marka lisansı sözleşmesi - ankara barosu · marka lsans sös 58 26 nsan nya kr mk˜y n z sas...

* Ankara Barosu.

Marka Lisansı Sözleşmesi

Av. Çiğdem CEYLAN*


58 26 Nisan Dünya Fikri Mülkiyet Günü Özel Sayısı

ÖZET

Makalede, marka lisansı sözleşmesinin hukuki niteliği, özellikleri, tarafları ve sona ermesi incelenmektedir� Ayrıca 10�01�2017 tarihinde yürürlüğe giren 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu’nda marka lisansına ilişkin yeni düzenlemeler değerlendirilmiştir�

Anahtar Kelimeler: marka, marka lisansı sözleşmesi, Sınai Mülkiyet Hukuku�

TRADEMARK LICENSE AGREEMENT

ABSTRACT

This article analyses the legal nature, characteristics, parties and the termina-tion of the trademark license agreement� Inaddition, new regulations related to trademark licenses were evaluated in the Industrial Property Law No� 6769, which entered into force on 10�01�2017�

Keywords: trademark, trademark license agreement, Industrial PropertyLaw�

Av. Çiğdem CEYLAN

5926 Nisan Dünya Fikri Mülkiyet Günü Özel Sayısı

GİRİŞ

Marka lisansı sözleşmesi, iktisadi hayattaki yaygınlığı ve önemine binaen doktrinde birçok kez akademik çalışmalara konu edilmiş ve incelenmiştir� Ancak 1995 yılından beri yürürlükte olan 556 sayılı Markaların Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname’nin,10�01�2017 tarihinde yayımla-narak yürürlüğe giren 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu’nun 191� maddesiyle yürürlükten kaldırılması nedeniyle marka lisansı sözleşmesinin yeniden ele alınması ve değişen düzenlemelerin incelenmesinin faydalı olacağı kanaatiyle bu çalışma kaleme alınmıştır�

Çalışmada, marka lisansına ilişkin olarak mülga düzenlemeden farklılık arz eden hususlara özellikle değinilmekle birlikte, marka lisansının hukuki niteliği ve yasal düzenlemede yer almayan türleri ve niteliklerine ilişkin olarak da açıklamalara yer verilmiştir�

I. MARKA LİSANS HAKKININ HUKUKİ NİTELİĞİ

A) Genel Olarak

Sınai haklar, ekonomik ve ticari değere sahip gayri maddi haklardandır� Söze konu hakların iktisadi alandaki rollerinin giderek güçlenmesi, bu hakların devri, rehni, haczi ve lisansa verilmesi gibi hukuki işlemlere konu olmalarını da önemli hale getirmektedir�

6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu’nun 10�01�2017 tarihinde yayımlanarak yürürlüğe girmesinden önce, marka, patent ve endüstriyel tasarım gibi sınai haklar ayrı ayrı düzenlenmiş olan Kanun Hükmünde Kararnamelerdeki özel hükümler doğrultusunda lisans sözleşmesine konu edilmekte idi[1]� Ancak 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu’nun 191� maddesi ile bahsi geçen kanun hükmünde kararnameler yürürlükten kaldırılmıştır[2]� Bu kapsamda 556 sayılı

[1] Mülga 551 sy� PatKHK m� 86; Mülga 556 sy� MarKHK m� 20; Mülga 554 sy� EndKHK m� 41�

[2] 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu Madde- 191: “(1) 6/11/2003 tarihli ve 5000 sayılı Türk Patent Enstitüsü Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (d) bendi ve 13 üncü maddesinin birinci fıkrasının (e) bendi yürürlükten kaldırılmıştır.

(2) 22/4/2004 tarihli ve 5147 sayılı Entegre Devre Topoğrafyalarının Korunması Hakkında Kanunun 39 uncu maddesi yürürlükten kaldırılmıştır.

(3) 24/6/1995 tarihli ve 551 sayılı Patent Haklarının Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname, 24/6/1995 tarihli ve 554 sayılı Endüstriyel Tasarımların Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname, 24/6/1995 tarihli ve 555 sayılı Coğrafi İşaretlerin Korunması



Markaların Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname de, anılan kanun hükmü ile yürürlükten kaldırılmış ve marka lisansı, 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu’nun birinci kitap dördüncü kısmında “Lisans” başlığı altında 24� maddede düzenlenmiştir� Mülga 556 sayılı Markaların Korunması Hak-kında Kanun Hükmünde Kararname’nin 20 vd� maddelerindeki düzenlemeye paralel olan bu düzenleme, marka lisansı hususunda esasa ilişkin bir değişiklik getirmemiştir�

6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu’nun beşinci kitabında “Ortak ve Diğer Hükümler” başlığı altında 148� maddede, marka lisansını da kapsayan ortak hükümler ihdas edilmiştir� Buna göre, sınai mülkiyet haklarının, coğrafi işa-retler ve geleneksel ürün adı hakkı hariç olmak üzere, devir, rehin, lisans gibi hukuki işlemlere konu edilebileceği ve bu hukuki işlemlerin işletmeden bağımsız olarak gerçekleştirilebileceği belirtilmiştir� Aynı maddenin beşinci fıkrasında, söz konusu hukuki işlemlerin taraflardan birinin talebi, ücretin ödenmesi ve yönetmelikle belirlenen diğer şartların yerine getirilmesi hâlinde sicile kaydedi-lebileceği ve Bültende yayımlanabileceği, sicile kaydedilmeyen hukuki işlemlerin iyiniyetli üçüncü kişilere karşı ileri sürülemeyeceği ifade edilmiştir�

6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu’nun 148� maddesinin son fıkrasında da ifade edildiği üzere, yalnızca markanın kullanım hakkı değil, aynı zamanda diğer sınai mülkiyet haklarında olduğu gibi marka başvuruları da lisans söz-leşmesine konu edilebilir�

Lisans alanın dava açma hakkı ve hakkın kullanım koşulları ise, 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu’nun 158� maddesinde, yine 556 sayılı KHK’ya paralel olarak düzenlenmiştir� Hükmün geneli aynı olmakla birlikte, inhisarî olmayan lisans sahibinin dava açmak için marka sahibine yapacağı bildirimin noter ara-cılığıyla gönderilmesine ilişkin hüküm kaldırılmış ve ihtiyati tedbir isteminin ardından açılacak davaya ilişkin olarak inhisarî olmayan lisans sahibine sağlanan hakkın kullanımı Hukuk Muhakemeleri Kanunu ile uyumlu hale getirilmiştir�

Sınai haklara ilişkin lisans sözleşmeleri, bir sınai hakkı münhasıran kullanma hakkına sahip olan kişinin, sahip olduğu bu hakkın kullanımını kural olarak, bir bedel karşılığında kısmen veya tamamen başkasına devrettiği sözleşmeler şeklinde tanımlanabilir[3]�Asıl olan lisans sözleşmesinin ivazlı olmasıdır, ancak

Hakkında Kanun Hükmünde Kararname, 24/6/1995 tarihli ve 556 sayılı Markaların Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ve 22/9/1995 tarihli ve 566 sayılı Patent Haklarının Korunması Hakkında 551 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun Hükmünde Kararname yürürlükten kaldırılmıştır.”

[3] OKTAY ÖZDEMİR, Saibe: “Fikri Nitelikteki Sınai Değerler Üzerindeki Haklar İle Bunlara İlişkin Verilen Lisansın Hukuki Niteliği”, Prof� Dr� Ergun ÖZSUNAY’a Armağan, İstanbul

Av. Çiğdem CEYLAN


tarafların aksini kararlaştırarak lisans sözleşmesini ivazsız olarak düzenlemeleri de mümkündür[4]�

Sınai haklara ilişkin lisans sözleşmesinin tanımı bu şekilde yapılabilirken, lisans sözleşmesi ile lisans alana verilen hakkın hukuki niteliği konusunda hukuk doktrininde tartışmalar bulunmaktadır[5]� Hukukumuzda yer alan sınai haklara ilişkin bahsi geçen özel düzenlemelerde de lisans konusuna değinilmiş ancak, hukuki niteliği ile ilgili açık bir hükme yer verilmemiştir� Alman hukuku ve İsviçre hukukunda yer alan düzenlemeler içinde aynı durum söz konusudur[6]� Bu mevzuda iki hukuk disiplininde yer alan baskın görüşler birbirinden oldukça farklıdır[7]�

Lisansın hukuki niteliği ile ilgili tartışmalar, özellikle inhisarî lisans konu-sunda yoğunlaşmaktadır� Zira inhisarî olmayan (basit) lisansların nispi hak verdiği, dolayısıyla bu tür sözleşmelerin borçlandırıcı olduğu, doktrinde genel olarak kabul edilmektedir[8]�

Alman hukukunda, özellikle patent lisansları ile ilgili tartışmanın temelinde, lisans sözleşmelerinin hangi tip borç yüklediği sorusu yatar� Lisans sözleşmesi-nin karakteristik edimini lisans verenin edimi oluşturmaktadır[9]� Bu bağlamda önemli olan, lisans veren münhasır hak sahibinin, bir hakkın kullanılmasının devrini mi yoksa kendi hakkını kullanmaktan vazgeçme borcunu mu yüklen-diğidir� Bu temelde gelişen tartışmalar neticesinde Alman hukukunda baskın görüş,inhisarî lisansın lisans veren için bir katlanma borcu doğurduğunukabul etmektedir[10]� Bu görüş doğrultusunda Alman öğretisinde, inhisarî lisansın ayni veya ayni benzeri hak bahşettiği savunulmaktadır� Alman hukukundaki

2004, s� 586, (makale)�[4] KARAHAN, Sami / SULUK, Cahit / SARAÇ, Tahir / NAL, Temel: Fikri Mülkiyet

Hukukunun Esasları, Gözden Geçirilmiş 4� Baskı, Ankara 2015, s� 393�[5] Bu konudaki tartışmalar için bkz� ÖZEL, Çağlar: Marka Lisansı Sözleşmesi, Ankara

2002, s� 71 vd�;OKTAY ÖZDEMİR, Saibe: Sınai Haklara İlişkin Lisans Sözleşmeleri ve Rekabet Hukuku Düzenlemelerinin Lisans Sözleşmesine Uygulanması, İstanbul 2002, s� 18 vd�(kitap)�

[6] ÖZEL, s� 71�[7] OKTAYÖZDEMİR, (makale), s� 587�[8] BOSO, Burcu: “ Sınai Haklara İlişkin Lisans Sözleşmeleri ve Yabancı Unsurlu Lisans

Sözleşmelerine Uygulanacak Hukuk” Legal Fikri ve Sınai Haklar Dergisi, Y: 2006, Sa: 8, s� 856�

[9] ÖZEL, s� 46; YASAMAN, Hamdi /ALTAY, Sıtkı Anlam /AYOĞLU, Tolga /YUSUFOĞLU, Fülürya /YÜKSEL, Sinan: Marka Hukuku 556 Sayılı KHK Şerhi, C� II, İstanbul 2004, s� 742(YASAMAN/ALTAY)�

[10] OKTAY ÖZDEMİR, (makale), s� 588�



bu görüşün temelinde bölünme teorisi yatar� Buna göre hak sahibi, kullanma hakkının devri ile sahip olduğu ayni nitelikteki haklardan bir kısmını devreder� Bu durumda lisans alan hakkın, üçüncü kişiler tarafından ihlali halinde, lisans sözleşmesine değil, marka hakkına dayanarak talepte bulunabilecektir[11]�

