยอยางจากด แกไขปญหาทมความจาเปนเรงดวนกอน (รายละเอยดวธการจดลาดบความสาคญของปญหาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม พรอมทงตวอยางประกอบ ไดนาเสนอเนอหาไวในสวนท 2 หวขอท 5.2 เรองการจดลาดบความสาคญของปญหาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม)

ในขนตอนการวเคราะหขอมล กาหนดประเดนปญหาและจดลาดบความสาคญของปญหา นอกจากการใชขอมลจากแหลงตางๆ ทเกยวของแลว หนวยงานเจาภาพ (ทสจ.) อาจจดใหมการประชมการมสวนรวมของผมสวนเกยวของเพอแลกเปลยนขอมล ปรกษาหารอ และแลกเปลยนความคดเหนรวมกน เพอรวบรวมประเดนปญหาและโอกาสดานการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมของพนทรวมกน

ผรบผดชอบหลก : คณะทางานเพอการจดทาแผนปฏบตการฯ ในระดบจงหวด

ตวอยาง แบบฟอรมการรวบรวมประเดนปญหาและจดลาดบความสาคญ

ลาดบทประเดนปญหา

สาเหตของปญหา

ผลกระทบทเกดขน

พนททเกดปญหา

ผมสวนไดเสย

แนวทางการแกไขปญหา



ขนตอนท 4 การวเคราะห SWOT

ในขนตอนนคณะทางานเพอการจดทาแผนปฏบตการฯ จะตองทาการการวเคราะหจดแขง (Strengths)จดออน (weaknesses) โอกาส (Opportunities) และภยคกคาม (Threats) โดยการใชเครองมอทเรยกวา “SWOT Analysis” ซงเปนเครองมอทนามาใชวเคราะหสภาพแวดลอมภายนอกและสภาพแวดลอมภายในองคกร เพอประเมนสถานภาพขององคกรในปจจบนซงจะนาไปสการทบทวนการกาหนดกลยทธขององคกร โดยจะมสวนชวยในการแยกแยะประเดน และชวยใหการแปลงแผนหรอกลยทธไปสการปฏบตไดอยางมประสทธภาพยงขน (รายละเอยดวธการวเคราะห SWOT นาเสนอเนอหาไวในสวนท 2 หวขอท 5.1เรอง เครองมอและวธการเพอการจดทาแผนกลยทธและการแปลงแผนไปสการปฏบต)

การวเคราะหสภาพแวดลอมภายนอกองคกร มวตถประสงคเพอสรปความโนมเอยงเกยวกบโอกาสและภยคกคามของปจจยภายนอกทมผลตอการดาเนนงานของจงหวด ตวอยางของปจจยภายนอกดงเชน :-

- ปจจยทางดานสงคม เชน การเปลยนแปลงโครงสรางของประชากร ระดบการศกษา พฤตกรรมการบรโภคของประชาชน เปนตน

- ปจจยดานเศรษฐกจ เชน รายไดของประชากร อตราการวางงาน ปรมาณความตองการวตถดบในทองถน นโยบายของรฐบาล เปนตน

- ปจจยทางกายภาพ เชน ภาวะมลพษทางอากาศ ภาวะมลพษทางนา ภาวะมลพษทางเสยง และ ขยะมลฝอยและปฏกล เปนตน

ตวอยาง การวเคราะหสภาพแวดลอมภายนอก ในการดาเนนการจดทาแผนปฏบตการเพอการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมของจงหวดนาน

ปจจยภายนอกทมผลกระทบตอการบรหารจดการ (ภยคกคาม)

การเปลยนแปลงรปแบบการบรโภคของประชาชนในพนท สงผลใหเกดปญหาขยะเพมขน

ความตองการขาวโพดสาหรบอตสาหกรรมอาหารสตวเพมขน ทาใหมการขยายพนทเพาะปลกสงผลใหเกดปญหาการชะลางพงทลายของดน

การเปดเสนทางการทองเทยวไปยงประเทศใกลเคยง ทาใหนกทองเทยวมจานวนเพมขนสงผลใหแหลงทองเทยวเสอมโทรม

ปจจยภายนอกทสรางโอกาสใหม (โอกาส)

การเขามาของโครงการหลวงเพอสนบสนนการปลกหญาแฝกเพอปองกนการพงทลายของดน

การกาหนดใหทกจงหวดมแผนปฏบตการเพอการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในระดบจงหวด



การวเคราะหสภาพแวดลอมภายในองคกร มวตถประสงคเพอสรปความโนมเอยงเกยวกบ จดแขงและจดออนทมอทธพลโดยตรงตอการดาเนนงานของจงหวด ดงตวอยางเชน นโยบายและยทธศาสตรการพฒนาจงหวด ระบบขอมลและสารสนเทศ กลไกการประสานงาน ระบบการตดตามผลการปฏบตงาน การบงคบใชกฎหมาย ศกยภาพของบคลากร ความเขมแขงของประชาคมหรอเครอขายในพนท เปนตน


การวเคราะหโอกาสและภยคกคาม อาจเปนปจจยทเกดขนในอนาคตเชน โครงการขนาดใหญ (Mega-Project) ทกาลงจะเกดขนในพนท หรอนโยบายของรฐบาล เชน สงเสรมการปลกปาลมนามนของรฐบาล เปนตน

ตวอยาง การวเคราะหสภาพแวดลอมภายใน ทไดจากการดาเนนการจดทาแผนปฏบตการเพอการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมของจงหวดตรง

จดแขง

เครอขายอนรกษมความเขมแขงและมความหลากหลายของภาคตางๆ

เปนจงหวดทมระบบนเวศทหลากหลาย และวถการดารงชวตของประชาชนในจงหวดตรงยงพงพงอยบนฐานทรพยากรในพนท

จดออน

สถาบนการศกษาในพนทไมเขมแขงพอทจะเปนแหลงความรในเรองการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมใหกบทองถนในการจดทาแผนปฏบตการฯ

ขาดการบรณาการขอมลดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

ขาดความชดเจนในกระบวนการมสวนรวมเพอการบรณาการโครงการของรฐทจะใหเกดประโยชนและเปนธรรม

ระบบเศรษฐกจของจงหวดพงพาพชเศรษฐกจหลกเพยงอยางเดยวคอยางพารา

การบงคบใชกฎหมายและการใชอานาจขององคกรปกครองสวนทองถนทไดรบการถายโอนยงไมเขมขนและจรงจง



ขนตอนท 5 กาหนดทศทางของหนวยงาน (วสยทศนและพนธกจ)

การกาหนดทศทางของหนวยงาน เปนการกาหนดวสยทศนและพนธกจของหนวยงาน โดยท:-

วสยทศน คอ ภาพลกษณของหนวยงานทตองการจะเหนในอนาคต (3-5 ปขางหนา) ทสมเหตสมผล และเปนไปไดในชวงเวลาของแผน วสยทศนเปนสงทผบรหารสามารถใชในการอางองหรอเปนหลกเมอตองเผชญกบการตดสนใจทสาคญ และเปนสงทจะขบเคลอนบคลากรทงหนวยงานใหกาวไปขางหนาดวยกนในทศทางเดยวกน

พนธกจ เปนภารกจทหนวยงานจะตองดาเนนการเพอใหบรรลวสยทศนทกาหนดไว โดยแสดงใหเหนวาหนวยงานมแนวทางทจะทางานอะไร รวมกบใคร และทาอยางไร


คณลกษณะทดของวสยทศน

เหนภาพได (Imaginable) ทาใหเหนภาพวาเราอยากเปนอะไรในอนาคต พงปรารถนา (Desirable) ดงดดใจผมสวนไดเสย สรางแรงจงใจและ

กระตนใหคนในองคกรปฏบตตาม ทาได (Feasible) สามารถบรรลได มจดเนน (Focused) ตองมความชดเจนเพยงพอทจะสนบสนน

และใชอางองในการตดสนใจได ยดหยน (Flexible) สามารถเปลยนได หากบรรลวสยทศนเดมแลว

สามารถเปลยนวสยทศนใหมได เขาใจไดงาย (Communicable) งายตอการอธบายใหคนอนเขาใจไดภายใน 5 นาท

ตวอยาง วสยทศนและพนธกจของแผน

แผนจดการคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2550-2554 (แผนระดบชาต)วสยทศน : รวมอนรกษทรพยากรธรรมชาตอยางรคา รกษาคณภาพสงแวดลอมทดใหแกสงคมพนธกจ : สงวน อนรกษ ฟนฟและใชทรพยากรธรรมชาตอยางรคา โดยการมสวนรวมของ

ประชาชนและทกภาค และบรณาการการทางานเชงพนท ตลอดจนเฝาระวงและรกษาคณภาพสงแวดลอมในพนทของตนเอง

แผนปฏบตการเพอการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมของจงหวดตรง พ.ศ. 2551-2554วสยทศน : นเวศสมบรณ เกษตรยงยน ชมชนเปนสขพนธกจ : การมสวนรวมของทกภาคในการอนรกษ ฟนฟทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

และสรางความยงยนดวยเกษตรพอเพยง รวมทงเพมพนความเปนสขของชมชน



ขนตอนท 6 กาหนดเปาหมายและตวชวด

เปาหมายคอประเดนสาคญทตองคานงถงและตองดาเนนการเพอนาไปสวสยทศนทตงไว ซงประเดนสาคญดงกลาวอาจเปนงานใหมๆ ทตองการมงเนน หรอการดาเนนการตามพนธกจ หรอการพฒนาองคกร นอกจากการกาหนดเปาหมายแลว หนวยงานจะตองกาหนดตวชวดเพอใชวดผลการดาเนนงานวาเปนไปตามเปาหมายทกาหนดไวหรอไม


ตวอยาง เปาหมายและตวชวดของแผน

แผนจดการคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2550-2554(แผนระดบชาต)

เปาหมาย : เพอรกษาฐานทรพยากรธรรมชาตและความสมบรณทางระบบนเวศเพอเปนฐานการพฒนาทยงยน

ตวชวด : - อนรกษพนทปาไมไมใหลดลง และควรเพมขนไมนอยกวารอยละ 0.5 ใน 5 ป

- แกไขปญหาการถอครองทดนใหเกษตรกรยากจนไมนอยกวา 700,000 ราย และฟนฟคณภาพดนในพนทเกษตรกรรมเพมขนไมนอยกวารอยละ 2 ตอป

แผนปฏบตการเพอการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมของจงหวดตรง พ.ศ. 2551-2554

เปาหมาย : ชาวตรงมความสขภายใตการดารงชวตทพอเพยงบนพนฐานทรพยากรทสมบรณและสงแวดลอมทด

ตวชวด : - ปญหาความขดแยงระหวางประชาชนกบภาครฐลดลงอยางนอยปละ 1 แหง

- เกดกตกาในการใชประโยชนทรพยากรธรรมชาตอยางนอยปละ 2 แหง

- เกษตรกรทลดการใชสารเคมในการทาการเกษตรเพมขน รอยละ 10 ตอป



ขนตอนท 7 กาหนดกลยทธ

กลยทธ เปนวธการทหนวยงานจะดาเนนการเพอใหบรรลเปาหมายทกาหนดไว โดยตองเปนแนวทางการดาเนนงานอยางชาญฉลาด


ตวอยาง กลยทธของแผน

แผนจดการคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2550-2554 (แผนระดบชาต)

กลยทธภายใตแผนจดการคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2550-2554ประกอบดวย 6 กลยทธหลก ดงน

กลยทธท 1 สงเสรมการมสวนรวมและสรางภมปญญารวมของภาคตางๆ เพอการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

กลยทธท 2 การเพมประสทธภาพการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมทกภาค

กลยทธท 3 การขบเคลอนองคกรปกครองสวนทองถนเพอการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในเชงรก

กลยทธท 4 สงเสรมการเขาถงและการใชประโยชนทรพยากรอยางเปนธรรมเพอลดความยากจน

กลยทธท 5 สงเสรมการใชประโยชนทรพยากรธรรมชาตอยางสมดลและยงยน

กลยทธท 6 กากบ ดแลและฟนฟคณภาพสงแวดลอมใหมความสมดลและยงยน

แผนปฏบตการเพอการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมของจงหวดตรงพ.ศ. 2551-2554

กลยทธภายใตแผนปฏบตการเพอการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมของจงหวดตรงประกอบดวย 4 กลยทธหลก ดงน

กลยทธท 1 การแกไขปญหาความขดแยงในการใชประโยชนทรพยากรธรรมชาต

กลยทธท 2 การอนรกษและฟนฟทรพยากรธรรมชาต

กลยทธท 3 เฝาระวงและตดตามคณภาพสงแวดลอม

กลยทธท 4 สงเสรม สนบสนน ใหเกดความเปนสขของชมชน



ขนตอนท 8 การกาหนดแผนงาน โครงการและตวชวดผลสาเรจของโครงการ

แผนงาน หมายถงกลมของโครงการซงมความสมพนธและเพอการแกปญหาเดยวกน ซงในแตละแผนงานจะมกโครงการขนอยกบวตถประสงคและเปาหมายของ แผนงาน

โครงการ เปนกจกรรมรเรมใหม โดยมเหตผลความจาเปนทจะดาเนนการ มกาหนดระยะเวลาเรมตนและสนสด มเปาหมายการดาเนนงานทชดเจน และทสาคญตองมกลมบคคลหรอหนวยงานรบผดชอบ

ตวชวด เปนผลลพธทไดจากการวเคราะหขอมล และนามาใชเพอวดผลการดาเนนโครงการวาเปนไปตามเปาหมายทตงไวหรอไม

วธการเขยนแผนงาน โครงการ จะตองพจารณาครอบคลมในเรอง :-

ใคร (ผรบผดชอบ)

จะทาอะไร (กจกรรม)

เมอใด (กาหนดเวลาการดาเนนงาน)

ใหไดผลอยางไร (เปาหมาย)

มคาใชจายเทาไร (งบประมาณ)


สาหรบรายละเอยดวธการเขยนโครงการ พรอมทงตวอยางโครงการดานทรพยากรธรรมชาตและโครงการดานสงแวดลอม นาเสนอไวในสวนท 1 บทท 3 สวนแนวทางการกาหนดตวชวดดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม นาเสนอไวในสวนท 2 หวขอท 5.4

ขนตอนท 9 การจดทาเอกสารแผนปฏบตการเพอการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

เมอดาเนนการตามกระบวนการจดทาแผนปฏบตการฯ ตงแตขนตอนท 1-8 แลว ขนตอนตอไปใหทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวด (ทสจ.) ในฐานะเลขานการคณะทางานจดทาแผนปฏบตการฯในระดบจงหวด รวบรวมสาระตางๆ ทไดจากกระบวนการจดทาแผนปฏบตการฯ มาจดทาเปนรปเลมเอกสารแผนปฏบตการฯ เพอดาเนนการเผยแพรใหผทเกยวของไดรบทราบตอไป




องคประกอบของแผนปฏบตการเพอการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในระดบจงหวด

(1) สถานภาพทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมของจงหวดซงระบถงสภาพปญหาและผลกระทบตอเศรษฐกจ สงคมและสงแวดลอม รวมทงผลการจดลาดบความสาคญและความรนแรงของปญหา

(2) วตถประสงค

(3) วสยทศน

(4) พนธกจ

(5) เปาหมาย

(6) กลยทธ

(7) แผนงาน

(8) โครงการ/กจกรรม

(9) ทรพยากรทตองใชในแตละโครงการ/กจกรรม

(10) งบประมาณและแหลงเงนงบประมาณ

(11) ผรบผดชอบ

(12) ผลผลตและตวชวดในแตละโครงการ/กจกรรม

(13) กลไกสนบสนนการผลกดนแผนไปสการปฏบต

(14) แนวทางการตดตามประเมนผลทชดเจน



ขนตอนท 10 การเผยแพรและดาเนนการตามแผนปฏบตการฯ

หลงจากทไดจดทาเอกสารแผนปฏบตการฯ เสรจเรยบรอยแลว ให ทสจ. ประสานการจดประชมเพอเผยแพรแผนปฏบตการฯ ของจงหวดใหหนวยงานทรบผดชอบรบทราบ รวมทงประสานใหหนวยงานทเกยวของและผมสวนไดเสยเขารวมใหขอคดเหนตอแผนปฏบตการฯ ของจงหวด และนาขอเสนอแนะทไดจากการประชมมาปรบปรง แกไขสาระของแผนปฏบตการฯ ใหเปนทยอมรบรวมกนกอนนาไปสการปฏบต ทงน ในการจดประชมเพอรบฟงความคดเหนควรเปดโอกาสใหประชาชนเขามมสวนรวมดวย

ผรบผดชอบหลก : - ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวด- คณะทางานเพอการจดทาแผนปฏบตการฯ ในระดบจงหวด- หนวยงานรบผดชอบแผนงาน โครงการ ภายใตแผนปฏบตการฯ ทมรายชอระบอยในแผน

ขนตอนท 11 การตดตามประเมนผล

เนองจากแผนปฏบตการเพอการจดทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในระดบจงหวด เปนแผนทมระยะเวลาการดาเนนงาน 4 ป ดงนน คณะทางานฯ ตองมการตดตามประเมนผลการดาเนนงานตามแผนปฏบตการฯ ในแตละชวงเวลาของแผน (อาจเปนทกๆ 1 ป) ซงขอมลทไดจากการตดตามประเมนผลจะทาใหทราบวา ผลสมฤทธของการดาเนนงานตามแผนปฏบตการฯ บรรลตามวตถประสงค หรอเปนไปในทศทางเดยวกนกบเปาหมายของแผนทกาหนดไวหรอไม และนาขอมลทไดมาใชในการทบทวนและปรบปรงแผนปฏบตการฯ ใหทนสมยและเหมาะสมกบสภาพแวดลอมทเปลยนแปลงไป

สาหรบรายละเอยดแนวทางการตดตามประผลโครงการดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในระดบจงหวด ไดนาเสนอเนอหาไวในสวนท 1 บทท 4 เรองแนวทางการตดตามและประเมนผล




บรรณานกรม

เกษมสนต จณณวาโส และ อนภชญ ศภนทศนาภร. 2546. การจดเตรยมและการวเคราะหโครงการลงทนของภาครฐ. เอกสารสาหรบผเขารบการฝกอบรมหลกสตรนกบรหารระดบสง วทยาลยการบรหาร สานกงาน ก.พ. กรงเทพมหานคร.

สมเดช ชนถนอม. 2549. เอกสารประกอบการบรรยายเพอฝกอบรมผทเกยวของในการจดทาแผนปฏบตการเพอการจดการคณภาพสงแวดลอม เรอง “การแปลงแผนจดการคณภาพสงแวดลอมไปสการปฏบต : แนวทางการเขยนโครงการ”. ณ โรงแรมเทวราช จงหวดนาน วนท 21 พฤศจกายน 2549.

สถาบนวจยสงคม มหาวทยาลยเชยงใหม. 2550. (ราง) รายงานฉบบสมบรณ โครงการแปลงแผน จดการคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2550-2554 ไปสการปฏบต. เสนอตอ สานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. กรงเทพมหานคร.

สานกงานคณะกรรมการพฒนาระบบราชการ. 2549. “คมอการประเมนผลการปฏบตราชการของจงหวด ประจาปงบประมาณ พ.ศ. 2550.” (เอกสารสาเนา).

สานกงานคณะกรรมการพฒนาระบบราชการ. 2548. คมอการแปลงยทธศาสตรสการปฏบตดวยการบรหารโครงการ (จงหวด). กรงเทพมหานคร.

สานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. 2548. โครงการตดตามประเมนผลการแปลงนโยบาย แผน และมาตรการไปสการปฏบต. จดทาโดย สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย. กรงเทพมหานคร.

วธการจดทาโครงการเพอการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

3

31

วธการจดทาโครงการเพอการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

การจดทาโครงการ เปนขนตอนหนงของกระบวนการจดทาแผนปฏบตการเพอการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม และนบวาเปนขนตอนสาคญในการแปลงกลยทธภายใตแผนปฏบตการฯไปสการปฏบต กลาวคอ เปนการแปลงกลยทธไปสแผนงาน โครงการ โดยหากโครงการดงกลาวไดรบการอนมตงบประมาณเพอดาเนนการ และผลการดาเนนโครงการประสบผลสาเรจเปนไปตามตวชวดผลสาเรจของโครงการและเปาหมายทกาหนดไว นนหมายถงการนาไปสความสาเรจของการแปลงแผนปฏบตการไปสการปฏบตดวยเชนกน

วตถประสงคของการจดทาโครงการ เพอ:-

เพอขออนมตงบประมาณเพอการดาเนนงานตามแผนปฏบตการฯ ทวางไว

เปนขอมลสาหรบผทเกยวของในการประเมนโครงการในดานตางๆเพออนมตโครงการและงบประมาณ

เปนแนวทางสาหรบการดาเนนงานตามโครงการ

เปนเครองมอในการจดลาดบความสาคญของโครงการตางๆ

เปนการคดและวางแผนเพอใหเหนภาพรวมของการดาเนนโครงการ

ทาใหสามารถวเคราะหถงแนวทางและวธการในการดาเนนโครงการสผลลพธ/ผลผลต ทตงไว รวมทง บทบาท หนาทและความรบผดชอบของผทเกยวของ

เปนเครองมอสาหรบผดแลโครงการในการตดตามความกาวหนาในการดาเนนงานตามโครงการ

สาหรบแนวทางการแปลงกลยทธภายใตแผนปฏบตการฯ ไปสโครงการไดนาเสนอไวในแผนภาพดงตอไปน

3


3. วธการจดทาโครงการเพอการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม32

การแปลงกลยทธภายใตแผนปฏบตการเพอการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมไปสแผนงาน โครงการ กอนนาไปสการปฏบตในพนท

กลยทธ (Strategies) ภายใตแผนปฏบตการฯ

หนวยงานทรบผดชอบแตละกลยทธ

โครงการ (Project)[โครงการหรอสงทจะดาเนนการเพอใหสอดคลองกบกลยทธ]

หนวยงานทรบผดชอบแตละโครงการ

งบประมาณทจะเสนอขอ

[งบประมาณทจะตองใชสาหรบแตละโครงการ]

กลยทธ แนวทางดาเนนการแกไขปญหาเพอใหบรรลตามเปาหมายทตงไว

แผนงาน หมายถงกลมของโครงการซงมความสมพนธกนและเปนไปเพอการแกปญหาเดยวกนในแตละแผนงานจะมกโครงการขนอยกบวตถประสงคและเปาหมายของแผนงาน

โครงการ ประกอบดวยกจกรรมรเรมใหม โดยมเหตผลความจาเปนทจะดาเนนการ มกาหนดระยะเวลาเรมตนและสนสด มเปาหมายการดาเนนงานทชดเจน และทสาคญตองมกลมบคคลหรอหนวยงานรบผดชอบ

กจกรรม งานทจะตองดาเนนการทจะนาไปสความสาเรจของโครงการ



3.1 ลกษณะของโครงการเพอการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

การบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมเปนเรองทเกยวของกบสาธารณะชน ดงนน ในการกาหนดโครงการเพอการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม จงจาเปนอยางยงทจะตองมการพจารณาถงความเปนไปไดในดานตางๆ ใหครบถวน เพอใหไดโครงการทกอใหเกดประโยชนสงสดและเปนไปไดในทางปฏบต โครงการเพอการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมทดควรมลกษณะดงตอไปน

(1) เปนโครงการทเกดจาก “ความคดรเรม” ของคนในพนท ซงตองสอดคลองกบสภาพปญหาและสาเหต อนไดมาจากการสารวจขอเทจจรงรวมกนของผทเกยวของในพนท

(2) เปนโครงการท “สอดคลองกบวสยทศน พนธกจ กลยทธและเปาหมายของแผนปฏบตการเพอการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม” เพราะผลการดาเนนโครงการจะสนบสนนใหสามารถบรรลเปาหมายของแผนฯ ทตงไว

(3) เปนโครงการทสามารถ “นามาปฏบตงานไดหรอบงเกดผลในทางปฏบตไดทนท” มใชเปนโครงการทเพอฝน ยากลาบากในการปฏบต หรอไมสามารถปฏบตไดจรง เพราะการปฏบตไดโดยทนทและรวดเรวยอมสามารถแกไขปญหาทเกดอยไดทนเวลา

(4) เปนโครงการ “ทมประชาชนในทองถนใหความรวมมอหรอเขามามสวนรวม” เพราะการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมเปนเรองทเกยวของกบทกคน โดยเฉพาะผทอยใกลชดกบทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมนน ดงนน จงจาเปนตองใหผทเกยวของเขามามสวนรวมในการรบรและรวมดาเนนการ

(5) เปนโครงการทม “ลกษณะการดาเนนงานอยางตอเนอง” ไมหยดชะงกหรอยกเลกไป เพราะการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจะตองดาเนนการควบคไปกบการดารงชวตของมนษย ดงนนการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงควรเปนการดาเนนงานระยะยาวอยางตอเนอง

(6) เปนโครงการท “ไมซาซอนและไมกอใหเกดปญหาใหม” หรอ “เกอกลตอการดาเนนโครงการอนๆ”

(7) เปนโครงการท “สอดคลองกบแผนจดการคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2550-2554” เพราะมการวเคราะหเปรยบเทยบเชงกลยทธ โดยใชผลจากการวเคราะห SWOT ในทกขนตอนของการจดทาแผนการดาเนนงานของหนวยงาน

การดาเนนโครงการเพอการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในระดบทองถนอาศยปจจยพนฐานทสาคญ คอ ความรวมมอ รวมใจ และความเตมใจ ของประชาชนในพนทเปนหลก

ดงนน การจดทาโครงการ อาจเปน “โครงการขนาดเลกทใชเงนงบประมาณไมมากนก”



3.2 องคประกอบของโครงการ

ในการจดทาเอกสารโครงการ เนอหาในสวนตางๆ จะตองมรายละเอยดดงน

องคประกอบ คาอธบาย

1. ชอโครงการ เปนการสอความหมายอยางสนๆ ทสามารถเขาใจไดวาจะมการดาเนนการเปลยนแปลง/ พฒนาอะไร

2. ผรบผดชอบ เปนการแจกแจงใหเหนวาใคร/หนวยงานใด ทจะรบผดชอบดาเนนการใหบรรลเปาหมาย ซงอาจเปนการรบผดชอบตามอานาจหนาท หรอรบผดชอบโดยไดรบการสงการ ผรบผดชอบอาจจะประกอบไปดวย :-

หนวยงานหลก หนวยงานรอง หนวยสนบสนน / รวมดาเนนการ ชอผรบผดชอบ

3. หลกการและเหตผล เปนการปพนฐานความสาคญทจะตองจดทาโครงการและชใหเหนถงความสมพนธระหวางสถานการณทคาดวาจะเปลยนแปลงภายหลงการดาเนนโครงการ ในการนาเสนอเนอหาจะตองอยบนพนฐานขอมลทเปนจรง โดยใชตวเลขสถต แผนภาพแผนทหรอภาพถาย ในการอธบายเพอใหเหนสภาพของการเปลยนแปลง

การเขยนหลกการและเหตผลควรมเนอหาประกอบดวย :-

สถานภาพปจจบน สถานการณปญหา แนวคดการแกไขปญหาของโครงการ

4. วตถประสงค เปนการกาหนดสภาพพงประสงคภายหลงสนสดโครงการ ซงสามารถแจกแจงไดอยางเปนรปธรรม และแสดงถงความเชอมโยงไปสการแกไขปญหา โดยไมกอใหเกดผลกระทบทจะนาไปสปญหาใหมๆ ตามมา วตถประสงคไมควรมมากเกนไป

5. เปาหมาย เปนการกาหนดผลผลต (Outputs) หรอผลลพธ (Outcomes) ของโครงการทสอดคลองกบวตถประสงค โดยระบรายละเอยดไดในเชงปรมาณ คณภาพ พนทและเวลา ซงสามารถตรวจวดการเปลยนแปลงได

ผลผลต หมายถง สงทจะไดรบเมอสนสดโครงการ

ผลลพธ หมายถง ประโยชนทเกดขนจากการนาผลผลตจากโครงการไปใช

6. ความสอดคลองและสมพนธเชงนโยบาย/ยทธศาสตร

เปนการชแจงความเชอมโยงของโครงการกบนโยบายหรอแผนยทธศาสตรทเกยวของเปนลาดบชน จากระดบพนทไปสระดบทสงกวา

7. กจกรรม เปนการระบขนตอนการดาเนนงานตามลาดบ โดยแสดงรายละเอยดของกจกรรม




8. ระยะเวลาดาเนนโครงการ เปนการกาหนดจดเรมตนและสนสดการดาเนนโครงการอยางสมเหตสมผลสอดคลองกบวตถประสงคและเปาหมาย อาจกาหนดเปนระยะสน (1 ป)ระยะกลาง (3 ป) และระยะยาว (5-10 ป)

การพจารณาอายของโครงการ:-

ควรเปนชวงเวลาทโครงการยงคงใหผลประโยชนตอบแทน

อายการใชงานของทรพยสนและสงกอสราง

ความตอเนองของงานทตองดแลรกษาหรอการรกษาผลประโยชนระยะยาว

สอดคลองกบแผนงาน โครงการ ตางๆ ทเกยวของ

9. พนทดาเนนการ เปนการระบสถานททจะดาเนนกจกรรม (ทตง อาณาเขต ขนาดพนท) ไมใชอาคารทตงสานกงาน การระบพนทดาเนนการตองมความเหมาะสม สอดคลองกบวตถประสงค เปาหมาย และสถานการณ

10. วงเงนงบประมาณ เปนการกาหนดวงเงนงบประมาณทจาเปนตองใช โดยตองแยกรายละเอยดคาใชจายดงเชน:-

แสดงวงเงนโดยรวม แสดงคาใชจายรายกจกรรม แสดงคาใชจายแยกรายหมวด แสดงคาใชจายแยกรายไตรมาส

และกาหนดแหลงทมาของงบประมาณอยางชดเจน

สาหรบรายละเอยดของแหลงเงนงบประมาณ แสดงเนอหาไวในสวนท 2 หวขอ5.5 เรอง แหลงเงนงบประมาณเพอการดาเนนโครงการดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

11. ผลตอบแทนของโครงการ เปนการประเมนความคมคาของการลงทนดาเนนโครงการในเชงเศรษฐศาสตร เชนการวเคราะหตนทน-กาไร หรอการประเมนอตราผลตอบแทนตอการลงทน หรอเปนการแจกแจงผลประโยชนทจะเกดขนตอสงคมโดยรวมเมอดาเนนโครงการ สาหรบโครงการลงทนขนาดใหญ หรอโครงการทจะสงผลกระทบตอสงคมในภาพกวาง

12. แนวทางการดาเนนงาน เปนการกาหนดแนวทางและตารางเวลาในการทากจกรรมตางๆ เพอใหการดาเนนโครงการเปนไปอยางมประสทธภาพ ซงควรจะครอบคลมถง :-

การจดทา work plan/ framework แสดงวธการจดสรรทรพยากร กลไกการประสานงาน รปแบบการตดตามประเมนผลโครงการและการจดทารายงาน




13. การบรหารจดการโครงการ เปนการกาหนดวธการบรหารโครงการ เพอลดและแกไขปญหาอปสรรคหรอการประสานงาน โดยอาจมการจดตง :-

คณะกรรมการอานวยการ

คณะอนกรรมการ

คณะทางาน

14. การตดตามประเมนผล เปนการกาหนดเครองมอหรอกลไกในการบรหารจดการ เพอวดความกาวหนาหรอผลสาเรจของโครงการ รวมทงตรวจวดปญหาอปสรรคระหวางการดาเนนโครงการ ใน 3 ลกษณะ คอ (1) การประเมนกอนเรมตนโครงการ (2) การตดตามและประเมนผลในระหวางการดาเนนงาน และ (3) การประเมนผลหลงสนสดโครงการ ทงน ดวยการกาหนดตวชวดใน 3 ลกษณะ คอ (1) ตวชวดเชงผลผลต(2) ตวชวดเชงแสดงผลกระทบขางเคยง และ (3) ตวชวดทเปนผลลพธ

(ดรายละเอยดขนตอนการตดตามประเมนผลโครงการไดในบทท 4เรองแนวทางการตดตามและประเมนผล)

15. ประโยชนทคาดวาจะไดรบ เปนการคาดการณถงผลประโยชนทงทางตรงและทางออมทจะเกดขนกบกลมเปาหมายเมอมการดาเนนโครงการ

ทมา: เอกสารประกอบการบรรยายเพอฝกอบรมผทเกยวของในการจดทาแผนปฏบตการเพอการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เรอง “การแปลงแผนจดการคณภาพสงแวดลอมไปสการปฏบต : แนวทางการเขยนโครงการ” โดยนายสมเดช ชนถนอม. ณ โรงแรมเทวราช จงหวดนาน วนท 21 พฤศจกายน 2549. จดโดยสถาบนวจยสงคม มหาวทยาลยเชยงใหม รวมกบ เครอขายประชาคมจงหวดนาน. สนบสนนโดย สานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม.

ในการเขยนโครงการไมจาเปนตองมองคประกอบครบทง 15 รายการทงนขนอยกบความเหมาะสมและเงอนไขของแหลงเงนงบประมาณ

โครงการแตละโครงการอาจมผรบผดชอบหลายหนวยงาน

งบประมาณในการดาเนนโครงการอาจกระจายขอรบการสนบสนนงบประมาณจากหลายแหลงได



องคประกอบของเอกสารโครงการ

(1) ชอโครงการ

(2) ผรบผดชอบ

(3) หลกการและเหตผล

(4) วตถประสงค

(5) เปาหมาย

(6) ความสอดคลองและสมพนธเชงนโยบาย/ยทธศาสตร

(7) กจกรรม

(8) ระยะเวลาดาเนนโครงการ

(9) พนทดาเนนการ

(10) วงเงนงบประมาณ

(11) ผลตอบแทนของโครงการ

(12) แนวทางดาเนนการ

(13) การบรหารจดการโครงการ

(14) การตดตามประเมนผล

(15) ประโยชนทคาดวาจะไดรบ



ตวอยาง การเขยนโครงการดานสงแวดลอม

1. ชอโครงการ: โครงการจดการขยะมลฝอยแบบบรณาการ

2. ผรบผดชอบ: เปนการแจกแจงวาหนวยงานทเปนผรบผดชอบดาเนนโครงการใหบรรลเปาหมาย

2.1 หนวยงานหลก ……………………………………………………………………………………

2.2 หนวยงานรวมดาเนนการ ………………………………………………………………………………….

2.3 หนวยงานสนบสนน …………………………………………………………………………………

3. หลกการและเหตผล: ในการใชขอมลเพอการเขยนหลกการและเหตผล ตองระบแหลงทมาของขอมลไวใหชดเจน

3.1 สถานการณขยะปจจบน- ปรมาณขยะ 220 ตน/วน หรอ 0.75 กก./คน/วน (ใชตารางสถต)- คาดการณแนวโนมในอนาคต (เพมขน จากสาเหตอะไร)- องคประกอบของขยะ สามารถแยกไดหรอไมวาขยะแตละประเภทมปรมาณเทาไร เชน

ขยะอนทรย (%) ขยะพษอนตราย (%) ขยะ recycle (%) และ คดเลอกมาใชใหมทนท (%)

3.2 ปญหาเกยวกบขยะ (ปจจบนและคาดการณ)

- การเกบขน/ตกคาง (ปรมาณ/วน)- แหลงทงขยะ- เทคนคการทาลาย- มลพษอนๆ ทเกดจากขยะ- ความร/ประสทธภาพของหนวยงานรบผดชอบ- ความขดแยงในสงคม- อนๆ (ขอกฎหมาย ระเบยบ เทศบญญต)

3.3 หลกการแกไข

- หากไมดาเนนการแกไขจะเกดปญหาอะไร และ- โครงการมแนวคดและหลกการในการแกไขอยางไร

4. วตถประสงค (สภาพพงประสงคทตองการเหน)

4.1 เพมประสทธภาพของหนวยงานรบผดชอบ

4.2 เพมความรวมมอ/บรณาการการทางานรวมกน

4.3 เพอพฒนาใหนานเปนเมองนาอยตอ…5. เปาหมาย…



ตวอยาง การเขยนโครงการดานสงแวดลอม : โครงการจดการขยะมลฝอยแบบบรณาการ (ตอ)

5. เปาหมาย: ทกเทศบาล ทก อบต. ไมมขยะตกคาง

5.1 เชงพนท: ดาเนนการในพนทกเทศบาล/อ.บ.ต.5.2 เชงปรมาณ: ไมมขยะตกคางรายวนในเขตเทศบาล5.3 เชงคาใชจาย: ลดคาดาเนนการ/เพมจานวนการจดเกบรายได5.4 เชงคณภาพ/ประสทธภาพ: 80% ของคนในชมชนทาการคดแยกขยะอยางถกตอง

6. ความสอดคลองและสมพนธเชงนโยบาย/ยทธศาสตร:6.1 โครงการสนบสนนนโยบายรฐบาลขอไหน6.2 ยทธศาสตรตามแผนพฒนาฯ ฉบบท 106.3 ยทธศาสตร/มาตรการ/วธการ ตามแผนจดการคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2550-25546.4 ยทธศาสตรกลมจงหวด/จงหวด

7. กจกรรม: (ควรหาผเชยวชาญเฉพาะดานมาชวยกาหนดความถกตองตามหลกวชาการ)

7.1 แผนงานมวลชน/สรางจตสานก- ผลตสอวทย/โทรทศน- ผลตปาย แผนปลว แผนพบ- จดงานรณรงค/นทรรศการ- จดศนยเรยนร (โรงเรยนและวด)

7.2 แผนงานเพมประสทธภาพหนวยงาน- ปรบโครงสราง/บคลากร- ฝกอบรมเพมศกยภาพ- ศกษาดงาน

7.3 แผนงานคดแยกและเกบขน

- กาหนดมาตรการคดแยก/และบงคบใช- จดททง/รวมขยะรายวน- กาหนดมาตรการเกบขน/และบงคบใช

7.4 แผนงานกาจด- การทาปยอนทรย- การ recycle- การฝงกลบ/เตาเผา

8. ระยะเวลาดาเนนโครงการและแนวทางการดาเนนงาน:

- 4 ป (2550-2553)- แสดงกรอบการดาเนนงานตามแผนงาน/กจกรรมเปนรายปหรอรายเดอน

ตอ…9. พนทดาเนนโครงการ…



ตวอยาง การเขยนโครงการดานสงแวดลอม : โครงการจดการขยะมลฝอยแบบบรณาการ (ตอ)

9. พนทดาเนนการโครงการ9.1 พนทเทศบาลใดบาง9.2 พนทองคการบรหารสวนตาบลใดบาง

10. วงเงนงบประมาณ: แสดงวงเงนโดยรวม คาใชจายรายกจกรรม รายหมวด และรายไตรมาส10.1 คานวณจากกจกรรม10.2 แหลงทมาของคาใชจาย

- เทศบาล- อบต.- กรมสงเสรมการปกครองสวนทองถน- กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม- กรมควบคมมลพษ- กองทนสงแวดลอม/กองทนอนๆ- NGOs/องคกรในประเทศ/ตางประเทศ

11. ผลตอบแทนของโครงการ: ผลกระทบทเกดขนจากการดาเนนโครงการกอใหเกดผลดอะไรตอสงคม เชน เกดคนรนใหมในอนาคตทมจตสานกรกษสงแวดลอมคนในสงคมมสขภาพดขน

11.1 คาคการณวาจะลดคาใชจายทางสงคมอะไรบาง11.2 มรายไดจากปยอนทรย ขยะรไซเคล

12. การบรหารจดการ: จะขบเคลอนโครงการอยางไรใหดาเนนไปได12.1 คณะกรรมการอานวยการ12.2 คณะทางาน/ประสานการดาเนนงาน12.3 จดจางทปรกษา

13. การตดตามประเมนผล เพอใหรวาการดาเนนงานเปนไปตามแผนทตงไวหรอไม13.1 ใครรบผดชอบ ตงคณะกรรมการ หรอ จางบคคลภายนอกมาตดตาม13.2 ตวชวดความสาเรจ

- รอยละ 80 ของแผนดาเนนการไดรบการปฏบต- รอยละของขยะตกคางทลดลง/ป- ความพงพอใจของชาวบาน- รอยละของชาวบานทใหความรวมมอ

14. ประโยชนทคาดวาจะไดรบ:14.1 จานวนเทศบาล/อบต. ทมศกยภาพในการจดการขยะ14.2 จานวนชมชน/ชาวบาน ทปลอดจากปญหาขยะ14.3 จานวนชมชน/ชาวบาน ทหนมาใชปยอนทรยจากขยะแทนปยเคม



ตวอยาง การเขยนโครงการดานทรพยากรธรรมชาต

ชอโครงการ : โครงการศกษาเพอฟนฟหนองเลงทราย

1. หลกการและเหตผล

หนองเลงทรายเปนแหลงนาธรรมชาตบนทราบสงระหวางภเขาสองเทอกคอ มเทอกเขาดอยหวโลน (ดอยดวน) ดอยจามวง อยทางทศตะวนออก และดอยผปนนาและดอยหลวงอยทางทศตะวนตก เปนตนนาลาธารไหลลงมายงทราบลมระหวางภเขาทงสอง เกดเปนหนองนาครอบคลมพนทประมาณ 5,400 ไร ของอาเภอแมใจซงราษฎรในพนทดงกลาวไดอาศยนาจากแหลงนาแหงนเพอทาการเพาะปลก ประมง เลยงสตว ใชอปโภคบรโภคและเปนสถานทพกผอนหยอนใจ

สานกงานนโยบายและแผนสงแวดลอม กระทรวงวทยาศาสตร เทคโนโลยและสงแวดลอมไดขนทะเบยนหนองเลงทรายเปนพนทชมนาทความสาคญระดบนานาชาต 1 ใน 7 แหงของภาคเหนอ เนองจากเปนระบบนเวศนาจดทเปนนานง บางสวนมสภาพตนเขนมนาทวมเฉพาะในฤดฝน และบางสวนมนาทวมตลอดป พบวามนกอยางนอย 56 ชนด เปนนกนา 26 ชนด และนกประจาถน 37 ชนด และนกอพยพ 19 ชนด พบปลาในหนองนาอยางนอย 24 ชนด และมพนธพชนาขนปกคลมหนองอยางหนาแนน พบพช 29 ชนด มปาพรกระจายอยกลางหนองนาซงมคณคาและใชประโยชนเปนทหลบอาศยของพอแมพนธสตวนาในชวงฤดแลง และเปนแหลงแพรพนธสตวนาในทราบลมรอบบรเวณตอเนองถงกวานพะเยา และของลมนาอง

พนทหนองเลงทรายยงไมมหนงสอสาคญทหลวงทแสดงขอบเขตของแหลงนา แตมการกนเปนคดนรอบหนองนาเปนเนอท 8.64 ตารางกโลเมตร (5,400 ไร)

เมอป 2544 กรมพฒนาทดนไดรบการสนบสนนเงนจากโครงการเพอปรบโครงสรางการเกษตร ทาการขดลอกหนองเลงทรายพนท 100 ไร ดาเนนการแลวเสรจในป 2545 และในปเดยวกนกรมพฒนาทดนไดจดสรรงบประมาณดาเนนการขดลอกหนองอก 635 ไร และในป 2546 ยงไดรบงบประมาณภายใตโครงการพฒนาแหลงนาและปรบปรงโครงสรางพนฐานเพอปองกนปญหาอทกภย จงหวดพะเยาอกดวย โดยการดาเนนการไมเคยมการรบฟงความเหนและใหประชาชนทใชประโยชนจากหนองเลงทรายเขามสวนรวมเลย

การดาเนนงานทาใหพนทหนองเลงทรายสวนหนงไดรบการขดลอก เพอเปนทกกเกบนาในการทานาประปา และสวนหนงถกถม และมการออกเอกสารสทธประเภทโฉนดเพอทาเปนททาการประปา อาเภอแมใจซงทาหนาทดแลจดการหนองนาเฉพาะบรเวณทเปนแหลงนาดบสาหรบทานาประปา

การนาดนจากการขดคปรมาณมากมาถมทงในเขตหนองนา เพอสรางเปนทพกผอน การขดบอทาใหพนทผวหนองนาลดลง ถงแมจะเกบกกนาไดมากขน แตไมมการควบคมและจดรปแบบในการใชประโยชนทงปลกพชและสตวเลยง เปดโอกาสใหมการบกรกเขาครอบครองกรรมสทธในเขตหนองเลงทราย

ในเขตตอนบนของหนองเลงทราย บรเวณตาบลปาแฝกและตาบลบานเหลา มการตดเขตพนทหนองตามแนวขอบถนนทาใหบางสวนของหนองเลงทรายอยนอกครอบหนองเปดโอกาสใหมการถกคกคามพนทหนองนามากขน มการใชยา สารเคม ในการปลกขาว ผกสวนครว และนาทงจากชมชนและการเลยงสตวบรเวณหนองเลงทราย เปนปญหาของการผลตนาประปา และมการทาการประมง โดยการสรางเฝอกหรอดกไซบรเวณทางนา (ทอนาเขา) ใหการอพยพของสตวนาเปนไปไดนอยมาก

ตอ….หนองเลงทราย...



ตวอยาง การเขยนโครงการดานทรพยากรธรรมชาต: โครงการศกษาเพอฟนฟหนองเลงทราย (ตอ)

หนองเลงทรายมการตนเขนขนทกป ทงนเนองจากพนทปาไมบรเวณตนนาของหนองเลงทรายถกบกรกทาลาย ทาใหมตะกอนดนและทรายจานวนมากไหลลงสหนองเลงทราย

เพอใหหนองเลงทรายเปนแหลงนาและแหลงอาหารของประชาชนในพนทอาเภอแมใจและพนททายนาอนๆ ไปจนถงกวานพะเยา จงเหนควรทจะไดทาการศกษาเพอกาหนดมาตรการในการฟนฟโดยดวนตอไป

2. วตถประสงค

2.1 เพอกาหนดแนวทางลดผลกระทบและปองกนความเสยหายเฉพาะหนา กอนทจะไดมการดาเนนการแกไขและฟนฟหนองเลงทรายในระยะยาว

2.2 เพอทาการศกษาและวางแผนฟนฟหนองเลงทรายใหยงคงสภาพความอดมสมบรณของการเปนพนทชมนา ทสามารถอานวยประโยชนอยางยงยนตลอดไป

3. เปาหมาย

3.1 มแผนการลดผลกระทบและปองกนความเสยหายเฉพาะหนาทสามารถดาเนนการไดในป 25503.2 มแผนการฟนฟและจดการหนองเลงทรายระยะ 5 ป3.3 การดาเนนการจดทาแผนทง 2 ระดบ จะมการเปดโอกาสใหประชาชนกลมเปาหมายทอาศย

อยรอบหนองเลงทราย และผมสวนไดเสยทงหลายเขามามสวนรวมในกระบวนการวางแผน

4. กจกรรม

4.1 ประชาสมพนธทาความเขาใจกบประชนรอบหนองเลงทรายและผมสวนไดเสย4.2 สารวจรวบรวมขอมลดานเศรษฐกจ สงคม กายภาพ ความหลากหลายทางชวภาพ4.3 จดทาแผนระยะสนและระยะยาวแบบมสวนรวม4.4 จดเวทรบฟงความเหนของประชาชนและผมสวนรวมตอแผน4.5 ผลกดนใหผรบผดชอบและผมสวนไดเสยนาไปปฏบต

5. วธดาเนนการและการบรหารโครงการ

5.1ใหทาการวาจางบคคลหรอองคกรหรอสถาบนทมความรความเชยวชาญทาหนาททปรกษาเพอทาการศกษาและจดทาแผน โดยการคดเลอกใหจงหวดพะเยาเปนผแตงตงคณะกรรมการคดเลอก และองคประกอบควรมตวแทนผมสวนไดเสยรวมดวย

5.2 ใหจงหวดแตงตงคณะกรรมการบรหาร เพออานวยการดานการประสานงาน ใหคาแนะนา ตดตามความกาวหนาการดาเนนโครงการ โดยมตวแทนผมสวนไดเสยรวมเปนกรรมการ

6. ระยะเวลาดาเนนโครงการ

ระยะเวลาดาเนนการ 2 ป คอในปงบประมาณ 2549 และป 2550

(ตอ…7. หนวยงานรบผดชอบ…)



ตวอยาง การเขยนโครงการดานทรพยากรธรรมชาต: โครงการศกษาเพอฟนฟหนองเลงทราย (ตอ)

7. หนวยงานรบผดชอบ

การดาเนนโครงการใหอยในการกากบของจงหวดพะเยา โดยมอบหมายใหสานกงานทรพยากร ธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวดพะเยาเปนหนวยงานรบผดชอบหลก และทาการประสานใหมการบรณาการระหวางสวนราชการทเกยวของ องคกรประชาชน องคกรภาคเอกชน และสถาบนทางวชาการในพนท

8. งบประมาณ

8.1 วาจางศกษาและจดทาแผน 4,000,000 ลานบาท

8.2 คาใชจายในการอานวยการโครงการ 1,000,000 บาท

โดยใหของบประมาณจากงบกลางทจดสรรไวใหกบจงหวดพะเยา รายการคาใชจายในการดาเนนโครงการตามแผนยทธศาสตรการพฒนากลมจงหวดและจงหวด ตามมตคณะรฐมนตรสญจร เมอวนท 14 มถนายน พ.ศ. 2548 และเมอวนท 7 กมภาพนธ พ.ศ. 2549 โดยใหขอรบการสนบสนนงบประมาณผานไปยงกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวด เปนเงนงบประมาณ 5,000,000 บาทถวน

9. การตดตามประเมนผล

ใหคณะกรรมการอานวยการแตงตงคณะกรรมการกากบการศกษาและตดตามประเมนผล เพอตดตามความกาวหนาการดาเนนงานของทปรกษา และกากบใหทปรกษาดาเนนงานไปตามแผนการศกษาทกาหนด และรายงานใหคณะกรรมการอานวยการทราบและสงการเปนระยะๆ ทก 3 เดอน ทงนใหประเมนความพงพอใจของประชาชนและผมสวนไดเสยตอการดาเนนงานของทปรกษาและตอแผนการทกาหนดขนดวย

ตวชวดผลสาเรจของโครงการ: รอยละ 80 ของประชาชนมสวนรวมใหความเหนชอบกบแผน

10. ผลทคาดวาจะไดรบ

10.1 ประชาชน องคกรประชาชน และองคการปกครองสวนทองถน จะมความรความเขาใจและเลงเหนความสาคญของการรกษาระบบนเวศของพนทชมนาหนองเลงทราย

10.2 ประชาชน องคกรประชาชนและผมสวนไดเสย เตมใจเขารวมในการศกษาและจดทาแผนฟนฟหนองเลงทราย

10.3 ประชาชนทอาศยอยบรเวณรอบหนองเลงทราย รวมถงผมสวนไดเสย รวมกนปฏบตตามกฎเกณฑในการใชประโยชนและอนรกษหนองเลงทราย

10.4 หนองเลงทรายจะไดรบการจดการและฟนฟใหเปนพนทชมนาทมความอดมสมบรณและอานวยประโยชนอยางยงยนตลอดไป

ทมา: เอกสารประกอบการบรรยายเพอฝกอบรมผทเกยวของในการจดทาแผนปฏบตการเพอการจดการคณภาพสงแวดลอม เรอง “การแปลงแผนจดการคณภาพสงแวดลอมไปสการปฏบต :แนวทางการเขยนโครงการ” โดยนายสมเดช ชนถนอม. ณ โรงแรมเทวราช จงหวดนาน วนท 21พฤศจกายน 2549. จดโดย สถาบนวจยสงคม มหาวทยาลยเชยงใหม รวมกบ เครอขายประชาคมจงหวดนาน. สนบสนนโดย สานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม.




เกษมสนต จณณวาโส และ อนภชญ ศภนทศนาภร. 2546. การจดเตรยมและการวเคราะหโครงการลงทนของภาครฐ. เอกสารสาหรบผเขารบการฝกอบรมหลกสตรนกบรหารระดบสง วทยาลยการบรหาร สานกงาน ก.พ. กรงเทพมหานคร.

คณะอนกรรมการเพอจดทาคมอการจดทาแนวทางการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม และ คณะกรรมการบรหารงบประมาณและเงนอดหนนเพอการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมระดบจงหวด. 2533. คมอการจดทาแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมระดบจงหวดและอาเภอ. กรงเทพมหานคร.

สมเดช ชนถนอม. 2549. เอกสารประกอบการบรรยายเพอฝกอบรมผทเกยวของในการจดทาแผนปฏบตการเพอการจดการคณภาพสงแวดลอม เรอง “การแปลงแผนจดการคณภาพสงแวดลอมไปสการปฏบต : แนวทางการเขยนโครงการ”. ณ โรงแรมเทวราช จงหวดนาน วนท 21 พฤศจกายน 2549.

สานกงานคณะกรรมการพฒนาระบบราชการ. 2548. คมอการแปลงยทธศาสตรสการปฏบตดวยการบรหารโครงการ (จงหวด). กรงเทพมหานคร.

แนวทางการตดตามและประเมนผล

4

45

แนวทางการตดตามและประเมนผล

การตดตามประเมนผลเปนเครองมอสาคญทจะชใหเหนวา การดาเนนงานตามนโยบาย แผน มาตรการ และโครงการตางๆ ทไดประกาศใชนน บรรลเปาหมายหรอเปนไปในทศทางเดยวกนกบเปาหมาย ทตงไวหรอไม โดยผลการตดตามประเมนผลจะเปนประโยชนอยางยงสาหรบผบรหาร ผกาหนดนโยบายและแผน หนวยงานหลกทรบผดชอบ รวมทงหนวยงานทเกยวของ นาไปใชเปนขอมลเพอการปรบปรงนโยบายและแผน ใหเหมาะสมและสอดคลองกบสภาพแวดลอมภายนอกทเปลยนไปอยางสมเหตสมผล และสนองตอความตองการของประชาชนทแทจรง

สาหรบเนอหาทไดนาเสนอไวในบทน จะแบงออกเปน 2 สวนหลก ไดแก :-

(1) แนวทางการตดตามประเมนผลสมฤทธของการดาเนนงานตามแผนจดการคณภาพสงแวดลอมพ.ศ. 2550-2554 ซงผใชคมอสามารถนาไปปรบใชไดกบการตดตามประเมนผลการดาเนนงานตามแผนปฏบตการเพอการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในระดบจงหวด

(2) แนวทางการตดตามประเมนผลการดาเนนโครงการดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในระดบจงหวด

4.1 แนวทางการตดตามประเมนผลสมฤทธของการดาเนนงานตามแผนจดการคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2550-2554

แผนจดการคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2550-2554 เปนแผนทไดมการกาหนดเปาหมายและตวชวดเพอการประเมนผลสมฤทธของแผนไวอยางชดเจน ดงนนในการตดตามประเมนผลการดาเนนงานตามแผนฯใหกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมสรางระบบฐานขอมลเพอการตดตามประเมนผลการดาเนนงานของหนวยงานในระดบปฏบตหรอหนวยงานเจาภาพทรบผดชอบตวชวดตามทไดกาหนดไวในแผนฯโดยหนวยงานรบผดชอบหลกมหนาทจดทาขอมลปฐานเพอใชในการเปรยบเทยบผลการดาเนนงาน วาบรรลตามเปาหมายของตวชวดทกาหนดไวในแผนหรอไม

การตดตามประเมนผลสมฤทธของการดาเนนงานตามแผนจดการคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2550-2554 จะประเมนทกระยะเวลาครงของแผนฯ เพอรายงานความกาวหนา ปญหา อปสรรค รวมทง ขอเสนอแนะในการปรบปรงการดาเนนงานตอคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต ซงในการตดตามประเมนผลจะตองมการดาเนนงานดงน

4


4. แนวทางการตดตามและประเมนผล46

4.1.1 การจดตงคณะกรรมการตดตามประเมนผล

ในการตดตามประเมนผลสมฤทธของการดาเนนงานตามแผนจดการคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2550-2554 นน สงแรกทจะตองทาคอการจดตง “คณะกรรมการตดตามประเมนผล” ซงควรประกอบดวยผแทนจากทกภาคสวนทเกยวของ โดยมสานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมทาหนาทเปนฝายเลขานการ สาหรบบทบาทหนาทของคณะกรรมการตดตามประเมนผล ในเบองตนใหมการประชมเพอกาหนดขอตกลงในการทางานรวมกน รวมทงจดทาแผนการดาเนนงานในการตดตามประเมนผลแผนจดการคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2550-2554 โดยจดใหมการประชมคณะกรรมการฯ เปนระยะตามความเหมาะสม

ตวอยาง องคประกอบคณะกรรมการตดตามประเมนผลแผนจดการคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2550-2554

ควรประกอบไปดวยผแทนจากทกภาคสวนทเกยวของ ดงน:-

หนวยงานราชการทเกยวของ

ประชาคม

องคกรเอกชน

องคกรเอกชนอสระ

สถาบนอดมศกษาทมคณะทเกยวของกบดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

สมาชกสภาทปรกษาในสวนทเกยวของ

กรรมาธการดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

กรรมการผทรงคณวฒจากคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต

สภาอตสาหกรรมแหงประเทศไทย

สมาคมหอการคาไทย

สภาการทองเทยว

สานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมเปนเลขานการ



4.1.2 กรอบการตดตามประเมนผล

เนองจากแผนจดการคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2550-2554 มการกาหนดเปาหมายและตวชวดไวอยางชดเจน ดงนนในการตดตามประเมนผลสมฤทธของการดาเนนงานตามแผนฯ จะพจารณาเปรยบเทยบตวชวดกบเปาหมายทกาหนดไวในชวงเวลาของแผน โดยกรอบการตดตามประเมนผลจะแบงตวชวดออกเปน 2 สวน คอ

(1) ตวชวดตามเปาหมายรวม ซงแบงเปน 3 ดาน ไดแก

เพอรกษาฐานทรพยากรธรรมชาตและความสมบรณทางระบบนเวศ เพอเปนฐานการพฒนาทยงยน (6 ตวชวด)

เพอรกษาคณภาพสงแวดลอมใหอยในระดบทเหมาะสม เพอยกระดบคณภาพชวตของประชาชน (7 ตวชวด) และ

เพอปกปองคมครองผลประโยชนของประเทศ ภายใตกรอบการดาเนนการตามพนธกรณและขอตกลงระหวางประเทศดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (2 ตวชวด)

(2) ตวชวดรายกลยทธของทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมรายสาขา

แผนจดการคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2550-2554 ไดนาเสนอมาตรการและแนวทางการ จดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมเปนรายสาขา ภายใต 6 กลยทธ โดยมการระบ ผลผลตและตวชวดทชดเจน กวา 50 ตวชวด

กรอบการตดตามประเมนผลแผนจดการคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2550-2554

ตวชวดตามเปาหมายรวม( 3 ดาน )15 ตวชวด

ตวชวดรายกลยทธของทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมรายสาขา(6 กลยทธ 10 สาขา)

กวา 50 ตวชวด



4.1.3 ขนตอนการตดตามประเมนผล

กระบวนการตดตามประเมนผล ประกอบดวย 5 ขนตอนหลก ดงน

การตดตามประเมนผลแผนจดการคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2550-2554

ขนตอนท 4ประมวลผล วเคราะห

และประเมนผล

ขนตอนท 3

รวบรวมขอมลและจดทารายละเอยดตวชวด

ขนตอนท 2กาหนดเกณฑเปรยบเทยบในการตดตามประเมนผล

ขนตอนท 5

จดทารายงานการตดตามประเมนผล

ขนตอนท 1ศกษาและทาความเขาใจแผนจดการ

คณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2550-2554เปาหมาย และตวชวด



ขนตอนท 1 ศกษาและทาความเขาใจแผนจดการคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2550-2554

ขนตอนแรกเปนการทาความเขาใจในภาพรวมและรายละเอยดของแผนจดการคณภาพสงแวดลอมพ.ศ. 2550-2554 ทงหมด ตงแตวตถประสงคของแผน วสยทศน พนธกจ เปาหมาย กลยทธ มาตรการ และแนวทางการปฏบตในแตละมาตรการ นอกจากนควรทาความเขาใจในความหมายและรายละเอยดของตวชวดตามเปาหมายรวม และตวชวดรายสาขาในแตละกลยทธ (ดรายละเอยดสาระของแผนไดในเอกสารแผนจดการคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2550-2554)

แผนจดการคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2550-2554

วสยทศน

เพอรกษาฐานทรพยากรธรรมชาตและ

ความสมบรณทางระบบนเวศ

เพอรกษาคณภาพสงแวดลอม

ใหอยในระดบทเหมาะสม

เพอปกปองคมครองผลประโยชน

ของประเทศ

เปาหมาย

ทรพยากรธรรมชาต- ทรพยากรปาไม- ทรพยากรความหลากหลายทางชวภาพ

- ทรพยากรดนและทดน- ทรพยากรธรณและพลงงาน- ทรพยากรประมงและทรพยากรทางทะเลและชายฝง

- ทรพยากรนาสงแวดลอม- การจดการมลพษ- สงแวดลอมเมองและชมชน- สงแวดลอมธรรมชาตและศลปกรรม

- พนธกรณและขอตกลงระหวางประเทศดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

กลยทธท 1 สงเสรมการมสวนรวมและสรางภมปญญารวมกนเพอการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมกลยทธท 2 เพมประสทธภาพการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมของทกภาคกลยทธท 3 การขบเคลอนองคกรปกครองสวนทองถนเพอการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในเชงรกกลยทธท 4 สงเสรมการเขาถงและการใชประโยชนทรพยากรอยางเปนธรรมเพอลดความยากจนกลยทธท 5 สงเสรมการใชประโยชนทรพยากรธรรมชาตอยางสมดลและยงยนกลยทธท 6 กากบ ดแล และฟนฟสงแวดลอมใหมความสมดลและยงยน

ตวชวดรายสาขาในแตละกลยทธ

พนธกจ



วสยทศน พนธกจและเปาหมายของแผนจดการคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2550-2554

วสยทศน : รวมอนรกษทรพยากรธรรมชาตอยางรคา รกษาคณภาพสงแวดลอมทดใหกบสงคมพนธกจ : สงวน อนรกษ ฟนฟ และใชทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมอยางรคณคา โดยการมสวนรวมของ

ประชาชนและทกภาค และบรณาการการทางานเชงพนท ตลอดจนเฝาระวงสงแวดลอมและรกษาคณภาพสงแวดลอมในพนทของตนเอง

เปาหมาย :-1. รกษาฐานทรพยากรธรรมชาตและความสมบรณทางระบบนเวศเพอเปนฐานการพฒนาทยงยน

2. รกษาคณภาพสงแวดลอมใหอยในระดบทเหมาะสม

เพอยกระดบคณภาพชวตของประชาชน

3. ปกปองคมครองผลประโยชนของประเทศ ภายใตกรอบการดาเนนการตามพนธกรณและขอตกลงฯ

1.1 อนรกษพนทปาไม (ปาบกและปาชายเลน) ไมใหลดลง และควรเพมขนไมนอยกวารอยละ 0.5 ใน 5 ป

1.2 ปองกนและลดอตราการสญเสยความหลากหลายทางชวภาพ โดยเฉพาะดานการคมครองสตวปาและการปองกนการคาสตวปาทผดกฎหมาย รวมทงมศนยขอมลระดบชาตดานความหลากหลายทางชวภาพ

1.3 แกไขปญหาการถอครองทดนใหเกษตรกรยากจนไมนอยกวา700,000 ราย และฟนฟคณภาพดนในพนทเกษตรกรรมเพมขนไมนอยกวารอยละ 2 ตอป

1.4 มการจดการทรพยากรนาเชงบรณาการแบบเปนระบบลมนาใน25 ลมนา โดยเนนการจดการดานอปสงคเปนสาคญ รวมทงใหทกหมบานมแหลงนาทมคณภาพเหมาะสมสาหรบการอปโภคและบรโภค

1.5 มการจดการปองกนและบรรเทาภยในพนทเสยงภยพบตหรอธรณพบตภย

1.6 มการจดการทรพยากรประมงและทรพยากรทางทะเลและชายฝงใหมความสมบรณขนในทกจงหวดชายทะเล

2.1 รกษาคณภาพนาของแหลงนาผวดนอยางนอยรอยละ 85 และแหลงนาทะเลชายฝงอยางนอยรอยละ 97ใหอยในเกณฑพอใชขนไป

2.2 รกษาคณภาพอากาศใหมดชนคณภาพอากาศรายวนอยในเกณฑดถงปานกลางไมนอยกวารอยละ 90

2.3 ลดอตราการเกดขยะมลฝอยโดยเฉลยไมใหเกน 1 กโลกรม/คน/วน มการนาขยะมลฝอยชมชนกลบมาใชประโยชนใหมไมนอยกวารอยละ 30 และมการจดการขยะมลฝอยชมชนอยางถกสขลกษณะไมนอยกวารอยละ 40ของปรมาณขยะชมชนทเกดขน

2.4 ของเสยอนตรายชมชนทเกดขนทวประเทศไดรบการคดแยกเพอนาไปกาจดอยางถกตองไมนอยกวารอยละ30 และมศนยจดการของเสยอนตรายชมชนทถกตองตามหลกวชาการในภมภาคอยางนอยภมภาคละ 1 แหงและมการจดการกากของเสยอนตรายจากอตสาหกรรมไมนอยกวารอยละ 95ของปรมาณกากของเสยอนตรายจากอตสาหกรรมทเกดขนทงหมด

2.5 การใชสารเคมอนตรายทมความเสยงสงในภาคเกษตรกรรมและภาคอตสาหกรรมลดลง ไมนอยกวา 500 ชนด

2.6 มการจดการสงแวดลอมเมองและชมชนตามเกณฑเมองนาอย ไมนอยกวารอยละ 50 ของ อปท. เปาหมาย

2.7 จงหวด องคกรปกครองสวนทองถนเครอขายอนรกษสงแวดลอมธรรมชาตและสงแวดลอมศลปกรรม มการปองกนพนทและแกไขปญหาสงแวดลอมธรรมชาตและสงแวดลอมศลปกรรมไมนอยกวารอยละ 20 ของกลมเปาหมาย

3.1 มองคกรกลางททาหนาทดแลตรวจสอบการดาเนนงานภายใตความรวมมอระหวางประเทศทมผลกระทบตอทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

3.2 มกฎหมายดานความปลอดภยทางชวภาพ และกฎหมายควบคมการเขาถงทรพยากรพนธกรรม และการแบงปนผลประโยชนจากการนาทรพยากรไปใช



ขนตอนท 2 กาหนดเกณฑเปรยบเทยบในการตดตามประเมนผล

เกณฑการเปรยบเทยบในการตดตามประเมนผลจะกาหนดจากลกษณะของตวชวด ซงจากการพจารณาตวชวดทระบอยในแผนจดการคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2550-2554 พบวาสามารถแบงลกษณะตวชวดไดเปน 3 ประเภท คอ :-

(1) ตวชวดเชงปรมาณ เปนตวชวดทระบคาเปนตวเลขอยางชดเจน เชน จานวน รอยละสดสวน เปนตน

(2) ตวชวดระบทศทาง เปนตวชวดเชงปรมาณทไมระบคาเปนตวเลข แตระบทศทางของตวชวดเชน เพมขน ลดลง ไมเปลยนแปลง เปนตน

(3) ตวชวดระดบความสาเรจของการดาเนนงาน หรอ ขนตอนการดาเนนงาน

การกาหนดเกณฑเปรยบเทยบในการตดตามประเมนผล

เชงปรมาณระดบความสาเรจของการดาเนนงาน

หรอขนตอนการดาเนนงานระบทศทาง

ระบตวเลขชดเจนระดบความสาเรจของการดาเนนงาน

หรอขนตอนการดาเนนงานระบทศทาง

เทยบกบเปาหมาย เทยบการดาเนนงานกบระดบความสาเรจ

เทยบกบปทผานมา

ตวชวด

เปาหมาย

เกณฑเปรยบเทยบ



กรณท 1 ตวชวดเชงปรมาณ

ตวชวดเชงปรมาณเปนตวชวดทมการกาหนดเปาหมายเปนตวเลขทชดเจน

ตวอยางตวชวดเชงปรมาณ :-

รอยละ 50 ของลมนาสาขามการจดการแบบมสวนรวม

การใชสารเคมอนตรายทมความเสยงสงในภาคเกษตรกรรมและภาคอตสาหกรรมลดลงไมนอยกวา 500 ชนด

มแหลงทองเทยวเชงนเวศทไดระดบมาตรฐานทด จานวน 200 แหง

เกณฑและวธการเปรยบเทยบ :-

ในการประเมนผลการดาเนนงานใหเปรยบเทยบคาของตวชวดกบเปาหมายซงมการระบคาเปนตวเลข โดยนาคาของตวชวดในแตละปในชวงแผนมาเปรยบเทยบกบเปาหมายทกาหนดไว และพจารณาวาเขาใกลและเปนไปตามเปาหมายทกาหนดไวหรอไม ทงนคาของตวชวดในปสนสดของแผน คอ ในป พ.ศ. 2554 จะเปนคาทบงบอกใหรวาการดาเนนงานในดานนน บรรลผลสาเรจตามเปาหมายทแผนกาหนดไวหรอไม

กรณท 2 ตวชวดระบทศทาง

เปนตวชวดทมเปาหมายระบทศทางของตวชวด

ตวอยางตวชวดระบทศทาง :-

พนทปาไมระดบจงหวดไมลดลง

จานวนประชาชน หรอภาคเอกชน หรอเครอขายองคกร ทเขามามสวนรวมแสดงความคดเหนดานพนธกรณระหวางประเทศเพมขน

จานวนเครองมอ/กลไกในการบรหารจดการสงแวดลอมเพมขน


ในการประเมนผลการดาเนนงานใหเปรยบเทยบคาของตวชวดกบขอมลหรอคาของตวชวด ในปฐานหรอปทผานมา ทงนคาตวชวดในแตละปจะแสดงทศทางของตวชวดวาเปนไปตามเปาหมายหรอไม

ตวอยางตวชวดในแตละประเภทและวธการเปรยบเทยบตวชวดกบเปาหมาย



กรณท 3 ตวชวดระดบความสาเรจหรอขนตอนการดาเนนงาน

ตวอยางตวชวดระดบความสาเรจ :-

ระดบความสาเรจของการจดการรวมดานทรพยากรทางทะเลและชายฝง

ซงแบงระดบความสาเรจของการดาเนนงานออกเปน 5 ระดบ คอ

ระดบท 1 รฐสนบสนนการจดตงและรบรองสถานภาพขององคกรชมชนประมงชายฝง

ระดบท 2 ชมชนมสวนรวมกาหนดกตกาการทาประมงและการกาหนดขอบเขตของพนทประมงในความรบผดชอบของชมชนประมงชายฝง

ระดบท 3 เพมขดความสามารถของภาค

ระดบท 4 รวมคด รวมทา

ระดบท 5 รวมประเมนผล

ระดบความสาเรจของการจดตงเครอขาย อปท. อนรกษทรพยากรทางทะเลและชายฝง

ซงแบงระดบความสาเรจของการดาเนนงานออกเปน 5 ระดบ คอ

ระดบท 1 อปท. และผมสวนไดเสย มสวนรวมในการกาหนดกตกา

ระดบท 2 มการออกระเบยบควบคม

ระดบท 3 มกจกรรมนารองดานการอนรกษ

ระดบท 4 เพมประสทธภาพการตรวจสอบและควบคม

ระดบท 5 รอยละ 80 ของ อปท. อนรกษทรพยากรทางทะเลและชายฝง มระบบการจดการสงแวดลอมในแหลงทองเทยวชายฝง เชน ระบบบาบดนาเสย ระบบจดการขยะมลฝอย เปนตน


ในการวดความสาเรจของการดาเนนงาน จะแบงเกณฑการใหคะแนนเปน 5 ระดบ โดยพจารณาจากความกาวหนาของขนตอนการดาเนนงานตามเปาหมายในแตละระดบ สาหรบคาตวชวดของแตละปในชวงเวลาของแผนฯ ใหพจารณาจากขนตอนการดาเนนงานวาอยในขนตอนใดของระดบความสาเรจ จากนนใหคะแนนตามระดบความสาเรจ โดยทาการวดระดบความสาเรจทกป ตงแตเรมจนถงสนสดแผนฯ เพอตดตามความกาวหนาขนตอนการดาเนนงาน ทงนผลตวชวดในป สนสดแผนฯ (ป พ.ศ. 2554) จะเปนคะแนนความสาเรจทใชประเมนวาตวชวดนนบรรลตาม เปาหมายทตงไวหรอไม ซงจะตองเทากบ 5 คะแนน ดงแสดงไวในตาราง



เกณฑการใหคะแนนตวชวด :-

ระดบขนของความสาเรจระดบคะแนน ขนตอนท 1 ขนตอนท 2 ขนตอนท 3 ขนตอนท 4 ขนตอนท 5

12

3

4

5

ขนตอนท 3 รวบรวมขอมลและจดทารายละเอยดตวชวด

ระบบขอมลถอวาเปนหวใจสาคญสาหรบการตดตามประเมนผล ในการรวบรวมขอมลจะตองพจารณาดวาตวชวดแตละตวตองการขอมลอะไรบาง การรวบรวมขอมลเบองตนเพอสนบสนนการประมวลผลตวชวด สามารถรวบรวมไดจาก 3 แหลง ดงน

(1) ขอมลปฐมภม เปนแหลงขอมลทไดจากการเกบรวบรวมหรอบนทกโดยตรงจากการสอบถาม สมภาษณ สารวจ และสงเกตการณ

(2) ขอมลทตยภม เปนแหลงขอมลทมการรวบรวมไวแลวตามเอกสาร และรายงานตางๆ

(3) ขอมลสารสนเทศ เปนแหลงขอมลทมการวเคราะห และประมวลผลขอมล เพอการนาไปใชประโยชนตามวตถประสงค แหลงขอมลสารสนเทศแบงออกเปน3 ระดบ ไดแก

- ระดบชาต เชน สานกงานสถตแหงชาต สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต กระทรวงตางๆ และเครอขายองคกรพฒนาเอกชน เปนตน

- ระดบภมภาค เชน สานกงานสวนภมภาคของหนวยงานราชการมหาวทยาลย ภาครฐและเอกชน และเครอขายองคกรพฒนาเอกชนเปนตน

- ระดบทองถน เชน สานกงานสถตจงหวด สานกงานเทศบาลสานกงานพฒนาชมชน (กชช2ค. และ จปฐ.) และเครอขายทองถน เปนตน



หลงจากการรวบรวมขอมลตวชวดแลวใหนามาจดทารายละเอยดของตวชวดแตละตวดงแบบฟอรมทนาเสนอ ทงน เพอประโยชนและงายตอการตดตามและประมวลผลตวชวด

แบบฟอรมการจดทารายละเอยดตวชวด

ชอตวชวด : …………………………………………………………………………………………………………………

คาอธบาย : …………………………………………………………………………………………………………………

หนวยวด : …………………………………………………………………………………………………………………

เปาหมายของตวชวด : …………………………………………………………………………………………………………………

ขอมลทตองการ : …………………………………………………………………………………………………………………

ขอมลปฐาน: …………………………………………………………………………………………………………………

วธการวด : …………………………………………………………………………………………………………………

สตรการคานวณ : …………………………………………………………………………………………………………………

เกณฑการเปรยบเทยบ : …………………………………………………………………………………………………………………

แหลงขอมล : …………………………………………………………………………………………………………………

ผรบผดชอบตวชวด: …………………………………………………………………………………………………………………

แหลงขอมลปฐมภม(Primary Sources)

แหลงขอมลทตยภม(Secondary Sources)

แหลงขอมลสารสนเทศ(Information)

- สอบถาม(Questionnaire)

- สมภาษณ(Interviews)

- สงเกตการณ(Observation)

เอกสาร/รายงานอนๆ(Other documents or report)

- ระดบชาต(National Level)

- ระดบภมภาค(Regional Level)

- ระดบทองถน(Local Level)

แหลงขอมลทนามาใชเพอการประเมนผล



ชอตวชวด : อนรกษพนทปาไม (ปาบกและปาชายเลน) ไมใหลดลง และควรเพมขนไมนอยกวารอยละ 0.5 ใน 5 ป

คาอธบาย : พนทปาไม หมายถง พนทปาบกและปาชายเลน ซงพนทปาบก หมายถง ปาไมทเกดขนตามธรรมชาตทสาคญของประเทศ ไดแก ปาดบเขา ปาดบชน ปาสนเขา ปาเบญจพรรณ ปาเตงรงหรอปาแดง และสวนปา ฯลฯ และปาชายเลน หมายถง ปาทขนอยในทดนเลนรมทะเลและตามปากแมนาซงมนาทะเลขน หรอขนอยตามชายฝงทะเลบรเวณทเปนดนโคลน โดยเฉพาะปากแมนาและลาคลองทไหลลงทะเล ตลอดแนวชายฝงทะเล

พนทปาไมไมลดลง และควรเพมขนไมนอยกวารอยละ 0.5 หมายถง มการปองกนการบกรกพนทปา การปลกปา และการฟนฟระบบนเวศตนนาเพมขน โดยเปรยบเทยบจากขอมลปฐาน2549 ซงมจานวน 160,700 ไร แบงเปน ปลกปาทวไป จานวน 27,500 ไร ฟนฟสภาพปาตนนาจานวน 4,000 ไร ปลกปาไมใชสอย จานวน 2,800 ไร ปลกหวายตามแนวพระราชดารจานวน 12,000 ไร ปลกฟนฟปาพรตามแนวพระราชดาร จานวน 400 ไร และปรบปรงระบบนเวศตนนา จานวน 114,000 ไร

หนวยวด: รอยละ

เปาหมายของตวชวด: พนทปาไม (ปาบกและปาชายเลน) ควรเพมขนไมนอยกวารอยละ 0.5 ใน 5 ป

ขอมลทตองการ: พนทปาปกและปาชายเลน ซงหมายรวมถง พนทปลกปาทวไป พนทปาตนนาทไดรบการฟนฟสภาพปา พนทปลกปาไมใชสอย พนทปลกหวายตามแนวพระราชดาร พนทปลกปาพรตามแนวพระราชดาร พนททไดรบการปรบปรงระบบนเวศตนนา

ขอมลปฐาน: ป 2549 มพนทปาบกและปาชายเลนทเพมขนจานวน 160,700 ไร

วธวด: พนทปาบกและพนทปาชายเลนเพมขนทกป โดยมอตราการเพมขนไมนอยกวารอยละ 0.5ใน 5 ป (ในชวงป 2550-2554)

สตรการคานวณ:

1- tท มขนในปยเลนทเพบกและปาชาพนทปา100 x ] 1- tท มขนในปยเลนทเพบกและปาชาพนทปา - t ท มขนในปยเลนทเพบกและปาชาพนทปา [

เกณฑการประเมนผล: เปรยบเทยบผลตวชวดกบเปาหมายของตวชวด

แหลงขอมล: - กรมปาไม

- กรมอทยานแหงชาต สตวปาและพนธพช- กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง

หนวยงานรบผดชอบตวชวด: - กรมปาไม

- กรมอทยานแหงชาต สตวปาและพนธพช- กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง

ตวอยาง การจดทารายละเอยดตวชวด



ขนตอนท 4 การประมวลผล วเคราะหและประเมนผล

ขนตอนการประมวลผล วเคราะห และประเมนผล เรมจาก :-

(1) การประมวลผลขอมล โดยนาขอมลทรวบรวมไดมาประมวลผลเพอหาคาของตวชวด วธการประมวลผลขอมลเชงปรมาณ จะเปนการคานวณคาทางสถตเบองตน เชน คาเฉลย สดสวนรอยละ หรอเปนการนบจานวน

(2) การวเคราะหและประเมนผล เปนการวเคราะหขอมลตวชวดทไดจากการประมวลผลขนตนวธการวเคราะหอาจเปนการวเคราะหเชงปรมาณ (Quantitative Analysis) การวเคราะหเชงคณภาพ (Qualitative Analysis) หรอวเคราะหเชงเปรยบเทยบ (Comparative Analysis) เพอประเมนผลตวชวดตามเกณฑการประเมนทกาหนดไว เพอดวาบรรลตามเปาหมายหรอไม

ขนตอนท 5 การจดทารายงานการตดตามประเมนผล

การรายงานผลการตดตามประเมนผลแผนจดการคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2550-2554 แบงการรายงานผลการดาเนนงานของแผนฯ 2 สวน คอ

(1) รายงานผลการตดตามประเมนผลตวชวดรายกลยทธ เปนการรายงานฯ ทกปในชวงระยะเวลาของแผน และ

(2) รายงานผลการตดตามประเมนผลตวชวดตามเปาหมายรวม เสนอใหมการจดทารายงานใน 2 ชวงเวลา คอ ระยะเวลาครงของแผน (ป 2552) และ เมอสนสดระยะเวลาของแผน (ป 2554)

การประมวลผล วเคราะห และประเมนผล

การประมวลผล วเคราะห ประเมนผล

เกณฑเปรยบเทยบตวชวดขอมล เปาหมาย

รปแบบของรายงานการตดตามประเมนผลใหนาเสนอในรปแบบตารางเพอใหเหนภาพรวมและงายในการทาความเขาใจ



ตวอยาง รปแบบรายงานผลการตดตามประเมนผลตวชวดรายกลยทธ

ผลตวชวดกลยทธ/สาขา ผลผลต ตวชวด หนวยวด

เปาหมายป 50-54

ขอมลป 49 ป 50 ป 51 ป 52 ป 53 ป54

การบรรลเปาหมาย

กลยทธท 1 สงเสรมการมสวนรวมและสรางภมปญญารวมกนของภาคตางๆ เพอการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

สาขา………….. 1.2.

