Marc SwanepoelSefaletten Zenginliğe

The Common Sense of Wealth Creation

Çeviren: Atilla Yayla

Liman Kitapları® / 65. Baskı: Eylül 20124. Baskı: Ekim 2008

1-3. Baskı: 2006-2007

ISBN 13: 978-975-251-013-5

© 2012, 2006, Liman Kitapları© 1992, The Free Market Foundation

© 1992, Marc Swanepoel

Çizimler: Mark Wiggett

Sayfa Düzeni: Liberte Yayınları

Kapak Tasarımı: Muhsin Doğan

Montaj ve Kalıp Baskı: Merkez Repro

Kapak ve İç Baskı: Tarcan MatbaasıAdres: Zübeyde Hanım Mah. Samyeli Sok. No: 15, İskitler, Altındağ, Ankara

Telefon: (312) 384 34 35-36 | Faks: (312) 384 34 37 | Sertifika No: 25744

Liman Kitapları®Adres: GMK Bulvarı No: 108/16 06570 Maltepe, Ankara

Telefon: (312) 230 87 03 | Faks: (312) 230 80 03 Web: www.liberte.com.tr | E-mail: info@liberte.com.tr | Sertifika No: 16438

Liman Kitapları® Liberte Yayın Grubu’nun tescilli bir markasıdır.

İÇİNDEKİLER

TAKDIM ............................................................................ 7

TEŞEKKÜRLER ................................................................ 9

BÖLÜM 1- ILKELERIN KEŞFI ....................................... 11Zenginlik yaratma ilkelerinin nasıl keşfedildiğine bakışlar. Bu il kelerin geride kalan elli bin yıl içinde tedricen geliş-mesi ve niçin ve nasıl refaha ulaşmamızı sağladıklarının açıklanması.

BÖLÜM 2- ILKELERIN UYGULANMASI ........................ 51Hükümetin bu ilkeleri ihmal etmesi halinde ne olacağının tasviri. Merkezî planlamanın daima başarısız olmasının izahı. Refah devletinin niyetlenilmemiş ve zararlı tesirleri. Cemiyet organizasyonlarının öneminin vurgulanması ve fakirliğin nasıl ortadan kaldırılacağının gösterilmesi.

BÖLÜM 3- ILKELERIN MUHAFAZASI ........................... 89Zenginlik yaratmak için gerekli çerçevenin araştırılması. De mokrasi, anayasalar, haklar bildirgesi, hukukun haki-miyeti ve yetkinin dağıtılması gibi kavramların incelenme-si. Bireysel hürriyet ve refahı garanti edecek bir yönetim yapısı örneğinin veril mesi.

ÖZET ............................................................................. 137

KAYNAKLAR ................................................................ 141

MARC SWANEPOEL 7 SEFALETTEN ZENG İNL İĞE

Takdim

Zengin milletlerle fakir milletler arasında­ki fark nedir? Başka bir deyişle, fakirler niye fakir ve zenginler niye zengindir?

Zengin olan ülkelerin insanları, fakir ülkelerin insanlarından genetik ve biyolojik olarak daha mı üstündür? Yani, fakirlik ve zenginlik doğuş­tan, yaradılıştan belirlenen bir kader midir? Do­layısıyla, fakirlerin tek yapabileceği şey kader­lerine razı olmak veya bir yo lunu bulup zengin ülkelere göç etmek midir?

Bu sorular, aslında sadece fakir ülkelerin vatandaşlarının de ğil, zengin ülkelerde yaşa­yan kimselerin de gündeminde ilk sıra ları iş­gal etmektedir. Çünkü, fakirlerin sorunları ve diğer ülkele rin zenginliğine ortak olma arayış­ları ister istemez zenginleri de etkilemektedir. Dünyanın bir kısmı açlıktan kırılır veya sefalet içinde yüzerken, diğer kısımlarının sanki hiçbir şey olmuyormuş gibi hayatına devam etmesi imkansızdır.