İsviçre hukukunda ise kendi içerisinde farklı görüşler savunulmakta ancak, lisansın ayni hak verdiği görüşü genellikle reddedilmektedir� İsviçre hukuk doktrininde baskın olan görüş, lisans konusu mutlak bir hak olsa bile tanıdığı hakkın şahsi olduğu yani, lisans sözleşmesi inhisarî olsa da borçlandırıcı işlem olacağı ve lisans alana sadece nispi bir hak vereceği yönündedir[12]�Bu nedenle İsviçre hukukunda lisans alana, lisans verilen hakka ilişkin yapılan tecavüzlere karşı dava açma hakkı tanınmamıştır[13]� Bu hak lisans alana özel kanunlarla tanınmış olsa da lisansın konusunu ayni hak haline getirmeyecektir[14]�

Diğer yandan İsviçre hukukuna göre lisansın sicile kaydedilmesi de lisans hakkını mutlak bir hakka dönüştürmez� Zira sicile kayıt, sadece nispi hakkı, kuvvetlendirilmiş nispi hak haline getirerek markayı sonradan devralanlara karşı da ileri sürülebilmesini sağlar[15]�

Türk öğretisinde de yabancı öğretide olduğu gibi yazarlar farklı görüşler ileri sürmektedirler� Bazı yazarlar lisansın şahsi hak verdiğini savunurken Arkan, lisansın ayni- şahsi etkisinden söz etmek yerine, Türk-İsveç hukukunda ayni hakkın konusunun eşya olacağı kabul edildiğinden mutlak-nispi terimlerinin kullanılmasının daha isabetli olacağını belirtmiş, ayrıca lisansın mutlak hak verdiğinin kabul edilmesi gerektiğini savunmuştur[16]� Tekinalp de benzer bir yorumla, lisans sözleşmesinin tasarrufi işlem olduğunu ve mutlak hak tanıdığını belirtmiştir[17]� Buna karşılık Oktay Özdemir ise,sınai haklara ilişkin lisansın mutlak değil, şahsi bir hak verdiği görüşünü savunmaktadır[18]�

[11] ONGAN, Burak: Sınai Haklara İlişkin Lisans Sözleşmelerinde Tarafların Hukuki Durumu, Ankara 2007, s� 41�

[12] OKTAY ÖZDEMİR, (makale), s� 589�[13] OKTAY ÖZDEMİR, (makale), s� 589-590�[14] BOSO, s� 857�[15] ONGAN, s� 42�[16] ARKAN, Sabih: Marka Hukuku C� II, Ankara 1998, s� 192�[17] TEKİNALP, Ünal: Fikri Mülkiyet Hukuku, İstanbul 2005, s� 435�[18] Ayrıntılı bilgi için bkz� OKTAY ÖZDEMİR, (makale), s� 593 vd�

Av. Çiğdem CEYLAN


B) Lisansın Ayni Hak Niteliği

Hukukumuzda ayni haklar, kişilere eşyalar üzerinde doğrudan doğruya hâkimiyet sağlayan ve bu nedenle herkese karşı ileri sürülebilen haklar, olarak tanımlanmaktadır[19]� Tanımdan da anlaşılacağı üzere ayni hakların konusu eşyalardır� Eşya ise, üzerinde hâkimiyet kurmaya elverişli, maddi varlığı olan, insandışı ve sınırlanabilen her şey olarak tanımlanabilir[20]� Oysa maddi bir varlığa sahip olmayan ve bu nedenle eşya olarak nitelendirilemeyen bir fikri mülkiyet hakkı olarak markanın ayni hak olduğu kabul edilemez, dolayısıyla ayni hak olmayan bir hakkın kullanılması hakkını devreden marka lisansının da ayni hak tanıdığını söylemek mümkün değildir[21]�

Bununla birlikte Eşya Kanunu’nda ayni haklar, numerus clausus yanisınırlı sayıda belirlenmişlerdir� Bu nedenle taraflar yasaca öngörülmemiş bir ayni hak yaratamazlar[22]�Mülga 556 sayılı KHK’da marka lisansını düzenleyen hüküm-lerde, hakkın ayni nitelikte olduğuna dair bir ifade bulunmamakta idi� Aynı şekilde 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu’nda da marka lisans hakkının aynı nitelikte olduğuna dair bir ifade yer almamaktadır�

C) Lisansın Mutlak- Nispi Hak Niteliği

Mutlak haklar, herkes tarafından ihlali mümkün olan, bu nedenle hak sahi-binin ihlal eden herkese karşı ileri sürebileceği ve hakkına saygı gösterilmesini talep edebileceği haklardır� Nispi haklar ise, yalnız bir ilişkinin diğer süjesine karşı ileri sürülebilecek haklardır[23]�Her ayni hak bir mutlak hakken, her mutlak hak bir ayni hak değildir�

Lisans hakkının hukuki niteliği belirlenirken önemli olan lisans verenin girdiği borçtur� Lisans verenin bir katlanma borcu yüklendiğinin kabulü lisans hakkının mutlak nitelikte bir hak olduğu sonucunu doğururken,lisans verenin, haktan yararlanmayı sağlama borcu yüklendiğinin kabulü,lisansınnispi nitelikte bir hak verdiğini gösterecektir[24]�

[19] ERTAŞ, Şeref: Yeni Türk Medeni Kanunu Hükümlerine Göre Eşya Hukuku, Ankara 2005, s� 51; OĞUZMAN, Kemal /SELİÇİ, Özer: Eşya Hukuku, İstanbul 2002, s� 3�

[20] ERTAŞ, s� 54; OĞUZMAN /SELİÇİ, s� 5�[21] OKTAY ÖZDEMİR, (makale), s�593� [22] ERTAŞ, s� 66; OĞUZMAN /SELİÇİ, s� 23�[23] ERTAŞ, s� 51�[24] OKTAY ÖZDEMİR, (makale), s� 593�



Marka lisans hakkının mutlak nitelikte olduğunu öne süren yazarlar çoğun-lukla, lisans alanın lisans konusu hakka tecavüz halinde dava açabilmesine ve lisansın tescilden sonra iyiniyetli üçüncü kişilere karşı ileri sürülebilmesine dayanmaktadırlar[25]� Marka lisans hakkının mutlak nitelikte olup olmadığı inhisarî veya basit lisans olmasına göre değişik yorumlansa da genellikle bu görüşü savunan yazarlar basit- inhisari lisans ayrımı yapmadanlisans sözleşme-sinin lisans alana mutlak hak verdiğini ileri sürmektedirler[26]�

Türk Hukukunda marka lisansına ilişkin düzenlemelere bakıldığında inhi-sari lisans alanın dava açma hakkının ancak sözleşmede aksi kararlaştırılmadığı hallerde söz konusu olduğu görülmektedir[27]� Yani mutlak hakkın varlığından söz edebilmemizi sağlayacak tartışmasız bir dava hakkı mevcut değildir[28]� Diğer yandan marka lisansının sicile tescili kurucu nitelik taşımaz, açıklayıcı niteliktedir[29]� Bu nedenle tescilden sonra lisans hakkının üçüncü kişilere karşı ileri sürülebilmesi mutlak hak olduğunun kabulü için yeterli olmayacaktır� Lisans hakkının doğması için lisans sözleşmesinin adi yazılı şekilde yapılması yeterlidir[30]� Eğer lisans hakkı mutlak nitelikte olsaydı, tescil edilmeden önce hakkın doğmasıyla herkese karşı ileri sürülebiliyor olması gerekirdi[31]�Zira lisans hakkının mutlak etkiye sahip olduğunu savunan Alman hukukunda, lisansın ayrıca sicile kaydından hiç söz edilmemiş ve lisans hakkının mutlak etkisinin bunu gereksiz kıldığı ifade edilmiştir[32]�

Lisans hakkının mutlak nitelikte olmasına dair bu açıklamalardan sonra öğretide de baskın olan görüş doğrultusunda lisans hakkının nispi nitelikte olduğu sonucuna varılabilir[33]� Ancak belirtmek gerekir ki,Türk hukuk mev-zuatında lisansın mutlak hak olduğuna ilişkin bir hüküm bulunmadığı gibi

[25] ARKAN, s� 193; ÖZEL, s� 97 vd� Yazar, lisans sözleşmelerinin borçlandırıcı olabileceği gibi, lisans alana mutlak bir hak tanıyan tasarruf işlemi şeklinde de olabileceğini, bu halde mutlak lisansın söz konusu olacağını, bunun sağlanamadığı durumlarda ise nispi hak olarak nitelendirileceğini savunmaktadır(s� 100)�

[26] ARKAN, s� 193; ÖZEL, s� 98; Hukukumuzda mutlak etkili lisansın varlığını kabul eden yazar, bir lisansın mutlak ya da nispi etkili olduğunun, inhisari veya basit olmasından bağımsız olduğunu ileri sürmektedir�

[27] Bkz� 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu m� 158/1�[28] OKTAY ÖZDEMİR, (makale), s� 597�[29] YAŞAR BOZKURT, Sevgi: “Marka Lisansı Sözleşmesinin Şekli ve Lisansın Sicile Kaydı”,

Terazi Hukuk Dergisi, Y� 2006, C� I, Sa� 1, s� 36�[30] YASAMAN/ALTAY, s� 744; ARKAN, s� 196�[31] OKTAY ÖZDEMİR, (makale), s� 597�[32] ARKAN, s� 193�[33] ÖZEL, s� 96-97; OKTAY ÖZDEMİR, (makale), s� 593 vd�

Av. Çiğdem CEYLAN


nispi hak olduğuna ilişkin de bir hüküm mevcut değildir� Nispi hak iddiası, lisans sözleşmesinin bir sözleşme olması temeline dayanmaktadır� Buna rağmen tescilden sonra lisans alana dava açma hakkı verilmesi ve iyiniyetli üçüncü kişilere karşı ileri sürülmesi nispi hak nitelendirmesiyle de bağdaşmamaktadır� Öğretide bu hal, tescil edilmiş lisans sözleşmesinin lisans alana kuvvetlendirilmiş nispi hak sağlamasıyla açıklanmaktadır[34]� Bu açıklama eşya hukukunun genel prensiplerine de uygun düşmektedir�

Sonuç itibariyle, lisansın hukuksal niteliğinin tespiti lisans alanın, lisans veren ve üçüncü kişilerle olan ilişkileri bakımından önemlidir� Bu konuyla ilgili unutulmaması gereken husus, marka hakkı ile lisans hakkı kavramlarının ayrı ayrı değerlendirilmesi gereğidir� Marka, sahibine mutlak bir hak tanırken, lisans sözleşmesi ile bu hakkın sadece kullanma hakkı devredilmekte yani, tescil yine marka sahibinde kalmaktadır� Bu durumda lisansın, sözleşme neticesinde elde edilen şahsi bir hak olarak kabul edilmesi gerekmektedir�

II. MARKA LİSANSI SÖZLEŞMESİ

A) Marka Lisansı Sözleşmesinin Tanımı ve Özellikleri

Gayrimaddi bir hak üzerinde tekel hakkına sahip olan kimse, lisans sözleş-meleri ile bu hakkı iktisadi açıdan en verimli ve kapsamlı şekilde kullandırmayı amaçlar� Marka lisans sözleşmeleri, lisans sözleşmelerinin bir alt kategorisidir[35]�

6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu’nun 24� maddesine göre, marka hakkı, tescil edildiği mal veya hizmetlerin bir kısmı ya da tamamı için lisans sözleş-mesine konu olabilir� Her ne kadar bu yeni düzenlemede, mülga 556 sayılı KHK’nın 20� maddesinde olduğu gibi, markanın kullanım hakkının lisans sözleşmesine konu edilebileceği düzenlemede açıkça belirtilmemişse de, lisans hakkının niteliği itibariyle markanın kullanım hakkının lisans alana devredil-diği anlaşılmaktadır� Zira marka lisansı sözleşmesi, marka sahibinin yani lisans verenin markayı kullanma hakkının lisans alana devredildiği bir sözleşmedir[36]� Markaların miras ve devir yoluyla intikalinden farklı olarak lisans verilmesi durumunda, hakkın özü sahibinde kalmakta, lisans alana sadece kullanma hakkı geçmektedir�

[34] OKTAY ÖZDEMİR, (makale), s� 593 vd�[35] YASAMAN/ALTAY, s� 735�[36] ARKAN, s� 190; TEKİNALP, s� 435; ÖZEL, s� 45�



Lisans sözleşmesindeki karakteristik edim lisans verenin edimidir� Lisans verenin edimi, sağlama yükümlülüğü gibi olumlu bir edimin konusunu oluştu-rur[37]� Ancak karşıt görüş ileri süren yazarlar lisans verenin, lisans alanın markayı kullanmasına katlanma yükümlülüğü altında olduğunu savunmaktadır[38]�

Marka lisansı sözleşmesi, ivazlı ve iki tarafa borç yükleyen bir sözleşmedir� Taraflar arasında sürekli borç ilişkisi doğurur[39]�Yani kural olarak, lisans sözleş-mesi karşılıklı edimler içermektedir[40]� Çünkü lisans veren lisans alana markanın kullanım hakkını vermeyi[41], lisans alan ise lisans verene bir bedel ödemeyi üstlenir� Lisan alanın edimi olan bedel, genelde bir miktar ücret olarak karşı-mıza çıksa da,taraflar bedelin başka bir şekilde ödeneceğini kararlaştırabilirler�

Sık karşılaşılmasa da lisans sözleşmesi her zaman iki tarafa borç yüklemeye-bilir� Bu durumda yine sözleşmede iki taraf vardır ve diğer tarafın rızası gerekir ancak sadece lisans veren borç altına girmiştir[42]� Bu tür lisans sözleşmelerine serbest lisans denilmektedir[43]�Ayrıca lisans sözleşmesi ile lisans alanın edime ilişkin menfaati bir anda giderilmemekte, aksine lisans verenin edimi belirli bir zaman dilimine yayılmaktadır[44]� Bu nedenle lisans sözleşmesi sürekli borç ilişkisi doğurur�

Diğer yandan lisans sözleşmesi, satım, adi ortaklık ve hasılat kirası sözleşme-lerinden unsurlar içeren bir sözleşmedir� Bu nedenle marka lisansı sözleşmesinin hukuki niteliği üzerinde durulmalıdır�

[37] YASAMAN/ALTAY, s� 736; OKTAY ÖZDEMİR, (kitap), s� 142; POROY Reha/ YASAMAN, Hamdi: Ticari İşletme Hukuku, İstanbul 2007, s� 441�

[38] ARKAN, s� 191�[39] ARKAN, Sabih, “Lisans Verenin Sorumluluğu”, BATİDER, Cilt XXIX, Sa� 3, Eylül 2013,

s� 6, (makale)� [40] KARAHAN/ SULUK/ SARAÇ/ NAL, s� 382� [41] Bkz� ARKAN, s� 191� Yazar, lisans verenin olumsuz edim yükümü ile sorumlu olduğunu

düşündüğü için, lisans verenin, markasının başkası tarafından kullanılmasını yasaklama hakkını lisans alana karşı kullanmamayı üstlendiğinden bahseder�

[42] AYDINCIK, Şirin: Fikri Haklara İlişkin Lisans Sözleşmeleri, İstanbul 2006, s� 75-76� Yazara göre, bu şekilde yapılmış olan lisans sözleşmelerinin bağışlama sözleşmesi olarak nitelendirilmesi gerekmektedir�

[43] TEKİNALP, s� 436�[44] AYDINCIK, s� 74�

Av. Çiğdem CEYLAN


B) Marka Lisansı Sözleşmesinin Hukuki Niteliği

Marka lisansı sözleşmesininhukuki yapısı ne mülga 556 sayılı KHK’da ne de 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu’nda ayrıntılı olarak ele alınmıştır� Bu nedenle yazarların büyük bir çoğunluğunun lisans sözleşmesini isimsiz sözleşme olarak nitelendirmesine[45] rağmen öğretide marka lisansı sözleşmesinin hukuki niteliği konusunda görüş birliği yoktur[46]�

Sözleşmenin hukuki niteliği ile ilgili tartışma noktalarından biri, sözleş-menin borçlandırıcı bir işlem mi yoksa tasarruf işlemi mi olduğu yönündedir� Tasarruf işlemi olduğunu savunan yazarlardan Tekinalp, lisans sözleşmesi ile verilen kullandırma izninin tasarrufi olduğu görüşündedir[47]� Yasaman/Altay ise, lisans sözleşmesini borçlandırıcı işlem olarak nitelendirir[48]�

Lisans sözleşmesinin niteliği ile ilgili olarak satım, hasılat kirası veya adi ortaklık sözleşmesi olduğu yönünde değişik görüşler ileri sürülmüştür[49]� Ancak günümüzde yaygın olan görüş, lisans sözleşmesininbu sayılan sözleşmelerden bağımsız bir nitelik taşıdığına yöneliktir�

Yukarıda da belirtildiği üzere uygulamada yaygın olan görüş marka lisansı sözleşmesinin isimsiz sözleşme olduğu yönündedir�

Sözleşme özgürlüğü çerçevesinde sözleşme yapacak olan kişilerin, mutlaka kanunlarda adıyla düzenlenmiş bir sözleşme tipini seçme zorunluluğu yok-tur� Kişiler, kanunlarda hiç düzenlenmemiş kendi buluşları olan bir sözleşme yapabilecekleri gibi, daha önce başkalarınca yapılmış böyle bir sözleşmenin benzerini de yapabilirler� İşte gerek kanunlarda düzenlenmiş çeşitli sözleşmelere ilişkin unsurları birleştirerek yaratılan, gerekse kanunda düzenlenen sözleşme unsurlarına tamamen yabancı kendine özgü unsurlardan oluşan bu gibi söz-leşmelere isimsiz veya atipik sözleşmeler denilir[50]�Bu kapsamda kanunda ismi geçse bile hükümleri düzenlenmeyen sözleşmeler de isimsiz sözleşme olarak nitelendirilebilir� Marka lisansısözleşmesi açısından da, kanuni düzenlemede marka lisansına ilişkin bazı kurallara yer verilmesine rağmen, çıkabilecek özel

[45] YASAMAN/ALTAY, s� 741; TEKİNALP, s� 435; ÖZEL, s� 111-112�[46] Arkan, KHK’de markaya ilişkin lisans sözleşmesi konusunda ayrıntılı düzenleme

yapılmış olması sebebiyle artık marka lisansı sözleşmesinin isimsiz sözleşmeler arasında gösterilmesinin doğru olmayacağı görüşündedir(ARKAN, s� 191)�

[47] TEKİNALP, s� 436�[48] YASAMAN/ALTAY, s� 742�[49] Ayrıntılı bilgi için bkz� YASAMAN/ALTAY, s� 742 vd�;ÖZEL, 116 vd�[50] ZEVKLİLER, Aydın: Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri, Ankara 2008, s� 36-37�



sorunların düzenlenmediği dikkate alınarak, sadece isminin zikredilmiş olması-nın onu isimli bir sözleşme olarak nitelendirmeye yetmeyeceği görülmektedir[51]�

İsimsiz sözleşmeler genellikle kabul edilen görüşe göre; kendine özgü yapısı olan sözleşmeler (suigeneris), karma sözleşmeler ve bileşik sözleşmeler olmak üzere sınıflandırılır[52]�

Bileşik sözleşmeler, kanunlarda düzenlenmiş sözleşme tiplerinin belli unsurla-rını değil, bütününü bir araya getiren sözleşmelerdir[53]�Marka lisansı sözleşmesi birbirinden bağımsız birden fazla sözleşmenin birbirine bağlanması sonucu oluşan bir sözleşme olmadığı için bileşik sözleşme olarak nitelendirilemez[54]� Zaten öğretide görüş birliğine varılamayan asıl husus,isimsiz sözleşme tiple-rinden kendine özgü yapısı olan sözleşmeler ile karma sözleşmeler arasında kendini göstermektedir�

Karma sözleşmeler, kanunun çeşitli sözleşme tiplerinde öngördüğü unsurların kanunun öngörmediği şekilde bir araya getirilmesi ile meydana gelir[55]� Öğretide marka lisansı sözleşmesinin karma nitelikte olduğunu savunan yazarlar, sözleş-menin satım, hasılat kirası ve adi ortaklık sözleşmelerinden unsurlar içerdiğini ve sözleşmeye, boşluk bulunması halinde somut olayın özelliklerine göre bu sözleşmelerden bir ya da birkaçının hükümlerinin uygulanacağını belirtirler[56]�

Kendine özgü yapısı olan (suigeneris) sözleşmeler ise, kanunda düzenlenmiş sözleşme tiplerinin unsurlarını tümüyle veya bir bölümüyle içermeyen, kendine özgü öğelerden oluşan sözleşmelerdir[57]� Öğretide baskın olan görüşe göre, marka lisansı sözleşmeleri, bir sınai hakkın devri sonucunu doğurduğuve atipik unsurlar içerdiği için suigeneris sözleşmelerdir[58]� Gerçekten karma ve bileşik

[51] BAŞLAR, Yusuf: “ Marka Lisans Hakkının ve Marka Lisansı Sözleşmesinin Hukuki Niteliği”, Terazi Hukuk Dergisi, Y� 2008, Sa� 20, s� 91 naklen; KIRCA, Çiğdem: Franchise sözleşmesi, Ankara 1997, s� 48�

[52] YAVUZ, Cevdet: Borçlar Hukuku Dersleri Özel Hükümler, İstanbul 2008, s� 10 vd�[53] ZEVKLİLER, s� 43�[54] ÖZEL, s� 112;OKTAY ÖZDEMİR, (kitap), s� 53� [55] YAVUZ, s� 11�[56] MERAN, Necati: Marka Hakları ve Korunması, Güncellenmiş 3� Baskı, Ankara 2014,

s� 370; ARKAN, (makale), s� 6; KAYA, Arslan: Marka Hukuku, İstanbul 2006, s� 225� Yazar, marka lisansı sözleşmelerine öncelikle KHK’nin 21, 22 ve 73� maddelerinin uygulanması gerektiğini ancak boşluk çıkması durumunda satım, hasılat kirası ve adi ortaklık sözleşmeleri hükümleri yanı sıra intifa sözleşmesine ilişkin hükümlerinde uygun düştüğü ölçüde uygulanabileceğini belirtmektedir�

[57] ZEVKLİLER, s� 37; YAVUZ, s� 12-13�[58] YASAMAN/ALTAY, s� 744; ÖZEL, 113; ARKAN, (makale), s� 6�

Av. Çiğdem CEYLAN


sözleşme tanımlarına uymayan marka lisansı sözleşmesinin suigeneris olarak nitelendirilmesi daha uygun görünmektedir� Diğer yandan marka lisansı söz-leşmesinin karakteristik edimi olan kullanma hakkının devrine ilişkin unsurlara başka sözleşmelerdeki unsurlar eklenmişse, bu durumda karma sözleşmenin varlığı da düşünülebilecektir[59]�

Marka lisansı sözleşmesinin hukuki nitelendirmesindekibu görüş farklılıkları nedeniyle uygulamada lisans sözleşmeleri oldukça ayrıntılı düzenlenmeye çalışıl-makta, boşluk bulunması halinde hangi hükümlerin uygulanacağı bağımsız bir sözleşme hükmüyle belirlenmektedir� Bu yönüyle lisans sözleşmesi uygulamada tipikleşmiş ve sık uygulanan bir sözleşme tipini ortaya koyar[60]�

C) Marka Lisansı Sözleşmesinin Konusu

Kural olarak her marka, marka lisansı sözleşmesine konu olabilir� Marka sahibi, markasına ait malların ve/veya hizmetlerin tamamının veya bir kısmının kullanım hakkını devredebilir[61]� Marka siciline kayıtlı olmak koşuluyla[62] ortak marka da lisans verilebilir� Ancak garanti markası nitelikleri dolayısıyla lisans sözleşmesine konu olmaya elverişli değildir[63]� Çünkü garanti markası teknik yönetmelikle gösterilen herkes tarafından kullanılabilir�

Bir markanın lisans sözleşmesine konu olabilmesi için tescilli olması şart değildir� Tescilsiz markalarda lisans verilebilir� Tescilsiz bir markaya ilişkin lisans sözleşmesi de tescil edilemeyeceği için, lisans alan tescilin lisans sözleşmesine sağladığı himayeden yararlanamaz[64]�

6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu’nun 148� maddesinin son fıkrasına göre, marka başvuruları da lisans sözleşmelerine konu olabilir� Bu durumda hakkında lisans sözleşmesi yapılan marka başvurusu tescil edilmezse, lisans sözleşmesi, tescilsiz bir marka üzerinde yapılan lisans sözleşmesi olarak nitelendirilmelidir[65]�

Son olarak ticari markalar ve hizmet markalarının da lisans sözleşmesine konu olabileceklerini belirtmek gerekir�

[59] OKTAY ÖZDEMİR, (kitap), s� 54�[60] YASAMAN/ALTAY, s� 744�[61] Bkz� 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu m� 24/1�[62] ÖZEL, s� 46�[63] ARKAN, s� 191; YASAMAN/ALTAY, s� 737; ÖZEL, s� 46�[64] YASAMAN/ALTAY, s� 737-738�[65] OKTAY ÖZDEMİR, (kitap), s� 141�



D) Marka Lisansı Sözleşmesinin Türleri

1. Sözleşmenin İçeriğine Göre

Marka lisansı sözleşmesi ile bir markanın kullanım hakkı lisans alana verilir� Markaya bağlı bu kullanım hakkı üretim, satım, dağıtım gibi birçok işlemi bün-yesinde barındıran geniş bir kavram olduğu için, lisans sözleşmesinin tüm bu işlemleri ya da bunlardan biri veya birkaçını bünyesinde bulunduracak şekilde yapılması mümkündür[66]� Bu nedenle marka lisansı sözleşmeleri sözleşmenin içeriğine göre üretim lisansı, satım lisansı, dağıtım lisansı,dış alım veya dış satım lisansı olarak tasniflenebilir�

Kural olarak lisans, bir malın hem üretilmesine hem satılmasına ilişkin verilir� Ancak taraflar anlaşarak bunu sadece üretimle ya da sadece satışla sınırlandırabilirler[67]� Lisans,lisans alana marka sahibinden sağlanacak mallar üzerine marka sahibine ait markayı koyarak piyasaya sunma hakkı veriyorsa satış lisansı söz konusudur[68]� Buna karşılık lisans alanın kendi ürettiği mallara lisanslı markayı koyma hakkının olduğu durumlarda üretim lisansının varlı-ğından söz edilebilir[69]�

Dış alım ya da dış satım lisansı ise satış lisansının özel bir türü olarak lisansın dış alıma veya dış satıma ilişkin olduğu durumlarda söz konusu olmaktadır[70]�

2. Lisans Alanın Niteliğine Göre

Lisans ya bir kişiye ya da işletmeye bağlı olarak verilebilir� Bir kişiye bağlı olarak verilen kişisel lisansta işletme devredilse bile lisans o kişi üzerinde kalır� İşletmeye verilen lisanslar genellikle basit lisanstır ve işletmeden kasıt ekonomik birliklerdir[71]�

3. Lisansın Verildiği Coğrafi Alana Göre

Gerek mülga 556 sayılı KHK’da gerekse 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu’nda lisansın bellibir coğrafi bölge için verilip verilmeyeceğinden bah-sedilmemiştir� Oysa öğretide kabul edilen görüşe göre,yasal düzenlemelerde

[66] KAYA, s� 226�[67] ÖZEL, s� 47�[68] ARKAN, s� 194�[69] ÖZEL, s� 47�[70] ÖZEL, s� 48�[71] ÖZEL, s� 51�

Av. Çiğdem CEYLAN


açık bir hüküm olmamasına rağmen marka hakkının kullanımının devri belli bir bölge ile sınırlanabilir[72]� Ayrıca bu bölgesel kısıtlama sadece ilk lisans alan açısından geçerli olup onun elinden çıktıktan sonraki bölgesel sınırlamalar benimsenmemektedir[73]�

Diğer yandan belirli bir bölge için verilmiş olan lisanstan faydalanarak malların o bölgede piyasaya sunulması durumunda marka hakkı tüm ülke için tüketilmiş olacaktır[74]� Yani bir mal Türkiye’de lisans sahibince bir kez piyasaya sürüldüğünde artık o mal hakkındaki sonraki işlemlere engel olunamaz[75]�

Sonuç olarak lisans, bölgesel olarak verilebileceği gibi ülkesel olarak da verilebilir� Sözleşmede lisansın belli bir bölge için verildiği belirtilmemişse tüm ülkeyi kapsayacak şekilde verildiği kabul edilmelidir� Lisans sözleşmesinin belirli bir bölge ile sınırlı olarak yapılması halinde, lisansın bu bölge dışında kullanılması lisans hakkının izinsiz genişletilmesi olarak marka hakkına tecavüz fiilini oluşturacaktır[76]�

4. Lisansın Kapsamına Göre

Taraflar verilen kullanım hakkını tescilli markanın kapsadığı mal ve hizmet-lerin tamamına ya da bir kısmına teşmil edebilirler�Bu durumda kısmi lisans ve tam lisanstan bahsedilebilecektir� Tam lisansta lisans sözleşmesi, markanın tescilli olduğu ve/veya başvuru konusunu oluşturan bütün mal ve hizmetleri kapsamaktadır[77]� Kısmi lisansta ise markanın tescilli olduğu mal ve/veya hizmetlerin bir kısmı marka lisansı sözleşmesine konu edilmektedir� Örneğin, birden fazla sınıf için tescil edilmiş bir markaya sahip bir firmanın bu markayı, o sınıflardan sadece birinde veya birkaçında kullanılmak üzere lisansa konu etmesi mümkündür�

Lisans alanın markayı sözleşmede belirlenen mal veya hizmetler dışındaki mal veya hizmetler için kullanması da hakkın izinsiz genişletilmesi olarak nitelendirilecektir[78]�

[72] CAMCI, Ömer: Marka Davaları, İstanbul 1999, s� 71; ARKAN, s� 194; KAYA, s� 226�[73] CAMCI, s� 71-72�[74] ARKAN, s� 194�[75] KARAN/ KILIÇ, s� 343� [76] ÜNAL, Mücahit/ AYDIN,Sevgican, “Marka Lisans Hakkının İzinsiz Genişletilmesi veya

Üçüncü Kişilere Devri”, BATİDER, C� XXXI, Sa� 1, Mart 2015, s� 212�[77] ÇAĞLAR, Hayrettin, Marka Hukuku Temel Esaslar, Ankara 2013, s� 102�[78] Ayrıntılı bilgi için Bkz� ÜNAL / AYDIN, s� 210�



5.Tarafların İradesine Göre

Genel olarak lisans, marka sahibi ile lisans alanın karşılıklı rızalarıyla oluş-muş sözleşme gereği verilen bir haktır� Ancak bazen kanunlarda öngörülen durumların gerçekleşmesi halinde, hak sahibi aksi yönde iradesi bulunsa bile lisans vermek zorunda kalabilir� Bu durumda zorunlu lisans söz konusu olur�

Zorunlu lisans verilmesine neden olan haller genellikle Rekabetin Korunması Hakkında Kanun[79]’da bulunmaktadır�Bu Kanundan aldığı yetkiye dayanarak Rekabet Kurulu, sözleşme yapmaktan kaçınmanın rekabeti sınırlayacağını veya özellikle hakim durumun kötüye kullanılması anlamında pazara giriş engeli yaratacağını tespit ettiği hallerde teşebbüslere lisans verme zorunluluğu getire-bilmektedir[80]� 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu’nun 129 vd� maddelerinde patent hakkına ilişkin olarak da zorunlu lisans ayrıntılı olarak düzenlenmiştir�

Sözleşmesel ve zorunlu lisans dışında lisans verme zorunluluğunun mahkeme veya idari makam kararına ihtiyaç olmadan kanundan kaynaklandığı hallerde kanuni lisanstan da söz edilebilir[81]�

6. Lisansın Süresine Göre

Kural olarak lisans sözleşmeleri belirli bir süre için geçerli olacak şekilde yapılır[82]� Sözleşmeye süre itibariyle bir sınırlama getirilmediyse lisansın marka koruması sona erinceye kadar devam edeceğinin kabul edilmesi gerektiği düşü-nülmektedir[83]� AncakArkan’a göre, tescilli bir markanın koruma süresinin on yıl olması sebebiyle lisans süresinin de on yılla sınırlandırılması uygun olmaz zira, koruma süresinin onar yıllık dönemlerle uzatılması mümkündür[84]�

Diğer yandan,taraflar sözleşmede süre öngörmemişler ya da sözleşmenin süresiz olduğunu belirtmişler ise bu tür lisans sözleşmeleri de geçerlidir, fakat istisnai durumlarda görülür� Yani marka lisansı sözleşmeleri süreli ve süresiz marka lisansı sözleşmeleri olarak da tasnif edilebilir�Ancak uzun süre devam

[79] 4054 sayılı Kanun,RG� Tarih: 13�12�1994, No: 22140�[80] OKTAY ÖZDEMİR, (kitap), s� 10 naklen, HILTY, R, M, Lizenzvertrangsrecht, Bern,

2001�[81] OKTAY ÖZDEMİR, (kitap), s� 16�[82] ÖZEL, s� 194�[83] ÇAĞLAR,s� 102, dipnot 203; KARAHAN/ SULUK/ SARAÇ/ NAL, s� 384�[84] ARKAN, s� 197�

Av. Çiğdem CEYLAN


eden lisans sözleşmelerinde meydana gelebilecek yeni gelişmelere göre sözleş-menin uyarlanması ve güncellenmesini isteme hakkı taraflara tanınmalıdır[85]�

7. Lisansın Bedeline Göre

Marka sahibi lisans verenin, lisans alana vermiş olduğu kullanma hakkına karşılık olarak lisans alan, belli bir bedel ödeme taahhüdünde bulunmuş ise bedelli lisanstan bahsedilebilir� Ancak daha öncede belirtildiği gibi lisans sözleş-mesinde lisans alanın mutlaka bir bedel taahhüdünde bulunması gerekmez� Bu şekilde bedelsiz olan lisans sözleşmelerine serbest lisans denildiği de daha önce zikredilmişti� Bu durumda marka lisansı sözleşmesini bedelli lisans ve serbest lisans şeklinde ayırmamız mümkündür�

Lisans sözleşmesinde, lisans bedelinin nasıl hesaplanacağına ilişkin bir düzenleme bulunmamakta ise, TTK m� 20 uyarınca uygun bir ücretin öden-mesi istenebilir[86]�

8. 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu’nda Düzenlenen Lisans Türleri

6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu’nun 24/2� maddesinde, lisansın inhisarî ve inhisari olmayan lisans şeklinde verilebileceği belirtilmiştir� Bu ayrım söz-leşmeyle lisans alana tanınan hakkın kapsamı ve lisans alan dışındaki kişilerin markayı kullanıp kullanamaması bakımından yapılan bir ayrımdır�

a) İnhisarî Olmayan (Basit) Lisans

İnhisarî olmayan lisans, münhasır bir yetki tanımayan lisans türüdür� Bu durumda lisans alan markanın kullanılması konusunda tekel hakkına sahip değildir[87]�Çünkü inhisarî olmayan lisans sözleşmesinde, lisans veren markayı kendisi kullanabileceği gibi, başkalarına da markayı kullanma hakkını verebi-lir[88]� Böylece lisans alan o coğrafi bölgede markayı kullananlardan biri olacaktır� Kural olarak marka ile ilgili lisans sözleşmeleri taraflarca aksi kararlaştırılmamışsa inhisarî değildir� Bu durumda basit lisansın kanun koyucu tarafından belirlenen, lisans sözleşmesinin olağan türü olduğu söylenebilir[89]� Yani taraflar aralarında