กลยทธท 2 การเพมประสทธภาพการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมของทกภาค

สาขา………….. 1.

2.

3.


สาขา………….. 1.

2.

3.

กลยทธท 4 สงเสรมการเขาถงและการใชประโยชนทรพยากรอยางเปนธรรมเพอลดความยากจน

สาขา………….. 1.2.

3.

กลยทธท 5 สงเสรมการใชประโยชนทรพยากรธรรมชาตอยางสมดลและยงยน

สาขา………….. 1.

2.

3.


สาขา………….. 1.

2.

3.



ตวอยาง รปแบบรายงานการตดตามประเมนผลตวชวดตามเปาหมายรวม

ผลตวชวดตวชวด หนวยวด เปาหมาย

ป 50-54ขอมลป 2549 ระยะครงแผน

(ป 2552)ระยะสนสดแผน

(ป 2554)


ดานทรพยากรธรรมชาตและความสมบรณของระบบนเวศ

1. การอนรกษพนทปาไม(ปาบกและปาชายเลน)ไมใหลดลง และควรเพมขนไมนอยกวารอยละ0.5 ใน 5 ป

………………. ………………. ………………. ………………. ………………. ……………….

2. …………………….. ………………. ………………. ………………. ………………. ………………. ……………….

3. …………………….. ………………. ………………. ………………. ………………. ………………. ……………….

4. …………………….. ………………. ………………. ………………. ………………. ………………. ……………….

5. …………………….. ………………. ………………. ………………. ………………. ………………. ……………….

6. …………………….. ………………. ………………. ………………. ………………. ………………. ……………….

ดานคณภาพสงแวดลอม

1. รกษาคณภาพนาของแหลงนาผวดน อยางนอยรอยละ 85 และแหลงนาทะเลชายฝงอยางนอยรอยละ 97 ใหอยในเกณฑพอใชขนไป

………………. ………………. ………………. ………………. ………………. ……………….

2. …………………….. ………………. ………………. ………………. ………………. ………………. ……………….

3. …………………….. ………………. ………………. ………………. ………………. ………………. ……………….

4. …………………….. ………………. ………………. ………………. ………………. ………………. ……………….

5. ……………………..

6. …………………….. ………………. ………………. ………………. ………………. ………………. ……………….

7. ………………….. ………………. ………………. ………………. ………………. ………………. ……………….

ดานการปกปองคมครองผลประโยชนของประเทศ

1. มองคกรกลางททาหนาทดแล ตรวจสอบการดาเนนงาน ภายใตความรวมมอระหวางประเทศทมผลกระทบตอทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

2. ……………………………………… ………………. ………………. ………………. ………………. ………………. ……………….



การรายงานการตดตามประเมนผลสาเรจของการดาเนนงานตามแผน อาจใชสญลกษณหรอขอความทสอความหมายชดเจนในการแสดงผลเพองายตอการนาเสนอ ทงนการใชสญลกษณหรอขอความในการแสดงผลมทงขอดและขอจากด กลาวคอ ขอด ทาใหสามารถทาความเขาใจสถานภาพโดยรวมไดอยางรวดเรว โดยทราบผลสาเรจ/ไมสาเรจ หรอทศทางของตวชวดวาเปนไปในทศทางเดยวกนหรอตรงกนขามกบ เปาหมายทกาหนดไว สวน ขอจากด คอ ไมสามารถบงบอกไดอยางชดเจนในเชงปรมาณวาสถานการณของตวชวดนนอยใกลหรออยหางจากเปาหมายมากนอยเพยงใด ดงนนเพอใหผลของตวชวดมการนาไปใชประโยชนสงสด การสรปผลรายงานการตดตามประเมนผลจะตองพจารณาตวเลขจากผลของตวชวดทเกดขนประกอบไปพรอมกน

ตวอยาง สญลกษณหรอขอความในการแสดงผลของตวชวด

สญลกษณ ขอความ ความหมาย

☺ บรรล ผลของตวชวดบรรลตามเปาหมาย

เขาใกล ผลของตวชวดยงไมบรรลตามเปาหมายแตมแนวโนมไปในทศทางเดยวกบเปาหมาย

ออกหาง ผลของตวชวดไมบรรลตามเปาหมายและมแนวโนมไปในทศทางตรงขามกบเปาหมาย

เนอหาในสวนนจะเปนการนาเสนอตวอยางการตดตามประเมนผลตวชวดและการจดทารายงานผลการประเมน ซงสามารถนาไปเปนแนวทางการตดตามประเมนผลในกรณตวชวดรายกลยทธและตวชวดตามเปาหมายรวม โดยจะยกตวอยางใน 3 กรณตามลกษณะของตวชวดทง 3 ประเภท ไดแก (1)การตดตามประเมนผลตวชวดทมเปาหมายระบเปนตวเลขชดเจน (2) การตดตามประเมนผลตวชวดทมเปาหมายระบทศทาง และ (3) การตดตามประเมนผลตวชวดทเปนระดบความสาเรจของการดาเนนงาน รวมทง ตวอยางการรายงานผลการตดตามประเมนผลการดาเนนงานตามแผนจดการคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2550-2554

ตวอยางการตดตามประเมนผลตวชวดและการจดทารายงาน



กรณตวอยางท 1 การตดตามประเมนผลตวชวดทเปาหมายระบเปนตวเลข

ขนตอนการตดตามประเมนผล

ขนตอนท 1 ทาความเขาใจในเปาหมายและความหมายของตวชวด ดงน

ตวชวดนมเปาหมายระบเปนตวเลขชดเจน คอ รอยละ 50 ของลมนาสาขามการจดการรวม

ความหมายของตวชวด :-- ลมนาสาขา หมายถง 254 ลมนาสาขา ใน 25 ลมนาหลก

- การจดการทรพยากรนารวม หมายถง ประชาชนและภาคทเกยวของมสวนรวมในการวางแผนจดการทรพยากรลมนาหลกและลมนาสาขา โดยผานกลไกคณะอนกรรมการระดบลมนา และคณะอนกรรมการลมนาสาขา

ขนตอนท 2 กาหนดเกณฑเปรยบเทยบ

เนองจากตวชวดมเปาหมายระบเปนตวเลข จงใชเกณฑเปรยบเทยบผลตวชวดกบ เปาหมาย คอ “รอยละ 50 ของลมนาสาขา มการจดการรวม”

ขนตอนท 3 การรวบรวมขอมล/แหลงขอมล

ขอมลทผทาหนาทตดตามประเมนผลจะตองรวบรวม ไดแก :-

- จานวนลมนาสาขาทงหมดม 254 ลมนาสาขา- จานวนลมนาสาขาทมการจดการรวม- หลกฐานทแสดงใหเหนวามการจดการรวม

แหลงขอมล : กรมทรพยากรนา โดยใหคณะกรรมการลมนา 29 ชด ทาการสารวจลมนาสาขาทมการจดการรวม

กลยทธท 1 สงเสรมการมสวนรวมและสรางภมปญญารวมกนของภาคตางๆเพอการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

สาขาทรพยากร ทรพยากรนาผลผลต ชมชนมสวนรวมในการจดการนาในระดบลมนาสาขาตวชวด รอยละ 50 ของลมนาสาขา มการจดการรวม



ขนตอนท 4 ประมวลผลเพอหาคาตวชวด วเคราะหและประเมนผล

การประมวลผลเพอหาคาตวชวด :-

การประเมนผลตวชวด โดยการเปรยบเทยบผลตวชวดกบเปาหมายของตวชวดเพอดสถานการณและแนวโนมของตวชวดวามทศทางอยางไร ทงนคาตวชวดในปสนสดแผนฯ จะเปนตววดผลสมฤทธของการดาเนนงานวาบรรลตามเปาหมายทกาหนดไวหรอไม

กรณตวอยางท 2 การตดตามประเมนผลตวชวดทมเปาหมายระบทศทาง


สาขาทรพยากร การจดการมลพษผลผลต มเครองมอ/กลไกในการบรหารจดการสงแวดลอมทมประสทธภาพตวชวด จานวนเครองมอ/กลไกในการบรหารจดการสงแวดลอมเพมขน

ผลตวชวดทคานวณได (คาสมมต)- ป พ.ศ. 2550 รอยละ 10- ป พ.ศ. 2551 รอยละ 20- ป พ.ศ. 2552 รอยละ 30- ป พ.ศ. 2553 รอยละ 40- ป พ.ศ. 2554 รอยละ 50

เปนคาสมมตขน เพอใชประกอบตวอยางการรายงานผลการตดตามประเมนผล

สตรการคานวณ: รอยละของลมนาสาขา มการจดการรวม

= จานวนลมนาสาขาทมการจดการทรพยากรนารวม x 100

254




ขนตอนท 1 ทาความเขาใจในเปาหมายและความหมายของตวชวด ดงน

ตวชวดนมเปาหมายระบทศทาง การดทศทางของเปาหมายใหพจารณาจากผลผลตและตวชวดประกอบกน สาหรบทศทางเปาหมายของตวชวดน คอ ตวชวดตองมจานวนเพมขนเมอสนสดแผนฯ จงจะบรรลเปาหมาย

ความหมายของตวชวด :-เครองมอ/กลไกในการบรหารจดการสงแวดลอม หมายถง มาตรการตางๆ ทงดานกฎหมาย เศรษฐศาสตร สงคมและสงแวดลอม ทจะชวยใหการบรหารจดการสงแวดลอมมประสทธภาพ


เนองจากเปาหมายของตวชวดเปนการระบทศทาง ดงนนเกณฑเปรยบเทยบจงใชเกณฑเทยบคาตวชวดกบขอมลในปทผานมา วาเปนไปตามทศทางของเปาหมายหรอไม

ขนตอนท 3 การรวบรวมขอมล/แหลงขอมล ขอมลทผทาหนาทตดตามประเมนผลจะตองรวบรวม ไดแก :-

- จานวนเครองมอหรอกลไกทมการใชในการบรหารจดการสงแวดลอมทมอยในปกอนเรมดาเนนการตามแผนฯ (ป 2549) หรอทเรยกวา ขอมลปฐาน (baseline data)

- จานวนมาตรการทางกฎหมาย เชน การปรบปรงกฎหมายดานสงแวดลอม การกาหนดกฎหมายเฉพาะดานเพอการบรหารจดการคณภาพสงแวดลอม ทมการนามาใชในการจดการสงแวดลอมในชวงระยะเวลาของแผนฯ

- จานวนมาตรการทางสงคม เชน การใหรางวลแกองคกรและผประกอบการทมผลงานดเดนดานสงแวดลอม ทมการนามาใชในการจดการสงแวดลอมในชวงระยะเวลาของแผนฯ

- จานวนมาตรการทางเศรษฐศาสตร เชน การใหเงนกดอกเบยตาจากกองทนอนรกษพลงงานเพอสนบสนนผประกอบการทมการปองกนมลพษ ทมการนามาใชในการจดการสงแวดลอมในชวงระยะเวลาของแผนฯ

- จานวนมาตรการดานสงแวดลอม เชน การกาหนดเขต (zoning) ในการกากบและควบคมมลภาวะจากฝน เสยง กลน และสารเคมอนตราย ทมการนามาใชในการจดการสงแวดลอมในชวงระยะเวลาของแผนฯ

แหลงขอมล :-- กรมควบคมมลพษ และ- สานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม



ขนตอนท 4 ประมวลผลเพอหาคาตวชวด และประเมนผล

การประมวลผลเพอหาคาตวชวด

การประเมนผลตวชวด โดยการเปรยบเทยบคาตวชวด ณ ปปจจบนกบปทผานมาวามคาเพมขนหรอลดลง และเปนไปตามทศทางของเปาหมายหรอไม ทงนคาตวชวดในปสนสดแผนฯ จะเปนตววดผลสมฤทธของตวชวดนนวาบรรลตามเปาหมายหรอไม

กรณตวอยางท 3 การตดตามประเมนผลตวชวดทเปนระดบความสาเรจของการดาเนนงาน


ขนตอนท 1 ทาความเขาใจเปาหมายและความหมายของตวชวด ดงน

ตวชวดทเปนระดบความสาเรจของการดาเนนงาน มการวดความสาเรจโดยพจารณาจากความกาวหนาและเปาหมายของการดาเนนงานในแตละขนตอน ซงแบงระดบความสาเรจตงแต ระดบ 1-5 และเกณฑการใหคะแนนตามระดบความสาเรจเปน 1-5 คะแนน


สาขาทรพยากร ทรพยากรประมงและทรพยากรทางทะเลและชายฝงผลผลต จดตงเครอขาย อปท. อนรกษทรพยากรทางทะเลและชายฝงในทกจงหวดชายทะเลตวชวด ระดบความสาเรจในการจดตงเครอขาย อปท. อนรกษทรพยากรทางทะเลและชายฝง

คอ จานวนเครองมอ/กลไกในการบรหารจดการสงแวดลอม

ผลตวชวด (คาสมมต)- ป พ.ศ. 2550 12- ป พ.ศ. 2551 16- ป พ.ศ. 2552 20- ป พ.ศ. 2553 25- ป พ.ศ. 2554 30

เปนคาสมมตขน เพอใชประกอบตวอยางการรายงานผลการตดตามประเมนผลฯ



ความหมายของตวชวด :-

- จงหวดชายทะเล หมายถง 23 จงหวดทมพนทชายทะเล ซงนบรวมจงหวดพทลงทมพนทตดทะเลสาบสงขลา แตไมนบรวมกรงเทพมหานคร

- ระดบความสาเรจในการจดตงเครอขาย อปท. อนรกษทรพยากรทางทะเลและชายฝง หมายถง การพจารณาผลการจดตงเครอขาย อปท. อนรกษทรพยากรทางทะเลและชายฝงในทกจงหวดชายทะเล โดยวดระดบความสาเรจของการจดตงเครอขายจากผลการดาเนนงานของ อปท. ใน 5 ระดบ คอ :-

ระดบท 1 อปท. และผมสวนไดเสย มสวนรวมกาหนดกตกา

ระดบท 2 มการออกระเบยบควบคม

ระดบท 3 มกจกรรมนารองดานการอนรกษ

ระดบท 4 เพมประสทธภาพการตรวจสอบและควบคม

ระดบท 5 รอยละ 80 ของ อปท. อนรกษทรพยากรทางทะเลและชายฝงมการจดการสงแวดลอม เชน ระบบบาบดนาเสย ระบบการจดการขยะมลฝอย เปนตน


ตวชวดทมเปาหมายวดระดบขนของความสาเรจ จะตองทาการประเมนผลความสาเรจโดยพจารณาจากความกาวหนาของขนตอนการดาเนนงานตามเปาหมายในแตละระดบ และแบงเกณฑการใหคะแนนเปน 5 ระดบ ดงน

ระดบขนของความสาเรจคะแนน ระดบท 1 ระดบท 2 ระดบท 3 ระดบท 4 ระดบท 5

1

2

3

4

5



ขนตอนท 3 การรวบรวมขอมล/แหลงขอมล

ขอมลทผทาหนาทตดตามประเมนผลจะตองรวบรวม ไดแก :-

- ขอมลความกาวหนาการดาเนนงานการจดตงเครอขาย อปท. อนรกษทรพยากรทางทะเลและชายฝง

- หลกฐานการประชมหรอการทากจกรรมรวมกน- หลกฐานการมเครอขาย

แหลงขอมล :-

- กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง ทาการสารวจผลการดาเนนงานจดตงเครอขายอปท. อนรกษทรพยากรทางทะเลและชายฝงของทกจงหวดชายทะเล

ขนตอนท 4 การประมวลผลเพอหาคาตวชวดและประเมนผล

การประมวลผลเพอหาคาตวชวด ใหพจารณาขอมลความกาวหนาการดาเนนงานของตวชวดในแตละปในชวงเวลาของแผนฯ วาอยในขนตอนการดาเนนงานระดบใด จากนนจงใหเปนคะแนนตามระดบความสาเรจของการดาเนนงาน ดงเชน :-

การประเมนผลตวชวด ใหคะแนนตามระดบขนของความสาเรจในแตละป เพอทราบสถานการณความกาวหนาของขนตอนการดาเนนงานวาอยระดบความสาเรจใดหรออยในขนตอนใด ทงนผลตวชวดหรอคะแนนระดบความสาเรจในปสนสดแผนฯจะเปนตววดผลสมฤทธของตวชวดนนวาบรรลตามเปาหมายหรอไม

ผลตวชวดทคานวณได (คาสมมต)

- ป พ.ศ. 2550 1 คะแนน- ป พ.ศ. 2551 2 คะแนน- ป พ.ศ. 2552 2 คะแนน- ป พ.ศ. 2553 3 คะแนน- ป พ.ศ. 2554 4 คะแนน

เปนคาสมมตขน เพอใชประกอบตวอยางการรายงานผลการตดตามประเมนผลฯ

เมอทาการตดตามและประเมนผลโดยการประมวลผลเพอหาคาตวชวดแตละดานทกาหนดไวในแผนจดการคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2550-2554 เรยบรอยแลวขนตอนตอไปจะเปนการนาเสนอตวอยางการรายงานผลการตดตามประเมนผล

การดาเนนงานตามแผนจดการคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2550-2554

ตวอยางการรายงานผลการตดตามประเมนผลการดาเนนงานตามแผนจดการคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2550-2554 ตามตวชวดรายกลยทธ

ผลตวชวดกลยทธ/สาขา ผลผลต ตวชวด หนวยวด

เปาหมาย2550-2554

ขอมล2549 2550 2551 2552 2553 2554


กลยทธ 1 สงเสรมการมสวนรวมและสรางภมปญญารวมกนของภาคตางๆ เพอการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมทรพยากรปาไม ……………. ………….. ……….. ……….. ……….. ……….. ……….. ……….. ……….. ……….. ………..

……………. ………….. ……….. ……….. ……….. ……….. ……….. ……….. ……….. ……….. ………..ทรพยากรนา ชมชนมสวนรวมในการ

จดการนาในระดบลมนายอย

รอยละ 50 ของลมนาสาขา มการจดการรวม

รอยละ 50 - 10 20 30 40 50 บรรล

……………. ………….. ……….. ……….. ……….. ……….. ……….. ……….. ……….. ……….. ………..กลยทธท 2 การเพมประสทธภาพการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมของทกภาค

……………. ………….. ……….. ……….. ……….. ……….. ……….. ……….. ……….. ……….. ………..การจดการมลพษ มเครองมอ/กลไกในการ

บรหารจดการสงแวดลอมทมประสทธภาพ

จานวนเครองมอ/กลไกในการบรหารจดการสงแวดลอมเพมขน

จานวน เพมขน - 12 16 20 25 30 บรรล

……………. ………….. ……….. ……….. ……….. ……….. ……….. ……….. ……….. ……….. ………..กลยทธท 3 การขบเคลอนองคกรปกครองสวนทองถนเพอการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในเชงรก

……………. ………….. ……….. ……….. ……….. ……….. ……….. ……….. ……….. ……….. ………..ทรพยากรประมงและทรพยากรทางทะเลและชายฝง

จดตงเครอขาย อปท.อนรกษทรพยากรทางทะเลและชายฝงในทกจงหวดชายทะเล

ระดบความสาเรจในการจดตงเครอขาย อปท.อนรกษทรพยากรทางทะเลและชายฝง

คะแนน 5 - 1 2 2 3 4 เขาใกล

……………. ………….. ……….. ……….. ……….. ……….. ……….. ……….. ……….. ……….. ………..กลยทธท 4 …………………………………………………..กลยทธท 5 ……………………………………………………กลยทธท 6 ………………………………………………….



4.2 แนวทางการตดตามประเมนผลการดาเนนโครงการดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในระดบจงหวด

การตดตามประเมนผลโครงการ เปนกระบวนการในการเปรยบเทยบผลการปฏบตงานกบ เปาหมายของโครงการ เพอประเมนความสาเรจ ความคมคา ตลอดจนปญหาและอปสรรคของการดาเนนโครงการ โดยในการตดตามประเมนผลจะตองทาอยางเปนระบบและมความตอเนอง ทงนเพอนาขอมล ผลการประเมนโครงการมาใชในการปรบปรงกระบวนการทางานใหมประสทธภาพและประสทธผล สอดคลองกบเปาหมายทกาหนดไว รวมทงจะทาใหรขอมลเกยวกบโครงการในดานความเหมาะสม ความจาเปน ผลขางเคยงและผลกระทบทเกดขนจากโครงการ การตดตามประเมนผลการดาเนนโครงการสามารถกระทาไดในทกขนตอนของโครงการ เพราะผลทไดจากการประเมนจะเปนสารสนเทศทสาคญตอการตดสนใจของผทเกยวของในการปรบปรงโครงการหรอการดาเนนงานตอเนอง

ความสาคญของการประเมนโครงการ

เปนกลไกสาคญของระบบการบรหารแบบยดผลงานหรอแบบมงสมฤทธผล

ชวยลดความเสยงในการลงทน และการตดสนใจดาเนนโครงการทสาคญ

ชวยตรวจสอบความจาเปน ความพอเพยง และความเหมาะสมกบพนทปฏบต

เปนขอมลสาหรบการแกปญหา การวางแผนดาเนนการ และการขยายผลรวมทงการพฒนาและการแกไขปรบปรงโครงการ

เปนขอมลสวนหนงทสะทอนถงระดบความสาเรจของแผนงานหรอนโยบายการบรหาร

เปนสวนหนงของการบรหารโครงการอยางเปนระบบ ซงประกอบดวย :-

- การวางแผนโครงการ (Project Planning)

- การดาเนนการ (Implementation)

- การกากบตดตาม (Monitoring)

- การประเมนโครงการ (Evaluation)



หลกการประเมนโครงการ

การประเมนโครงการทด จะตองประกอบดวย :-

(1) ผประเมน (Evaluator) คณสมบตของผประเมน ควรประกอบดวย

- มความคดรเรม สรางสรรค

- มความเปนกลาง- มความรอบรในสงทประเมน- มการวางแผนชดเจน และดาเนนการอยางเปนระบบ

(2) ขอมล (Data) ขอมลทนามาใชในการประเมนโครงการ ควรมลกษณะดงตอไปน

- เปนขอมลทมความถกตอง และเชอถอได- เปนขอมลทมความเหมาะสม และพอเพยง

- เปนขอมลททนตอสถานการณ

(3) เกณฑประเมน (Criteria) เกณฑทนามาใชในการประเมนโครงการควรมลกษณะดงตอไปน

- มความชดเจน และสามารถวดได

- มความสอดคลองและเหมาะสม

(4) เงอนไขประกอบ (Conditions) ในการประเมนโครงการควรมการพจารณาสงเหลานประกอบดวย คอ

- แผนและวธการประเมน สนองตอวตถประสงค/เปาหมายของการประเมนและมความสอดคลองกบสภาพการณและลกษณะของโครงการ

- แผนและวธการประเมนควรคานงถงงบประมาณ บคลากรและระยะเวลา

4.2.1 การจดตงคณะทางานการตดตามประเมนผลการดาเนนโครงการดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในระดบจงหวด

การตดตามประเมนผลโครงการดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมซงเปนโครงการทอยภายใตแผนปฏบตการเพอการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในระดบจงหวด จะเปนการประเมนผลการปฏบตงานของหนวยงานทรบผดชอบโครงการดงกลาว จงจาเปนตองมกลไกเพอเชอมโยงการทางานรวมกนระหวางบคคลทเปนผแทนจากหนวยงานหรอองคกรตางๆ ทเกยวของ และผแทนจากชมชนในพนทดาเนนโครงการ ไดเขามามสวนรวมในการตดตามประเมนผล



เนองจากเปนโครงการทอยภายใตแผนปฏบตการเพอการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในระดบจงหวด ดงนนคณะกรรมการในการตดตามประเมนผลโครงการควรเปนชดเดยวกนกบคณะกรรมการตดตามประเมนผลสมฤทธของการดาเนนงานตามแผนปฏบตการเพอการจดการทรพยากร ธรรมชาตและสงแวดลอมในระดบจงหวด

เมอไดจดตงคณะทางานฯ เรยบรอยแลว ใหมการจดประชมคณะทางานฯ เพอทาความเขาใจใหเกดความรวมมอจากหลายฝายในการตดตามกากบงาน และเพอเปนการสรางความเขาใจอนดระหวางทกฝายทเกยวของ ตลอดจนลดความขดแยงทอาจเกดขน โดยมทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวด เปนฝายเลขานการ และสรางระบบฐานขอมลเพอใชในการประเมนผลแผนปฏบตการเพอการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในระดบจงหวด

4.2.2 กรอบการตดตามประเมนผลโครงการ

เนองจากโครงการโดยทวไปจะมการระบรายละเอยดของโครงการไวอยางชดเจน ซงประกอบดวย วตถประสงค เปาหมาย ระยะเวลา การดาเนนงานหรอกจกรรมตางๆ และตวชวดของโครงการ ดงนนกรอบในการตดตามประเมนผลโครงการจงใหยดเปาหมายและตวชวดของโครงการเปนหลก ทงนการกาหนดกรอบการตดตามประเมนผลโครงการ ควรประกอบดวย :-

(1) วตถประสงคของการประเมน(2) เปาหมายของการประเมน(3) ประเดนหลกหรอตวชวดทตองการประเมน และ

(4) วธการประเมน ซงโครงการแตละประเภทมวธการประเมนแตกตางกน ขนอยกบลกษณะหรอประเภทของการประเมนวา ผประเมนตองการทราบอะไรจากการประเมนโครงการ

ตวอยาง องคประกอบคณะทางานตดตามประเมนผลโครงการภายใตแผนปฏบตการเพอการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในระดบจงหวด

ควรประกอบดวย:-

ผทรงคณวฒ ผแทนจากหนวยงานทเกยวของ ผแทนประชาคมทองถน และ ผแทนจากกลมผมสวนไดสวนเสยจากโครงการ ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวด



กรอบการตดตามประเมนผลโครงการ

วตถประสงคของการประเมน1. ……………………………………………………..2. ……………………………………………………..3. ……………………………………………………..

เปาหมายของการประเมน1. ……………………………………………………..2. ……………………………………………………..3. ………………………………………………………

ประเดนหลกหรอตวชวดในการประเมน1. ……………………………………………………..2. ……………………………………………………..3. ……………………………………………………..

ประเภทของการประเมน วธการประเมน

แบงตามระยะเวลา

1. การประเมนกอนเรมโครงการ(Pre-Evaluation)

- ประเมนความเหมาะสมของแผนการดาเนนโครงการ

- ประเมนการสนองตอบตอการบรรลวตถประสงคและเปาหมายโครงการ

2. การประเมนระหวางดาเนนโครงการ(Formative, Midterm, Ongoing)

- ประเมนความกาวหนาของการดาเนนโครงการ

3. การประเมนหลง/ระยะสนสด(Summative)

- ประเมนผลสาเรจของโครงการ

- ประเมนผลขางเคยง

- ประเมนผลกระทบ

4. การประเมนภายหลงโครงการ(Post-Evaluation)

- ประเมนผลสาเรจตอเนอง ผลประโยชน และผลกระทบทเกดขนจากโครงการในระยะยาว



4.2.3 ขนตอนการตดตามประเมนผลโครงการดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมระดบจงหวด

กระบวนการตดตามประเมนผลการดาเนนโครงการดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ในระดบจงหวด ประกอบดวย 4 ขนตอนหลก ดงน

ขนตอนท 1 การวางแผนการประเมนโครงการ

ขนตอนท 2 การดาเนนการประเมนโครงการ

ขนตอนท 3 การวเคราะหและสรปผล

ขนตอนท 4 การรายงานผลการประเมนโครงการ

การตดสนใจ

- แกไขปรบปรงโครงการ- ลด/ขยาย ระยะเวลาโครงการ- ดาเนนโครงการตอ

สนสด-ยตโครงการ

กระบวนการตดตามประเมนผลโครงการ



ขนตอนท 1 การวางแผนการประเมนโครงการ

การวางแผนการประเมนโครงการเปนขนตอนแรกของกระบวนการตดตามประเมนผลโครงการ โดยในขนตอนน ผประเมนควรศกษาและทาความเขาใจในรายละเอยดของโครงการทจะทาการประเมน และใหความสาคญกบวตถประสงค เปาหมายและตวชวดของโครงการ นอกจากนควรคานงถงปจจยดานอนๆ ประกอบการพจารณาเพอการวางแผนการประเมนดวย เชน ระยะเวลาโครงการ งบประมาณโครงการ และคณสมบตของผประเมน

สาหรบรายละเอยดในแตละขนตอนของการวางแผนการประเมนโครงการ มดงน

(1) กาหนดเปาหมายและวตถประสงค (Objective)

ระบความตองการในการใชผลการประเมน (ประเมนเพออะไร)

เปนการประเมนประเภทใด (อยากทราบสงใด)

(2) กาหนดขอบเขตของการประเมน (Scope)

ระบโครงการทตองการประเมน จะประเมนโครงการระยะใดบางหรอจะทาการประเมนโครงการทไหนและเมอไร

ตวชวดทใชประเมน (แหลงขอมล / วธการเกบรวบรวมขอมล / วธการคานวณ)

กาหนดประเดนเพอใชในการประเมน โดยคานงถงความสอดคลองกบวตถประสงคความครอบคลม และสภาพความเปนจรง คอสามารถหาขอมลไดและทนเวลา

กาหนดหนวยงานรบผดชอบ และปฏทนการตดตามประเมนผล

ขนตอนการวางแผนการประเมนโครงการ ประกอบดวย:-

(1) การกาหนดเปาหมายและวตถประสงคของการประเมน (Objective)

(2) กาหนดขอบเขตการประเมน (Scope)

(3) กาหนดเกณฑการประเมน (Criteria) และ

(4) การออกแบบหรอกาหนดวธการประเมน (Design)



(3) กาหนดเกณฑการประเมน (Criteria)

โครงการโดยทวไปไดกาหนดเปาหมายและเกณฑในการประเมนความสาเรจของโครงการไวแลว ดงนนในสวนของเกณฑการประเมนใหใชเกณฑตามทโครงการกาหนดไว ในกรณทบางโครงการไมไดกาหนดเกณฑการประเมนไว กใหกาหนดเกณฑการประเมน โดยใชหลกในการกาหนดเกณฑการประเมน ดงน

ระบเกณฑเพอเปนขอกาหนดในการตดสน โดยเกณฑทใชอาจเปนไดทงเชงปรมาณ(Quantitative Criteria) และเชงพรรณนา (Descriptive Criteria)

ใชเกณฑทเปนมาตรฐานสากล หรอใชเกณฑมาตรฐานทกาหนดโดยหนวยงานทเกยวของในเรองดงกลาว และเปนทยอมรบโดยทวไป

(4) ออกแบบหรอกาหนดวธการประเมน (Design)

การออกแบบหรอกาหนดวธการประเมน เพอใหไดขอมลและหลกฐานทถกตองและมความนาเชอถอ ควรเนน 4 เรองหลก ดงน

แหลงขอมล

- กาหนดแหลงขอมลทสามารถใหขอมลไดจรงตามประเดนการประเมน โดยอาจใชจากหลายแหลงขอมลประกอบกน

- ควรมความหลากหลายของแหลงขอมล ไดแก

แหลงขอมลปฐมภม โดยการใชแบบสอบถาม การสงเกต หรอการสมภาษณกลมเปาหมาย เชน กลมผทไดรบผลกระทบ กลมผปฏบตงาน เปนตน และอนๆซงไดแก การทดสอบ การเขาไปมสวนรวม

แหลงขอมลทตยภม จากเอกสาร รายงาน และผลงานจากกจกรรมหรอการปฏบตงานจากโครงการ

เครองมอในการรวบรวมขอมล

- เครองมอสาหรบใชรวบรวมขอมลมหลากหลายประเภท ไดแก การตรวจหรอวเคราะหเอกสาร การตรวจผลงานหรอชนงาน การสงเกต การสมภาษณ แบบสอบถาม และแบบทดสอบ

- การเลอกใชเครองมอสาหรบใชรวบรวมขอมลตองมความเหมาะสมกบแหลงขอมล ทงนการประเมนในแตละโครงการอาจเลอกใชเพยงหนงเครองมอ หรอหลายเครองมอประกอบกนตามความเหมาะสม เพอใหไดขอมลทตองการอยางครบถวน



การดาเนนการรวบรวมขอมล

- ระบวธการดาเนนการรวบรวมขอมลใหชดเจน เชน บคคล/หนวยงานทรบผดชอบในการรวบรวมขอมล ระยะเวลาการรวบรวมขอมล (กอน-ระหวาง-หลงดาเนนโครงการ)และจากแหลงขอมลใด

- กาหนดปฏทนการดาเนนการรวบรวมขอมล

การวเคราะหสรปผลการประเมน

- กาหนดวธการวเคราะหขอมล โดยใชวธการทางสถตสาหรบขอมลเชงปรมาณ และใชวธการเปรยบเทยบขอมลและสรปผลสาหรบขอมลเชงพรรณนา

- วธการวเคราะหทใชตองสอดคลองกบเกณฑประเมนทกาหนดไว

ขนตอนท 2 การดาเนนการประเมนโครงการ

ในขนตอนท 2 นเปนการดาเนนการประเมนตามแผนทกาหนดไว โดยสรางเครองมอการประเมน และตรวจสอบคณภาพของเครองมอกอนทจะนาไปใชจรง จากนนจดเกบรวบรวมขอมลจากแหลงขอมลทกาหนดไว พรอมทงตรวจสอบความถกตองของขอมลทกครง โดยมรายละเอยด ดงน

(1) สรางเครองมอการประเมน

การสรางเครองมอการประเมนเพอใชในการรวบรวมขอมล เชน การสรางแบบสอบถาม การออกแบบสมภาษณ หรอการสรางแบบทดสอบ เปนตน สงทควรคานงถงคอเนอหาซงจะตองมความครอบคลมทกประเดนโดยเฉพาะขอมลตวชวด และมความชดเจนในการสอความหมาย รวมทงมจานวนคาถามหรอขอทดสอบมากเพยงพอเพอใหไดขอมลทนาเชอถอได

ขนตอนการดาเนนการประเมนโครงการ

สรางเครองมอการประเมน

ตรวจสอบคณภาพของเครองมอ

จดเกบรวบรวมขอมล

ตรวจสอบความถกตองของขอมล



(2) ตรวจสอบคณภาพของเครองมอการประเมน

เพอใหเกดความมนใจในคณภาพของขอมล วธการตรวจสอบคณภาพของเครองมอทใชม 2 วธ คอ หนง พจารณาความถกตอง เหมาะสม และความชดเจน โดยผเชยวชาญ และ สอง ทดลองใชกบกลมเปาหมาย เพอวเคราะหคณภาพดวยวธการทางสถต

(3) จดเกบรวบรวมขอมล

นาเครองมอการประเมนทผานการตรวจคณภาพแลว จดเกบรวบรวมขอมลจากแหลงขอมลทกาหนด

(4) ตรวจสอบความถกตองของขอมล

ภายหลงจากการจดเกบรวบรวมขอมล ควรมการตรวจสอบความครบถวนสมบรณ และความถกตองของขอมลทกครงกอนทาการวเคราะห

ขนตอนท 3 การวเคราะหและสรปผลการประเมน

ขนตอนการวเคราะหและสรปผลการประเมน

- แกไขปรบปรงโครงการ- ลด/ขยายระยะเวลาโครงการ- ดาเนนโครงการตอ

ตวชวดโครงการ

เกณฑการประเมน

เปาหมายของโครงการ

สรปผลการประเมน

ขอมล

ยตโครงการ ตดสนใจ

ประมวลผล

วเคราะห

ประเมนผล



การวเคราะหและสรปผลการประเมน มดงน

(1) การประมวลผล

โดยนาขอมลทไดจากการรวบรวมและตรวจสอบความถกตองแลว มาประมวลผลเพอหาคาของตวชวดโครงการ วธการประมวลผลสาหรบขอมลเชงปรมาณ ควรใชวธการทางสถต เชนคาเฉลย สดสวน รอยละหรอวธการนบจานวน สวนขอมลเชงพรรณนา ควรใชวธการสรปผลจากขอมล

(2) การวเคราะห

การวเคราะห เปนการวเคราะหขอมลตวชวดทไดจากการประมวลผลขนตน วธการวเคราะหอาจเปนการวเคราะหเชงปรมาณ (Quantitative Analysis) การวเคราะหเชงคณภาพ (Qualitative Analysis) หรอวเคราะหเชงเปรยบเทยบ (Comparative Analysis) เพอประเมนผลตวชวดตามเกณฑประเมนทกาหนด วาบรรลตามเปาหมายหรอไม

(3) การประเมนผลและสรปผลการประเมน

เปนการพจารณาผลทไดจากการวเคราะห วาการดาเนนการโครงการมความเหมาะสมหรอไมเพยงใด ผลจากการดาเนนโครงการเปนตามเปาหมายหรอไม และตอบสนองความตองการเพยงใด เพอตดสนวาควรดาเนนโครงการตอไป หรอแกไขปรบปรงโครงการ หรอลด/ขยายระยะเวลาโครงการ หรอควรยตโครงการ

ขนตอนท 4 การรายงานผลการประเมนโครงการ

การรายงานผลการประเมนโครงการ เปนการนาเสนอผลการปฏบตงานโครงการวาเปนไปตามเปาหมายหรอไม อยางไร การเขยนรายงานผลการประเมนโครงการมวตถประสงคเพอบนทกไวเปนหลกฐานเพอใชในการนาเสนอผบรหาร เพอการเผยแพร หรอเพอประโยชนในการใชเปนแหลงขอมลตอไป ดงนนรปแบบการเขยนรายงานและลกษณะของการนาเสนอผลการประเมนโครงการจงมความแตกตางกนไป ขนอยกบความเหมาะสมและวตถประสงคในการใชประโยชน

อยางไรกตาม การรายงานผลการประเมนโครงการ สงสาคญกคอ เนอหาการรายงานตองมความกระชบและชดเจน ขอมลและหลกฐานตองมความครบถวน และถกตอง และทกประเดนทประเมนจะตองมความสมบรณและครบถวน

ในคมอเลมน จะนาเสนอตวอยางรปแบบการเขยนรายงานผลการประเมนโครงการแบบเปนทางการ (Official Report) สาหรบนาเสนอตอผบรหาร และตวอยางการรายงานผลการประเมนโครงการโดยรปแบบตาราง ซงจะทาใหเหนภาพรวมของการประเมน



ชอโครงการ……………………………………………………

1. บทนา1.1 หลกการและเหตผล (ทมาและความสาคญ)

1.2 วตถประสงค

2. ขอบเขตการประเมน2.1 ประเมนอะไร/ใคร/ทไหน/เมอไร

2.2 ประเดนการประเมน/ตวชวดทจะประเมน

3. ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

4. นยามคาศพท

5. กรอบความคดในการประเมน5.1 แนวคด-หลกการ-กรอบความคดในการประเมน

5.2 ตวชวดโครงการ

6. วธการประเมน6.1 แหลงขอมล

6.2 วธการ/เครองมอรวบรวมขอมล

6.3 การดาเนนการรวบรวมขอมลและหลกฐาน

6.4 เกณฑการประเมน

7. ผลการประเมน7.1 เสนอผลวเคราะห

- ตารางผลการประเมน

- อธบายผลการประเมน

7.2 ประเมนผลในแตละประเดน

8. สรปผลการประเมน8.1 สรปผลการดาเนนการโครงการตามวตถประสงคและเปาหมายของโครงการ

8.2 ปญหาและอปสรรคในการดาเนนโครงการ

8.3 ขอเสนอแนะ (แนวทางการพฒนา / การปรบปรงแกไข)

ตวอยางรปแบบการเขยนรายงานผลการประเมนโครงการ : แบบเปนทางการ



ผลตวชวดโครงการ ผลผลต ตวชวด หนวยวด

เปาหมาย4 ป

ขอมลปฐาน ป 1 ป 2 ป 3 ป 4

หนวยงานหลกทรบผดชอบ


โครงการท 1.2.

โครงการท 1.3.

ขอควรระวงเกยวกบการประเมนโครงการ

(1) ผลการประเมนไมนาเชอถอ เนองมาจาก :-

กาหนดวธการประเมนไมเหมาะสมกบขอมล การจดเกบรวบรวมขอมลไมเปนระบบ ประเมนเมอสนสดโครงการ ทาใหขาดขอมลทอาจเกดขนระหวางดาเนนโครงการ แหลงขอมลไมสามารถใหขอมลไดจรง / แหลงขอมลไมนาเชอถอ เครองมอรวบรวมขอมลไมเหมาะสมกบประเภทของขอมล

(2) ผลการประเมนไมเปนทยอมรบ เนองมาจาก :-

ผประเมนขาดความเปนกลาง การประเมนไมเนนการพฒนา และขาดการสรางสรรค การประเมนไมเปนระบบ ผลการประเมนขาดความสมเหตสมผล (ดวนสรป/สรปเกนขอบเขต)

(3) รายงานการประเมนดอยคณภาพ เนองมาจาก :-

ขาดความชดเจน สบสน เขาใจยาก ขาดความสมเหตสมผล การนาเสนอไมเปนระบบ

ตวอยางการรายงานผลการประเมนโครงการดานสงแวดลอมระดบจงหวด : รปแบบตาราง



แนวทางการตดตามประเมนผล :

ขนตอนท 1 : การวางแผนการประเมน

กอนการวางแผนการประเมน จะตองศกษาและทาความเขาใจรายละเอยดของโครงการ ดงน

วางแผนการประเมน

ชอโครงการ : โครงการสงเสรมปลกไมเศรษฐกจ

ความหมาย : - การสงเสรมการปลกปาเศรษฐกจ หมายถง การสงเสรมเพอการปลกไมเศรษฐกจ ในพนทของรฐหรอเอกชน โดยจดใหมการสนบสนนกลาไม แหลงเงนทน การตลาด และการใหความรทางดานวชาการเพอการปลกและบารงรกษา- พนทปาเศรษฐกจหรอปาเศรษฐกจ หมายถง พนทของรฐและ/หรอเอกชน ซงประชาชนปลกไมเศรษฐกจ โดยการสนบสนนและสงเสรมจากหนวยงานทเกยวของ ทงทปลกเปนแปลงเตมพนทหรอปลกเปนรายตน

- ไมเศรษฐกจ หมายถง พนธไมปาทประชาชนนาไปปลกเพอการใชประโยชนจากเนอไมในทางการคา

เปาหมาย : มพนทสวนปาไมเศรษฐกจเพอการผลตและใชประโยชนไมจากสวนปาเพมขนรอยละ 40 ใน 4 ป

ตวชวด : พนทสวนปาไมเศรษฐกจเพอการผลตและใชประโยชนไมจากสวนปาเพมขนรอยละ 10 ตอป

เปาหมายตวชวด

เปาหมาย 4 ป ปท 1 ปท 2 ปท 3 ปท 4พนทสวนปาไมเศรษฐกจเพอการผลตและใชประโยชนไมจากสวนปาเพมขนรอยละ 10 ตอป

รอยละ 40 10 10 10 10

กจกรรม : สงเสรมและรณรงคใหทงสวนราชการ เอกชน ประชาชน และเกษตรกรในจงหวดรวมกนปลกไมเศรษฐกจในพนทดนของตนเอง โดยไดรบการสนบสนนกลาไมเศรษฐกจจากภาครฐ

ระยะเวลา : ระยะเวลาโครงการ 4 ปงบประมาณ : 20,000,000 บาทผรบผดชอบหลก : สานกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวดนาน

ตวอยางการตดตามประเมนโครงการดานสงแวดลอมระดบจงหวดและการจดทารายงาน

ตวอยางการตดตามประเมนผล “โครงการสงเสรมปลกไมเศรษฐกจ”



การวางแผนการประเมนโครงการ จะตองมการพจารณาในดานตางๆ ดงน

(1) วตถประสงคของการประเมน เพอวดผลสมฤทธของโครงการฯ วาเปนไปตามเปาหมายหรอไม และมปญหาอปสรรคอะไรบาง

(2) เปาหมายของการประเมน เพอตดตามความกาวหนาของผลการดาเนนงานโครงการ

(3) ขอบเขตการประเมน

ตวชวดในการประเมน พนทสวนปาไมเศรษฐกจของจงหวด ขอมลทตองจดเกบ พนทสวนปาไมเศรษฐกจของจงหวด แหลงขอมล - สวนกลาง คอ กรมปาไม

- สวนจงหวด ไดแก ทสจ. อปท. และสานกงานสถตจงหวด- กลมเปาหมายในพนท ไดแก เจาหนาททงสวนราชการและเอกชนทเกยวของ กลมเกษตรกร และกลมชมชน

วธการจดเกบขอมล - รวบรวมขอมลทตยภมจากแหลงขอมลขางตน หรอจาก เอกสารรายงาน ผลงานจากกจกรรมหรอการปฏบตงาน จากโครงการ- รวบรวมขอมลปฐมภม จากการสมภาษณกลมเปาหมาย- กาหนดพกด GPS เพอมใหเกดการทจรต

เครองมอในการรวบรวมขอมล - การตรวจ/วเคราะหเอกสาร รายงานจาก หนวยงานทเกยวของ

- จดทาแบบสมภาษณตามกลมเปาหมาย เพอทราบ ถงปญหาและอปสรรคระหวางการดาเนนโครงการ

หนวยงานทรบผดชอบ สานกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวดนาน ระยะเวลาการประเมน ตงแตเรม-สนสดโครงการ (ประเมนโครงการทกป)

(4) กาหนดเกณฑการประเมน เปรยบเทยบผลตวชวดกบเปาหมาย

(5) กาหนดวธการประเมน วเคราะหขอมลโดยวธการทางสถตเพอหาคาของตวชวด

ขนตอนท 2 : การดาเนนการประเมน

(1) เตรยมความพรอมของทมประเมน

(2) ประสานงานกบหนวยงานทเปนแหลงขอมล เพอรวบรวมและจดเกบขอมล

(3) จดเกบและรวบรวมขอมล ตามแผนการทกาหนด

(4) ตรวจสอบความครบถวน สมบรณ และความถกตองของขอมล



ขนตอนท 3 : การวเคราะหและสรปผลการประเมน

ขนตอนท 4 : การรายงานผลการประเมน

ผลตวชวดชอโครงการ ผลผลต ตวชวด

หนวยวด

เปาหมาย4 ป

ขอมลปฐาน ป 1 ป 2 ป 3 ป 4

หนวยงานหลกทรบผดชอบ


โครงการสงเสรมปลกไมเศรษฐกจ

พนทสวนปาไมเศรษฐกจเพมขนรอยละ 40

พนทสวนปาไมเศรษฐกจเพอการผลตและใชประโยชนไมจากสวนปาเพมขนรอยละ10 ตอป

รอยละ 40 - 10 12 13 14 ทสจ. เขาใกล

สตรการคานวณ : อตราการเพมของพนทสวนปาไมเศรษฐกจ

1)-(t ฐกจในปทปาไมเศรษพนทสวน100 x 1)]-(t ฐกจในปทปาไมเศรษพนทสวน - t ษฐกจในปทนปาไมเศร[พนทสว

ผลตวชวดทคานวณได (คาสมมต)- ปท 1 รอยละ 10- ปท 2 รอยละ 12- ปท 3 รอยละ 13- ปท 4 รอยละ 14

เปนคาสมมตขน เพอใชประกอบตวอยางรายงานผลการประเมน




ประชม รอดประเสรฐ. 2539. การบรหารโครงการ. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยบรพา.

เยาวด รางชยกล วบลยศร. 2546 การประเมนโครงการแนวคดและแนวปฏบต พมพครงท 3 จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

สมหวง พรยานวฒน. 2544 รวมบทความทางการประเมนโครงการ สานกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

สวมล ตรกานนท. 2544. การประเมนโครงการ : แนวทางสการปฏบต. กรงเทพฯ : มหาวทยาลย รามคาแหง.

สานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. 2547. โครงการจดทาดชนและฐานขอมลสงแวดลอมเพอการตดตามประเมนผลการแปลงนโยบาย แผน และมาตรการไปสการปฏบต. จดทาโดย สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย. กรงเทพมหานคร.

สานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. 2548. โครงการตดตามประเมนผลการแปลงนโยบาย แผน และมาตรการไปสการปฏบต. จดทาโดย สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย. กรงเทพมหานคร.

http://area.obec.go.th/ubonratchathani3/doc/28-4-48%20konggran.doc

(วนท 2 ตลาคม พ.ศ. 2549)

http://www.thaigoodview.com/library/teachershow/samutprakan/keaw_p/project/sec04p04.html (วนท 17 ตลาคม พ.ศ. 2549)

องคความรและหลกการสาคญทใชในการแปลงแผนจดการคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2550-2554 ไปสการปฏบต

สวนท

85

องคความรและหลกการสาคญทใชในการแปลงแผนจดการคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2550-2554 ไปสการปฏบต

5.1 หลกการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมทสาคญ (หนา 87)

หลกการระวงไวลวงหนา หลกการผกอมลพษเปนผจาย หลกการผไดรบผลประโยชนเปนผจาย หลกการความเปนหนสวนของรฐ-เอกชน หลกการเปดเผยขอมลสสาธารณะ

5.2 การประกาศพนทคมครองสงแวดลอมและเขตควบคมมลพษ (หนา 105)

5.3 การประเมนผลกระทบสงแวดลอมเชงกลยทธ (หนา 115)

5.4 เครองมอและวธการเพอการจดทาแผนกลยทธและการแปลงแผนไปสการปฏบต (หนา 131)

5.5 การจดลาดบความสาคญของปญหาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (หนา 155)

5.6 แนวทางการประเมนผลกระทบจากยทธศาสตรการพฒนาจงหวดและการกาหนดตวชวดดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (หนา 171)

5.7 แหลงเงนงบประมาณเพอการดาเนนโครงการดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในระดบจงหวด (หนา 187)

5.8 แนวทางการใชมาตรการเพอการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมสาหรบองคกรปกครองสวนทองถน (หนา 223)

5.9 ภารกจดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมทถายโอนใหองคกรปกครองสวนทองถนดาเนนการ (หนา 239)

5.10 ความรอนๆ เพอการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (หนา 243)

การจดการอยางมสวนรวม การสอสารดานสงแวดลอม การมสวนรวมของประชาชน การจดการความร การผลตทางการเกษตรทถกตองและเหมาะสม

5

หลกการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมภายใตแผนจดการคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2550-2554

5.1

87

หลกการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมภายใตแผนจดการคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2550-2554

ภายใตแผนจดการคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2550-2554 ไดเสนอใหมการนาหลกการจดการ(Principle) ทสาคญ 5 หลกการ มาใชเพอสรางสมดลของการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและ สงแวดลอมทเชอมโยงทกมตอยางบรณาการและเกอกลกน ทงมตของความเปนธรรมในการเขาถงและการใชประโยชน มตของประสทธภาพและความคมคาในการใชประโยชน และมตของการรกษาระบบนเวศและคณภาพสงแวดลอม

หลกการจดการทสาคญ 5 หลกการ มดงน

(1) หลกการระวงไวลวงกอน (Precautionary Principle)

(2) หลกการผกอมลพษเปนผจาย (Polluters-Pay Principle)

(3) หลกการผไดรบผลประโยชนเปนผจาย (Beneficiary-Pay Principle)

(4) หลกการความเปนหนสวนของรฐ-เอกชน (Public-Private Partnership Disclosure) และ

(5) หลกการเปดเผยขอมลสสาธารณะ (Public Disclosure)

หลกการระวงไวกอน เปนการจดการเชงรกทเนนการปองกนผลกระทบลวงหนา ในกรณทเกรงวาจะเกดความเสยหายอยางรนแรงตอทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมทไมสามารถแกไขใหคนดได โดยมการสรางระบบภมคมกนใหกบทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมโดยเฉพาะพนททมระบบนเวศเปราะบาง และสรางระบบภมคมกนใหกบมนษยในกรณทจะเกดผลกระทบตอสขภาพ

ขนตอนการนาหลกการระวงไวกอนมาใชในทางปฏบต1. การกาหนดกรอบแนวคด (Establish the framework)2. กาหนดภยอปสรรค ทางเลอก และผลกระทบ

(Define the threats, options and consequences)3. ออกแบบมาตรการระวงไวกอนทเหมาะสม

(Devise the appropriate precautionary measures)4. การบงคบใชในทางปฏบต (Implement effectively)

5.1

หลกการระวงไวกอน (Precautionary Principle)


5.1 หลกการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมภายใตแผนจดการคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2550-255488

การนาหลกการระวงไวกอนมาใชในทางปฏบต มรายละเอยดการดาเนนการในแตละขนตอนดงน

ขนตอนท 1 การกาหนดกรอบแนวคด (Establish the framework)(1.1) ผนวกหลกการระวงไวกอนไวในบทกฎหมาย ในโครงสรางทางสถาบน และนโยบาย

ดานการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม โดยหลกการระวงไวกอนจะมประสทธภาพสงสดกตอเมอ กฎหมายมความชดเจน มหลกธรรมาภบาลในการจดการและสถาบนทมภารกจดานการวจยความเสยงตอสงแวดลอมและความไมแนนอนตางๆ มความพรอมของขอมลเพอใชในการตดสนใจเชงนโยบาย

(1.2) รวมหลกการระวงไวกอนไวในหลกการอนๆ ทเกยวของในการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ซงรวมถงการปองกน ความรบผดชอบตอความเสยหายดานสงแวดลอม ความเสมอภาคของคนในแตละรน สทธของประชาชนในปจจยพนฐาน ทงนหลกการระวงไวกอนอาจขดแยงหรอสนบสนนหลกการอนๆ ดงนน จงตองมการประเมนและวเคราะหความเหมาะสมในการดาเนนงาน

(1.3) เนองจากหลกการระวงไวกอนเปนหลกการในทางปฏบต ดงนน เพอใหเกดประโยชนในการดาเนนงานจงจาเปนตองมการกาหนดไวอยางชดเจนในระเบยบ นโยบาย หรอมาตรการ วาใหมการใชหลกการระวงไวกอนภายใตสถานการณทมความเสยงและความไมแนนอน

(1.4) ใหผมสวนไดเสย (stakeholders) และ ผมสทธ (right-holders) มสวนรวมในกระบวนการประเมนผล การตดสนใจและการปฏบต โดยในทกขนตอนตองมความโปรงใส และควรใหความสาคญกบทกกลมเทาเทยมกน

กลมผมสวนไดเสย ไดแก ผไดรบผลกระทบทเกดจากความเสยงหรอภย (เชน ผไดรบ ผลกระทบจากการสญเสยความหลากหลายทางชวภาพ) ผรบภาระในการแกไขปญหาหรอการระวงไวกอน (เชน เจาหนาทภาครฐทเกยวของ) ประชาชนและชมชนในพนท

ธรรมาภบาลตามหลกสากล

ประกอบดวยหลกการสาคญ 6 ประการ คอ1. นตธรรม (rule of law)2. ความโปรงใส (transparency)3. การมสวนรวมของประชาชน (public participation)4. ความรบผดชอบ (accountability)5. ความคาดหมายได (predictability)6. ความยตธรรม (justice)


คมอการแปลงแผนจดการคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2550-2554 ไปสการปฏบต89

(เชน ชมชนซงมบทบาทสาคญในการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและตองพงพาความหลากหลายทางชวภาพ)

(1.5) กระบวนการตดสนใจของหลกการระวงไวกอนขนอยกบขอมลเชงวชาการทถกตอง โดยเฉพาะอยางยงความสมพนธกบกจกรรมของมนษยทเปนปจจยคกคามตอทรพยากร ธรรมชาตและสงแวดลอม และภมปญญาพนบานในทองถน

ขนตอนท 2 กาหนดภยอปสรรค ทางเลอก และผลกระทบ(Define the threats, options and consequences)

(2.1) กาหนดลกษณะของภยอปสรรค ทงทางตรง ทางออม ระยะสนและระยะยาว ภายใตปจจยทางเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม โดยประเมนผลกระทบของกจกรรมหรอการตดสนใจตางๆ สาเหต ความเสยหาย ขอจากดของขอมล ประโยชน และคาใชจายทจะเกดขนจากความลาชาในการจดการ

(2.2) หาทางเลอกและแนวทางปฏบตทเหมาะสม ทจะชวยลดและปองกนภยอปสรรคไดพรอมทงทาการเปรยบเทยบผลประโยชนของแตละทางเลอก และการไมดาเนนการใดๆ

(2.3) ใหผมสวนเกยวของรบผดชอบในการเสนอขอมลดานความเสยงและความปลอดภยของกจกรรมหรอโครงการพฒนา ซงผมสวนเกยวของ ไดแก ผกอใหเกดผลกระทบผไดรบประโยชนจากกจกรรม และผทเขาถงขอมลและทรพยากร โดยมแนวทางปฏบตคอ การชแจงถงความปลอดภยของกจกรรมหรอโครงการพฒนาเหลานน

ตวอยางเชน ผประกอบการเหมองแรมแผนพฒนาโครงการเหมองแรในพนทหนง ซงประโยชนของกจการเหมองแรสวนใหญจะตกอยกบผประกอบการ ในขณะทผลกระทบดานสงแวดลอมทเกดจากกระบวนการผลตแรอาจกอใหเกดปญหาของสงคม มผลตอสขภาพของประชาชนทอาศยอยในบรเวณใกลเคยง ดงนน หลกการระวงไวกอน คอ กอนเรมโครงการเหมองแรผประกอบจะตองแสดงหลกฐานหรอขอมลทบงชวา การพฒนาทรพยากรแรดงกลาว จะไมเปนอนตรายตอสงแวดลอมและระบบนเวศ ซงในสวนนองคประกอบสาคญในการพจารณาตดสนใจ คอ ขอมลเชงวชาการและการประเมนทางเลอกทเหมาะสม

ขนตอนท 3 ออกแบบมาตรการระวงไวกอนทเหมาะสม(Devise the appropriate precautionary measures)

(3.1) ออกแบบมาตรการระวงไวกอนทเหมาะสม และใหคาอธบายถงมาตรการระวงไวกอนอยางละเอยด พรอมทงเปดเผยขอมลความไมแนนอนและความเสยงของมาตรการดงกลาว เพราะการตดสนใจเลอกทางเลอกทยงไมสามารถพสจนได จาเปนจะตองมการอธบายถงความไมแนนอนและความเสยงของมาตรการไวดวย



ตวอยางเชน ประเทศไทยตองการทจะปองกนการรกรานของชนดพนธตางถน ซงคาดวาการรกรานดงกลาวจะมผลกระทบตอเศรษฐกจ ความเปนอย และความหลากหลายทางชวภาพของประเทศ หากประเทศไทยเลอกทจะใชเครองมอกดกนทางการคาโดยมไดมคาอธบายใดๆ กจะทาใหเกดความกงขาและถกกลาวหาวาเปนประเทศทปกปองการคาอยางไรกตาม ถาขอมลเชงวชาการชวาประเทศไทยจาเปนตองใชมาตรการปกปองการคาเพอปองกนการรกรานของพนธตางถน แตการทานายการรกรานของชนดพนธตางถนยงไมสามารถพสจนใหเหนได กจะแสดงใหเหนวาขอมลเชงวชาการยงมความไมแนนอน ดงนนการเลอกใชมาตรการระวงไวกอนอยางโปรงใสโดยพจารณาถงปจจยคกคาม การเปดเผยถงความไมแนนอนของขอมลเชงวชาการ การเปดเผยถงเหตผลของการใชมาตรการระวงไวกอนภายใตความไมแนนอน การเปดเผยขอมลและเหตผลดงกลาวจงเปนสงสาคญทจะชวยใหมการทบทวนการตดสนใจเมอมขอมลเชงวชาการทนาเชอถอมากขน

(3.2) เลอกมาตรการระวงไวกอนใหเหมาะสมกบสถานภาพของทรพยากรธรรมชาตและความหลากหลายทางชวภาพ ปจจยคกคาม และคาใชจายทเกดขน

(3.3) พจารณาผลประโยชนและตนทนทางสงคมและเศรษฐกจของมาตรการระวงไวกอน หากการตดสนใจใดๆ มผลกระทบทางลบตอกลมคนผมรายไดนอย กจาเปนตองหาหนทางเพอหลกเลยงหรอลดผลกระทบทจะเกดขน

ขนตอนท 4 การบงคบใชในทางปฏบต (Implement effectively)

องคประกอบสาคญของการนามาตรการระวงไวกอนไปใชในทางปฏบต ไดแก

การตดตามผลกระทบตามตวชวดทกาหนดไว

การสนบสนนงานวจยเพอลดความไมแนนอน

การประเมนผลลพธ สรปบทเรยน และทบทวน เพอปรบปรงมาตรการหรอการตดสนใจ

ความรวมมอทมประสทธภาพและประสทธผล

Bans and Phase-outs คอ การยกเลกอยางเดดขาดและการคอยๆ ยกเลกจนหมดไปในทสด วธการในกลมนคอการหามการผลตหรอการใชสารทเปนอนตรายมากๆ ตอสขภาพของประชาชน นบเปนการลดความเสยงของอนตรายทอาจเกดจากการผลตหรอการใชสารอนตรายเหลานน ตวอยางเชน ประเทศไทยไดใชมาตรการยกเลกการผลตและการใชนามนเบนซนทมตะกวเปนสวนผสมไดสาเรจ ประเทศสวเดนอยระหวางการคอยๆ ยกเลกการผลตและการใชสารแคดเมยมและสารปรอท เปนตน

มาตรการ/วธการ ทนามาใชภายใตหลกการระวงไวกอน



Clean Production and Pollution Prevention การผลตสนคาทสะอาด นบเปนการลดปญหามลพษในกระบวนการผลต ณ แหลงกาเนด วธการนเกยวของกบเทคโนโลยการผลต กระบวนการผลตสนคา การพฒนาระบบการผลตสนคา เปนตน

Alternatives Assessment เปนวธการประเมนทางเลอกตางๆ กอนการตดสนใจ โดยทาการศกษาถงผลกระทบดานสงแวดลอมพรอมเปดใหมกระบวนการมสวนรวมของผมสวนไดเสยเชน การประเมนผลกระทบสงแวดลอมเชงกลยทธ (Strategic Environment Assessment : SEA) การวเคราะหผลกระทบดานสงแวดลอม (Environmental Impact Assessment : EIA) เปนตน ทงน เพอยนยนวาโครงการพฒนาหรอกจกรรมใดๆ จะไมกอใหเกดผลกระทบทรนแรงพรอมมมาตรการปองกนและจดการเมอเกดปญหาขน

Health-based Occupational Exposure Limits การจากดระดบการไดรบสารพษของสาขาอาชพทมความเสยงตอสขภาพจากการไดรบสารพษ เพอปองกนผลกระทบจากการประกอบอาชพนนๆ โดยพจารณาจากระดบสารพษทนอยทสดทสงผลกระทบตอสขภาพเปนเกณฑ

Reverse Onus Chemical Listing เปนการผลกดนใหสารเคมทยงไมมขอมลดานพษถก จดอยในกลมทมพษในระดบสง ซงเปนไปตามหลกการระวงไวกอน เชน ประเทศเดนมารกบงคบใหสารเคมทยงไมมฐานขอมลดานพษจดอยในกลมสารเคมทอนตรายทสด ประเทศสหรฐอเมรกากาหนดใหสารเคมทมระดบการผลตสงและยงไมมขอมลดานพษถกจดกลมอยในรายการสารอนตรายและตองจดทารายงานดวย (toxics-release inventory for emission and waste reporting)

Organic Agriculture การทาการเกษตรอนทรยกเปนไปตามหลกการระวงไวกอน ถงแมวาในปจจบนนเรายงไมทราบถงผลกระทบของสารเคมทางการเกษตรทแนชด แตการทาเกษตรอนทรยเปนการหลกเลยงการใชสารเคมทางการเกษตร ซงอาจจะมผลตอคณภาพสงแวดลอมและสขภาพ

Ecosystem Management การจดการระบบนเวศและความหลากหลายทางชวภาพ มความสลบซบซอนมาก จากการศกษาวจยตางๆ ของนกวทยาศาสตรในปจจบนกยงไมมความชดเจนและไมมความแนนอน อาท เรายงไมสามารถประเมนความเสยงของความหลากหลายทางชวภาพหรอระบบนเวศจากปรากฎการณตามธรรมชาตหรอกจกรรมของมนษยได ดงนน การใชหลกการระวงไวกอนโดยการจดการระบบนเวศและความหลากหลายทางชวภาพกอนทจะมความเสยหายเกดขนจงเปนวธการทเหมาะสมทสด

Premarket or Pre-activity Testing Requirements การบงคบใหมการทดสอบดานความปลอดภยและความมประสทธผลของการบรโภคผลตภณฑใหมดานอาหารและยากอนออกสตลาด รปแบบการทดสอบความปลอดภยนมความเหมาะสมกบสารเคมอตสาหกรรม รวมไปถงกจกรรมอนๆ



การนาหลกการระวงไวกอนมาใชในกรณการปนเปอนสงแวดลอมจากการฝงกลบขยะมขนตอนการดาเนนการ ดงน

(1) ทาความเขาใจในปญหาและสงทจะเกดขนหากไมมการดาเนนการใดๆโดยการตงคาถามดงตอไปน

ปญหาคออะไร

ขอบเขตของความเปนไปไดของปญหาอยในระดบไหน (เชน ระพนท ระดบจงหวด ระดบภมภาค ระดบประเทศ หรอระดบโลก)

ผลกระทบทงหมดทจะเกดขนมอะไรบาง และจะสงผลกระทบตออะไร (เชน มผลกระทบตอสขภาพ ผลกระทบตอระบบนเวศ หรอ มผลกระทบทงตอสขภาพและระบบนเวศ)

ผลกระทบเกดขนสงผลเฉพาะตอกลมหรอเฉพาะระบบนเวศ

ขนาดของผลกระทบ (เลกนอย ปานกลาง มาก หรอ รนแรง)

ระยะเวลาระหวางการเกดขนของปญหาและผลกระทบทจะเกดขนตามมา (ทนท ในอนาคตอนใกล ในอนาคต ในรนลกรนหลาน) ชวงเวลาของผลกระทบทเกดขน (ฉบพลน ระยะสน ระยะปานกลาง ระยะยาว ระหวางรน)

ความยาก-งาย ในการแกไขปญหา (แกไขปญหาไดงาย แกไขปญหาไดยาก มคาใชจายสงในการแกไขปญหา แกไขปญหาไมได ไมมขอมล)

ตวอยางการใชหลกการระวงไวกอน : กรณการปนเปอนสงแวดลอมจากการฝงกลบขยะ

กรณปญหาการปนเปอนสงแวดลอมจากการฝงกลบขยะ :-

เกดจากความบกพรองของการดาเนนงานโดยเจาหนาทภาครฐในระดบทองถน เปนปญหาระดบพนท ซงเกดการปนเปอนในแหลงนาและอาจแพรขยายไปตามความยาวของลานา ปญหาระยะสนหรอปญหาระยะยาวขนอยกบสงทปนเปอนจากการฝงกลบขยะ เชน โลหะหนกเปนปญหาระยะยาว เปนตน การปนเปอนสงผลกระทบตอประชาชนทอาศยอยโดยรอบระบบฝงกลบมากกวาประชาชนในพนทหางไกล



(2) จาแนกและทาความเขาใจกบขอมลทไดมการศกษาไวแลว และมขอมลอะไรบางทยงไมร และยงไมเขาใจ โดยใหตงคาถามดงตอไปน

เราสามารถทาการศกษาในสงทเรายงไมรไดหรอไม สงทเรากาลงเผชญอยเปนสงทไมมขอมลเชงวชาการ หรอเปนสงทเราเพกเฉย เรารอะไรบางเกยวกบผลกระทบทเกดจากปฏกรยาเคมของสารตางๆ การชแจงของผประกอบการและหนวยงานภาครฐตอความปลอดภยของกจกรรมตางๆ นนหมายความวา ยงไมมการพสจนถงอนตรายทจะเกดขน

(3) กาหนดกรอบเปาหมายทตองการบรรลเพอการกาหนดทางเลอกตอไป

(4) การพฒนาและประเมนทางเลอกตางๆ ตวอยางทางเลอก เชน การศกษาเพมเตม การหยดกจกรรม การปองกน การควบคม การลดปญหา หรอการแกไขเยยวยา การพฒนาและประเมนทางเลอก มสามขนตอน ดงน

หนง ประชมระดมสมองเพอหาทางเลอกทเปนไปไดของการแกไขปญหาสอง ทาการประเมนความเปนไปไดในแตละทางเลอก ทงทางการเมอง ทางเทคนค

และทางเศรษฐศาสตร โดยจะตองพจารณาตนทนผลกระทบดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (External cost) ดวย


> เราไมทราบองคประกอบของขยะทถกฝงกลบเพราะมาจากหลายแหลง> เราไมทราบถงปฏกรยาทางเคมทอาจเกดขนระหวางองคประกอบของขยะ