Öyleyse, zenginliğin nasıl ortaya çıktığının

MARC SWANEPOEL 8 SEFALETTEN ZENG İNL İĞE

gerçekçi, ciddî ve inandırıcı bir şekilde açıklan­masına ve zenginliğe ulaşmanın mantıklı ve realize edilebilir bir yolunun geliştirilmesine ihtiyaç var. Sefaletten Zenginliğe, işte bunu yap­maktadır. Herkesin anla ya bileceği bir yol ve üs­lupla, konuyu teknik ayrıntılara boğma dan, kısa vadeli bakışların ve dogmatik yaklaşımların esi­ri olmadan, zenginliğin bir gen değil, bir siyasî ve iktisadî kültür/ örgüt lenme sorunu olduğunu açıklamaktadır. Gerçekten, tarih gös termektedir ki, açlık ve sefalet yanında despotizmden kurtul­ma nın yolu da özel mülkiyetten, serbest müba­deleden, parçalan mış ve sınırlanmış iktidardan, anayasal yönetimden geçmekte dir. Se faletten Zenginliğe, bu hakikatin kısa bir hikâyesidir.

Bu kitabı Türkçede yayınlama izni verdiği için The Free Ma ket Foundation’a ve yazar Marc Swanepoel’e Liberte Yayın ları adına teşekkür ediyoruz.

MARC SWANEPOEL 9 SEFALETTEN ZENG İNL İĞE

Teşekkürler

Friedrich Hayek, Thomas Sowell ve Charles Murray’a, kitabın fikrî temelinde destek olan Don Caldwell, Eustace Davie, Terry

Markman’a olumlu eleştrileri ve katkılarından dolayı Nancy Seijas’a, değerli önerileri ve redak­siyonu için Lynn Freeman’a teşekkür ederim.

BİRİNCİ BÖLÜM

İLKELERİN KEŞFİ

MARC SWANEPOEL 13 SEFALETTEN ZENG İNL İĞE

Başlangıçta

İn s a n l a r ı n ayda yürüye­bildiği, dün­

yanın etrafında uçabildiği ve oturdukları yer­den dünyayı sey­redebildiği bir çağda yaşıyoruz.

Ayrıca, içinde bulunduğumuz çağ öyle bir çağ ki, bu çağda mil yonlarca insan hâlâ fakir bir

hâlde yaşıyor ve birbirlerini öldü­rüyor.

Çoğu insan ­mevcut durumun aksine­ hiç kimsenin aç kalma dığı; bütün çocukların okula gidebildiği, her yetiş­kinin iş ve ev sahibi

14 • MARC SWANEPOEL

olduğu, insanların dostluk ve arkadaşlık içinde onurlu bir hayat yaşadığı daha farklı bir dünya görmek istiyor.

Acaba bu mümkün müdür? Ben bunun mümkün olabileceğine inanıyorum. Her top­lumun hür ve müreffeh olabileceği kanaatin­deyim. Bunun gerçekleşebilmesinin ise ancak dünyanın gerçek özgürlüğün temelleri üzerinde kurulması ile mümkün olduğuna kaniyim.

Bu temeller nelerdir ve ne işe yararlar? Bunu daha iyi anlayabil mek için tarihe göz atarak fi­kir yolculuğumuza başlamak faydalı ola caktır:

Milyonlarca yıl boyunca in­sanlar, 20 veya 30 kişilik küçük gruplar içinde, etrafları kendi­lerinden daha büyük, daha hızlı ve daha

güçlü olan düşmanları (hayvanlar) tarafından sarılmış vazi yette yaşamıştır.

Başlangıçta gelişmesi çok yavaş olan insan­lık, 20­30 bin yıl öncesinde, bugünün insanlarına, yani bizlere çok benzer bir hale gelmişti. Bizimle aynı zekâya sahip bu insanlar, bugün kullanılan elbiseler içinde karşımıza çıksalardı, muhteme­

SEFALETTEN ZENGINLIĞE • 15

len, çok az kimse nin dikkatini çeker lerdi.

Öyleyse, gü­nümüzün mo­dern toplum­larının doğuşu neden bu kadar uzun zaman aldı? İnsan toplulukla­rının modernleşeme mesinin asıl sebebi, yete­rince büyük bilgi stoğuna sahip olma yışlarıydı. Bu insanlar avlanma veya nerede sığınak bu­lunabileceği hakkında çok şey bilmelerine rağ­men başka hu suslarda çok az bilgiye sahiptiler. Maalesef, bilginin, hava gibi teneffüs edilerek, kendiliğinden elde edilmesi mümkün değildir.