[85] ÇAĞLAR, s� 102, dipnot 203�[86] KARAHAN/ SULUK/ SARAÇ/ NAL, s� 393�[87] YASAMAN/ALTAY, s� 740�[88] Bkz� Mülga 556 sayılı KHK m� 21/II; 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu m� 24/II�[89] ARKAN, s� 194-195; TEKİNALP, s� 435; ÖZEL, s� 49�



yaptıkları marka lisansı sözleşmesinin türünü belirtmemişlerse, taraflar arasında inhisari olmayan lisans bulunduğu kabul edilmelidir�

İnhisari olmayan lisans sözleşmesinde taraflar o bölgede inhisarî olmayan lisansa sahip kişilerin sayısını sınırlandırabilecekleri gibi, lisans alan sözleşmeye “en fazla korunan lisans sahibi” kaydını koydurarak, lisans verenin sonraki lisans sahiplerine daha fazla hak tanımasını engelleyebilir� Böyle bir kayıt lisans ala-nın sonraki lisans alanlara tanınan haklar dolayısıyla kötü duruma düşmesini engeller[90]�

İnhisarî olmayan lisans yoluyla marka birbirinden bağımsız çok sayıda kişi tarafından kullanılacaktır� Bu durumda piyasada aynı markayı taşımasına rağmen farklı kalitede mal ve hizmetler bulunabilecektir� Bu durumun ortaya çıkaracağı sakıncaları önlemek amacıyla 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu’nda, mülga 556 sayılı KHK’da olduğu gibi lisans verene, lisans alan tarafından üretilecek mal veya sunulacak hizmetin kalitesini garanti etme yükümlülüğü getirilmiştir[91]�

b) İnhisarî Lisans

İnhisarî lisansta, lisans veren aynı markaya ilişkin kullanma hakkını aynı yer, zaman ve konular için bir başkasına vermemekle yükümlüdür[92]�Aksi davranış lisans alanla yapılan sözleşmeye aykırılık oluşturur[93]�İnhisarî lisansta, lisans veren başkasına lisans veremeyeceği gibi, hakkını açıkça saklı tutmamışsa o bölgede kendiside markayı kullanamaz[94]�Marka sahibi markayı kullanmaya devam etmek istiyorsa bu iradesini sözleşmede açıkça belirtmelidir[95]� Yani inhisarî lisans, lisans alana o bölgede lisansı tek başına kullanma hakkı verir[96]�

Kural olarak marka lisansı sözleşmesi,inhisarî olmayan lisans sözleşmesi şeklinde olacağı için tarafların, sözleşmenin inhisarî nitelikte olduğunu açıkça göstermeleri gerekir�İnhisarî lisans veren hakkını saklı tuttuğu müddetçe markayı lisans verdiği bölgede kendisi de kullanabilir� Bu durum sözleşmenin inhisarî

[90] TEKİNALP, s� 435�[91] Bkz� Mülga 556 sayılı KHK m� 21/VIII; 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu m� 24/IV;

ARKAN, s� 195�[92] MERAN, s� 371�[93] KILIÇOĞLU, Ahmet M�: Sınai Haklarla Karşılaştırmalı Fikri Haklar, Ankara 2006, s�

294�[94] Bkz� 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu m� 24/II�[95] ÇAĞLAR, s� 103�[96] ÖZEL, s� 49�

Av. Çiğdem CEYLAN


niteliğine zarar vermez� Özel, lisans verenin kullanma hakkını elinde tuttuğu bu lisans sözleşmesini bağımlı lisans olarak adlandırmakta ve inhisarî lisansın bir alt bölümü olduğunu belirtmektedir[97]�

Lisans veren, ülkenin tümünde geçerli olmak üzere tek bir kişiye lisans verebileceği gibi, çeşitli bölgeler belirleyerek her bölgede ayrı kişilere deinhisarî lisans hakkı tanıyabilir[98]�

Lisans sözleşmesinde lisans alan, sözleşme süresince markanın kullanılmasına ilişkin her türlü tasarrufta bulunabilir� Ancak taraflar sözleşmeye koyacakları bir hükümle lisans sahibinin bu kullanım hakkını sınırlandırabilirler[99]�

Diğer yandan her iki lisans sözleşmesi arasında en büyük fark, ileride ayrıntılı olarak bahsedilecek olan marka hakkına tecavüz halinde kullanılacak savunma haklarında kendini gösterir�

c) Alt Lisans

Alt lisans, asıl lisanstan kaynaklanan ve lisans verenin izni ile veya izni olmaksızın verilen lisanstır[100]�Bu durumda alt lisans veren, asıl lisans sözleş-mesinde lisans alan konumundadır� Lisans vermesinin dayanağı ise kanun veya sözleşmedir[101]� Alt lisans ancak inhisari olmayan lisans ilişkisinde uygulanabilir� Çünkü alt lisans ilişkisi,inhisari lisansın tanımış olduğu münhasırlıkla bağdaş-maz�İnhisarî lisansta, alt lisanstan ziyade lisansın devri söz konusu olabilir[102]�

Alt lisans 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu’nda yasaklanmamış, ancak alt lisans verme hakkının sözleşmede açıkça belirtilmesi koşuluna bağlanmıştır� Kanunun24� maddesinin III� fıkrasına göre, “Sözleşmede aksi kararlaştırılma-mışsa lisans sahipleri, lisanstan doğan haklarını üçüncü kişilere devredemez veya alt lisans veremez.”

Asıl lisans sözleşmesinin maddi ve bölgesel sınırları, alt lisans sözleşmesinin üst sınırlarını belirlemektedir yani, alt lisans sözleşmesi asıl lisans sözleşmesinin süre, kapsam ve bölgesiyle sınırlı olarak yapılabilir[103]� Kuşkusuz ki; alt lisans

[97] ÖZEL, s� 50�[98] YASAMAN/ALTAY, s� 741�[99] KARAN/KILIÇ, s� 346�[100] ARKAN, s� 100; TEKİNALP, s� 435-436�[101] MERAN, s� 371�[102] TEKİNALP, s� 436; ÖZEL, s� 59�[103] ARKAN, s� 200; ÖZEL, s� 51�



sözleşmesinin hükümleri lisans sözleşmesinin hükümlerini ve markanın niteli-ğini ihlal edici nitelikte olmamalıdır[104]� Öğretide kabul edilen görüşe göre, asıl lisans sözleşmesinin geçersizliği ya da sona ermesi halinde alt lisans sözleşmesi de kendiliğinden etkisiz hale gelecektir[105]�

Yasaman, konuyla ilgili olarak Hertz markası davasında vermiş olduğu bilir-kişi raporunda, alt lisans ilişkisinin geçerli olarak kabul edilebilmesi için asıl lisans sözleşmesinin alt lisans konusunda lisans alana yetki tanıması gerektiğini ve alt lisans alanın alt lisans sözleşmesine dayanarak ve asıl lisans sözleşmesinin sınırları içerisinde markayı kullanmasının herhangi bir ihlal teşkil etmeye-ceğini belirtmiştir� Asıl lisans sözleşmesinin feshi ile ilgili olarak ise şunları vurgulamıştır[106]:“Asıl lisans sözleşmesinin feshi, alt lisans sözleşmesini de sona erdirecektir çünkü alt lisans veren asıl lisans sözleşmesi ile kullanma hakkına sahip olduğu markanın, belli şartlar altında alt lisans alan tarafından kullanılmasına izin vermektedir. Asıl lisans sözleşmesinin feshi ile alt lisans verenin sahip olduğu bu hak ortadan kalkacağından alt lisans sözleşmesi de sona erecektir.”

E) Marka Lisansı Sözleşmesinin Kurulması, Tarafları, Unsurları, Şekli ve Tescili

1. Sözleşmenin Kurulması

Marka lisansı verilmesinin hukuksal esasını lisans veren ile lisans alan ara-sındaki sözleşme oluşturur�Marka lisansı sözleşmesi diğer sözleşmelerde olduğu gibi karşılıklı ve birbirine uygun irade açıklamasıyla kurulur� Bu bakımdan diğer sözleşmelerde olduğu gibi geçerlilik koşullarına uygun olarak yapılmalıdır� Aksi halde yani sözleşmenin geçerlilik koşullarının eksikliği halinde TBK genel hükümleri çerçevesinde iptal edilebilirlik veya butlan yaptırımı söz konusu olacaktır[107]�

Mülga 556 sayılı KHK’nın 21� maddesinin son fıkrasında, lisans sözleşme-lerine bu KHK ile konuya ilişkin diğer kanun, tüzük, yönetmelik ve tebliğlere aykırı hükümler konulamayacağına ilişkin hüküm 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanununda yer almamaktadır� Ancak mezkûr Kanunun uygulanmasına dair henüz yayımlanmayan yönetmelik taslağının 20� maddesinin birinci fıkrasında,

[104] YASAMAN/ALTAY, s� 745�[105] ÖZEL, s� 52, naklen, STUMPF, Herbert/GROSS, Michael: Der Lizenzvertrang, Heidelberg

1998, s� 137�[106] YASAMAN, Hamdi: Marka Hukuku İle İlgili Makaleler, Hukuki Mütalaalar, Bilirkişi

Raporları, C�III, İstanbul 2008, s� 392-393�[107] ÖZEL, s� 54-55�

Av. Çiğdem CEYLAN


“Lisans sözleşmesinde, Kanun ile konuya ilişkin diğer kanun, tüzük, yönetmelik ve tebliğlere aykırı hükümler bulunamaz” şeklindeki hüküm ile bu husus kanun hükmü olmaktan çıkarılarak yönetmelikle düzenlenmiştir�

2. Sözleşmenin Tarafları

Kural olarak marka lisansı sözleşmesi iki tarafa borç yükleyen bir sözleşme-dir� Lisans sözleşmesinin taraflarını lisans veren ve lisans alan oluşturmaktadır�

a) Lisans Veren

Markanın sahibi olan kişi kural olarak[108], markasını istediği şekilde lisans sözleşmesine konu edebilir� Bu çerçevede markasını tescil ettiren veya tescil için başvuran kişi lisans veren konumunda olabilecektir� Diğer yandan markanın birden çok malikinin bulunması da söz konusu olabilir� Bu durumda lisans veren tarafında birden çok kişi bulunacaktır� Bu durumda marka lisansı söz-leşmesinin tüm marka sahipleri veya yetkili temsilcileri tarafından imzalanması gerekecektir[109]�

Marka sahibi inhisarî olmayan lisans ya da inhisarî lisans sözleşmesi yapabi-lir� Lisans veren inhisarî lisans söz konusu ise hakkını saklı tutmadıkça marka üzerinde tasarrufta bulunamayacaktır� Ancak tescil onun üzerinde kalmaya devam edecektir� Ayrıca lisans sözleşmesinin üçüncü kişi yararına yapılması da mümkündür[110]�

Lisans sözleşmesi kural olarak iki tarafa borç yükleyen bir sözleşme olduğu için lisans veren marka sahibi tam ehliyetli olmalıdır� Ancak uygulamada sık rast-lanmamasına rağmen sınırlı ehliyetsiz ya da tam ehliyetsiz olması durumunda, marka hukukunda bu konu ile ilgili herhangi bir düzenleme bulunmadığı için genel hükümlere gidilecek ve lisans verenin yasal temsilcisi aracılığıyla sözleşmeyi yapması gerekecektir[111]�

[108] ÖZEL, s� 57� Yazara göre, rekabete ilişkin düzenlemelerden kaynaklanan farklı ilişkiler söz konusu olabilir�

[109] ÇOLAK, Uğur, Türk Marka Hukuku, Gözden Geçirilmiş ve Güncellenmiş 2� Baskı, İstanbul 2014, s� 573�

[110] OKTAY ÖZDEMİR, (kitap), s� 61�[111] ÖZEL, s� 58� Yazara göre, buna ek olarak Medeni Kanun’un kira ve ürün kirası ile

ilgili hükümleri dikkate alınarak vesayet makamının işlemi onaması hükmü kıyasen uygulanmalıdır�



b) Lisans Alan

Lisans alan sözleşme ile markayı kullanma yetkisini elde eden kişidir�Lisans alan bir veya birden fazla gerçek ya da tüzel kişi olabilecektir�

Markanın Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin Uygu-lanmasına Dair Yönetmelik’in 23/II-b) hükmünde, lisans alanın ticaretle, ima-latla veya hizmetle uğraştığını gösterir belge arandığına ilişkin bir düzenleme bulunmaktaydı� Ancak 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu’nun uygulanma yönetmeliği henüz yayımlanmamakla birlikte hazırlanan yönetmelik taslağında lisans alana ilişkin olarak böyle bir düzenlemeye rastlanmamıştır�

Ayrıca daha önce sözleşme türlerinde de bahsedildiği gibi lisans bir gerçek kişiye kişisel lisans olarak verilebileceği gibi, tüzel kişiliği haiz bir işletmeye de işletme lisansı olarak verilebilir�

Lisans alan kişinin inhisarî olmayan lisans sözleşmesinde alt lisans verme hakkı yoktur, ancak lisans verenin izni ile alt lisans vermesi mümkündür� Taraflar arasında böyle bir anlaşma yoksa veya lisans veren tarafından lisans alanın bu yöndeki talebi reddedilmişse, lisans alanla alt lisans alan arasındaki sözleşmenin ifa edilmesi mümkün değildir� Bu durumda alt lisans veren ile alan arasındaki ilişkiye borca aykırılıktan dolayı Türk Borçlar Kanunu’nun ilgili hükümlerinin uygulanması gerekecektir[112]�

3. Sözleşmenin Unsurları

Sözleşmenin geçerli bir şekilde kurulabilmesi için taraf iradelerinin sözleş-menin objektif esaslı noktalarında uyuşmuş olması gerekmektedir� Sözleşmede taraflar öncelikle lisans konusunu açık bir şekilde belirlemelidirler[113]�Bunun yanında, lisans alanın kullanım hakkıyla ilgili bir sınırlama getirilmişse bununda sözleşmede belirtilmesi gerekmektedir�

Sözleşmenin sadece belirli bir zaman diliminde geçerli olması isteniyorsa bu sürenin sözleşmede belirlenmesi gerekir, tarafların bu konu ile ilgili herhangi bir belirleme yapmamaları halinde sözleşmenin süresiz olarak yapıldığı kabul edilir[114]�

[112] ÖZEL, s� 58-59�[113] OKTAY ÖZDEMİR, (kitap), s� 69�[114] ARKAN, s� 197� Yazara göre sürenin belirlenmemesi durumunda sözleşmenin patentler

için koruma süresi olarak öngörülmüş olan yirmi yıl için yapıldığının kabul edilmesi gerekmektedir�

Av. Çiğdem CEYLAN


Yasaman/Altay’a göre, “Marka lisansı sözleşmesinin yegane objektif esaslı unsuru, marka hakkının kullanımının lisans alana verilmesidir. Lisans alanın bunun karşılığında bir bedel ödemesi objektif esaslı unsur değildir. Zira lisansın sulh ve tazminat işlevini icra ettiği durumlarda veya tarafların karşılıklı olarak birbirlerine lisans verdikleri hallerde lisans bedeli kararlaştırılmamaktadır. Ancak uygulamada lisans sözleşmelerinde lisans bedeli kararlaştırılmaktadır. Lisans bedeli, götürü bedel, parça başına birim fiyat veya karma bir model benimsenerek belirlenebilir[115]�”

4. Sözleşmenin Şekli ve Tescili

Hukukumuzda öğretide de baskın olarak kabul edildiği gibi,tescilli bir markaya ilişkin marka lisansı sözleşmesi yazılı şekil şartına bağlanmıştır[116]�Nitekim 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu’nun 148/IV� maddesinde bu husus hükme bağlanmıştır�Yazılı şekil ispat şartı değil geçerlilik şartıdır[117]�Marka tescil başvurusu üzerindeki lisans tesisi de yazılı şekle tabidir[118]� Tescilsiz bir markaya ilişkin yapılan lisans sözleşmesi ise herhangi bir şekle tabi değildir[119]� 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu’nun 148� maddesinin VII� fıkrasında ortak marka için lisans verilmesi halinde sicile kayıt geçerlilik şekli olarak düzenlenmiştir� Yani ortak marka için geçerli bir lisans verilebilmesi için sicile kayıt zorunludur�

Marka lisansı sözleşmesi kural olarak iki tarafa borç yükleyen bir söz-leşme olduğu için TBK� m� 14/I gereği hem lisans alan hem lisans veren tarafından imzalanmalıdır� Ayrıca elektronik imza ile de lisans sözleşmesi akdedilebilecektir[120]�

Lisans sözleşmesi, yazılı geçerlilik koşuluna uygun olarak yapıldığı anda taraflar arasında hüküm ve sonuç doğuracaktır[121]� Ancak iyiniyetli üçüncü kişilere karşı ileri sürülebilmesi için sicile tescil edilmesi gerekir�Diğer yandan tescil kurucu değil, açıklayıcı niteliktedir[122]� Yani sözleşmenin geçerliliği için sicile kaydedilmesi gerekmemekle birlikte, sicile kaydedilmediği sürece üçüncü

[115] YASAMAN/ALTAY, s� 746�[116] ARKAN, s� 196; TEKİNALP, s� 436; YASAMAN/ALTAY, s� 744�[117] TEKİNALP, s� 436; ÖZEL, s� 62; YAŞAR BOZKURT, s� 33�[118] ARKAN, s� 196, dn� 85�[119] YASAMAN/ALTAY, s� 744�[120] YAŞAR BOZKURT, s� 35�[121] KILIÇOĞLU, s� 296�[122] TEKİNALP, s� 436; ÖZEL, s� 62; KARAN/KILIÇ, s� 346; MERAN, s� 372�



kişilere karşı ileri sürülemez� Markalarda sicile tescil ilkesi, kamu itimadına mazhardır, bu nedenle üçüncü kişiler sicildeki kayıtları bilmediklerini iddia ederek iyiniyet iddiasında bulunamazlar[123]�

Lisans hakkının sicile kaydedilmesi, özellikle marka hakkının başka birine devredildiği veya başkasına da lisans hakkı verildiği durumlarda önem arz edecektir� Çünkü önceki lisans alanın hakkını bu kişilere karşı ileri sürebilmesi için hakkının sicile tescil edilmiş olması gerekmektedir� Ancak devralan veya sonraki lisans alan tescil edilmemiş olmasına rağmen önceki lisans alanın hak sahibi olduğunu biliyor ise, şüphesiz ki önceki lisans alan onlara karşı da hak iddiasında bulunabilecektir[124]�

5. Marka Lisansı Sözleşmesinin Hükümleri

Lisans sözleşmesinde tarafların yükümlülükleri, sözleşmenin hukuksal nite-liğine bağlı olarak ortaya çıkabileceği gibi, tarafların sözleşme özgürlüğü çerçe-vesinde kararlaştırdığı yükümler biçiminde de ortaya çıkabilir[125]�

a) Lisans Verenin Yükümlülükleri

Lisans verenin temel yükümlülüğü, marka üzerindeki hakkın kullanılmasını sağlamaktır[126]� Ancak sadece kullanılmasını sağlamak değil, kullanmaya bizzat veya başkaları aracılığıyla engel olmama, üçüncü kişilerin hak iddialarına karşı lisans alanı koruma, lisans süresi içinde marka hakkının ortadan kalkmaması için tedbir alma ve gerekiyorsa koruma süresini yenileme gibi yükümlülükleri de vardır[127]�

6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu’nun 28/IV� maddesi gereğince marka sahibi, sicile kaydedilmiş lisans sahiplerinin izni olmadıkça marka hakkından vazgeçemeyecektir� Marka tescil başvurusu üzerinde lisans kurulması halinde ise, lisans veren başvurusunu geri çekemeyecektir[128]�

Ayrıca marka sahibi, lisans alan tarafından üretilen malın veya sunulan hizmetin kalitesini garanti edecek önlemleri de almakla yükümlüdür�

[123] KILIÇOĞLU, s� 297; KARAN/KILIÇ, s� 346�[124] ARKAN, s� 198�[125] ÖZEL, s� 129�[126] ARKAN, s� 198; TEKİNALP, s� 437; ÖZEL, s� 130�[127] TEKİNALP, s� 436-437; ARKAN, s� 199�[128] ARKAN, s� 199�

Av. Çiğdem CEYLAN


b) Lisans alanın yükümlülükleri

6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu’nun 24/IV� maddesi uyarınca lisans alanın öncelikli yükümlülüğü, lisans sözleşmesinde yer alan şartlara uymaktır� Aksi halde marka sahibi, tescilli markadan doğan haklarını lisans alana karşı ileri sürebilir[129]�

Lisans alan, marka sahibi tarafından lisans yoluyla verilmiş hakkını izinsiz genişletemez veya bu hakları üçüncü kişilere devredemez� 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu’nun 29/ç) maddesinde bu yükümlülüğü ihlalin marka hak-kına tecavüz olduğu düzenlenmiştir�

6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu’ndaki bu iki düzenlemede, mülga KHK döneminde m� 21/IX ile m� 61/d) hükümleri arasındaki çelişkinin yeni düzenle-mede de giderilmediği görülmektedir� Oysa mülga düzenlemede olduğu gibi her iki hüküm birlikte değerlendirildiğinde, 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu’nun 24/IV maddesinde lisans alanın her türlü ihlalinin, 29/ç) maddesinde ise sadece lisans hakkının izinsiz genişletilmesi veya devredilmesi fiillerinin esas alındığı görülmektedir� Bu nedenle 24/IV� Maddedeki düzenleme, tecavüz hallerinin tahdidi olarak sayıldığı 29/ç) maddesi ile çelişki yaratmaktadır[130]�

Bunun dışında lisans alanın ivazlı lisans sözleşmesinde temel yükümlülüğü, lisans bedelini ödemektir� Lisans bedeli ve ödeme zamanı genellikle lisans söz-leşmesinde gösterilir� Ancak istisnai de olsa lisans alanın bedel ödemek zorunda olmadığı da kararlaştırılabilir�

Sözleşmede bedelin nasıl kararlaştırılacağı belirtilmemişse, tacir konu-mundaki lisans veren TTK� m� 20 gereğince uygun bir ücret ödenmesini isteyebilir[131]�

Sözleşmede kaliteye ilişkin bir hüküm bulunmasa ya da lisans veren kaliteye dair bir talimat vermemiş olsa da lisans alanın kanundan doğan kalite garantisi vardır� Lisans veren talimat vermemiş olsa bile bu kalite garantisine uyulma-dığını tespit ederse üretimi durdurmak gibi önlemler alabilir ve hatta lisans sözleşmesini feshedebilir[132]�

6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu’nun 9� maddesinde, tescilinden iti-baren beş yıl içerisinde ciddi şekilde kullanılmayan ve kullanımına beş yıl