เหลานน> เรามขอมลดานอทกวทยาของพนท แตยงไมทราบวาแหลงนากนนาใช

ไดรบการปนเปอนหรอไม และ> เรากไมทราบวาผลกระทบจะเกดขนเมอไร

กรณปญหาการปนเปอนสงแวดลอมจากการฝงกลบขยะ :-ถาปญหามความชดเจน กาหนดกรอบเปาหมายทจะบรรลถงเวลาแลวทคนในชมชนจะรวมกนพจารณาถงรปแบบการทงขยะทไมกอใหเกดการปนเปอนสงแวดลอม



สาม พจารณาความเปนไปไดของผลกระทบทไมไดคาดการณของทางเลอก

(5) การพจารณาขอมลทงหมด เพอตดสนใจวาจะทาอยางไร หยดกจกรรม เลอกทางเลอก หรอปรบปรงระบบเกาเพอลดผลกระทบ ขนตอนนสามารถทาโดยการแจกแจงขอมล การศกษา ทางเลอก ผลกระทบ และความไมแนนอนของขอมล ใหกบผเกยวของไดทราบและประชม ปรกษา หารอ และเลอกสงทเหมาะสมทสด

(6) การตดตามผลของกจกรรมตามวตถประสงค รวมทงผลทไมประสงค โดยผประเมนผลควรเปนหนวยงานอสระ ซงจะนาไปสการใหขอเสนอแนะตอการปรบปรง เปลยนแปลง หรอ ยกเลกกจกรรมเหลานนได


ระบบการจดการขยะมทางเลอกหลายทางเลอก ควรทาการศกษาเพอใหเขาใจถงสงทชะลางมาจากการฝงกลบขยะคออะไร และจะมผลตอระบบนาใตดนอยางไรและถาตองปดหลมขยะแลวชมชนจะเลอกใชระบบการจดการขยะแบบไหน เชนเตาเผาขยะ หรอยงคงฝงกลบอย แตทาการปองกนการชะลางจากขยะในสวนของหลมขยะทเกดการปนเปอน เปนตน


แผนการปฏบต คอ ตองทาการศกษาขอบเขตของผลกระทบโดยการสมภาษณผเชยวชาญ การสอบถามความคดเหนของคนในทองถนตอทางเลอกตางๆ เชนจะปดหลมขยะ หรอจะควบคมการชะลางทเกดจากหลมขยะ


กรณทเลอกทาการปองกนการชะลางจากขยะในสวนของหลมขยะทเกดการปนเปอนตองมการตดตามเปนประจาอยางตอเนองวาการชะลางยงคงเกดขนหรอไมพรอมทง มแผนรองรบถามการปนเปอนเกดขนจะทาอยางไรตอไป



ผกอมลพษเปนผจายเปนหลกการทตองการใหผกอมลพษตองรบผดชอบในกจกรรมทกระทา คอ จะตองรบผดชอบในการกาจด/บาบดมลพษในฐานะททาใหเกดปญหาสงแวดลอม โดยผกอมลพษอาจเปนผผลตหรอผบรโภคกได และเพอทาใหทกฝายตระหนกถงตนทนตอสงแวดลอม กลาวคอ ราคาของสนคาและบรการควรสะทอนตนทนการผลตทงหมด รวมทงตนทนทางดานสงแวดลอม หรอตนทนทสะทอนความขาดแคลนของทรพยากรธรรมชาตดวย

สาหรบเครองมอทนามาใชภายใตหลกการน คอ เครองมอทางเศรษฐศาสตร (Economic instruments: EI) ซงคณลกษณะทด คอ (1) สงสญญาณราคาทถกตองใหผบรโภคและผผลต เพอทราบวาทรพยากรนนมคาจงควรใชอยางทะนถนอม มลพษและของเสยมตนทนทสงคมตองชาระ (2) ใหทางเลอกแกผผลตและผบรโภค (3) มลกษณะคลองตว คอ แปรผนไดตามสภาพของแตละพนท หมายถง การปรบอตราคาภาษหรอคาธรรมเนยมใหเหมาะสมในแตละพนท และ (4) ใหผลตอเนอง เชน ภาษจะแปรผนตามปรมาณของเสยทปลอยออกมา ยงปลอยมากยงจายมาก

ประโยชนทจะไดรบการนาหลกการผกอมลพษเปนผจายมาใช จะเปนการผลกดนใหผกอมลพษหรอผสรางความเสยหาย

นาเอาตนทนการใชสงแวดลอมเขามาอยในบญชตนทนของตน เพอใหผผลตและผบรโภคไดมองเหนสญญาณราคาทถกตอง เพอตอบสนองตอการคมครองสงแวดลอมทยงยน

ตวอยาง การใชหลกการผกอมลพษเปนผจาย

ตวอยางท 1 คาธรรมเนยมการบาบดนาเสยชมชน จดเกบจากผปลอยนาเสย ในประเทศไทยเรมมการจดเกบในสองแหงเทานนโดยจดเกบตามปรมาณนาใชและอตราคาธรรมเนยมตากวาตนทนการจดการ แมแตในเขตกรงเทพมหานครกยงไมมการจดเกบแตอยางไร

ตวอยางท 2 คาธรรมเนยมการปลอยมลพษทางนาเกนมาตรฐานคณภาพนาทกาหนด ใชกบแหลงกาเนดมลพษทางนา เชน โรงงานอตสาหกรรม ซงการกาหนดคาธรรมเนยมดงกลาว ทาใหโรงงานอตสาหกรรมมทางเลอกระหวางการจายคาธรรมเนยมการปลอยมลพษ หรอการลงทนสรางระบบบาบดนาเสยของตนเองแลวปลอยนาทไมเปนมลพษออกไปในสงแวดลอม

ตวอยางท 3 สนคาฉลากเขยว เปนสนคาทไดรบการรบรองวาในกระบวนการผลตไดมระบบการจดการสงแวดลอมตามมาตรฐานฉลากเขยว หรอสนคาประหยดพลงงานซงหมายความวา การเลอกใชสนคาดงกลาว ซงอาจมราคาแพงกวาสนคาประเภทเดยวกนทไมมฉลากเขยวเนองจากเปนการชวยกนลดปญหาสงแวดลอม เปนการรวมรบผดชอบตนทนดานสงแวดลอมโดยผปลอยมลพษเปนผจายนนเอง

หลกการผกอมลพษเปนผจาย (Polluter-Pays Principle)



หลกการผไดรบประโยชนเปนผจาย เปนแนวคดทตรงกนขามกบผกอมลภาวะเปนผจาย โดยตองการใหผไดรบประโยชนจากคณภาพสงแวดลอมทดรบผดชอบคาใชจายทตองใชในการปกปอง รกษา คมครองทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

ประโยชนทจะไดรบการใชหลกการผไดรบประโยชนเปนผจาย เพอผลกดนใหผไดรบประโยชนจากคณภาพสงแวดลอม

ทดรบผดชอบในคาใชจายทตองใชในการปกปอง รกษา คมครองทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ภายใตสถานการณทประเทศมความเหลอมลาทางสงคมคอนขางสง ประชากรสวนใหญ (ผมรายไดนอย) จาเปนตองพงพาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมเพอความอยรอด ซงไมมความสามารถในการรบผดชอบตนทนดานสงแวดลอม ดงนน แนวคดนจงผลกดนใหผไดรบประโยชนจากคณภาพสงแวดลอมทดขนในทนคอกลมประชากรทมรายไดสงเปนผรบผดชอบตอตนทนดานสงแวดลอมนนเอง

ตวอยาง การใชหลกการผไดรบประโยชนเปนผจาย (กรณสมมต)

ตวอยางท 1 ประชาชนในเมองหลวง หรอภาคอตสาหกรรม จะไดรบผลประโยชนจากการคมครองทรพยากรปาไมไวในรปแบบของการเปนแหลงตนนา แหลงทรพยากรนาหรอเปนแหลงนนทนาการ ดงนน ประชาชนในเมองหลวง หรอ ภาคอตสาหกรรมจะตองรบผดชอบในคาใชจายทตองใชเพอรกษาไวซงทรพยากรปาไมทเปนแหลงทามาหากนของประชาชนทอาศยอยในพนทใกลเคยง

ตวอยางท 2 ผยากไรเปนผสรางมลพษ กรณของการใชบรการรถเมลทมควนดา ซงตามหลกผกอมลพษเปนผจาย จะตองมการปรบปรงรถเมลและขนราคารถเมล ซงผยากไรจะตองเปนผรบภาระคาใชจายทสงขนเพอลดปญหามลพษทางอากาศ ซงจะทาใหทกคนไดประโยชนจากการมคณภาพอากาศทด แตตามหลกผไดรบประโยชนเปนผจาย คอ กาหนดใหนาเงนภาษรายไดมาอดหนนคาใชจายของรถเมลทปรบปรงคณภาพแลว นนหมายความวา ผเสยภาษเปนผจายซงจะไดประโยชนจากสภาพแวดลอมทดนนเอง

หลกการผไดรบประโยชนเปนผจาย (Beneficiary-Pays Principle)



ความเปนหนสวนของรฐ-เอกชน (Public Private Partnership) หมายถง การทภาครฐเปดโอกาสใหภาคเอกชนเขารวมดาเนนการในโครงการและการบรการตางๆ รวมกบหนวยงานภาครฐ ซงโดยปกตแลวโครงการและบรการเหลานนเปนหนาทโดยตรงของหนวยงานภาครฐ ประโยชนของความเปนหนสวนของรฐ-เอกชน ภาครฐจะไดประโยชนจากการพฒนาประเทศ การพฒนาคณภาพและประสทธภาพของการบรการสาธารณะ โดยอาศยขอไดเปรยบของภาคเอกชนในเรองของนวตกรรมใหมๆ เทคโนโลย ทนสมย ระบบการบรหารการเงน และความเชยวชาญในดานการบรหารจดการ โดยทภาคเอกชนจะไดรบประโยชนในหลายลกษณะขนอยกบขอตกลง เชน ในรปของดอกเบยทภาครฐผอนชาระคนจากการลงทน สทธประโยชนในการเกบคาธรรมเนยม เปนตน โดยภาครฐมหนาทสาคญ คอ การเปนผกาหนดนโยบาย การกาหนดมาตรฐานการบรการ การอนมตและควบคมโครงการ ทงน สงสาคญของความเปนหนสวนภาครฐ-เอกชน เพอการใหบรการสาธารณะทมคณภาพและมประสทธภาพ โดยปกปองสทธและประโยชนของสาธารณะ ดงนน ความเปนหนสวนภาครฐ-เอกชนจงเปนทางเลอกหนงของหนวยงานภาครฐโดยเฉพาะอยางยงการใหบรการสาธารณะในทองถน

การเปดโอกาสใหภาคเอกชนเขามารวมเปนหนสวนในโครงการและการบรการใดๆ หนวยงานภาครฐจะตองมการดาเนนการในทกขนตอนอยางโปรงใส และเปดโอกาสใหทกภาคสวนเขามามสวนรวมโดยเฉพาะอยางยงกลมผใชบรการ

ถงแมวาโครงการและการบรการสวนใหญเปนการจดหาและบรการโครงสรางพนฐาน เชน ระบบการขนสง (ถนน มอเตอรเวย อโมงค) โรงพยาบาล โรงเรยน หองสมด สวนสาธารณะ ทอยอาศย สถานดบเพลง นาประปา ระบบการบาบดนาเสย ระบบการเกบขน รวบรวมและกาจดของเสย เปนตน แตการบรการบางประเภททไมตองการเงนลงทนสงกสามารถทาไดเชนกน เชน การบารงรกษาถนน การจดเกบระบบขอมล เปนตน ทผานมาประเทศไทยมการดาเนนการในลกษณะของการเปนหนสวนภาครฐ-ภาคเอกชนหลายโครงการ ไดแก โครงการดอนเมองโทลเวย และโครงการรถไฟฟา BTS

ตวอยาง รปแบบของความเปนหนสวนของรฐ-เอกชน

Design, build, operate (DBO) รปแบบนเปนสญญาใหภาคเอกชนทาการออกแบบ กอสราง และบารงรกษาการบรการสาธารณะ ภาครฐเปนผรบผดชอบคาใชจายในการกอสรางและเปนเจาของระบบบรการนนๆ แตทาสญญาใหภาคเอกชนเขามารบผดชอบในระบบการจดการทเหลอทงหมด โดยจดทาสญญาเปนชวงระยะเวลา รปแบบนสามารถกระจายความเสยงของการจดการไดระหวางภาครฐและภาคเอกชน

Design, build, finance (DBF) รปแบบนเปนสญญาใหภาคเอกชนทาการออกแบบ กอสราง และใหเงนลงทน แตจะไมครอบคลมในเรองการบรหารจดการอนๆ

ความเปนหนสวนของรฐ-เอกชน (Public Private Partnership)



Design, build, operate, finance (DBOF) รปแบบนเปนสญญาใหภาคเอกชนทาการออกแบบ กอสราง บารงรกษาการบรการสาธารณะ และใหเงนลงทน โดยเงนลงทนจะครอบคลมคาใชจายทภาครฐไมสามารถจายได บางทอาจตองมการหาแหลงรายไดเพมเตม เมอหมดสญญาแลวระบบการบรการสาธารณะดงกลาวจะถกสงคนแกภาครฐ

Concession contract มลกษณะคลายกบ DBOF ยกเวนวา คาใชจายของภาคเอกชนจะไดมาจากคาธรรมเนยมการใหบรการทเกบจากผใชบรการ หรอ จากคาธรรมเนยมการใหบรการและเงนชวยเหลอของหนวยงานภาครฐ

ประโยชนและความเสยงของความเปนหนสวนภาครฐ-เอกชน

ประโยชน

หนวยงานภาครฐสามารถลดตนทนของการกอสรางและการบารงรกษา (O&M) ของระบบการใหบรการสาธารณะ การทาสญญาประเภทใหภาคเอกชนออกแบบและกอสราง (Design-Build) จะชวยลดความเสยงในเรองของตนทนบานปลาย เชนเดยวกบการบรหารจดการโดยภาคเอกชนอาจมสวนชวยในการประหยดคาใชจายไดเชนกน เนองจากการใชนวตกรรม เทคโนโลย และความเชยวชาญในการจดการ

ภาครฐสามารถแบงปนความเสยงกบภาคเอกชน ในดานตางๆ เชน คาใชจายสวนเกนคณภาพการใหบรการ ความคมทน เปนตน

เนองจากขอไดเปรยบของภาคเอกชนในดานเทคโนโลยและนวตกรรมใหมๆ ซงจะชวยในการลดตนทน และเพมคณภาพการบรการได

ถงแมวาภาคเอกชนอาจตงอตราคาบรการโดยพจารณาจากตนทนทแทจรง แตภาคเอกชนอาจมความคดสรางสรรคในการผลตและขายบรการใหมๆ ซงเปนการเพมรายไดอกทางหนง

ประสทธภาพในการทางานอาจเพมขน ทงนขนอยกบปจจยหลายดาน เชน สญญาทมความยดหยนตอการทางาน ระบบการอนมตเงนทรวดเรว การตดสนใจทมประสทธภาพ เปนตน

ทาใหเกดการจางงานเพมขน และการขยายตวทางเศรษฐกจของพนท

ความเสยง

อาจกอใหเกดการสญเสยอานาจของหนวยงานภาครฐในการควบคมการใหบรการ การกาหนดราคา และคณภาพการใหบรการ ทงน ภาครฐจะตองกาหนดมาตรฐานคณภาพของบรการเพอปกปองสทธและประโยชนของสาธารณะ

การเพมขนของอตราคาบรการ โดยปกตการกาหนดราคาของการบรการใดๆ ทดาเนนโดยภาครฐมกจะไมครอบคลมตนทนทแทจรง เชน ไมรวมคาเสอมทน คาการบรหารจดการ เปนตน ซงการเปนหนสวนจะทาใหมการกาหนดราคาจากตนทนทแทจรง ดงนน อาจทาใหอตราคาบรการตางๆ มราคาสงขน



ความเปนหนสวนภาครฐ-เอกชน ยงเปนเรองทใหม หนวยงานภาครฐในระดบทองถนควรทาความเขาใจกบรปแบบ การจดการ เพอลดความเสยงทางการเมองของตนเอง

การใหภาคเอกชนเขามารวมในการบรหารงาน อาจไมไดรบการยอมรบจากประชาชน

ภาคเอกชนทเขามารวมอาจไมสามารถใหบรการไดตามททาสญญาไว ดงนน ควรมการกาหนดมาตรการรองรบปญหาดงกลาวไวดวย

การแขงขนระหวางภาคเอกชนดวยกนจะกอใหเกดประโยชนในหลายรปแบบ เชน ตนทนตาสดใชเทคโนโลยททนสมย มนวตกรรมใหมๆ ดงนน ถามภาคเอกชนจานวนนอยเขาแขงขนการเปนหนสวนรวมกบภาครฐ จะทาใหภาครฐไดประโยชนนอยไปดวย

ลกษณะของสญญาทไมสรางแรงจงใจใหกบภาคเอกชนอาจมผลตอคณภาพและประสทธภาพของการบรการได

กระบวนการคดเลอกภาคเอกชนอาจมความเอนเอยงได ดงนน จาเปนตองมนโยบายทโปรงใสในการกระบวนการคดเลอก เพอกอใหเกดประโยชนสงสด

ประเดนการจางงานอาจเปนปญหาได โดยเฉพาะจากสหภาพแรงงานและเจาหนาทขององคกรทองถน

ระบบการบรหารราชการแผนดนของประเทศไทยในปจจบน นอกจากจะใหความสาคญกบการมสวนรวมของประชาชนและองคกรปกครองสวนทองถนในการบรหารจดการภารกจตางๆ แลว การเปดเผยขอมลขาวสารสสาธารณะ (ประชาชน) กถอเปนสงสาคญทหนวยงานภาครฐจะตองปฏบตเพอใหเกดความโปรงใสในการดาเนนงาน และนาไปสการพฒนาระบบราชการทมประสทธภาพ โดยพระราชบญญตขอมลขาวสาร พ.ศ. 2540 ไดมการรบรองสทธของประชาชนในการรบรขาวสารของทางราชการ นอกจากน พระราชกฤษฎกาวาดวยหลกเกณฑและวธการบรหารกจการบานเมองทด พ.ศ. 2546 ยงไดมการกาหนดรายละเอยดเกยวกบการเปดเผยขอมลไว ดงน

สวนราชการมหนาทตองเปดเผยขอมลเกยวกบการปฏบตราชการใหทราบโดยทวไป การกาหนดใหเปนความลบจะกระทาไดเฉพาะมเหตตามทกาหนดไว เพอความมนคงหรอรกษาความสงบเรยบรอยหรอคมครองสทธของประชาชน (มาตรา 43)

สวนราชการตองเปดเผยขอมลเกยวกบงบประมาณรายจาย รายการจดซอและจดจางสญญาใดๆทมการดาเนนการ โดยหามทาสญญาใดทมขอความหามมใหเปดเผยขอความหรอขอตกลงในสญญา เวนแตเปนขอมลทไดรบความคมครองโดยกฎหมาย (มาตรา 44)

การเปดเผยขอมลขาวสารสสาธารณะ (Public Disclosure)



ประโยชนจากการเปดเผยขอมลขาวสารสสาธารณะ

ประชาชนสามารถนาขอมลขาวสารมาใชในการพฒนาความคด เพอใชในการรวมกาหนดแผนและนโยบายในการพฒนาประเทศ

ประชาชนสามารถตรวจสอบการดาเนนการของภาครฐ และลดปญหาการทจรตได

แสดงออกถงสทธและเสรภาพของประชาชนในประเทศในการรบรขอมลขาวสาร

แนะนาประชาชนวามสทธอทธรณคาสง และสามารถสงคาวนจฉยไปยงสานกงานคณะกรรมการขอมลขาวสารของสวนราชการ

สานกงานปลดสานกนายกรฐมนตร ทาเนยบรฐบาลถนนพษณโลก กรงเทพมหานคร 10300

ประชาชนยนคาขอขอมลจากสวนราชการ

เจาหนาทสวนราชการรบคาขอจากประชาชนพจารณาวามขอมลดงกลาวหรอไม และหากมขอมล

ขอมลดงกลาว นโยบายของสวนราชการกาหนดใหบรการไดหรอไมได

ไมมขอมลใหแนะนาประชาชนจดสงคาขอไปยงสวนราชการทดแลรบผดชอบขอมลดงกลาว

มขอมลเจาหนาทรฐใหบรการขอมลทประชาชนรองขอไดทนท

หวหนาสวนราชการทดแลขอมลพจารณาวาขอมลดงกลาวเปดเผยไดหรอไมได

ขอมลเปดเผยไดเจาหนาทรฐใหบรการขอมล

ทประชาชนรองขอ

ขอมลเปดเผยไมไดสวนราชการยนยนวาขอมลดงกลาว

ไมสามารถเปดเผยได

ขนตอนการใหบรการขาวสารแกประชาชน



ขนตอนการเปดเผยขอมลขาวสารสสาธารณะ

(1) ประชาชนยนคารองขอขอมลขาวสารไปยงศนยขอมลขาวสารของหนวยงานราชการตางๆ โดยประชาชนสามารถขอใบคาขอไดทศนยขอมลขาวสารของหนวยราชการนน

(2) เมอรบคาขอจากประชาชนแลว ในกรณทมขอมลอยแลวและเปนขอมลทสามารถใหบรการไดเจาหนาททรบคาขอจะใหบรการขอมลขาวสารในทนท

(3) ในกรณทศนยขอมลขาวสารไมมขอมลทประชาชนรองขอ เจาหนาทจะพจารณาวาเปนเรองของหนวยงานใด และแนะนาใหประชาชนทราบเพอจะไดจดสงคาขอไปยงหนวยงานดงกลาวเพอใหหวหนาหนวยงานผมหนาทรบผดชอบพจารณาวาจะเปดเผยขอมลไดหรอไม

(4) กรณทสวนราชการยนยนวาขอมลไมสามารถเปดเผยได ควรแนะนาประชาชนผขอวามสทธยนคารองขอใหทบทวนตอสวนราชการไดอกครง

(5) กรณหวหนาสวนราชการวนจฉยยนตามคาสงเดมวาไมสามารถเปดเผยได ผขอมสทธอทธรณคาสง และสามารถสงคาวนจฉยไปยงสานกงานคณะกรรมการขอมลขาวสารของราชการสานกงานปลดสานกนายกรฐมนตร ทาเนยบรฐบาล ได

ขอมลขาวสารทหนวยงานราชการตองจดเตรยมใหประชาชนโดยไมตองมคารองขอ

(1) ผลการพจารณาทมผลตอเอกชนโดยตรง

(2) นโยบาย และการตความการใชกฎหมายทมผลตอเอกชน

(3) แผนงาน โครงการ และงบประมาณของปทกาลงดาเนนการ

(4) คมอหรอคาสงทเกยวกบวธปฏบตงาน

(5) สงพมพ ทมการอางองถงในราชกจจานเบกษา

(6) สญญาในการดาเนนงานตางๆ ของรฐ

(7) มตของคณะรฐมนตร คณะกรรมการทแตงตงโดยกฎหมาย และคณะกรรมการทแตงตงโดยมตคณะรฐมนตร

(8) ขอมลขาวสารอนๆ



ขอมลขาวสารทยกเวนการเปดเผย

(1) ขอมลขาวสารของสวนราชการทอาจกอใหเกดความเสยหายตอสถาบนพระมหากษตรย

(2) ขอมลขาวสารของสวนราชการทมลกษณะอยางใดอยางหนงตอไปน สวนราชการอาจม คาสงมใหเปดเผยกได โดยจะคานงถงการปฏบตหนาทตามกฎหมายของหนวยงานของรฐ ประโยชนสาธารณะ และประโยชนของเอกชนทเกยวของประกอบกน

การเปดเผยจะกอใหเกดความเสยหายตอความมนคงของประเทศและความสมพนธระหวางประเทศ

การเปดเผยจะทาใหการบงคบใชกฎหมายเสอมประสทธภาพ หรอไมอาจสาเรจไดตามวตถประสงค

ความเหนหรอคาแนะนาภายในหนวยงานของรฐในการดาเนนการเรองหนงเรองใด แตไมรวมถงรายงานทางวชาการ รายงานขอเทจจรง หรอขอมลขาวสารทนามาใหในการทาความเหนหรอคาแนะนาภายในดงกลาว

การเปดเผยจะกอใหเกดอนตรายตอชวต หรอความปลอดภยของบคคลหนงบคคลใด

รายงานการแพทยหรอขอมลขาวสารสวนบคคล ซงการเปดเผยจะเปนการรกลาสทธสวนบคคลโดยไมสมควร

ขอมลขาวสารของสวนราชการทมกฎหมายคมครองมใหเปดเผยหรอขอมลขาวสารทมผใหมาโดยไมประสงคใหทางราชการนาไปเปดเผยตอผอน

กรณอนๆ ตามทกาหนดในพระราชกฤษฎกาวาดวยหลกเกณฑและวธการบรหาร กจการบานเมองทด พ.ศ. 2546 คาสงมใหเปดเผยขอมลขาวสารของราชการจะกาหนดเงอนไขอยางใดอยางหนงกได แตตองระบไวดวยวาทเปดเผยไมไดเพราะเปนขอมลขาวสารประเภทใดและเพราะเหตใด และใหถอวาการมคาสงเปดเผยขอมลขาวสารของราชการเปนดลพนจ แตผขออาจอทธรณตอคณะกรรมการวนจฉยการเปดเผยขอมลขาวสารไดตามทกาหนดในพระราชกฤษฎกาดงกลาว




หลกการระวงไวกอน

Guidelines for Applying the Precautionary Principle to Biodiversity Conservation, Natural ResourceManagement. The Precautionary Principle Project a joint initiative of Fauna & FloraInternational, IUCN-The World Conservation Union, ResourceAfrica and TRAFFIC.(www.pprinciple.net)

Tickner, J., C. Raffensperger and N. Myers. The Precautionary Principle in Action: A Handbook. First Edition. Written for the Science and Environmental Health Network.

หลกการผกอมลพษเปนผจายและผไดรบประโยชนเปนผจาย

ดเรก ปทมสรวฒน. 2549. การคลงทองถน รวมบทความวจยเพอเพมพลงใหทองถน. เดอนกนยายน. กรงเทพมหานคร.

ปรชา เปยมพงศสานต. 2542. เศรษฐศาสตรสงแวดลอมและการจดการทรพยากรธรรมชาต. คณะเศรษฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย. เดอนมถนายน. กรงเทพมหานคร.

Adis Israngkura. 1996. The Polluter-Pays Principle: So Who Pays? TDRI Quarterly Review Vol. 11 No. 3 September 1996. P:12-15

ความเปนหนสวนของรฐ-เอกชน

Ministry of Municipal Affairs. 1999. Public Private Partnership: A Guide for Local Government. May 1999.

http://www.environ.ie/DOEI/DOEIPol.nsf/wvNavView/wwdPPPartnership?

www.en.wikipedia.org/wiki/Public-private_partnership.

การเปดเผยขอมลสสาธารณะ

สานกงานคณะกรรมการพฒนาระบบราชการ. 2549. คมอเทคนคและวธการบรหารจดการสมยใหมตามแนวทางการบรหารกจการบานเมองทด: เรองแนวทางการเปดเผยขอมลขาวสารใหแกประชาชน. กรงเทพฯ.

การประกาศพนทคมครองสงแวดลอมและเขตควบคมมลพษ

5.2

105

การประกาศพนทคมครองสงแวดลอมและเขตควบคมมลพษ

พนทคมครองสงแวดลอม คออะไร

พนทคมครองสงแวดลอมเปนพนทอนรกษสงแวดลอมทกาหนดขนตามพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2535 ตามมาตรา 42 ถง มาตรา 45 โดยมวตถประสงคหลกเพอการปองกน สงวน บารงรกษา และคมครองทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมใหอยไดอยางสมดล รวมถงการแกไขปญหาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมทเกดขนในแตละพนท โดยคงความสมบรณของทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมไวสาหรบคนรนหลง

ขนตอนการประกาศเขตพนทและมาตรการคมครองสงแวดลอม

การประกาศเขตพนทคมครองสงแวดลอม

ความตองการของทองถน นโยบายของรฐ

กาหนดพนทคมครองสงแวดลอม

กาหนดมาตรการคมครองสงแวดลอม

ดาเนนขนตอนตามกฎหมายในการประกาศพนทคมครองสงแวดลอม

กฎกระทรวง / ประกาศกระทรวง

การมสวนร

วมของประชาชน

มาตรา 43มาตรา 45

มาตรา 44

ทมา: สานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

5.2


5.2 การประกาศพนทคมครองสงแวดลอมและเขตควบคมมลพษ106

การประกาศเขตพนทคมครองสงแวดลอมโดยการมสวนรวมของทองถนและประชาชน

ในการกาหนดและประกาศใหพนทใดพนทหนงเปนเขตพนทคมครองสงแวดลอม เปนเรองทเกยวของกบทกคนและทกองคกรในพนท ไมวาจะเปนประชาชน องคกรปกครองสวนทองถน หนวยงานระดบอาเภอ และหนวยงานระดบจงหวด โดยทกฝายจะตองเขามามบทบาทในการรวมคด รวมตดสนใจ วาจะประกาศใหพนทในความรบผดชอบของตนเปนเขตพนทคมครองสงแวดลอมหรอไม และรวมกนกาหนดมาตรการคมครองสงแวดลอมทเหมาะสมเพอใชในการกากบ ดแล รกษา และคมครองสงแวดลอมในพนทนนหลงจากไดรบการประกาศเปนพนทคมครองสงแวดลอม นอกจากน ยงตองรวมกนกากบดแล และปฏบตใหเปนไปตามมาตรการคมครองสงแวดลอมทไดรวมกนกาหนดขนดวย

การกาหนดและประกาศเขตพนทคมครองสงแวดลอมโดยการมสวนรวมของทองถนและประชาชนมขนตอนการดาเนนการดงน

ขนตอนท 1 ทกภาคสวนทเกยวของรวมกนตรวจสอบสภาพความสาคญของพนททมตอระบบนเวศและวถชวตของประชาชนในพนทดงกลาว รวมถง สถานการณปญหาดานสงแวดลอมทเกดขน ทอาจกอใหเกดผลกระทบทางดานลบตอวถชวตของชมชนในทองถน และพจารณาวาพนทดงกลาวมลกษณะเปนพนททสามารถกาหนดใหเปนพนทคมครองสงแวดลอมลอมตามประกาศกระทรวงไดหรอไม

การกาหนดพนทคมครองสงแวดลอม

พนททสามารถกาหนดใหเปนพนทคมครองสงแวดลอมได คอ

(1) พนทสงแวดลอมทางธรรมชาตหรอศลปกรรมทมความสาคญ ดงน

พนททมลกษณะเปนแหลงตนนาลาธาร พนททมระบบนเวศนตามธรรมชาตทแตกตางจากพนทอนโดยทวไป พนททมระบบนเวศนตามธรรมชาตทอาจถกทาลายหรออาจไดรบ

ผลกระทบกระเทอนจากกจกรรมตางๆ ของมนษยไดโดยงาย พนททมคณคาทางธรรมชาตหรอศลปกรรมอนควรแกการอนรกษ

และพนทนนยงมไดถกประกาศกาหนดใหเปนเขตอนรกษ

(2) พนททไดรบการกาหนดใหเปนเขตอนรกษ เขตผงเมองรวม เขตผงเมองเฉพาะเขตควบคมอาคาร เขตนคมอตสาหกรรม หรอเขตควบคมมลพษ แตปรากฎวามสภาพปญหาคณภาพสงแวดลอมรนแรงเขาขนวกฤต ซงจาเปนจะตองไดรบการแกไขโดยทนท และสวนราชการทเกยวของไมมอานาจตามกฎหมายหรอไมสามารถทจะทาการแกไขปญหาได



ขนตอนท 2 รวบรวมขอมลความสาคญของพนทในทกดาน โดยครอบคลมถงเหตผลความสาคญของพนท ขอบเขตของพนท สภาพปญหาและสาเหตของปญหา กจกรรมหรอความรวมมอของประชาชน องคกรชมชนทเกยวของกบการดแลรกษาสงแวดลอมในพนท รวมทง ยกรางมาตรการและแนวทางการดแลปองกนและแกไขปญหาสงแวดลอมทเกดขนในพนท

การกาหนดมาตรการคมครองสงแวดลอม

ในการประกาศเขตพนทคมครองสงแวดลอม จะตองมการกาหนดมาตรการคมครองสงแวดลอมทเหมาะสมกบสภาพพนท ระบบนเวศตามธรรมชาตของพนท รวมทง วถชวตของประชาชนในทองถนนนๆ มาตรการคมครองสงแวดลอมทสามารถนามากาหนดในเขตพนทคมครองสงแวดลอม จะตองเปนไปตามบทบญญตในมาตรา 44 แหงพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2535 ดงน

(1) กาหนดการใชประโยชนในทดนเพอรกษาสภาพธรรมชาต หรอมใหกระทบกระเทอนตอระบบนเวศนตามธรรมชาต หรอคณคาของสงแวดลอมศลปกรรม

(2) หามการกระทาหรอกจกรรมใดๆ ทอาจเปนอนตรายหรอกอใหเกดผลกระทบในทางเปลยนแปลงระบบนเวศนของพนทนนจากลกษณะตามธรรมชาต หรอเกดผลกระทบตอคณคาของสงแวดลอมศลปกรรม

(3) กาหนดประเภทและขนาดของโครงการ หรอกจการของสวนราชการรฐวสาหกจหรอเอกชนทจะทาการกอสรางหรอดาเนนการในพนทนน ใหมหนาทตองเสนอรายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม

(4) กาหนดวธจดการโดยเฉพาะสาหรบพนทนน รวมทง การกาหนดขอบเขตหนาทและความรบผดชอบสวนราชการทเกยวของ เพอประโยชนในการรวมมอและประสานงานใหเกดประสทธภาพในการปฏบตงาน เพอรกษาสภาพธรรมชาตหรอระบบนเวศนตามธรรมชาต หรอคณคาของสงแวดลอมศลปกรรมในพนทนน

(5) กาหนดมาตรการคมครองอนๆ ตามทเหนสมควรและเหมาะสมแกสภาพของพนทนน



ขนตอนท 3 นารายละเอยดของขอมลทรวบรวมไดจากขนตอนท 1 และ 2 นาเสนอตอสานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ในฐานะทเปนฝายเลขานการคณะอนกรรมการพจารณาการจดการดานสงแวดลอมในเขตพนท คมครองสงแวดลอม ซงเปนคณะอนกรรมการภายใตคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต เพอใหความเหนในเบองตนถาขอมลทนาเสนอมความสมบรณ ครบถวน สานกงานนโยบายและแผนทรพยากร ธรรมชาตและสงแวดลอม กจะนาเสนอตอคณะอนกรรมการพจารณาการจดการดานสงแวดลอมในเขตพนทคมครองสงแวดลอม และคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาตเพอพจารณาใหความเหนชอบในหลกการในการประกาศพนทนนใหเปนพนท คมครองสงแวดลอม แตหากขอมลทนาเสนอขางตนยงไมสมบรณ สานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม กจะจดสงเจาหนาทรวมสารวจพนทกบทองถนอกครง

ขนตอนท 4 เมอคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาตเหนดวยในหลกการ เจาหนาทสานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจะประสานกบทองถนเพอรวมกนกาหนดรายละเอยดขอบเขตของพนทและมาตรการคมครองสงแวดลอม พรอมทง ยกรางเปนกฎกระทรวงในกรณทพนทนนยงไมไดประกาศเปนเขตอนรกษใดๆ แตถาพนทนนไดประกาศเปนเขตอนรกษตามกฎหมายอนแลว จะยกรางเปนประกาศกระทรวง

ขนตอนท 5 จดใหมการประชมเพอรบฟงความคดเหนจากภาคตางๆ ในพนทเกยวกบมาตรการคมครองสงแวดลอมทรวมกนกาหนดขนวามความเปนไปไดในทางปฏบต และ สอดคลองกบสภาพและเงอนไขของทองถนหรอไม

ขนตอนท 6 เมอรางกฎกระทรวงหรอประกาศกระทรวงทกาหนดเขตพนทและมาตรการคมครองสงแวดลอมไดรบความเหนชอบจากประชาชนและภาคสวนใหญแลว สานกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจะประมวลเรอง ซงประกอบไปดวย สภาพทวไปของพนท ลกษณะอนเปนเอกลกษณของพนท สภาพปญหา มาตรการทจะดาเนนการเพอแกไขปญหาหรอมาตรการคมครองสงแวดลอม นาเสนอตอคณะอนกรรมการพจารณาการจดการดานสงแวดลอมในเขตพนทคมครอง สงแวดลอม คณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต และคณะรฐมนตร ตามลาดบเพอขอความเหนชอบประกาศใหพนทนนเปนเขตพนทคมครองสงแวดลอมตอไป

ขนตอนท 7 หลงจากทคณะรฐมนตรใหความเหนชอบในหลกการแลว จะสงใหสานกงานคณะกรรมการกฤษฎกาตรวจพจารณาเพอความถกตองในการบงคบใชเปนกฎหมาย

ขนตอนท 8 เมอสานกงานคณะกรรมการกฤษฎกาตรวจพจารณาเรยบรอยแลว จกไดนาเสนอคณะรฐมนตร และสงใหรฐมนตรวาการกระทรวงทรยพากรธรรมชาตและสงแวดลอมดาเนนการลงนามในกฎกระทรวงหรอประกาศกระทรวงแลวแตกรณ และประกาศใชเปนกฎหมายตอไป



การดาเนนงานในพนทคมครองสงแวดลอม

ภายหลงจากทไดรบการประกาศเปนเขตพนทคมครองสงแวดลอมแลว เพอใหการคมครอง สงแวดลอมในพนทดงกลาวบงเกดผลอยางจรงจง องคกรปกครองสวนทองถน ประชาชน ผประกอบการ หนวยงานของรฐทเกยวของในพนทจะตองมบทบาทหนาทในการดาเนนการใหเปนไปตามมาตรการ คมครองสงแวดลอม มการจดทาแผนปฏบตการเพอการจดการคณภาพสงแวดลอมในระดบจงหวด รวมทงใหมการกาหนดมาตรฐานคณภาพสงแวดลอมในเขตพนทคมครองสงแวดลอมใหสงกวามาตรฐานคณภาพสงแวดลอมทกาหนดในพนทโดยทวไป

บทกาหนดโทษสาหรบพนทคมครองสงแวดลอมบทกาหนดโทษตามพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2535

ในสวนทเกยวของโดยตรงกบพนทคมครองสงแวดลอม ไดแก

มาตรา 99 ผใดบกรกหรอครอบครองทดนของรฐโดยไมชอบดวยกฎหมาย หรอเขาไปกระทาดวยประการใดๆ อนเปนการทาลายทาใหสญหายหรอเสยหายแกทรพยากรธรรมชาตหรอศลปกรรมอนควรแกการอนรกษ หรอกอใหเกดมลพษอนมผลกระทบตอคณภาพสงแวดลอมในเขตพนทคมครองสงแวดลอมทกาหนดตามมาตรา 43 ตองระวางโทษจาคกไมเกนหาป หรอปรบไมเกนหาแสนบาท หรอทงจาทงปรบ

มาตรา 100 ผใดฝาฝนหรอไมปฏบตตามขอกาหนดในกฎกระทรวงทออกตามมาตรา 44 หรอตามประกาศของรฐมนตรตามมาตรา 45 ตองระวางโทษจาคกไมเกนหนงป หรอปรบไมเกนหนงแสนบาทหรอทงจาทงปรบ

การจดทาแผนจดการคณภาพสงแวดลอมในพนทคมครองสงแวดลอม

ตามมาตรา 37 และ มาตรา 43 แหงพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2535 กาหนดให ผวาราชการจงหวดในทองทเขตพนท

คมครองสงแวดลอม มหนาทจดทาแผนปฏบตการเพอการจดการคณภาพสงแวดลอมในระดบจงหวด และเสนอขอความเหนชอบตอคณะกรรมการสงแวดลอม

มาตรฐานคณภาพสงแวดลอมในเขตพนทคมครองสงแวดลอม

มาตรา 33 แหงพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาตพ.ศ. 2535 กาหนดให คณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต มอานาจกาหนดมาตรฐานคณภาพสงแวดลอมในเขตพนทคมครองสงแวดลอมใหสงกวา

มาตรฐานคณภาพสงแวดลอมทกาหนดสาหรบพนทโดยทวไป



พนทคมครองสงแวดลอมทไดรบการประกาศในปจจบน

ตงแตป พ.ศ. 2535 ไดมการออกกฎกระทรวง และประกาศกระทรวง กาหนดเขตพนทและมาตรการคมครองสงแวดลอม ไปแลว 6 พนท คอ

(1) เมองพทยา เกาะสาก เกาะลาน เกาะครก และนานนาชายฝง(ประกาศ ณ วนท 1 ตลาคม พ.ศ. 2546)

(2) จงหวดภเกต และเกาะอนๆ รวมทง นานนาโดยรอบ(ประกาศ ณ วนท 1 ตลาคม พ.ศ. 2546)

(3) จงหวดกระบ เฉพาะหมเกาะพพและนานนาโดยรอบ รวมทง พนทบางสวนของอาเภอเมอง(ประกาศ ณ วนท 1 ตลาคม พ.ศ. 2546)

(4) ปาดนลาพน จงหวดมหาสารคาม (ประกาศ ณ วนท 22 ตลาคม 2539)(5) บรเวณชายฝงทะเลและชายหาด ตงแตอาเภอบานแหลม อาเภอเมองเพชรบร อาเภอทายาง

อาเภอชะอา จงหวดเพชรบร และอาเภอหวหน อาเภอปราณบร จงหวดประจวบครขนธ(ประกาศ ณ วนท 30 กรกฎาคม พ.ศ. 2547)

(6) พนททไดรบธรณพบตภยจากคลนสนาม เมอวนท 26 ธนวาคม พ.ศ. 2547 ประกอบดวยพนท 6 จงหวดภาคใต คอ จงหวดกระบ จงหวดตรง จงหวดพงงา จงหวดภเกต จงหวดระนอง และจงหวดสตล (ประกาศ ณ วนท 12 เมษายน พ.ศ. 2549)

พนททอยระหวางดาเนนการเตรยมความพรอมเพอประกาศเปนเขตพนทคมครองสงแวดลอม

ปจจบนสานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมยงไดมการดาเนนการ เพอเตรยมความพรอมในการประกาศเขตพนทคมครองสงแวดลอมเพมเตมในอกหลายพนท ดงน

(1) อาเภออาวลก อาเภอเมองกระบ อาเภอเหนอคลอง อาเภอเกาะลนตา อาเภอคลองทอมจงหวดกระบ

(2) อาเภอคระบร อาเภอตะกวปา อาเภอทายเหมอง อาเภอตะกวทง อาเภอเมองพงงาอาเภอทบปด อาเภอเกาะยาว จงหวดพงงา

(3) อาเภอแมอาย อาเภอแมฝาง อาเภอไชยปราการ จงหวดเชยงใหม

(4) เกาะสมย เกาะแตน เกาะพะงน จงหวดสราษฎรธาน

(5) ชายฝงทะเลจงหวดสมทรสงครามและสมทรสาคร(6) บรเวณหนองหาร จงหวดสกลนคร(7) พนทชายฝงทะเลภาคกลางและภาคตะวนออก พนท 7 จงหวด ประกอบดวย

เขตบางขนเทยน กรงเทพมหานคร สมทรปราการ ฉะเชงเทรา ชลบร ระยอง จนทบร ตราด

(8) บงละหาน อาเภอจตรส จงหวดชยภม



เขตควบคมมลพษ คออะไร

เขตควบคมมลพษเปนพนททกาหนดขนตามมาตรา 59 ถง มาตรา 63 ภายใตพระราชบญญต สงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2535 ทกาหนดไววา ในกรณทปรากฎวาทองทใดมปญหามลพษซงมแนวโนมทจะรายแรงถงขนาดเปนอนตรายตอสขภาพอนามยของประชาชน หรออาจกอใหเกดผลกระทบเสยหายตอคณภาพสงแวดลอม ใหคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาตมอานาจประกาศในราชกจจานเบกษากาหนดใหทองทนนเปนเขตควบคมมลพษ เพอดาเนนการควบคม ลด และขจดมลพษได

สาหรบทองททไดประกาศและกาหนดใหเปนเขตควบคมมลพษ เจาพนกงานทองถนในทองทจะตองดาเนนการจดทาแผนปฏบตการเพอลดและขจดมลพษในเขตควบคมมลพษนน และนาแผนปฏบตการฯดงกลาว เสนอตอผวาราชการจงหวด เพอรวมไวในแผนปฏบตการเพอการจดการคณภาพสงแวดลอมในระดบจงหวดตอไป

การกาหนดและประกาศเขตควบคมมลพษ

ในการกาหนดใหพนทใดพนทหนงเปนเขตควบคมมลพษตามพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2535 พจารณาจากพนททมปญหามลพษรายแรงถงขนาดเปนอนตรายตอสขภาพและอนามยของประชาชน หรออาจกอใหเกดผลกระทบเสยหายตอคณภาพสงแวดลอม โดยกรมควบคมมลพษทาหนาทในการสารวจปรมาณมลพษในพนททมปญหา และเสนอตอคณะกรรมการ สงแวดลอมแหงชาต เพอกาหนดและประกาศใหพนทนนเปนเขตควบคมมลพษ

พนททไดรบการประกาศใหเปนเขตควบคมมลพษ มดงน

(1) ทองทเขตเมองพทยา จงหวดชลบร ประกาศวนท 7 สงหาคม พ.ศ. 2535

(2) ทองทเขตจงหวดภเกต ประกาศวนท 7 สงหาคม พ.ศ. 2535

(3) ทองทเขตอาเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา ประกาศวนท 10 กนยายน พ.ศ. 2535

ประโยชนทประชาชนไดรบจากเขตพนทคมครองสงแวดลอม

การไดอยในสงแวดลอมทด

มทรพยากรธรรมชาตทสมบรณทประชาชนในชมชนหรอในพนทสามารถใชประโยชนรวมกนไดตลอดไป

ประชาชนในทองถนมความเสมอภาคและไดรบความเปนธรรมในการมสวนรวมในการสงวน บารงรกษา และใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตในพนทของตนอยางยงยน



(4) ทองทเขตอาเภอเมองสงขลา จงหวดสงขลา ประกาศวนท 10 กนยายน พ.ศ. 2535

(5) ทองทเขตหมเกาะพพ ตาบลอาวนาง อาเภอเมองกระบ จงหวดกระบ ประกาศวนท 15 มนาคม พ.ศ. 2535

(6) ทองทเขตจงหวดสมทรปราการ ประกาศวนท 15 มนาคม พ.ศ. 2537

(7) ทองทเขตจงหวดปทมธาน จงหวดนนทบร จงหวดสมทรสาคร และจงหวดนครปฐม ประกาศวนท 25 เมษายน พ.ศ. 2538

(8) ทองทเขตอาเภอบานแหลม อาเภอเมองเพชรบร อาเภอทายาง อาเภอชะอาจงหวดเพชรบร และ เขตอาเภอหวหน อาเภอปราณบร จงหวดประจวบครขนธ ประกาศวนท 8 พฤศจกายน พ.ศ. 2539

(9) ทองทเขตตาบลหนาพระลาน อาเภอเฉลมพระเกยรต จงหวดสระบร ประกาศวนท 22 กนยายน พ.ศ. 2547

ในปจจบนกรมควบคมมลพษยงไดมการเตรยมการเสนอพนทเพอประกาศเปนเขตควบคมมลพษเพมอก 1 แหง คอ ทองทเขตตาบลมาบตะพด อาเภอเมอง จงหวดระยอง

แนวทางการจดทาแผนปฏบตการเพอลดและขจดมลพษในเขตควบคมมลพษ

การดาเนนการสาหรบทองททถกกาหนดและประกาศใหเปนเขตควบคมมลพษนน หนวยงานทองถนในทองทดงกลาวจะมหนาทในการจดทาแผนปฏบตการเพอลดและขจดมลพษในพนท โดยมกรมควบคมมลพษเปนหนวยงานสนบสนนในดานวชาการ ซงแนวทางในการจดทาแผนปฏบตการเพอลดและขจดมลพษ มดงน

(1) ทาการสารวจและเกบขอมลเกยวกบแหลงกาเนดมลพษทมอยในเขตควบคมมลพษนน

(2) จดทาบญชรายละเอยดแสดงจานวน ประเภท และขนาดของแหลงกาเนดมลพษทไดทาการสารวจและเกบขอมลไว

(3) ทาการศกษา วเคราะห และประเมนสถานภาพมลพษ รวมทง ขอบเขตความรนแรงของสภาพปญหา และผลกระทบตอคณภาพสงแวดลอม เพอกาหนดมาตรการทเหมาะสมและจาเปนสาหรบการลดและขจดมลพษในเขตควบคมมลพษนน

การกาหนดมาตรการในแผนปฏบตการเพอลดและขจดมลพษในแตละพนทจะแตกตางกนไป ตามความเหมาะสมและสภาพปญหาในพนท โดยหนวยงาน

สวนทองถนจะเปนหนวยงานหลกในการดาเนนการตามแผนปฏบตการเพอลดและขจดมลพษ และอาจมการประสานงานกบหนวยงานทเกยวของกบมาตรการตางๆ ทกาหนดขน ในขณะทงบประมาณจะมการจดสรร

จากงบประมาณแผนดนและเงนกองทนสงแวดลอม




กรมควบคมมลพษ. 2549. กาหนดเขตควบคมมลพษ. จาก http://www.pcd.go.th/ Download/regulation.cfm?task=s6

กรมควบคมมลพษ. 2549. พระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ.2535. จาก http://www.pcd.go.th/info_serv/reg_envi.html

สานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. 2547. รายงานสถานการณคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2546. กรงเทพ: บ.อมรนทรพรนตงแอนดพบบลชชง จากด (มหาชน).

สานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม.. 2549. หลกเกณฑและขนตอนการประกาศเขตพนทและมาตรการคมครองสงแวดลอม. จาก http://www.onep.go.th

การประเมนผลกระทบสงแวดลอมเชงกลยทธ

5.3

115

การประเมนผลกระทบสงแวดลอมเชงกลยทธ(Strategic Environment Assessment : SEA)

SEA คออะไร?

SEA เปนเครองมอทใชประเมนผลกระทบทางสงแวดลอมของนโยบาย (policy) แผน (plan) หรอแผนงาน (program) มลกษณะเปนกระบวนการทรอบดาน (comprehensive) โดยมการพจารณา ทางเลอกตางๆ เพอใชประกอบการตดสนใจของผมอานาจในการตดสนใจ และสามารถตรวจสอบไดจากสาธารณะ

หลกการสาคญของ SEA

เปนกระบวนการสาหรบการประเมนและการคาดการณผลกระทบทางสงแวดลอมทเกดขนจากการดาเนนนโยบาย แผน หรอแผนงาน เพอนาไปสเปาหมายการพฒนาทยงยน

เปนกระบวนการทดาเนนไปคขนานกบกระบวนการตดสนใจเชงกลยทธในระดบของนโยบายแผนหรอแผนงาน โดยเนนการรวบรวมขอมลและการสงผานขอมลดงกลาวไปใหกบผมอานาจในการตดสนใจ โดยการจดทาเปนรายงาน และ/หรอ การหารอเชงสาธารณะ

เปนวธการทมความยดหยนสง เพราะมการประเมนกอนทจะมการตดสนใจในระดบนโยบาย แผนหรอแผนงาน มขอเสนอทางเลอกทหลากหลาย และมการคาดการณผลกระทบสงแวดลอมในแตละทางเลอกเพอหาทางเลอกทเปนไปได เกดประโยชนสงสดตอสงคม และมผลกระทบตอสงแวดลอมนอยทสด

เปนกระบวนการทเปดโอกาสใหเกดการมสวนรวมในประเดนทางสงคมและสงแวดลอมทอาจเกดจากนโยบาย การวางแผนการพฒนา กระบวนการตดสนใจ และ/หรอ การนาไปสการปฏบตในขนตอนของการวางแผนยทธศาสตร

เปดใหสาธารณชนทกกลมทเกยวของเขามามสวนรวมในทกขนตอนอยางเหมาะสม โดยการมสวนรวมของสาธารณชนอาจทาไดหลายวธการ เชน การไดรบขอมลขาวสาร การปรกษาสาธารณะ การรวมใหขอคดเหนในขนตอนการกาหนดขอบเขตการศกษา และ การพจารณาทางเลอก

มการกาหนดเงอนไขในการดาเนนการตามแนวนโยบาย แผน หรอแผนงานทตดสนใจภายใตกรอบการพฒนาทยงยน และมมมองของผมสวนเกยวของกบการดาเนนการ

5.3


5.3 การประเมนผลกระทบสงแวดลอมเชงกลยทธ116

ความหมายของคาวา “สงแวดลอมและการพฒนาทยงยน” ครอบคลมถง:-

เศรษฐกจ การเตบโตทางเศรษฐกจอยางมเสถยรภาพ/มศกยภาพการแขงขน/มระดบการจางงานอยางเหมาะสม

สงคมและวฒนธรรม สภาพความเปนอย/ความเทาเทยมกนในสงคม/การรวมกลมในสงคม/ คณภาพชวตของคน/การตอบสนองความตองการพนฐานของคนในสงคม

สงแวดลอม การจดการของเสย/การปองกนผลกระทบสงแวดลอม

ทรพยากรธรรมชาต การใชทรพยากรอยางมประสทธภาพและมใชในอนาคต

สขภาพ การมสขภาพทดจากการพฒนา

องคประกอบสาคญเชงโครงสรางทควรจะมในกระบวนการ SEA ไดแก

(1) การจดลาดบความสาคญของประเดนสงแวดลอมในเชงผลกระทบทางเศรษฐกจและสงคม โดยใชวธการเชงปรมาณและเชงคณภาพ

(2) การสรางกลไกเพอการรวบรวมมมมองทแตกตางกนในระหวางทดาเนนการรางนโยบายและ ในขนตอนของการปฏบตจรง โดยเฉพาะอยางยงจากกลมทมแนวโนมไดรบผลกระทบมากทสด

(3) การสรางกลไกทจะรบประกนใหมการตรวจสอบทางสงคม และ

(4) การสรางกลไกทจะกอใหเกดการเรยนรทางสงคม

ความสมพนธระหวาง SEA กบกระบวนการตดสนใจทางนโยบาย

SEA เปนกระบวนการทดาเนนไปคขนานกบกระบวนการตดสนใจเชงกลยทธในระดบของนโยบาย แผนหรอแผนงาน การจดรปแบบความสมพนธระหวางกระบวนการ SEA กบกระบวนการตดสนใจทางนโยบายเปนสงทมความสาคญมาก เพราะกระบวนการ SEA จะสนบสนนกระบวนการตดสนใจทางนโยบายใหมคณภาพมากขน ซงรปแบบความสมพนธจะหมายรวมตงแต การกาหนดประเดนและวาระ การกาหนดปญหาและขอบเขต การสอสารสาธารณะ การเขารวมของผทเกยวของ และความรบผดชอบรวมกนของทงสองกระบวนการ สาหรบรปแบบความสมพนธระหวางกระบวนการ SEA กบ กระบวนการตดสนใจ แบงออกเปน 4 รปแบบหลก ดงน



รปแบบความสมพนธระหวาง SEA กบกระบวนการตดสนใจ

ทมา: Partadario 2003 อางใน วพธ พลเจรญ และคณะ 2549.

รปแบบท 4กระบวนการตดสนใจเปนศนยกลาง

(Decision-Centered Model)

กระบวนการตดสนใจ กระบวนการ SEA

รปแบบท 2SEA มาตรฐานแบบคขนานกบกระบวนการตดสนใจ

(Standard SEA Parallel Model)


รปแบบท 3แบบบรณาการ (Fully Integrated Model)


รปแบบท 1EIA มาตรฐาน (Standard EIA-based Model)


รายงาน SEA



รปแบบท 1 ทาแบบ EIA มาตรฐาน (Standard EIA based Mode)

รปแบบนไดแนวคดมาจากการทา EIA ทวไป ซงกระบวนการ SEA จะแยกจากกระบวนการตดสนใจโดยจะมการเชอมโยงสกระบวนการตดสนใจกตอเมอมการทา SEA เสรจเรยบรอยแลว กลาวคอมการพจารณาทางเลอกเชงนโยบายทเหนวาเหมาะสมแลวจงคอยจดสงรายงาน SEA ใหผมอานาจหรอผทเกยวของในกระบวนการตดสนใจ

ปญหาทเกดขนในทางปฏบตของรปแบบนคอ รายงาน SEA ไมไดถกนามาใชประกอบการตดสนใจเพราะผตดสนใจไดตดสนใจทางนโยบายไปลวงหนาแลวกอนทจะไดรบรายงาน SEA นอกจากน การสอสารโดยการสงรายงาน SEA เพยงอยางเดยว มกไมมนาหนกพอทจะทาใหผตดสนใจและผทเกยวของเหนพองกบผลการศกษาของ SEA

รปแบบท 2 SEA มาตรฐานแบบคขนานกบกระบวนการตดสนใจ(Standard SEA Parallel Model)

รปแบบนมแนวคดเชนเดยวกนกบรปแบบท 1 แตเนนใหมความสมพนธระหวางกระบวนการ SEAและกระบวนการตดสนใจทางนโยบายใหมากขน โดยขนตอนความสมพนธจะถกกาหนดขนจากมมมองของกระบวนการ SEA เปนหลก รปแบบนถกพฒนาขนเพอใชกบกระบวนการนโยบายในทกสาขา ปญหาสาคญของรปแบบนคอ ในความเปนจรงกระบวนการนโยบายในแตละสาขา แตละระดบ และแตละสถานการณมกมความแตกตางกนอยางมาก

รปแบบท 3 แบบบรณาการ (Fully Integrated Model)

กระบวนการ SEA และกระบวนการตดสนใจรวมกนเปนหนงเดยว แบบไมสามารถแยกไดวาสวนใดเปนการทา SEA หรอกระบวนการตดสนใจ ซงจะสงผลดตอการสนบสนนกระบวนการตดสนใจ แตกอาจเกดปญหาในเรองความโปรงใสและการมสวนรวม เพราะผตดสนใจอาจใช SEA เปนเครองมอทจะเสรมความชอบธรรมในทางเลอกเชงนโยบายทตนเองตดสนใจแลว

รปแบบท 4 ใชกระบวนการตดสนใจเปนศนยกลาง (Decision-Centered Model)

รปแบบนมการแยกระหวางกระบวนการ SEA และกระบวนการตดสนใจอยางชดเจน โดยกระบวนการทงสองจะถกออกแบบใหมความสมพนธกนอยางใกลชด และมกระบวนการตดสนใจเปนศนยกลางในการออกแบบกระบวนการ SEA กลาวคอ จะใชการวเคราะหกระบวนการตดสนใจเปนตวบอกจดวกฤตสาหรบการตดสนใจวาจะอยในขนใดบาง จาเปนตองใชขอมลแบบใดบางเพอประกอบการตดสนใจ และตองสอสารกบผปฏบตการนโยบายอยางไรในกระบวนการตดสนใจแตละครง ดงนน การทา SEA ในรปแบบนจงจาเปนตองมการตดตามกระบวนการตดสนใจทางนโยบายอยางใกลชด เพอหาโอกาสและชองทางนโยบาย และมการสอสารกลบไปกลบมาระหวางทงสองกระบวนการ



ความแตกตางระหวาง SEA กบ EIA

ลกษณะการประเมนผลกระทบสงแวดลอม

เชงกลยทธ (StrategicEnvironmental Assessment: SEA)

การประเมนผลกระทบสงแวดลอม(Environmental Impact

Assessment: EIA)

1. ระดบการตดสนใจ ระดบนโยบาย แผน หรอแผนงาน ระดบโครงการ

2. จดเนนในการประเมน ตดสนใจเลอกตามกระบวนการวเคราะหทางเลอก

การตดสนใจในระดบโครงการตามสงทไดเลอกไวแลวอยางเหมาะสม

3.ประเดนในการประเมน ความยงยนในบรบททกวางและความขดแยงระหวางวตถประสงคตางๆ

ประเมนผลกระทบของโครงการทางตรง (direct impact) และ ผลกระทบทางออม (indirect impact) ในพนทหรอประชากรทจาเพาะเจาะจง

4. ขอบเขตและขอมลทใชในการประเมน เนอหาและพนทดาเนนการมขนาดใหญ การประเมนจงตองใชเทคนคทสามารถมองภาพรวมของพนทไดโดยงาย เชน ระบบสารสนเทศภมศาสตร(GIS) การซอนทบชนขอมล (overlaymapping) เปนตน เนนใชขอมลทตยภม(secondary data) หรอ ขอมลของหนวยงานทเกยวของ

เนอหาและพนทดาเนนการมความชดเจน เนนการเกบขอมลปฐมภม(primary data) เพอนามาใชในการประเมน

5. ระยะเวลาในการประเมน ยาวถงปานกลาง ปานกลางถงสน

6.ความสมพนธกบกระบวนการตดสนใจ มการประสานและสนบสนนกระบวนการตดสนใจ

ผประเมนจดทารายงานใหผมอานาจตดสนใจพจารณา

7. การมสวนรวม เปดโอกาสใหสาธารณชนเขามสวนรวมในระดบทสงกวา โดยรวมในการแสดงความคดเหนในนโยบาย แผนหรอแผนงาน ทจะมในพนท กอนทจะมการตดสนใจ

ระดบการมสวนรวมเปนเพยงแคการรบฟงขอมลและขอหวงกงวลดานสงแวดลอม เพอนามาจดทามาตรการปองกนและแกไขผลกระทบ หรอมาตรการตดตามตรวจสอบผลกระทบสงแวดลอมเทานน

8. ผลการประเมน การปรบนโยบายหรอยทธศาสตรหรอแผนงานใหม

ขอมลหลกฐานเชงประจกษจากการกอสรางหรอดาเนนการ

การทา SEA มใชการทดแทนการทา EIA แตการทา SEA จะชวยใหการทา EIA ในระดบโครงการมคณภาพและมความเหมาะสมมากขน

เพราะสามารถอางองและขยายความตอจากแนวทางทางยทธศาสตรทไดกาหนดไวแลวรวมทง การใหความสาคญกบวตถประสงคทางสงแวดลอมและการพฒนาทยงยนมากขน



ขนตอนการจดทากระบวนการ SEA

ถาไมมผลกระทบสงแวดลอมไมตองทา SEA

การเตรยมการ

กลนกรองขอมล

กาหนดขอบเขตการศกษา

การศกษาผลกระทบและขอเสนอทางเลอก

จดทารายงานสงแวดลอมเพอเสนอมาตรการปองกน แกไขและลดผลกระทบสงแวดลอม

การตดตาม ตรวจสอบ

ถามผลกระทบสงแวดลอม

การมสวนรวมของสาธารณชนทเกยวของในแตละขนตอนอยางเหมาะสม

กรณทางเลอกทพจารณากอใหเกดผลกระทบทรนแรงอาจมการเปลยนแปลงจดประสงคของนโยบายแผน หรอแผนงานได

ทมา: ปรบปรงจาก Hong Kong Strategic Environmental Assessment Manual 2005อางในสานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม 2549ข



ขนตอนการจดทากระบวนการ SEA

ในการประเมนผลกระทบเชงกลยทธ (SEA) อาจแบงการดาเนนการเปน 6 ขนตอน ดงน

ขนตอนท 1 การเตรยมการ

ในขนตอนการเตรยมการน จะเปนการวเคราะหกระบวนการนโยบายและการสรางความเขาใจในวตถประสงคของนโยบาย แผน หรอแผนงาน เพอออกแบบกระบวนการและกาหนดวธการหรอเทคนคทจะนามาใชในการจดทากระบวนการ SEA ใหเหมาะสมกบกลไกการตดสนใจและกรอบเวลาของนโยบาย แผนและแผนงาน รวมไปถงการกาหนดตวชวด หลกเกณฑ และวธการในการประเมนทเหมาะสม

ขนตอนท 2 การกลนกรองขอมล

วตถประสงคของการกลนกรองเพอเปนการตรวจสอบพนทหรอประเดนของนโยบาย แผน หรอแผนงานวาเกยวกบสงแวดลอม สมรรถนะหรอความสามารถในการรองรบ และความยงยนของการพฒนาในลกษณะใด เพอทจะบอกวาจาเปนทจะตองมการศกษา SEA ในระดบนโยบาย แผน หรอแผนงานนนๆหรอไม สงทจะตองดาเนนการในขนตอนนคอ :-

(1) การตรวจสอบประเดนของโยบาย แผน หรอแผนงาน ทเกยวของกบประเดนผลกระทบดานสงแวดลอม ทงในดานบวกและดานลบ

(2) พจารณาทศทางการพฒนาทางเลอกวามความขดแยงหรอสอดคลองกบการพฒนาทยงยน หรอไม อยางไร

(3) ความเขาใจในวตถประสงคของนโยบาย แผนหรอแผนงาน ทจะดาเนนการ และการเปลยนแปลงในระยะยาวเพอเปนขอมลประกอบการตดสนใจ ซงควรมการแลกเปลยนความคดเหนรวมกนระหวางผเชยวชาญ

ขนตอนท 3 กาหนดขอบเขตการศกษา

การกาหนดขอบเขตการศกษากเพอจาแนกประเดนทางสงแวดลอมทจะตองประเมนผลกระทบ และวธการประเมนทเหมาะสม รวมทง รายละเอยดและวธการทจะใชในการจดทากระบวนการ SEA ในแตละขนตอนการศกษา ดงนน สงทจะตองดาเนนการในขนตอนน คอ:-

(1) กาหนดผลกระทบสงแวดลอมทสาคญ โดยพจารณาทง ผลกระทบทางตรง ผลกระทบทางออมและผลกระทบสะสม (ผลกระทบสะสม หมายถง การประเมนผลกระทบสงแวดลอมเพอตรวจสอบและเชอมโยงผลกระทบทมากกวา 1 ดาน จากการพฒนาในสาขาเดยว หรอการเชอมประสานผลกระทบทเกดจากการพฒนาสาขาหนงกบผลกระทบจากการพฒนาสาขาอนๆ ทสมพนธกน)

(2) เลอกเครองมอในการประเมนผลกระทบทเหมาะสม(3) การประชมเพอแลกเปลยนความคดเหนตอประเดนผลกระทบสงแวดลอมและวธการ

ประเมนผลกระทบระหวางกลมตางๆ ทเกยวของ



ขนตอนท 4 การศกษาผลกระทบและขอเสนอทางเลอก

การศกษาผลกระทบสงแวดลอมและขอเสนอทางเลอก เพอพฒนาทางเลอกเชงกลยทธทเปนไปไดและคาดการณขนาดของผลกระทบทเกดขน รวมทง เสนอแนวทางการลดผลกระทบเพอเปนแนวทางในการปฏบต รายละเอยดการดาเนนการในขนตอนนไดแก :-

(1) สารวจ รวบรวม และศกษาขอมลพนฐานทวไปและขอมลพนฐานทางสงแวดลอมทเกยวของซงจะทาใหทราบถงสถานภาพปจจบนของสงแวดลอม รวมทง ศกยภาพและขอจากดของพนทโดยขอมลทนามาใชสวนใหญเปนขอมลทตยภม ยกเวนกรณทไมมขอมลตองมการสารวจขอมลเพมเตม เพอใหไดขอมลททนสมยและถกตองในการประเมน

(2) การประเมนผลกระทบสงแวดลอมและความเชอมโยง ซงจะเปนการตรวจสอบและศกษา กจกรรมทสรางผลกระทบสงแวดลอมและกลมคนทไดรบผลกระทบ รวมไปถงความเชอมโยงของกจกรรมไปสกจกรรมทเกยวของในระดบนโยบาย แผน แผนงาน หรอ รายสาขาอนๆ

(3) ตรวจสอบและประเมนทางเลอกทเปนไปได โดยนาขอมลทางสงแวดลอมของแตละทางเลอกมาสรางภาพฉาย (Scenarios) ทจะแสดงใหเหนทางเลอกทหลากหลาย ซงรวมถงทางเลอกทแยทสด (Worst-case) และทางเลอกทไมทาอะไรเลย (do-nothing) ดวย สาหรบทางเลอกทพจารณาแลวเหนวาเปนไปไมไดหรอไมสามารถยอมรบไดจะถกตดออกไป

(4) ภายหลงจากไดพจารณาและเลอกทางเลอกทดทสดแลว ควรทาการประเมนและกาหนดมาตรการในการปองกนและแกไขผลกระทบสงแวดลอม

หลกเกณฑสาคญในการประเมนผลกระทบ ไดแก

มาตรฐานสงแวดลอมทกาหนด ความสามารถในการรองรบของพนท ความออนไหวตอคณภาพชวต ทศนคต คานยม

และวฒนธรรมของชมชนทองถน ความคมคาของการลงทน ผลกระทบตอสขภาพทเกดขน

ในกรณทางเลอกทพจารณากอใหเกดผลกระทบสงแวดลอมทไมอาจหลกเลยงไดการเปลยนแปลงวตถประสงคของนโยบาย แผน หรอแผนงาน

อาจเปนแนวทางหนงทจะชวยลดและหลกเลยงผลกระทบสงแวดลอมทอาจเกดขนได



ขนตอนท 5 จดทารายงานสงแวดลอมเพอเสนอมาตรการปองกน แกไขและลดผลกระทบสงแวดลอม

ในการจดทารายงานสงแวดลอม มขนตอนประกอบไปดวย:-

(1) การเสนอมาตรการปองกน แกไข และลดผลกระทบสงแวดลอม โดยจดทาเปนแผนปฏบตการ ซงกาหนดงบประมาณ หนวยงานรบผดชอบ รวมทง มการเสนอมาตรการชดเชย ฟนฟ และชดใชคาเสยหายอยางชดเจน

(2) จดใหมการแลกเปลยนความคดเหนตอรายงานสงแวดลอมและมาตรการปองกนผลกระทบ เพอใหเกดกระบวนการมสวนรวมของผมสวนเกยวของอยางเหมาะสม และนาไปใชเปนขอมลประกอบกระบวนการตดสนใจ

ขนตอนท 6 การตดตาม ตรวจสอบ

การดาเนนงานตดตามตรวจสอบมวตถประสงคเพอตรวจสอบสมมตฐานและมาตรการปองกน แกไขผลกระทบสงแวดลอมทกาหนดไวในกลยทธวาเปนไปตามเปาหมายทวางไวหรอไม และทาใหทราบถงผลกระทบสงแวดลอมทนอกเหนอจากการคาดการณ

สาระของรายงานสงแวดลอม ควรจะประกอบไปดวย :-

กระบวนการทา SEA และผลกระทบทเกดขน

เทคนคและเครองมอในการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม

ขอมลพนฐานตางๆ เชน เปาหมายของ SEA เปาหมายของนโยบายขอมลพนฐานดานสงแวดลอม เปนตน

จดประสงคของการทา SEA

ปญหาดานสงแวดลอมและการเชอมโยงกบประเดนปญหาอนๆและการคาดการณผลกระทบทเกดขน

ขอเสนอทางเลอกทเปนไปไดและแนวทางการลดผลกระทบ

นาเสนอแผนปฏบตการและความไมแนนอนทอาจเกดขน



สาหรบแนวทางการดาเนนการตดตามตรวจสอบ มดงน

(1) ตรวจสอบสมมตฐานและการคาดการณผลกระทบ

(2) ตรวจสอบมาตรการทไดใหขอเสนอแนะ

(3) การนาเสนอมาตรการเพมเตมในการแกไขปญหาในกรณทมผลกระทบมากกวาทคาดการณไว หรอการเพมเตมขอมลใหทนสมยมากขน

(4) หากมการคาดการณนโยบาย แผน หรอแผนงาน ทมความแตกตางจากการดาเนนการจรงตองยอมรบผลลพธทอาจเกดขน และดาเนนการปรบปรงและแกไขกลยทธนน เพอใหเกดการพฒนาอยางยงยน

เมองซลเบอรก ตงอยในเขตชนบทของประเทศออสเตรย มประชากรอาศยอยประมาณ 500,000 คนมแนวคดในการปองกนปญหาขยะทจะเพมขนในอนาคต จงไดจดทาแนวทางการจดการขยะของเมองโดยกระบวนการ SEA เพอใหเกดแผนการจดการขยะทครอบคลมมตดานเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม

ในการจดทากระบวนการ SEA ไดใหความสาคญกบการเปดโอกาสใหผมสวนเกยวของเขามามสวนรวมในการแลกเปลยนความคดเหน การรบฟงความคดเหนทหลากหลายและนามาบรณาการรวมกน ตงแตการระบปญหาผลกระทบสงแวดลอม การประเมนผลกระทบ และการพจารณาทางเลอกทเปนไปได เพอนามาประกอบการจดทาแผนการจดการขยะอยางเหมาะสม สาหรบผมสวนรวมในการแลกเปลยนความคดเหนเปนผแทนกลมตางๆ ทเกยวของกบการจดการขยะของเมองซลเบอรก ซงประกอบไปดวย เจาทหนาทสวนราชการในพนท เจาหนาทจากสวนราชการสวนกลางทเกยวของกบการจดการปาไมและการเกษตร การจดการทรพยากรนาและการจดการสงแวดลอม นกวชาการผเชยวชาญเฉพาะดาน เจาหนาทดานอตสาหกรรม ผแทนจากสภาเศรษฐกจและสภาแรงงาน เจาหนาทรบเรองรองเรยนดานสงแวดลอม และผแทนจากเทศบาล

คณะทางานแบงเปน 2 กลม ไดแก กลมแรกเปนผเชยวชาญดานการจดการขยะ ซงจะทาการพฒนาทางเลอกในการจดการขยะและคานวณคาผลกระทบสงแวดลอม และกลมทสองเปนผประเมนกระบวนการ SEA โดยเมอกลมผเชยวชาญทาการพฒนาทางเลอกแลว จะนาเสนอเพอแลกเปลยนความคดเหนรวมกนกบกลมผประเมนโครงการในประเดนเรองเครองมอหรอเทคนคทใชในการวเคราะห เกณฑในการประเมนผลกระทบสงแวดลอม ทางเลอกทเปนไปได และมาตรการในการดาเนนการ เพอใหไดแนวทางการจดการขยะทเหมาะสมกบเมองซลเบอรก

ตวอยางการจดทากระบวนการ SEAกรณการจดทาแผนการจดการขยะเมองซลเบอรก ประเทศออสเตรย



ขนตอนการจดทาแผนการจดการขยะโดยกระบวนการ SEAกรณเมองซลเบอรก ประเทศออสเตรย

(1) กาหนดขอบเขตผลกระทบสงแวดลอม การออกแบบและเลอกเครองมอทใชในกระบวนการ SEA

(2) การพฒนาทางเลอก(3) กาหนดทางเลอกทเปนไปได(4) การเลอกหลกเกณฑในการประเมน(5) การประเมนทางเลอกและผลกระทบสงแวดลอม(6) การแลกเปลยนความคดเหนตอผลการประเมนทางเลอกและผลกระทบสงแวดลอม

รายละเอยดการดาเนนการในแตละขนตอน มดงน

ขนตอนท 1 กาหนดขอบเขตผลกระทบสงแวดลอม การออกแบบและเลอกเครองมอทใชในกระบวนการ SEA

ศกษาขอบเขตผลกระทบสงแวดลอมในกรณทจะมการจดทาแผนการจดการขยะ โดยพจารณาถงประเภทของขยะทเกดขนโดยเฉพาะในเขตเทศบาล เชน กระดาษใชแลว ขยะอนทรย ขยะอนตรายจาก ครวเรอน เปนตน และวธการจดการขยะ เชน การเกบรวบรวมขยะ การนาขยะกลบมาแปรรป การกาจดขยะดวยเทคโนโลย เปนตน รวมทง การเลอกใชเครองมอและเทคนคใหเหมาะสม ภายใตระยะเวลาของแผนการจดการขยะ (10 ป )

ขนตอนท 2 การพฒนาทางเลอก

กลมผเชยวชาญทาการพจารณาทางเลอกของการจดการขยะ และนามาเปนแนวทางของการวเคราะหทางเลอกในแตละประเภทของขยะ จากนนใหพจารณาผลกระทบสงแวดลอมในแตละทางเลอก ซงรวมทางเลอกในกรณทไมมการจดทาแผนการจดการขยะดวย ทงนการเลอกใชแนวทางใดขนอยกบประเภทของขยะทสามารถนามาแปรรปไดและระบบการกาจดขยะ ในกระบวนการนกลมผเชยวชาญจะมการสอสารกบกลมประเมนกระบวนการอยางตอเนอง จากการพจารณาทางเลอกของการจดการขยะม 4 ทางเลอกหลก ดงรป

วธการกาจดขยะ

การกาจดขยะเบองตนทางฟสกส เคมและชวภาพ การใชเตาเผาขยะ

อตราการแปรรปขยะสงทางเลอก 1

อตราการแปรรปขยะสงและกาจดขยะเบองตน

ทางเลอก 2อตราการแปรรปขยะสงและการใชเตาเผาขยะ

การแ

ปรรป

ขยะ

หรอก

ารนา

ขยะก

ลบมา

ใชให

ม

อตราการแปรรปขยะตาทางเลอก 3

อตราการแปรรปขยะตาและกาจดขยะเบองตน

ทางเลอก 4อตราการแปรรปขยะตาและการใชเตาเผาขยะ



ขนตอนท 3 กาหนดทางเลอกทเปนไปได

จาก 4 แนวทางเลอกหลกในขนตอนท 3 สามารถนามากาหนดรปแบบทางเลอกทเปนไปได โดยในขนตอนนจะเปดโอกาสใหผทเกยวของมสวนรวมในการแลกเปลยนความคดเหนตอรปแบบทางเลอกตางๆ ซงไดมจาแนกรปแบบทางเลอกทเปนไปไดออกเปน 8 รปแบบ ดงน

ทางเลอกทเปนไปได

อตราการแปรรปขยะ

การกาจดขยะเบองตนทางฟสกสเคม และชวภาพ

การกาจดดวยเตาเผาขยะ

ระบบมดจาคนเงน

การแปรรปกระดาษใชแลวตา

1 สง2 สง3 สง4 สง5 ตา6 ตา7 ตา8 ตา

ขนตอนท 4 การเลอกหลกเกณฑในการประเมน

ขนตอนนเปนการเลอกหลกเกณฑในการประเมนผลกระทบของทางเลอก และมการประมาณการปรมาณขยะทจะเกดขนโดยการใชแบบจาลอง ในขนตอนนไดเปดโอกาสใหผทเกยวของแลกเปลยนความคดเหนตอหลกเกณฑการประเมน โดยมทงหลกเกณฑเชงปรมาณและหลกเกณฑเชงคณภาพ ทครอบคลมมตดานสงแวดลอม เศรษฐกจ และสงคม รวมทงตองพจารณาถงผลกระทบทเกดขนในพนท และผลกระทบตอกจกรรมอนๆ ทเกยวของดวย สาหรบหลกเกณฑในการประเมน มดงน

มตของผลกระทบ หลกเกณฑเชงปรมาณ หลกเกณฑเชงคณภาพ

สงแวดลอม - ความเปนพษตอมนษย- มลพษทางดน- ความเปนพษตอสตวนา- ความเปนกรด-ดาง- ปรากฏการณการเพมจานวนของแพลงตอนและพช ทมจานวนมากจนทาใหสงผลทางลบตอสงมชวตในนาอนๆ (Eutrophication)

- ปรมาณโอโซนทมในบรรยากาศ- สภาวะเรอนกระจก

(Greenhouse warming potential)

- การขนสงขยะ- อนตรายทอาจเกดขนจากของเสย

อนตราย (hazardous incidents)- การใชทดนในการฝงกลบ

โรงบาบด และโรงคดแยกขยะ



มตของผลกระทบ หลกเกณฑเชงปรมาณ หลกเกณฑเชงคณภาพ

เศรษฐกจ - ตนทนผลกระทบจากการทงขยะ - มลคาเพมทเกดขนในพนท(Regional Added value)

- มปรมาณขยะทกาจดในพนทอยางเตมศกยภาพ (synergy effect)

สงคม - ปรมาณขยะทตกคาง- คาใชจายในการทงขยะ

- ภาพลกษณของพนท- การขนสงขยะ- การจางแรงงานในพนท- กลนจากขยะ- เสยงรบกวน- ความสะดวกสบาย- ความเพยงพอของระบบการจดการขยะในพนท

ขนตอนท 5 การประเมนทางเลอกและผลกระทบสงแวดลอม

กลมผเชยวชาญทาการประเมนผลกระทบสงแวดลอมจากการจดทาแผนการจดการขยะในมตดานเศรษฐกจ สงคมและสงแวดลอม ทงทเปนผลกระทบทางตรง ผลกระทบทางออม ผลกระทบสะสม ผลกระทบทางบวก และผลกระทบทางลบ โดยการพจารณาผลกระทบสงแวดลอมของทางเลอกทง 8 ทางเลอกเปรยบเทยบกบกรณทไมมการจดการขยะ แลวแปลงขอมลผลกระทบเชงปรมาณใหเปนเครองหมาย ผลกระทบทางบวก (+) ผลกระทบทางลบ (-) หรอไมมผลกระทบ (+/-) การนาเสนอผลโดยใชรปแบบตารางเมตรกซจะชวยใหสามารถทาการเปรยบเทยบระหวางทางเลอกไดอยางชดเจน และไดเปดโอกาสใหผทเกยวของแลกเปลยนความคดเหนตอผลกระทบสงแวดลอมในแตละทางเลอกอยางทวถง

ขนตอนท 6 การแลกเปลยนความคดเหนตอผลการประเมนทางเลอกและผลกระทบสงแวดลอม

เมอไดจดทารายงานสงแวดลอมในดานเทคนคทใชในการวเคราะห เกณฑในการประเมนทางเลอกและผลกระทบสงแวดลอม รวมทงแผนการจดการขยะ ซงไดมการรวมปรกษาหารอในแตละขนตอนของการจดทาตามกระบวนการ SEA

การจดทาแผนการจดการขยะของเมองซลเบอรกโดยกระบวนการ SEA มหลกการในการพจารณาขอดและขอเสยของทางเลอกทเปนไปไดมากกวาการพจารณาทางเลอกทดทสด โดยการมสวนรวมแสดงความคดเหนของกลมคนทเกยวของ และนารายงานสงแวดลอมทไดจากกระบวนการ SEA ไปประกอบในการตดสนใจของผมอานาจตดสนใจตอไป



ตวอยางตารางแสดงผลการประเมนผลตามหลกเกณฑ กรณทางเลอกท 1

มตการพจารณา

ผลกระทบจากการจดการขยะ

มลพษทางอากาศ

มลพษทางนา

มลพษทางเสยง

ปรมาณขยะตกคาง

การขนสงขยะ

การใชประโยชนทรพยากร

การตอบสนองของระบบการกาจดของเสย

ตนทน

สภาพความเปนอย/สขภาพของคน

+ - +/- + +/-

ความหลากหลายทางชวภาพ/ระบบนเวศ

+/- +/- + +/-

ดน +/- +/-

นา +/- +/-

อากาศ - + +/-

ภมอากาศ - + +/-

ทรพยากรทใชในการจดการขยะ

+/-

สงแว

ดลอม

ทดน +/-

ผผลตของเสย +

เศรษ

ฐกจ

ระบบเศรษฐกจของประเทศ

+/- +/- -

ผลประโยชนในการนามาใช

+/- +/- + +/-

ภมทศนและมรดกทางวฒนธรรม

+/- +/-

การจางแรงงาน +/- +/-

ความพอเพยงของระบบการจดการขยะในพนท

สงคม

ความสะดวกในการจดการขยะ

+/- +/- +/- +

การมสวนรวมของภมภาคหรอทองถน

+/- +/- +/- + +

หมายเหต : + หมายถง ผลกระทบทางบวก- หมายถง ผลกระทบทางลบ+/- หมายถง ไมมผลกระทบรนแรง

ทมา : Stefan Salhofer, Gudrum Wassermann, and Erwin Binner (2006).