Bilgi nereden gelir ve nasıl elde edilir? Sa­dece canlı olmaları, in sanların bilgi elde etme­lerine yetmez.

Elini ateşe tutan bir çocuk, ateşin tehlikeli olduğunu derhal “bi lecektir”. Çünkü tehlikeyi bilfiil yaşayacak öğrenecektir.

Bir maymun da bu bilgiyi aynı şekilde elde edebilmektedir.

16 • MARC SWANEPOEL

Bu öğrenme şekli, çok yavaş ilerleyen bir süreçtir ve esas itiba riyle hayvanların öğrenme yoludur. Bu yol, aynı zamanda, in sanların uzun süre hayvanlar gibi yaşamalarına sebep olmuş­tur. Bu durumdaki insanlar, daha iyi bir hayat için yeni bilgiler elde etmenin ve bu bilgileri hayatta denemenin daha iyi bir yolunu keşfet­mek mecburiyetindeydi.

Uzun zaman önce iklim, çok daha soğuk ve rahatsız ediciydi. Bu şartlar altındaki insanlar, sadece tabiatın izin verdiği şeyleri yapabilir ve çoğu zaman hayatta kalmak için çetin bir müca­dele ve rirlerdi. Bir zamanlar insanlar kabileler hâlinde yaşarlardı ve bu kabileler çok küçüktü; çünkü, kabile üyesi olan insanların bir çoğu ha­yatını sürdüremediğinden, nüfus artmazdı.

O zamanlar, silâh gibi şeyler bireye değil ka­bileye aitti. Fakat, sonraları, bazı insanlar, yal­nızca kendilerinin değil kabilelerinin de varlığı­nı sürdürmesine yardımcı olacak birtakım yeni davranış tarzlarını tesadüfen keşfetti.

Mülkiyet Hakları

Bu yeni tarzı ilk başlatan kişi, ne yaptığının farkında bile de ğildi. Belki de o, bir sabah, kendi yaptığı silâhları artık hiç kimseyle

paylaşmamaya karar veren huysuz birisiydi.

SEFALETTEN ZENGINLIĞE • 17

Bu kişinin, bu davranışı yü­zünden, grubun diğer mensupları ta rafından pek se­vilmediğine emin olabiliriz. Çünkü, hayatın kabileler için­de yaşan dığı ve her şeyin ortaklaşa olduğu devirde paylaşmayı istemeyen birinin varlığı tahayyül dahi edilemezdi.

Bununla birlikte, muhtemelen, bu kişi, ka­rarını uygulamayı ba şarmıştı; çünkü bedenen kabilenin diğer üyelerinden çok daha güçlüydü.

Sonraki birkaç bin yıl boyunca, diğer insan­lar da bu yeni davranışı benimseme işaretleri göstermiş, onlar da silâhları ve diğer eşyaları ortak kullanmak yerine kendilerine mahsus ola­cak şekilde muhafaza etmişlerdi.

Mülkiyet sahipliğine veya mülkiyet hak­larına ulaşan bu kabileler, farkında olmadan

i n s a n l a r ı n t a b i a t l a r ı n ı değiştirmişti. Aynı zaman­da, yine ne yaptıklarının bilincinde ol­

18 • MARC SWANEPOEL

madan, bireysel müşevviklerin, yani bireyleri belirli şekillerde davranmaya teşvik eden un­surların ve kişisel çıkar fikrinin doğmasına da sebep olmuşlardı.

Mülkiyet sahipliği, acaba kabilelerin hayat mücadelesinde nasıl bir değişiklik meydana getirdi? Mülkiyet fikri, insanlara, kendi karar­larını oluşturma gücünü ve özgürlüğünü verdi. Bir baltaya veya mızrağa sahip olan kişi, artık onu istediği gibi kullanma hürriyetine sahipti. Silâhlar kendisinin olduğu için onlarla istediği ve yeni, daha önce denenmemiş şeyleri yapa­bilirdi. Hiç kimsenin iznine ihtiyacı yoktu. Bu sayede yeni bilgiler kazandı ve daha iyi bir avcı oldu. Bunun neticesinde gıda arzı, kabilenin bü­

tününün yararına olacak şekilde arttı.