วพธ พลเจรญ เดชรต สขกาเนด และศภกจ นนทะวรการ. “2548. Strategic Environmental Assessment กบการประยกตใชในสงคมไทย”. วารสาร Thai Environmental Engineering Magazine ปท 2 ฉบบท 5 เดอนกนยายน–ตลาคม พ.ศ. 2548. จาก website http://www.eeat.or.th/teem/2-5/2-5-EnvironmentalManagement.pdf

สมบต เหสกล และคณะ. 2549. กรอบแนวคด SEA. เอกสารประกอบการประชม เรอง การประเมนผลกระทบสงแวดลอมเชงกลยทธ กรณการจดการขยะ วนองคารท 22 สงหาคม พ.ศ. 2549 ณ หองประชมชน 4 สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย.

สมบต เหสกล. 2549. กรอบแนวคด หลกการ วธการและเครองมอ การประเมนผลกระทบทางสขภาพ(Health Impact Assessment: HIA). สถาบนวจยระบบสาธารณสข ไดรบทนสนบสนนจากสานกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.).

สานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. 2547. “กรอบสงแวดลอมเชงกลยทธ การบรณาการดานสงแวดลอมในการจดทานโยบายและแผนการพฒนา” เอกสารประกอบการประชมทางวชาการเพอระดมความคดเหน เรอง การปรบปรงระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม, วนท 19 สงหาคม 2547 ณ โรงแรมเอเชย กรงเทพฯ.

สานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. 2549ก. เอกสารประกอบการสมมนาทางวชาการระดมความคดเหน เรอง กรณศกษาโครงการพฒนาขนาดใหญทควรประเมนสงแวดลอมระดบยทธศาสตร และการจดทารายละเอยดแนวทางการประเมนสงแวดลอมระดบยทธศาสตร วนองคารท 21 มนาคม พ.ศ. 2549 ณ หองประชมนานาชาต อาคารสถาบน 3 จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

สานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. 2549ข. ”สาระนาร SEA”. จาก website http://www.onep.go.th/eia/SEA/About_SEA/About_SEA.pdf (15/08/2549)

ผลการประชมคณะกรรมาธการสงแวดลอม วนท 23 พฤศจกายน พ.ศ. 2548. “การประเมนสงแวดลอมเชงยทธศาสตร”

Department of Environmental Affairs and Tourism. 2004. Strategic environmental assessment.

Kulsum Ahmed, Jean Roger Mercier and Rob Verheem. 2005. “Strategic Environmental Assessment-Concept and Practice”. Environment Strategy Notes. Number 14. June.



Mans Niksson and Mattias Nordstorm. 2005. “Strategic Environmental Assessment” การจดประชมวชาการ เรอง National Workshop on scenario for Regional Power Sector Integration National Workshop Session 3. วนท 4-5 เมษายน พ.ศ. 2548 ณ หองประชมราชดาเนน โรงแรมรอยลปรนเซล กรงเทพมหานคร.

Stefan Salhofer, Gudrun Wassermann and Erwin Binner. 2005. Strategic environmental assessment as an approach to assess waste management systems. Experiences from Austrian case study. Environmental Modeling & Software xx (2006) page 1-9. (accepted 15 December 2005)

Stockholm Environment Institute. 2001. Research and Advice on Strategic Environmental Assessment. From website http://www.sei.se.

Therivel, R., Wilson, E., Thompson, S., Heaney, D., and Pritchard, D., 1994. Strategic Environmental Assessment. Earthscan Publication, Ltd. London, England.

Welsh Assembly Government, Department of the environment Northern Ireland and Office of the Deputy Prime Minister:London. 2005. “A Practical Guide to the Strategic Environmental Assessment” Practical guidance on applying European Directive 2001/42/EC on the assessment of the effects of certain plans and programs on the environment. September. from website www.scotland.gov.uk/resource/doc/921/0018361.pdf

เครองมอและวธการเพอการจดทาแผนกลยทธและการแปลงแผนไปสการปฏบต

5.4

131

เครองมอและวธการเพอการจดทาแผนกลยทธและการแปลงแผนไปสการปฏบต

ในการแปลงแผนไปสการปฏบตจาเปนตองอาศยเครองมอและวธการทหลากหลาย ดงเชน การใช SWOT Analysis ในขนตอนของการวเคราะหจดแขง จดออน โอกาส และภยคกคาม หรอการนาเทคนค Balanced Scorecard มาใชในการแปลงกลยทธไปสแผนปฏบตการและโครงการ หรอการนาวธการกาหนด ตวชวดผลการดาเนนงาน (Key Performance Indicators) มาใชเพอวดผลสมฤทธของการดาเนนงานขององคกร เปนตน อยางไรกตาม การแปลงแผนไปสการปฏบตจะใชเครองมอใดกไมสาคญเทากบ การแปลงแผนไปสการปฏบตทาใหเกดกระบวนการเรยนรและประสบการณ ทเปนปจจยสาคญทจะชวยใหองคกรสามารถดาเนนงานรวมกนอยางเปนหนงเดยวกน และสามารถบรรลเปาหมายขององคกรไดอยางแทจรง

5.4

ประเมนสถานการณ

วเคราะห SWOT

กาหนดวสยทศน/ เปาหมาย

กาหนดกลยทธ

กาหนดแผนปฏบตการ/โครงการ

ตดตามประเมนผล

SWOT Analysis

Balanced Scorecard Logframe Approach

- Stakeholder Analysis- Problem Analysis- Objective Analysis- Strategies Analysis

Key Performance Indicators

กระบวนการ เครองมอทใช

กระบวนการแปลงแผนไปสการปฏบตและเครองมอทใช


5.4 เครองมอและวธการเพอการจดทาแผนกลยทธและการแปลงแผนไปสการปฏบต132

เครองมอและวธการทนยมนามาใชเพอการแปลงแผนไปสการปฏบต

(1) SWOT Analysis

(2) Balanced Scorecard (BSC)

(3) Logical Framework Approach (LFA) หรอ logframe

(4) Key Performance Indicators (KPI)

สาระในบทนจะเปนการนาเสนอวธการและขนตอนของการใชเครองมอแตละชนด (ดงไดกลาวมาขางตน) ในกระบวนการแปลงแผนไปสการปฏบต ซงรายละเอยดของการใชเครองมอแตละตวมดงน

SWOT Analysis เปนเครองมอทสามารถนามาวเคราะหสภาพแวดลอมภายในองคกร และสภาพแวดลอมภายนอกองคกร ซงการประเมนสถานภาพขององคกรนจะนาไปสการทบทวนการกาหนดกลยทธขององคกร โดยมสวนชวยในการแยกแยะประเดน และชวยใหการแปลงแผนหรอกลยทธไปสการปฏบตเปนไปไดอยางมประสทธภาพยงขน

ขนตอนการวเคราะห SWOT มดงน

(1) การวเคราะหสภาพแวดลอมภายในองคกร

(2) การวเคราะหสภาพแวดลอมภายนอกองคกร

(3) การประเมนสถานภาพขององคกร

1. การวเคราะหสภาพแวดลอมภายในองคกร

การวเคราะหสภาพแวดลอมภายในองคกร เพอสรปความโนมเอยงเกยวกบจดแขง (Strengths) และจดออน (Weaknesses) ทมอทธพลโดยตรงตอการปฏบตการขององคกร ประกอบดวยปจจยตางๆ ดงน

ตวอยาง

SWOT Analysis



ปจจยทางดานโครงสรางขององคกร (Structure and Policy) เชน ความสลบซบซอนของ องคกร ความเปนพธการ ระเบยบวธปฏบตและกฎเกณฑ ความชดเจนของนโยบายและ กลยทธขององคกร เปนตน

ปจจยทางดานระบบบรการ (Service System) เชน การบรการทซาซอนกบหนวยงานอน การประสานการปฏบตการภายในองคกร การเขาถงการบรการขององคกร การรองเรยน การแกไขปญหา เปนตน

ปจจยทางดานบคลากร (Manpower) เชน อตรากาลง คณภาพของบคลากร ทกษะในการปฏบตงาน เปนตน

ปจจยทางดานการเงน (Money) เชน ประสทธภาพทางการเงน การพงพาตนเอง ความคลองตวทางการเงน ความสามารถทจะทาประโยชนจากการใชเงน เปนตน

ปจจยทางดานวสดและอปกรณ (Material) เชน สถานททาการ การจดหาวสดอปกรณ การจดจาง การบารงรกษาครภณฑ ยานพาหนะ เปนตน

ปจจยทางดานการบรหารจดการ (Management) เชน การวางแผนปฏบตการ การตดตามประเมนผลการปฏบตงาน การวจยและพฒนา (Research and Development) ระบบสารสนเทศเพอการจดการ (Management Information System) การสอสารภายในองคกร การประชาสมพนธ เปนตน

ตวอยางประเดนการวเคราะหสภาพแวดลอมภายในองคกร

สภาพแวดลอมภายใน ตวอยางประเดนการวเคราะหดานโครงสรางองคกรและนโยบายโครงสรางขององคกร - การปฏรปราชการทาใหมภารกจใหมเพมขนนโยบายขององคกร - นโยบายและยทธศาสตรกระทรวงทรพยากร

ธรรมชาตและสงแวดลอม เนนนโยบายระดบพนทและการบรณาการ

ดานระบบการใหบรการประสทธภาพของกระบวนการใหบรการ - การรณรงคผานสอยงไมเขาถงกลมเปาหมาย

อยางเพยงพอประสทธผลจากการใหบรการ - มความขดแยงกนเองระหวางหนวยงานยอยทสงเสรม

และหนวยงานอนรกษดานการบคคลคณภาพของบคลากร - ขาดผชานาญการดานแผนยทธศาสตร

และวทยากรกระบวนการ- บคลากรขาดความรความเขาใจการจดทางบประมาณ

แบบมงเนนผลงาน



สภาพแวดลอมภายใน ตวอยางประเดนการวเคราะหดานการเงนการระดมเงนทนนอกงบประมาณ - มกองทนพเศษ เชน กองทนสงแวดลอมการลงทนโครงสรางพนฐานของระบบจดการของเสย

- โครงสรางพนฐานของระบบจดการของเสย ทาใหมคาใชจายในการบารงรกษาสงกวางบประมาณประจาป

ดานวสดและอปกรณการจดหาวสดอปกรณ - ครภณฑเพอการจดทาระบบขอมลและสารสนเทศ

ยงมไมเพยงพอดานการบรหารจดการระบบการวางแผนปฏบตการ - ขาดระบบการวางแผนปฏบตการแบบบรณาการ

ในระดบชาตและระดบจงหวดระบบขอมลและสารสนเทศ - ขาดการจดระเบยบและแนวทางการพฒนาสารสนเทศ

สงแวดลอมทเปนระบบกลไกการประสานงาน - ขาดกลไกทจะอานวยใหเกดการประสานความรวมมอ

ระหวางทกภาคสวนระบบการตดตามผลการปฏบตงานและประเมนผล

- ระบบการตดตามผลการปฏบตงานและประเมนผลยงขาดตวชวดทชดเจน

การบงคบใชกฎหมาย - การบงคบใชกฎหมายยงไมมประสทธภาพเพยงพอ

2. การวเคราะหสภาพแวดลอมภายนอกองคกร

การวเคราะหสภาพภายนอกขององคกร มวตถประสงคเพอสรปความโนมเอยงเกยวกบโอกาส (Opportunities) และภยคกคาม (Threats) ในพนททมผลตอการปฏบตการขององคกรโดยทวไป ซงประกอบดวยปจจยตางๆ ดงน

ปจจยทางดานสงคมวฒนธรรม (Socio-cultural Factors) เชน โครงสรางประชากร ระดบการศกษา คานยมความเชอ ขนบธรรมเนยมและประเพณ พฤตกรรมการบรโภคอปโภค ความตองการของผรบบรการ เปนตน

ปจจยทางดานเทคโนโลย (Technological Factors) เชน การผลตคดคนทางเทคโนโลยตางๆ เครองจกรกลทางอตสาหกรรม เทคโนโลยสารสนเทศ การตดตอสอสารกบหนวยงานอน เปนตน

ปจจยทางดานเศรษฐกจ (Economic Factors) เชน รายไดของประชากร อตราการวางงาน เปนตน

ปจจยทางดานการเมองและกฎหมาย (Political and Legal Factors) เชน การแกไขกฎหมายและการปรบปรงระเบยบตางๆทมผลตอการปรบเปลยนวธการทางการบรหาร เปนตน

ปจจยทางดานกายภาพ (Physical Factors) เชน ภาวะมลพษทางอากาศ ภาวะมลพษทางนา ภาวะมลพษทางเสยง ภาวะมลพษจากขยะ เปนตน



ตวอยางประเดนการวเคราะหสภาพแวดลอมภายนอกองคกร

สภาพแวดลอมภายนอก ตวอยางประเดนการวเคราะห

ปจจยดานสงคมวฒนธรรม

โครงสรางประชากร - การเพมขนและการยายถนของประชากรสรางความกดดนตอระบบนเวศมากขน

พฤตกรรมของประชาชน - ประชาชนใชโทรศพทมอถอมากขน และขาดความตระหนกในดานผลกระทบจากซากแบตเตอร ซงเปนกากสารอนตราย

ปจจยดานเทคโนโลย

การผลตคดคนทางเทคโนโลย - บรรษทขามชาตนาพช GMO เขามาปลกในประเทศไทย

เทคโนโลยสารสนเทศ - ระบบสารสนเทศททนสมย สามารถนามาใชเพอการถายทอดความรแกประชาชนไดอยางกวางขวางและรวดเรว เชน อนเตอรเนตทาใหไมสามารถปดกนการรบร โดยเฉพาะ “ขาวราย” ได

ปจจยดานเศรษฐกจ

ปจจยทางการคาระหวางประเทศ - การกดกนสนคาทมสารเคมตกคาง

ดานการเมองและกฎหมาย - การกระจายอานาจไปสทองถน

นโยบายของพรรคการเมอง - การแปลงทรพยสนใหเปนทนอาจมผลตอการใชทดนสาธารณะ

ปจจยดานกายภาพ

มลพษทางอากาศ - เอลนญโญทาใหเกดไฟปารนแรงเกดหมอกควนพษ

มลพษทางนา - แนวโนมอากาศแหงแลงตดตอกนหลายปคณภาพนาในแมนาสายหลกมแนวโนมลดลง

มลพษทางเสยง - การเปน hub ดานคมนาคมทางอากาศ

ขยะมลฝอยและสงปฏกล - ขยะมลฝอยและสงปฏกลมแนวโนมรนแรงมากขนทาใหเกดการปนเปอนในสงแวดลอม และเกดความเสยงตอสขภาพอนามยมากขน

สารอนตราย - สารอนตรายสะสมเนองจากการทาเหมองแร

ปจจยดานกฎหมาย - รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540 กาหนดใหประชาชนมสวนรวมในการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม



3. การประเมนสถานภาพขององคกร

หลงจากทไดวเคราะหสภาพแวดลอมภายในองคกรทงจดแขง-จดออน (Strengths-Weaknesses)และสภาพแวดลอมภายนอกขององคกรทงโอกาส-ภยคกคาม (Opportunities-Threats) หรอทเรยกวาการวเคราะห SWOT แลว จากนนใหนาผลการวเคราะหมาสรปเพอประเมนสถานภาพขององคกรในภาพรวมวามสภาพแวดลอมภายในโนมเอยงไปทางจดแขงหรอจดออน และมสภาพแวดลอมภายนอกโนมเอยงไปทางโอกาสหรอภยคกคาม ซงการประเมนสถานภาพขององคกรน เปนขนตอนเรมตนทจะนาไปสการทบทวนการกาหนดกลยทธขององคกร ซงการกาหนดกลยทธนจะเปนการเลอกวธการทเหมาะสม สอดคลองกบสภาพแวดลอมขององคกรเพอใชเปนแนวทางในการดาเนนงานซงจะนาไปสความสาเรจตามเปาประสงคขององคกรทไดกาหนดไว

ประเดนกลยทธในแตละกรณอธบายไดดงน

กรณท 1 โอกาสเออและมจดแขงแสดงถงสถานภาพขององคกรทมปจจยภายนอกเออหรอใหการสนบสนน และปจจยภายในเขมแขงหรอมศกยภาพ องคกรควรเลอกใชกลยทธทเนนการสรางความเตบโต(Growth Strategies) โดยการขยายงาน เพมงาน หรอทางานในเชงรก

กรณท 2 โอกาสเออแตมจดออนแสดงถงสถานภาพขององคกรทมปจจยภายนอกเออหรอใหการสนบสนน แตปจจยภายในมความออนแอหรอไมมศกยภาพ กลยทธทใชควรเนนการปรบปรง(Improvement Strategy) โดยปรบปรงจดออนในสวนทสมพนธกบโอกาสทเออทจะชวงชงได

โอกาสเออและมจดแขง

โอกาสเออและมจดออน

มภยคกคามและมจดแขง

มภยคกคามและมจดออน

O

W

T

S

ผลของการวเคราะห SWOT ขององคกรเพอกาหนดประเดนกลยทธทาใหไดประเดนกลยทธ ใน 4 กรณ ดงน



กรณท 3 มภยคกคามแตมจดแขงแสดงถงสถานภาพขององคกรทมปจจยภายนอกไมเออหรอมภยคกคามแตปจจยภายในมความเขมแขงหรอมศกยภาพ ควรเลอกใชกลยทธทเนนการรกษาเสถยรภาพ (Stability Strategy) ชะลอตว หรอพฒนาตวเองเพอคอยโอกาส โดยเลอกดาเนนงานในชนดของกจการหรอประเภทของกจการทกาลงดาเนนการอย และไมขยายการดาเนนกจการประเภทอน

กรณท 4 มภยคกคามและมจดออนแสดงถงสถานภาพขององคกรทมปจจยภายนอกไมเออหรอมภยคกคามและปจจยภายในมความออนแอหรอไมมศกยภาพ ควรเลอกใชกลยทธทเนนการตดทอน (Retrenchment Strategies) โดยการตดทอนบางแผนงานบางโครงการ ทออนแอออกไป หรอจางเหมาเอกชนทาแทน และทบทวนการจดทากจกรรมและการจดสรรทรพยากร

BSC เปนเครองมอทใชในการแปลงแผนกลยทธไปสการปฏบต โดยอาศยการวดหรอการประเมนผลการดาเนนงานขององคกรในทกๆ ดาน ซงจะทาใหองคกรเกดความสอดคลอง เปนอนหนงอนเดยวกน โดยมงเนนในสงทมความสาคญตอความสาเรจขององคกร หรออาจกลาวไดวา BSC เปนกระบวนในการบรหารชนดหนงทอาศยการกาหนดตวชวดเปนกลไกสาคญ เพอนาไปสความสาเรจทตงเปาไว

ประโยชนของการใชเทคนค Balanced Scorecard

เครองมอในการนากลยทธไปสการปฏบต

เครองมอทชวยในการสอสารกลยทธขององคกร

เครองมอในการเชอมโยงวสยทศนกบแผนปฏบตการขององคกรกอใหเกดความเปนหนงเดยวกน

เครองมอทใชในการประเมนผลองคกร

Balanced Scorecard (BSC)



แนวคดพนฐานของ BSC

BSC ถกพฒนาขนมาเพอใชเปนเครองมอในการประเมนผลองคกร โดยพจารณา 4 มมมอง ไดแก

(1) มมมองดานการเงน (2) มมมองดานผรบบรการ(3) มมมองดานกระบวนการจดการภายใน (4) มมมองดานการเรยนรและการพฒนา

ภายใตแตละมมมอง มองคประกอบ ดงน

(1) วตถประสงค (Objective) สงทองคกรมงหวงหรอตองการทจะบรรลในดานตางๆ(2) ตวชวด (Key Performance Indicators) ตวชวดของวตถประสงคในแตละดาน ซงตวชวด

เหลานจะเปนเครองมอทใชในการวดวาองคกรบรรลวตถประสงคในแตละดานหรอไม

(3) ขอมลในปจจบน (Baseline Data) แสดงถงขอมลในปจจบนของตวชวดแตละตว(4) เปาหมาย (Target) เปาหมายหรอตวเลขทองคกรตองการจะบรรล

ของตวชวดแตละตว

(5) แผนงาน โครงการหรอกจกรรม (Initiatives) ทองคกรจะจดทาเพอบรรลเปาหมายทกาหนดขน

4 มมมองของ BSC

วสยทศนและกลยทธ

มมมองดานการเงน- วตถประสงค- ตวชวด- ขอมลในปจจบน- เปาหมาย- แผนงาน โครงการ

กจกรรม

มมมองดานผรบบรการ- วตถประสงค- ตวชวด- ขอมลในปจจบน- เปาหมาย- แผนงาน โครงการ กจกรรม

มมมองดานกระบวนการจดการภายใน

- วตถประสงค- ตวชวด- ขอมลในปจจบน- เปาหมาย- แผนงาน โครงการ กจกรรม

มมมองดานการเรยนรและการพฒนา- วตถประสงค- ตวชวด- ขอมลในปจจบน- เปาหมาย- แผนงาน โครงการ กจกรรม



กระบวนการจดทา Balanced Scorecard

ในการจดทา Balanced Scorecard จะประกอบไปดวยขนตอนตางๆ ดงน

(1) การทา SWOT Analysis เพอใหไดมาซงทศทางและกลยทธขององคกรทชดเจน

(2) การกาหนดวสยทศนและกลยทธขององคกร โดยกาหนดเปนกลยทธหลกทสาคญขององคกร

(3) การวเคราะหและกาหนดวา BSC ขององคกรควรจะมโครงการรเรมเชงกลยทธภายใต มมมองตางๆ อยางไรบาง และแตละมมมองควรจะมความสมพนธกนอยางไร

(4) การจดทาแผนททางกลยทธขององคกร โดยกาหนดวตถประสงคทสาคญภายใตแตละมมมองโดยพจารณาวาในการทองคกรจะสามารถดาเนนงานและบรรลวสยทศนและกลยทธขององคกรไดนนจะตองบรรลวตถประสงคดานใดบาง

- วตถประสงคทสาคญจะตองชวยใหองคกรบรรลวสยทศน- แสดงความเชอมโยงระหวางวตถประสงคในแตละดานอยางชดเจน

ในลกษณะความสมพนธเชงเหตผล- แสดงความเชอมโยงระหวางโครงการรเรมเชงกลยทธตางๆ

(5) การประชมรวมกนของกลมผบรหารระดบสงขององคกรเพอยนยนและเหนชอบในแผนททางกลยทธทสรางขน และสอสารภายในองคกร

(6) ภายใตวตถประสงคแตละประการจะตองกาหนดรายละเอยดของวตถประสงคนนในดานตางๆ ไดแก

- การจดทาตวชวด- การกาหนดเปาหมาย ซงสามารถทาโดยเปรยบเทยบกบขอมลในปทผานมาเปรยบเทยบกบคนอน (Benchmarking) หรอกาหนดเปาหมายทตองการบรรลและตองเปนไปไดในทางปฏบต

- การจดเกบฐานขอมลปจจบนเพอเปนตวเปรยบเทยบ- การจดทาแผนงาน กจกรรม โครงการทจะตองทาเพอชวยใหบรรลเปาหมายทกาหนดขน

(7) จดทาแผนปฏบตการตามแผนงาน โครงการ กจกรรม ในขนนจะตองใหผมสวนเกยวของในแผนปฏบตการเขารวมการจดทาแผนปฏบตการ โดยตองมนใจวาแผนปฏบตการเหลานสามารถเปนไปไดในทางปฏบตตอไป โดยมองคประกอบ คอ ขนตอนการดาเนนงาน ระยะเวลา ผรบผดชอบ และ งบประมาณ

(8) การตดตามประเมนผลการดาเนนงาน และทาซาตงแตขนตอนท 4 ในทกๆ ป



ขนตอนการจดทาแผนททางกลยทธ

แผนทกลยทธถกพฒนาขนเพอเปนเครองมอในการอธบายกลยทธ โดยอาศยความสมพนธและเชอมโยงระหวางวตถประสงคทางกลยทธเพออธบายและทาใหเหนภาพของกลยทธไดชดเจนขน มขนตอนดงน

(1) กาหนดมมมองขององคกร โดยอาจใช 4 มมมองหลกตามแนวคดดงเดมของ BSC ซงประกอบดวย มตทางดานการเงน มตทางดานผรบบรการ มตทางดานกระบวนการจดการภายใน และมตดานการเรยนรและการพฒนา หรออาจมการพฒนามมมองขององคกรขนมาเองในมตอนๆ เชน ถาการดาเนนงานขององคกรเกยวของและมผลกระทบตอสงแวดลอม กอาจเพมมมมองในดานของสงแวดลอม

(2) พจารณาความสมพนธในเชงเหตและผลของมมมองทง 4 มต โดยเรยงลาดบจากสงทเปนผลทไดรบและความสมพนธกบสาเหต และสาเหตกจะแปรสภาพเปนผลทไดรบและความสมพนธกบสาเหตอกทอดหนง

(3) วตถประสงคแตละประการภายใตแตละมมมองจะถกเชอมโยงกนดวยหลกของเหตและผล ความสมพนธระหวางวตถประสงคในดานตางๆ ภายใตแผนททางกลยทธ สามารถอธบายไดดงน

- มตดานผรบบรการ วตถประสงคขององคกรในการสนองสงทผรบบรการควรไดรบเชน คณภาพสงแวดลอมดตามเกณฑมาตรฐาน

ปจจยแหงความสาเรจของการใชเทคนค BSC ในกระบวนการแปลงแผนไปสการปฏบต

ผนาสงสดขององคกรจะตองเปนผนาในการจดชนวนความคดใหเกดการเปลยนแปลง

ตองไดรบการสนบสนนจากผบรหารระดบสง

ตองใชเทคนค BSC ผสมผสานเปนสวนหนงของระบบการบรหารขององคกร ไมใช BSC เพอการประเมนผลและวดผลเทานน

ตองมความตอเนองในกระบวนการแปลงแผนไปสการปฏบต

ตองมวตถประสงค และเปาหมายทชดเจน

ตองจดลาดบความสาคญของสงทตองทากอนหลง

ตองมการสอสารภายในองคกร



- มตดานการเงน จะตองพจารณาวาตนทนในการทางานขององคกรในดานใดทควรไดรบการปรบปรงเพอสนบสนนการทางาน เชน ลดตนทนในการจดการ

- มตดานกระบวนการจดการภายใน จะตองพจารณาวาการดาเนนงานขององคกรในดานใดจะตองทาใหดเพอสามารถใหบรการกลมเปาหมายได เชน การรบเรองรองทกขและแกไขปญหาสงแวดลอมทรวดเรวและทนเวลา

- มตดานการเรยนรขององคกร จะตองพจารณาวาองคกรจะตองมการพฒนาทกษะของพนกงาน ระบบเทคโนโลยสารสนเทศ หรอวฒนธรรมในการทางานอยางไร เพอใหบรรลวตถประสงคในมมมองทงสาม

(4) ตวชวดของแตละวตถประสงค

- กลมตวชวดดานผรบบรการ หมายถง ตวชวดทแสดงความรบรของผรบบรการเกยวกบความรวดเรวของการใหบรการ ความพงพอใจของผรบบรการ

- กลมตวชวดดานการเงน หมายถง ตวชวดทแสดงความรบรของผมสวนไดเสยในประเดนเกยวกบความสามารถในการลดตนทนการทางาน

- กลมตวชวดดานกระบวนการจดการภายใน หมายถง ตวชวดทแสดงความรบรของพนกงานเกยวกบความรวดเรวในแตละขนตอนการทางาน การลดอตราความบกพรองในแตละขนตอนการทางาน การเพมประสทธภาพในการทางาน

- กลมตวชวดดานการเรยนรขององคกร หมายถง ตวชวดทแสดงความรบรของพนกงานเกยวกบการคดคนบรการในรปแบบใหม การเรยนรอยางตอเนอง

ตวอยางแผนทกลยทธประโยชนของการจดทาแผนททางกลยทธ

ชวยใหผบรหารและพนกงานมความเขาใจและชดเจนในกลยทธขององคกรมากขน

ทาใหทกคนภายในองคกรรวาอะไรคอสงทมความสาคญตอความสาเรจขององคกร

ทาใหการประเมนผลองคกรมความชดเจนขน และมงเนนทจะประเมนในสงทมความสาคญตอความสาเรจขององคกร



ตวอยางแผนทกลยทธ (Strategy Map)

การพฒนาคณภาพระบบปฏบตการ

การพฒนาบคลากร

การนาระบบเทคโนโลยสารสนเทศมาใชในการบรหาร/การใหการบรการ

มมมองดานการเรยนร

การควบคมตนทนและคาใชจายอยางมประสทธภาพ

มมมองดานงบประมาณ

มมมองดานประชาชน

กลยทธ : สงเสรมการมสวนรวมและสรางภมปญญารวมกนของภาคตางๆเพอจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

เปาหมาย : คณภาพสงแวดลอมดขน

ประชาชนมสวนรวมในการจดการทรพยากรทางทะเลและชายฝง

การเผยแพรองคความรไปยงกลมเปาหมายไดอยางมประสทธภาพ

กลมเปาหมายเขามามสวนรวมในการจดการทรพยากรไดอยางมประสทธภาพ

พฒนางานวจยเชงปฏบตการทสามารถนามาใชในการจดการทรพยากรได

มมมองกระบวนการภายใน



ตามแนวคดของการทา BSC เมอองคกรไดจดทาแผนททางกลยทธเสรจเรยบรอยแลว องคกรจะตองขยายความของวตถประสงคตามแผนทกลยทธออกไป เพอสรางตวชวด ขอมลพนฐาน เปาหมาย แผนงานโครงการและกจกรรม

มมมอง/วตถประสงค ตวชวด ขอมลปจจบน

เปาหมาย แผนงาน โครงการกจกรรม

มมมองดานประชาชน

– ประชาชนมสวนรวมในการจดการ ทรพยากรทางทะเลและชายฝง

จงหวดชายทะเลทมประชาชนเขามามสวนรวมในการจดการ

xทกจงหวดชายทะเลมประชาชนเขามามสวนรวมในการจดการ

มมมองดานกระบวนการภายใน

– การเผยแพรองคความรไปยงกลม เปาหมายไดอยางมประสทธภาพ

ความพงพอใจของเครอขายทเขารบการฝกอบรม

x12 ครงตอป แผนงานเผยแพร

องคความรไปยงกลมเปาหมาย

- พฒนางานวจยทสามารถนามาใช ในการจดการทรพยากรได

จานวนผลงานวจยทใชในการจดการทรพยากรไดจรง

x 2 ผลงานตอป โครงการวจยรปแบบการจดการรวมทเหมาะสม

มมมองดานการเรยนร

- การพฒนาทกษะของเจาหนาท จานวนเจาหนาทไดรบการฝกอบรมและมศกยภาพในการทางานเพมขน

x5 คนตอป แผนงานการพฒนา

ทกษะของเจาหนาท

มมมองดานการงบประมาณ

– การควบคมตนทนและคาใชจาย อยางมประสทธภาพ

ตนทนการจดการลดลง x

ตนทนลดลงรอยละ 15 ตอป

แผนงานการลดคาใชจายในการดาเนนการ

แผนทกลยทธขององคกร



แนวคด

LFA เปนเครองมอทชวยในการวางแผน/เตรยมการ/ปฏบตการ/ประเมนผลโครงการ โดย หลกการของ LFA จะเปนการวางโครงสรางของสวนประกอบทสาคญๆ ของโครงการ โดยเนนการคดทเปนเหตเปนผลและความเชอมโยงตามหลกตรรกวทยา เรมตงแตปจจยนาเขา (Input) กจกรรมตางๆ (Activities) ไปจนถง ผลผลต (Outputs) การใช LFA มจดประสงคหลกกเพอใหเกดการเปดเผยและแบงปนความรบผดชอบในเรอง ความเขาใจ ทางเลอก และ การตดสนใจเลอก

LFA ควรใชเมอไร

- กาหนดและประเมนกจกรรม

- เตรยมการวางแผนโครงการอยางเปนระบบและมเหตผล

- ประเมนการวางแผนโครงการ

- การปฏบตการโครงการ

- การตดตาม ทบทวน และประเมนผลความกาวหนาของโครงการ

Logical Framework Approach (LFA)

การดาเนนการตามกระบวนการของ LFA จะสงผลให

เกดความเขาใจทเหมอนกนในบรบท (Context)ทเปลยนไปสาหรบสงทเราทาอย

กอใหเกดความเขาใจทเหมอนกนในปญหา (Problems)หรออปสรรคทเราตองการจะแกไข

กอใหเกดขอผกมดตามวตถประสงค (Objectives) ทชดเจน

เกดการตดสนใจเลอก (Choice) โครงการเพอดาเนนการอยางโปรงใส

เกดการวางแนวทางเพอการปฏบต (Actions)



ขนตอนการจดทา LFA

การจดทา LFA ม 2 ขนตอน คอ

(1) การวเคราะห และ

(2) การวางแผน

ซงในแตละขนตอนจะมองคประกอบ ดงน

ขนตอนการวเคราะห

1. การวเคราะหผมสวนไดเสย (Stakeholder Analysis)

กอนเรมกระบวนการวเคราะหผมสวนไดเสย ผเขารวมในการวางแผนจะตองทาความเขาใจและเหนพองรวมกนในแนวทาง โจทย หรอประเดนคาถามทจะนาไปสการเปลยนแปลงทดขน และจงเรมดาเนนการวเคราะหผมสวนไดเสย ซงมขนตอนดงน

(1) กาหนดวา ใคร คอ กลมผมสวนไดเสย

(2) วเคราะหบทบาท ความสนใจ พลง และการเขารวมในโครงการของกลมผมสวนไดเสย

3) จาแนกความรวมมอ หรอ ความขดแยงระหวางกลมผมสวนไดเสย

ขนตอนการวเคราะห

การวเคราะหผมสวนไดเสย การวเคราะหสถานการณปญหา การวเคราะหวตถประสงค การวเคราะหกลยทธ

ขนตอนการวางแผน

Logframe Matrix

- กาหนดสวนประกอบหลกของโครงการ (วตถประสงคผลผลต กจกรรม ปจจยนาเขา)

- กาหนดตวชวด

การวเคราะหผมสวนไดเสยจะทาใหสามารถเขาใจถงผลกระทบทางสงคมของกลมตางๆ

ทเกดจากโครงการ/แผนงาน จะทาใหทราบถงลกษณะความขดแยงผลประโยชนและปจจยทควรพจารณาตอการแปลงกลยทธไปสการปฏบต



วตถประสงคของการวเคราะหผมสวนไดเสย

เพอจาแนกวาใครคอผสนใจและมสวนไดเสยเนองมาจากโครงการ

เพอประเมนวาผมสวนไดเสยเหลานนมสวนเกยวของมากนอยเพยงใดโดยพจารณาจาก

- ปญหา (Problem) มปญหาอะไรบางทเขาเผชญอย- ความสนใจ (Interests) ผมสวนไดเสยแตละกลมตองการอะไรจากโครงการ- ศกยภาพ (Potential) วเคราะหจดออน จดแขง เพอดศกยภาพของแตละกลม

วาจะชวยอะไรโครงการไดบาง- ความเชอมโยง (Linkages) กลมขดแยงดานผลประโยชนกบใคร มการรวมมอกบกลมใด

หรอตองการพงพาองคกรใด

ตวอยาง ตารางเปรยบเทยบการวเคราะหผมสวนไดเสย

ผมสวนไดเสย ปญหา ความสนใจ ศกยภาพ ความเชอมโยง

1. ………………………..

2. …………………………

2. การวเคราะหสถานการณปญหา (Problem Analysis)

การวเคราะหสถานการณปญหา เปนการวเคราะหวาอะไรคอปญหา อะไรคอสาเหตของปญหา และอะไรคอผลกระทบของปญหา โดยเครองมอในการวเคราะหปญหา คอ Problem Tree Analysis โดยในขนตอนของการเตรยมการ ควรมการกาหนดขอบเขตการวเคราะห ทาความเขาใจกบขอมลพนฐาน ประเดนปญหา และกาหนดกลมผมสวนไดเสยทเขารวมกระบวนการวเคราะหสถานการณปญหา

ขนตอนการทา Problem Tree Analysis มดงน

(1) ระบวา อะไรคอปญหาหลก (Identifying and listing the main problems)

(2) กาหนดวา อะไรคอปญหาสาคญ (Identifying core problems)

(3) ระบวา อะไรเปนสาเหตของปญหา และอะไรเปนผลกระทบของปญหา(Identifying cause and effect)

(4) ตรวจสอบความสมพนธเชงเหตผลของปญหา สาเหต และผลกระทบ (Checking the logic)

(5) สรางแผนผงปญหา (Drafting the problem tree diagram)



3. การวเคราะหวตถประสงค (Analysis of Objectives)

การวเคราะหสถานการณปญหาเปนการหาความสมพนธเชงเหตผลของสาเหตและผลกระทบซงเปนเชงลบ (Cause-effect Relationships) ในขณะทการวเคราะหวตถประสงค (Analysis of Objectives) เปนการหาความสมพนธของวถทางและผลทตองการ (Means – end) ซงจะเปนเชงบวก

การสญเสยปาธรรมชาต

การสญเสยพนทปาจากไฟปา การบกรกพนทปา

เกดตามธรรมชาตความประมาทเลนเลอของประชาชน

การขาดการควบคม

Cause

Effect

แผนผงปญหา (Problem Tree)

สภาพปาธรรมชาตดขน

การลดลงของไฟปา

การสรางแนวกนไฟปา

การตงเครอขายปองกนไฟปา

การรณรงคปองกนไฟปา

Means

Ends

แผนผงวตถประสงค (Objectives Tree)

การวเคราะหปญหาจะทาใหเขาใจถงสาเหตและผลทตามมา (Cause-effect) ของปญหาตางๆ



4. การวเคราะหกลยทธ (Strategies Analysis)

การวเคราะหกลยทธ เปนการจาแนกทางเลอกตางๆ ในการแกปญหาทสนใจ โดยทมงานผวางแผนจะตองประเมนความเปนไปไดในแตละทางเลอก และเลอกทางเลอกหรอกลยทธทเหมาะสมทสดเพอพฒนาเปนโครงการตอไป ในการประเมนความเปนไปไดของแตละทางเลอก อาจใชการกาหนดเกณฑขนมาเพอพจารณาเปรยบเทยบกนในแตละทางเลอก/กลยทธ ดงตวอยางตอไปน

ตวอยางตารางการประเมนทางเลอก/กลยทธทางเลอก/กลยทธ

เกณฑการพจารณา การตงเครอขายปองกนไฟปา

การสรางแนวกนไฟปา

การรณรงคปองกนไฟปา

คาใชจายในการลงทนประโยชนทกลมเปาหมายจะไดรบระยะเวลาทใชการตอตานในทองถนความรวมมอของคนในทองถนความยงยน

หมายเหต: ประเมนโดยการใหคะแนนในแตละทางเลอก และเลอกทางเลอกทเหมาะสมทสด

ขนตอนการวางแผน

เมอดาเนนการในขนตอนการวเคราะห ซงประกอบไปดวย การวเคราะหผมสวนไดเสย การวเคราะหปญหา การวเคราะหวตถประสงค และการวเคราะหกลยทธ เรยบรอยแลว ลาดบตอไปเปนขนตอนของการวางแผนออกแบบโครงการและกาหนดรายละเอยดตางๆ โดยสรางเปนตารางทเรยกวา Logframe Matrix ซงผลลพธสดทายทไดเมอเสรจสนขนตอนน คอ ผงโครงการ (Project Matrix)

ตวอยางตาราง Logframe Matrix

องคประกอบ รายละเอยดโครงการ(Project Description)

ตวชวดผลสาเรจ(PerformanceIndicators)

แหลงขอมลและวธการจดเกบ

(Means of Verification)สมมตฐาน

(Assumptions)

เปาหมาย (Goal) (1) (15) (16) (8)

วตถประสงค (Purpose) (2) (13) (14) (7)

ผลผลต (Outputs) (3) (11) (12) (6)

กจกรรม (Activities) (4) (9) (10) (5)

ปจจยนาเขา (Inputs)

ขนตอนของการสราง Logframe Matrix ม 16 ขนตอน โดยเรมตงแตขนตอนท (1) เรอยไปจนถง ขนตอนท (16)



Logframe matrix มองคประกอบและรายละเอยด ดงน

รายละเอยดโครงการ (Project Description)

เปนสรปสวนประกอบของโครงการทงหมดซงมความสมพนธเชอมโยงกน ประกอบดวย เปาหมาย วตถประสงค ผลผลต กจกรรม และปจจยนาเขา

ตวชวดผลสาเรจ (Performance Indicators)

เปนสงทแสดงใหเหนวาผลการดาเนนงานตามมาตรฐานของโครงการนน จะวดกนอยางไร โดยการกาหนดตวชวดอาจจะเปนในลกษณะของ ตวชวดเชงปรมาณ ตวชวดเชงคณภาพ หรอตวชวดเชงพฤตกรรม

ตวชวดจะเปนตวกาหนดวาโครงการตองทาใหไดมาตรฐานทระดบใด จงจะตดสนใจไดวาบรรลตามวตถประสงคและผลผลตทตงไวหรอไม ดงนน ตวชวดจงตองมลกษณะเปน TQQTL (2 T 2 Q และ 1 L) หรอ SMART เพอเปนพนฐานในการตดตามและประเมนผลในขนตอนตอไป

ลกษณะของตวชวดทดทพสจนไดในเชงรปธรรม

ตวชวดทมลกษณะแบบ TQQTL :-

target group (for whom) กลมเปาหมาย ทาเพอใคร quantity (how much) ปรมาณ มากนอยเพยงใด quality (how well) คณภาพ ดอยางไร time (by when) เวลา เมอไร location (where) สถานท จะมทไหน

ตวชวดทมลกษณะแบบ SMART :-

specific เฉพาะเจาะจงสะทอนสงทตองการวดได measurable สามารถวดได attainable สามารถบรรลผลสาเรจได realistic มความเหมาะสม timely สามารถใชวดผลการปฏบตงานไดภายในระยะเวลาทกาหนด



แหลงขอมลและวธการจดเกบขอมล (Means of Verification)

เปนการกาหนดถงแหลงขอมล วธการไดมาซงขอมล ใครเปนผรบผดชอบ เวลาและรปแบบของขอมล

สมมตฐาน (Assumptions)

หมายถง ขอสมมตฐานและความเสยงทมผลตอความสาเรจของโครงการ ซงอาจรวมถงปจจยทไมสามารถควบคมได เชน ราคาสนคาทเพมขน ปรมาณฝนตก การเปลยนแปลงนโยบายของรฐบาล เปนตน

เปาหมาย (Goal)

เปาหมายในระดบประเทศหรอระดบสาขา ทผลสาเรจของโครงการจะมสวนในความสาเรจของเปาหมายในระยะยาว เชน พนทปาธรรมชาตอดมสมบรณ เปนตน

วตถประสงค (Objective)

เปนการบงบอกถงประโยชนทจะไดรบจากผลทปรากฎขนภายหลงการดาเนนโครงการ มกเปนปญหาทตองการแกไขหรอความตองการใหมขนในวนขางหนา หรอแสดงถงความตองการกระทาของกลมเปาหมายททาขนเพอใหไดการเปลยนแปลงในสงทตองการ

ในกรณทเปนโครงการขนาดใหญอาจมหลายวตถประสงค ซงผลทไดจากวตถประสงคยอยแตละอนควรมความสมพนธเชงเหตผลกบวตถประสงคหลกของโครงการ

ผลผลต (Outputs)

ผลผลต คอ ผลทคาดวาจะไดรบจากการดาเนนโครงการ โดยโครงการรบประกนวาจะเกดขน ผลผลตของโครงการอาจจบตองได แลเหนได ซงเปนวตถทางกายภาพ เชน อาคาร สงกอสราง แนวกนไฟ เครอขายปองกนไฟปา หรอผลผลตอาจเปนผลของกระบวนการ เชน หลกสตรการฝกอบรม ความตระหนกในปญหาไฟปาของประชาชน

กจกรรม (Activities)

คอ สงทตองทาเพอใหไดมาซงผลผลต โดยปกตไมควรใสรายละเอยดของกจกรรมใน Logframe Matrix แตควรแยกเปนตารางกจกรรม หรอ Activity Schedule ออกไปจาก Logframe Matrix เพอใหไดรายละเอยดทครอบคลมถง ปจจยนาเขา งบประมาณ ผรบผดชอบ และระยะเวลา

แตละผลผลตจะเกดขนมาจากการทากจกรรมอยางตอเนองเปนลาดบหลายๆ ผลผลตรวมกนจะสงผลใหบรรลวตถประสงคเมอสนสดโครงการ



ปจจยนาเขา (Inputs)

คอ ทรพยากรหรอวตถดบทตองใชในการดาเนนกจกรรมเพอใหไดมาซงผลผลตตามทคาดหวงไว ซงไดแก เงน วสดอปกรณ บคลากร และ บรการ

ตวอยาง Logframe Matrix : โครงการระดบพนท

องคประกอบ รายละเอยดโครงการ ตวชวดผลสาเรจ แหลงขอมลและวธการจดเกบขอมล

สมมตฐาน/เงอนไขความสาเรจ

เปาหมาย สภาพปาธรรมชาตดขน - กรมปาไม -

วตถประสงคหลก เพอลดการเกดไฟปาโดยการปลกจตสานกของกลมเปาหมาย

การเปลยนแปลงของความเขาใจ ความเชอและแนวทางการปฏบตในการปองกนไฟปา ของกลมเปาหมาย

การสารวจขอมลจากกลมเปาหมายถงการเปลยนแปลงของความเขาใจ ความเชอ และการปฏบต

ความตระหนกเปนปจจยทาใหเกดการเปลยนแปลงความคดและพฤตกรรมได

ผลผลต 1 การรณรงคปองกนไฟปา จานวนครงของการรณรงค/การกระจายขอมล ความรแกกลมเปาหมาย

จดบนทกโดยฝายการเผยแพรขอมล

การกระจายขอมลขาวสารตองมประสทธภาพและกลมเปาหมายสามารถเขาถงได

ผลผลต 2 เอกสารวธปองกนไฟปา - จานวนเอกสาร ทมแจกจาย

- ความคดเหนของ กลมเปาหมายตอ เนอหาสาระ

จดบนทกโดยฝายเผยแพรขอมล และการสารวจความคดเหนของกลมเปาหมายตอเอกสาร

เอกสารทดตองสามารถสอสารได

ถามปจจยนาเขาอยางเพยงพอ เราจะสามารถทากจกรรมเพอใหไดผลผลตตามทคาดหวงเมอไดผลผลตครบตามทคาดหวงและตรงตามกาหนดเวลาทวางไว

เรากจะบรรลตามวตถประสงคทตงไวเมอสนสดโครงการ



Key Performance Indicators (KPI) หรอ การกาหนดตวชวดผลการดาเนนงาน เปนเครองมอทใชในการวดความกาวหนาของการบรรลปจจยหลกแหงความสาเรจหรอผลสมฤทธขององคกร โดยการเทยบผลการปฏบตงานกบมาตรฐานหรอเปาหมายทไดตกลงกนไว

ตวอยางการกาหนดตวชวดผลการดาเนนงาน

เปาหมายหลก/สงทตองการวด ตวชวด

คณภาพสงแวดลอมดขน คณภาพอากาศในเมองใหญอยในเกณฑมาตรฐาน คา DO / คา BOD / คา TCB อยในเกณฑมาตรฐาน อตราการเกดขยะมลฝอยในเมองใหญลดลง พนทสเขยวตอคนเพมขน

ขยะมลฝอยในเขตเมองไดรบการจดการ อตราการเกดขยะมลฝอยในเขตเมองลดลง

ความสมบรณของปา พนทปาบกและปาชายเลนไมลดลง

ความสมบรณของทรพยากรชายฝง ทรพยากรประมงทะเลในนานนาไทยมความอดมสมบรณขน ไมนอยกวา รอยละ 1 ตอป

ประชาชนมสวนรวมในการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

รอยละ 80 ของจงหวดทมพนทปามการจดการรวม ทกจงหวดมการจดการทรพยากรธรณรวมและทกหมบานเปาหมายในพนทเสยงธรณพบตภยมการจดการ ปองกนและบรรเทาภย

Key Performance Indicators (KPI)

หลกการสาคญของการกาหนดตวชวด

กาหนดเปาหมายหลกของการดาเนนงาน หรอ สงทตองการจะวด (What to measure?)

กาหนดตวชวดเพอจะนามาวดสงทตองการจะวด (How to measure?)



การจดทารายละเอยดของตวชวด (Measurement Template)

เมอองคกรมการกาหนดตวชวดผลการดาเนนงานแลว สงสาคญทองคกรจะตองทาในลาดบตอไปกคอ การจดทารายละเอยดของตวชวดแตละตว เพอเปนการยนยนความเขาใจทตรงกนในความหมายของตวชวดแตละตวของคนในองคกร

รายละเอยดของตวชวด ควรประกอบไปดวย

(1) ชอของตวชวด

(2) ความหมายของตวชวด

(3) วตถประสงคของตวชวด วาจะวดหรอประเมนอะไร

(4) สตรในการคานวณตวชวด

(5) บคคลหรอหนวยงานทรบผดชอบตวชวด

(6) บคคลหรอหนวยงานทจะตองสนบสนนการทางานเพอใหบรรลเปาหมายของตวชวด

(7) ความถในการเกบขอมลของตวชวด

(8) แหลงของขอมล

(9) ผรบผดชอบในการเกบขอมล

(10) หนวยทใชในการวด

คณลกษณะของตวชวดทด

สอดคลองกบวสยทศน พนธกจ และ กลยทธ ขององคกร

ตองสะทอนเปาหมายขององคกร

สามารถนาไปวดผลการปฏบตงานไดจรง และเปนทเขาใจของบคคลทวไป

ตวชวดทกตวทกาหนดขนมา จะตองมบคคลหรอหนวยงานรบผดชอบ

จะตองมการปรบตวชวดใหสอดคลองกบเปาหมายเมอประสบความสาเรจแลว




สานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. 2548. คมอการแปลงแผนดานการอนรกษและบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมไปสการปฏบต. กรงเทพฯ

พส เดชะรนทร. 2546ก. เสนทางจากกลยทธสการปฏบตดวย Balanced Scorecard และ KeyPerformance Indicators. กรงเทพมหานคร.

พส เดชะรนทร. 2546ข. Balanced Scorecard รลกในทางปฏบต. กรงเทพมหานคร.

AusAID. 2003. AusGUIDElines: The Logical Framework Approach. Australian Government.AusAID.

IUCN. 1997. Designing Projects and Project Evaluations Using the Logical Framework Approach. By Bill Jackson. October 1997. IUCN.

การจดลาดบความสาคญของปญหาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

5.5

155


ในการจดทาแผนปฏบตการเพอการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ขอมลเบองตนทสาคญทใชในการกาหนดภาพรวมของแผนปฏบตการฯ คอ ขอมลลาดบความสาคญของปญหาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมซงจะบงชใหผทเกยวของเหนภาพรวมของแผนวาควรจะเนนการพฒนาไปในทศทางใดเพอสนองตอปญหาทเกดขนในพนทอยางแทจรง และควรกาหนดแผนงานการพฒนาของพนทอยางไรจงจะสอดรบกบความเรงดวนของปญหาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

วธการจดลาดบความสาคญของปญหาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

การจดลาดบความสาคญของปญหาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมทาไดหลายวธ ดงน

(1) การจดลาดบความสาคญของปญหาโดยการสอบถามความคดเหนของผเชยวชาญ(2) การจดลาดบความสาคญของปญหาโดยการสารวจความคดเหนของประชาชน(3) การจดลาดบความสาคญของปญหาจากสถตขอรองทกขหรอความถของการชมนม(4) การจดลาดบความสาคญของปญหาดวยมลคาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม(5) การจดลาดบความสาคญของปญหาดวยตวชวดคณภาพสงแวดลอม

ประโยชนของการจดลาดบความสาคญของปญหาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

เปนขอมลในการขบเคลอนนโยบายสาธารณะดานการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

เปนขอมลพนฐานในการจดทาแผนงาน มาตรการดานการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

เปนขอมลประกอบการตดสนใจในการจดสรรงบประมาณของรฐเพอสนองตอปญหาทเกดขนอยางแทจรง

เปนขอมลเพอใชกาหนดแนวทางการศกษาคนควาวจยในประเดนปญหาทมความรนแรงในระดบทแตกตางกนไดอยางถกตอง

เปนขอมลทแสดงใหสงคมไดตระหนกถงความรนแรงของปญหาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

เปนขอมลพนฐานทสงเสรมกระบวนการมสวนรวมของทกภาคสวน

5.5


5.5 การจดลาดบความสาคญของปญหาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม156

ขอจากดของแตละวธทใชในการจดลาดบความสาคญของปญหาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

วธการจดลาดบความสาคญของปญหา ขอจากดความคดเหนของผเชยวชาญ - ผเชยวชาญมความรและความเชยวชาญ

เฉพาะดานความคดเหนของประชาชน - ประชาชนมขอจากดดานความรและความเขาใจ

ในประเดนปญหาสงแวดลอม- การสารวจความคดเหนของประชาชน

มตนทนคาใชจายสงและใชเวลามากสถตขอรองทกข หรอความถของการชมนม

- ขอจากดของชองทางการรองเรยนของประชาชน

มลคาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

- ขอมลมลคาความเสยหายของทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมมไมครอบคลมและไมครบถวน

- ขอจากดดานขอมลตวชวดคณภาพสงแวดลอม - ขอจากดดานขอมล

รายละเอยดของวธการจดลาดบความสาคญของปญหาสงแวดลอมในแตละวธ มดงน

วธการจดลาดบความสาคญของปญหาสงแวดลอมจากการสอบถามความคดเหนของผเชยวชาญดานสงแวดลอม เปนการสอบถามถงปญหาและความรนแรง ขอดของวธนคอผเชยวชาญดานสงแวดลอมมความรความเขาใจในปญหาอยางด ซงจะมความเหมาะสมกบการจดลาดบความสาคญของประเดนปญหารายสาขา เชน ผเชยวชาญดานทรพยากรปาไม สามารถใหความเหนวา ประเดนปญหามอะไรบาง และประเดนใดตองไดรบการจดการกอน แตผเชยวชาญดานทรพยากรปาไมอาจมความเอนเอยงไมเหนถงความสาคญของปญหาทรพยากรประเภทอนๆ เปนตน

วธการสอบถามความคดเหนของผเชยวชาญหากนามาใชรวมกบตวชวดคณภาพสงแวดลอม ขอมลทไดสามารถนามาปรบใชจดลาดบความสาคญของปญหาสงแวดลอมในระดบมหภาคได โดยปรบ รปแบบจากการสอบถามความคดเหน เปนรปแบบการประชมกลมยอยของผเชยวชาญทกสาขาทเกยวของ ซงจะทาใหเกดการแลกเปลยน เกดการเรยนรปญหาอยางกวางขวางระหวางผเชยวชาญดวยกน และผเชยวชาญในแตละสาขารวมกนจดลาดบความสาคญของปญหาสงแวดลอม

การจดลาดบความสาคญของปญหาสงแวดลอมโดยการสอบถามความคดเหนของผเชยวชาญ



ตวอยางการจดลาดบความสาคญของปญหาสงแวดลอมของประเทศไทยโดยความคดเหนของผเชยวชาญและขอมลตวชวดคณภาพสงแวดลอม

มขนตอนดงน(1) จดใหมการประชมกลมยอยเพอแลกเปลยนความร ความคดเหน และถกประเดนปญหา

ดานสงแวดลอมโดยผเชยวชาญในแตละสาขา(2) ใหผเชยวชาญในแตละสาขานาเสนอตวชวดสงแวดลอม เพอแสดงใหเหนถงแนวโนมความรนแรง

ของปญหา ดงตวอยางเชน ผเชยวชาญดานมลพษทางนานาเสนอขอมลสถานการณปญหามลพษทางนาผานตวชวดสถานภาพ (คณภาพนา) ตวชวดภาวะกดดน (อตราการเปลยนแปลงของจานวนประชากรในเขตเมอง และ ตวชวดการตอบสนอง (จานวนระบบบาบดนาเสยรวมของชมชนทสรางเสรจแลวไดรบการฟนฟและเปดใหบรการ) เปนตน

(3) ทาการคดเลอกประเดนดานสงแวดลอมทสาคญ โดยพจารณาจากแนวโนมความรนแรงตามขอมลตวชวดสงแวดลอม รวมทงขอมลจากความร ความเขาใจและประสบการณของผเชยวชาญอยางไรกตาม สาหรบประเดนดานสงแวดลอมทในปจจบนยงไมมขอมลสนบสนน ควรใหมการพจารณารวมดวยตามฐานความรทม

(4) หลงจากเลอกประเดนสงแวดลอมทสาคญไดแลว ใหผเชยวชาญทกคนจดลาดบความสาคญของทกประเดนสงแวดลอมทเลอกมา ตวอยางเชน ประเดนสงแวดลอมทผเชยวชาญลงความเหนวาเปนประเดนทสาคญ มทงหมด 13 ประเดน ใหจดลาดบความสาคญของปญหาตงแตลาดบท 1 ไปจนถงลาดบท 13 โดยลาดบท 1 หมายถง ประเดนทมความรนแรงมาก สมควรไดรบการจดการเปนอนดบแรก และลาดบท 13 หมายถง ประเดนทมความรนแรงนอยทสด ซงจะไดรบการจดการปญหาเปนอนดบสดทาย

(5) รวมคะแนนทงหมดในแตละประเดน โดยประเดนสงแวดลอมทมคะแนนรวมนอยทสดคอ ประเดนทจะตองใหความสาคญมาเปนอนดบหนง

ผลการจดลาดบความสาคญประเดนดานสงแวดลอมโดยผเชยวชาญและตวชวดคณภาพสงแวดลอม ป พ.ศ. 2547ประเดนดานสงแวดลอม คะแนนรวม ลาดบ

ความเสอมโทรมของดน (Land degradation) 75 5ความหลากหลายทางชวภาพถกคกคาม (Threats to biodiversity) 96 7มลพษทางนา (Inland water pollution) 48 1การจดการขยะไมเพยงพอ (Inadequate waste Management) 71 4การปนเปอนของสารอนตราย (Toxic contamination) 76 6มลพษทางอากาศ แหลงไมเคลอนท (Air pollution by stationary sources) 97 8มลพษทางอากาศ แหลงเคลอนท (Mobile source pollution) 98 9ระบบนเวศชายฝงถกคกคาม (Threats to coastal zones) 106 10โลกรอน (Climate change) 131 12ชนโอโซนถกทาลาย (Ozone layer depletion) 150 13ทรพยากรนา (Water resources) 57 2ทรพยากรประมง (Fish resources) 111 11ทรพยากรปาไม (Forest resources) 67 3

หมายเหต: ผเชยวชาญจานวน 13 คนทมา: Yongyut Trisurat et al., (2004)



การจดลาดบความสาคญของปญหาดวยวธการนจะใหความสาคญกบประชาชนเปนหลก เนองจากประชาชนเปนผทตองเผชญกบปญหาทรพยากรธรรมชาตและคณภาพสงแวดลอมทสงผลกระทบตอ คณภาพชวตโดยตรง การสารวจความคดเหนของประชาชนจงเปนชองทางหนงทเปดโอกาสใหประชาชนไดเขามามสวนรวมในการแสดงความคดเหน ซงจะทาใหไดขอมลทเปนประโยชนตอการจดทาแผนงานทสนองตอปญหาทเกดขนในพนทอยางแทจรง และสามารถกาหนดแนวทางการแกไขปญหาทสอดคลองและเปนไปในทศทางทประชาชนตองการ

1. ทานคดวา นโยบายและมาตรการของรฐ ในการจดการ ดแลและรกษา ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมดงตอไปน มความสาคญมาก-นอยแคไหน และทานมความพงพอใจในผลการปฏบตงานของภาครฐอยางไร(กรณาใสเครองหมาย ในชองคะแนน 1-5 ททานเลอก โดย 1 คอ นอยทสด และ 5 คอ มากทสด)

ระดบความสาคญ ระดบความพงพอใจนโยบาย/มาตรการ

ไมสนใจ/ไมทราบ 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5

1.1 การปองกน / การจบกมผตดไมทาลายปา

1.2 การรกษาพนทตนนา/การฟนฟปาเสอมโทรม

1.3 การจดการ ดแล รกษา พนทอนรกษ

1.4 การดแล รกษา พนทชมนา1.5 การจดสรรทดนเพอแกไข

ปญหาการไรทอยอาศยและทดนทากน

1.6 การบารงรกษาดน / ควบคมการแพรกระจายของดนเคม

1.7 การควบคม ดแล รกษาการใชทรพยากรทางทะเลและชายฝง

1.8 การจดเตรยมระบบและเครอขายเฝาระวงภยธรรมชาต(นาทวม/ ดนถลม/ ธรณพบต ฯลฯ)

1.9 การควบคม ดแล การใชนาบาดาล

ตวอยางแบบสอบถามความคดเหนของประชาชนตอการจดการปญหาสงแวดลอม

การจดลาดบความสาคญของปญหาสงแวดลอมโดยการสารวจความคดเหนของประชาชน



ระดบความสาคญ ระดบความพงพอใจนโยบาย/มาตรการ

ไมสนใจ/ไมทราบ 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5

1.10 การปองกนและแกไขปญหานาทวม

1.11 การแกไขปญหาภยแลง

1.12 การแกไขปญหานาเสย(แมนา ลาคลอง)

1.13 การแกไขปญหาขยะ

1.14 การแกไขปญหามลพษทางอากาศ

1.15 การควบคมมลพษจากการทาเหมองแร

1.16 การบาบดและปองกนภยกากสารอนตรายจากอตสาหกรรม

1.17 การสงเสรมใหเกดกระบวนการรไซเคลของเสยอนตรายจากครวเรอน (แบตเตอรรถยนต /แบตเตอรโทรศพทมอถอ)

1.18 การสรางระบบเตอนภยเกยวกบคณภาพสงแวดลอม(คณภาพนา คณภาพอากาศ)

1.19 การสงเสรมการมสวนรวมของประชาชนในการดแลรกษา ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

1.20 การบรรเทาปญหาผลกระทบดานสงแวดลอมจากโครงการขนาดใหญของรฐ

1.21 การจากดการใชพลงงาน1.22 การอนรกษ ดแล รกษา

สงแวดลอมรอบๆ แหลงศลปกรรม

1.23 การอนรกษ ดแล รกษาสงแวดลอมแหลงธรรมชาต

1.24 อนๆ(โปรดระบ).....................

3. ทานมความพงพอใจในการจดการคณภาพสงแวดลอมในภาพรวมเทาใด (จากคะแนนเตม 100) การจดการทรพยากรธรรมชาต ……………………………% การจดการมลพษ ……………………………%



4. หากรฐบาลมงบประมาณจากดในการดแล รกษา ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ทานคดวานโยบายและมาตรการของรฐขอไหน (จากขอ 1) ทรฐบาลจะตองใหความสาคญและตองรบดาเนนการโดยดวนทสด เรยงกน 3ลาดบแรก (โปรดระบหมายเลขของนโยบายและมาตรการ จากขอ 2 หรอระบเพมเตมนอกเหนอจากขอ 1)

อนดบท 1 ………………………………………………………………...................……

อนดบท 2 …………………………………………………………….......................……

อนดบท 3 ……………………………………………………….......................…………

5. ทานคดวา หนาทในการจดการและดแลทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมควรเปนหนาทของใคร?(โปรดเรยงลาดบความสาคญ 1-4 หากคดวาไมมหนาทใหใส 0)

..............…. ประชาชน และชมชน

............…… ภาคเอกชน

............…… องคกรปกครองสวนทองถน ไดแก อบต. อบจ. และเทศบาล

............…. หนวยราชการจากสวนกลาง

6. ขอคดเหนและขอเสนอแนะอนๆ สาหรบนโยบายและมาตรการของรฐในการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

…………………………………………………………………………………………………………………...………………………………………………………………

7. ขอมลสวนบคคล

7.1 เพศ ชาย หญง

7.2 อาย …........................... ป

7.3 อาชพ

รบราชการ พนกงานรฐวสาหกจ บรษทเอกชน ธรกจสวนตว

นกเรยน-นกศกษา รบจางทวไป อนๆ (ระบ)……………………………………………………..

7.4 ระดบการศกษาสงสด หรอระดบทกาลงศกษาอย

ประถมศกษา มธยมศกษาตอนตน มธยมศกษาตอนปลาย

อนปรญญา ปรญญาตร ปรญญาโท

ปรญญาเอก อนๆ (ระบ)………………………………………………………………..