Zenginl iğe giden yolun mülkiyet hak­larından geç­

mesine rağmen, insanlar, mülkiyet

haklarını hızlı bir şekilde genişletememiştir. Yine de insanlar akılları ve bazı kişisel tesadüfler sonucunda si lâhları ve diğer nesneleri imal edip kendi mülkiyetlerine aldıkları için yaşama şan­sını arttırmada ve refaha ulaşmada, haklı olarak, meselâ hayvanlardan çok daha şanslıydılar.

SEFALETTEN ZENGINLIĞE • 19

Uzun süre tehlikelerle iç içe yaşayan kabi­lelerin gelenekleri, kişisel mülkiyet haklarının kullanımına çok az izin verdiğinden mül kiyet hakları çok yavaş bir şekilde yaygınlaştı.

Bilgi Problemi

On bin yıl öncesinde, biz insanlar yeni bir şans yakaladık. Daha evvelki yüzyıllarda yaşanan buzul çağının ardın­

dan, çok sıcak bir iklim oluştu. Bunun sonucunda da bazı bölgelerde çok miktarda yabanî tohum ve kimi yenilebilir bitkiler yetişmişti. Birçok kabi­le, bu yeni yiyeceklerin kaynağını keşfederek ilâve gıda ürünleri elde etmeye başlamış ve bu gelişmelerden sonra insanlar, toprağı ekip biçe­rek çiftçilikle tanışmışlardır.

İnsanların bu yeni hayat tarzı, avcılıkla uğ­raştıkları zamanki ya şama tarzından çok farklıy­dı. Bu yaşama tarzı, insanların, hem kendilerini daha iyi koruyabilecekleri bir sığınak inşa edip yer leşmelerine hem de daha fazla ürün elde et­melerine imkân sağlı yordu. Bu sayede bazı ka­

20 • MARC SWANEPOEL

bileler, daha geniş alanlarda üretim yapmaya başladı ve bu durum, yepyeni bir problem or­taya çı kardı.

Önceleri, kabileler küçük olduğundan, kabile liderinin herkese ne yapacağını söylemesi müm­kündü. Çünkü lider, her bir üyenin yeteneklerini bilirdi. Meselâ lider, görme ve algılaması kötü bir kimseyi asla avlanmaya göndermez; aynı şe­kilde, çok güçsüz bir kişinin de muhtemel düş­manlara karşı kabileyi korumasını iste mezdi. Bir liderin sahip olduğu bu türden ortak hayat­la ilgili tam bir malûmat, sadece küçük kabile­ler için geçerliydi. Yüzlerce, bin lerce insandan oluşan daha büyük topluluklarda ise bunun ger çekleşmesi mümkün değildi. Devletin veya hükümetin bulunmadığı küçük topluluklarda, orada yaşayan her bir kişi hakkında yeterli bil­giye sahip olunabilir ve bu sayede, kadın veya erkek, kimin ne iş yapacağına/yapması gerekti­ğine karar verilebilirdi.

Ancak, insanların bilgilerinin sınırlılıkları vardır. En akıllı insanın bile her şeyi bilemeye­ceği muhakkaktır. Meselâ, bir kişi bir pas tanın

MARC SWANEPOEL 141 SEFALETTEN ZENG İNL İĞE

Kaynaklar

Gray, John. Hayek On Liberty. Basil Blackwell Pub­lishers Ltd., Oxford, 1984.

Hayek, Friedrich. The Fatal Conceit. The University of Chicago Press, Chicago, 1988.

Kirzner, Israel. Discovery and The Capitalist Process. The University of Chicago Press, Chicago, 1985.

Murray, Charles. In Pursuit Of Happiness and Good Government. Simon and Schuster, New York, 1988.

Sowell, Thomas. A Conflict Of Visions. William Mor­row and Company, Inc., New York, 1987.

Von Mises, Ludwig. Human Action. William Hodge and Company Ltd., London, 1984.

Kendall, Frances. Heart Of The Nation. Amagi Press, Johannesburg, 1990.