7.5 รายไดตอเดอน

นอยกวา 5,000 บาท 5,001-10,000 บาท 10,001-20,000 บาท

20,001-30,000 บาท 30,001-40,000 บาท 40,001-50,000 บาท

มากกวา 50,000 บาท

7.6 ทพกในปจจบน กรงเทพมหานคร จงหวด………………………………………………

อยในเขตเทศบาลนคร อยในเขตเทศบาลเมอง อยในเขตเทศบาลตาบล อยนอกเขตเทศบาล



ขอมลสถตขอรองทกขของประชาชนตอปญหาสงแวดลอมหรอความถของการชมนมของประชาชนเปนขอมลทางสงคมทสะทอนใหเหนถงปญหาทภาคประชาชนเผชญอย ดงนน ภาครฐหรอองคกรปกครองสวนทองถนซงเปนผทเกยวของโดยตรงกบการแกไขปญหาในพนททตนรบผดชอบจะตองใหความสาคญกบสถตขอรองทกขดงกลาว โดยภาครฐสามารถนาขอมลขอรองทกข และ/หรอ ขอมลความถของการชมนมมาประมวลเพอใหทราบถงสถานกาณของปญหาทสาคญในพนท เพอใชประกอบการพจารณาการวางแผนงาน/โครงการ

ตวอยางผลการสารวจความคดเหนของประชาชน จงหวดตรงทมตอนโยบายของภาครฐทประชาชนตองการใหรฐเขามาแกไขโดยดวน

อนดบ นโยบาย รอยละของประชาชนตวอยาง1 การสงเสรมการมสวนรวมของประชาชน 40.982 การจดสรรทดนเพอแกไขปญหา

การไรทอยอาศยและทดนทากน24.59

3 การปองกน/ การจบกมผตดไมทาลายปา 11.484 การจดเตรยมระบบและเครอขาย

เฝาระวงภยธรรมชาต8.20

5 การจดการ ดแล รกษาพนทอนรกษฯ 4.92

หมายเหต: ประชาชนตวอยาง จานวน 61 รายทมา: จากการสารวจ โดยสถาบนวจยสงคม มหาวทยาลยเชยงใหม (2549)

ตวอยางประเดนรองทกขในเขตเทศบาลเมองในพนทรบผดชอบของสานกงานสงแวดลอมภาคท 3 ป พ.ศ. 2546 และ 2547

เมองนาน เมองอตรดตถ เมองพษณโลก เมองพจตรประเดน2546 2547 2546 2547 2546 2547 2546 2547

เสยง 3 9 12 17 17 24 9 14ควน ฝนละออง 3 6 22 25 31 44 16 26นาเสย 4 3 12 18 20 26 18 24กลนเหมน 15 23 19 34 36 50 14 18อนๆ 0 1 1 1 17 24 0 0

รวม 25 42 66 95 121 168 57 82

ทมา: จากรายงานสถานการณคณภาพสงแวดลอมลมนานานและลมนายมตอนลาง ป พ.ศ. 2547

การจดลาดบความสาคญของปญหาสงแวดลอมจากสถตขอรองทกขหรอความถของการชมนม



การจดลาดบความสาคญของปญหาสงแวดลอมโดยใชมลคาความเสยหายและความเสอมโทรมของทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมทเปนตวเงน ทาใหสามารถเปรยบเทยบและลาดบความสาคญของปญหาได โดยมลคาของความเสยหายจะสะทอนถงระดบความรนแรงของปญหา นอกจากน มลคาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมยงสามารถนาไปใชเปรยบเทยบกบความรนแรงของผลกระทบอนๆ ทเกดขนในสงคมได ซงความรนแรงของผลกระทบอนๆ มกจะปรากฏอยในรปของมลคาทเปนตวเงน

ขนตอนการจดลาดบความสาคญของปญหาดวยมลคาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม มดงน

(1) แบงกลมทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม(2) จดทารายการประเดนปญหาทสาคญของแตละสาขาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม(3) พจารณาขนาดของปญหาโดยการเปรยบเทยบระดบการใชประโยชนทรพยากรธรรมชาต

และสงแวดลอมทเปนอยในปจจบนกบระดบศกยภาพของการพฒนาทยงยน

(4) กาหนดขนาดของความเสยหาย ในกรณทระดบการใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมเกนศกยภาพของการพฒนาทยงยน

(5) คานวณมลคาความเสยหายของทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม(6) จดลาดบความสาคญของปญหาดวยมลคาความเสยหาย

มลคาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

มลคาทรพยากรธรรมชาตในรปตวเงนไดมผประเมนไวหลายชนด เชน มลคาทรพยากรแร มลคาไม หรอมลคาทรพยากรประมงทะเล เปนตน แตหากเปนมลคาสงแวดลอม เชน คณภาพอากาศ นาเสย หรออนตรายจากสารพษ ยงไมมการคานวณมลคาทเปนตวเงนโดยตรง และหากตองทาการคานวณมลคาของสงแวดลอมดงกลาว มกตองมการกาหนดหลกการการคานวณขนมาเพอใหมลคาสงแวดลอมทคานวณไดมสถานะหรอความหมายเหมอนกบมลคาทางเศรษฐกจของสนคาและบรการอนๆ ทงน เพอใหมลคาทไดจากการคานวณสามารถนามาเปรยบเทยบกนได และสามารถนามาจดลาดบความสาคญกอนหลงไดในทสด

โดยทวไปมลคาทางเศรษฐกจของสนคาและบรการตางๆ จะเกดขนจากการทมนษยใหความสาคญกบสรรพสงในระดบทแตกตางกน เชน หากประชาชนใหความสาคญกบทดนบรเวณใกลแมนามากกวาทดนใกลภเขา กจะเกดการเสนอซอเสนอขายขนในระดบทแตกตางกนระหวางทดนสองประเภทน จนในทสดทาใหราคาทดนใกลรมแมนามราคาสงกวาทดนใกลภเขา และทายสดทดนบรเวณใกลแมนามมลคาสงตามมา ดงนนการคานวณมลคาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมกใชหลกการเดยวกน กลาวคอ มลคาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมประเภทตางๆ เปนการเปรยบเทยบความสาคญทมนษยใหกบทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมเหลานน เปรยบเทยบกบความสาคญทเขาใหกบสนคาและบรการทางเศรษฐกจอนๆ เชน หากประชาชนเลอกทจะเขาทางานในพนททมมลพษทางอากาศสงเพอแลกกบรายไดเดอนละ 10,000 บาท ยอมหมายความวา มลคาความเสยหายจากปญหามลพษทางอากาศจะตองมมลคาไมสงกวา 10,000 บาทตอเดอนสาหรบคนๆ นน

ทมา: สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย (2549)

การจดลาดบความสาคญของปญหาสงแวดลอมดวยมลคาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม



ตวอยางการจดลาดบความสาคญของปญหาดวยมลคาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

(1) แบงกลมทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ออกเปน 2 กลม รวม 12 สาขาโดยแบงตามนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม พ.ศ. 2540-2559 ดงน

กลมท 1 ดานทรพยากรธรรมชาต ประกอบดวย

- ทรพยากรดนและการใชทดน - ทรพยากรปาไมและสตวปา- ทรพยากรนา - ทรพยากรธรณและแร- ทรพยากรพลงงาน - ทรพยากรทางทะเลและชายฝง

กลมท 2 ดานสงแวดลอม ประกอบดวย

- มลพษทางนา - มลพษทางอากาศ- มลพษจากขยะ - มลพษจากเสยงและความสนสะเทอน- มลพษจากสารอนตราย - มลพษจากของเสยอนตราย

(2) จดทารายการประเดนปญหาทสาคญของแตละสาขาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

ในขนตอนนใหศกษา ทบทวน ขอมล ความร และทาการแจกแจงปญหาสาคญในแตละดาน ดงเชน ปญหาดานทรพยากรปาไมและสตวปา คอ การสญเสยพนทปา ปญหาดานทรพยากรนา คอ ภยแลง นาทวม มลพษทางนา คอ การเจบปวยของประชาชนทเกดจากมลพษทางนา มลพษจากขยะ คอ การมปรมาณขยะทเกนศกยภาพของระบบการกาจดของภาครฐ เปนตน

(3) พจารณาขนาดของปญหาโดยการเปรยบเทยบระดบการใชประโยชนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมทเปนอยในปจจบนกบระดบศกยภาพของการพฒนาทยงยน

การพฒนาทยงยน หมายถง การพฒนาทตอบสนองความตองการในปจจบน โดยไมทาใหความสามารถในการตอบสนองตอความตองการของคนรนอนาคตลดนอยลง ระดบของการพฒนาทยงยนจะคานงถงกลไกการทางานของ 3 สถาบน คอ ภาคการผลต ภาครฐและภาคประชาชน ซงกลไกของการทางานของทง 3 สถาบน จะเปนตวกาหนดระดบการใชทรพยากรทเหมาะสม

ในขนตอนน ใหนาหลกการพฒนาทยงยนและกลไกการทางานของสถาบนตางๆ ทเกยวของกบการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมมาเปนตวกาหนดหลกเกณฑการคานวณมลคาความเสยหาย เพอใหมลคาความเสยหายสะทอนระดบความรนแรงของปญหาทแทจรงทเปนภยตอการพฒนาทยงยน โดยพจารณาวาการใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมประเภทใดอยในระดบทเกนศกยภาพของการพฒนาทยงยน

(ตอหนาถดไป…ตวอยางระดบของปญหาทยอมรบได…)



ตวอยางระดบของปญหาทยอมรบไดและขนาดของปญหาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมของประเทศไทย

ประเดนปญหา ระดบของปญหาทยอมรบได ขนาดของปญหาเฉลย 5 ป (2542-2546)

1. ทรพยากรดนและการใชทดน- การสญเสยธาตอาหารจากการพงทลายของดน (N-P-K)

0 0.75 ลานตน

- การสญเสยรายไดจากดนเคม 0 5.19 ลานไร- ความเสยหายจากภยพบตดนถลม ไมเกดเหตการณดนถลม 1 ครง

2. ทรพยากรปาไมและสตวปา- การสญเสยประโยชนจากพนทปา 128.13 ลานไร 25.52 ลานไร

3. ทรพยากรนา- ความเสยหายจากนาทวม ไมเกดเหตการณเสยหาย คานวณตามความถ- ความเสยหายจากนาแลง ไมเกดเหตการณเสยหาย คานวณตามความถ- ความเสยหายจากการใชนาบาดาลมากเกนศกยภาพ*

NA NA

4. ทรพยากรธรณ- ตนทนการใชแร* NA NA- ตนทนสขภาพและการสญเสยรายไดจากการพฒนาแร

ไมมผลกระทบตอสขภาพ 704 ราย

5. ทรพยากรพลงงาน- ตนทนการใชพลงงาน* NA NA

6. ทรพยากรทางทะเลและชายฝง- การสญเสยจากการทาประมงเกนขนาดในอาวไทย

ปรมาณการจบสตวนาทะเลทmaximum economic yield 0.88

ลานตน/ป

0.30 ลานตนตอป

- การสญเสยพนทปาชายเลน 1.25 ลานไร 07. มลพษทางนา

- ตนทนสขภาพจากมลพษทางนา ไมมผลกระทบตอสขภาพ 6 ลานราย8. มลพษทางอากาศ

- ตนทนสขภาพจากมลพษทางอากาศ ไมมผลกระทบตอสขภาพ 10.22 ลานราย9. มลพษทางเสยง

- ตนทนสขภาพจากมลพษทางเสยง* ไมมผลกระทบตอสขภาพ NA10. มลพษจากขยะ

- ความเสยหายจากมลพษจากขยะ ความสามารถในการกาจด 4.8 ลานตน 9.3 ลานตน11. มลพษจากสารอนตราย

- ความเสยหายจากอบตภยสารอนตราย ไมเกดเหตการณ 25 ครง12. มลพษจากของเสยอนตราย

- ความเสยหายจากมลพษของเสยอนตรายจากชมชน

ไมมระบบการจดการของเสยอนตรายจากชมชน

0.37 ลานตน

หมายเหต: * ประเดนปญหาทไมสามารถคานวณไดในการศกษาน เนองจากขอจากดของขอมล (NA)ทมา: ปรบปรงจากสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย 2549



ตวอยางการจดลาดบความสาคญของปญหาดวยมลคาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (ตอ)

(4) กาหนดขนาดของความเสยหาย ในกรณทระดบการใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมเกนศกยภาพของการพฒนาทยงยน

กาหนดขนาดของความเสยหายเฉพาะกรณทระดบการใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมเกนศกยภาพของการพฒนาทยงยน ทงน เพอใหมลคาความเสยหายทคานวณออกมานน สะทอนปญหาทสงคมเผชญทแทจรงและไมเปนเพยงมลคาในรปตนทนของทรพยากร ธรรมชาตและสงแวดลอมเทานน ในการประเมนมลคาความเสยหายจะคานวณเฉพาะปญหาทเกดขนเทานน ภายใตขอสมมตทวา การใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตในอตราทเหมาะสมยอมมตนทนคาเสยโอกาสของการใชทรพยากรทงนน หรอสงคมทยงยนยอมม คาใชจายในการกาจดมลพษตามรปแบบของการจดการทด ในกรณดงกลาวจะไมนาตนทนทเกดขนมารวมดวยเพราะตนทนในลกษณะดงกลาวมไดสะทอนปญหาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ดงนน ในการประเมนความเสยหายจะคานวณมลคาในกรณท :-

มการใชทรพยากรธรรมชาตหรอการทาลายสงแวดลอมในระดบทนาไปสความไมสมดลของระบบนเวศ

มการใชทรพยากรธรรมชาตหรอการทาลายสงแวดลอมทขาดการวางแผนหรอขาดมาตรการการควบคมทด และไมนาไปสสงคมทยงยน

มการใชทรพยากรธรรมชาตหรอการทาลายสงแวดลอมโดยขาดจตสานกตอธรรมชาต

(5) คานวณมลคาความเสยหายของทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

เนองจากความแตกตางของปญหาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมและผลกระทบทเกดขนทาใหวธการคานวณมลคาความเสยหายมหลากหลายวธ เชน คานวณมลคาจากการสญเสยรายได คานวณมลคาจากการสญเสยทรพยสน หรอ คานวณมลคาจากตนทนการทดแทน

ใชวธการคานวณมลคาจากการสญเสยรายได ในกรณทเกดผลกระทบตอสขภาพ เชนมลพษอากาศ มลพษทางนา มลพษจากกจการเหมองแร เปนตน โดยทปญหาสขภาพทาใหประชาชนทไดรบผลกระทบไมสามารถไปทางานได ทาใหขาดรายได เนองจากตองพกรกษาตว

ใชวธการคานวณมลคาการสญเสยทรพยสน สาหรบผลกระทบของปญหาทกอใหเกดการสญเสยทรพยสน เชน ความสญเสยจากดนถลม ภยแลง นาทวม และอบตภยจากสารอนตราย เปนตน

ใชวธการคานวณมลคาจากตนทนการทดแทน สาหรบปญหาทเกดกบทรพยากรธรรมชาตโดยตรง เชน การสญเสยพนทปาไม เปนตน

(ตอหนาถดไป…ขอ 6 จดลาดบความสาคญของปญหาดวยมลคาความเสยหาย…)



ตวอยางการจดลาดบความสาคญของปญหาดวยมลคาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (ตอ)

(6) จดลาดบความสาคญของปญหาดวยมลคาความเสยหาย

เมอคานวณไดมลคาความเสยหายของทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมประเภทตางๆ ทเปนตวเงนแลว กจะสามารถนาความรนแรงของปญหาตางๆ มาเปรยบเทยบกนได และสามารถจดลาดบความสาคญของปญหาทตองไดรบการแกไขกอนหลงได

มลคาความเสยหายของกรณทระดบการใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมเกนศกยภาพของการจดการทยงยน

มลคาความเสยหายตอปเฉลยจาก 5 ปสดทาย (ลานบาท/ป)ทรพยากรธรรมชาต

และสงแวดลอมรายสาขาลกษณะของความเสยหาย

รายสาขา รวม รอยละ

ทรพยากรปาไม การสญเสยประโยชนจากพนทปาบก 13,641 13,641 23.83การสญเสยธาตอาหารจากการพงทลายของดน 4,802การสญเสยรายไดจากดนเคม 2,518

ทรพยากรดนและการใชทดน

ความเสยหายจากภยพบตดนถลม 157

7,477 13.06

ความเสยหายจากนาทวม 6,444ทรพยากรนาความเสยหายจากนาแลง 588

7,032 12.28

ทรพยากรทะเลและชายฝง ความเสยหายจากการทาประมงเกนขนาด 6,321 6,321 11.04มลพษทางอากาศ ตนทนสขภาพจากมลพษทางอากาศ 5,866 5,866 10.25มลพษจากของเสยอนตราย ตนทนการกาจดของเสยอนตรายชมชน 5,550 5,550 9.70มลพษจากขยะ ตนทนการกาจดขยะ 4,797 4,797 8.38มลพษทางนา ตนทนสขภาพจากมลพษทางนา 1,515 1,515 2.65มลพษจากสารอนตราย ความเสยหายจากอบตภยสารอนตราย 374 374 0.65ทรพยากรธรณและแร ตนทนสขภาพและการสญเสยรายไดจากการพฒนาแร 60 60 0.10

ความเสยหายจากกาซเรอนกระจก 1,680การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ความเสยหายจากการใชสารทาลายชนโอโซน 2,928

4,608 8.05

มลคาความเสยหายรวม 57,241 57,241 100

หมายเหต: (1) มลคาความเสยหายเปนคาเฉลย 5 ป ระหวางป พ.ศ. 2542–2546 คดมลคา ณ ราคาป พ.ศ. 2547(2) เปนการประเมนขนตา เพราะขาดขอมลทจะสามารถนามาประเมนคาได

ทมา: จากการคานวณโดยสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย



วธการจดลาดบความสาคญของปญหาดวยตวชวดคณภาพสงแวดลอม เปนการพจารณาความสาคญของปญหาจากคาของตวช วดคณภาพสงแวดลอมซงอาจเปนตวช วดดานสถานภาพ (state indicators) หรอ ตวชวดดานผลกระทบ (impact indicators) ทแสดงใหเหนถงการเปลยนแปลงเชงปรมาณของพนทหรอจานวนประชากรทไดรบผลกระทบ

ขนตอนการจดลาดบความสาคญของปญหาดวยตวชวดคณภาพสงแวดลอม มดงน

(1) แบงกลมสาขาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม(2) แจกแจงประเดนปญหาทเกยวของ

(3) จากประเดนปญหาดงกลาว จะตองพฒนาตวชวดเพอแสดงใหเหนถงแนวโนมความรนแรงของปญหา แตเนองจากตวชวดอาจมหนวยวดไมเหมอนกนทาใหไมสามารถเปรยบเทยบกนได เชน การสญเสยพนทปาไม (ไรตอป) ประชากรไดรบผลกระทบสขภาพจากมลพษทางอากาศ (คน/ป) เปนตน ดงนน ตองมการเปรยบเทยบตวชวดในแตละสาขากบเปาหมายทตงไว และมการกาหนดเกณฑเปรยบเทยบเพอชวยในการเปรยบเทยบระหวางสาขา เชนบรรลเปาหมาย เขาใกลเปาหมาย หรอ ออกหางเปาหมาย เปนตน

ตวอยางตวชวดดานสงแวดลอมเพอการตดตามนโยบายและแผนสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2540-2559

นโยบายปองกนและขจดมลพษ ชอตวชวดป พ.ศ.2546

ป พ.ศ.2547 เปาหมาย

ป 2550

ผลการเปรยบเทยบ

มลพษทางนา

คณภาพนาแหลงนาผวดนทมสภาพเสอมโทรมจะตองมคณภาพดขน

- รอยละของจานวนแหลงนาทมคณภาพดและพอใช

63% 74% 100% เขาใกล

คณภาพนาทะเลชายฝงทวประเทศจะตองอยในเกณฑมาตรฐานคณภาพนาทะเลชายฝง

- รอยละของสถานตรวจวดนาทะเลทอยในเกณฑดมากและด

68% 46% 100% ออกหาง

มลพษจากขยะและสงปฏกล

- ปรมาณการผลตขยะตอคนตอวนในขตเมอง (กก.)

1.19 1.23 1.00 ออกหาง- ลดหรอควบคมการผลตมลฝอยของประชากรในอตราไมเกน 1.0 กโลกรมตอคนตอวนและใหมการใชประโยชนจากมลฝอยในเขตกรงเทพฯและชมชนทวประเทศในอตราไมนอยกวา รอยละ15 ของปรมาณมลฝอยทเกดขน

- รอยละของขยะชมชนทนากลบมาใชใหมตอขยะทเกดขน

19% 22% 15% บรรล

ทมา: ดดแปลงจากสานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม 2548

การจดลาดบความสาคญของปญหาสงแวดลอมดวยตวชวดคณภาพสงแวดลอม



การเลอกใชวธการจดลาดบความสาคญของปญหาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมทเหมาะสม

ปญหาระดบประเทศ การจดลาดบความสาคญของปญหาสงแวดลอมในระดบประเทศควรเลอกใชวธการลาดบความสาคญโดยพจารณาจากมลคาความเสยหายและความเสอมโทรมของทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เพราะการคานวณมลคาทเปนตวเงนจะทาใหสามารถเปรยบเทยบและลาดบความสาคญของปญหาได โดยมลคาความเสยหายจะสะทอนระดบความรนแรงของปญหา

ปญหารายสาขา วธการจดลาดบความสาคญของปญหาสงแวดลอมรายสาขาทเหมาะสม คอ การจดลาดบปญหาดวยตวชวดคณภาพสงแวดลอม หรอ การจดลาดบดวยการสอบถามความคดเหนจากผเชยวชาญ

ปญหาระดบพนท การจดลาดบความสาคญของปญหาสงแวดลอมในระดบพนทควรใชขอมลจากการสารวจความคดเหนของประชาชนในพนทขอมลสถตขอรองทกข หรอ ขอมลความถของการชมนมของภาคประชาชนตอปญหาทเกดขน มาจดลาดบความสาคญของปญหาสงแวดลอมในระดบพนท โดยตองใหความสาคญกบการมสวนรวมของทกภาคสวนทเกยวของ




มงสรรพ ขาวสอาด และคณะ. 2544. การศกษาเพอกาหนดทศทางการวจยในการแกไขปญหาเรงดวนดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม: ศกษากรณหลกเกณฑและเครองชวด. รายงานการวจย. ไดรบเงนสนบสนนจากสานกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต.

มงสรรพ ขาวสอาด และคณะ. 2546. รายงานการวจยเรอง การศกษาเพอกาหนดทศทางการวจยในการแกปญหาเรงดวนดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม: การศกษาทศนคตดานการอนรกษสงแวดลอมของประชาชน ผบรหารและผวางนโยบาย. สถาบนวจยสงคม. มหาวทยาลยเชยงใหม.

สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย. 2549. โครงการจดลาดบความสาคญของปญหาทรพยากร ธรรมชาตและสงแวดลอม (รายงานฉบบสมบรณ). สนบสนนโดยมลนธสาธารณสขแหงชาต.กรงเทพมหานคร.

สานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. 2548. รายงานการศกษาฉบบสมบรณ โครงการตดตามประเมนผลการแปลงนโยบาย แผน และมาตรการไปสการปฏบต. จดทาโดยสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย. กรงเทพมหานคร.

Mingsarn Kaosa-ard et al. (2005) Environmental sector priority in Thailand (Phase II): Setting priorities in Thai environmental policy. Submitted to: Japan International Cooperation Agency

Yongyut Trisurat et al., (2004) Gap report-Thailand. Bangkok, Thailand.

แนวทางการประเมนผลกระทบจากยทธศาสตรการพฒนาจงหวดและการกาหนดตวชวดดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

5.6

171

แนวทางการประเมนผลกระทบจากยทธศาสตรการพฒนาจงหวดและการกาหนดตวชวดดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

การกาหนดยทธศาสตรการพฒนาจงหวด นอกจากจะขนอยกบนโยบายในระดบชาตและนโยบายของผนาในแตละจงหวดแลว ยงขนอยกบลกษณะทางเศรษฐกจ สงคมและทรพยากรทมอยในแตละพนท เพอใหบรรลเปาหมายการพฒนาจงหวด แตละจงหวดจะตองมการกาหนดยทธศาสตรการพฒนา รวมไปถงแผนงานและโครงการตางๆ ทสอดคลองกบยทธศาสตร อยางไรกตาม ในการดาเนนงานตามยทธศาสตรการพฒนาจงหวด จะกอใหเกดผลกระทบตอเศรษฐกจ สงคมและสงแวดลอมในพนท ซงอาจเปนผลกระทบทางบวกและ/หรอผลกระทบทางลบ เพอเปนการปองกนและลดผลกระทบทจะเกดขนตอทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม รวมไปถงคณภาพชวตของประชาชนในพนท จงจาเปนอยางยงทจะตองมการประเมน ผลกระทบทจะเกดขน ทงนเพอการจดเตรยมกลยทธ มาตรการ โครงการและตวชวดผลสาเรจของโครงการภายใตแผนปฏบตการเพอการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในระดบจงหวดใหสอดรบกบยทธศาสตรการพฒนาจงหวด รวมทงสอดคลองและเปนไปในทศทางเดยวกนกบเปาหมายของแผนจดการคณภาพสงแวดลอมในระดบชาตดวย

การนาเสนอเนอหาในบทน จะแบงออกเปน 3 สวนหลกๆ ไดแก :-

สวนแรก นาเสนอใหเหนถงแนวทางการประเมนผลกระทบตอทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจากยทธศาสตรการพฒนาจงหวดในแตละดาน

สวนทสอง เปนการนาเสนอแนวทางการกาหนดตวชวดดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมทสอดรบกบผลกระทบทคาดวาจะเกดขนจากการดาเนนงานตามยทธศาสตรการพฒนาจงหวด และ

สวนสดทาย เปนการยกตวอยางแนวทางการจดทาโครงการและการกาหนดตวชวดความสาเรจของโครงการภายใตแผนปฏบตการเพอการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในระดบจงหวด ทสอดคลองและเปนไปในทศทางเดยวกบแผนจดการคณภาพสงแวดลอมระดบชาต และสอดรบกบแผนยทธศาศตรการพฒนาจงหวด

1. แนวทางการประเมนผลกระทบจากยทธศาสตรการพฒนาจงหวด

ยทธศาสตรการพฒนาจงหวดทอาจสงผลกระทบตอทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม อาจแบงพจารณาเปน 4 ดาน ไดแก หนง ยทธศาสตรการพฒนาอตสาหกรรม สอง ยทธศาสตรการพฒนาการทองเทยว สาม ยทธศาสตรการพฒนาการเกษตร และ ส ยทธศาสตรการพฒนาเมองนาอย สาหรบ ตวอยางผลกระทบทคาดวาจะเกดขนจากยทธศาสตรการพฒนาในแตละดาน มดงน

5.6



ตวอยางการประเมนผลกระทบจากยทธศาสตรการพฒนาจงหวด

ยทธศาสตร การดาเนนการ แนวทางการประเมนผลกระทบ

1. การพฒนาอตสาหกรรม - การสนบสนนและสงเสรมการผลตสนคาอตสาหกรรม

- การสงเสรมสนคา OTOP(สนคาหนงตาบลหนงผลตภณฑ)

ดานเศรษฐกจและสงคม- รายไดจากสนคาอตสาหกรรม- การจางงานในพนทเพมขนดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม- การใชทรพยากรธรรมชาตในการผลตภาคอตสาหกรรมเกนกวาศกยภาพในการรองรบได

- มลพษทางเสยงจากโรงงานอตสาหกรรม- นาเสยและอากาศเสยจากโรงงานอตสาหกรรม- โอกาสเกดการปนเปอนของสารพษในสงแวดลอม- ปรมาณของเสยอนตรายทจะเกดขน- เกดผลกระทบตอสขภาพของประชาชนทอาศยอยในบรเวณทมการปนเปอนของสารพษในสงแวดลอม

2. การพฒนาการทองเทยว - การพฒนาแหลงทองเทยวซงสวนใหญเนนการใชประโยชนพนทมากกวาการอนรกษ

- การสงเสรมการทองเทยวในแหลงทองเทยวธรรมชาตโบราณสถาน และแหลงศลปกรรม

- การสงเสรมการทองเทยวในชมชนทมวฒนธรรมของทองถน

- การสงเสรมการทองเทยวเชงอนรกษ

- การสงเสรมและสนบสนนกจการในภาคบรการ เชนรานอาหาร โรงแรมเปนตน

ดานเศรษฐกจและสงคม- รายไดเพมขนจากการทองเทยว- การจางงานในพนทเพมขน- สาธารณปโภคในทองถนไดรบการพฒนา- ระบบการขนสงในทองถนไดรบการพฒนา- เกดแหลงเรยนรในทองถนดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม- แหลงทองเทยวเสอมโทรม อนเนองมาจากปรมาณนกทองเทยวทมากเกนขดความสามารถในการรองรบไดของแหลงทองเทยว

- มการใชสาธารณปโภคในพนทเพมขน เชน นาประปา ถนน- ภาระขยะทเพมขน- ภาระนาเสยจากภาคบรการทเพมขน- นาเพอการอปโภค บรโภค ไมเพยงพอ- การรกลาเพอการใชประโยชนในพนทแหลงทองเทยวเชน มการกอสรางทพกอาศยรกลาพนทชายหาด และ/หรอพนทอนรกษ มการตงรานคาในพนทโบราณสถาน

- เกดมลทศน เนองจากการพฒนาแหลงทองเทยวโดยขาดการพจารณาแนวทางทเหมาะสม เชนการกอสรางอาคารโดยไมคานงถงความเหมาะสมดานภมทศนในแหลงโบราณสถาน เปนตน

5.6. แนวทางการประเมนผลกระทบจากยทธศาสตรการพฒนาจงหวดและการกาหนดตวชวดดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม


ตวอยางการประเมนผลกระทบจากยทธศาสตรการพฒนาจงหวด (ตอ)ยทธศาสตร การดาเนนการ แนวทางการประเมนผลกระทบ

3. การพฒนาการเกษตร - การสงเสรมและสนบสนนการปลกพชและเลยงสตวเศรษฐกจ

- สงเสรมการเกษตรอนทรย(Organic Farming) ซงเปนระบบการผลตทางการเกษตรทหลกเลยงการใชสารเคม แตจะใหความสาคญกบการปรบปรงและฟนฟคณภาพทรพยากรดนและการใชวธการทางธรรมชาตในการเพมผลผลต

- การสงเสรมและสนบสนนการประมงทงนาจดและนาเคม

- การสงเสรมและสนบสนนการเพาะเลยงสตวนาชายฝงทะเล

ดานเศรษฐกจและสงคม

- การเพมขนของปรมาณผลผลตทางการเกษตร- การเพมขนของรายไดจากภาคการเกษตร- การจางงานในพนทเพมขนดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

การปลกพช- CO2 จากการเผาเศษพชและเศษวสดการเกษตรในทโลง- สารเคมตกคางในผลผลตทางการเกษตรจากการใชสารเคมในการปองกนและกาจดศตรพชและการใชปยเคม

- สารเคมตกคางในดน นา และอากาศ- ดนเสอมโทรม- ปญหาดานสขภาพของเกษตรกรผใชสารเคม- ปญหาดานสขภาพของผบรโภคทไดรบสารเคมตกคางจากการบรโภคสนคาเกษตร

- ระบบนเวศเสอมโทรมการปศสตว- กลนเหมนจากฟารมปศสตว- นาเสยจากฟารมปศสตว- สารเคมตกคางในอาหารจากสารเคมทใชเรงการเจรญเตบโตของสตวเลยง

การเพาะเลยงสตวนาและการประมง- มลภาวะทางนา จากการตกคางของอาหารทใชในการเลยงสตวนา

- นาเสยจากการเพาะเลยงสตวนา- เกดความขดแยงดานการใชพนทและการชวงชงทรพยากรประมง

- ทรพยากรทางทะเลและชายฝงเสอมโทรม- การจบสตวนาเกนศกยภาพการผลตของธรรมชาตการเกษตรอนทรย- ความปลอดภยตอสขภาพของเกษตรกรและผบรโภค- ลดการปนเปอนของสารเคมในสงแวดลอม



ตวอยางการประเมนผลกระทบจากยทธศาสตรการพฒนาจงหวด (ตอ)

ยทธศาสตร การดาเนนการ แนวทางการประเมนผลกระทบ

4. การพฒนาเมองนาอย - การพฒนาคณภาพชวตของคนในพนท ควบคไปกบการพฒนาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

- การอนรกษและสงวนทดนเพอเปนพนทสเขยว

- สงเสรมการเพมพนทสเขยว

- การจดระเบยบการเตบโตของชมชน

- การจดการสงแวดลอมดานภมทศน

เศรษฐกจและสงคม- จานวนชมชนแออดลดลง และประชาชนในชมชนมคณภาพชวตทดขน

- ประชาชนในเขตเมองมคณภาพชวตทดขน- ปญหาสงคมลดลงดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

- พนทสเขยว สวนสาธารณะเพมขน- ปญหามลพษตางๆ ลดลง

เมอไดทาการประเมนผลกระทบจากยทธศาสตรการพฒนาจงหวดแลว ใหนาผลการประเมนทไดไปเปนแนวทางในการจดทากลยทธ แผนงาน โครงการและตวชวดดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมทสอดคลองกน เพอบรรเทาผลกระทบหรอเสรมสมรรถนะของโครงการดานการพฒนาเศรษฐกจ โดยจะตองมการจดลาดบความสาคญของปญหาและความเรงดวนของการดาเนนโครงการ เชน ในการประเมนผละกระทบนาเสยจากอตสาหกรรมอาจทาใหเกดแผนงานการอนรกษนา ซงประกอบไปดวย โครงการเครอขายพทกษแมนา (จากนาเสยอตสาหกรรม) และ โครงการนกสบสายนา (สาหรบกลมเปาหมายทเปนนกเรยน) เปนตน หรอในการดาเนนงานตามยทธศาสตรการทองเทยว ซงจะทาใหเกดภาระการ จดการขยะทเพมขน ทาใหตองมโครงการอาสาสมครพทกษอทยานแหงชาต โดยรณรงคใหนกทองเทยวทเขาไปเทยวในพนทอทยานแหงชาตชวยกนเกบขยะออกจากอทยานแหงชาต

อยางไรกตาม การจดทาโครงการและการกาหนดตวชวดผลสาเรจของโครงการดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในระดบจงหวดนน นอกจากการพจารณาถงผลการประเมนผลกระทบจากยทธศาสตรการพฒนาจงหวดแลว ผทเกยวของยงตองใหความสาคญกบกรอบแนวคด เปาหมาย กลยทธและมาตรการ ในแผนจดการคณภาพสงแวดลอมในระดบชาตดวย ทงน เพอใหผลสาเรจของการดาเนนโครงการเปนไปโดยบรรลเปาหมายของแผนปฏบตการเพอการจดการคณภาพสงแวดลอมในระดบจงหวด และตอบสนองตอเปาหมายของแผนจดการคณภาพสงแวดลอมในระดบชาตดวย



2. แนวทางการกาหนดตวชวดดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในระดบจงหวด

การกาหนดตวชวดมวตถประสงคเพอใชในการตดตามและประเมนผลการดาเนนงานวาเปนไปตามเปาหมายทตงไวหรอไม สาหรบการกาหนดตวชวดดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมนน เสนอใหใชกรอบแนวคด แรงกดดน (Pressure)–สถานการณ (State)–การตอบสนอง (Response) หรอทเรยกกนโดยทวไปวา กรอบแนวคด PSR เพราะเปนแนวคดทเหมาะสม แสดงใหเหนถงการเปลยนแปลงทคอนขางชดเจน รวมทงบงบอกไดวาผทเกยวของในเรองดงกลาวคอใคร สามารถตอบสนองตอเปาหมายทวางไวอยางไร ซงจะทาใหผใชประโยชนจากตวชวด PSR สามารถเขาใจถงทมาหรอสาเหตของปญหา สถานการณหรอระดบความรนแรงของปญหา และทสาคญจะทาใหสามารถประเมนผลสาเรจหรอความ ลมเหลวของแนวทางและมาตรการตางๆ ทกาหนดขนเพอตอบสนองตอการแกไขปญหา

ตวชวดตามกรอบแนวคด PSR จะแบงเปน 3 ประเภท ดงน

(1) ตวชวดภาวะกดดน (pressure indicator) เปนตวชวดทใชอธบายกจกรรมของมนษยทเปนสาเหตทาใหทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมมสภาพเปลยนแปลงไป ตวอยางเชน อตราการขยายตวของรายได อตราการเกดของประชากร แบบแผนการใชพลงงาน จะเหนไดวาปจจยตางๆ เหลานจะเปนสงกดดนทจะทาใหทรพยากรธรรมชาตรอยหรอ และคณภาพสงแวดลอมเสอมโทรม

(2) ตวชวดสถานภาพ (state indicator) หมายถงตวชวดทใชอธบายลกษณะทางกายภาพของทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมทเปลยนแปลงไปอนเนองจากปจจยกดดนตางๆ ไดแกพนทปา คณภาพนา คณภาพอากาศ ความอดมสมบรณของระบบนเวศ เปนตน

(3) ตวชวดการตอบสนอง (response indicator) เปนตวชวดทใชวดระดบการตอบสนองตอการเปลยนแปลงสถานภาพของทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ตวอยางเชน นโยบายหรอมาตรการตางๆ ทนามาใชในการลดปญหาสงแวดลอม ซงอาจสงผลกระทบตอสภาพของทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมไมทางตรงกทางออม อาท การกาหนดราคาคานา โครงการปลกปา และนโยบายเหลานอาจสงผลใหภาวะกดดนลดลงหรอทาใหสถานะของสงแวดลอมดขน

ตวชวด คออะไร ?

ขอมลท “บอกใหร ชใหเหน วดผล หรอยนยน” แสดงผลการดาเนนการหรอผลสาเรจของงาน บอกใหรวา เปาหมายทกาหนดไวสาเรจหรอไม ผลการดาเนนงานหรอผลสาเรจในเชงปรมาณหรอคณภาพ วดอะไร วดอยางไร วดเมอไร ใครเปนคนวด



สาหรบตวอยางการกาหนดตวชวดดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในระดบจงหวดพจารณาจากผลกระทบของการดาเนนงานตามยทธศาสตรการพฒนา แสดงไวในตารางดงตอไปน

ตวอยาง การกาหนดตวชวดดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในระดบจงหวดพจารณาจากผลกระทบจากการดาเนนงานตามยทธศาสตรการพฒนาจงหวด

ผลกระทบจากการดาเนนงานตามยทธศาสตรการพฒนา

ตวอยางตวชวด[S=ตวชวดสถานภาพ / P=ตวชวดกดดน /

R=ตวชวดการตอบสนอง]แหลงขอมล

ทศทางทพงประสงคของตวชวด

1. ยทธศาสตรการพฒนาอตสาหกรรม

รายไดจากภาคอตสาหกรรมเพมขน

- อตราการขยายตวของรายไดจากภาคอตสาหกรรม (S)

สานกงานจงหวด ↑

การจางงานเพมขน - อตราการวางงานของประชากรในพนท (S)

สานกงานสถต -แหงชาต

↓

การใชทรพยากรธรรมชาตมากเกนขดความสามารถในการรองรบ

- จานวนความขดแยงของประชาชนในการใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาต (P)

สานกงานจงหวด ↓

การเกดปญหามลพษ - รอยละของแหลงนาทมคณภาพด (S) กรมควบคมมลพษ ↑

- จานวนครงทคาเฉลยความเขมขนของฝนขนาดเลกกวา 10 ไมครอนเกนมาตรฐานตอจานวนครงทตรวจวด (S)

กรมควบคมมลพษ ↓

- จานวนวนทระดบเสยงมคาเกนมาตรฐานตอจานวนวนทตรวจวด (S)


- จานวนอบตภยทเกดจากสารอนตราย (S) อตสาหกรรมจงหวด ↓

- จานวนผปวยทไดรบสารอนตราย/สารพษ (S)

สาธารณสขในพนท ↓

- จานวนการรองเรยนของประชาชนจากปญหาดานมลพษ (P)


- จานวนครงในการตรวจพบการลกลอบทงของเสยอนตราย (S)




ตวอยาง การกาหนดตวชวดดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในระดบจงหวด (ตอ)ผลกระทบจากการดาเนนงานตามยทธศาสตรการพฒนา




2. ยทธศาสตรการพฒนาการทองเทยว- อตราการเปลยนแปลงของจานวนนกทองเทยว (P)

การทองเทยวแหงประเทศไทย

↑

- อตราการเปลยนแปลงของระยะเวลาพานกเฉลยตอคน (P)


↑

การเพมขนของรายไดจากการทองเทยว

- อตราการขยายตวของรายไดจากการทองเทยว (S)

การทองเทยวแหงประเทศไทยสานกงานจงหวด

↑

ระบบการขนสงไดรบการพฒนา - จานวนระบบการขนสงไปยงแหลงทองเทยว (S)


- ปรมาณขยะในแหลงทองเทยวตอวน (S) สานกงานจงหวด ↓- จานวนการรองเรยนของประชาชนและนกทองเทยวจากปญหาดานมลพษ (P)


- ดชนคณภาพสงแวดลอมชายหาดทองเทยว (S)

กรมควบคมมลพษ ↑

ความเสอมโทรมของแหลงทองเทยว

- ปรมาณการเกบขนและกาจดขยะจากแหลงทองเทยวตอวน (R)


เกดการใชประโยชนพนทในแหลงทองเทยว

- จานวนความขดแยงจากการใชประโยชนพนทในแหลงทองเทยว เชน ความขดแยงในการตงรานคาในพนททหวงหามในบรเวณแหลงทองเทยว (P)


3. ยทธศาสตรการพฒนาการทองเทยวเชงอนรกษ

- จานวนแหลงทองเทยวทมการจดทาแผนอนรกษ คมครองและฟนฟ (R)

สานกงานจงหวดองคการบรหาร -สวนตาบล

↑การอนรกษและฟนฟแหลงทองเทยว

- จานวนชมชน/เครอขายทมสวนรวมในการอนรกษพนฟแหลงทองเทยว (R)

สานกงานจงหวดองคการบรหารสวนตาบล

↑

- จานวนศนยขอมลแหลงทองเทยว (R) สานกงานจงหวด ↑- จานวนผใชบรการศนยขอมลแหลงทองเทยว (R)


การพฒนาแหลงทองเทยวใหเปนแหลงเรยนร

- จานวนครงในการอบรมมคคเทศกดานการอนรกษแหลงทองเทยว (R)




ตวอยาง การกาหนดตวชวดดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในระดบจงหวด (ตอ)

ผลกระทบจากการดาเนนงานตามยทธศาสตรการพฒนา




4. ยทธศาสตรการพฒนาการเกษตร

การเพมขนของรายไดจากภาคเกษตรกรรม

- อตราการขยายตวของรายไดจากภาคการเกษตร (S)


- จานวนขอรองเรยนเกยวกบการเผาในทโลง (P)

สานกงานจงหวด ↓มลพษจากการเผาในทโลง

- จานวนพนททาการเกษตรทมการเผาในทโลง (P)


- รอยละของแหลงนาทมคณภาพด (S) กรมควบคมมลพษ ↑

- จานวนผปวยจากสารอนตราย/สารพษจากภาคการเกษตร (S)

สาธารณสขในพนท ↓

สารเคมตกคางในอาหารและสงแวดลอม

- จานวนขอรองเรยนของประชาชนจากปญหามลพษ (P)


กลนเหมนจากฟารมปศสตว - จานวนการรองเรยนของประชาชนจากปญหากลนเหมนและนาเสย (P)


- อตราการจบสตวนาตอการลงแรงประมง(Catch Per Unit Effort: CPUE)ระดบจงหวด (S)

กรมประมง ↑การจบสตวนามากเกนศกยภาพการผลตของธรรมชาต

- จานวนความขดแยงของประชาชนเกยวกบทรพยากรชายฝง (P)


5. ยทธศาสตรการพฒนาเกษตรอนทรย

- รอยละของพนทการทาฟารมเกษตรอนทรยทไดมาตรฐาน (R)

กรมวชาการเกษตร ↑ความปลอดภยในคณภาพอาหารและสงแวดลอมจากการเกษตรอนทรย

- จานวนฟารมภายในจงหวดทไดรบการรบรองมาตรฐาน GAP (R)

กรมวชาการเกษตรกรมปศสตวกรมประมง

↑



ตวอยาง การกาหนดตวชวดดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในระดบจงหวด (ตอ)ผลกระทบจากการดาเนนงานตามยทธศาสตรการพฒนา




6. ยทธศาสตรการพฒนาเมองนาอยการเพมขนของพนทสเขยว - สดสวนพนทสวนสาธารณะตอจานวน

ประชากรเมอง (S)(มาตรฐานพนทสาธารณะตอประชากรของสานกมาตรฐาน กรมโยธาธการและผงเมอง คอ 2.88 ตารางเมตร/คน)

สานกงานจงหวดเทศบาล

↑

- รอยละของชมชนทผานเกณฑเมองนาอยเชดชคณธรรม (R)

กรมสงเสรมการ-ปกครองสวนทองถน

↑

- จานวนชมชนแออด (S) สานกงานจงหวดเทศบาล

↓

- จานวนชมชนแออดทไดรบการจดการสขาภบาลอยางถกตอง (R)


↑

การพฒนาคณภาพชวตของประชาชน

- จานวนของเครอขาย/ชมชน ททางานดานสงแวดลอมชมชน (R)


↑

- ปรมาณการผลตขยะชมชนตอวน (S) สานกงานจงหวดเทศบาลองคการบรหาร-สวนตาบล

↓

- รอยละของแหลงนาทมคณภาพด (S) กรมควบคมมลพษ ↑

- จานวนครงทคาเฉลยความเขมขนของฝนขนาดเลกกวา 10 ไมครอน เกนมาตรฐานตอจานวนครงทตรวจวด (S)


- จานวนวนทระดบเสยงมคาเกนมาตรฐานตอจานวนวนทตรวจวด (S)


- รอยละของปรมาณขยะชมชนทสามารถกาจดไดในแตละวน (R)

สานกงานจงหวดเทศบาลองคการบรหาร-สวนตาบล

↑

- รอยละของปรมาณขยะชมชนทมการนากลบมาใชประโยชน (R)


↑

การลดปญหามลพษ

- รอยละของปรมาณของเสยอนตรายชมชนทไดรบการจดการอยางถกตอง (R)


↑



ในการกาหนดตวชวดผลสาเรจของการดาเนนโครงการดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม จะตองพจารณาตามความตองการของผใชเปนหลกและเปนตวชวดทผปฏบตสามารถเขาใจไดงาย และหากเปนโครงการทตองทางานรวมกบชมชน ตวชวดทเลอกใชตองเปนตวชวดทชาวบานเขาใจและสามารถจดเกบขอมลเพอประเมนผลตวชวดไดเอง ตวอยางเชน “ตวชวดจานวนชนดและปรมาณของปาทหาไดจากปาชมชน” (เชน รงมดแดงในปาเตงรง ไมไผ ในปาเบญจพรรณ เหด/ สมนไพร/ พชตระกลหว ในปาดบแลงเปนตน) ซงเปนตวชวดทแสดงใหเหนถงความอดมสมบรณของปา หรอ “ตวชวดจานวนและชนดของสตวปาและสตวนา” (เชน จานวนปแสมหรอปดาทจบไดตอชวโมงลงแรง จานวนหอยทเกาะตามตนไมในกรณปาชายเลน เปนตน) โดยในการดาเนนงานเพอตอบสนองตอตวชวด ผปฏบตจะตองมการวางแผนการไดมาซงขอมลเพอการประเมนผลตวชวดไวตงแตเรมดาเนนโครงการ เพอใหไดขอมลทครบถวน นาเชอถอ เพยงพอและทนสมย ซงจะทาใหการประเมนผลตามตวชวดสามารถนาไปใชงานไดจรง

อยางไรกตาม เนองจากเปนตวชวดในระดบพนท ดงนน ขอมลทจะนามาใชในการประมวลผล ตวชวด ควรเลอกใชขอมลในระดบพนททมความทนสมย เพราะการใชขอมลระดบประเทศจะทาใหเหนเพยงคาเฉลยของปญหาทเกดขนเทานน

หลกเกณฑในการคดเลอกตวชวด

ตวชวดตองมความสอดคลองกบวตถประสงคและสภาพปญหาในปจจบน

ตวชวดตองมความสอดคลองกบกลมผใชตวชวด ทงในสวนของจานวนตวชวดและระดบความยากงาย เพอปองกนความเขาใจผดในการนาตวชวดไปใช

ตวชวดตองสรางจากขอมลทมความนาเชอถอและสะดวกในการเกบรวบรวมโดยในการรวบรวมขอมลสาหรบตวชวด ควรตองใชวธการและหนวยวดในการจดเกบเดยวกนอยางตอเนอง

ในการคดเลอกตวชวดจะตองมการพจารณาถงตนทนและความสามารถในการเขาถงขอมลดวย เนองจากขอมลบางดานตองใชตนทน เวลาและขนตอนในการเกบรวบรวมคอนขางมาก

ตวชวดตองมความครอบคลมในพนทและระยะเวลาทเหมาะสมเพราะผลกระทบทเกดขนอาจไมปรากฏขนเฉพาะพนทและอาจไมเกดขนทนทภายหลงจากทมการดาเนนกจกรรม

“Not everything that is important can be measured….

Not everything that can be measured is important.”

Albert Einstein



3. ตวอยางแนวทางการจดทาโครงการและการกาหนดตวชวดความสาเรจของโครงการภายใตแผนปฏบตการเพอการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในระดบจงหวด

เนอหาในสวนน จะเปนการนาเสนอตวอยางแนวคดและความเชอมโยงของการจดทาโครงการ การกาหนดเปาหมาย และการกาหนดตวชวดความสาเรจของโครงการภายใตแผนปฏบตการฯ ในระดบจงหวด ใหสอดรบกบผลกระทบทเกดจากการดาเนนงานตามยทธศาสตรการพฒนาจงหวด และเปนไปในทศทางเดยวกบเปาหมายของแผนจดการคณภาพสงแวดลอมระดบชาต ดงน

ผลกระทบทเกดจากยทธศาสตรการพฒนาจงหวด :

ภาระในการจดการขยะทเพมขน

กลยทธ มาตรการ และเปาหมายของแผนฯ ระดบชาตทสอดคลองกบปญหาการจดการขยะทเพมขนในระดบจงหวด

กลยทธท 1 สงเสรมการมสวนรวมและสรางภมปญญารวมกนของภาคตางๆเพอการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

มาตรการ สงเสรม สนบสนน การมสวนรวมของภาครฐ ภาคเอกชน และภาคประชาชนในการจดการขยะมลฝอย

เปาหมาย มการนาขยะมลฝอยชมชนกลบมาใชประโยชนไมนอยกวารอยละ 30 ของปรมาณขยะทเกดขนในประเทศ

แผนงาน :-

การจดการขยะโดยการสงเสรมใหมการคดแยกขยะและมการนากลบไปใช

วตถประสงค :-

เพอใหมเกดการจดการขยะอยางมสวนรวม

โครงการ :-

- โครงการธนาคารขยะ

ตวอยางการจดทาแผนงาน โครงการ การกาหนดตวชวดและเปาหมายในระดบจงหวด



กจกรรม

- รณรงคใหมการคดแยกขยะในโรงเรยน/ ชมชน

- การรบซอขยะ

- ใหความรแกนกเรยน/ชมชน เกยวกบประเภทของขยะและการนากลบมาใชประโยชน

แหลงเงนงบประมาณเพอดาเนนโครงการ

- เทศบาล

- องคการบรหารสวนตาบล

- กรมสงเสรมการปกครองสวนทองถน กระทรวงมหาดไทย

- กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

- กรมควบคมมลพษ กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

หลกการการกาหนดเปาหมายระดบจงหวด/พนท :-

แนวทางในการกาหนดเปาหมายการดาเนนโครงการในระดบจงหวด/พนท สามารถทาไดดงน

(1) ทาการพจารณาเปาหมายของแผนจดการคณภาพสงแวดลอมระดบชาตทเกยวกบการ จดการขยะ เพอนามาใชเปนกรอบในการกาหนดเปาหมายในระดบจงหวด/พนท ดงน

เปาหมายของแผนฯ ระดบชาต: การรกษาคณภาพสงแวดลอมใหอยในระดบทเหมาะสมเพอยกระดบคณภาพชวตของประชาชน

ตวชวดตามเปาหมาย : มการนาขยะมลฝอยชมชนกลบมาใชประโยชนไมนอยกวารอยละ 30 ของปรมาณขยะทเกดขนในประเทศ

(2) พจารณาขอมลปฐาน (Baseline data) ของจงหวด/พนท วามการนาขยะมลฝอยชมชนกลบมาใชประโยชนปรมาณเทาไร เชน ในป พ.ศ. 2549 (ซงเปนปฐาน) จงหวดพจตรมอตราการนาขยะกลบมาใชประโยชนเทากบ รอยละ 18 ของปรมาณขยะทเกดขนทงหมด จงหวดนาน มการนาขยะกลบมาใชประโยชน รอยละ 15 และ จงหวดพษณโลก มการนาขยะกลบมาใชประโยชน รอยละ 35 เปนตน



(3) กาหนดเปาหมายระดบจงหวด/พนทซงขนอยกบปจจยหลายประการ ดงเชน สถานการณปจจบน ประสทธภาพของเครองมอ/กลไกในการบรหารจดการ เปนตน โดยในการกาหนดเปาหมายในระดบจงหวดน ควรใหผมสวนเกยวของในทกภาคสวนมสวนรวมในการกาหนดเปาหมายรวมกน ซงไดแก องคกรปกครองสวนทองถน ภาคชมชน ภาคประชาชน ภาคเอกชน หนวยงานราชการทเกยวของในจงหวด และ สถาบนการศกษาในจงหวด อยางไรกตาม การกาหนดเปาหมายในระดบจงหวดไมจาเปนตองกาหนดใหเทากบเปาหมายของแผนฯ ระดบชาตเนองจากแตละพนทอาจมขอจากดในการบรหารจดการทแตกตางกนออกไป ดงนน ในบางพนทอาจกาหนดเปาหมายทสงกวา ตากวา หรอเทากบเปาหมายของแผนฯ ในระดบชาต กสามารถทาได ดงเชน:-

(ก) กาหนดเปาหมายโดยการใชอตราการเพมตอปเทากนทกป ตวอยางเชน จงหวดพจตร กาหนดเปาหมายใหมการนาขยะกลบมาใชประโยชนในอตราเพมขน รอยละ 10.75 ตอป คดจากขอมลปฐาน เพอใหผลการดาเนนโครงการในปสนสดแผนปฏบตการฯ ในระดบจงหวด (ในป พ.ศ. 2554) บรรลเปาหมายของแผนจดการคณภาพสงแวดลอมในระดบชาต

(ข) กาหนดเปาหมายจากการประชมอยางมสวนรวมของทกภาคสวนทเกยวของ โดยพจารณาความเปนไปไดในทางปฏบต ตวอยางเชน จงหวดนาน จากการพจารณารวมกนแลว มความเหนรวมกนวา ภายใตสถานการณปจจบนของจงหวดนาน เปาหมายทเปนไปไดในปสนสดแผนปฏบตการฯ ในระดบจงหวด คอ รอยละ 25

(ค) กรณทจงหวดมอตราการนาขยะกลบมาใชใหมสงกวาเปาหมายระดบชาตแลว แตเมอพจารณาศกยภาพของจงหวดแลว จงหวดยงสามารถเพมอตราการนาขยะกลบมาใชใหมไดอก ตวอยางเชน ในป พ.ศ. 2549 จงหวดพษณโลก มอตราการนาขยะกลบมาใชใหม รอยละ 35 ซงสงกวาเปาหมายระดบชาต แตทางจงหวดคดวายงสามารถเพมอตราการนาขยะกลบมาใชใหมไดอก เนองจากมเครองมอ/กลไกตางๆ ในการจดการอยางมประสทธภาพและมประสทธผล จงไดกาหนดเปาหมายทสงกวาเปาหมายของแผนฯ ระดบชาต



ตวอยางการตงเปาหมายในระดบจงหวดในการนาขยะกลบมาใชใหมในชวงเวลาของแผนฯ

เปาหมายในแตละประดบของการดาเนนการ

ขอมลปฐาน

(ป 2549)2550 2551 2552 2553 2554

ระดบชาต 30

จงหวดพจตร (ก) 18 20 22 24 27 30

จงหวดนาน (ข) 15 17 19 21 23 25

จงหวดพษณโลก (ค) 35 38 40 43 45 45

หมายเหต: ตวเลขเปาหมายของแตละจงหวดทนาเสนอในตารางเปนตวเลขทสมมตขนเพอแสดงใหเหนวธการกาหนดเปาหมายในระดบจงหวดทสอดคลองและเปนไปในทศทางเดยวกนกบเปาหมายในระดบชาต

จะเหนไดวา การบรรลเปาหมายของแผนฯ ระดบชาตนน จะขนอยกบผลงานของหนวยงานท เกยวของทงหมด ในทกระดบ ไดแก หนวยงานระดบสวนกลาง หนวยงานระดบภาค หนวยงานระดบจงหวด หนวยงานระดบทองถน ซงรวมถงภาคเอกชนและภาคประชาชนดวย โดยในบางจงหวด/พนทอาจจะดาเนนการไดตามเปาหมายหรอเกนกวาเปาหมายในระดบชาต แตในบางจงหวด/พนทกทาไดไมถงเปาหมายระดบชาตทกาหนดไว อยางไรกตาม การกาหนดเปาหมายในระดบจงหวด/พนท หากไดมการพจารณาถงเปาหมายระดบชาตแลว กจะทาใหการดาเนนงานดานการจดการทรพยากรธรรมชาตและ สงแวดลอมโดยภาพรวมของทงประเทศ เปนไปอยางสอดคลองในทศทางเดยวกน และเปนไปเพอการบรรลวตถประสงคและเปาหมายของแผนฯ ในระดบชาตทกาหนดไว




กรมควบคมมลพษ. 2545. รายงานสถานการณมลพษของประเทศไทย พ.ศ. 2544. กรงเทพฯ.

กรมปาไม. 2549. การทองเทยวเชงอนรกษ. จาก http://www.forest.go.th/WEFCOM/Part2TAT.html

กรมพฒนาทดน. 2549. เกษตรอนทรย เกษตรสะอาดเพอสขภาพของมนษยและสงแวดลอม. จาก http://www.ldd.go.th/ofsweb/news/article/article-121001(01-2545).html

สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย. 2547. เอกสารประกอบการสมมนาวชาการประจาป 2547 เรอง เหลยวหลงแลหนา: ยสบปเศรษฐกจสงคมไทย จดโดยสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย วนท 27-28 พฤศจกายน 2547 ณ โรงแรมแอมบาสเดอรซต จอมเทยน จ. ชลบร.

สานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. 2549. แผนจดการคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2550-2554 (ฉบบราง). กรงเทพฯ.

____________. 2548. รายงานการศกษาฉบบสมบรณ โครงการตดตามประเมนผลการแปลงนโยบาย แผน และมาตรการไปสการปฏบต. กรงเทพฯ.

แหลงเงนงบประมาณเพอการดาเนนโครงการดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในระดบจงหวด

5.7

187

แหลงเงนงบประมาณเพอการดาเนนโครงการดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในระดบจงหวด

โครงการภายใตแผนปฏบตการเพอการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในระดบจงหวด จะสามารถนาไปสการปฏบตไดหรอไมขนอยกบการไดรบงบประมาณเพอการดาเนนโครงการ โดยแหลงเงนงบประมาณทองคกรในระดบจงหวดสามารถเขยนโครงการเพอขอรบการสนบสนนงบประมาณในการดาเนนโครงการได มดงน

(1) งบประมาณแผนดน

งบประมาณจงหวดแบบบรณาการ

งบประมาณจากหนวยงานราชการสวนกลางทเกยวของ

งบประมาณรปแบบอนๆ ทรฐบาลจดสรรให

(2) กองทนสงแวดลอม

(3) รายไดขององคกรปกครองสวนทองถน

รายไดขององคกรปกครองสวนทองถนทไดจากการจดเกบ

งบประมาณทรฐบาลจดสรรใหองคกรปกครองสวนทองถน

เงนกขององคกรปกครองสวนทองถน

(4) เงนอดหนนจากแหลงอนๆ เชน องคกรตางประเทศ องคกรพฒนาเอกชน และ/หรอ มลนธตางๆ

สาหรบขนตอนการดาเนนการเพอขอรบเงนงบประมาณสนบสนนการดาเนนโครงการดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในระดบจงหวด จากแหลงเงนงบประมาณในแตละแหลง มรายละเอยดดงน

5.7



1. งบประมาณจงหวดแบบบรณาการ

งบประมาณจงหวดแบบบรณาการ หรองบประมาณโครงการตามแผนยทธศาสตรการพฒนากลมจงหวดและแผนยทธศาสตรการพฒนาจงหวด (Area-based Budget) งบประมาณสวนนหนวยปฏบตตองเสนอโครงการไปทสานกงานจงหวด โดยมขนตอนตามแผนภาพ

ขนตอนการขอการสนบสนนงบประมาณจงหวดแบบบรณาการ(1) จงหวดจดทารายละเอยดโครงการตามแบบฟอรมกระดาษทาการเพอเตรยมจดทาคาขอ

งบประมาณจงหวดแบบบรณาการสงสานกงานปลดกระทวงมหาดไทย ภายในเดอนกมภาพนธของทกป

(2) สานกงานปลดกระทวงมหาดไทยจดสงรายละเอยดโครงการใหสานกงานปลดสานกนายกรฐมนตรเพอเสนอคณะกรรมการกลนกรองงบประมาณจงหวดแบบบรณาการประจาพนทเขตตรวจราชการพจารณากลนกรองกอนนาเสนอรองนายกรฐมนตร/รฐมนตรประจาสานกนายกรฐมนตรใหความเหนชอบภายในเดอนมนาคมของทกป

(3) จงหวดบนทกขอมลของโครงการทผานการพจารณาของคณะกรรมการกลนกรองฯ แลว ในระบบe-Budgeting ใหแลวเสรจภายในเดอนมนาคมของทกป

(4) กระทรวงมหาดไทยสงคาของบประมาณทผานการพจารณาตามขอ (2) ใหสานกงบประมาณภายในเดอนมนาคมของทกป

จงหวด

สานกงานปลดกระทรวงมหาดไทย

สานกงานปลดสานกนายกฯ

คณะกรรมการกลนกรองฯ สานกงบประมาณ

สงกระดาษทาการภายใน 23 กมภาพนธ

คาของบประมาณภายใน 20 มนาคม

e-Budgetingภายใน 15 มนาคม

พจารณากลนกรองภายใน 15 มนาคม

ทมา: สานกงบประมาณ 2549

ขนตอนการจดทาคาของบประมาณจงหวดแบบบรณาการ


5.7 แหลงเงนงบประมาณเพอการดาเนนโครงการดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในระดบจงหวด189

การจดเตรยมคาของบประมาณจงหวดแบบบรณาการ

ในการจดทาคาของบประมาณจงหวดแบบบรณาการ หนวยปฏบตจะตองจดทารายละเอยดของโครงการตามรปแบบ “กระดาษทาการเพอจดทาคาของบประมาณจงหวดแบบบรณาการ จาแนกรายโครงการ” ของสานกงบประมาณ ซงจะตองใหรายละเอยดขอมลดานตางๆ ดงน

คาชแจงกระดาษทาการเพอเตรยมจดทาคาของบประมาณจงหวดแบบบรณาการประจาป

ประเดน สงทตองระบกลมจงหวด ใหระบชอกลมจงหวดทจงหวดผเสนอโครงการสงกด

จงหวด ใหระบชอจงหวดผเสนอโครงการ

หนวยงานรบผดชอบ ใหระบสวนราชการ/รฐวสาหกจ และหนวยงานทรบผดชอบโครงการ

ชอโครงการ ใหระบชอโครงการทขอรบการจดสรรงบประมาณ

ประเภทโครงการ ใหระบวาเปนโครงการกลมจงหวดหรอโครงการจงหวด

ลาดบความสาคญของโครงการ ใหระบลาดบทตามความสาคญของโครงการ

หนวยงานรบผดชอบระดบพนท ใหระบหนวยงานทดาเนนโครงการในระดบพนท

เกณฑการพจารณาการจดสรรงบประมาณจงหวดแบบบรณาการ

เปนโครงการทมเปาหมายและวตถประสงคสอดคลองกบยทธศาสตรกลมจงหวดยทธศาสตรจงหวด และแผนบรหารราชการแผนดน

มความพรอมสงสามารถดาเนนการไดทนท

ไมผกพนงบประมาณในลกษณะผกพนสญญาขามป

ไมซาซอนกบโครงการของสวนราชการ หรอองคกรปกครองสวนทองถน

สามารถระบกลมเปาหมายผรบประโยชนไดชดเจน

มความจาเปนเรงดวนและสงผลกระทบตอประชาชน

เปนโครงการตอเนองหรอเสรมตอจากโครงการทไดรบงบประมาณแลวใหมความสมบรณมากขน



ประเดน สงทตองระบสวนท 1 ความสอดคลอง/เชอมโยงระหวางยทธศาสตรกลมจงหวด ยทธศาสตรจงหวด เปาประสงค กลยทธของจงหวดและผลผลตของหนวยงาน1. ประเดนยทธศาสตรตามแผนการบรหาร

ราชการแผนดน (เลขรหสอางอง)ใหระบความสอดคลองของโครงการทเสนอกบประเดนยทธศาสตรของแผนการบรหารราชการแผนดน (ระบเพยง 1 เลขรหสอางองตอ 1 โครงการ)

2. ยทธศาสตรกลมจงหวด ใหระบวาโครงการทเสนอสอดคลองกบประเดนยทธศาสตรใดของกลมจงหวด

3. ยทธศาสตรจงหวด ใหระบวาโครงการทเสนอสอดคลองกบประเดนยทธศาสตรใดของจงหวด

4. เปาประสงคของจงหวด ใหระบวาโครงการทเสนอเชอมโยงกบเปาประสงคใดของจงหวด 5. กลยทธของจงหวด ใหระบวาโครงการทเสนอเชอมโยงกบกลยทธใดของจงหวด 6. ความสอดคลองกบผลผลต/

โครงการของหนวยงานใหระบวาโครงการทเสนอสอดคลองกบผลผลต/โครงการใดของหนวยงานทรบผดชอบโครงการ

สวนท 2 รายละเอยดโครงการ 1.หลกการและเหตผล ใหแสดงถงทมา สภาพปญหา และเหตผลความจาเปน

ทตองดาเนนโครงการ 2. วตถประสงคของโครงการ ใหระบวตถประสงคของการดาเนนโครงการ 3. กลมเปาหมายทไดรบผลประโยชน ใหระบกลมเปาหมายทจะไดรบผลประโยชนจากโครงการ

พรอมจานวนและหนวยนบ4. ตวชวดความสาเรจของโครงการ ใหระบตวบงชสภาพความสาเรจหรอผลสมฤทธของโครงการ5. สถานะโครงการ ใหระบตามหวขอทกาหนด6. ระยะเวลาดาเนนโครงการ ใหระบชวงระยะเวลาทใชในการดาเนนโครงการ7. วงเงนของโครงการ ใหระบวงเงนทงสนทใชในการดาเนนโครงการ

โดยจาแนกตามแหลงทมาของงบประมาณ8. รายละเอยดคาของบประมาณประจาป

จาแนกตามงบรายจายใหแสดงรายละเอยดคาใชจาย โดยจาแนกตามงบรายจาย

สวนท 3 ความพรอมของโครงการ1. ความพรอมของโครงการ ใหระบตามหวขอทกาหนด2. ความพรอมของการศกษาผลกระทบสงแวดลอม ใหระบตามหวขอทกาหนด3. ความพรอมของพนทดาเนนการ ใหระบตามหวขอทกาหนด4. ความพรอมของแบบ ใหระบตามหวขอทกาหนด5. ความพรอมของบคลากร เครองมอและเทคนค ใหระบตามหวขอทกาหนดสวนท 4 วธดาเนนการ แผนการดาเนนงาน และแผนการใชจายงบประมาณ1. วธดาเนนการ ใหระบตามหวขอทกาหนด2. แผนการดาเนนงาน ใหระบกจกรรม หนวยนบและแผนการดาเนนงานเปนรายไตรมาส3. แผนการใชจายงบประมาณ ใหระบกจกรรม หนวยนบและแผนการใชจายงบประมาณ

เปนรายไตรมาสผรบผดชอบโครงการ ใหระบชอหวหนาหนวยงาน หรอผทไดรบมอบหมายใหรบผดชอบ

ในการดาเนนโครงการ พรอมตาแหนง สถานทตดตอ และเบอรโทรศพททมา: ขอมลจากสานกงานคณะกรรมการพฒนาระบบราชการ 2548



2. งบประมาณจากหนวยงานราชการสวนกลาง

การปฏรประบบราชการไทยทดาเนนการมาอยางตอเนองไดมเจตนารมณทตองการใหสวนราชการตางๆ ปรบปรงระบบบรหารราชการใหสามารถปฏบตงานตอบสนองตอการพฒนาประเทศและใหการบรการแกประชาชนไดอยางมประสทธภาพยงขน โดยสวนราชการตองทาการบรหารตามแนวทางการบรหารราชการแนวใหม ทตองกาหนดนโยบาย เปาหมาย และแผนการปฏบตงานเพอใหสามารถประเมนผลการปฏบตงานในแตละระดบไดอยางชดเจน

ในสวนของวธการจดสรรงบประมาณ นบตงแตปงบประมาณ พ.ศ. 2546 เปนตนมา รฐบาลไดใชนโยบายการจดสรรงบประมาณทสอดคลองกบยทธศาสตรของรฐบาลเปนเครองมอในการแกปญหาเรงดวนของชาต โดยสนบสนนใหหวหนาสวนราชการในแตละระดบตงแตระดบกระทรวง (รฐมนตร ปลดกระทรวง อธบดกรมตางๆ) ไปจนถง หวหนาสวนราชการในภมภาค (ผวาราชการจงหวด) มบทบาทในการตดสนใจและรบผดชอบในการจดทางบประมาณแบบมงเนนผลงาน โดยจะตองพจารณาเปาหมายยทธศาสตร ระดบชาต ยทธศาสตรของสวนราชการ รวมทง เปาหมายการใหบรการ และกลยทธตามพนธกจของ หนวยงานเปนสาคญ ทงน เพอใหการบรหารการใชจายงบประมาณมประสทธภาพและประสทธผลอยางแทจรง

การจดสรรงบประมาณวธน แสดงใหเหนถงทศทางการจดสรรงบประมาณทมความชดเจนมากขนเปนลาดบ โดยทศทางการของบประมาณรายจายของหนวยงานตางๆ จะตองสอดคลองกบนโยบายเรงดวนและนโยบายทสาคญของรฐ แผนพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต สภาวะการณทางเศรษฐกจ และสงคม ตลอดจนสถานการณปญหาทเกดขนจรงในพนท

ดงนน การของบประมาณเพอดาเนนโครงการดานสงแวดลอมของทองถนผานหนวยงานราชการสวนกลางทเกยวของ ซงไดแก หนวยงานตางๆ ภายใตกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม รวมทง กระทรวงอนๆ ทมภารกจทเกยวของ เชน กระทรวงมหาดไทย กระทรวงสาธารณสข กระทรวงเกษตรและสหกรณ กระทรวงอตสาหกรรม เปนตน กเปนอกหนงชองทางททองถนสามารถเสนอโครงการเพอขอสนบสนนงบประมาณในการดาเนนโครงการได

ขนตอนการขอรบการสนบสนนงบประมาณจากหนวยงานราชการสวนกลาง

(1) ศกษาภารกจและแนวทางการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจากแผนปฏบตราชการ 4 ป และแผนปฏบตราชการประจาปของหนวยงานทเกยวของ (ภายใตประเดนยทธศาสตรท 4 วาดวยการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม) หรอตรวจสอบภารกจของหนวยงานราชการสวนกลางทเกยวของจากหนวยงานทสงกดราชการบรหารสวนกลางทไปตงสานกงานอยในจงหวด หรอเปนหนวยงานราชการบรหารสวนภมภาคในจงหวดนน เชน ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวด เกษตรจงหวด อตสาหกรรมจงหวด เปนตน



(2) พจารณาสถานการณปญหาดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมของทองถนวาเกยวของกบภารกจ แผนงานหรอโครงการของหนวยงานใด ทงนเพอเพมโอกาสและชองทางของการทางานรวมกนระหวางทองถนและราชการสวนกลางในการจดการกบปญหา ตวอยางเชน

การรณรงคการจดการขยะครวเรอนและโรงเรยนเพอลดขยะชมชน เปนกจกรรมทกรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมใหการสนบสนนงบประมาณ

โครงการปาชมชน สนบสนนโดยกรมปาไม กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

การรณรงคการใชสารอนทรยทดแทนสารเคมทางการเกษตร สนบสนนโดยกระทรวงเกษตรและสหกรณ

(3) ทาการทบทวนแผนยทธศาสตรการพฒนาจงหวด แลวผนวกแผนปฏบตการเพอการจดการทรพยากร ธรรมชาตและสงแวดลอมในระดบจงหวด เขาไวในแผนยทธศาสตรจงหวด และจดสงใหหนวยงานราชการสวนกลางรบไวพจารณาประกอบการจดทาคาของบประมาณประจาป

(4) จดทาเอกสารโครงการโดยเรยงลาดบความสาคญ และสงไปขอรบการสนบสนนงบประมาณประจาปจากราชการสวนกลางทเกยวของ ทงน ควรสงถงหนวยงานเจาของงบประมาณราวเดอนพฤศจกายนของปงบประมาณปจจบน หรอชาทสดควรจะกอนหรอระหวางการทบทวนแผนยทธศาสตรของหนวยงานทกาหนดไวในปฏทนงบประมาณ เนองจากการจดทางบประมาณของสวนราชการจะตองดาเนนการลวงหนาประมาณ 1 ป กอนปงบประมาณเพอใหสวนราชการนนๆ สามารถบรรจโครงการผานระบบ e – Budgeting ใหแลวเสรจทนเวลาทงน

ลกษณะของโครงการตองเปนภารกจของราชการสวนกลางตามกฎหมาย

โครงการตองไมเปนภารกจถายโอนตามพระราชบญญตกาหนดแผนและขนตอนการกระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน พ.ศ. 2542 และหนวยงานตางๆไดทาการถายโอนใหกบองคกรปกครองสวนทองถนแลว

โครงการตองไดรบความเหนชอบจากคณะกรรมการบรหารจงหวดแบบบรณาการ (กบจ.) แลว



สานกสงเสรมการมสวนรวมของประชาชน กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม กระทรวงทรพยากร ธรรมชาตและสงแวดลอม มภารกจเกยวกบการดาเนนงานสงเสรมเยาวชน ชมชน องคกรพฒนาเอกชน ใหเขามามสวนรวมในการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม สงเสรมการรวมกลม และพฒนาความเขมแขงขององคกรและชมชน จดทะเบยนองคการเอกชนดานการคมครองสงแวดลอมและการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม พฒนาเครอขายองคกรพฒนาเอกชน อาสาสมครสงแวดลอมและเยาวชน สงเสรมสทธและหนาทชมชน รวมทงขอบงคบทางกฏหมายในการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม สงเสรมการจดทาแผนปฏบตการดานสงแวดลอมระดบชมชน และใหการสนบสนน กจกรรมภายใตแผนปฏบตการของเครอขาย ตลอดจนตดตามประเมนผลสมฤทธของกจกรรมเครอขาย

การดาเนนงานในทองถนทมการใชงบประมาณของกรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม มดงน

(1) เงนอดหนนสาหรบการดาเนนงานเครอขายเยาวชน สนบสนนงบประมาณแกสถาบนอดมศกษาในการดาเนนการ

(2) เงนอดหนนสาหรบกจกรรมวนสาคญทางสงแวดลอม การดาเนนงานในพนทของกรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม

(3) เงนอดหนนสาหรบกจกรรมรณรงคการจดการขยะครวเรอนและโรงเรยนเพอลดขยะชมชนการดาเนนงานในพนทของกรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม

สานกจดการปาชมชน กรมปาไม สงกดกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม มการสนบสนนงบประมาณในการสงเสรมการจดการปาชมชน ซงเปนงบประมาณรายจายประจาปของกรม ปาไมทมการดาเนนงานในจงหวด สาหรบขนตอนการดาเนนงานจดตงปาชมชน มดงน

(1) เจาหนาทปาไมประเมนศกยภาพและกาหนดหมบานเปาหมาย ทาการประเมนศกยภาพของหมบานในพนททรบผดชอบ โดยพจารณาจากการรวมตวกนของชมชน ลกษณะของทดนและขนาดพนททจะทาเปนปาชมชน

(2) เจาหนาทปาไมประชาสมพนธในหมบาน เจาหนาทปาไมทาความเขาใจกบประชาชนเกยวกบการจดทาโครงการปาชมชน

(3) ชมชนจดทาหนงสอรองขอเพอจดทาโครงการ ประชาชนทมอาย 18 ป ขนไป เกนกงหนงในชมชน หรอ 50 คนขนไป รวมลงชอใน “หนงสอรองขอจดทาโครงการปาชมชน” ยนตอกานนหรอผใหญบาน

(4) กานนหรอผใหญบานทาคาขออนญาตจดทาโครงการ กานนหรอผใหญบานจดทาคาขอจดทาโครงการปาชมชน ซงจะมรายละเอยดตางๆ รวมถงงบประมาณในการดาเนนงานยนตอนายอาเภอหรอปลดอาเภอของทองทนน

ตวอยางของหนวยงานราชการสวนกลางทมภารกจ แผนงาน โครงการในระดบจงหวด

กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม

สานกจดการปาชมชน กรมปาไม



(5) อาเภอรบเอกสาร นายอาเภอหรอปลดอาเภอ ตรวจเอกสารและสงเอกสารคาขอไปจงหวด(6) จงหวดรบคาขอและตรวจสอบพนท ผวาราชการจงหวดรบคาขอและประสานปาไมจงหวด

รวมตรวจสอบพนทรวมกบกานนหรอผใหญบาน(7) ชมชนเขยนโครงการเสนอขอจดทาโครงการปาชมชน กานนหรอผใหญบานรวมกบชมชน

หรอตวแทนชมชนจดทาโครงการปาชมชน(8) องคการบรหารสวนตาบลและอาเภอใหความเหน กานนหรอผใญบานนารางโครงการปา

ชมชนเสนอใหองคการบรหารสวนตาบลในพนททราบ และเจาหนาทปาไมรวบรวมโครงการและรายงานการสารวจสงจงหวด

(9) จงหวดตรวจสอบโครงการ เจาหนาทปาไมในแตละจงหวดรบและตรวจสอบรายงานการตรวจสอบพนทและโครงการปาชมชนและรวบรวมเอกสารสงใหกรมปาไมพจารณา

(10) กรมปาไมอนมตโครงการและสงเจาหนาทดาเนนการรวมกบชมชน สานกจดการปาชมชนรบเอกสารและเสนออธบดกรมปาไมพจารณา หากอธบดเหนสมควรใหจดทาโครงการปาชมชนกจะอนมตใหดาเนนการ

กรมพฒนาทดน กรมวชาการเกษตร และกรมสงเสรมการเกษตร สงกดกระทรวงเกษตรและสหกรณ มการดาเนนงานดานการสงเสรมเกษตรอนทรย ดงน

(1) รณรงคประชาสมพนธใหเกษตรกรทวประเทศรบรถงนโยบายและเจตนารมณของรฐบาลในเรองวาระแหงชาตเกษตรอนทรย รวมทงปลกฝงและสรางกระแสคานยมใหเกษตรกรหนมาใชสารอนทรยทดแทนสารเคมทางการเกษตร ซงเจาหนาทของรฐ เกษตรกรและประชาชนทกคนจะตองรวมมอรวมใจกนขบเคลอนวาระแหงชาตเกษตรอนทรยไปสเปาหมายความสาเรจใหได

(2) วจยและพฒนาเทคโนโลยเกษตรอนทรย ไดแก การวจยเทคนคการผลตปยอนทรยคณภาพสงการนาขยะมาผลตปยอนทรย การคดคนพฒนานวตกรรมใหมๆ ในการใชสารอนทรยทดแทนสารเคม รวมทงพฒนาเทคโนโลยการบรรจภณฑและแปรรปสนคาเกษตรอนทรย

(3) การสรางระบบเครอขายเกษตรกร โดยใชวธการสรางทมแกนนาเกษตรกรเพอขยายฐานสมาชก และการสรางระบบตดตามประเมนผลเพอสนบสนนทมทมความเขมแขง ทงนจะใหเครอขายเกษตรกร มลนธ สถาบน และองคกรอสระตางๆ ทดาเนนงานฝกอบรมเกษตรกรดานการผลตในระบบเกษตรอนทรย ตามแนวทางปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ซงมศนยฝกอบรมเกษตรกรอยแลว เปนผดาเนนการฝกอบรมและสรางทมแกนนาเกษตรกรขน

(4) การสรางมลคาเพมและพฒนาตลาดสนคาเกษตรอนทรย โดยทางภาครฐจะสนบสนนในเรองของตลาดสนคาเกษตรอนทรย และผลกดนใหสนคาเกษตรอนทรยมมลคาสงกวาสนคาปกตซงเปนปจจยหนงทจะสงเสรมใหเกษตรกรสนใจปรบเปลยนเขาสระบบการผลตสนคาเกษตรอนทรย

กรมพฒนาทดน กรมวชาการเกษตร และกรมสงเสรมการเกษตร



3. กองทนสงแวดลอม

“กองทนสงแวดลอม” จดตงขนโดยอาศยอานาจตามความในพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2535 หมวด 2 กองทนสงแวดลอม (มาตรา 22-มาตรา 31) โดยมวตถประสงคเพอสนบสนนการแกไขปญหาสงแวดลอม ภายใตกระบวนการความรวมมอของทกภาคสวนในการจดการคณภาพสงแวดลอม ทเกยวกบการจดทาระบบบาบดนาเสย อากาศเสย และ ระบบกาจดของเสย รวมทงใหการสนบสนนการดาเนนกจการใดๆ เกยวกบการสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอม ตามทคณะกรรมการกองทนฯ เหนสมควร

การใชจายเงนกองทนสงแวดลอม จะใชจายเพอกจการดงตอไปน

(1) ใหสวนราชการหรอราชการสวนทองถน สาหรบการลงทน การดาเนนงานและการบารงรกษาระบบบาบดนาเสยรวมหรอระบบกาจดของเสยรวม

(2) ใหราชการสวนทองถนหรอรฐวสาหกจกยม เพอจดใหมระบบบาบดอากาศเสยหรอนาเสย ระบบกาจดของเสยหรออปกรณอนใด สาหรบใชเฉพาะในกจการของราชการสวนทองถนหรอรฐวสาหกจนน

(3) ใหเอกชนกยมในกรณทบคคลนนมหนาทตามกฎหมายทจะตองจดใหมระบบบาบดอากาศเสยหรอนาเสย ระบบกาจดของเสยหรออปกรณอนใด เพอการควบคมบาบด หรอขจดมลพษทเกดจากกจกรรมหรอการดาเนนกจการของตนเอง หรอบคคลนนเปนผไดรบอนญาตใหประกอบกจการเปนผรบจางใหบรการบาบดนาเสยหรอกาจดของเสยตามพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2535

(4) เปนเงนชวยเหลอและอดหนนกจการใดๆ ทเกยวกบการสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอม ตามทคณะกรรมการกองทนเหนสมควร และโดยความเหนชอบของคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต

(5) เปนคาใชจายในการบรหารกองทน

ทมา: พระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2535 (มาตรา 23)



การขอรบการสนบสนนตามขอบเขตและกจกรรมภายใต มาตรา 23แหงพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2535มาตรา

ทเกยวของขอบเขต/กจกรรม ผมสทธขอรบ

การสนบสนนรปแบบ/วงเงน

สนบสนนเงอนไขการยนขอเสนอโครงการ

โครงการดานการกอสรางระบบกาจดมลพษมาตรา 23(1)

การลงทนและดาเนนงานระบบบาบดนาเสยรวม หรอระบบกาจดของเสยรวม(เฉพาะโครงการทไดรบงบประมาณไวแลวสวนหนง หรอราชการสวนทองถนสมทบ และเปนโครงการทมความจาเปนเรงดวนทจะตองดาเนนการ แตไมสามารถขอตงงบประมาณโครงการไดทน หรอไมสามารถหาเงนจากแหลงอนได)

- สวนราชการ- ราชการสวนทองถน

สดสวนการจดสรรเงนอดหนน: เงนก/เงนสมทบเทากบ 50:50

ราชการสวนทองถนตองเสนอโครงการผานแผนปฎบตเพอการจดการคณภาพสงแวดลอมระดบจงหวด

มาตรา 23(2)

การจดใหมระบบบาบดอากาศเสยหรอนาเสย ระบบกาจดของเสยหรออปกรณอนใด สาหรบใชเฉพาะในกจการของตนเอง

- ราชการสวนทองภน- รฐวสาหกจ

เงนก/วงเงน เปนไปตามทคณะกรรมการกาหนด ทงนจะไมเกนวงเงนโครงการ

- ราชการสวนทองภนตองเสนอโครงการผานความเหนชอบจากผวาราชการจงหวด

- โครงการของรฐวสาหกจตองไดรบอนมตจากคณะกรรมการของหนวยงานโดยเสนอผานกระทรวงเจาสงกดไปยงกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

มาตรา 23(3)

- การจดใหมระบบบาบดอากาศเสยหรอนาเสย ระบบกาจดของเสย หรออปกรณอนใดเพอการควบคมบาบด หรอขจดมลพษทเกดจากกจกรรมหรอการดาเนนกจการของตนเอง

- การรอถอน หรอเคลอนยายสถานประกอบกจการเขาไปอยในเขตนคมอตสาหกรรมหรอพนทเหมาะสม

- การดาเนนการของผซงไดรบใบอนญาตรบจางใหบรการบาบดนาเสยหรอกาจดของเสยหรอจดใหมระบบบาบดนาเสยรวม หรอระบบบาบดกาจดของเสยรวม

ภาคเอกชนทมเงนลงทนในสนทรพยถาวรรวมไมเกนสรอยลานบาท(สนทรพยถาวรรวมหมายถงมลคาของทดนอาคาร สงปลกสรางเครองจกร สนทรพยถาวรรวมอนๆ ทปรากฏในงบการเงน รวมทงมลคาของทดนอาคาร สงปลกสรางและเครองจกรของโครงการทยนขอก)

- เงนก/วงเงนไมเกนรอยละ 20 ของเงนลงทนในสนทรพยถาวรรวม แตทงนตองไมเกนเงนลงทนของระบบบาบดหรออปกรณอนใดดงกลาว

- เงนก/วงเงนไมเกนวงเงนคารอถอนหรอเคลอนยาย

- เงนก/วงเงน ไมเกนรอยละ 60 ของเงนลงทนในสนทรพยถาวรรวม

- ภาคเอกชนทมหนาทตามกฎหมาย

- ภาคเอกชนทไมมหนาทตามกฎหมายจะไดรบสทธพเศษในเรองของอตราดอกเบยทตากวาภาคเอกชนทมหนาทตามกฎหมาย ทงนใหยนขอเสนอโครงการตอสานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมหรอผจดการกองทนสงแวดลอม



มาตราทเกยวของ

ขอบเขต/กจกรรม ผมสทธขอรบการสนบสนน

รปแบบ/วงเงนสนบสนน

เงอนไขการยนขอเสนอโครงการ

โครงการดานการสงเสรมการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมมาตรา 23(4)

การดาเนนกจการใดๆ ทเกยวกบการสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมตามทคณะกรรมการกองทนสงแวดลอมเหนสมควรและโดยความเหนชอบของคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต

- สวนราชการ- รฐวสาหกจ- ราชการสวนทองถน

- องคกรเอกชนดานสงแวดลอม

- ภาคเอกชน

- เงนอดหนน/วงเงน ไมเกน5 ลานบาทตอโครงการ

- สวนราชการ/รฐวสาหกจ/ราชการสวนทองถนสามารถเสนอโครงการโดยตรงตอสานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

- องคกรเอกชนดานสงแวดลอมตองเปนองคกรเอกชนดานสงแวดลอมทไดรบการจดทะเบยนจากกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

คาใชจายในการบรหารกองทนมาตรา 23(5)

คาใชจายในการบรหารกองทน - สานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

- กรมบญชกลาง

- วงเงนเปนไปตามทคณะกรรมการกองทนสงแวดลอมเหนชอบ

- เสนอตอคณะกรรมการกองทนสงแวดลอม เพอพจารณาอนมตคาใชจายในการบรหารงานกองทนประจาป

กลไกการพจารณาใหการสนบสนนโครงการของกองทนสงแวดลอม

(1) กรณเงนอดหนน

ผขอรบเงนอดหนนจากกองทนสงแวดลอมยนขอเสนอโครงการตอสานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

สานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ในฐานะเลขานการคณะอนกรรมการกลนกรองโครงการ จะทาหนาทพจารณาและวเคราะหความเหมาะสมของโครงการทขอรบการสนบสนนจากกองทนสงแวดลอมในเบองตน ตามระเบยบ หลกเกณฑเงอนไข เพอนาเสนอคณะอนกรรมการกลนกรองโครงการพจารณาตอไป

กองทนสงแวดลอม ใหการสนบสนนงบประมาณใน 2 รปแบบ คอ

(1) เงนอดหนน

(2) เงนก



คณะอนกรรมการกลนกรองโครงการ จะทาหนาทพจารณากลนกรองโครงการทขอรบการสนบสนนจากกองทนสงแวดลอม เพอนาเสนอคณะกรรมการกองทนสงแวดลอมตอไป

คณะกรรมการกองทนสงแวดลอม จะทาหนาทพจารณาและอนมตการจดสรรเงนกองทนสงแวดลอม

คณะกรรมการกองทนสงแวดลอมพจารณาและอนมตการจดสรรเงนกองทนสงแวดลอม

คณะอนกรรมการกลนกรองโครงการ

สานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมพจารณาและวเคราะหความเหมาะสมของโครงการเบองตน

ผขอรบเงนอดหนนจากกองทนสงแวดลอมยนขอเสนอโครงการ

กระบวนการพจารณาโครงการดานสงแวดลอมกรณเงนอดหนนจากกองทนสงแวดลอม

กาหนดระยะเวลาในการพจารณาโครงการโดยนบตงแตไดรบขอเสนอโครงการทมรายละเอยดสมบรณครบถวน

จนถงการอนมตเงนอดหนนจากกองทนสงแวดลอมใหแกโครงการ รวม 60 วน



(2) กรณเงนก

ผขอรบเงนกจากกองทนสงแวดลอม ยนขอเสนอโครงการตอสานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

สานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ในฐานะเลขานการคณะกรรมการกองทนสงแวดลอม จะตรวจสอบความครบถวน สมบรณของเอกสาร/หลกฐานของโครงการในเบองตนเพอนาเสนอผจดการกองทนสงแวดลอม

ผจดการกองทน (บมจ. ธนาคารกรงไทย) จะทาหนาทวเคราะหความเปนไปไดของโครงการทงดานเทคนคและการเงน เพอนาเสนอคณะกรรมการกองทนสงแวดลอมตอไป

คณะกรรมการกองทนสงแวดลอม จะทาหนาทพจารณาและอนมตการจดสรรเงนกองทนสงแวดลอม

ลกษณะและประเภทของโครงการดานสงแวดลอมทอยในขายทจะไดรบเงนอดหนนจากกองทนสงแวดลอม

โครงการมความจาเปนทจะตองดาเนนการ แตไมสามารถขอตงงบประมาณในปนน หรอสรรหาเงนจากแหลงอนได

โครงการทมเปาหมายเพอการสนบสนนการสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอม และสอดคลองกบแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

โครงการทไดรบการจดสรรงบประมาณแผนดนใหแลวสวนหนง หรอราชการสวนทองถนนนไดจดสรรเงนรายไดของราชการสวนทองถนสมทบดวยแลว

โครงการวจยเชงประยกต (Apply Research) ทมความจาเปนเรงดวนหรอเปนการศกษาวจยทมสวนชวยในการกาหนดนโยบาย มาตรการหรอการกาหนดมาตรฐานดานสงแวดลอม

โครงการทปองกนและแกไขผลกระทบสงแวดลอมทจะมผลตอคณภาพชวตของประชาชน ซงหากไมดาเนนการแลวจะเกดผลเสยหายตอการบรหารงานดานสงแวดลอมของประเทศ ทงน ควรเปนโครงการในลกษณะโครงการตนแบบเพอใชเปนตวอยางในการขยายผลสพนทอนๆ ตอไป

โครงการมระยะเวลาแนนอนและสามารถวดผลไดชดเจน การดาเนนโครงการตองไมซาซอนกบหนวยงานอน รวมทง เปนโครงการทประชาชนและองคกรชมชนมสวนรวม หรอสงเสรมการมสวนรวมของประชาชนเพอเสรมงานของรฐ



คณะกรรมการกองทนสงแวดลอมพจารณาและอนมตการจดสรรเงนกองทนสงแวดลอม

ผจดการกองทนวเคราะหความเปนไปไดของโครงการ

สานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมตรวจสอบความครบถวนสมบรณของเอกสาร/หลกฐานของโครงการในเบองตน

ผขอรบเงนกจากกองทนสงแวดลอมยนขอเสนอโครงการ

กระบวนการพจารณาโครงการดานสงแวดลอมกรณเงนกจากกองทนสงแวดลอม

กาหนดระยะเวลาในการพจารณาโครงการโดยนบตงแตไดรบขอเสนอโครงการทมรายละเอยดสมบรณครบถวน

จนถงการอนมตจดสรรงบประมาณใหโครงการ รวม 110 วน



โครงการทจะไดรบการสนบสนนจากกองทนสงแวดลอมในลกษณะเงนกจะตองเปนไปตามหลกเกณฑและเงอนไข ดงน

กรณโครงการการจดใหมระบบบาบดนาเสยรวมหรอระบบกาจดของเสยรวมและโครงการจดใหมระบบบาบดอากาศเสย หรอนาเสย ระบบกาจดของเสยของราชการสวนทองถน จะตองเปนองคกรทมขดความสามารถในการใชคนเงนก ตลอดจนมความพรอมในการดาเนนโครงการ

กรณโครงการจดใหมระบบบาบดอากาศเสย หรอนาเสย ระบบกาจดของเสยขององคการมหาชน หรอรฐวสาหกจ จะตองเปนโครงการทไมสามารถหาเงนกดอกเบยตาจากแหลงอนได และเปนโครงการทกระทรวงการคลงหรอธนาคารพาณชยอนคาประกนเงนก

กรณโครงการของเอกชนทมหนาทตามกฎหมาย จะตองเปนโครงการตามประเภทอตสาหกรรมหรอการบรการสาธารณะอนๆ ทมลกษณะกจกรรมและกระบวนการทอาจกอใหเกดปญหามลพษตางๆ โดยเฉพาะกจการขนาดเลกและขนาดกลางทมเงนลงทนในสนทรพยถาวรรวมไมเกนสรอยบาท

กรณโครงการของเอกชนทไมมหนาทตามกฎหมาย แตมความประสงคจะรวมแกไขปญหา โดยการจดใหมระบบบาบดอากาศเสย หรอนาเสย ระบบกาจดของเสย และการรอถอนหรอเคลอนยายสถานประกอบกจการของเอกชนจะตองเปนโครงการในลกษณะเชนเดยวกบกรณโครงการของเอกชนทมหนาทตามกฎหมาย

โครงการของราชการสวนทองถน ทจะขอรบการสนบสนนจากกองทนสงแวดลอมใหเสนอโครงการผานแผนปฏบตการเพอการจดการคณภาพสงแวดลอมในระดบจงหวด



การจดทาขอเสนอโครงการเพอขอรบการสนบสนนงบประมาณจากกองทนสงแวดลอมขอเสนอโครงการ จะตองประกอบดวยสาระสาคญ ดงน

ประเดน สาระสาคญทตองระบ1. หลกการและเหตผล ประกอบดวย 4 สวน คอ

(1) ลกษณะทางกายภาพ สงคม และสภาพปญหาในพนทดาเนนโครงการ(2) เหตผลและความจาเปนทจะตองจดทาโครงการ(3) ความเปนมาและพนฐานการดาเนนงานทผานมา และ(4) ขอเสนอแนะแนวทางการแกไขปญหา

2. วตถประสงค แสดงถงผลลพธทจะเกดขนจากการดาเนนโครงการ อาจมวตถประสงคหลกเพยง 1-2 ขอเทานน หากมหลายวตถประสงค ควรเรยงตามลกษณะงาน/กจกรรมกอน-หลง ตามลาดบความสาคญและความเปนไปไดในทางปฏบต

3. เปาหมาย กาหนดเปาหมายใหชดเจน เขาใจงาย ไมคลมเครอ หรอกวางเกนไป โดยกาหนดจากผลผลตหรอผลลพธของโครงการทสอดคลองและสนองตอบวตถประสงคทงในเชงปรมาณ คณภาพ พนทและเวลา

4. ความสอดคลองและความสมพนธกบยทธศาสตรของรฐบาลและแผนพฒนาประเทศ

ระบความเชอมโยงของโครงการกบแนวนโยบายและมาตรการของรฐทเกยวของพรอมระบถงเปาหมาย วตถประสงคและผลทจะไดรบจากการดาเนนโครงการมสวนในการสนองตอบตอนโยบายและแผนตางๆ อยางไร รวมทง เปาหมายวตถประสงคและผลทจะไดรบ

5. พนทและกลมเปาหมาย ระบขนาด สถานทตง หรอพนทดาเนนโครงการใหชดเจน และแสดงถงความเปนไปไดของการใชพนทเพอดาเนนโครงการ

6. ระยะเวลาเรมตนและสนสดโครงการ

ระบระยะเวลาเรมตนและสนสดโครงการ ในกรณโครงการทดาเนนการโดยองคกรเอกชนดานสงแวดลอม หากมระยะเวลาโครงการมากกวา 1 ป จะตองมการตดตามประเมนผลในปแรกกอน แลวจงจะพจารณาใหการสนบสนนการดาเนนงานในปตอไป

7. แผนงาน/กจกรรมการดาเนนงาน

แผนการดาเนนงานตองมความชดเจน โดยแยกเปนรายกจกรรม ใหสอดคลองกบวตถประสงคของโครงการ และมการจดเรยงลาดบการดาเนนงานอยางเปนขนตอนโดยตองระบวาจะทาอะไร โดยใคร อยางไร ทไหน เมอไร เพอใหเกดผลอะไร และตองประสานความรวมมอกบหนวยงานและองคกรทรบผดชอบในพนทเพอใหมความเชอมตอทงระหวางและหลงสนสดโครงการและปองกนการดาเนนงานทซาซอน

8. วงเงนงบประมาณ จาแนกรายละเอยดงบประมาณตามแผนการดาเนนโครงการเปนรายป โดยแสดงคาใชจายตอหนวยและคาใชจายรวมใหละเอยดชดเจน ทงน การจดตงงบประมาณตองสอดคลองกบวตถประสงค เปาหมาย และแผนการดาเนนงาน

9. การบรหารโครงการ ควรกาหนดโครงสรางการบรหารโครงการ โดยอาจจะมการจดตงเปนคณะกรรมการหรอคณะทางานในหลายๆ ระดบ เชน ระดบนโยบาย ระดบภาค/จงหวด และระดบพนท ทงนอาจมการแตงตงหนวยงานของรฐและองคกรตางๆ ในทองถน เขารวมเปนองคกรบรหารโครงการดวย

10. การคานวณผลตอบแทนโครงการ

แจกแจงประโยชนทเกดขนตอกลมเปาหมายแตละกลม และประโยชนตอสวนรวมทเกดขนจากการดาเนนกจกรรมตางๆ ภายใตโครงการโดยประเมนความคมคาของการลงทนดวยการคานวณและระบผลตอบแทนของโครงการทคาดวาจะเกดขนทงในสวนผลตอบแทนทางเศรษฐกจและการเงน (ถาม)



ประเดน สาระสาคญทตองระบ

11. ผลประโยชนทคาดวาจะไดรบ

ระบผลทคาดวาจะเกดขนจากการดาเนนโครงการ เพอประโยชนในการวดหรอตดตามและประเมนผลสาเรจของโครงการ โดยอยางนอยจะตองแสดงใหเหนถงผลประโยชนทเกดขนทงทางตรงและทางออมในระยะสนและระยะยาว ซงควรประกอบดวยผลประโยชนทคาดวาจะไดรบทสาคญ 2 ดาน คอ

(1) ผลประโยชนตอประชาชนและชมชน ทงในระดบพนท โครงการและสงคมโดยรวม

(2) ผลประโยชนตอระบบนเวศ ไดแก นเวศปาตนนา นเวศเกษตร นเวศเมองและอตสาหกรรม และนเวศชายฝงทะเล

12. ตวชวดผลสาเรจของโครงการ

ระบตวชวดทสามารถวดความสาเรจของการดาเนนโครงการตามวตถประสงคหรอแผนการดาเนนงานทกาหนดไว ทงในเชงปรมาณและคณภาพ ไดอยางชดเจนโดยกาหนดเปนตวชวดตามเกณฑ ตอไปน

(1) ผลผลต (Output) หรอเปนการกาหนดตวชวดของโครงการจากสวนทเปนผลลพธของโครงการ

(2) ผลกระทบของโครงการ (Impact) ทกอใหเกดผลขางเคยงหรอผลทตอเนองจากผลลพธของโครงการ

(3) ผลทเกดขนในภาพรวม (Outcome) ซงรวมทงผลลพธและผลกระทบเขาไวดวยกนในตวเดยวกน

13. การวางระบบการตดตามและประเมนผล

เพอเปนเครองมอในการกากบการบรหารจดการโครงการโดยจะตองมการวางระบบ ดงน

(1) กาหนดชวงเวลาการตดตามและประเมนผลโครงการ เปน 3 ระยะ คอการประเมนกอนเรมตนโครงการ การตดตามและประเมนผลระหวางดาเนนงาน และการประเมนผลภายหลงโครงการสนสด

(2) ควรนารปแบบการตดตามและประเมนผลแบบมสวนรวมมาประยกตใช

(3) กาหนดแผนงานตดตามนเทศโครงการอยางตอเนอง และมการรายงานผลการดาเนนงานและการใชเงนโครงการตอสานกงานกองทนสงแวดลอมเปนรายไตรมาส

ทมา: สานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม 2549

ระยะเวลาการเปดรบขอเสนอโครงการ

การขอรบการสนบสนนจากกองทนสงแวดลอม ผสนใจสามารถยนขอเสนอโครงการไดตลอดป ยกเวน กรณโครงการดานการสงเสรมการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ซงเปนกจกรรม ภายใตมาตรา 23 (4) แหงพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2535 จะเปดรบขอเสนอโครงการระหวางวนท 1 มถนายน – 31 กรกฎาคม ของทกป



4. รายไดขององคกรปกครองสวนทองถน

รายไดของทองถนแบงออกเปนสองสวน ไดแก(1) รายไดทองคกรปกครองสวนทองถนจดเกบไดเองในทองถน ซงองคกรปกครองสวนทองถน

มอานาจในการจดสรรงบประมาณเพอกจกรรมหรอโครงการทเปนประโยชนตอทองถน

(2) เงนอดหนนใหแกองคกรปกครองสวนทองถน (งบประมาณเฉพาะกจ) ซงคณะกรรมการกระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน มหนาทจดสรรเงนงบประมาณใหแกองคกรปกครองสวนทองถนตามภารกจถายโอนจากหนวยราชการสวนกลาง โดยมการตงงบประมาณประจาปไวทกรมสงเสรมการปกครองสวนทองถน กระทรวงมหาดไทย

ขนตอนการขอสนบสนนงบประมาณเฉพาะกจ(เงนอดหนนตามภารกจถายโอน)

(1) องคกรปกครองสวนทองถนจดทาขอเสนอโครงการ โดยสานกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวดทาหนาทเปนทปรกษาใหแกองคกรปกครองสวนทองถน และสานกงานสงแวดลอมภาคทาหนาทใหคาปรกษาแกสานกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวด

(2) จงหวดรวบรวมแผนงานและโครงการจากองคกรปกครองสวนทองถน บรณาการแผนการจดการคณภาพสงแวดลอมขององคกรปกครองสวนทองถน และเสนอสานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

(3) สานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ตรวจสอบความครบถวนสมบรณของเอกสาร และพจารณาโครงการในเบองตน และเสนอโครงการตอคณะอนกรรมการกากบการจดทาแผนปฏบตการเพอการจดการคณภาพสงแวดลอมในระดบจงหวด

(4) คณะอนกรรมการกากบการจดทาแผนปฏบตการเพอการจดการคณภาพสงแวดลอมในระดบจงหวด ประสานการจดทาและกลนกรองแผนปฏบตการเพอการจดการคณภาพสงแวดลอมในระดบจงหวดกอนนาเสนอคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาตพจารณา

(5) คณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาตพจารณาโครงการและนาเสนอ คณะกรรมการกระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถนพจารณา

(6) คณะกรรมการกระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน พจารณาโครงการและจดสรรงบประมาณโครงการ จากงบประมาณทตงไวทกรมสงเสรมการปกครองทองถนกระทรวงมหาดไทย



กระบวนการกลนกรองงบประมาณเฉพาะกจสาหรบโครงการดานสงแวดลอม

คณะกรรมการกระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน

คณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต

คณะอนกรรมการกากบการจดทาแผนปฏบตการเพอการจดการคณภาพสงแวดลอมในระดบจงหวด


ราชการสวนกลาง

ทมา: ดดแปลงจากกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม 2546

ราชการสวนทองถนเสนอขอเสนอโครงการภายใตแผนปฏบตการ

เพอการจดการคณภาพสงแวดลอมในระดบจงหวด

คณะกรรมการบรหารงานจงหวดแบบบรณาการ (กบจ.)

คณะกรรมการจดทาและตดตามประเมนผลแผนปฏบตการเพอการจดการคณภาพสงแวดลอมในระดบจงหวด

สานกงานสงแวดลอมภาค (สสภ.)

สานกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวด (ทสจ.)

จงหวด

ราชการสวนทองถน(อบต. เทศบาล อบจ.)

ใหคาแนะนาเสนอแนะ



องคประกอบคณะอนกรรมการกากบการจดทาแผนปฏบตการเพอการจดการคณภาพสงแวดลอมในระดบจงหวด

1. รองปลดกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม กลมภารกจทเกยวของ ประธานอนกรรมการ2. เลขาธการสานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม หรอผแทน อนกรรมการ3. อธบดกรมควบคมมลพษ หรอผแทน อนกรรมการ4. อธบดกรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม หรอผแทน อนกรรมการ5. อธบดกรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง หรอผแทน อนกรรมการ6. อธบดกรมอทยานแหงชาต สตวปาและพนธพช หรอผแทน อนกรรมการ7. อธบดกรมปาไม หรอผแทน อนกรรมการ8. อธบดกรมสงเสรมการปกครองทองถน หรอผแทน อนกรรมการ9. ผอานวยการสานกงานคณะกรรมการการกระจายอานาจใหแกองคกรปกครอง

สวนทองถน สานกงานปลดสานกนายกรฐมนตร หรอผแทนอนกรรมการ

10. ผแทนสานกงานปลดกระทรวงมหาดไทย อนกรรมการ11. ผแทนสานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต อนกรรมการ12. ผแทนสานกงบประมาณ อนกรรมการ13. ผแทนกระทรวงสาธารณสข อนกรรมการ14. ผแทนกระทรวงศกษาธการ อนกรรมการ15. ผแทนกระทรวงอตสาหกรรม อนกรรมการ16. เจาหนาทสานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม อนกรรมการ

และเลขานการ17. เจาหนาทสานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม อนกรรมการ

และผชวยเลขานการ18. เจาหนาทสานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม อนกรรมการ

และผชวยเลขานการ

อานาจหนาท

1. ประสานการจดทาและกลนกรองแผนปฏบตการเพอการจดการคณภาพสงแวดลอมในระดบจงหวดกอนนาเสนอคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาตพจารณา

2. ใหคาแนะนาและแนวทางในการจดทาแผนปฏบตการเพอการจดการคณภาพสงแวดลอมในระดบจงหวดแกจงหวดและทองถน

3. การตดตามประเมนผลการดาเนนการตามแผนปฏบตการเพอการจดการคณภาพสงแวดลอมของจงหวดตางๆเพอรวบรวมปญหาและความคดเหน เพอนาไปปรบปรงการจดทาแผนปฏบตฯ ในระดบจงหวดตอไป

4. แตงตงคณะทางานเพอใหปฏบตงานไดตามทเหนสมควร5. ปฏบตหนาทอนๆ ตามทคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาตมอบหมาย

ทมา: คาสงคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต ท 4 / 2547 เรองปรบปรงองคประกอบคณะอนกรรมการกากบการจดทาแผนปฏบตการเพอการจดการคณภาพสงแวดลอมในระดบจงหวด



หลกเกณฑการพจารณาโครงการภายใตแผนปฏบตการเพอการจดการคณภาพสงแวดลอมจงหวด

พนทไดรบผลกระทบจากปญหามลพษสงแวดลอมอยางรนแรง

พนททอยรมฝงแมนาสายสาคญ

พนทมศกยภาพดานการทองเทยว

พนททมการพฒนาอตสาหกรรมหรอพนทรอบๆ พนทอตสาหกรรม

พนททมการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจสงหรอมอตราการเพมประชากรสง

พนทอนรกษสงแวดลอม

ขอเสนอโครงการตามแผนปฏบตการเพอการจดการคณภาพสงแวดลอมระดบจงหวด

ขอเสนอโครงการมองคประกอบ ดงน


1. ชอโครงการ ระบชอโครงการ

2. หนวยงานดาเนนการ

หนวยงานดาเนนการ เชน สานกงานจงหวด หรอเทศบาล หรอ อบต.

3. หลกการและเหตผล

เปนสวนททาใหเหนความสาคญและความจาเปนของโครงการ โดยใหระบปญหาและสาเหตของสงแวดลอม ทกาลงเผชญอยใหชดเจนในแตละประเภท

4. วตถประสงค วตถประสงคของแตละโครงการทชดเจนเปนรปธรรม สอดคลองกบหลกการและเหตผล โดยแสดงถงผลสาเรจทตองการใหเกดขนภายในระยะเวลาทกาหนดและตรวจวดได

5. สถานทดาเนนโครงการ

พนทเปาหมายทไดประเมนแลววา มปญหาสงแวดลอมหรอจาเปนตองมการจดการดานสงแวดลอม การระบเกยวกบสถานทดาเนนการ

6. กจกรรมและเปาหมายของโครงการ

กจกรรมและเปาหมายของโครงการ จะตองระบใหชดเจนวามกจกรรมอะไรบางในแตละป และแตละกจกรรมมเปาหมายเปนหนวยนบทชดเจน




7. ระยะเวลาดาเนนงานโครงการ

ระบระยะเวลาดาเนนงานโครงการ ระบเวลาในการดาเนนโครงการตงแตเรมตนจนสนสดโครงการ เปนระยะเวลาเทาใด และระบแผนการดาเนนโครงการ/กจกรรม ระบรายละเอยดขนตอนในการดาเนน โครงการ/กจกรรมระยะเวลาทใชในแตละขนตอนหรอกจกรรม

8. ประมาณการคาใชจายตลอดโครงการ

ระบงบประมาณทจะใชดาเนนโครงการวาจะใชงบประมาณจากแหลงใดและเปนจานวนเทาใด

9. รายละเอยดงบประมาณรายจาย

เปนสวนทแสดงใหเหนงบประมาณทตงขนมานนมคาใชจายอะไรบางแบงตามหมวดลกษณะของการใชจายเหมอนการจดทารายละเอยดงบประมาณปกต โดยจะตองระบปรมาณงานทจะทาตลอดจนคาใชจายตอหนวยและคาใชจายทงหมดใหชดเจน โดยเฉพาะอยางยง ในปทเสนอขอตงงบประมาณ

10. การบรหารโครงการ

ระบรปแบบของหนวยงานทเขามาดาเนนงาน ซงอาจพฒนาโครงการใหเกดการทางานรวมกนของหนวยงานและประชาชนใหมากทสดเพอใหเกดการทางานทแกปญหาสงแวดลอมรวมกน หนวยงานทรบผดชอบโครงการควรมรปแบบทเหมาะสมกบกจกรรมมความสอดคลองกบลกษณะงานตางๆ ของกจกรรมโดยทหนวยงานนนๆ ควรมบคลากรทมความร ความสามารถและประสบการณในการดาเนนงานและรบผดชอบโครงการ

11. ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

จานวนประชากรทจะไดรบประโยชนจากโครงการเปนจานวนคน และ/หรอครวเรอน ผลประโยชนสวนรวมตอชมชน ทงในระดบทองถน และ/หรอจงหวดลมนา และผลประโยชนอนๆ (ถาม)

ทมา: สานกงานนโยบายและแผนสงแวดลอม 2539



5. เงนอดหนนจากแหลงอนๆ

นอกจากแหลงเงนทกลาวมาขางตนแลว ยงมแหลงเงนอนๆ ทใหการสนบสนนเงนสาหรบโครงการดานสงแวดลอมซงเปนองคกรและมลนธตางๆ ทงภายในประเทศและตางประเทศอกหลายแหง ดงตวอยางตอไปน

5.1 สานกงานกองทนสนบสนนการวจย

สานกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.) เปนหนวยงานของรฐภายใตกากบของสานกนายก รฐมนตร จดตงขนตามพระราชบญญตกองทนสนบสนนการวจยในป พ.ศ. 2535 โดยม ภารกจหลกคอ สนบสนนกระบวนการสรางความร สรางนกวจย และสรางระบบวจย เพอตอบคาถามและเสนอทางเลอกใหสงคม ซงครอบคลมทงในระบบเศรษฐกจภาคดงเดมและสมยใหม โดยใชจดเดนดานการบรหารงานวจย เพอยกระดบความสามารถของประเทศดานการวจย

ประเภทของทนวจย แบงเปน 4 ประเภท คอ

(1) ทนวจยเชงวชาการ ซงเนนการวจยทสรางองคความรใหมและสรางนกวจย

(2) ทนวจยและพฒนา เปนทนวจยทเนนการนาผลไปใชประโยชนโดยตรง สวนใหญจะเปนโครงการเชงระบบ กลาวคอ พจารณาแตละเรองวาเปนระบบทประกอบดวยสวนตาง ๆ ซงมความสมพนธกน การวจยเพอแกปญหาใหไดผลจงจาเปนตองวจยทกสวนของระบบนน รวมทงเทคโนโลยและดานทไมใชเทคโนโลยดวย เชน ดานเศรษฐกจ สงคมการตลาด กฎหมาย ภาษ ฯลฯ

(3) ทนวจยเพอพฒนาทองถน เนนการวจยทสามารถตอบปญหา สรางรปแบบเสนอทางเลอกหรอชนาการปรบตวของชมชนทองถนไดเปนลาดบแรก

(4) ทนวจยนวตกรรมสถาบน เปนโครงการวจยเชงปฏบตการ (Action Research) ทเกยวของกบการคดคน พฒนา ประยกตใช ศาสตรและศลปตาง ๆ ทเกยวของกบการบรหารงานวจยภายใตบรบทของสถาบนนนๆ ในดานตางๆ และโดยอาศยความมสวนรวมของผทเกยวของในดานตาง ๆ อยางครบถวน

ทนวจยเพอการพฒนาทองถน

เครอขายอนรกษ ชมชน และองคกรพฒนาเอกชน ทตองการขอการสนบสนนงบประมาณเพอใชในการดาเนนการในพนท สามารถขอทนวจยเพอพฒนาทองถนซงเปนทนวจยทเนนการวจยทสามารถตอบปญหา สรางรปแบบเสนอทางเลอก หรอชนาการปรบตวของชมชนทองถนไดเปนลาดบแรก การวจยเพอทองถนสามารถดาเนนการไดใน 2 ลกษณะ ดงน



(1) การวจยเชงปฏบตการอยางมสวนรวมของทองถน

เปนงานวจยทมลกษณะสมบรณตามแนวความคดการวจยเพอทองถน ทงในเชงเนอหาและเชงกระบวนการ ภายใตหลกการวา “เปนปญหาของชาวบาน ชาวบานเปนทมวจย และมปฏบตการเพอแกปญหา”โดยใชระยะเวลาดาเนนการไมเกน 2 ป งานวจยแบบนมลกษณะเปนการวจยทเนนกระบวนการในการทาความเขาใจและหาทางเลอกในการแกปญหาสงคมในทกประเดน โดยทชมชนทองถนเขามามสวนรวมในการดาเนนการในทกขนตอน ตงแตการกาหนดประเดน วเคราะห และใชผลสรปจากการวจยไปสทางเลอกของการแกไขปญหา

(2) การวจยเพอสรางทางเลอกของทองถน

เปนงานวจยเพอทองถนรปแบบใหมทพฒนามาจากแบบแรกเพอใหเหมาะสมกบความตองการและสอดคลองกบศกยภาพของทองถนและกลมคนซงมหลากหลายระดบ หรอเพอใหทองถนสามารถเลอกใชไดตามความเหมาะสม เปนการเรมตนทดลองทางานวจยอยางงายๆ โดยใชระยะเวลาดาเนนการไมมากนกประมาณ 3–6 เดอน หรอไมเกน 1 ป งานวจยแบบนมลกษณะเปนการวจยเพอใชกระบวนการพฒนาโจทยวจยและการถอดความรจากการทางานพฒนาของชมชน รวมถงการเตรยมชมชน เตรยมทมวจย ชาวบาน และนาไปสการวางแผนและแกปญหาในเบองตน

ลกษณะสาคญของโครงการวจยเพอทองถน

เปนโจทยทชมชนหรอคนในทองถนเหนวามความสาคญ และอยากจะคนหาคาตอบรวมกน ชมชนมสวนรวมในกระบวนการคนหาคาตอบรวมกน มการปฏบตการเพอแกปญหา หรอเสนอทางเลอกใหกบทองถน เปนเรองทสอดคลองกบยทธศาสตร และเปาหมายขององคกร

ขนตอนการขอรบการสนบสนนงบประมาณ

(1) ชมชนทองถนทสนใจขอรบการสนบสนนควรเรมจากการจดทา “เอกสารเชงหลกการ” ประมาณ 4-5 หนา นาเสนอใหกบศนยประสานงานวจยเพอทองถนในพนท (Node) หรอนาเสนอตอ สกว. สานกงานภาค ในกรณพนททไมม Node

เอกสารเชงหลกการ ประกอบไปดวย

(1) ชอโครงการวจย(2) ความเปนมาของเรองทตองการทาวจย(3) คาถามในการวจย / วตถประสงค(4) แผนงานและวธการศกษา เพอใหสามารถตอบขอสงสยหรอแกปญหาได(5) งบประมาณและระยะเวลาดาเนนการ(6) ผลทคาดวาจะไดรบ และ(7) ขอมล / ประวตยอ ของหวหนาโครงการและทมวจย

พรอมทอยและเบอรโทรศพททสามารถตดตอได



(2) เมอ Node หรอ สกว. สานกงานภาค ไดรบเอกสารเชงหลกการแลว จะพจารณาขนตน และแจงผลใหผเสนอโครงการทราบ หรอเชญผเสนอโครงการมาหารอรายละเอยดของโครงการ ภายใน 30 วน นบจากวนทไดรบเอกสาร

(3) หลงจากนนใหผเสนอโครงการจดทาขอเสนอโครงการ (ฉบบเตม) และถามการแกไข ขอเสนอโครงการวจย กใหปรบปรงเพมเตมใหเปนขอเสนอโครงการฉบบสมบรณ และนาเสนอตอ สกว. อกครง

(4) เมอไดขอเสนอโครงการ (ฉบบสมบรณ) สานกงานกองทนสนบสนนการวจยและผเสนอโครงการลงนามในสญญารบทน

ทอยสานกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.)

สวนกลาง

สานกงานกองทนสนบสนนการวจย ชน 14 อาคาร เอสเอม ทาวนเวอรเลขท 979/17-21ถ.พหลโยธน สามเสนใน พญาไท กรงเทพฯ 10400โทรศพท : 0-2278-8200 (100 คสาย) , 0-2298-0455 (5 คสาย)โทรสาร : 0-2298-0476เวบไซต: www.trf.or.th ไปรษณยอเลกทรอนกส : [email protected]

สานกงานภาค

ผประสานงาน : ดร.สนธ สโรบลผศ.ดร.อาวรณ โอภาสพฒนกจดร.สมคด แกวทพย

ทอย : ชน 2 อาคารเฉลมพระเกยรต คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหมต.สเทพ อ.เมอง จ.เชยงใหม 50200

โทรศพท : (053) 944-648 ,(053) 218-250 ,(053)218-200โทรสาร : (053) 892-662 ตอ 115E – Mail : [email protected]

เครอขายงานวจยเพอทองถน (Node)

รายชอเครอขาย ผประสานงาน และทอยสาหรบการตดตอ แสดงรายละเอยดไวในตาราง



รายชอเครอขายงานวจยเพอทองถน (Node)

จงหวด ขอเครอขาย ผประสานงาน ทอย

ภาคเหนอ

เชยงราย ศนยประสานงานวจยเพอทองถนเชยงราย – พะเยา – ฝาง

ผศ.ดร.ยงยง เทาประเสรฐ สถาบนราชภฏเชยงรายอ.เมอง จ.เชยงราย 57100

เชยงใหม ศนยประสานงานวจยเพอทองถนโพธยาลย

พระมหา ดร.บญชวยสรนธโร

วดสวนดอก ถ.สเทพอ.เมอง จ.เชยงใหม 50200

เชยงใหม ศนยประสานงานวจยเชงบรณาการ มหาวทยาลยแมโจ

ดร.สมคด แกวทพย อาคารศนยเทคโนโลยชวภาพ(ชน 2) มหาวทยาลยแมโจอ.สนทราย จ.เชยงใหม 50290

เชยงใหม โครงการประสานงานวจยและพฒนาเครอขายการทองเทยวโดยชมชน

ดร.สนธ สโรบล สกว.สานกงานภาค ชน 2 อาคารเฉลมพระเกยรต คณะเกษตรศาสตรมหาวทยาลยเชยงใหมจ.เชยงใหม 50202

เชยงใหม ศนยประสานงานวจยเพอชมชนคณะเกษตรศาสตรมหาวทยาลยเชยงใหม

ผศ.ดร. อาวรณ โอภาสพฒนกจ หอง 2116 ชน 2 อาคารเฉลมพระเกยรต คณะเกษตรศาสตรมหาวทยาลยเชยงใหม ต.สเทพอ.เมอง จ.เชยงใหม 50200

เชยงใหม ศนยประสานงานวจยเพอทองถนราชภฎโพธสทธา

ผศ.สมพงษ บญเลศ อาคาร 19 ชน 4 สถาบนราชภฎเชยงใหม ต.ชางเผอก อ.เมองจ.เชยงใหม 50300

เชยงใหม ศนยประสานงานวจยเพอทองถนอาเภอแมแจม

คณสมมาศ เอกโยธนสกล 231 หม 12 ต.ชางเคงอ.แมแจม จ.เชยงใหม 50270

พษณโลก ศนยประสานงานวจยเพอทองถนจงหวดพษณโลก

รศ.ดร.มาฆะศร เชาวกล /อ.อจฉรยา ชวงศเลศ

IS1101 อาคารเอนกประสงคมหาวทยาลยนเรศวร อ.เมองจ.พษณโลก 65000

แมฮองสอน ศนยประสานงานวจยเพอทองถนจงหวดแมฮองสอน

คณอรณ เวยงแสง หองราชธรรมพทกษ ศาลากลางชน 4 อ.เมอง แมฮองสอน 58000

ลาปาง ศนยประสานงานวจยเพอทองถนจงหวดลาปาง

คณนพพร นลณรงค 175/2 ถ.พระแกว ต.เวยงเหนออ.เมอง จ.ลาปาง 52000

ลาพน ศนยประสานงานวจยเพอทองถนจงหวดลาพน

คณวนเพญ พรนทรากล สถาบนวจยหรภญชย วดพระธาตหรภญชยวรมหาวหาร ต.ในเมองอ.เมอง จ.ลาพน 51000

อตรดตถ ศนยประสานงานวจยเพอทองถนอตรดตถ–แพร–นาน

ผศ.ดร.ฉตรนภา พรหมมา สานกวจยและบรการวชาการสถาบนราชภฏอตรดตถอ.เมอง จ.อตรดตถ 53000




ภาคกลาง

กาญจนบร ศนยประสานงานวจยเพอทองถนอาเภอพนมทวนจงหวดกาญจนบร

คณยทธภณฑ เตชะแกว สานกวจยและบรการวชาการสถาบนราชภฎกาญจนบรอ.เมอง จ.กาญจนบร 71000

จนทบร ศนยประสานงานวจยเพอทองถนภาคตะวนออก

ผศ.ไพโรจน แสงจนทร สถาบนราชภฏราไพพรรณอ.เมอง จ.จนทบร 22000

นครปฐม โครงการการพฒนาเครองมอบคลากร และเครอขายในการเตรยมความพรอมเพอเสนอโครงการวจยเพอทองถนสาหรบศกษาและฟนฟภาษาและวฒนธรรมในภาวะวกฤต

รศ.ดร.สวไล เปรมศรรตน สถาบนวจยภาษาและวฒนธรรมเพอพฒนาชนบทมหาวทยาลยมหดลต.ศาลายา อ.พทธมณฑลจ.นครปฐม 73170

นครปฐม ศนยประสานงานวจยเพอทองถนภาคกลางและตะวนตก

ผศ.เอยม ทองด สถาบนวจยภาษาและวฒนธรรมมหาวทยาลยมหดล ศาลายาอ.พทธมณฑล จ.นครปฐม 73170

สมทรสงคราม ศนยประสานงานวจยเพอทองถนจงหวดสมทรสงคราม

คณชษณวฒน มณศรขา 29 หม 7 ต.ปลายโพงพางอ.อมพวา จ.สมทรสงคราม 75110

ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

ขอนแกน สานกงานสนบสนนการวจยทองถน องคกรพฒนาเอกชนภาคอสาน (กป.อพช.อสาน)

ดร.บญชร แกวสอง 686/5 ซ.วฒาราม ถ.หนาเมองอ.เมอง จ.ขอนแกน 40000

ขอนแกน โครงการกระบวนการวจยและพฒนาของชมชน เพอชมชนโดยชมชน (เครอขายปราชญชาวบานอสาน)

นพ.อภสทธ ธารงวรางกร โรงพยาบาลอบลรตนอ.อบลรตน จ.ขอนแกน40250

นครพนม ศนยประสานงานวจยเพอทองถนลมนาสงครามตอนลาง

อ.เอกชย คะษาวงษ โรงเรยนโพนสวาง อ.ศรสงครามจ.นครพนม 48190

บรรมย ศนยประสานงานวจยเพอทองถนจงหวดบรรมย

อ.นรนดร กลฑานนท สานกงาน สกว.อสานใต สถาบนราชภฏบรรมย อ.เมอง บรรมย31000 หรอ ต ปณ.5 อ.เมองจ.บรรมย 31000

มหาสารคาม ศนยประสานงานวจยเพอทองถนจงหวดมหาสารคาม

ดร.วรต ปานศลา/ดร.ทรงคณ จนทจร/คณสเมธ ปานจาลอง

สถาบนวจยศลปะและวฒนธรรมอสาน ชน 3 หอง 314 มหาวทยาลยมหาสารคาม ต .ตลาด อ .เมอง จ.มหาสารคาม 44001




มกดาหาร ศนยประสานงานวจยเพอทองถนจงหวดมกดาหาร

คณอไรวธ พลเยยม 93/14 อาคารพาณชยหอแกวมกดาหาร อ.เมองจ.มกดาหาร 49000

ยโสธร ศนยประสานงานวจยเพอทองถนจงหวดยโสธร

คณนรตน ศรชาน สานกงานประชาสงคม จงหวดยโสธร59/1 ถ.วารราชเดช ต.ในเมองอ.เมอง จ.ยโสธร 35000

รอยเอด ศนยสงเสรมการวจยเพอทองถนเพอการพฒนาทงกลารองไห

คณบญเสรฐ เสยงสนน ศนยสงเสรมการวจยเพอทองถนเพอการพฒนาทงกลารองไห 492หม 2 ต.เกษตรวสย อ.เกษตรวสยจ.รอยเอด 45150

สกลนคร ศนยประสานงานวจยเพอทองถนแองสกลนคร

อ.สพสนต เพชรคา คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตรสถาบนราชภฏสกลนครอ.เมอง จ.สกลนคร 47000

อานาจเจรญ ศนยประสานงานวจยเพอทองถนจงหวดอานาจเจรญ

คณวไลลกษณ เกศกล 29 /1-2 หม 19 ถ.ชยางกรต.บง อ.เมอง จ.อานาจเจรญ 37000

อบลราชธาน ศนยประสานงานวจยเพอทองถนจงหวดอบลราชธาน

คณมสยา คาแหง 246 หม 6 ต.เขมราฐ อ.เขมราฐจ.อบลราชธาน 34170

ภาคใต

กระบ โครงการประสานงานวจยเพอทองถนจงหวดกระบ พงงา ภเกต

คณจงรกษ แชมศร 54/14 ถนนศรพงงา ต.กระบใหญอ.เมอง จ.กระบ 81000

ตรง ศนยประสานงานวจยเพอทองถนจงหวดตรง

คณมานพ ชวยอนทร สกว.ตรง สานกงานหอจดหมายเหตแหงชาตเฉลมพระเกยรต จงหวดตรงถ.หนองยวน ต.ทบเทยง อ.เมองจ.ตรง 92000

นครศรธรรมราช ศนยประสานงานวจยเพอทองถนจงหวดนครศรธรรมราช

คณธนต สมพงศ /คณสนธ แกวสนธ

ศนยบรการวชาการ มหาวทยาลยวลยลกษณ 222 ต.ไทยบร อ.ทาศาลาจ.นครศรธรรมราช 80160

นครศรธรรมราช โครงการหนวยจดการความรองคกรการเงนชมชนจงหวดนครศรธรรมราช

คณภม ภควเมธาว ศนยบรการวชาการ มหาวทยาลยวลยลกษณ 222 ต.ไทยบร อ.ทาศาลาจ.นครศรธรรมราช 80160

นครศรธรรมราช เครอขายทองเทยวโดยชมชนภาคใต

คณเชาวลต สทธฤทธ 17/5 หม 2 ต.กรงชง อ.นบพตาจ.นครศรธรรมราช 80160 หรอตดตอทศนยประสานงานวจยเพอทองถนจงหวดนครศรธรรมราชศนยบรการวชาการ มหาวทยาลยวลยลกษณ 222 ต.ไทยบร อ.ทาศาลาจ.นครศรธรรมราช 80160




ปตตาน ศนยประสานงานสานกงานสกว.ภาคใตตอนลาง

ผศ.ปยะ กจถาวร สานกงานบรการวชาการ มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตปตตาน อ.เมอง จ.ปตตาน 94000

พงงา ศนยประสานงานวจยเพอทองถนจงหวดพงงา

คณสขกจ นาคตาขน 26/5 หม 1 ซอยนางยอนอ.คระบร จ.พงงา 82150

พทลง ศนยประสานงานวจยเพอทองถนจงหวดสตล

คณวระ ทองพงษ ศนยประสานงานวจยเพอทองถนจงหวดสตล อาคารหองสมดประชาชนอาเภอละง หมท 3 ต.กาแพง อ.ละง จ.สตล 91110 หรอตดตอทศนยประสานงานวจยเพอทองถนจงหวดพทลง หองสมดชน 2 การศกษานอกโรงเรยนจงหวดพทลง ถ. ราเมศวร ต.คหาสวรรค อ.เมอง จ.พทลง 93000

พทลง ศนยประสานงานวจยเพอทองถนจงหวดพทลง

คณณฐกานต หมนสนท หองสมดชน 2 ศนยการศกษานอกโรงเรยนจงหวดพทลง ถ. ราเมศวร ต.คหาสวรรค อ.เมอง จ.พทลง 93000

สงขลา กองประสานงานกลางงานวจยเพอทองถน เครอขายลมนาภาคใต

คณการาบ พานทอง 71/3 หม 3 ถ.ปณกณฑ ต.คอหงสอ.หาดใหญ จ.สงขลา 90110

สราษฎรธาน ศนยประสานงานวจยเพอทองถนจงหวดสราษฎรธาน

คณวรตน สาระคง 1/43 ถนนศรวชย ซอย 1หม 3 ต.มะขามเตย อ.เมองจ.สราษฎรธาน 84000

5.2 สานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ

สานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.) ใหการสนบสนนงบประมาณสาหรบโครงการเกยวกบการสรางเสรมสขภาพ ตามมาตรา 5 แหงพระราชบญญตกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ พ.ศ. 2544 ซงใหใชเงนกองทนฯ เพอวตถประสงคดงตอไปน

(1) สงเสรมและสนบสนนการสรางเสรมสขภาพในประชากรทกวยตามนโยบายสขภาพแหงชาต

(2) สรางความตระหนกเรองพฤตกรรมการเสยงจากการบรโภคสรา ยาสบ หรอสาร หรอสงอนททาลายสขภาพ และสรางความเชอในการสรางเสรมสขภาพแกประชาชนทกระดบ

(3) สนบสนนการรณรงคใหลดบรโภคสรา ยาสบ หรอสารหรอสงอนททาลายสขภาพ ตลอดจนใหประชาชนไดรบรขอกฎหมายทเกยวของ

(4) ศกษาวจยหรอสนบสนนใหมการศกษาวจย ฝกอบรม หรอดาเนนการใหมการประชมเกยวกบการสนบสนน การสรางเสรมสขภาพ



(5) พฒนาความสามารถของชมชนในการสรางเสรมสขภาพโดยชมชน หรอองคกรเอกชน องคกรสาธารณประโยชน สวนราชการ รฐวสาหกจ หรอหนวยงานอนของรฐ

(6) สนบสนนการรณรงคสรางเสรมสขภาพผานกจกรรมตางๆ ในลกษณะทเปนสอเพอใหประชาชนสรางเสรมสขภาพใหแขงแรง ใชเวลาวางใหเปนประโยชนและลดบรโภคสรา ยาสบ หรอสารหรอสงอนททาลายสขภาพ

โครงการทเขาขายการสนบสนนตองเปนประเภทใดประเภทหนง ดงน

(1) โครงการดานการพฒนาและปฏบตการ หมายถง โครงการทมลกษณะเปนการฝกอบรมการรณรงค การจดกจกรรม การประเมนผล รวมทงการพฒนาเครอขายภาค หรอปฏบตการในดานการสรางเสรมสขภาวะ ทงนตองไมใชงานประจาทดาเนนการอยแลว

(2) โครงการดานการศกษาวจย หมายถง โครงการทมลกษณะทาการศกษาวจย การทบทวนองคความร การวจยและพฒนา การประเมนผล รวมทงการพฒนาศกยภาพ

(3) โครงการดานการอปถมภกจกรรม หมายถง โครงการทมลกษณะการใหทนแกกจกรรมดานกฬา ศลปวฒนธรรมหรอกจกรรมสาธารณะอนเพอเปนสอกลางในการสรางความรและคานยมในการสรางเสรมสขภาพ

ผมสทธขอทน

(1) หนวยงานตางๆ

(2) นกศกษาปรญญาโท และนกศกษาปรญญาเอก

(3) ผเสนอโครงการสามารถเสนอในนามของบคคลได หากแตผเสนอจาเปนตองมองคกรหรอหนวยงานรองรบ เพอความสะดวกในการตดตอ

ทอยสานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ

สานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.) 979/116-120 ชน 34 อาคารเอส เอมทาวเวอร ถ.พหลโยธน แขวงสามเสนใน เขตพญาไท กรงเทพฯ 10400

โทรศพท 0-2298-0500 โทรสาร 0-2298-0499

เวบไซต: http://www.thaihealth.or.th/

ไปรษณยอเลกทรอนกส : [email protected]



5.3 หนวยงานตางประเทศทใหการสนบสนนการเงนทนและดานเทคโนโลยทเกยวของกบการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

นอกเหนอจากแหลงทนภายในประเทศแลว ยงมหนวยงานระหวางประเทศทใหการสนบสนนดานเงนทนและดานเทคโนโลยทเกยวของกบการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ซงสวนใหญเปนความรวมมอระหวางหนวยงานตางประเทศและหนวยงานภาครฐ อยางไรกตาม องคกรพฒนาเอกชนหรอองคกรระดบทองถนกสามารถเสนอโครงการเพอขอการสนบสนนเงนทนจากบางแหลงทนได ดงตวอยางองคกรตอไปน

(1) Canadian International Development Agency (CIDA)(เวบไซต :www.acdi-cida.gc.ca)

CIDA มเปาหมายเพอสนบสนนการพฒนาทยงยน โดยทางานรวมกบหนวยงานตางๆ เพอลดความยากจน และสนบสนนใหเกดความมนคง ความเทาเทยมกน และความเจรญรงเรองของสงคมโลก มประเดนดงน good governance, health (HIV/AIDS), basic education, private sector development, และ ความยงยนดานสงแวดลอม

แหลงเงนทน คอ The Canada Fund สาหรบโครงการทรเรมจากทองถน (Local Initiatives) เปนการสนบสนนโครงการพฒนาขนาดเลก นวตกรรมใหมๆ ในระดบชมชน ทมเปาหมายเพอสนบสนนการพฒนาทยงยน โดยมกรอบการพจารณาโครงการ คอ ประเดนเกยวกบผหญง สงแวดลอม และธรรมาภบาลระยะเวลาของโครงการ 1 ถง 2 ป แตจะไมใหการสนบสนนในคาใชจายดานการวจย คาตอบแทนพนกงาน เครองมอของโครงการ ผมสทธยนขอสนบสนน คอ กลมบคคล (NGO หรอกลมอนๆ) โดยกลมบคคลจะตองรวมสนบสนนคาใชจายดวย

ขอเสนอโครงการ มองคประกอบดงน

ชอโครงการ/พนทศกษา

หนวยงานปฏบต ประกอบดวย ชอหนวยงาน ประวตและขอมลพนฐานของหนวยงาน(ป พ.ศ. ทเรมตน สมาชก วตถประสงค) เคยไดรบทนจาก the Canada Fund มากอนหรอไม ถาเคยใหระบรายละเอยด

ชอผตดตอ พรอมทอย

ทมาของโครงการ อธบายถงโครงการพนท ปญหา เหตผล เพออะไร

วตถประสงค ทชดเจน งาย และวดได โดยแบงเปนทวไป และเฉพาะเจาะจง

การดาเนนการ ตารางแสดงขนตอนการดาเนนงาน ใครทา ระยะเวลา สอดคลองตามวตถประสงค



กลมเปาหมาย/ผลทคาดไว ประกอบดวย ใครไดรบประโยชนทางตรงทางออม และผลลพธของโครงการคออะไร โครงการจะดาเนนการตอไปในอนาคตหรอไม อยางไร

ผลกระทบตอผหญง/บทบาทของผหญงในโครงการ

ผลกระทบตอสงแวดลอม (ทางบวกและทางลบ)

งบประมาณ

ใบสมครขอทนเพอสนบสนนโครงการ สามารถสงไดท :

Cavelle DoveThe Canada Fund สถานฑตแคนาดา ต ป.ณ. 2090 กรงเทพฯ 10501โทรศพท/โทรสาร 02-749-3285โทรศพทเคลอนท 09-034-0939ไปรษณยอเลกทรอนค: [email protected]

เวบไซต : http://geo.international.gc.ca/asia/bangkok/site/canfund-en.asp

(2) Global Environment Facility (GEF)(เวบไซต : www.onep.go.th)

กองทนสงแวดลอมโลก (Global Environment Facility) หรอ กองทน GEF (จ อ เอฟ) จดตงขนเพอชวยเหลอประเทศกาลงพฒนา ในการดาเนนการตามพนธกรณจากการประชมสหประชาชาตวาดวยสงแวดลอมและการพฒนา (UNCED) ในป พ.ศ. 2535 และในการดาเนนโครงการหรอกจกรรมอนๆ เพอแกไขปญหาสงแวดลอมโลก กองทนสงแวดลอมโลกคอกลไกความรวมมอทางดานการเงนระหวางประเทศทไดรบการจดตงขนเพอใหการสนบสนนทางดานการเงนกบประเทศหรอผทขอรบการสนบสนน เพอแกไขปญหาวกฤตทางสงแวดลอมโลก 5 ประการ ไดแก การสญเสยความหลากหลายทางชวภาพ ความเสอมโทรมของนานนาสากล การคกคามจากการเปลยนแปลงของสภาพภมอากาศ การลดลงของชนโอโซนในบรรยากาศ และการจดการสารมลพษทตกคางยาวนาน

โครงการทขอรบการสนบสนนจากกองทน GEF จะตองเปนโครงการทสงผลใหเกดประโยชนตอสงแวดลอมโลกอยางชดเจน และจะตองมหนวยงานตางๆ ทไดรบผลกระทบจากโครงการ เขามารวมดาเนนโครงการอยางกวางขวาง นอกจากน จะตองเปนโครงการทคมคาคมราคา นาผลไปใชกบพนทอนไดและการยกรางโครงการนนจะตองเปนไปโดยอาศยแรงจงใจเปนพนฐาน เพอใหแนใจวาเมอกองทน GEFยตการใหการสนบสนนแลว โครงการกยงสามารถดาเนนการตอไปไดดวยความยงยนทางการเงนของโครงการ



ผมสทธขอรบการสนบสนนจากกองทน GEF

ผมสทธขอรบการสนบสนนจากกองทน GEF อาจเปนหนวยงานราชการ องคกรเอกชน กลมวจยสถาบนการศกษา หรอหนวยงานภาคเอกชน โดยกองทน GEF แบงการสนบสนนเงนเปน 5 หมวด ดงน

หมวดเงนทสนบสนน ลกษณะของโครงการ1. โครงการภายใตแผนงาน

ปฏบตการ(Operational Programme)

สนบสนนเงนใหกบโครงการทอยภายใตแผนงานปฏบตการของกองทน GEFซงเปนโครงการขนาดใหญ (มลคากวา 1 ลานเหรยญสหรฐ) และระยะยาว(3-7 ป)

2. เงนสนบสนนเพอการยกรางและพฒนาขอเสนอโครงการ(Project Development Facility. PDF)

เปนเงนสาหรบสนบสนนกจกรรมทสงผลใหเกดการยกรางหรอพฒนาขอเสนอโครงการขนาดใหญ โดยกาหนดการใหเงนสนบสนนไว 3 ระดบ

3. โครงการขนาดกลาง(Medium-sized Projects)

สนบสนนเงนแบบใหเปลาไมเกน 1,000,000 เหรยญสหรฐ

4. แผนงานประเภททนใหเปลาขนาดเลก (Small Grants Programme)

สนบสนนเงนใหกบโครงการไมเกน 50,000 เหรยญสหรฐโดยเปนโครงการทรเรมโดยกลมชมชนทองถน

5. กจกรรมทสงผลใหดาเนนการตามพนธกรณได (Enabling Activities)

สนบสนนเงนจานวนตางๆ ใหกบประเทศตางๆ เพอจดเตรยมแผนงานยทธศาสตรแผนปฎบตการ และจดทารายงานตางๆ เพอใหประเทศนนๆสามารถปฏบตตามพนธกรณของอนสญญาเกยวกบสงแวดลอมระหวางประเทศได

ในสวนของแผนงานประเภททนใหเปลาขนาดเลก (Small Grants Programme) ใหทนไมเกน 50,000 เหรยญสหรฐ แกโครงการทรเรมโดยกลมชมชนทองถน และองคกรเอกชน (NGOs) นบจนถงปจจบน มกวา 50 ประเทศ ในอฟรกา อเมรกาเหนอ ตะวนออกกลาง เอเชยและแปซฟก ยโรป ลาตนอเมรกาและแครเบยน ทเขารวมในโครงการขนาดเลกน ทงน โครงการหรอกจกรรมดงกลาวจะตองแกปญหาทองถนทสมพนธกบขอบเขตทกองทน GEF ใหการสนบสนน และโครงการทจะไดรบการสนบสนนจะตองเปนโครงการทมลกษณะดงตอไปน

แสดงใหเหนถงกลยทธและเทคโนโลยในระดบชมชน ทสงผลลดความคกคามตอสงแวดลอมของโลก ถามการนากลยทธหรอเทคโนโลยดงกลาวนนไปใชตอไป

นาบทเรยนจากประสบการณในระดบชมชนมาใช และสนบสนนการเผยแพรกลยทธและนวตกรรมในระดบชมชน โดยเผยแพรในหมชมชนทองถน องคกรเอกชน รฐบาล หนวยงานทใหความชวยเหลอดานการพฒนากองทน GEF ตลอดจนหนวยงานอนทดาเนนโครงการขนาดใหญกวาโครงการทไดรบการสนบสนนน

สรางหนสวน หรอเครอขายของฝายทเกยวของในระดบชมชน ซงสงผลสนบสนนและเสรมสรางความเขมแขงของชมชน และองคกรเอกชน ในอนทจะแกไขปญหาสงแวดลอมและสงเสรมการพฒนาอยางยงยน



ขนตอนการขอรบการสนบสนนเงนทน

(1) ผขอรบการสนบสนน จะตองจดทาแนวความคดโครงการ (project concept) ความยาวประมาณ 2 ถง 3 หนา (ตามฟอรมของ GEF) เสนอไปทหนวยงานบรหารโครงการประจาประเทศ (Implementing Agency) เพอพจารณาคดเลอก ซงหนวยงานบรหารโครงการประจาประเทศ ไดแก สานกงานโครงการพฒนาแหงสหประชาชาต (www.undp.org/gef/[email protected])โครงการสงแวดลอมแหงสหประชาชาต (www.unep.unep.no/unep/gef/) และธนาคารโลก www.worldbank.org/html.pic/GEF.html

(2) เมอแนวความคดโครงการไดผานการคดเลอกแลว หนวยงานบรหารโครงการจะแจงใหผเสนอโครงการทราบ เพอจดทารายละเอยดขอเสนอโครงการ (project proposal) ความยาวประมาณ 10 ถง 15 หนา (ตามฟอรมของ GEF) ทงน ขอเสนอโครงการ ตองมรายละเอยดตามทกาหนดไวและตองไดรบความเหนชอบจากหนวยงานกลางประสานการดาเนนงาน ซงหนวยงานกลางประสานการดาเนนงานของประเทศไทย คอ สานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ซงจะใหความเหนชอบแนบไปพรอมกบรายละเอยดขอเสนอโครงการ สงกลบไปใหหนวยงานดาเนนการเพอสงตอไปยงกองทน GEF

(3) เมอกองทน GEF ไดรบรายละเอยดขอเสนอโครงการแลว จะตองมการทบทวนขอเสนอโครงการกอนพจารณาอนมตโครงการตามขนตอน เมอโครงการไดรบอนมตหนวยงานบรหารโครงการจะแจงใหเจาของโครงการทราบ เพอเตรยมเอกสารใหสมบรณและรายละเอยดสญญาขอตกลง

(4) ในขนตอนของการดาเนนการ (project implementation) หนวยงานผรบผดชอบจะเปนผปฏบตการ โดยมหนวยงานบรหารโครงการเปนผตดตามผล

(3) Deutsche Gesellschaft fuer Technische Zusammenarbeit (GTZ)(เวบไซต : www.gtz.de/thailand)

GTZ มวตถประสงคใหความชวยเหลอทางดานเทคโนโลยโดยมเปาหมายเพอปรบปรงคณภาพชวตของประชาชน สาหรบประเทศไทยมการดาเนนการรวมกบประเทศไทยในการพฒนาเศรษฐกจระหวางประเทศทงสอง ในชวงป พ.ศ. 2547-2552 ใหความสาคญตอการปฏรปเศรษฐกจและการสรางตลาดเพอการเพมความสามารถในการแขงขนใหกบธรกจขนาดกลางและขนาดยอย ไดแก การพฒนาคณภาพในการใหบรการและการพฒนาเงอนไขเพอใหเออตอธรกจขนาดกลางและยอย และ สนบสนนการผลตอยางมประสทธภาพในภาคอตสาหกรรมโดยไมทาลายสงแวดลอม

ตดตอไดท :เลขท 193/63 Lake Rajada Office Complex (ชนท 16)ถนนรชดาภเษก คลองเตย พระโขนง กรงเทพฯ 10110โทรศพท : 02 661 9273 โทรสาร : 02 661 9282



(4) The Danish International Development Assistance (DANIDA)

DANIDA ใหความชวยเหลอในลกษณะความรวมมอระหวางประเทศ (bilateral) เพอแกปญหาความยากจน สาหรบดานสงแวดลอมเพอการพฒนาทยงยนและการลดแรงกดดนตอทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในระดบทองถน ประเทศ ภมภาค และระดบสากล

ตดตอไดท :

10 สาทรซอย 1 ถนนสาทรใต กรงเทพฯ 10120โทรศพท : 02 313 1100 โทรสาร: 02 213 1752

เวบไซต: www.ambbangkok.um.dk

(5) United Nations Development Programme (UNDP)

โครงการรวมมอระหวาง UNDP กบรฐบาลไทย ครอบคลม 6 ประเดนสาคญ ไดแก Millenium Development Goals Campaign, Thailand international partnership for development programme, responsive governance, environmentally sustainable development, HIV/AIDS และ Tsunami recovery


ตกสหประชาชาต ชนท 12 ถนนราชดาเนนนอก กรงเทพฯ 10200โทรศพท : 02 288 1234 โทรสาร : 02 280 0556

เวบไซต : www.undp.or.th

(6) Japan International Cooperation Agency (JICA)

JICA มวตถประสงคในการชวยเหลอทางดานเทคโนโลยและการถายทอดความรแกประเทศกาลงพฒนาเพอการพฒนาทางเศรษฐกจและสงคม สาหรบประเทศไทย มดงน (1) bolstering competitiveness, (2) social development and poverty reduction, (3) sustainable development, และ (4) regional cooperation ในสวนของการพฒนาทยงยน มประเดนดงน good governance, alleviating urban problems, และ improving environmental health


เลขท 1674/1 ถนนเพชรบรตดใหม กรงเทพ 10320โทรศพท : 02 251 1655 โทรสาร : 02 255 8086

เวบไซต : www.jica.go.jp




กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. 2546. เอกสารประกอบการชแจงการจดทาแผนการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมระดบจงหวดภายใตระบบการบรหารราชการจงหวดแบบบรณาการ. กรงเทพมหานคร.

คณะกรรมการกองทนสงแวดลอม. 2544. ขอกาหนดคณะกรรมการกองทนสงแวดลอม เรอง กาหนดหลกเกณฑและเงอนไขในการพจารณาโครงการทจะไดรบการสนบสนนจากกองทนสงแวดลอม ฉบบท 4 พ.ศ. 2544. กรงเทพมหานคร

สานกงานคณะกรรมการกระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน. 2548. ขอมลความกาวหนาในการถายโอนภารกจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน. (เอกสารอดสาเนา)

สานกงานคณะกรรมการพฒนาระบบราชการ. 2549. การประชมเชงปฏบตการพฒนาผนาการบรหารการเปลยนแปลง (CEO Retreat II): การทบทวนยทธศาสตรกลมจงหวด แผนงาน และโครงการ ปงบประมาณ พ.ศ. 2550-2551 กลมจงหวดภาคเหนอตอนบน วนท 6 มกราคม 2549 ณ ตก สนตไมตร ทาเนยบรฐบาล.

สานกงบประมาณ. 2549. ขนตอนการจดทาคาของบประมาณจงหวดแบบบรณาการ ประจาปงบประมาณ พ.ศ. 2550. กรงเทพมหานคร

สานกงบประมาณ. 2549. ยทธศาสตรการจดสรรงบประมาณรายจาย ประจาปงบประมาณ พ.ศ. 2550.กรงเทพมหานคร

สานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. 2549. คมอการจดทาขอเสนอโครงการทจะขอรบการสนบสนนจากกองทนสงแวดลอม. กรงเทพมหานคร.

สานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. 2549. แผนจดการคณภาพสงแวดลอมพ.ศ. 2550-2554 (ฉบบราง เดอนพฤศจกายน 2549). กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและ สงแวดลอม. กรงเทพมหานคร

สานกงานนโยบายและแผนสงแวดลอม. 2539. การจดทาแผนปฏบตการเพอการจดการคณภาพสงแวดลอมระดบจงหวด. กรงเทพมหานคร.

เวบไซตwww.acdi-cida.gc.cawww.onep.go.thwww.gtz.de/thailandwww.ambbangkok.um.dkwww.undp.or.thwww.jica.go.jpwww.usaid.gov

แนวทางการใชมาตรการเพอการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมสาหรบองคกรปกครองสวนทองถน

5.8

223

แนวทางการใชมาตรการเพอการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมสาหรบองคกรปกครองสวนทองถน

มาตรการทนยมนามาใชในการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมโดยการควบคมการใชประโยชนนน มอย 3 มาตรการหลก ไดแก มาตรการทางเศรษฐศาสตร มาตรการทางสงคม และมาตรการกากบและควบคม ซงมาตรการแตละประเภทจะมลกษณะและความเหมาะสมในการนามาใชในทางปฏบตแตกตางกนไป ขนอยกบหลายๆ ปจจย เชน ลกษณะของปญหา ความตองการของประชาชน ปจจยทางวฒนธรรม สงคมและเศรษฐกจ ของทองถน ดงนน ผบรหารองคกรปกครองสวนทองถนควรตองมวสยทศนในการพจารณาวาปญหาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมลกษณะไหน เหมาะสมกบการ จดการดวยมาตรการประเภทใด โดยในบางกรณอาจจาเปนตองใชมาตรการหลายประเภทควบคกนไปเพอใหเกดประสทธภาพสงสดในการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

มาตรการทางเศรษฐศาสตร เปนการกาหนดมาตรการเกยวกบราคา ภาษ คาธรรมเนยม อตราดอกเบย สนเชอ คาปรบ เงอนไขการมดจาสนคา การสรางระบบตลาดของสงแวดลอม ทงน เพอเปลยนแปลงพฤตกรรมของภาคธรกจการผลตและประชาชนในลกษณะทเปนคณตอสภาพสงแวดลอม หรอเพอจงใจใหลดการบรโภค ลดการปลอยมลพษ ลดการทงขยะ/ของเหลอใช และรวมมอกบภาครฐในการนากลบมาใชใหม โดยมาตรการทางเศรษฐศาสตรจะเหมาะสมในการนามาใชเมอสภาวะแวดลอมยงไมอยในสภาพทวกฤต หรอระดบมลพษอยในเกณฑทระบบนเวศยงรองรบได

การใชหลกการทางเศรษฐศาสตรในการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมมวตถประสงคหลก 3 ประการ

(1) เพอใหเกดประโยชนสงสดจากการใชประโยชนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม(2) เพอใหการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมดาเนนไปโดยใชตนทนตาสด(3) เพอใหเกดความเปนธรรมในการใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

5.8

มาตรการหลกทนามาใชในการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม(1) มาตรการทางเศรษฐศาสตร(2) มาตรการทางสงคม(3) มาตรการกากบและควบคม

มาตรการทางเศรษฐศาสตร


5.8 แนวทางการใชมาตรการเพอการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมสาหรบองคกรปกครองสวนทองถน224

มาตรการทางเศรษฐศาสตรทใชในการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมแบงเปน 7 ประเภท ดงน

(1) สทธในการใชประโยชน (User Right)

การกาหนดสทธการใชประโยชนเปรยบเสมอนการกาหนดสทธการเปนเจาของในทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เปนมาตรการหนงทชวยสรางแรงจงใจใหผไดรบสทธในการใชประโยชนหนมาอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมมากขน ซงจะชวยลดปญหาการใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตโดยขาดจตสานกในการอนรกษ ในลกษณะของ “มอใครยาวสาวไดสาวเอา”

(2) ตลาดการซอ-ขายสทธในการใชประโยชน (Tradable Permit)

เปนมาตรการทชวยเสรมใหมาตรการการกาหนดสทธการใชประโยชนมประสทธภาพมากขน การสรางตลาดการซอ-ขายสทธในการใชประโยชนกเพอควบคมปรมาณการใชทรพยากรหรอการปลอยมลพษใหอยในระดบทยอมรบได เนองจากประชาชนหรอผประกอบการแตละรายมความสามารถในการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมทแตกตางกน การสรางตลาดใหเกดการซอขายสทธ จะชวยใหมการโอนกรรมสทธความเปนเจาของจากผททาประโยชนไดนอยไปยงผททาประโยชนไดมากกวา และนาไปสการใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตและการปลอยมลพษใหอยในระดบทเหมาะสมตอสภาพแวดลอม

(3) มาตรการดานภาษ (Fiscal Instrument)

มาตรการดานภาษ เปนการรวมตนทนทางสงแวดลอมเขาเปนสวนหนงของตนทนในการผลตหรอการบรโภคสนคา เพอใหผใชประโยชนหรอผประกอบการเกดการตระหนกถงตนทนทแทจรงทางสงคมทเกดขน ซงการกาหนดอตราภาษจะเพมคาใชจายใหแกผกอมลพษ และจงใจใหเกดการปรบเปลยนวธการผลตหรอพฤตกรรมการบรโภค

(4) คาธรรมเนยมและคาปรบ (Charge and Fine System)

คาธรรมเนยมการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เปนการเรยกเกบเงนจากการใหบรการตางๆ ทเกยวกบทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เพอเปนการกระตนใหประชาชนตระหนกถงความสาคญของการใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

ในขณะทคาปรบ เปนการเรยกเกบเงนจากประชาชนททาการละเมดขอบงคบตางๆ ทภาครฐกาหนดไว เพอเปนการตกเตอนและปรบพฤตกรรมของประชาชนในการใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

(5) มาตรการทางการเงน (Financial Instrument)

เปนการจดตงกองทน เพอใชในการอนรกษและฟนฟทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม โดยอาจดาเนนการในรปของการใหเงนสนบสนนโครงการศกษาวจยและกจกรรมสาธารณะประโยชน หรอการใหเงนกดอกเบยตา สาหรบการลงทนทเปนประโยชนตอการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม



(6) ระบบมดจา-คนเงน (Deposit-refund System)

เปนมาตรการสาหรบสรางแรงจงใจใหผบรโภคหลกเลยงพฤตกรรมทมผลกระทบทางลบตอทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม โดยการใหผบรโภคจายเงนมดจาในการซอผลตภณฑบางประเภท ทกอใหเกดผลกระทบทางลบตอสงแวดลอม เชน แบตเตอร ยางรถยนต ขวดแกว เปนตน เพอจงใจใหประชาชนนาบรรจภณฑหรอซากของสนคานนมาคนเพอนากลบไปใชใหม หรอเพอใหเกดการกาจดอยางถกวธ โดยประชาชนจะถกยดเงนคามดจาในกรณทไมนาสนคามาคน

(7) การประกนความรบผดชอบ (Liability System)เปนสญญาทผประกอบการตองรบผดชอบความเสยหายทเกดขนตอทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอม อาจอยในลกษณะของการเกดมลพษ หรอการเกดผลกระทบตอชวตและทรพยสนของประชาชนหรอคาใชจายของผประกอบการในการปรบสภาพแวดลอมใหคนสภาวะปกต มาตรการนจะเปนการสรางแรงจงใจใหผประกอบการพยายามทจะปองกนหรอลดการกอมลพษ

ขอดและขอจากดของมาตรการทางเศรษฐศาสตรแตละประเภทมาตรการ

ทางเศรษฐศาสตร เงอนไขความเหมาะสม ขอด ขอจากด1. สทธในการใช

ประโยชน- ควรเปนชมชนทองถนทมความพรอมทจะรบผดชอบในสทธการใชประโยชนทไดรบ

- สามารถตรวจสอบการใชประโยชนทรพยากรของคนในชมชนได

- เจาของสทธจะเปนผกาหนดอตราและวธการใชประโยชนเองเพอใหเกดประโยชนสงสดในระยะยาว

- สามารถกระจายสทธไปยงผมรายไดนอย เพอใหเกดความเปนธรรมในการใชประโยชนทรพยากรธรรมชาต

- ภาครฐไมไดรบรายไดจากการกาหนดสทธ

- การกาหนดสทธตองมการดาเนนการอยางโปรงใสและเปนธรรม เพราะอาจมการจดสรรสทธเพอผลประโยชนสวนตว

2.ตลาดซอ-ขายสทธในการใชประโยชน

- ตองเปนทรพยากรหรอมลพษทสามารถวดออกมาเปนปรมาณได

- มลคาของสทธมความยดหยนเนองจากเปลยนแปลงตามราคาตลาดจากการซอ-ขายสทธของประชาชน

- เพมรายไดของรฐ หากกาหนดใหมการประมลสทธในการออกสทธครงแรก

- ภาครฐสามารถกระจายสทธใหกบประชาชนผดอยโอกาสเพอชวยใหเกดความเปนธรรมในสงคมได

- ภาครฐสามารถควบคมระดบการใชประโยชนหรอระดบมลพษโดยรวมได โดยการควบคมปรมาณสทธทอนญาตใหมการซอ-ขายในตลาด

- ตองมการบรหารจดการใหระบบตลาดทางานไดอยางมประสทธภาพ

- ตองใชกบตลาดทมผประกอบการจานวนมาก เพอใหเกดปรมาณการซอ-ขายสงและไมเกดการผขาด



มาตรการทางเศรษฐศาสตร เงอนไขความเหมาะสม ขอด ขอจากด3. มาตรการ

ทางภาษ- จาเปนตองมการบญญตกฎหมาย

ภาษสงแวดลอม

- สามารถคานวณมลคาความเสยหายจากการปลอยมลพษหรอคาเสยโอกาสจากการใชทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมได

- ตองมการกาหนดโครงสรางภาษทแตกตางเพอสรางความเปนธรรมในสงคมระหวางผมรายไดมากและผมรายไดนอย

- เพมรายไดใหกบภาครฐ

- ประชาชนตระหนกถงตนทนทางสงคมทเกดขนจากการใชทรพยากรธรรมชาตและการปลอยมลพษ

- อตราภาษถกกาหนดจากหนวยงานภาครฐ ทาใหขาดความยดหยนในการปรบเปลยนในกรณทความเสยหายมการเปลยนแปลง

- ขาดแรงสนบสนนทางการเมองเพราะการเกบภาษเปนการเพมภาระใหกบผผลตและประชาชน

- โครงสรางภาษอาจสรางความไมเปนธรรม กรณทผปลอยมลพษเปนผดอยโอกาสในสงคม

4. คาธรรมเนยมและคาปรบ

- ควรเปนกจกรรมทภาครฐจดใหมบรการ ในกรณทภาครฐดาเนนการเองแลวมตนทนการบรหารงานสงกวาทจาเปน กใหวาจาง (sub-contract) ใหภาคเอกชนมารวมดาเนนงาน โดยภาครฐอาจเปนเพยงผควบคมคณภาพการใหบรการ

- อตราคาธรรมเนยมทเรยกเกบควรสะทอนตนทนการดาเนนการ

- คาปรบควรกาหนดในอตราทสงกวาคาบาบด

- ทาใหโครงการบรการสาธารณะดานสงแวดลอมสามารถดาเนนการไดอยางตอเนองเพราะมรายไดจากการจดเกบคาธรรมเนยม

- อาจมการลงทนมากกวาทจาเปน(over capacity) เพราะภาครฐอาจคดวาการลงทนใดๆ ทเกดขนสามารถนามาคานวณเปนตนทนทสามารถเรยกเกบจากคาบรการจากประชาชนได

5. มาตรการทางการเงน

- ควรเปนการใหความชวยเหลอดานวชาการหรอการสรางองคความรใหมๆ หรอ เปนกจกรรมเพอสาธารณประโยชน

- สามารถใชมาตรการทางการเงนเพอใหเกดความเปนธรรมในสงคม โดยการชวยเหลอกลมคนทมรายไดนอยหรอผดอยโอกาส

- ในระยะสน สามารถลดระดบมลพษไดตามทตงเปาไว เนองจากการใหเงนชวยเหลอจะทาใหผประกอบการใหความรวมมอในการลดมลพษเปนอยางด

- หากนาไปใชกบผประกอบการทวไป อาจเปนการสรางแรงจงใจใหมการปลอยมลพษมากขนเพอทจะใชเปนขออางในการขอรบเงนชวยเหลอในการลดมลพษ

- เปนคาใชจายของภาครฐ- ตองมการจดการอยางรอบคอบเพอปองกนการนามาตรการไปใชเพอลดตนทนใหผประกอบการ

- ในระยะยาวการใหเงนชวยเหลออาจทาใหโครงสรางตนทนลดลงทาใหกาไรสงขน ซงจะสงผลใหมการผลตและปลอยมลพษมากขน

6. ระบบมดจา-คนเงน

- เหมาะทจะนาไปใชกบสนคาทมบรรจภณฑหรอซากทสามารถนากลบมาใชใหมได หรอมหนวยงานทสามารถทาการกาจดไดอยางถกวธ

- เปนการสรางแรงจงใจใหประชาชนนาบรรจภณฑหรอซากผลตภณฑมาคน

- ชวยลดปรมาณขยะททงไมเปนทเปนทาง

- มตนทนในการบรหารจดการระบบมดจาแบบตางๆ



มาตรการทางเศรษฐศาสตร เงอนไขความเหมาะสม ขอด ขอจากด7. การประกน

ความรบผดชอบ- เหมาะทจะนาไปใชกบกจกรรม

ทมความเสยงทจะเกดอบตเหตรายแรง หรอกอใหเกดความเสยหายตอพนทและประชาชนเปนจานวนมาก เชน การรวไหลของสารพษ หรอการรวไหลของนามน เปนตน

- สรางแรงจงใจแกผประกอบการในการเลอกใชเทคโนโลยหรอกระบวนการผลตทลดความเสยงในการเกดอบตเหตและการปลอยมลพษ

- ใชไดเฉพาะกบบรษทขนาดใหญทสามารถรบผดชอบคาเสยหายทอาจเกดขนได

ทมา: ปรบปรงจากสานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม 2547

มาตรการทางสงคมเปนมาตรการทนามาใชในกรณทตองการสรางจตสานกของประชาชนในการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

ตวอยางมาตรการทางสงคมทสาคญ ไดแก

(1) การปลกจตสานกแกประชาชน ดงตวอยางเชน การรณรงคเพอลดการทงขยะ การปลกจตสานกใหประชาชนนาขยะกลบมาใชใหม การปลกจตสานกการอนรกษแหลงนาบาดาล

(2) การใหความรแกประชาชน เชน การใหความรแกประชาชนในการใชประโยชน ดแล รกษา ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม การจดหลกสตรดานสงแวดลอมศกษาในโรงเรยน

(3) การจดทาระบบเตอนภยดานสงแวดลอม ทงสถานการณทเกดขนตามธรรมชาตและจากการกระทาของมนษย เชน เครอขายเตอนภยดนถลม การเตอนภยเกยวกบการรวไหลของสารอนตราย

(4) การมสวนรวมของประชาชน นามาใชเพอใหการบรหารจดการเปนไปอยางมประสทธภาพและสอดคลองกบสถานการณในพนท โดยระดบการมสวนรวมของประชาชนสามารถแบงไดหลายระดบ ตงแต การรวมรบรขอมลขาวสาร การรวมแสดงความคดเหน การรวมวางแผนการรวมดาเนนการ รวมตดตามประเมนผลการดาเนนงาน และรวมตรวจสอบ

มาตรการกากบและควบคมเปนมาตรการทเหมาะสมจะนามาใชในกรณทสภาพแวดลอมมสภาพเปราะบางและตองการทจะควบคมการใชประโยชนอยางเขมงวด ซงสวนใหญอยในลกษณะของมาตรการทางกฎหมาย มาตรการทใชกนอย เชน การกาหนดระเบยบและขอบงคบตางๆ การกากบดแลการปลอยมลพษใหอยในเกณฑทกาหนดหรอเกณฑมาตรฐาน เปนตน

มาตรการทางสงคม

มาตรการกากบและควบคม



การแบงภาระหนาทในการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมระหวางหนวยงานสวนกลางและสวนทองถน

การบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมเพอใหเกดประโยชนสงสดตอสงคมไทยโดยรวมนน คงไมอาจแบงแยกบทบาทหนาทไดอยางสนเชงวา ทรพยากรธรรมชาตประเภทใด หรอการจดการคณภาพสงแวดลอมเรองใด ควรอยภายใตความรบผดชอบของหนวยงานสวนกลางหรอหนวยงานสวน ทองถน ดงนน ภายใตสถานการณปญหาสงแวดลอมแตละเรอง หรอปญหาทรพยากรธรรมชาตแตละประเภท อาจจาเปนตองมการประสานความรวมมอกนระหวางหนวยงานสวนกลางและหนวยงานสวน ทองถน เพอรวมกนรบผดชอบปญหาในแตละดานตามความไดเปรยบในการจดการทแตกตางกน

การแบงหนาทความรบผดชอบในการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมระหวางหนวยงานสวนกลางและหนวยงานสวนทองถน จะพจารณา 2 ดาน คอ หนง ดานการใชประโยชนหรอการ ไดรบประโยชน และ สอง ดานการใหบรการ

(1) การพจารณาดานการใชประโยชน

หากพบวากจกรรมใดเปนเรองทผใชประโยชน หรอผไดรบประโยชน เปนประชาชนทวๆ ไป ไมใชเฉพาะประชาชนในทองถนเทานน การกาหนดรปแบบการใชประโยชนควรจะดาเนนการโดยหนวยงานสวนกลางเชน การใชประโยชนจากอทยานแหงชาต ทรพยากรนา ทรพยากรประมง และพลงงาน เปนตน

แตถาเปนการใชประโยชนหรอการไดรบประโยชนในระดบทองถนเทานน เชน สวนสาธารณะ นาเสยการรกษาความสะอาด เปนตน การกาหนดรปแบบการจดการควรกระทาโดยหนวยงานสวนทองถนเอง

(2) การพจารณาดานการใหบรการ

โดยพจารณาการใหบรการใน 2 รปแบบ คอ การใหบรการในรปของการดาเนนการ และ การใหบรการในรปของการใหความรทางวชาการ

ในสวนของการใหบรการในรปของการดาเนนการพบวา หนวยงานทองถนจะมความไดเปรยบทางดานตนทนการดาเนนการ เชน การใหบรการเกบ ขน และกาจดมลฝอย การจดเกบคาธรรมเนยมการใชบรการการเกบมลฝอย การออกใบอนญาตการใชนาบาดาล การกอสรางระบบบาบดนาเสย เปนตน

สาหรบหนวยงานสวนกลางจะมความไดเปรยบดานตนทนการใหบรการความรทางวชาการและการใหบรการฐานขอมล เชน การใหความรดานการจดการมลฝอยตดเชอ การใหความรดานผลกระทบจากการใชนาใตดน การจดทาฐานขอมลการใชนาในระดบลมนา และการจดทาฐานขอมลแหลงกาเนดมลพษของประเทศไทย เปนตน



ตวอยางการแบงภาระหนาทในการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมระหวางหนวยงานสวนกลางและหนวยงานสวนทอถน

การจดการ การใชประโยชน การใหบรการการจดเกบมลฝอย ประชาชนในระดบทองถนไดรบประโยชน

ดงนน ทองถน ควรเปนผกาหนดอตราคาธรรมเนยม

ทองถน เปนผใหบรการจดเกบมลฝอยสวนกลาง เปนผใหความรทางวชาการเชน วธการกาจดมลฝอยมพษ

นาเพอการเกษตร/นาบาดาล

ประชาชนทไดรบประโยชนครอบคลมพนทกวาง ดงนน สวนกลาง ควรเปนผกาหนดการใชประโยชนและกาหนดอตราคาธรรมเนยม ตามตนทนคาเสยโอกาสของแตละลมนา

ทองถน อาจเปนผจดเกบคาธรรมเนยมโดยมการกาหนดสวนแบงรายไดกบสวนกลาง

ทรพยากรแร เปนทรพยากรของประเทศทประชาชนทกคนมสทธไดรบประโยชน ดงนนสวนกลางควรเปนผกาหนดการใชประโยชนและกาหนดคาภาคหลวง

ทองถน เปนผตรวจสอบวาผไดรบสมปทานทาตามเงอนไขในการดาเนนการหรอไมโดยมการกาหนดสวนแบงรายไดกบสวนกลาง

สวนสาธารณะ ประชาชนในทองถนไดรบประโยชน ดงนนทองถน ควรเปนผกาหนดรปแบบการใชประโยชนและกาหนดอตราคาธรรมเนยม

ทองถน ควรเปนผใหบรการและดาเนนการโดยอาจเปดโอกาสใหผประกอบการในทองถนดาเนนการบรหารจดการสวนสาธารณะไดหากมตนทนตากวาสวนกลาง อาจใหความชวยเหลอดานพรรณไม หรอการจดวางระบบสวนสาธารณะ

ทมา: ปรบปรงจาก คมอองคกรปกครองสวนทองถน แนวทางการใชเครองมอทางเศรษฐศาสตรเพอการจดการสงแวดลอมจดทาโดย สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย (2545)

การเลอกใชมาตรการทเหมาะสมเพอการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในระดบทองถน

มาตรการทนามาใชในการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมบางประเภท อาจไมสามารถดาเนนการไดในระดบทองถน เนองจากตองอาศยขอมลและมระบบการจดการทซบซอน หรอในบางกรณอาจจาเปนตองมการกาหนดเปนนโยบายและตราเปนกฎหมายเพอบงคบใชในระดบประเทศ เชน มาตรการดานภาษทจาเปนตองมการตรากฎหมายสงแวดลอมกอนทจะนามาตรการทางภาษมาใชได สาหรบตลาดการซอ-ขายสทธในการใชประโยชน ในการดาเนนการจดตงตลาดมความซบซอนมากและตองมผซอ-ขายจานวนมากตลาดถงจะทางาน ซงในทองถนมผซอ-ผขายไมมากพอ สวนการกาหนดและใหสทธการใชประโยชนในทรพยากรธรรมชาต จาเปนตองมการออกกฎหมายมารองรบกอนจงจะสามารถดาเนนการได จะเหนไดวามาตรการตางๆ ดงทไดกลาวมาขางตนจาเปนตองมการพฒนารปแบบทเหมาะสมกอนนามาปฏบตใช



เมอพจารณาภายใตกฎหมายในปจจบนพบวา มาตรการทางเศรษฐศาสตรทองคกรปกครองสวนทองถนสามารถเลอกมาใชไดในการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในระดบทองถน คอ หนง คาธรรมเนยม ซงประกอบไปดวย คาธรรมเนยมการใชบรการ และคาธรรมเนยมสาหรบการออกใบอนญาตดาเนนการ สอง การใหเงนชวยเหลอ และ สาม คาปรบ

ขนตอนการดาเนนการเพอการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในระดบทองถน

(1) วเคราะหสถานการณปญหาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในพนทและผลกระทบทเกดขนพรอมทง จดลาดบความสาคญและความเรงดวนของปญหา ซงในขนตอนนจะตองมการ รวบรวมขอมลพนฐานเกยวกบปญหา ความรนแรงของปญหา สาเหตของปญหา รวมทง วธการแกไขปญหาทใชอยในปจจบน

(2) วเคราะหผมสวนเกยวของกบประเดนปญหาดงกลาว

(3) จดเตรยมแผนสาหรบการดาเนนการแกไขปญหาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

- พจารณาเลอกใชมาตรการทเหมาะสมเพอการจดการปญหาทรพยากรธรรมชาตและ สงแวดลอม ซงอาจจาเปนตองใชมาตรการหลายประเภทควบคกนไป ทงมาตรการทางเศรษฐศาสตร มาตรการทางสงคม และ/หรอ มาตรการกากบและควบคม เพอใหเกดประสทธภาพสงสดในการแกไขปญหาดงกลาว และเพอประโยชนสงสดตอประชาชน

- ศกษาและกาหนดอตราคาธรรมเนยมสาหรบมาตรการทางเศรษฐศาสตรทเลอกใชเพอการจดการปญหาสงแวดลอม

- กอนนามาตรการมาใชจะตองพจารณาดานการใหบรการวาองคกรปกครองสวนทองถนจะเปนผใหบรการเอง หรอจะใหภาคเอกชนในทองถนทมความพรอมและมตนทนการดาเนนการทตากวามาเปนผใหบรการ

- พจารณาผลกระทบตอบคคลตางๆ จากการใชมาตรการ และเตรยมการจดการผลกระทบทจะเกดขน เชน มาตรการทนามาใชอาจมผลกระทบตอผมรายไดนอย ดงนน อาจมขอยกเวนบางประการสาหรบผไดรบผลกระทบ เปนตน

(4) กาหนดแผนงานและเปาหมายการดาเนนงาน

(5) จดประชมเพอนาเสนอแผนงานการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม และรบฟงความคดเหนจากประชาชน เพอนาความคดเหนดงกลาวมาพจารณาปรบแผนใหสามารถนาไปใชในทางปฏบตในพนทได

(6) ดาเนนการตามแผนงาน / โครงการ

(7) ตดตามและประเมนผล



ตวอยางมาตรการทางเศรษฐศาสตร มาตรการทางสงคม และมาตรการกากบและควบคมเพอการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในทองถนตามภารกจทเกยวของ

ภารกจตามพระราชบญญตตางๆ ผทเกยวของ ตวอยางมาตรการทใชเพอการจดการ

1. การสงเสรมการทองเทยว

1.1 แหลงทองเทยว

1.2 หองสขา หองอาบนา

1.3 พนทใหเชาเพอการประกอบการ

1.4 ซมขอมลทองเทยว

- ผใชบรการ/นกทองเทยว

- ผใหบรการ/ผประกอบการ


- คาธรรมเนยมการใชบรการ เชน คาเขาชมสถานททองเทยวคาใชบรการหองสขา หองอาบนา

- การออกใบอนญาต เชน การออกใบอนญาตในการจดการแหลงทองเทยว หองสขา หองอาบนา ซมขอมลทองเทยวของภาคเอกชนการออกใบอนญาตใหเชาพนทเพอประกอบการในแหลงทองเทยว

- การประมลใบอนญาต

- คาปรบกรณฝาฝนกฎระเบยบ


- การสรางจตสานกใหคนในทองถน นกทองเทยว และผประกอบการรวมกนดแลรกษาแหลงทองเทยว

- กาหนดจานวนนกทองเทยวทแหลงทองเทยวรองรบได

- สงเสรมใหผประกอบการภายในทองถน หรอประชาชนในทองถนรวมกลมเพอใหบรการการทองเทยว เชน การนาเทยว การนาเสนอกจกรรมทองถน การขายสนคาทองถน เปนตน


- การกาหนดกฎระเบยบในการจดการกจการการทองเทยว โดยอางองตามพระราชบญญตทเกยวของ และมการบงคบใชอยางเครงครด

- การจดเขตพนทใหเชาสาหรบผประกอบการ




2. การบารงรกษาศลปะจารตประเพณ ภมปญญาและวฒนธรรมอนดของทองถน2.1 พพธภณฑ2.2 แหลงประวตศาสตร2.3 พนทใหเชาเพอการ

ประกอบการ2.4 กจกรรมของวด

- ผเขาชม- ผใหบรการ

และดแล- ผประกอบการ- ประชาชน

มาตรการทางเศรษฐศาสตร- คาธรรมเนยมการเขาชม- การออกใบอนญาตในการจดการและดแลของภาคเอกชน- การประมลใบอนญาตในการจดการของภาคเอกชน- การใหเงนชวยเหลอในการจดการ- คาปรบ กรณฝาฝนกฎระเบยบ

มาตรการทางสงคม- สรางจตสานกใหคนในทองถนรวมกนดแล รกษา พพธภณฑและแหลงประวตศาสตร ตลอดจน การใชพทธศลปใหสอดคลองกบจารตประเพณอนดงาม

- สงเสรมและสนบสนนใหคนในทองถนมสวนรวมในกจกรรมของวดและรวมสงเสรมศลปวฒนธรรมของทองถน

มาตรการกากบและควบคม- การจดเขตพนทใหเชาสาหรบการประกอบการของภาคเอกชน- กาหนดกฎระเบยบในการจดการพนทใหเชา และบงคบใชอยางเครงครด- บงคบใชกฎระเบยบและขอกาหนดของวดอยางเครงครด เชนหามดมสรา หามเลนการพนนภายในเขตวด

3. การจดการเกยวกบทอยอาศย

3.1การปรบปรงแหลงชมชนแออด

3.2การจดการเกยวกบทอยอาศยสาหรบผมรายไดนอย

- ประชาชนในชมชนแออด

- ประชาชนผมรายไดนอย


- การใหเงนชวยเหลอ- คาเชาทอาศยทจดใหสาหรบผมรายไดนอยในอตราทตามาตรการทางสงคม

- สงเสรมใหสมาชกในแหลงชมชนแออดมสวนรวมในการปรบปรงสภาพของชมชน

- สงเสรมใหผมรายไดนอย มสวนรวมในการจดการสภาพแวดลอมทอยอาศย


- การจดเขตพนทชมชนแออด- การจดพนทและทอยอาศยสาหรบผมรายไดนอย- กาหนดมาตรฐานตามมาตรฐานชมชนและทอยอาศยของการเคหะแหงชาต และบงคบใชอยางเครงครด

- ออกขอบญญตทองถนกาหนดมาตรฐานการควบคมอาคารอางองตาม พ.ร.บ. ควบคมอาคาร พ.ศ. 2522 มาตรา 9 ถงมาตรา 11 และบงคบใชอยางเครงครด




4. การจดการสถานทพกผอนหยอนใจ4.1 สวนสาธารณะ/

สวนสขภาพ

- ประชาชน- ผใหบรการสวน

สาธารณะและสวนสขภาพ

- ผประกอบการภายในสวนสาธารณะและสวนสขภาพ


- คาธรรมเนยมการใชบรการ- การออกใบอนญาตในการบรหารจดการสวนสาธารณะและสวนสขภาพของภาคเอกชน

- การประมลใบอนญาตในการบรหารจดการสวนสาธารณะและสวนสขภาพของภาคเอกชน

- การออกใบอนญาตในการประกอบกจการในสวนสาธารณะและสวนสขภาพของภาคเอกชน

- คาปรบกรณฝาฝนกฎระเบยบ- เงนสนบสนนการจดใหมสวนสาธารณะและสวนสขภาพมาตรการทางสงคม

- รณรงคใหประชาชนดแล รกษา สวนสาธารณะและสวนสขภาพมาตรการกากบและควบคม

- บงคบใชกฎระเบยบในการจดการสวนสาธารณะและการใชประโยชนจากสวนสาธารณะ อางองตาม พ.ร.บ.รกษาความสะอาดและความเปนระเบยบเรยบรอยของบานเมอง พ.ศ. 2535

5. การรกษาความสะอาดและความเปนระเบยบเรยบรอยของบานเมอง5.1 การโฆษณาโดยใช

เครองขยายเสย5.2 ปายโฆษณา5.3 มลพษทางอากาศ5.4 มลพษทางเสยง

- ผโฆษณา- ผปลอยมลพษ

ทางอากาศ(ประชาชนและภาคอตสาหกรรม)

- ผกอใหเกดมลพษทางเสยง


- การออกใบอนญาตการโฆษณาโดยใชเครองขยายเสยง- การออกใบอนญาตใหปด ทง หรอโปรยแผนประกาศ

- คาปรบ กรณฝาฝนกฎระเบยบมาตรการทางสงคม

- การรณรงคใหประชาชนใชเทคโนโลยใหมๆ ในรถยนตรถจกรยานยนต โรงงาน เพอลดการปลอยมลพษทางอากาศ

- รณรงคใหประชาชนชวยกนเฝาระวงเกยวกบมลพษทางเสยงมาตรการกากบและควบคม

- บงคบใชกฎระเบยบในการควบคมโฆษณาโดยใชเครองขยายเสยงอางองตาม พ.ร.บ. ควบคมการโฆษณาโดยใชเครองขยายเสยงพ.ศ. 2493 มาตรา 4 อยางเครงครด

- บงคบใชกฎระเบยบวาดวยเหตราคาญ อางองตาม พ.ร.บ. การสาธารณสข พ.ศ. 2535 มาตรา 4 และ มาตรา 25 ถง มาตรา 28อยางเครงครด

- บงคบใชกฎระเบยบวาดวยการควบคมการประกอบกจการโรงงานอางอง พ.ร.บ. โรงงาน พ.ศ. 2535 มาตรา 37 และ มาตรา 39อยางเครงครด




6. การกาจดมลฝอยสงปฏกล และนาเสย

6.1 มลฝอยและสงปฏกล6.2 มลฝอยตดเชอ6.3 ยางรถยนต6.4 ถานไฟฉายและ

แบตเตอรโทรศพทมอถอ

6.5 ขวดและภาชนะ6.6 ของเสยอนตราย6.7 นาเสย

- ผผลตมลฝอยและสงปฏกล (ชมชน/ผประกอบการ/หนวยงานราชการ)

- ผผลตมลฝอยตดเชอ

- ผใชยางรถยนต- ผใชถานไฟฉายและโทรศพทมอถอ

- ผใชขวดและภาชนะ- ผผลตของเสยอนตราย

- ผปลอยนาเสย- ผใหบรการในการจดการ

มาตรการทางเศรษฐศาสตร- คาธรรมเนยมการใชบรการ (การเกบ ขน และกาจด)- คาปรบ เมอฝาฝนกฎระเบยบ- เงนประกนและคาปรบ กรณฝาฝนกฎระเบยบในการจดการมลฝอยตดเชอของภาคเอกชน

- การออกใบอนญาตในการจดการ- การใหเงนชวยเหลอในการจดการ- การใหเงนชวยเหลอในการจดตงศนยวสดรไซเคลมาตรการทางสงคม- การรณรงคใหประชาชนมสวนรวมในการลดปรมาณการผลตมลฝอยสงปฏกล และนาเสย

- การรณรงคใหสถานบรการสาธารณสขและหองปฏบตการเชออนตรายมสวนรวมในการลดปรมาณการผลตมลฝอยตดเชอ

- รณรงคใหมการทงยางรถยนต ถานไฟฉาย แบตเตอรโทรศพทมอถอขวด และภาชนะทไมใชแลวในสถานททจดไวให และใหเทศบาลทาหนาทในการกาจด โดยอาจขายใหกบโรงงาน/สถานประกอบเพอนาไปแปรรป หรอเปนวตถดบในการผลต

- รณรงคใหมการนายางรถยนตทเสอมสภาพแลวกลบมาใชเปนแหลงพลงงาน

- รณรงคใหประชาชนทราบถงวธการใชถานไฟฉายและแบตเตอรของโทรศพทมอถออยางถกตอง เพอเพมระยะเวลาการใชถานไฟฉายและแบตเตอรโทรศพทมอถอไดยาวนานขน

- สงเสรมใหมการแยกของเสยอนตรายออกจากมลฝอยจากแหลงชมชน เพอทาการกาจดอยางถกวธ

มาตรการกากบและควบคม- การจดเขตพนทสาหรบการกาจดมลฝอย สงปฏกล และนาเสย- ออกขอกาหนดหลกเกณฑ วธการ และเงอนไข รวมทง อตราคาธรรมเนยม ในการเกบ ขน และกาจด มลฝอยและสงปฏกล อางองตาม พ.ร.บ. การสาธารณสข พ.ศ. 2535 และบงคบใชอยางเครงครด

- บงคบใชกฎระเบยบวาดวยการกาจดสงปฏกลหรอมลฝอย อางองตาม พ.ร.บ. รกษาความสะอาดและความเปนระเบยบเรยบรอยของบานเมอง พ.ศ. 2535 อยางเครงครด

- ออกขอกาหนดในการกาหนดอตราคาธรรมเนยมการกาจดมลฝอยตาม พ.ร.บ. กระจายอานาจ พ.ศ. 2542 และบงคบใชอยางเครงครด

- บงคบใชกฎกระทรวงวาดวยการกาจดมลฝอยตดเชอ พ.ศ. 2545ออกตามความใน พ.ร.บ. การสาธารณสข พ.ศ. 2535 อยางเครงครด

- บงคบใชกฎระเบยบวาดวยการบาบดนาเสยรวมหรอระบบกาจดของเสยรวม อางองตาม พ.ร.บ. สงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมพ.ศ. 2535 อยางเครงครด




7. การควบคมการเลยงสตว

7.1 การทานากง7.2 การเลยงสกร7.3 การเพาะเลยง

สตวนาชายฝง

- เกษตรกรผทานากง

- เกษตรกรผเลยงสกร

- เกษตรกรผเลยงสตวนาชายฝง

มาตรการทางเศรษฐศาสตร- การออกใบอนญาตการทานากงและการเลยงสกรรายป- คาปรบ ในกรณไมปฏบตตามกฎระเบยบมาตรการทางสงคม- การรณรงคใหประชาชนมสวนรวมในการเฝาระวงผลกระทบดานสงแวดลอมทเกดขน

- การประชาสมพนธใหความร ความเขาใจถงปญหาและแนวทางแกไขปญหาแกเยาวชนและประชาชน

มาตรการกากบและควบคม- การจดเขตพนทสาหรบการเลยงสกร และการทานากงสาหรบกรณทไดรบอนญาตใหมการเลยงกงได

- กาหนดขนตอนและวธการบาบดนาเสยสาหรบการทานากงและบงคบใชอยางเครงครด

- บงคบใชกฎระเบยบวาดวยเหตราคาญ อางอง พ.ร.บ. การสาธารณสขพ.ศ. 2535 อยางเครงครด

- บงคบใชมาตรฐานเพอการระบายนาจากฟารมสกร ตามประกาศกระทรวงวทยาศาสตร เทคโนโลยและสงแวดลอม เมอวนท 23กมภาพนธ พ.ศ. 2544 อยางเครงครด

- บงคบใชประกาศกระทรวงเกษตรและสหกรณ เรอง มาตรฐานฟารมเลยงสกร ของประเทศไทย พ.ศ. 2542 เพออานวยความสะดวกทางการคาและการคมครองผบรโภคตลอดจนถงการจดการดานสงแวดลอม

- บงคบใชมาตรฐานการควบคมการระบายนาทงจากบอเพาะเลยงสตวนาชายฝงตามประกาศกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมเมอวนท 19 มนาคม พ.ศ. 2547

8. การจดใหมและควบคมการฆาสตว

8.1 โรงฆาสตว

- ผประกอบการกจการโรงฆาสตว

- ผบรโภคเนอสตว


- การออกใบอนญาตกจการโรงฆาสตว- คาปรบ ในกรณไมปฏบตตามกฎระเบยบ


- การใหฉลากเขยวสาหรบอาหารทผานกระบวนการฆาทถกสขลกษณะ- การรณรงคใหประชาชนบรโภคสนคาอาหารทผานกระบวนการผลตทถกสขลกษณะ


- การจดเขตพนทเพอกจการโรงฆาสตว- บงคบใชกฎกระทรวง ฉบบท 5 (พ.ศ. 2539) ออกตามความในพ.ร.บ. ควบคมการฆาสตวและจาหนายเนอสตว พ.ศ. 2535ในเรองการกาหนดทตง เนอท แผนผง และหลกเกณฑเกยวกบสงปลกสราง และสขลกษณะของโรงฆาสตว โรงพกสตว และการฆาสตว อยางเครงครด




9. การควบคมสขลกษณะและอนามย

9.1 ตลาด9.2 สถานทจาหนาย

อาหาร/ สะสมอาหาร9.3 สถานบรการ

- ผใหบรการ มาตรการทางเศรษฐศาสตร- คาปรบ กรณฝาฝนขอกาหนดของทองถนเกยวกบการจดตงตลาดสถานทจาหนายอาหาร และกจการทเปนอนตรายตอสขภาพ

- การออกใบอนญาตการประกอบการสถานบรการมาตรการทางสงคม- มการใหประกาศนยบตรสาหรบผประกอบการทดาเนนการถกตองตามขอกาหนดของทองถน

- รณรงคใหผบรโภคชวยกนดแลสอดสองความสะอาดของสถานท- มการจดประกวดตลาดมาตรการกากบและควบคม- การจดเขตพนทสาหรบตลาด- ออกขอกาหนดของทองถนในการควบคมหรอกากบดแลตลาดสถานทจาหนายอาหาร และกจการทเปนอนตรายตอสขภาพ อางองตาม พ.ร.บ. การสาธารณสข พ.ศ. 2535 และบงคบใชอยางเครงครด

10. การจดการการใชทดน

10.1 การผงเมอง

- ประชาชน มาตรการทางเศรษฐศาสตร- คาปรบ กรณฝาฝนกฎระเบยบมาตรการทางสงคม- ใหประชาชนและผประกอบการในทองถนมสวนรวมในการแสดงความคดเหนตอการวางและจดทาผงเมองของทองถน

มาตรการกากบและควบคม- การจดเขตเพอการใชประโยชนพนท- บงคบใชกฎกระทรวง ขอกฎหมายใน พ.ร.บ. ควบคมอาคาร พ.ศ.

2522 การจดตงสถานบรการ และระเบยบผงเมอง อยางเครงครด11. การดแลทสาธารณะ

11.1 การใชประโยชนทสาธารณะ

- ผใชประโยชนทสาธารณะ

มาตรการทางเศรษฐศาสตร- การออกใบอนญาตการใชประโยชนจากทสาธารณะ- การประมลใบอนญาตจากการใชประโยชนจากทสาธารณะ- คาปรบ กรณฝาฝนขอกาหนดของทองถนเกยวกบการจาหนายสนคาในทหรอทางสาธารณะ รวมทง กรณฝาฝน พ.ร.บ. รกษาความสะอาดและความเปนระเบยบเรยบรอยของบานเมอง พ.ศ. 2535

มาตรการทางสงคม- สรางจตสานกใหประชาชนในทองถนรวมกนดแล รกษาความสะอาดในพนทสาธารณะ

มาตรการกากบและควบคม- การจดเขตเพอการใชประโยชนพนทจากทสาธารณะ- ออกขอกาหนดของทองถนในการควบคมการจาหนายสนคาในทหรอทางสาธารณะ อางองตาม พ.ร.บ. การสาธารณสข พ.ศ. 2535และบงคบใชอยางเครงครด

- บงคบใชกฎระเบยบในการจดการพนทสาธารณะ และการใชประโยชนจากพนทสาธารณะ อางองตาม พ.ร.บ. รกษาความสะอาดและความเปนระเบยบเรยบรอยของบานเมอง พ.ศ. 2535 อยางเครงครด

หมายเหต: รายละเอยดของกฎหมายทเกยวของกบบทบาทหนาทของทองถน และการกาหนดอตราคาบรการของมาตรการทางเศรษฐศาสตรประเภทตางๆ ดรายละเอยดเพมเตมไดจาก “คมอองคกรปกครองสวนทองถน…แนวทางการใชเครองมอทางเศรษฐศาสตรเพอการจดการสงแวดลอม” สานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (2545).

ทมา: รวบรวมและปรบปรงโดย สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย.



แนวทางการกาหนดอตราสาหรบมาตรการทางเศรษฐศาสตร

มาตรการทางเศรษฐศาสตร แนวทางการกาหนดอตรา

คาธรรมเนยมการใหบรการ - คดอตราคาธรรมเนยมจากตนทนการบรหารจดการ

- อตราตามประกาศของกระทรวงทไดประกาศตามกฎหมายทเกยวของ เชน คาธรรมเนยมเขาชมโบราณสถาน ตามบญชคาเขาชมโบราณสถานทไดขนทะเบยนแลว ทายกฎกระทรวง ฉบบท 3 (พ.ศ. 2539) และฉบบท 8(พ.ศ. 2542) ออกตามความในพระราชบญญตโบราณสถาน โบราณวตถ ศลปวตถ และพพธภณฑสถานแหงชาตพ.ศ. 2504

คาธรรมเนยมในการออกใบอนญาตในการจดการ

- กาหนดอตราจากโอกาสในการทากาไรทางธรกจ- อตราตามประกาศของกระทรวงทไดประกาศตามกฎหมายทเกยวของ

คาปรบ - คดจากคาความเสยหายทเกดขน- คดจากคาใชจายในการฟนฟสภาพสงแวดลอม- ตามอตราคาปรบทไดกาหนดไวในกฎหมายทเกยวของเชน คาปรบกรณฝาฝนกฎระเบยบ ตาม พ.ร.บ. เทศบาลพ.ศ. 2496 ไมใหกาหนดโทษปรบเกน 1,000 บาท(มาตรา 60)

การใหเงนชวยเหลอ - คานวณจากประโยชนทคาดวาจะไดรบ- กาหนดตามความเหมาะสมและงบประมาณทมอย


ดเรก ปทมสรวฒน. 2544. “การใชเครองมอเศรษฐศาสตรเพออนรกษสงแวดลอม”. วารสารเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. ฉ. 1 (มกราคม-มถนายน).

สานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. 2548. รายงานสถานการณคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2547. กรงเทพฯ: บ. อมรนทรพรนตงแอนดพบบลชชง จากด (มหาชน).

สานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. 2545. คมอองคกรปกครองสวนทองถน…แนวทางการใชเครองมอทางเศรษฐศาสตรเพอการจดการสงแวดลอม. จดทาโดย สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย (TDRI). กรงเทพมหานคร.

ภารกจดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมทถายโอนใหองคกรปกครองสวนทองถนดาเนนการ

5.9

239

ภารกจดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมทถายโอนใหองคกรปกครองสวนทองถนดาเนนการ

ตามพระราชบญญตกาหนดแผนและขนตอนการกระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน พ.ศ. 2542 กาหนดใหมแผนการกระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน พ.ศ. 2543 และแผนปฏบตการกาหนดขนตอนการกระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน พ.ศ. 2545 ซงไดกาหนดภารกจทสวนราชการจะตองถายโอนใหองคกรปกครองสวนทองถน จานวน 245 ภารกจ ซงแบงเปน 6ดาน ไดแก หนง ดานโครงสรางพนฐาน สอง ดานงานสงเสรมคณภาพชวต สาม ดานการ จดระเบยบชมชน สงคม และการรกษาความสงบเรยบรอย ส ดานการวางแผน การสงเสรมการลงทนพาณชยกรรมและการทองเทยว หา ดานการบรหารจดการและการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมและ หก ดานศลปวฒนธรรม จารตประเพณและภมปญญาทองถน

สรปภาพรวมของการถายโอนภารกจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน

ภารกจภารกจ

ทตองถายโอนถายโอนแลวและทยอยถายโอน ยงไมถายโอน หมายเหต

1. ดานโครงสรางพนฐาน 87 71 16

2. ดานงานสงเสรมคณภาพชวต 103 69 34

3. ดานการจดระเบยบชมชน/สงคมและการรกษาความสงบเรยบรอย

17 9 8

4. ดานการวางแผน การสงเสรมการลงทนพาณชยกรรมและการทองเทยว

19 14 5

5. ดานการบรหารจดการและการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

17 15 1 ถอน 1 เรองเนองจากไมมภารกจถายโอน

6. ดานศลปะวฒนธรรมจารตประเพณและภมปญญาทองถน

2 2 -

รวม 245 180 64

ทมา: สานกงานคณะกรรมการกระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน (2549)

สาหรบภารกจดานการบรหารจดการและการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมโดยตรง มทงสน 17 ภารกจ ซงมการถายโอนไปแลว 14 ภารกจ 1 ภารกจกาลงทยอยถายโอน และมภารกจทยงไมไดถายโอน 1 ภารกจ สวนภารกจการปรบปรงฟนฟ อนรกษทรพยากรธรรมชาต ของกรมสงเสรมการเกษตรยกเลกการถายโอนเนองจากไมมภารกจถายโอน นอกจากน ยงมภารกจดานอนๆ ทเกยวของกบการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม อก 38 ภารกจ โดยเปนภารกจทไดถายโอนไปแลว 18 ภารกจ ภารกจทกาลงทยอยถายโอน 2 ภารกจ และ อก 18 ภารกจยงไมไดถายโอน

5.9


5.9 ภารกจดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมทถายโอนใหองคกรปกครองสวนทองถนดาเนนการ240

ภารกจทเกยวของกบการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมทจะตองถายโอนตามแผนปฏบตการกาหนดขนตอนการกระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน พ.ศ. 2545

ผลการดาเนนการหนวยงาน ภารกจ ถายโอน

แลวยงไม

ถายโอน

ภารกจดานการบรหารจดการและอนรกษทรพยากรธรรมชาต

กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

กรมปาไม 1. งานพฒนาปาชมชน2. การสรางจตสานกดานสงแวดลอม/การสงเสรมการมสวนรวม

ของประชาชน

3. การเฝาระวงและปองกนสงแวดลอม4. การฟนฟและบาบดสงแวดลอม5. การศกษาวจยเพอการจดการสงแวดลอม


6. งานสนบสนนแผนปฏบตการเพอการจดการคณภาพสงแวดลอมในระดบจงหวด

กรมอทยานแหงชาต สตวปาและพนธพช

7. การควบคมไฟปา ทยอยถายโอน

กรมควบคมมลพษ 8. งานตดตามตรวจสอบคณภาพสงแวดลอมและจดทารายงานสถานการณมลพษในทองถนของตน

9. การดาเนนการตามกฎหมายวาดวยการสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาตดานการควบคมมลพษ

กระทรวงเกษตรและสหกรณ

กรมประมง 10. ฝกอบรมประชาชนทวไป(อบรมอาสาสมครอนรกษทรพยากรสตวนา)

กรมสงเสรมการเกษตร 11. การปรบปรงฟนฟ อนรกษทรพยากรธรรมชาต ถอนเรองเนองจากไมมภารกจถายโอน

กระทรวงมหาดไทย

12. การบาบดนาเสย (ระบบบาบดนาเสย 23 โครงการ)กรมโยธาธการและผงเมอง

13. การจดการขยะ (ระบบกาจดขยะ 2 โครงการ)

กรมทดน 14. การดแลรกษาและคมครองปองกน (ทดนรกรางวางเปลา)

กรมการปกครอง 15. การดแลรกษาและคมครองปองกนทสาธารณประโยชนประเภทพลเมองใชประโยชนรวมกน

กระทรวงอตสาหกรรม

16. การตดตามและตรวจสอบเกยวกบสงแวดลอมและมลพษในการประกอบกจการตาม พ.ร.บ. แร พ.ศ. 2510 และกจกรรมตอเนอง

กรมอตสาหกรรมพนฐานและการเหมองแร

17. การดาเนนการตามกฎหมาย

5.9 ภารกจดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมทถายโอนใหองคกรปกครองสวนทองถนดาเนนการ


241



ถายโอน

ภารกจดานอนๆ ทเกยวของกบการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

1. กอสรางระบบนาสะอาดหมบานมาตรฐาน ก. และ ข.

2. ถงเกบนาแบบ ฝ.99

3. ประปาหมบานแบบบาดาลขนาดกลาง4. ขดสระ/ขดลอกหนองนา5. กอสรางระบบประปาหมบาน (นาผวดน)

6. ประปาหมบานแบบบาดาลขนาดใหญ7. ประปาหมบานแบบผวดน8. ประปาหมบานแบบผวดนขนาดใหญ9. ทดสอบปรมาณนา10. ปรบปรงประปาหมบานเดม11. กอสรางระบบประปาชนบท12. ซอมและปรบปรงระบบประปาชนบท

กรมทรพยากรนา

13. สารวจแผนท14. บอนาบาดาล15. งานจดหานา16. เจาะบอนาบาดาลพรอมสบมอโยก17. คาทดสอบหลมเจาะ18. สารวจแหลงนาทางธรณวทยา19. ซอมบารงรกษาเครองสบนาแบบบอลก20. โครงการเรงรดการขยายระบบประปาชนบท21. การเรยกเกบคาใชนาบาดาล22. พฒนาเปาลางบอนาบาดาลเดม23. การอนญาตการขดเจาะบอบาดาล

2. กรมทรพยากรนาบาดาล

24. มอบอานาจการอนญาตใชนาบาดาลทอนญาตใชไมเกนวนละ 10 ลกบาศกเมตร

กระทรวงการทองเทยวและกฬา

25. การวางแผนการทองเทยว

26. การปรบปรงดแลบารงรกษาสถานททองเทยว


27. จดทาสอประชาสมพนธ


5.9 ภารกจดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมทถายโอนใหองคกรปกครองสวนทองถนดาเนนการ242



ถายโอนกระทรวงมหาดไทย

28. ผงเมองรวมจงหวด29. งานวาง/ปรบปรงผงเมองรวม30. การควบคมอาคาร

กรมโยธาธการและผงเมอง

31. การเปรยบเทยบปรบคดความผดวาดวยการควบคมอาคาร

กระทรวงอตสาหกรรม

32. การกากบดแลโรงงาน จาพวกท 1

33. การรบแจงการประกอบกจการโรงงานจาพวกท 234. การกากบดแลโรงงาน จาพวกท 3

35. การตรวจสอบกรณโรงงานกอเหตเดอดรอน

กรมโรงงานอตสาหกรรม

36. การอนญาตใหตงโรงงานขนาดเลก ใน อปท. หนงทไมมผลกระทบกบ อปท. อน รวมทงการควบคมดแลตรวจตราการดาเนนกจกรรมใหเปนไปตามกฎหมายภายใตหลกเกณฑเงอนไข วธการ และมาตรฐานทกรมโรงงานอตสาหกรรมกาหนด

กระทรวงวฒนธรรม

กรมศลปากร 37. การบารงรกษาโบราณสถาน ทยอยถายโอน

38. การดแลรกษาโบราณสถานในระดบทองถน ทยอยถายโอน

ทมา: สานกงานคณะกรรมการกระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน (2549)

ความรอนๆ เพอการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

5.10

243

ความรอนๆ เพอการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

เนอหาทนาเสนอในสวนนจะเปนความรทจะเปนประโยชนสาหรบการนาไปใชเพอการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ซงจะครอบคลมประเดนความรในเรองตางๆ ดงน

(1) การจดการอยางมสวนรวม

(2) การสอสารดานสงแวดลอม

(3) การมสวนรวมของประชาชน

(4) การจดการความร

(5) การผลตทางการเกษตรทถกตองและเหมาะสม

การจดการอยางมสวนรวม หมายถง การบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมโดยมการตกลง ตอรอง ปรกษาหารอ รวมกนระหวางหนสวนทเกยวของทงหมด ในประเดนของการกาหนดลกษณะการมสวนรวมกนรบผดชอบ สทธและบทบาทหนาทในการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

ตวอยางหนสวนของการจดการอยางมสวนรวมกรณการจดการทรพยากรประมงชายฝง

ชมชนทพงพาทรพยากรประมงชายฝง หนวยงานภาครฐระดบประเทศ ภมภาค จงหวด อาเภอ ตาบล และหมบาน หนวยงานภายนอก ไดแก องคกรพฒนาเอกชน (NGO) นกวชาการ นกวจย กลมทเกยวของกบทรพยากรชายฝงทะเล เชน ธรกจทองเทยว ทาเรออตสาหกรรม โรงแรม การทองเทยวทางทะเล เปนตน

กลมเกยวของกบทรพยากรประมงทะเล เชน เจาของเรอประมง ผคาปลาผปลอยเงนก ธรกจตอเรอ เปนตน

5.10

การจดการอยางมสวนรวม (Co-management หรอ Cooperative


5.10 ความรอนๆ เพอการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม244

กระบวนการจดการอยางมสวนรวม

เปนกระบวนการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตทเปนพลวตร

มการเปลยนแปลง ปรบปรง ตามสถานการณทเปลยนแปลงอยตลอดเวลา

เปนกระบวนการเรยนร มการแลกเปลยนขอมลขาวสาร และคานงถงคณคาความตองการและประโยชนของผมสวนไดเสย

การจดการอยางมสวนรวมขนอยกบระดบของความไวเนอเชอใจ ความนาเชอถอความมสทธตามกฎหมาย ความสาเรจทเกดขน และขอตกลงททารวมกน

การจดการอยางมสวนรวมมความเกยวพนกบประเดนดานประชาธปไตยความเขมแขงของชมชน การแบงปนอานาจ ความเทาเทยมในสงคม การกาหนดกฎกตกาการจดการดานความขดแยง การสอสาร และการพฒนาระหวางหนสวนทงหมด

รปแบบของการจดการอยางมสวนรวม

การจดการอยางมสวนรวมอยระหวางการจดการโดยภาครฐ (Government centralization management) ทเปนการจดการโดยภาครฐอยางรวมศนย และ การจดการโดยชมชน (Community self-governance and self-management) โดยมองคประกอบทสาคญ คอ การมสวนรวม (participatory) ความรวมมอ (joint) ผมสวนไดเสย (stakeholder) และ การจดการรวมของหนสวน (multi-party or collaborative management)

การจดการอยางมสวนรวมแบงตามการใหความสาคญตอกลมผเกยวของไดเปน 2 รปแบบดงน

(1) Community-based co-management เปนรปแบบดงเดมทใหความสาคญตอชมชน สวนใหญพบในเรองของการจดการทรพยากรทางทะเลและชายฝง ในประเทศแถบเอเชยแปซฟก

(2) Stakeholder-centred co-management เปนรปแบบการจดการทใหความสาคญตอบทบาทของผไดรบประโยชนในการมสวนรวม แตไมคอยใหความสาคญตอชมชน ความเขมแขงของชมชน สวนใหญพบในกลมประเทศพฒนาแลว เชน ยโรป สหรฐอเมรกา

นอกจากน รปแบบของการจดการอยางมสวนรวมสามารถแบงกลมยอยตามระดบของการจดการรวมไดอกหลายลกษณะ ตวอยางเชน

รปแบบ instructive เปนรปแบบการจดการรวมทมการแลกเปลยนขอมลระหวางภาครฐและภาคประชาชน (กลมเปาหมาย) เทานน โดยเนนการใหขอมลจากภาครฐทเกยวกบการวางแผนและการตดสนใจ ไปสกลมเปาหมาย



รปแบบ consultative รปแบบการจดการรวมทมกลไกการปรกษาหารอระหวางภาครฐและภาคประชาชน โดยภาครฐสามารถปรกษาหารอกบกลมเปาหมาย แตอานาจการตดสนใจยงเปนของภาครฐ

รปแบบ cooperative รปแบบการจดการรวมทภาครฐและภาคประชาชนมสวนในการตดสนใจทเทาเทยมกน

รปแบบ advisory รปแบบการจดการรวมทภาคประชาชน (กลมเปาหมาย) ใหคาแนะนาแกภาครฐในเรองทตองตดสนใจ และภาครฐจะทาการอนมตการตดสนใจเหลานน

รปแบบ informative รปแบบการจดการรวมทภาครฐใหอานาจการตดสนใจแกกลมเปาหมายผซงมความรบผดชอบตอการแจงใหภาครฐทราบถงการตดสนใจตางๆ

การเปรยบเทยบลกษณะของการจดการอยางมสวนรวม (Co-management)และ การจดการโดยชมชน (Community-based management)

ลกษณะการจดการอยางมสวนรวม

(Co-management)การจดการโดยชมชน

(Community-based management)

ประเภทของทรพยากร

ทรพยากรสวนรวม(common property resources)

ทรพยากรสวนรวม(common property resources)

จดเนน/การใหความสาคญ

- คนเปนศนยกลาง- เนนระดบชมชน- ขอตกลงระหวางภาครฐและทองถนในการบรหารจดการทรพยากร

- คนเปนศนยกลาง- เนนระดบชมชน

ขนาดและขอบเขต - พนทขนาดใหญ อาจครอบคลมในระดบชมชน จงหวด ภมภาคหรอประเทศ

- พนทขนาดเลก ระดบชมชน

บทบาทของภาครฐ - มาก - นอย หรอบางทไมมบทบาทเนองจากเปนบคคลภายนอก

บทบาทของผมสวนไดเสย

- มาก- มการพฒนาความไวเนอเชอใจระหวางกลมผมสวนไดเสย

- นอย

ทมา: รวบรวมโดย สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย



ขอดและขอจากดของการจดการอยางมสวนรวมกรณตวอยางการจดการทรพยากรประมง

ขอด

- เปนระบบการจดการทมกระบวนการโปรงใส ตรวจสอบได

- เปนกระบวนการทมประชาธปไตย และการมสวนรวม

- เปนกระบวนการทมการใชภมปญญาและความเชยวชาญของทองถนรวมกบหลกการจดการตามหลกวชาการดวย

- เปนการสรางความเขาใจระหวางกลมผไดประโยชนและผเสยประโยชนลดความขดแยงในสงคม และยงเปนการผสานพลงในสงคมอกดวย

ขอจากด

- อาจเปนรปแบบทไมเหมาะสม หากกลมเปาหมายไมตองการการมสวนรวม

- หากไมมผนาทดและเหมาะสมในรปแบบการจดการรวม กไมสามารถดาเนนการไดอยางมประสทธผลในระยะยาว

- ในระยะเรมตน จะตองลงทนทงในเรองของเวลา งบประมาณ และบคลากรในการกอตงการจดการอยางมสวนรวม

- ตนทนคาเสยโอกาสของผเขารวม (เวลา งบประมาณ) อาจสงกวาประโยชนทไดรบ

- เปนเรองยากทจะหาขอตกลงทดทสดสาหรบทกกลม ตงแตกลมผไดประโยชนผเสยประโยชน และผเกยวของอนๆ

พระราชกฤษฎกาวาดวยหลกเกณฑและวธการบรหารกจการบานเมองทด พ.ศ. 2546 ไดกาหนดไวชดเจนถงการใหประชาชนเขามามสวนรวมในการบรหารกจการบานเมอง โดยไดมการตราขอบงคบเปนแนวทางปฏบตทชดเจนใหสวนราชการ ตองใหขอมล ชแจง รบฟงความคดเหนจากประชาชน และนาขอคดเหนเหลานนไปปรบปรงหรอเสนอแนะตอผบงคบบญชา เพอปรบวธการทางานใหเหมาะสม นอกจากน ถามปญหาอปสรรคจากการดาเนนงานเกดขน หนวยราชการตองรบแกไขโดยเรว หรอประสานกบหนวยงานอนทเกยวของ เพอดาเนนการแกไขปรบปรงโดยเรว

การมสวนรวมของประชาชน (Public Participation)



การเปดใหประชาชนเขามามสวนรวมในการบรหารราชการแผนดนควรตองยดถอหลกการ ดงน

(1) รวมผทเกยวของทกฝายเขามาในกระบวนการ โดยผทมามสวนรวมตองมาดวยความเตมใจและมอสระทางความคด การพด และการกระทา

(2) การเปดใหประชาชนเขามามสวนรวมในการบรหารราชการแผนดนควร เปนการสอสารสองทาง (Dialogue) และมการตอบโตกลบ (Feedback)

(3) การจดกระบวนการมสวนรวมของประชาชนในการบรหารราชการ ตองยนอยบนหลกการของความซอสตยและเปดเผย

(4) ในการสรางและปฏบตตามภารกจเพอใหประชาชนเขามามสวนรวม หนวยงานภาครฐตองพยายามทกวถทางทจะสอสารกบประชาชน โดยหามาตรการและวธการตางๆ เพอใหประชาชนเขามามสวนรวม

(5) กระบวนการมสวนรวมของประชาชนตองเรมตนเรว ซงหมายความวา ตงแตภาครฐเรมคดโครงการในระยะแรกจะตองมกระบวนการใหขอมลเพอใหประชาชนไดรบทราบและมโอกาสเขามามสวนรวมแสดงความคดเหนและใหขอมลตงแตตน การใหขอมลเปดเผย จรงใจ ตรงไปตรงมาตงแตตน จะชวยสรางความไววางใจในหมผมสวนไดเสยและลดการใหขอมลขาวสารทผดๆ หรอขาวลอ

การเปดใหประชาชนเขามามสวนรวมในการบรหารราชการหมายถง กจกรรมทหนวยงานภาครฐสนบสนนใหประชาชนเขามารวม

ในขนตอนการบรหารราชการตางๆ ตงแตรวมคด รวมตดสนใจ รวมดาเนนการรวมรบผลประโยชนและรวมประเมนผล

การเปดใหประชาชนเขามามสวนรวมในการบรหารราชการแผนดนจาเปนตองหาคาตอบใน 3 เรอง คอ

ใครควรเขามามสวนรวมในการบรหารราชการ ?

การมสวนรวมของประชาชนในการบรหารราชการควรเปนไปในระดบใด ?

กจกรรมหรอเทคนคการมสวนรวมทเหมาะสมควรเปนอยางไร ?



ระดบการมสวนรวมของประชาชน (Level of Participation)

ระดบการมสวนรวมของประชาชน อาจแบงไดเปน 5 ระดบ ดงน

(1) การมสวนรวมในระดบใหขอมลขาวสาร (inform) เปนการมสวนรวมของประชาชนในระดบทตาทสดบทบาทของประชาชนมนอยมากเพยงแตรบทราบวาเกดอะไรทไหน ดงนน รปแบบการมสวนรวมในขนนอยในลกษณะการใหขอมลทางเดยวจากรฐสประชาชน

(2) การมสวนรวมในระดบการปรกษาหารอ (Consult) เปนลกษณะการใหประชาชนมสวนรวมในการใหขอมลขอเทจจรง ความรสกและความคดเหนประกอบการตดสนใจ ดงนน ประชาชนมบทบาทในฐานะการใหขอมล การตดสนใจเปนของหนวยงานภาครฐ รปแบบการมสวนรวมในลกษณะน เชน การสารวจความคดเหน การประชมสาธารณะ

(3) การมสวนรวมในระดบการเขามามบทบาท (Involve) เปนลกษณะการเปดโอกาสใหประชาชนเขามารวมคด รวมทา มการแลกเปลยนความคดเหนและขอมลระหวางรฐกบระชาชนอยางจรงจง และมจดมงหมายชดเจน ขอมลความคดเหนของประชาชนจะสะทอนออกมาในทางเลอกตางๆ รปแบบการมสวนรวมในระดบน เชน การประชมเชงปฏบตการ การประชมระดมความคดเหน เปนตน

(4) การมสวนรวมในระดบสรางความรวมมอ (Collaboration) เปนการใหบทบาทของประชาชนในระดบสง โดยประชาชนและภาครฐจะทางานรวมกนในกระบวนการของการตดสนใจ ฉะนน ความคดเหนของประชาชนจะสะทอนออกมาในการตดสนใจคอนขางสง รปแบบการมสวนรวมในระดบน เชน คณะกรรมการรวมภาครฐและภาคเอกชน และคณะทปรกษาฝายประชาชน

(5) การมสวนรวมในระดบใหอานาจแกประชาชน (Empower) เปนการใหบทบาทแกประชาชนในระดบสงสด เพราะใหประชาชนเปนผตดสนใจ โดยรฐจะดาเนนการตามการตดสนใจนน ภาครฐมบทบาทในการจดหาขอมล สรางความเขาใจแกประชาชนและนาเสนอทางเลอกเพอใหประชาชนตดสนใจ ซงประเดนทใหประชาชนตดสนใจมกเปนเรองทมผลกระทบตอประชาชนโดยตรง



เทคนคการมสวนรวมและระดบการมสวนรวมของประชาชนระดบการมสวนรวม วตถประสงค เทคนคทใช

ใหขอมลขาวสาร(inform)

เพอใหขอมลขาวสารแกประชาชนและสรางความเขาใจของประชาชนเกยวกบประเดนปญหา ทางเลอกและทางแกไข

- แจกเอกสารขอเทจจรง / จดหมายขาว /รายงานการศกษาทางเทคนค

- จดทาวดทศน / จดรายการทางโทรทศน- จดนทรรศการ- เปดเวบไซตใหขอมล- ตงทมออกไปรณรงคในพนท- เปดศนยขอมลขาวสาร- จดทศนศกษา- การประชมชแจงของหนวยงาน /คาประกาศของราชการ

การปรกษาหารอ(consult)

เพอไดรบขอมลและความคดเหนจากประชาชน เกยวกบประเดนปญหา ทางเลอก และทางแกไข

- ประชาพจารณ / เวทสาธารณะ/ การจดหาวทยากรกระบวนการ/ จดแถลงขอเทจจรง

- การเยยมชมโครงการเพอใหขอมลและรบขอมลจากประชาชน

- การสารวจความคดเหน / การสมภาษณรายบคคล/การสนทนากลมยอย / สายดวนสายตรง / การแสดงความคดเหนผานเวบไซต

การเขามามบทบาท(involve)

เพอใหเกดการสนทนา แลกเปลยนความคดเหน และรวมทางานกบประชาชน เพอสรางความมนใจกบประชาชนวา ความคดเหนและความตองการของประชาชนจะไดรบการพจารณา

- การประชมกลมยอยเพอการวางแผน- การสารวจความคดเหนโดยวธการปรกษาหารอ- การประชมเชงปฏบตการ

การสรางความรวมมอ(collaborate)

เพอเปนหนสวนกบประชาชนในทกขนตอนของการตดสนใจตงแตการระบปญหา การพฒนาทางเลอก และแนวทางการแกไขสรางฉนทานมต

- คณะกรรมการทปรกษาฝายประชาชน- การสรางฉนทามต- การจดทาแผนทความคด- กระบวนการตดสนใจและมสวนรวม

การใหอานาจประชาชน(empower)

เพอสรางเวทใหประชาชนเปนผตดสนใจ

- คณะกรรมการประชาชน- การลงประชามต- การตดสนใจโดยระบบตวแทน- การปฏบตตามการประเมนผลและคาแนะนาของภาคประชาชน

ทมา: ปรบปรงจาก รายงานหลกโครงการจดทารปแบบกลไกการมสวนรวมของผมสวนไดสวนเสยในการจดทานโยบาย แผนมาตรการ กฎหมาย หลกเกณฑและแนวทางปฏบต ในการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจดทาโดย สถาบนวจยสงคม มหาวทยาลยเชยงใหมเสนอตอ สานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. (2547)



นอกจากน เพอใหเกดประโยชนแกหนวยงานภาครฐและประชาชน ตลอดจนเปนแนวทางในการใหประชาชนเขามามสวนรวมในการดาเนนการโครงการของรฐอยางกวางขวาง จงไดมการกาหนดหลกเกณฑและวธการในการรบฟงความคดเหนของประชาชน ภายใตระเบยบสานกนายกรฐมนตร วาดวยการรบฟงความคดเหนของประชาชน พ.ศ. 2548 อาศยอานาจตามความในมาตรา 11 (8) แหงพระราชบญญตระเบยบบรหารราชการแผนดน พ.ศ. 2534 ซงประกาศ ณ วนท 30 มถนายน 2548

ระเบยบสานกนายกรฐมนตร วาดวยการรบฟงความคดเหนของประชาชน พ.ศ. 2548มสาระสาคญๆ สรปไดดงน

(1) ใหยกเลกระเบยบสานกนายกรฐมนตร วาดวยการรบฟงความคดเหนสาธารณะโดยวธประชาพจารณ พ.ศ. 2539

(2) อธบายความหมายของคาตางๆ ทเกยวของ ดงน

“โครงการของรฐ” หมายความวา การดาเนนโครงการของหนวยงานของรฐอนเปนการพฒนาเศรษฐกจหรอสงคม ไมวาจะเปนการดาเนนการโดยหนวยงานของรฐหรอโดยวธการสมปทานหรออนญาตใหบคคลอนทา ทงน เปนโครงการทมผลกระทบอยางกวางขวางตอคณภาพสงแวดลอม สขภาพอนามย วถชวต หรอสวนไดเสยเกยวกบชมชนทองถน

“หนวยงานของรฐ” หมายความวา ราชการสวนกลาง ราชการสวนภมภาค ราชการสวนทองถน หนวยงานอนใดของรฐ และรฐวสาหกจ

“ผมสวนไดเสย” หมายความวา ผซงอาจไดรบความเดอดรอนหรอความเสยหายโดยตรงจากการดาเนนงานตามโครงการของรฐ

“รฐมนตร” หมายความวา รฐมนตรวาการกระทรวง และใหหมายรวมถงนายกรฐมนตรในฐานะทเปนผบงคบบญชาของสานกนายกรฐมนตรและสวนราชการทมฐานะเปนกรมซงไมสงกดสานกนายกรฐมนตร กระทรวง หรอทบวง

(3) กอนเรมดาเนนการโครงการของรฐ หนวยงานของรฐทเปนผรบผดชอบโครงการ ตองจดใหมการเผยแพรขอมลใหประชาชนทราบ และจดใหมการรบฟงความคดเหนของประชาชน ในกรณทหนวยงานของรฐมไดจดใหมความคดเหนของประชาชนกอนเรมดาเนนการ ผมสวนไดเสยสามารถรองขอ รฐมนตรสาหรบราชการสวนกลาง ผวาราชการจงหวดสาหรบราชการสวนภมภาคหรอราชการสวนทองถน หรอผวาราชการกรงเทพมหานครสาหรบราชการของกรงเทพมหานคร ซงจะสงหนวยงานของรฐใหรบฟงความคดเหนของประชาชนกอนได และใหหนวยงานของรฐดาเนนการรบฟงความคดเหนของประชาชนโดยเรว



(4) ใหหนวยงานของรฐประกาศขอมลทตองเผยแพรแกประชาชนในระบบเครอขายสารสนเทศทสานกงานปลดสานกนายกรฐมนตรจดใหมขนตามระเบยบน โดยขอมลเกยวกบโครงการของรฐทหนวยงานของรฐตองเผยแพรแกประชาชน อยางนอยตองประกอบดวยขอมลดงตอไปน

เหตผลความจาเปน และวตถประสงคของโครงการ

สาระสาคญของโครงการ

ผดาเนนการ

สถานททจะดาเนนการ

ขนตอนและระยะเวลาในการดาเนนการ

ผลผลตและผลลพธของโครงการ

ผลกระทบทอาจเกดขนแกประชาชนทอยอาศยหรอประกอบอาชพอยในสถานททจะดาเนนโครงการและพนทใกลเคยง และประชาชนทวไป รวมทง มาตรการปองกนแกไขหรอเยยวยาความเดอดรอนหรอความเสยหายทอาจเกดขนจากผลกระทบดงกลาว

ประมาณการคาใชจาย ในกรณทหนวยงานของรฐจะเปนผดาเนนโครงการของรฐเองใหระบทมาของเงนทจะนามาใชจายในการดาเนนโครงการนนดวย

(5) หนวยงานของรฐจะรบฟงความคดเหนของประชาชนไปพรอมกบการเผยแพรขอมลแกประชาชนกได โดยในการรบฟงความคดเหนของประชาชน หนวยงานของรฐตองมงใหประชาชนมความเขาใจทถกตองเกยวกบโครงการของรฐ และรวบรวมความคดเหนของประชาชนทมตอโครงการนน รวมทงความเดอดรอนหรอความเสยหายทเกดขนแกประชาชนดวย

(6) วธการรบฟงความคดเหน อาจใชวธการอยางหนงหรอหลายอยาง ดงตอไปน

การสารวจความคดเหน ซงอาจทาโดยวธดงตอไปน

- การสมภาษณรายบคคล

- การเปดใหแสดงความคดเหนทางไปรษณย ทางโทรศพทหรอทางโทรสารทางระบบเครอขายสารสนเทศ หรอทางอนใด

- การเปดโอกาสใหประชาชนมารบรขอมลและแสดงความคดเหนตอหนวยงานของรฐทรบผดชอบโครงการ

- การสนทนากลมยอย



การประชมปรกษาหารอ ซงอาจทาไดโดยวธดงตอไปน

- การประชาพจารณ

- การอภปรายสาธารณะ

- การแลกเปลยนขอมลขาวสาร

- การประชมเชงปฏบตการ

- การประชมระดบตวแทนของกลมบคคลทเกยวของหรอมสวนไดเสย

วธอนๆ ทสานกงานปลดสานกนายกรฐมนตรกาหนด หรอวธอนทเหนวาเหมาะสมแตตองแจงใหสานกงานปลดสานกนายกรฐมนตรทราบดวย

(7) ในการรบฟงความคดเหนของประชาชน หนวยงานของรฐตองประกาศใหประชาชนทราบถงวธการรบฟงความคดเหน ระยะเวลา สถานท ตลอดจนรายละเอยดอน ทเพยงพอแกการทประชาชนจะเขาใจและสามารถแสดงความคดเหนได โดยใหปดประกาศไว ณ สถานทปดประกาศของหนวยงานของรฐ และสถานททจะดาเนนโครงการของรฐนนเปนเวลาไมนอยกวาหาสบวนกอนเรมดาเนนการรบฟงความคดเหนของประชาชน และใหประกาศในระบบเครอขายสารสนเทศทสานกงานปลดสานกนายกรฐมนตรจดใหมขนตามระเบยบนดวย

(8) เมอดาเนนการรบฟงความคดเหนของประชาชนแลว ใหหนวยงานของรฐจดทาสรปผลการรบฟงความคดเหนของประชาชน และประกาศใหประชาชนทราบภายในสบหาวนนบแตวนทเสรจสนการรบฟงความคดเหนของประชาชน

(9) เมอรบฟงความคดเหนของประชาชนแลวปรากฏวาการดาเนนโครงการของรฐโครงการใดอาจกอใหเกดผลกระทบตอประชาชนมากกวาขอมลทเผยแพรแกประชาชน ถายงมความจาเปนทตองดาเนนโครงการดงกลาวตอไป หนวยงานของรฐตองกาหนดมาตรการปองกน แกไข หรอเยยวยาความเดอดรอนหรอความเสยหายทอาจเกดขนจากผลกระทบดงกลาวเพมขนตามความเหมาะสมกอนเรมดาเนนการโครงการของรฐนนและประกาศใหประชาชนทราบ

(10) ระเบยบสานกนายกรฐมนตร วาดวยการรบฟงความคดเหนของประชาชน พ.ศ. 2548 ฉบบนไมใชบงคบแก

โครงการของรฐทกฎหมายบญญตวธการรบฟงความคดเหนของประชาชน หรอผมสวนไดเสยไวเปนการเฉพาะ

โครงการของรฐทเรมดาเนนการไปแลวกอนวนทระเบยบนมผลใชบงคบ



ปจจบนการจดการองคความร (Knowledge Management) ถอเปนภารกจในการพฒนาองคกรทสาคญดานหนง เนองจากการบรหารองคความรจะทาใหองคกรมประสทธภาพในการวางแผน การทางาน และความสามารถในการแขงขนเพมขน จากการนาขอมลและความรทมอยในองคกรมาใชไดยางเปนระบบ ทงน พระราชกฤษฎกาวาดวยหลกเกณฑและวธการบรหารกจการบานเมองทด พ.ศ. 2546 มาตราท 11 ไดกาหนดใหภาครฐมหนาทในการพฒนาความร เพอใหมลกษณะเปนองคกรแหงการเรยนร และทาใหขาราชการสามารถนาความรมาประยกตใชในการปฏบตราชการไดอยางถกตองและเกดประโยชนสงสดนอกจากน การจดการความรยงถกจดใหเปนประเดนการวดความสาเรจขององคกรตามคารบรองการปฏบตราชการตงแตป พ.ศ. 2547

อยางไรกตาม องคความรสวนใหญมกเกดขนเฉพาะบคคล ซงอาจไมสามารถนามาใชประโยชนกบองคกรไดอยางเตมท ดงนน การบรหารองคความรภายในองคกรเพอใหเปนองคกรแหงการเรยนรจงมความสาคญและตองมการดาเนนการอยางตอเนอง

ประเภทขององคความร

องคความร หมายถง ความรตอเรองใดเรองหนง ซงความรทเกดขนนนสามารถนาไปใชไดโดยตรงหรอสามารถนาไปประยกตใชไดกบสถานการณตางๆ ทงน องคความรสามารถแบงออกไดเปน 2 ประเภท คอ

(1) องคความรทสามารถอธบายได (Explicit Knowledge) ซงเปนองคความรทมการถายทอดและอธบายกระบวนการจดการรวมถงวธคดอยางมแบบแผน ซงทาใหงายตอการเรยนรและการนาไปประยกตใช

(2) องคความรทไมสามารถอธบายไดหรออธบายไดยาก (Tacit Knowledge) ซงเปนองคความรทไมมแบบแผนหรอกระบวนการทแนชด และมกเกดขนกบบคคลเปนหลก ดงนน การถายทอดองคความรจะขนอยกบทกษะในการถายทอดและการรบรของผถายทอดและผรบเปนสาคญ โดยตวอยางองคความรประเภทน ไดแก การถายทอดกระบวนการคดสาหรบการประดษฐเทคโนโลยตางๆ

การบรหารองคความรมความสมพนธเกยวเนองกบขอมลและสารสนเทศเปนอยางมาก โดยขอมลจะเปนขอเทจจรงทเกดขนจากสถานการณตางๆ ในขณะทสารสนเทศเปนการนาขอมลเหลานนมาทาการวเคราะหและประมวลผล ซงเมอนาขอมลและสารสนเทศเหลานนมาทาการสงเคราะหและแปลความจงจะไดผลลพธเปนองคความร

การจดการความร (Knowledge Management)



แหลงทมาขององคความร

องคความรมทมาจากหลายแหลง โดยสามารถสรปแหลงทมาไดตามประเภทของแหลงกาเนด ดงน

(1) องคความรทไดจากการถายทอด หมายถง องคความรทผรบไดรบจากการถายทอดมาจากแหลงตางๆ ทงจากบคคล ไดแก พอแม อาจารย หรอผรวมงาน และจากแหลงความรอนๆ ไดแก หนงสอ หรอภาพยนตร ซงองคความรลกษณะนเปนความรทไดรบการถายทอดโดยตรงโดยผรบสามารถนาไปใชประโยชนไดโดยไมตองทาการวเคราะหซา อยางไรกตาม ความรในลกษณะดงกลาวอาจขาดความแมนยา หรออาจมความเบยงเบนสง เพราะอาจขาดการศกษาเพอยนยนและใหรายละเอยดเกยวกบเงอนไขและปจจยตางๆ จากความรทไดรบ

(2) องคความรทเกดจากประสบการณตรง หมายถง องคความรทเกดจากการทบคคลไดเรยนรจากสถานการณตางๆ โดยตรง และทาใหเกดการรบรและเรยนรจากการวเคราะหขอเทจจรงทเกดขนจากสถานการณนนๆ โดยความรทไดจะเปนความรทเกดขนภายในตวบคคล ซงอาจสามารถถายทอดตอไดหรอไมสามารถถายทอดตอไดกได

(3) องคความรทเกดจากการวเคราะหอยางวทยาศาสตร หมายถง ความรทเกดจากการเกบรวบรวมขอมลอยางมระบบ และผรวบรวมนาขอมลเหลานนมาทาการทดลอง หรอวเคราะห โดยมรปแบบการทดลองหรอวเคราะหทชดเจน และผลลพธทเกดขนสามารถนามาสงเคราะหจนเกดเปนองคความรใหมทสามารถนาไปใชประโยชนได

ขอมลปรมาณนาฝนเฉลยในประเทศไทย

สารสนเทศอตราการเปลยนแปลงของปรมาณนาฝน

องคความรผลกระทบจากปรมาณนาฝนตอผลผลตทางการเกษตร

ตวอยาง ความแตกตางระหวางขอมล สารสนเทศและองคความร



ระดบขององคความร

การแบงระดบขององคความร อาจแบงไดเปน 4 ระดบ คอ

ระดบท 1 รอะไร (Know-What)

คอองคความรทไดมาจากการเรยน เหน หรอจดจา เปนการรในภาคทฤษฎวาสงเหลานนคออะไร ความรในระดบนเปนเพยงแคการรบร ซงอาจยงไมสามารถนาไปปรบใชในงานทตนเองกระทาอยได เนองจากเปนความรพนฐาน

ระดบท 2 รวาอยางไร (Know-How)เปนองคความรทพฒนามาจากระดบรอะไร โดยคนหรอองคกรสามรถทจะรวาความรทไดรบมานน สามารถนาไปปรบใชในการทางานไดอยางไร เชน รฐบาลมนโยบายทจะนาประเทศไทยไปสสงคมแหงการเรยนร ซงการทจะเปนสงคมแหงการเรยนรไดกตองเรมจากการพฒนาบคลากรของแตละองคกร ดงนน องคกรจงจดสงบคลากรเขารบการฝกอบรมตางๆ ทภาครฐจดให

ระดบท 3 รวาทาไม (Know-Why)เปนองคความรทมความซบซอนมากขน โดยเกดจากการวเคราะหเพอทจะหาความสมพนธของสงตางๆ ทสงผลซงกนและกน อยางเปนเหตเปนผล (Cause and Effect)ความรในระดบนมพนฐานมาจากประสบการณการแกไขปญหา การอภปรายประสบการณของผทเคยมประสบการณในการเผชญกบปญหาเหลานน

ระดบท 4 สนใจวาทาไม (Care-Why)

คอองคความรทเกดขนอนเนองมาจากบคคลหรอองคกรมเปาหมายทจะทาสงใดสงหนง เมอสาเรจลลวงกจะเกดองคความรใหม ทาใหเกดความสนใจ เกดความมงมนทจะสานปณธานดงกลาวนนใหเปนจรง คดพฒนาและสรางสรรคสงตางๆ เพอตอบสนองความสนใจเหลานน

ขนตอนการจดการองคความร

การจดการองคความรและการพฒนาองคกรใหเปนองคกรแหงการเรยนร เปนกระบวนการสาคญทตองมการดาเนนการอยางตอเนอง โดยมขนตอนการจดการองคความร ดงน

(1) กาหนดนโยบายเรองการจดการองคความร เพอกาหนดทศทางการทางานขององคกร ซงในขนตอนนผบรหารตองมการกาหนดวา องคกรตองการทจะรอะไรบาง และองคความรใดทจะใชชนาใหทงองคกรเกดการเรยนร โดยแนวนโยบายในการจดการองคความรแบงออกเปน

แนวนโยบายการจดการองคความรแบบลงรหส (Codification) คอ การทองคกรตองการใชความสามารถทหลากหลายของระบบการจดการองคความร ซงรวมถงการเปลยนแปลงและถายโอนองคความร การจดเกบ การเผยแพร และการนาความรนนกลบมาใชใหม



โดยองคกรทมแนวคดดงกลาวตองมการลงทนพฒนาระบบเทคโนโลยสารสนเทศเพอรองรบองคความรอนหลากหลายทมอย

แนวนโยบายการจดการความรแบบสวนตว (Personalization) คอ การสรางระบบองคความรตามความจาเปนขององคกร ซงไมจาเปนตองหลากหลายอยางแนวคดรปแบบการลงรหสแตเนนทการแลกเปลยนความรระหวางกนในลกษณะของเครอขาย เพอใหเกดการโตตอบและแลกเปลยนความรระหวางบคคล โดยเทคโนโลยทนามาใชสาหรบแนวคดนตองเออใหเกดการแลกเปลยนความร

(2) กาหนดผรบผดชอบเรองการจดการองคความร เพอใหทาหนาทในการบรหารจดการองคความรในองคกร โดยหนาทสาคญของผรบผดชอบการจดการองคความร ไดแก การสงเสรมการใชความรทมอยในองคกร การจาแนกองคความรตางๆ การจดหาเทคโนโลยเพอสนบสนนการนาองคความรไปใชงาน และการผลกดนใหเกดองคความรใหมในองคกร

(3) กาหนดหวขอองคความรทจาเปนตอองคกร โดยระบวาความรใดเปนความรทองคกรตองการทงในปจจบนและอนาคต และกาหนดระดบการเขาถงองคความรของบคลากรในองคกรในแตละระดบ

(4) ประเมนระบบทใชจดการองความร โดยระบบทใชจดการองคความรถอเปนสวนสาคญสาหรบการสนบสนนการบรหารองคความร ซงเปาหมายหลกของการพฒนาระบบจดการองคความร คอ เพอลดเวลาการทางานและเพมประสทธภาพในการตดสนใจและดาเนนงานดงนน องคกรจงตองทาการประเมนระบบและเทคโนโลยทองคกรมอยเพอใหมความสอดคลองกบนโยบายและรปแบบองคความรทจาเปนตอองคกร

(5) ออกแบบ สราง และทดลองตนแบบระบบจดการองคความร ทงน การออกแบบระบบอาจทาโดยการใชบคลากรทมอยในองคกร หรออาจจางทปรกษาทมความรในการจดการระบบการจดการองคความร

(6) เผยแพรองคความร ซงการเผยแพรองคความรถอเปนขนตอนสาคญในการผลกดนใหเกดการนาองคความรมาใชงาน และเกดการแบงปนองคความรภายในองคกร โดยการเผยแพรองคความร ควรเรมจากการสรางการรบรเกยวกบระบบจดการองคความรทมอยในองคกรและสนบสนนบคลากรใหเกดความคนเคยกบระบบดงกลาวกอนใหมการใชงานในสภาพจรง

(7) ปรบปรงองคความร เนองจากการเปลยนแปลงของสถานการณตางๆ ทาใหองคความรมการเปลยนแปลงไดตลอดเวลา ดงนน องคกรจงตองมการจดเกบองคความรทมอยเดมอยางเหมาะสม และสามารถนาองคความรใหมเขาสระบบไดอยางรวดเรว

องคกรแหงการเรยนร หมายถง การทองคกรไดเรยนรจากการปฏบตงานตางๆและเกดเปนความรภายในองคกรไมใชเฉพาะแตกบผปฏบตงานเพยงกลมเดยว



การสอสารทางสงแวดลอม หมายถง การใชกระบวนการสอสารและสอ เพอสนบสนนการจดทานโยบาย การมสวนรวมของประชาชนและการดาเนนโครงการทมเปาหมายเพอความยงยนทางสงแวดลอม การสอสารทางสงแวดลอมมลกษณะของการสอสารสองทาง ซงจะชวยใหกลมเปาหมายเขาใจถงความสาคญของสงแวดลอมและการรบมอกบปญหาดวยตนเอง

การสอสารทางสงแวดลอมเปนเครองมอจดการทสาคญ เปนกลไกถายทอดพลงประชาชนไปสการกระทา มลกษณะคลายกบกระบวนการสงแวดลอมศกษาแบบไมเปนทางการ (non-formal environmental education: NFEE) กลาวคอ เปนกระบวนการเรยนร คณคาทางสงคม ปจจยทางเศรษฐกจและสงคม และภมปญญา ทจะกอใหเกดการปรบเปลยนคานยมและพฤตกรรมเพอบรรลเปาหมายของการพฒนาทยงยน

ประเดนททาใหการสอสารดานสงแวดลอมมความสาคญ

(1) ความซบซอนของประเดนสงแวดลอม (Complexity of environmental issues) การสอสารดานสงแวดลอมสามารถนามาใชเปนเครองมอในการสอสารอยางบรณาการในดานตางๆ ไดแก วทยาศาสตร เศรษฐศาสตร นตศาสตร การจดการธรกจ การเมองและพฤตกรรมมนษย ทางเลอกและความเกยวของกนระหวางศาสตรเหลาน

(2) ชองวางของความสามารถในการเขาใจ (Comprehension gap) การสอสารดานสงแวดลอมจะชวยในการเชอมโยง ถายทอด แลกเปลยน เรยนร ในความรความเขาใจระหวางประชาชนและนกวชาการ ทงนเนองจากความรและความเขาใจในเรองสงแวดลอมของทงสองกลมมความแตกตางกน

(3) ผลกระทบของบคคล (Personal impacts) ธรรมชาตมกเกยวของกบความเชอดงเดมและบรรทดฐานทางสงคม ซงการสอสารดานสงแวดลอมสามารถลวงเอาความจรงออกมาจากความเชอดงเดม (ทางจตใจ ทางจตวญญาณ) ของพฤตกรรมและการจดการโดยมนษย

(4) ความเสยง (Risk element) ซงมกเปนปจจยทพบบอยในกระบวนการการสอสารดานสงแวดลอมโดยเฉพาะอยางยงความแตกตางระหวางสงทควบคมไมไดและสงทควบคมได

(5) การแทรกแซงขนาดใหญ (Large-scale interventions) การแทรกแซงทางสงแวดลอม เชนการจดการลมนา มกตองการความรวมมอจากประชากรกลมใหญ ดงนน รปแบบการสอสารกนในลกษณะรายบคคลหรอกลมยอยจงไมสามารถทาได

การสอสารดานสงแวดลอม (Environmental Communication)



กระบวนการการสอสารดานสงแวดลอมทมประสทธภาพ ม 10 ขนตอนดงน

(1) การประเมนสถานการณและกาหนดประเดนปญหา(Situation analysis and problem identification)

ในการประเมนสถานการณ อาจใชเทคนคการประเมนอยางรวดเรวโดยการมสวนรวม (Participatory Rapid Appraisal) ซงจะตองมการแจกแจงประเดนปญหาวามปญหาอะไรบาง หลงจากนนใหทาการสารวจ จดบนทกและตรวจสอบขอมลพนฐาน

(2) การวเคราะหผทเกยวของดานความร ทศนคตและการปฏบต(Actors and Knowledge-Attitude-Practices Analysis)

การวเคราะหผทเกยวของดานความร ทศนคตและการปฏบต โดยการสารวจโดยตรง การสมภาษณรายบคคล หรอ การสมภาษณและการอภปรายกลม ซงจะทาใหทราบวาแตละปญหาเกดจากปจจยดาน ความร ทศนคต และ/หรอ การปฏบต

(3) กาหนดวตถประสงคของการสอสาร (Communication Objective)

ในการกาหนดวตถประสงคของการสอสาร จะตองใหความสาคญกบการสรางความเขาใจ ทศนคต และการเปลยนแปลงพฤตกรรมของกลมเปาหมาย นโยบาย โครงการหรอกจกรรม

(4) การวางกลยทธการสอสาร (Communication Strategy Development)

การวางกลยทธการสอสาร เปนการวางแผนการดาเนนงาน วธการการดาเนนงาน ผรบผดชอบ ทรพยากรทตองการและการไดมาซงทรพยากร การตงมาตรฐานในการวดความกาวหนา และผลกระทบจากการดาเนนงาน

(5) การมสวนรวมของกลมเปาหมาย (Participation of strategic groups)

ประชาชนกลมเปาหมายจะไมเปลยนแปลงพฤตกรรมใดๆ หากไมไดมสวนรวมในการวางแผน การดาเนนการ และการตดตามตรวจสอบ ดงนน การมสวนรวมอยางตอเนองจงเปนกระบวนการสาคญ ในทกระดบของโครงการ

(6) การเลอกสอและการผสมผสาน (Media selection and mix)

การเลอกใชสอจะตองมความเหมาะสมกบผรบสอ โดยตองพจารณาถงพฤตกรรมการรบรขาวสาร แหลงขอมลทใชบอย การเขาถงสอ พฤตกรรมการบรโภคสอ เครอขายการสอสาร และพฤตกรรมการ สอสารแบบกลม



(7) การคดขอความทตองการสอ (Message Design)

ขอความทตองการสอใหผรบขาวสารทราบตองมความเหมาะสมกบสอทเลอกใช โดยตองเปน ขอความทมความถกตอง สมบรณ ตรงประเดน เวลาเหมาะสม เขาถงไดงาย และสามารถตรวจสอบได นอกจากน ยงตองมความเหมาะสมกบลกษณะเฉพาะ พนฐานการศกษา และแรงขบดนของผรบสอแตละกลม

(8) การผลตและการทดสอบสอ (Media production and pretesting)

ทาความเขาใจกบผออกแบบสอและผผลตเกยวกบสอทจะใช และควรมการทดสอบการใชสอกบกลมตวอยางทเปนตวแทนของกลมเปาหมายกอนนาไปใชจรง เพอใหไดสอทด

(9) การใชสอและการดาเนนงานภาคสนาม (Media performances & field implementation)

การใชสอในทางปฏบตจะตองมระบบการจดการขอมลขาวสารทด เพอใหมการตอบสนองทรวดเรวตอกลยทธ ทาใหสามารถปรบเปลยนกลยทธไดถามความจาเปน

(10) การตดตามและประเมนผลตรวจสอบ(Monitoring and Evaluation)

การประเมนผลการดาเนนงานควรกระทาอยางตอเนองในทกขนตอน โดยเนนในเรองของ ประสทธภาพ ประสทธผล และผลกระทบของกจกรรมทงหมด

ตวอยาง ประเดนดานสงแวดลอมทใชกระบวนการการสอสารดานสงแวดลอม

การปองกนผลกระทบดานสงแวดลอมจากภาคเมองและภาคอตสาหกรรม

การแปลงนโยบาย แผน และมาตรการดานการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมไปสการปฏบต ในระดบประเทศ ระดบพนท รายสาขา

การจดการทรพยากรปาไมโดยชมชน: ปาชมชน

การจดการมลพษจากขยะ



การผลตทางการเกษตรทถกตองและเหมาะสม หมายถง ระบบการผลตทางการเกษตรทมความเหมาะสมและไดมาตรฐาน เพอเพมประสทธภาพในกระบวนการผลต และเพมความปลอดภยสาหรบเกษตรกรและผบรโภค โดยพจารณาทงในสวนของพชและสตว ซงการผลตทางการเกษตรทถกตองและเหมาะสม จะมกระบวนการผลตและการพจารณาตรวจสอบมาตรฐานทแตกตางกน ตามลกษณะเฉพาะของผลผลตแตละประเภท

ระบบการผลตทางการเกษตรทถกตองและเหมาะสม ไดรบการรบรองระบบจากสานกรบรองมาตรฐานสนคาและระบบคณภาพ โดยมหนวยงานดาเนนการประกอบดวย กรมวชาการเกษตร กรม ปศสตว และ กรมประมง ซงแตละหนวยงานมขนตอนการรบรองมาตรฐานการผลตทางการเกษตรท แตกตางกน ดงน

1. การรบรองมาตรฐานการผลตพช

การรบรองมาตรฐานการผลตพช ดาเนนการโดยกรมวชาการเกษตร แบงการตรวจรบรองกระบวนการผลตของฟารมเปน 3 ระดบ คอ

ระดบท 1 กระบวนการผลตทไดผลตผลปลอดภย

ระดบท 2 กระบวนการผลตทไดผลตผลปลอดภย และปลอดจากศตรพช

ระดบท 3 กระบวนการผลตทไดผลตผลปลอดภย ปลอดจากศตรพชและคณภาพเปนทพงพอใจของผบรโภค

การรบรองการผลตทางการเกษตรทถกตองและเหมาะสม

(1) การรบรองมาตรฐานการผลตพช : กรมวชาการเกษตร

(2) การรบรองมาตรฐานการเลยงฟารมปศสตว : กรมปศสตว

(3) การรบรองมาตรฐานการเลยงฟารมประมง : กรมประมง

การผลตทางการเกษตรทถกตองและเหมาะสม(Good Agricultural Practice: GAP)



ขนตอนของการรบรองมาตรฐานการผลตพช มดงน

(1) ประชาสมพนธใหเกษตรกรทราบถงวตถประสงคของการจดการคณภาพ โดยเนนพชเศรษฐกจทสาคญกบการสงออกรวม 29 ประเภท

(2) ชแจงเกษตรกร และใหเกษตรกรยนใบสมครรวมทงขนทะเบยนเกษตรกร โดยสวนกลางสามารถดาเนนการไดทกรมวชาการเกษตร สวนภมภาคดาเนนการทสานกวจยและพฒนาการเกษตรเขตท 1-8

(3) คณะทปรกษาของเกษตรกรดาเนนการใหคาปรกษาแกเกษตรกรตามระบบการจดการคณภาพ

(4) คณะผตรวจรบรองดาเนนการตรวจประเมนตามระบบจดการคณภาพ และสรปผลการประเมนตอคณะกรรมการกลนกรองการตรวจรบรองของสานกวจยและพฒนาการเกษตร โดยปจจยทใชในการตรวจประเมนแปลงผลตของเกษตรกรเพอใหไดรบการรบรองคณภาพ ประกอบดวย

แหลงนา นาทใชตองไดจากแหลงทไมมสภาพแวดลอมซงกอใหเกดการปนเปอนวตถอนตรายและจลนทรย

พนทปลก ตองเปนพนททไมมวตถอนตรายและจลนทรยทจะทาใหเกดการตกคางหรอปนเปอนในผลตผล

การใชวตถอนตรายทางการเกษตร

หากมการใช ตองทาตามคาแนะนาของกรมวชาการเกษตร

การเกบรกษาและขนยายผลผลตภายในแปลง

สถานทเกบรกษาตองสะอาด อากาศถายเทไดและสามารถปองกนการปนเปอนของวตถแปลกปลอมวตถอนตรายและสตวพาหะนาโรค

การบนทกขอมล ตองมการบนทกขอมลการใชวตถอนตรายทางการเกษตร การสารวจและการปองกนกาจดศตรพชและการจดการเพอใหไดผลตผลคณภาพ

การผลตใหปลอดภยจากศตรพช

สารวจและปองกนกาจดเมอสารวจพบความเสยหายระดบเศรษฐกจ

การจดกระบวนการผลตเพอใหไดผลผลตคณภาพ

การปฏบตและการจดการตามแผนควบคมการผลตและคดแยกผลตผลดวยคณภาพไวตางหาก

การเกบเกยวและการปฏบตหลงการเกบเกยว

เกบเกยวผลในระยะทเหมาะสมตามเกณฑในแผนควบคมการผลต อปกรณทใชตองสะอาด



(5) กรณทไมผานการตรวจประเมนใหเกษตรกรทาการแกไขขอบกพรอง โดยขอรบคาปรกษาจากคณะทปรกษาของเกษตรกร และใหคณะผตรวจรบรองทาการประเมนซาอกครง

(6) กรมวชาการเกษตรออกใบรบรองการผลตพช โดยอายการรบรองในสวนของการเพาะปลกผลไมจะมอายการรบรอง 2 ป สวนการเพาะปลกผกมอาย 1 ป

2. การรบรองมาตรฐานการเลยงฟารมปศสตว

การรบรองมาตรฐานการเลยงฟารมปศสตว ดาเนนการโดยกรมปศสตว มขนตอนดงน

(1) เกษตรกรยนขอคารบรองมาตรฐานฟารมทสานกงานปศสตวจงหวด โดยปจจบนกรมปศสตวไดกาหนดมาตรฐานฟารม 11 ประเภท คอ สกร โคนม โคเนอ ผง ไกเนอ ไกไข ไกพนธเปดเนอ เปดไข เปดพนธ และสถานทฟกไข

(2) เจาหนาทสานกงานปศสตวจงหวดไปตรวจสอบฟารม โดยพจารณาองคประกอบพนฐานตามเกณฑ ดงน

มระบบการทาลายเชอโรคกอนเขาและออกฟารม มการจดการโรงเรอนทถกตองตามหลกสขาภบาล โรงเรอนทใชเลยงสตวมลกษณะและขนาดทเหมาะสมกบจานวนสตว การจดการดานบคลากร สตวแพทย สตวบาล และผเลยงสตวตองมเพยงพอและเหมาะสมกบจานวนสตว

การจดการดานสขภาพสตวโดยมโปรแกรมการใหวคซนปองกนโรคทเหมาะสม

(3) สานกสขศาสตรสตวและสขอนามย จดการฝกอบรมตามหลกสตรทกรมปศสตวกาหนดแกเกษตรกรทฟารมมองคประกอบพนฐานครบ

(4) ออกใบประกาศนยบตรแกผผานการฝกอบรม และใชประกอบการพจารณาออกใบรบรองมาตรฐานฟารม

(5) คณะผตรวจรบรองมาตรฐานฟารม ตรวจประเมนฟารมตามหลกเกณฑมาตรฐานฟารมทกรมปศสตวกาหนด โดยสรปผลการตรวจรบรองและขอบกพรองทพบใหเกษตรกรทราบและเปดโอกาสใหมการชแจงเพมเตม ตลอดจนกาหนดระยะเวลาในการแกไขขอบกพรองรวมกน

(6) เลขานการคณะผตรวจรบรองมาตรฐานฟารมนาผลการตรวจเสนอสานกสขศาสตรสตวและสขอนามย เพอพจาณาออกใบรบรองมาตรฐานฟารม โดยใบรบรองมระยะเวลา 2 ป

(7) ตรวจสอบมาตรฐานของฟารม โดยเจาหนาทกรมปศสตวจะดาเนนการตรวจตดตามมาตรฐานฟารมภายหลงจากการออกใบรบรองแลว 6 เดอน



3. การรบรองมาตรฐานการเลยงฟารมประมง

การรบรองมาตรฐานการเลยงฟารมประมง ดาเนนการโดยกรมประมง โดยในสวนมาตรฐานฟารมประมงนนเรยกวา Good Aquaculture Practice: GAP มขนตอนดงน

(1) เกษตรกรสมครเขารวมโครงการโดยยนคารองขอใบรบรองและหลกฐานตามระเบยบกรมประมง ณ สานกงานประมงจงหวด หรอสถานเพาะเลยงสตวนาชายฝง หรอศนยวจยและพฒนาการเพาะเลยงกงทะเลทฟารมของเกษตรกรตงอยในพนทรบผดชอบ ทงน เกษตรกรตองสมครเปนสมาชกหนวยตรวจสอบวตถดบสตวนาของกรมประมง โดยปจจบนกรมประมงมการกาหนดมาตรฐานในสวนของมาตรฐานโรงเพาะฟกและอนบาลลกกงทะเล มาตรฐานฟารมเลยงกงทะเล โรงเพาะฟกกงกามกราม และมาตรฐานฟารมเลยงกงกามกราม

(2) เจาหนาทผรบรองนดหมายในการเขาไปตรวจสอบ โดยตรวจสอบตามพนทตามเกณฑมาตรฐาน และสมตวอยางเพอนาไปตรวจสารตกคาง ซงปจจยทใชในการพจารณาเพอออกใบรบรอง ไดแก

สภาพทวไปของฟารม ทตงควรอยตดกบแหลงนาทไมเปนแหลงทงสารมลพษ และมการแยกพนทใชสอยเพอการเลยงกงและการอยอาศยทเปนสดสวน และรกษาความสะอาดของพนทอยางสมาเสมอ

นาทใชในการเพาะเลยงตองเปนนาทไดมาจากแหลงนาทหางจากมลพษ และมระบบการระบายนาทง โดยไมสงผลกระทบตอพนทขางเคยง

วสดเครองมอและอปกรณในบอเลยง ควรมอาคารเกบ และทาความสะอาดกอนและหลงใช

ไมใชยาททางราชการหามใชในการเพาะเลยงสตวนา ไมมยาตกคางในกงกอนจบ

มการบนทกขอมล เชน การใหอาหาร การใชยา และอนๆ เทาทจาเปน

(3) เจาหนาทสานกงานประมงจงหวดออกใบรบรองแกเกษตรกร โดยใบรบรองมระยะเวลา 1 ป

(4) ตรวจสอบมาตรฐานของฟารม โดยเจาหนาทของกรมประมงมอานาจเขาไปในฟารมในระหวางเวลาทาการ เพอทาการสมตรวจฟารม และหากพบวาไมมการปฏบตใหตอเนอง เพอรกษามาตรฐานตามใบรบรองของกรมประมง ใหพนกงานเจาหนาทเพกถอนใบรบรองดงกลาวได

ผลตภณฑทไดรบการรบรองมาตรฐานการผลตทางการเกษตรอยางถกตองและเหมาะสม หรอ GAP จะสามารถใชเครองหมาย Q (Quality) ซงเปนเครองหมายรบรองมาตรฐานเกษตรและอาหารของกระทรวงเกษตรและสหกรณ เพอแสดงถงสนคาทมคณภาพตามมาตรฐานและมความ ปลอดภย โดยเครองหมายดงกลาวจะชวยใหผบรโภคทงภายในและภายนอกประเทศมความเชอมนในระบบการผลตและผลตภณฑสนคาเกษตรและอาหาร โดยสามารถตรวจสอบยอนกลบได ดงนน อาจกลาวไดวา GAP ถอเปนเครองมอทางออมประเภทหนงในการสงเสรมการคาระหวางประเทศ




การจดการอยางมสวนรวม

สานกงานนโยบายแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. 2547. รายงานหลก โครงการจดทารปแบบกลไกการมสวนรวมของผมสวนไดสวนเสยในการจดทานโยบาย แผน มาตรการ กฎหมาย หลกเกณฑและแนวทางปฏบตในการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม.กรงเทพฯ.

Pomeroy, R.S and R. Rivera-Guieb. 2005. Fishery co-management: a practical handbook. International Development Research Centre (IDRC). CABI Publishing, London.

การมสวนรวมของประชาชน

ระเบยบสานกนายกรฐมนตร วาดวยการรบฟงความคดเหนของประชาชน พ.ศ. 2548 ประกาศ ณ วนท 30 มถนายน 2548

ประโยชนจากการผลตทางการเกษตรทถกตองและเหมาะสม

คณภาพและมลคาผลผลตทสงขน

พฒนาสนคาใหเปนทตองการของตลาด

กระบวนการผลตทปลอดภยตอเกษตรกร

เกดความยงยนทางการเกษตร

ผลผลตทปลอดภยตอผบรโภค

สามารถตรวจสอบแหลงทมาและกระบวนการผลตของสนคาได

การอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจากกระบวนการผลตทไดมาตรฐาน



สานกงานคณะกรรมการพฒนาระบบราชการ. 2549. คมอเทคนคและวธการบรหารจดการสมยใหมตามแนวทางการบรหารกจการบานเมองทด: เรองการเปดใหประชาชนเขามามสวนรวมในการบรหารราชการแผนดน. กรงเทพฯ.

สานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. 2547. รายงานหลกโครงการจดทา รปแบบกลไกการมสวนรวมของผมสวนไดสวนเสยในการจดทานโยบาย แผน มาตรการ กฎหมาย หลกเกณฑและแนวทางปฏบต ในการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและ สงแวดลอม. กรงเทพฯ

การจดการความร

สานกงานคณะกรรมการพฒนาระบบราชการ. 2549. คมอเทคนคและวธการบรหารจดการสมยใหมตามแนวทางการบรหารกจการบานเมองทด: เรองการบรหารความร. กรงเทพฯ.

การสอสารทางสงแวดลอมOrganisation for Economic Co-operation and Development. 1999. Environmental Communication:

Applying Communication tools Towards Sustainable Development. Working Paper of the Working Party on Development Cooperation and Environment. Paris, France.

การผลตทางการเกษตรทถกตองและเหมาะสม

กรมประมง. 2549. มาตรฐาน GAP. จาก http://www.thaiqualityshrimp.com/standard/link2.asp

กรมปศสตว. 2549. มาตรฐานฟารมปศสตว. จาก http://www.dld.go.th/certify/

กรมวชาการเกษตร. 2549. วธปฏบตการตรวจรบรองระบบการจดการคณภาพ : GAP พช. จาก www.doa.go.th/onestop/fs/checklist/a_4.htm

ระเบยบกรมปศสตว วาดวยการขอรบและออกใบรบรองมาตรฐานฟารมเลยงสตว พ.ศ. 2546 จาก www.kodmhai.com/Rbk/New1/N3.html

ภาคผนวก

สวนท

ภาคผนวกท 1

อภธานคาศพทของแผนจดการคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2550-2554

267

ภาคผนวกท 1 อภธานศพทของแผนจดการคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2550-2554

กลไกการพฒนาทสะอาด (Clean Development Mechanism: CDM)

เปนกลไกทกาหนดขนภายใตพธสารเกยวโตเพอชวยใหประเทศอตสาหกรรมทมพนธกรณในการลดกาซเรอนกระจกสามารถบรรลพนธกรณได และเพอสงเสรมการพฒนาทยงยนของประเทศกาลงพฒนา แนวความคดของกลไกการพฒนาทสะอาด คอ โครงการทเกดขนในประเทศกาลงพฒนาและสามารถลดการปลอยกาซเรอนกระจกได ผดาเนนโครงการจะไดรบคารบอนเครดต หรอ Certified Emission Reductions (CERs) จากหนวยงานทเรยกวา CDM Executive Board (CDM EB) และ CERs ทผดาเนนโครงการไดรบน สามารถนาไปขายใหกบประเทศอตสาหกรรมซงสามารถใช CERs ไปนบเปนสวนหนงของปรมาณกาซเรอนกระจกทลดไดในการปฏบตตามพนธกรณของพธสารเกยวโต การดาเนนโครงการภายใต CDM นนจะตองไดรบความเหนชอบจากประเทศเจาบาน (host country) วาโครงการทเสนอนน เปนโครงการทมสวนชวยในการพฒนาอยางยงยนของประเทศเจาบาน

การประเมนสงแวดลอมระดบยทธศาสตร (Strategic Environmental Assessment : SEA)

เปนเครองมอทใชประเมนสงแวดลอมในนโยบาย แผน หรอโครงการตงแตในระยะเรมแรกของการตดสนใจ มลกษณะเปนกระบวนการทรอบดาน (comprehensive) และเปนระบบ โดยมการพจารณาทางเลอกตางๆ ทมอย นอกจากน เปนเครองมอทใชประกอบการตดสนใจทสามารถตรวจสอบไดจากสาธารณะ และเปนวธการทเปดโอกาสใหเกดการมสวนรวมในประเดนทางสงคมและสงแวดลอมทอาจเกดจากนโยบายหรอการวางแผนการพฒนา รวมทงกระบวนการตดสนใจและการนาไปสการปฏบตในขนตอนของการวางแผนยทธศาสตร ในปจจบนประเทศสวนใหญกาหนดใหเรอง SEA อยภายใตกฎหมายการประเมนผลกระทบตอสงแวดลอม (Environmental Impact Assessment) และมการใชการประเมนผลกระทบตอสงแวดลอมดงกลาวกบโครงการ แผน หรอกบนโยบายดวยในบางกรณ

การประเมนผลกระทบตอสงแวดลอม (Environmental Impact Assessment: EIA)

กจกรรมในการจาแนกและการคาดคะเนผลกระทบกอนดาเนนโครงการพฒนา โดยเสนอแนวทาง แกไขผลกระทบทเกดขนและระบบตรวจสอบเพอการอนรกษสงแวดลอม สวนผลกระทบสงแวดลอม(Environmental Impact) หมายถง ผลกระทบทมตอทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม หรอ คณคาตางๆ อนเนองมาจากการกระทาของมนษย หรอปรากฏการณตามธรรมชาต



การประเมนผลกระทบตอสขภาพ (Health Impact Assessment: HIA)

เปนเครองมอทถกสรางจากหลกคดและหลกการทางปรชญาทใหความสาคญกบสขภาพเปน แกนกลาง (Core value) โดยตองการจะลดความเสยงและอนตรายจากการพฒนา ลดภาระการรกษาพยาบาลและการสาธารณสข มงสงเสรมใหเกดการสงเสรมสขภาพ (health promotion) การปองกนและรกษาสขภาพใหมความเสยงและอนตรายลดลง

การประเมนผลกระทบทางสงคม (Social Impact Assessment: SIA)

เปนการประเมนผลกระทบทเกดจากโครงการหรอกจกรรมซงเปลยนแปลงรปแบบและวธการของมนษยในการดารงชวต การทางาน การแสวงปจจยพนฐาน การเลน และความสมพนธกบผอนประเดนการศกษาในการประเมนผลกระทบทางสงคมไดแก ผลกระทบดานประชากร (Demographic Impacts) ผลกระทบดานเศรษฐกจ-สงคม (Socio-Economic Impacts) ผลกระทบทางสถาบน (Institutional Impacts) ผลกระทบทางดานวฒนธรรม (Cultural Impacts) และผลกระทบดานความสมพนธชายหญง (Gender Impact)

การรวบรวมสารสนเทศเชงพนทจากระยะไกล (Global Positioning System: GPS)

ระบบทใชดาวเทยมในการกาหนดตาแหนงพกดอางองทางภมศาสตรของสารสนเทศเชงพนท ทกประเภทบนผวโลกซงมความแมนยาสงมากในการเกบตาแหนงทตงทางภมศาสตรของสงตางๆ

กาซเรอนกระจก (Greenhouse Gases)

กาซทเปนสาเหตในการกอใหเกดปญหาโลกรอนหรอภาวะเรอนกระจก ตาม Annex A ของพธสารเกยวโต ไดแก กาซคารบอนไดออกไซด (CO2) มเทน (CH4) ไนตรสออกไซด (N2O) ไฮโดรฟลออโรคารบอน (HFCs) เปอรฟลออโรคารบอน (PFCs) และซลเฟอรเฮกซาฟลออไรด (SF6) กาซเหลานเกดจากกจกรรมอตสาหกรรมและการใชพลงงานทเพมมากขน เมอถกปลอยออกมาสะสมในชนบรรยากาศเปนจานวนมากกจะกกเกบความรอนและปดกนไมใหความรอนระบายออกไปในชนบรรยากาศทอยสงขนไปเพอออกไปสอวกาศ จงทาใหอณหภมของโลกสงขนและกอใหเกดปญหาการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ



กองทนสงแวดลอม (Environmental Fund)

กองทนสงแวดลอมเปนกองทนทจดตงขนตาม พระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2535 มวตถประสงคเพอเปนมาตรการทางการเงนสาหรบการสนบสนนภาครฐทงสวนราชการ องคกรปกครองสวนทองถน และรฐวสาหกจ รวมทงเอกชน ในการจดใหมระบบบาบดนาเสย อากาศเสย ระบบกาจดของเสยหรออปกรณอนใด เพอควบคม บาบด หรอขจด มลพษ นอกจากน ยงใหการสนบสนนองคกรเอกชนดานการคมครองสงแวดลอมและอนรกษทรพยากรธรรมชาต ทจดทะเบยนกบกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เพอดาเนน กจกรรมใดๆ ทเกยวกบการสงเสรมคณภาพสงแวดลอมดวย ภายใตกระบวนการความรวมมอของประชาชนและชมชน การสนบสนนดงกลาวจะใหการสนบสนนทงในรปเงนอดหนน และเงนก

ความหลากหลายทางชวภาพ (Biodiversity หรอ Biological Diversity)

การมสงมชวตนานาชนด นานาพนธในระบบนเวศอนเปนแหลงทอยอาศย ซงมมากมายและ แตกตางกนทวโลก หรอพดงายๆ คอ การทมชนดพนธ (species) สายพนธ (genetic) และระบบนเวศ (ecosystem) ทแตกตางหลากหลายบนโลก

เครองมอทางเศรษฐศาสตร (Economic Instruments)

เปนวธการทางเศรษฐศาสตรทรฐเขาแทรกแซงตลาด เพอพทกษสงแวดลอม ม 6 กลมใหญๆ คอ ก) เครองมอทางภาษ ข) เครองมอทางการเงน ค) คาธรรมเนยม (Charge System) ง) สทธและระบบกรรมสทธ (Property Right) จ) การขายสทธ (Tradeable Rights) และ ฉ) ระบบ คาประกนและคามดจา การจดการสงแวดลอมอยางมประสทธภาพจาเปนตองนาเครองมอทางเศรษฐศาสตรมาใช ซงเครองมอบางประเภทสามารถจะสรางแรงจงใจใหมการลดมลพษลงได อยางไรกด ไมใชวาเครองมอทางเศรษฐศาสตรทกชนดจะเปนเครองมอทสามารถใชลดมลพษ โดยรวมได

ชนดพนธตางถน (Alien Species)

หมายถง ชนดพนธของสงมชวตทไมเคยปรากฏในถนใดถนหนงมากอน แลวถกนาเขามาหรอ เดนทางเขามายดครองและดารงชพอยในอกถนหนง อาจอยไดอยางดหรอเลวขนอยกบความเหมาะสมของปจจยแวดลอมและการปรบตวของชนดพนธนนๆ ชนดพนธตางถนบางชนดแพรระบาดจนกลายเปนการรกราน (Invasive Alien Species) หมายถงวา ชนดพนธนนคกคามระบบนเวศ แหลงทอยอาศย หรอชนดพนธอน ๆ โดยมหลายปจจยทมผลเกอหนนใหชนดพนธตางถนตงรกรากและรกรานในทสด เปนททราบกนวาอทธพลทางกายภาพและทางเคมทมนษยมตอระบบนเวศไดเพมโอกาสใหชนดพนธตางถนกลายเปนชนดพนธทแพรระบาดและรกราน



ซากดกดาบรรพ (Fossil)

หมายถง ซากและรองรอยของบรรพชวน (Ancient Life) ทประทบอยในหน บางแหงเปนรอยพมพ บางแหงมซากเดมปรากฏอย รอยตนสตว มลสตว ถานหน ไมกลายเปนหน รวมอยในหมซากดกดาบรรพนเหมอนกน ถาเปนไฟลม หรอชนสวนของชวนใดทสามารถใชบงบอกอายเปนได เรยกวา ซากดกดาบรรพดรรชน (index fossil)

ธรณวทยา

หมายถง หน ดน ทราย แรธาต เชอเพลงธรรมชาต นาใตดน และลกษณะของผวโลกทเกดจากการกระบวนการทางธรณวทยา ซงรวมถง การเปลยนแปลงทางธรรมชาตทเกดจากกระบวนการทางธรณวทยา และการนาความรทางธรณวทยามาประยกตใชกบปญหาทเกดขนจากกจกรรมของมนษยและจากธรรมชาตทสงผลกระทบตอสภาพทางธรณวทยาในทน แบงออกเปน

(1) ทรพยากรแรในอตสาหกรรมเหมองแร ถานหน ปโตรเลยม นามน แกส หนดน กรวดทรายและหน หมายถง ทรพยากรแรธาตตางๆ ทมการพฒนาและนามาใชประโยชน

(2) ทรพยากรภมทศนทเกดจากธรณโครงสราง และธรณสณฐานทสวยงาม และเปนเอกลกษณ เชน ภเขาไฟ , โตรกผา (Canyon) หบเขา (Valley) ธารนาแขง เปนตน

(3) ธรณวทยาสงแวดลอม เปนเรองการจดการและการใชประโยชนพนททตองอาศยความรทางธรณวทยาสงแวดลอมในการกอสรางสาธารณปโภคและโครงสรางพนฐาน การตงถนฐาน และการประกอบกจกรรมเกยวกบแร ใหสอดคลองกบศกยภาพของพนทและสงแวดลอม

(4) แหลงอนควรอนรกษทางธรณวทยา แบงเปน 7 ประเภท ไดแก ธรณสณฐาน พนารอน ชนหนแบบฉบบ ธรณโครงสราง ซากดกดาบรรพ ทตงแบบฉบบ และแหลงแรแบบฉบบ ในกลมนยงแบงตามการใชประโยชนได 2 ประเภท คอ เพอเปนแหลงทองเทยว และไมไดเปนแหลงทองเทยว

(5) แหลงนาบาดาล แบงออกเปน 2 ประเภท คอ แหลงนาบาดาลในหนรวน (Unconsolidated aquifers) และแหลงนาบาดาลในชนหนแขง (Consolidated aquifers) โดยแหลงนาบาดาลในหนรวน จะกกเกบอยในรพรนหรอชองวางของชนตะกอนกรวด ทราย และดนเหนยวททบถมเปนชนๆ เปนแหลงนาทเกดอยในตะกอนทยงไมจบตวกนจนเปนหนแขง ชนหนรวนทมศกยภาพดานปรมาณนาสง

สวนแหลงนาบาดาลในชนหนแขง ซงสวนมากแลวเปนหนปนทมรอยแตก เปนแหลงนาทด มความสามารถในการใหนาอยในเกณฑเฉลย 10-100 ลกบาศกเมตรตอชวโมง ในกลมหนปนจะมหนดนดานและหนทรายแทรกสลบอยดวยซงหนดงกลาวจะใหนาอยในเกณฑ 5-20 ลกบาศกเมตรตอชวโมง และบางบรเวณอาจใหนามากถง 100 ลกบาศกเมตรตอชวโมง



ทนทางสงคม (Social Capital)

คาวา “ทนทางสงคม” เปนเรองทไดรบอทธพลจากวชาเศรษฐศาสตร ซงมความหมายคอนขาง หลากหลาย แลวแตวตถประสงค สภาพโครงสรางเศรษฐกจ สงคม รวมทงวฒนธรรมของสงคมนนๆ ซงผรไดใหคานยามทหลากหลาย ดงน

น.พ. ประเวศ วะส “ทนทางสงคม” คอ การทคนมารวมกน เอาความดมารวมกน เอาความรมารวมกน เรยกวา เกดทนทางสงคม ซงนาไปสพลงทางสงคม ทจะแกปญหาตางๆ ไดทกอยาง

อมรา พงศาพชญ “ทนทางสงคม” คอ ความสมพนธทางสงคมในแนวราบและแนวตง ระหวางบคคล สถาบนและ/หรอองคกร ทงในรปปจเจก กลมและรปเครอขาย รวมทงคานยม บรรทดฐานทสงคมยดถอ ซงมผลตอวถชวตและวถการผลตในระดบครอบครว ชมชนและประชาสงคม

สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (สศช.) “ทนทางสงคม” หมายถง ผลรวมของสงดงามตาง ๆ ทมอยในสงคมทงในสวนทไดจากการสงสมและการตอยอด รวมถงการรวมตวของคนทมคณภาพเพอสรางประโยชนตอสวนรวม บนพนฐานของความไวเนอเชอใจ สายใยแหงความผกพนและวฒนธรรมทดงาม

เทคโนโลยสะอาด (Clean Technology)

เทคโนโลยสะอาด (Clean Technology) หรอมชออนๆ ทมความหมายใกลเคยงกน หรอเหมอนกนอกคอ การปองกนมลพษ (Pollution Prevention หรอ P2) การผลตทสะอาด (Cleaner Production หรอ CP) และการลดของเสยใหนอยทสด (Waste Minimization) ซงทงหมดเปนการปองกนของเสยทแหลงกาเนด แทนการควบคม บาบด และจดการของเสยแบบเดม ทเมอเปรยบเทยบแลวคาใชจายสงกวา การใชเทคโนโลยสะอาดจะเปนวธการนาไปสมาตรฐานการจดการสงแวดลอม ISO 14000 ซงเปนทยอมรบในวงการคาในโลกปจจบนดวย ความหมายโดยสรปของ “เทคโนโลยสะอาด” กคอ กลยทธในการปรบปรง ผลตภณฑ บรการ และกระบวนการอยางตอเนอง เพอจดการทรพยากรอยางมประสทธภาพ ใหเปลยนเปนของเสยนอยทสดหรอไมมเลย การลดมลพษทแหลงกาเนด จงเปนทงการรกษาสงแวดลอม และการลดคาใชจายในการผลตไปพรอมๆ กนดวย

ธรณพบตภย (Geohazard)

หมายถง ภยธรรมชาตทเกดจากกระบวนการทางธรณวทยา เชน หลมยบ แผนดนไหว ดนถลม ภเขาไฟระเบด เปนตน



บตรสมารทการด (Smart Card)บตรสมารทการดหรอบตรประจาตวบตรประชาชนแบบอเนกประสงค เกดขนตามทกระทรวงมหาดไทยไดเสนอรางพระราชบญญตบตรประจาตวประชาชนฉบบใหม เนองจากเหนวาบตรประชาชนทใชในปจจบนยงไมมความเหมาะสมเพยงพอทจะทราบขอมลประชากรตามทะเบยนราษฎรทถกตอง ครบถวน จงเหนสมควรแกไขเพมเตมกฎหมายวาดวยบตรประจาตวประชาชน เพอใหเหมาะสมกบสภาวการณปจจบน โดยใหประชาชนไทยมการทาบตรประจาตวประชาชนตงแตแรกเกดทนท และเพอใหมฐานขอมลทเปนแบบปจจบน ถกตอง และมขอมลของหนวยงานราชการหลายๆ กระทรวงอยในบตรประจาตวประชาชนใบเดยว ซงจะทาใหการตรวจสอบความถกตองของขอมลกระทาไดสะดวก

พลงงานชวมวล (Biomass)ชวมวลเปนอนทรยสารทไดจากพชและสตวตางๆ เชน เศษไม ขยะ วสดเหลอใชทางการเกษตรเปนตน ซงเปนแหลงพลงงานสาคญทหาไดในประเทศ โดยเฉพาะประเทศไทยซงเปนประเทศเกษตรกรรมมผลผลตทางการเกษตรเปนจานวนมาก อาท แกลบ ฟางขาว ชานออย กากและกะลาปาลม เปนตน ซงชวมวลเหลานสามารถนามาเผาไหมเพอนาพลงงานความรอนทไดไปใชในกระบวนการผลตไฟฟา

พธสาร (Protocol)เปนความตกลงระหวางประเทศอยางหนง โดยมากเปนพธสารตอทายสนธสญญาหรออนสญญา หรอพธสารแกไขเพมเตมสนธสญญาหรออนสญญานน ในยคปจจบน การจดทาพธสารมกทาขนเพอกาหนดรายละเอยดเกยวกบอนสญญา เชน พธสารเกยวโตภายใตอนสญญาการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ และพธสารคารตาเฮนาวาดวยความปลอดภยทางชวภาพทจดทาขนภายใตอนสญญาความหลากหลายทางชวภาพ เปนตน

พนทชมนา (Wetlands)ตามอนสญญาแรมซาร (Ramsar Convention) หรออนสญญาวาดวยพนทชมนาทมความสาคญระดบนานาชาต “พนทชมนา หมายความถง ทลม ทราบลม ทลมชนแฉะ พร แหลงนา ทงทเกดขนเองตามธรรมชาตและทมนษยสรางขน ทงทมนาขงหรอทวมอยถาวรหรอชวคราว ทงทเปนแหลงนานงและนาไหล ทงทเปนนาจด กรอยหรอนาเคม รวมไปถงทชายฝงทะเลและทในทะเล ในบรเวณซงเมอนาลดลงตาสด มความลกของระดบนา ไมเกน 6 เมตร” พนทซงมลกษณะจดไดวาเปนพนทชมนา จงรวมถง หวย หนอง คลอง บง บอ กระพง (ตระพง) บาราย แมนา ลาธาร แคว ละหาน ชานคลอง ฝงนา สบธาร สระ ทะเลสาบ แอง ลม กด ทง กวาน มาบ บง ทาม พร สนน แกง นาตก หาดหน หาดกรวดหาดทราย หาดโคลน หาดเลน ชายทะเล ชายฝงทะเล พดหนปะการง แหลงหญาทะเล แหลงสาหรายทะเล คง อาวดนดอนสามเหลยม ชองแคบ ชะวากทะเล ตะกาด หนองนากรอย ปาพร ปาเลน ปาชายเลน ปาโกงกาง ปาจาก ปาแสม รวมทงนาขาว นากง นาเกลอ บอปลา อางเกบนา เปนตน



พนทสเขยวหมายถง พนทโลง พนทวางทงหมดทควบคมการพฒนาเพอรกษาสภาพแวดลอม หรอพนทโลงวางบรเวณรอบๆ หรอระหวางอาคารทมศกยภาพในการพฒนาใหเปนพนทเพอประโยชนในการรกษาสมดลทางธรรมชาต เพอเสรมสรางภมทศนใหเออตอการพกผอนหยอนใจและนนทนาการ สาหรบใชประโยชนและทากจกรรมรวมกนของประชาชน ตลอดจนเปนสถานทใหความสดชนตอคณภาพชวต เปนปอดของชมชนเมอง และ/หรอเสรมสรางสภาพแวดลอมของเมองอนจะทาใหชมชนเมองเปนพนทสเขยว มความรมรนสวยงามตามธรรมชาต และมพรรณไมขนอยอยางยงยน ไดแก สวนสาธารณะ สวนหยอม สนามกฬากลางแจง สวนสตว หรอแหลงประวตศาสตร/แหลงธรรมชาตอนควรอนรกษของทองถน (แหลงศลปกรรม โบราณสถาน) พนทในและรอบเมองทมตนไม พรรณไม ไมพม ไมดอก ไมประดบ ในพนทเสนทางคมนาคม (รมถนน แนวทางรถไฟ แนวคลองชลประทาน) พนทแหลงนา (แมนา ลานา คลอง ทะเลสาบ สระนา หนองนา บง พร สนามกอลฟ) รวมถงพนทธรรมชาต อนไดแก แมนา ค คลอง หนอง บง และพนทปาไม ซงพนทเหลาน เปนพนททควรไดรบการปกปองพทกษและอนรกษใหคงอยตลอดไป

พนทสงวนชวมณฑล (Biosphere หรอ Biosphere Reserve)เปนบรเวณพนผวทสงตางๆ ทมชวตเกดขน ทงทมชวตอยและตายไปแลวกตาม ในสวนของพวก ทตาย ถาไมมการเนาเปอยผพง กจะกลายเปนซากดกดาบรรพ (Fossils) กอใหเกดแหลงถานหน หรอแหลงนามน

ระบบขอมลสารสนเทศเพอการจดการ (Management Information System: MIS)เปนระบบทนาเอาฮารดแวร ซอรฟแวรของคอมพวเตอร คน ระบบการสอสาร (เชน โทรศพท) และขอมลเขามาเพอใชในการรวบรวมขอมล ประมวลผลขอมล จดเกบขอมล และเผยแพรขอมล

ระบบสารสนเทศทางภมศาสตร (Geographic Information System: GIS)

เปนเทคโนโลยทจดการขอมลเชงพนทไดอยางมประสทธภาพ และเปนระบบทไดเปรยบมากกวาการใชแผนททางกายภาพและขอมลในสมดบนทก เพราะมความสามารถในการปรบปรงใหสารสนเทศเชงพนทนนมความทนสมยอยเสมอ และสามารถรวบรวมเอาสารสนเทศประเภทตางๆ กนเขาจดเกบไวในชดเดยวกน มความสามารถในการปรบปรงสารสนเทศภมศาสตรทมการเปลยนแปลงแลวทาการผลตเปนแผนท ทาใหสามารถผลตฐานขอมลเชงพนทแสดงแตละภาพของการเปลยนแปลงไดอยางตอเนอง การวเคราะหและตรวจสอบขอมลจงเปนไปอยางประหยดและบรรลผลอยางรวดเรว ผทมหนาทตดสนใจสามารถวางแผนแลวเปรยบเทยบความเปลยนแปลงทเกดขน โดยเปลยนลกษณะของการวเคราะหไปในแบบตาง ๆ จะทาใหไดผลนามาเสนอในหลายรปแบบ ถาเปนการทาดวยวธ Manual แลว การเสนอผลงานในลกษณะนจะตองเสยคาใชจายทสงมาก นกวางแผนทกวนนจงสามารถจะใชคาถาม จะเกดอะไรขนถา ไดทาใหโอกาสของความเสยงในความผดพลาดจากการนาแผนนนไปปฏบตลดนอยลง



ระบบ Citizen Sue

เปนระบบทเปดโอกาสใหบคคลหรอองคกรเอกชนทไมใชผเสยหายโดยตรงสามารถฟองคดสงแวดลอมได ในกรณทเปนความเสยหายตอทรพยากรธรรมชาตทเปนของสวนรวม

สารประกอบอนทรยทระเหยได (Volatile Organic Compounds: VOCs)

หมายถง สารประกอบไฮโดรคารบอนทมจดเดอดไมเกน 250 องศาเซลเซยส ทความดนปกต ซงเมอมการระเหยสชนบรรยากาศแลวจะไปชวยทาใหเกดการกอตวของสารโอโซน (ozone) และหมอกควน (smog) สงผลรายตอสขภาพของมนษยได

สารมลพษทตกคางยาวนานในสงแวดลอม (Persistent Organic Pollutants: POPs)

สารมลพษทมอนตรายมากทสดในบรรดามลพษทปลดปลอยสสงแวดลอมโดยกจกรรมของมนษยเนองจากมคณสมบตทตกคางยาวนานในสงแวดลอมและสะสมในเนอเยอทมไขมนของสงมชวตและหวงโซอาหาร สาร POPs มความเปนพษสง กอใหเกดผลกระทบอนไมพงประสงคตางๆ โดยเฉพาะการตาย การเจบปวย และความผดปกตตอการเกดของมนษยและสตว อาการเดนชดประกอบดวย มะเรง อาการแพ และระบบประสาทไวตอความรสก ระบบประสาทสวนกลาง และระบบประสาทรอบนอกถกทาลาย ระบบการสบพนธบกพรอง และระบบภมคมกนถกทาลาย สาร POPs บางชนดจดเปน endocrine disrupters ทาใหเกดการเปลยนแปลงของระบบฮอรโมน สามารถทาลายระบบสบพนธและระบบภมคมกนซงสามารถถายทอดสลกหลานได นอกจากนสาร POPs ยงสามารถพฒนากลายเปนสารกอมะเรงไดอกดวย สาร POPs ทเปนทรจก ไดแก อลดรน (Aldrin) ดดท (DDT) ดลดรน (Dieldrin) ไดออกซน (Dioxins) เอนดรน (Endrin) และฟวแรน (Furans) เปนตน

หลกการระวงไวกอน (Precautionary Principle)

เปนหลกการทมแนวคดมาจากกฎหมายสงแวดลอมของเยอรมนเรยกวา Vorsorgeprinzip หรอใน ภาษาองกฤษเรยกวา Foresight Principle หรอ Principle of Precaution เมอทศวรรษ 1970 ในระดบระหวางประเทศ ปรชญาเกยวกบการใชมาตรการระวงไวกอนเรมปรากฏใหเหนชดเจนใน the World Charter for Nature ค.ศ. 1982 ในระดบโลก ปรากฏในคาประกาศกรงรโอ วาดวยสงแวดลอมและการพฒนา ค.ศ. 1992 ขอ 15 ซงกาหนดใหหลกการระวงไวกอนเปนหลกการสาคญในการจดการสงแวดลอมอยางชดเจน คอ“เพอการคมครองสงแวดลอม รฐจะตองใชมาตรการระวงไวกอน (Precautionary Approach) อยางแพรหลายตามความสามารถของตน ในกรณทมความนากลววาจะเกดความเสยหายอยางรนแรงและไมสามารถแกไขใหกลบคนดได การขาด



หลกฐานทางวทยาศาสตรอยางชดเจนแนนอนจะตองไมถกใชเปนเหตผลในการผอนผนการดาเนนมาตรการโดยยดหลกการใชจายอยางมประสทธผล (Cost-Effective Measures) เพอปองกนความเสอมโทรมดานสงแวดลอม”

Agenda 21 ซงไดรบการรบรองในการประชมสงแวดลอมโลกทกรงรโอ เดอ จาเนโร พรอมกบคาประกาศกรงรโอ กกาหนดใหใชหลกการระวงไวกอนในการจดการสงแวดลอมไวใน Chapter 35 ทเนนบทบาทของวทยาศาสตรในการพฒนาทยงยนวา “ในกรณทมความนากลววาจะเกดความเสยหายตอสงแวดลอมทไมสามารถแกไขใหคนดได การขาดความเขาใจทางวทยาศาสตรอยางสมบรณไมควรจะเปนขออางใหผอนผนการดาเนนมาตรการ” และ “การระวงไวกอนสามารถใชเปนฐานสาหรบการกาหนดนโยบายเกยวกบระบบทสลบซบซอนซงเรายงไมเขาใจเตมทและไมสามารถคาดการณผลทจะเกดขนจากการรบกวนระบบดงกลาว”

หลมยบ (Sinkhole)

หลมหรอแองบนแผนดนทปากหลมเกอบกลม มเสนผาศนยกลางตงแตนอยกวา 1 เมตร ถงมากกวา 200 เมตร เกดจากนาละลายเอาเกลอหน หนยปซม หรอหนปนทอยขางใตออกไปทาใหพนดนตอนบนยบลงเปนหลมใหญ หากการละลายสารดงกลาวเปนไปอยางกวางขวาง หลมยบนจะลกลง ๆ จนทะลถงทางนาขางลาง เกดเปนปลองขนได

อนสญญา (Convention)

คาวา Convention ในภาษาไทยแปลวา อนสญญา หมายถง เปนความตกลงระหวางประเทศอยางหนงเชนเดยวกนกบ สนธสญญา (Treaty) ผเขยนหลายทานเหนวา ทงสองคานไมคอยจะมความหมายแตกตางกนมากนก คาวา Convention มกถกใชบอยครงในความตกลงทกระทากนในการประชมระหวางประเทศ ตวอยางเชน อนสญญากรงเวยนนาวาดวยความสมพนธทางการทต อนสญญาการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ค.ศ.1992 และอนสญญาความหลากหลายทางชวภาพ ค.ศ.1992 เปนตน

อาชญาบตร (License)

ใบอนญาตซงพนกงานเจาหนาทออกใหแกผรบอนญาตเพอใชเครองมอทาการประมง ในกรณทเกยวของกบทรพยากรแร อาชญาบตรแร หมายถง หนงสอสาคญทออกใหเพอสารวจแรภายใน ทองทซงระบในหนงสอสาคญนน

ภาคผนวกท 2

แหลงขอมลองคความรและหลกการสาคญทใชในการแปลงแผนไปสการปฏบต

และการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

277

ภาคผนวกท 2แหลงขอมลองคความรและหลกการสาคญ

ทใชในการแปลงแผนไปสการปฏบตและการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

ประเดนความร แหลงขอมล

กลไกการพฒนาทสะอาด(Clean Development Mechanism: CDM)

สานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม(ศนยประสานการจดการการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ)โทรศพท : 0-2265-6500เวบไซต : www.onep.go.th/CDM/

กาซเรอนกระจก (Greenhouse Gases) สานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม(ศนยประสานการจดการการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ)โทรศพท : 0-2265-6500เวบไซต : http://www.onep.go.th/CDM/cmc_gas_what.html

การประเมนผลกระทบสงแวดลอมเชงกลยทธ(Strategic Environmental Assessment: SEA)

สานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม(สานกวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม)โทรศพท : 0-2265-6500เวบไซต : www.onep.go.th/eia/SEA/SEA_index.htm

การประเมนผลกระทบตอสงแวดลอม(Environmental Impact Assessment: EIA)

สานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (สานกวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม)โทรศพท : 0-2265-6500เวบไซต : http://www.onep.go.th/eia/

การประเมนผลกระทบตอสขภาพ(Health Impact Assessment: HIA)

กรมอนามย(กองสขาภบาลชมชนและประเมนผลกระทบตอสขภาพ)โทรศพท : 0-2590-4343เวบไซต: http://san.anamai.moph.go.th/hia/html/hiaat001.html

การประเมนผลกระทบทางสงคม(Social Impact Assessment: SIA)

กรมอนามย(กองสขาภบาลชมชนและประเมนผลกระทบตอสขภาพ)

โทรศพท : 0-2590-4343เวบไซต : http://san.anamai.moph.go.th/hia/nwha/html/ thai34t/ch7.htm


สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย(ฝายทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม)โทรศพท : 0-2718-5460เวบไซต : www.info.tdri.or.th


ภาคผนวกท 2 แหลงขอมลองคความรและหลกการสาคญฯ278


การใชมาตรการเพอการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมสาหรบองคกรปกครองสวนทองถน

สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย(ฝายทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม)โทรศพท : 0-2718-5460เวบไซต : www.info.tdri.or.th

หลกการเปดเผยขอมลสสาธารณะ สานกงานคณะกรรมการพฒนาระบบราชการโทรศพท : 0-2356-9999เวบไซต : http://www.opdc.go.th

การผลตทางการเกษตรทถกตองและเหมาะสม กรมประมงโทรศพท : 0-2562-0600เวบไซต : www.thaiqualityshrimp.com/standard/link2.aspกรมปศสตวโทรศพท : 0-2653-4444เวบไซต : www.dld.go.th/certifyกรมวชาการเกษตรโทรศพท : 0-2579-0153เวบไซต : www.doa.go.th/onestop/fs/checklist/a_4.htm

กองทนสงแวดลอม (Environmental Fund) สานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม(สานกงานกองทนสงแวดลอม)โทรศพท : 0-2265-6500เวบไซต : http://envfund.onep.go.th/

ความหลากหลายทางชวภาพ(Biodiversity หรอ Biological Diversity)

สานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม(สานกความหลากหลายทางชวภาพ)โทรศพท : 0-2265-6500เวบไซต : http://chm-thai.onep.go.th/

พนทชมนา (Wetlands) สานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม(สานกความหลากหลายทางชวภาพ)โทรศพท : 0-2265-6500เวบไซต : http://www.onep.go.th/wetlandsthai/index_thai.html

พนทสงวนชวมณฑล(Biosphere หรอ Biosphere Reserve)

สานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม(สานกความหลากหลายทางชวภาพ)โทรศพท : 0-2265-6500เวบไซต : http://chm-thai.onep.go.th/chm/mab.html




พนทสเขยว สานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม(กองสงแวดลอมชมชนและพนทเฉพาะ)โทรศพท : 0-2265-6500เวบไซต : http://www.onep.go.th

พนทคมครองสงแวดลอม สานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม(กองสงแวดลอมชมชนและพนทเฉพาะ)โทรศพท : 0-2265-6500เวบไซต : http://www.onep.go.th/uap/rule%20area.htm

เขตควบคมมลพษ กรมควบคมมลพษโทรศพท: 0-2298-2000http://www.pcd.go.th/Download/regulation.cfm?task=s6

สารมลพษทตกคางยาวนานในสงแวดลอม(Persistent Organic Pollutants: POPs)

กรมควบคมมลพษ(สานกจดการกากของเสยและสารอนตราย)โทรศพท : 0-2298-2000 หรอ 0-2298-2457เวบไซต :http://www.pcd.go.th/info_serv/haz_pops.htm

การจดการขยะมลฝอย กรมควบคมมลพษโทรศพท : 0-2298-2000เวบไซต : http://www.pcd.go.th/info_serv/waste.html

การจดการกากของเสยและสารอนตราย กรมควบคมมลพษโทรศพท : 0-2298-2000เวบไซต : www.pcd.go.th

การจดการคณภาพนา กรมควบคมมลพษโทรศพท : 0-2298-2000เวบไซต : www.pcd.go.th

การจดการคณภาพอากาศและเสยง กรมควบคมมลพษโทรศพท : 0-2298-2000เวบไซต : www.pcd.go.th

สงแวดลอมศกษา กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอมโทรศพท : 0-2278-8400-9เวบไซต :




การจดการนาเสย กรมควบคมมลพษโทรศพท : 0-2298-2000เวบไซต : http://www.pcd.go.th/

องคการจดการนาเสยโทรศพท : 0-2273-8530-39เวบไซต: www.wma.or.th

หมอดนอาสา กรมพฒนาทดน กระทรวงเกษตรและสหกรณโทรศพท : 0-2579-0111เวบไซต : http://www.ldd.go.th/mordin/

พลงงานหมนเวยน สานกนโยบายและแผนพลงงาน กระทรวงพลงงานโทรศพท : 0-2612-1555เวบไซต : http://www.eppo.go.th/encon/renew/index.html

เทคโนโลยสะอาด (Clean Technology) กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอมโทรศพท : 0-2278-8400-9เวบไซต : http://www.deqp.go.th

ธรณพบตภย กรมทรพยากรธรณโทรศพท : 0-2202-3883เวบไซต : http://www.dmr.go.th/knowledge/envi.htm

หลมยบ (Sinkhole) กรมทรพยากรธรณโทรศพท : 0-2202-3883 หรอ 0-2202-3757เวบไซต : http://www.dmr.go.th/geohazard/sinkhole/

การทองเทยวเชงอนรกษ กรมอทยานแหงชาต สตวปาและพนธพชโทรศพท : 0-2561-4292-3เวบไซต : www.dnp.go.th/npo/html/tour/eco_tour.html

ปาชมชน กรมปาไม(สานกจดการปาชมชน)โทรศพท : 0-2561-4292-3เวบไซต : http://www.forest.go.th/community_forest/

การปองกนไฟปา กรมอทยานแหงชาต สตวปาและพนธพช(สานกปองกนและควบคมไฟปา)โทรศพท : 0-2561-4292-3เวบไซต : www.dnp.go.th/




การจดการทรพยากรทางทะเลและชายฝง กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝงโทรศพท : 0-2298-2009เวบไซต : www.dmcr.go.th/

การจดการทรพยากรปาชายเลน กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝงโทรศพท : 0-2298-2009เวบไซต : www.dmcr.go.th/

ทรพยากรนาบาดาล กรมทรพยากรนาบาดาลโทรศพท : 0-2299-3924-6เวบไซต : www.dmcr.go.th/

283

ดาเนนการศกษาโดย สถาบนวจยสงคม มหาวทยาลยเชยงใหม239 ถ.หวยแกว ตาบลสเทพ อาเภอเมองจงหวดเชยงใหม 50200โทรศพท 0-5394-2551, 0-5394-2593โทรสาร 0-5394-2572, 0-5389-2649

ทปรกษา ศาสตราจารย ดร. มงสรรพ ขาวสอาด

คณะผจดทา พรเพญ วจกษณประเสรฐ

อจฉร ชไตนมลเลอรทพวลย แกวมศรธญวรรณ เหมพนมปรญญารตน เลยงเจรญสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย (TDRI)

รายชอผกากบและใหขอเสนอแนะตอการจดทาโครงการแปลงแผนจดการคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2550-2554 ไปสการปฏบต

1. นายเกษมสนต จณณวาโส เลขาธการสานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

2. นางนศานาท สถรกล รองเลขาธการสานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

3. นางประเสรฐสข จามรมาน ผอานวยการสานกงานคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาตสานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

4. นายสนต บญประคบ ผอานวยการสานกงานกองทนสงแวดลอมสานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

5. นางสนวณ สวรรณจฑะ สานกปลดกระทรวงมหาดไทย6. นายรงสรรค ปนทอง กรมควบคมมลพษ7. นางจารก ปาลโพธ กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม8. นางสาวปรญาพร สวรรณเกษ สานกงานปลดกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม9. นางสาวชดชนก พทธประเสรฐ สานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม10. นายไพศาล ผดงศรกล สานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม11. นางรววรรณ ภรเดช สานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม12. นางสาวธญชนต ตนฑศรสโรจน สานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม13. นางสาวยงปรารถนา แกวปลง สานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

สานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมเลขท 60/1 ซอยพบลวฒนา 7 ถนนพระรามท 6

พญาไท กรงเทพมหานคร 10400

โทรศพท: 0-2265-6500 โทรสาร: 0-2265-6602Website: www.onep.go.th

manual-karnplan2550-2554

Documents