[129] ÇOLAK, s� 577� [130] Ayrıntılı bilgi için Bkz� ÜNAL/ AYDIN, s� 201-202�[131] ARKAN, s� 199�[132] TEKİNALP, s� 437�



kesintisiz ara verilen markanın iptaline karar verileceği yolundaki düzenleme nedeniyle,sözleşme ve işin niteliği gereği lisans alanın markayı kullanması da yükümlülük olarak kabul edilebilir[133]� Kural olarak basit lisansta lisans alanın kullanma zorunluluğu yoktur,çünkülisans veren markayı kendisi kullanabi-leceği gibi başkalarına da lisans verebilir� Ancak inhisari lisansta sözleşmede bu yönde bir hüküm olmasa bile lisans alanın kullanma zorunluluğu olduğu kabul edilir[134]�

F) Marka Hakkına Tecavüz Halinde Lisans Alanın Savunma Hakları

Marka hakkına yönelik tecavüzler marka sahibini etkilediği ölçüde lisans alanı da etkiler� Bu nedenle yapılan tecavüzlerin önlenmesi, durdurulması ve zararların tazmin edilmesi, lisans alanın menfaatlerini de yakından ilgilendir-mekte ve bu nedenle lisans alanın savunma hakları ile donatılması önemli hale gelmektedir[135]�Lisans alanın dava hakkıinhisari ve basit lisans sahibi olmasına göre farklılık arz etmektedir�

1. İnhisari Lisans Sahibinin Dava Hakkı

6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu’nda tüm sınai mülkiye hakları için lisans sahibinin dava hakkı 158� maddede ortak olarak düzenlenmiştir�Mezkûr maddenin birinci fıkrasında, sözleşmede aksi kararlaştırılmamışsa, üçüncü bir kişi tarafından sınai mülkiyet hakkına tecavüz edilmesi durumunda, inhisari lisans sahibinin, sınai mülkiyet hakkı sahibinin açabileceği bütün davaları kendi adına açabileceği düzenlenmiştir�Bunun için marka sahibinden izin alınmasına gerek olmamasına rağmen lisans verenle işbirliği yapılması uygun olur[136]� Diğer yandan taraflar sözleşmede inhisari lisans alanın dava açma hakkı olmadığını da kararlaştırabilirler�Bu düzenlemede, inhisarî lisans sahibinin, hak sahibinin açabileceği bütün davaları açabileceği belirtilmiş olduğundan, kanaatimizce KHK döneminde öğretide kabul edilen inhisarî lisans sahibinin sadece tecavüz davaları açmasına izin verildiğine dair tartışmalar da sona erecektir[137]�

[133] TEKİNALP, s� 437�[134] ARKAN, s� 201�[135] YASAMAN/ALTAY, s� 747�[136] TEKİNALP, s� 437�[137] Bkz� ÇAĞLAR, s� 104, ÇOLAK, s� 577-578; aksi görüş için Bkz� KARAHAN/ SULUK/

SARAÇ/ NAL, s� 384�

Av. Çiğdem CEYLAN


Marka hakkına tecavüz halinde öncelikle dava açma hakkı marka sahibine ait olmakla beraber, bu duruminhisarî lisans alanın dava hakkını bertaraf etmez[138]�Ancak yine de inhisarî lisans sahibinin tecavüz halinde dava açma mecburiyeti yoktur[139]� Hem marka hem inhisarî lisans sahibi ayrı davalar açmışlarsa davalar birleştirilir[140]� Markaya tecavüzden doğan zararlar, marka ve lisans hakkı sahi-binin malvarlıklarında ayrı ayrı görüleceği için, ortak etki doğurmayacak olan maddi ve manevi tazminat talepleri her biri için ayrıca sonuca bağlanmalıdır�

Davanın kaybedilmesi durumunda, dava üçüncü kişinin marka üzerinde hakkı bulunması nedeniyle reddedilmiş ise lisans alan sözleşmeyi feshedebilir ve zararlarının tazminini isteyebilir� Ancak davanın kaybedilmesine lisans alan kusuru olmaksızın sebep olsa bile, marka sahibinden bir talepte bulunmayacağı gibi, marka sahibinin tazminat talebi ile de karşılaşabilir�

Diğer yandan inhisari lisans sahibinin dava açması haktır, ona yüklenmiş bir görev değildir� Bu nedenle dava açmaması onu marka sahibine karşı sorumlu yapmaz�[141] Ayrıca inhisarî lisans sahibine açtığı davayı marka sahibine bildirme yükümlülüğü de getirilmemiştir[142]�

2. İnhisarî Olmayan Lisans Sahibinin Dava Hakkı

6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu’nun 158/II� maddesi uyarınca, dava açma hakkı sözleşmede açıkça sınırlandırılmamışsa, inhisarî olmayan lisans sahibi yapacağı bildirimle sınai mülkiyet hakkı sahibinden dava açmasını isteyebilir� Yani kural olarak inhisarî olmayan lisans sahiplerinin dava açma hakkı yoktur�

Mülga 556 sayılı KHK’nın 21/VII� maddesinde, lisans sahibinin marka hakkı sahibine yapacağı bildirimin noter vasıtasıyla yapılması gerektiği düzenlenmişse de, 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu’nda bu şekli şarta yer verilmemiştir� Bu nedenle 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu’nun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren inhisarî olmayan lisans sahiplerinin hak sahibine dava açması için yapacağı bildirimlerin noter aracılığıyla yapılması zorunlu değildir� Yani kanun koyucu bu bildirim için herhangi bir şekil şartı öngörmemiştir� Ancak bildirimin yapıldığının kanıtlanmasında karşılaşılabilecek sorunlar nedeniyle bildirimin yazılı olarak ve hak sahibine ulaştığının kanıtlanmasını kolaylaştıracak şekilde

[138] KAYA, s� 227; YASAMAN/ALTAY, s� 748�[139] ÇOLAK, s� 576�[140] TEKİNALP, s� 437; YASAMAN/ALTAY, s� 748; MERAN, s� 373�[141] TEKİNALP, s� 438�[142] YASAMAN/ALTAY, s� 748-749�



yapılması gerektiği kanaatindeyiz�Zira bildirime rağmen marka sahibinin dava açmaması halinde lisans alanın açtığı dava dilekçesine bu bildirimi de eklemesi gerekecektir[143]� Ayrıca hükümde belirlenen üç aylık sürenin hesaplanabilmesi için bildirimin yapıldığı tarihin de belirlenebilir olması gerekmektedir�

Marka sahibinin, lisans alanın bu talebini kabul etmemesi veya bildirim tarihinden itibaren üç ay içerisinde dava açmaması halinde lisans alan, yaptığı bildirimi de ekleyerek, kendi adına ve kendi menfaatlerinin gerektirdiği ölçüde dava açabilir�Bu durumda, lisans sahibi dava açtığını marka sahibine bildirmekle yükümlüdür�

Lisans sahibi tarafından marka sahibine yapılacak bu bildirimin niteliği, yasa metninden açıkça anlaşılmamaktadır� Ancak Yargıtay içtihatlarında bu bildirimin dava şartı değil, bir ispat şartı olduğu kabul edilmiştir[144]�

Ciddi bir zarar tehlikesinin varlığı halinde, dava açma hakkı olmayan lisans sahibi, üç aylık süre geçmeden mahkemeden ihtiyati tedbir talebinde bulunabilecektir� Mülga 556 sayılı KHK’nın 21/VII� maddesinde mevcut olan bu hüküm, 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu’na eklenen yeni bir hüküm ile Hukuk Muhakemeleri Kanununa uyumlu hale getirilmiş ve mahkemenin tedbir kararı verdiği hâllerde talepte bulunan lisans sahibinin dava açmaya da yetkili olacağı düzenlenmiştir� Zira HMK 397� Maddesinin “İhtiyati tedbir kararı dava açılmasından önce verilmişse, tedbir talep eden, bu kararın uygulanmasını talep ettiği tarihten itibaren iki hafta içinde esas hakkındaki davasını açmak ve dava açtığına ilişkin evrakı, kararı uygulayan memura ibrazla dosyaya koydurtmak ve karşılığında bir belge almak zorundadır. Aksi hâlde tedbir kendiliğinden kalkar” hükmü uyarınca ihtiyati tedbir kararı alan lisans sahibinin iki hafta içerisinde esas hakkında dava açması gerekmektedir� Aksi halde lisans sahibine, ciddi zarar tehlikesi olan hallerde ihtiyati tedbir kararı alma hakkı verilmesinin hukuki bir yararı kalmamaktadır� Nitekim mülga KHK dönemindeki bu aksaklık kanun koyucu tarafından eklenen bu düzenleme ile giderilmiştir� Bu hükme dayanılarak açılan davalarda, inhisarî olmayan lisans sahibinin hak sahibine dava açması için bildirimde bulunmasına ilişkin 158� madde ikinci fıkradaki şartların yargılama devam ederken tamamlanması gerekmektedir�

Öte yandan inhisarî olmayan lisans sahibinin marka hakkına dayalı olarak tek başına dava açma hakkı olmamasına rağmen, TTK kapsamında haksız rekabet hükümlerine göre münhasıran talepte bulunabileceği kabul edilmektedir[145]�

[143] YASAMAN/ALTAY, s� 749�[144] ÇOLAK, s� 579�[145] ÇOLAK, s� 580�

Av. Çiğdem CEYLAN


G) Marka Lisansı Sözleşmesinin Sona Ermesi

Marka lisansı sözleşmesi, taraflar sözleşmede bir süre belirlemişler ise önce-likle bu sürenin dolmasıyla sona erer�

6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu’nun 28� maddesi uyarınca marka hak-kının, koruma süresinin dolması, yenilenmemesi veya marka sahibinin marka hakkından vazgeçmesi gibi nedenlerle sona ermesi durumunda lisans sözleşmesi de marka hakkıyla birlikte sona erecektir�Sınai Mülkiyet Kanunu’nun 28� mad-desi Mülga 556 sayılı KHK’nın 45� maddesine ile paralel şekilde düzenlenmiştir� Hükmünikinci fıkrasına göre marka hakkının sona ermesi, sona erme sebebinin gerçekleştiği andan itibaren hüküm ifade eder� Bu durumda marka hakkının sona ermesi ile birlikte marka hakkına dayanan lisans sözleşmesi de sona erecektir�

Diğer yandan taraflar sözleşmenin nasıl sona ereceğini karalaştırmış olabi-lirler� Somut olayın özellikleri imkân verdiği takdirde, TBK� m� 639’da görülen hallerde ve haklı sebeplerin varlığı halinde sözleşme fesihle sona erebilir�Bunlar dışında kanuni fesih nedenleri bulunabilir ya da sözleşmenin sona ermesi bir feshi ihbar süresinebağlanabilir[146]�

Ölüm, ehliyet kaybı, gaiplikve iflas hallerinin sözleşmeyi sona erdirip erdir-meyeceği, taraflar arasındaki sözleşmeye, sözleşmede hüküm yoksa ilişkinin nitelendirilmesine göre belirlenir[147]�Taraflardan birinin ölümünün sözleşmeyi sona erdirmesi, ancak kişisel öğelerin çok önemli olduğu hallerde söz konusu olabilir� İflas ise ancak taraflar arasındaki ilişkinin adi ortaklık olarak nitelen-dirilebileceği hallerde sözleşmeyi sona erdirebilecektir[148]�

Sözleşme TBK� m� 173 anlamında bozucu bir şarta bağlanmış ise bu şartın gerçekleşmesiyle sözleşme sona erer�

Sınai Mülkiyet Kanunu’nun 28/III maddesi gereğince marka sahibi, mar-kanın kullanılacağı malların veya hizmetlerin tamamından veya bir kısmından vazgeçebilir� Vazgeçme yazılı olarak Kuruma bildirilir ve vazgeçme nedeniyle marka hakkının sona erdiği Bültende yayımlanır� Vazgeçme, sicile kayıt tarihi itibarıyla hüküm doğurur�Vazgeçme ile marka hakkı sona ereceğinden lisans sözleşmesi de sona erer[149]�

[146] ÖZEL, s� 193�[147] TEKİNALP, s� 436�[148] ÖZEL, s� 206; TEKİNALP, s� 436�[149] MERAN, s� 376�



Son olarak sona erme hallerinden biri olan işlem temelinin çökmesi halinde ise, öğreti ve mahkeme kararlarında da belirtildiği üzere sözleşmenin ortadan kalkması değil, yeni koşullara uyarlanması gerekeceğinden tam bir sona erme-den bahsedilemez[150]�

H) Markanın Hükümsüzlüğünün ve İptalinin Lisans Sözleşmesine Etkisi

Markanın hükümsüzlüğü Sınai Mülkiyet Kanunu’nun 25� maddesinde iptali ise 26� maddesinde düzenlenmiştir� Hükümsüzlüğün ve iptalin etkisi ise Kanunun 27� maddesinde düzenlemiş olup buna göre, markanın hükümsüz-lüğüne ilişkin karar geçmişe etkili olarak marka başvuru tarihinden itibaren sonuç doğurur�İptal kararı ise iptal talebinin kuruma sunulduğu tarihten itibaren etkilidir� Ancak iptal hâllerinin daha önceki bir tarihte doğmuş olması hâlinde, talep üzerine iptal kararının bu tarihten itibaren etkili olacağına karar verilebi-lir�Aynı maddenin üçüncü fıkrası uyarınca, marka sahibinin ağır ihmali veya kötü niyetli olarak hareket etmesi nedeniyle zarar görenlerin tazminat talepleri saklı kalmak üzere, hükümsüzlük kararından önce kurulmuş ve uygulanmış sözleşmeler için hükümsüzlük kararı geçmişe etkili sonuç doğurmayacaktır�

Markanın hükümsüzlüğü kararı lisans alanı da bağlayacak ve o da markadan yararlanma olanağını kaybedecektir� Arkan’a göre[151] bu durumda, “lisans alan hükümsüzlük kararına kadar marka hakkından yararlanmasının karşılığını lisans verene ödeyecektir, eğer peşin ödediyse de tamamının iadesini isteyemeyecektir. Ayrıca lisans veren hükümsüzlük nedenini sözleşmenin yapıldığı sırada biliyor ise, lisans alanın uğradığı zararları gidermekle yükümlüdür.”

I) Marka Hakkının Tüketilmesinin Lisans Sözleşmesine Etkisi

Sınai Mülkiyet Kanunu’nun 152� maddesinin birinci fıkrasına uygun ola-rak marka hakkı sahibi veya onun izni ile üçüncü kişiler tarafından piyasaya sunulması marka sahibinin hakkının tükenmesine neden olur� Hükmün ikinci fıkrasına göre ise marka sahibi, birinci fıkra hükümleri uyarınca piyasaya sunu-lan ürünlerin üçüncü kişiler tarafından değiştirilerek veya kötüleştirilerek ticari amaçlı kullanılmasını önleme hakkına sahiptir�

Diğer yandan Sınai Mülkiyet Kanunu’nun 29/ç hükmünde, lisans alanın lisans yoluyla verilmiş haklarını izinsiz genişletmesi veya bu hakları üçüncü kişilere devretmesi marka hakkına tecavüz sayılmıştır� Bu hüküm uyarınca,

[150] ÖZEL, s� 201�[151] ARKAN, s� 199�

Av. Çiğdem CEYLAN


lisans alanın lisans hakkını süre, bölge ve kapsam bakımından izinsiz genişlet-mesi ya da lisans hakkını üçüncü bir kişiye devretmesi veya alt lisans vermesi hallerinde, marka sahibinin hakkının tükenmediği kabul edilerek, bu hallerde marka sahibine marka hakkına dayanarak dava açabilme imkânı verilmelidir�

SONUÇ

10�01�2017 tarihinde yayımlanarak yürürlüğe giren 6769 sayılı Sınai Mülki-yet Kanunu’nda marka lisansına ilişkin düzenlemeler esasa ilişkin olarak mülga 556 sayılı KHK’daki düzenlemelerle aynı niteliktedir� Yani marka lisansına ilişkin olarak yeni düzenlemede esaslı bir değişiklik bulunmamaktadır� Ancak yine de bu çalışmada mevcut değişikliklere özellikle dikkat çekilmiş ve hükümler, mümkün olduğunca karşılaştırmalı olarak ele alınmıştır�

Markanın yaratılması ve tanınmış hale getirilmesi sürecini ortadan kaldırarak marka kullanıcısı için büyük bir iktisadi rahatlama yaratan marka lisansı konusu, birçok hukuk disiplini ile bağlantılı ve çok kapsamlı bir konudur� Çalışmanın niteliği gereği her biri ayrı bir inceleme konusu olabilecek hususlar üzerinde sadece temel bilgiler verilerek kısaca durulmuştur� Ancak yine de konu ile ilgili olarak bütün sorunlara değinilmeye çalışılmıştır�

Bu kapsamda çalışmada marka lisans konusu öncelikle, lisans alana sağladığı hakkın hukuki niteliği ile ilgili olarak ele alınmıştır� Bu alan özellikle lisansın hukuki niteliğinin belirlenmesi açısından yasal düzenlemelerden yoksun olduğu için, öğretide farklı görüşlerle açıklanmış ve dolayısıyla farklı sonuçlara ulaşıl-mıştır� Bu durumda ortaya çıkan görüş ayrılıkları konu ile ilgili net saptamalar yapmayı güçleştirmektedir�

Öğretide tartışmalar özellikle lisans hakkının ayni- şahsi etkisi üzerinde yoğunlaşırken, ayni hakkı maddi varlığı olan şeylere hasreden ve ayni haklar açısından numerus clauses ilkesini benimseyen hukuk sistemimiz açısından bu görüşün desteklenmesi mümkün görünmemektedir� Bu nedenle günümüzde öğretide baskın olan görüş, sözleşmesel bir ilişkiye dayanan ve lisans alana kul-lanma hakkı bahşeden marka lisans sözleşmelerinin şahsi etkiye sahip olduğu yönündedir�

Marka lisansının hukuki niteliği ile ilgili yapılan açıklamalardan sonra lisans ilişkisinin kurulmasını sağlayan marka lisansı sözleşmesi incelenmeye başlanmıştır� Marka lisansı sözleşmesi iki tarafa borç yükleyen genellikle ivazlı ve sürekli bir sözleşme olarak karşımıza çıkmaktadır� Sözleşme ile marka sahibi marka hakkının sağladığı münhasır yetkiden doğan kullanma hakkını lisans alana vermeyi borçlanırken, lisans alan da genel olarak buna karşılık bir bedel



ödemeborcu altına girmektedir� Öğretide marka lisansı sözleşmesinde lisans verenin kullanma hakkından vazgeçerek olumsuz bir edim mi yoksa lisans alanın marka hakkını gereği gibi kullanmasını sağlama şeklinde olumlu bir edimi mi yüklendiği konusunda da görüş ayrılıkları mevcuttur� Ancak lisans sözleşmesinin hem olumlu hem olumsuz edimleri içinde barındıran bir sözleşme niteliğinde olduğunun kabulü daha uygun olacaktır�

Mülga KHK döneminde m� 21/IX ile m� 61/d) hükümleri arasındaki çelişkinin yeni düzenlemede de giderilmediği görülmüştür� 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu’nun 24/IV maddesinde lisans alanın her türlü ihlalinin, 29/ç) maddesinde ise sadece lisans hakkının izinsiz genişletilmesi veya devre-dilmesi fiillerinin esas alınması nedeniyle oluşan bu çelişkinin eski düzenleme döneminde olduğu gibi yine uygulayıcılar tarafından giderilmeye çalışılacağı kanaatine varılmıştır�

Çalışmanın devamında marka lisansı sözleşmesinin çeşitleri 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu’nda belirtilen türlerle sınırlı kalınmadan öğretide yapılan tasniflerde eklenerek belirlenmiş, sözleşmenin tarafları, tarafların yükümlük-leri, olabilecek tecavüzlere karşı savunma hakları açıklanmış ve son olarak marka lisansı sözleşmesinin sona ermesi konusu incelenmiştir� Ayrıca markanın hükümsüzlüğüne karar verilmesi veya marka hakkının tükenmesi halinde, bu durumun lisans sözleşmesini nasıl etkileyeceği açıklanmıştır�

KAYNAKÇA

ARKAN, Sabih: Marka Hukuku C� II, Ankara 1998�

ARKAN, Sabih, : “Lisans Verenin Sorumluluğu”,

BATİDER, Cilt XXIX, Sa� 3, Eylül 2013, s� (5-8)�

AYDINCIK, Şirin: Fikri Haklara İlişkin Lisans Sözleşmeleri, İstanbul 2006�

BAŞLAR, Yusuf: “Marka Lisans Hakkının ve Marka Lisansı Sözleşmesinin Hukuki Niteliği”, Terazi Hukuk Dergisi, Y� 2008, Sa� 20�

BOSO, Burcu: “Sınai Haklara İlişkin Lisans Sözleşmeleri ve Yabancı Unsurlu Lisans Sözleşmelerine Uygulanacak Hukuk” Legal Fikri ve Sınai Haklar Dergisi, Y: 2006, Sa: 8�

CAMCI, Ömer: Marka Davaları, İstanbul 1999�

ÇAĞLAR, Hayrettin: Marka Hukuku Temel Esaslar, Ankara 2013�

ÇOLAK, Uğur: Türk Marka Hukuku, Gözden Geçirilmiş ve Güncellenmiş 2� Baskı, İstanbul 2014�

Av. Çiğdem CEYLAN


ERTAŞ, Şeref :Yeni Türk Medeni Kanunu Hükümlerine Göre Eşya Hukuku, Ankara 2005�

KARAHAN, Sami / SULUK, Cahit /SARAÇ, Tahir / NAL, Temel: Fikri Mülkiyet Hukukunun Esasları, Gözden Geçirilmiş 4� Baskı, Ankara 2015�

KARAN, Hakan/ KILIÇ, Mehmet: Markaların Korunması 556 Sayılı KHK Şerhi ve İlgili Mevzuat, Ankara 2004�

KAYA, Arslan: Marka Hukuku, İstanbul 2006�

KILIÇOĞLU, Ahmet M�: Sınai Haklarla Karşılaştırmalı Fikri Haklar, Ankara 2006�

MERAN, Necati: Marka Hakları ve Korunması, Güncellenmiş 3� Baskı, Ankara 2014�

OĞUZMAN, Kemal /SELİÇİ, Özer: Eşya Hukuku, İstanbul 2002�

OKTAY ÖZDEMİR, Saibe: Sınai Haklara İlişkin Lisans Sözleşmeleri ve Rekabet Hukuku Düzenlemelerinin Lisans Sözleşmesine Uygulanması, İstanbul 2002�

OKTAY ÖZDEMİR, Saibe: “Fikri Nitelikteki Sınai Değerler Üzerindeki Haklar İle Bunlara İlişkin Verilen Lisansın Hukuki Niteliği”, Prof� Dr� Ergun ÖZSUNAY’a Armağan, İstanbul 2004�

ONGAN, Burak: Sınai Haklara İlişkin Lisans Sözleşmelerinde Tarafların Hukuki Durumu, Ankara 2007�

ÖZEL, Çağlar: Marka Lisansı Sözleşmesi, Ankara 2002�

POROY Reha/ YASAMAN, Hamdi:Ticari İşletme Hukuku, İstanbul 2007�

TEKİNALP, Ünal: Fikri Mülkiyet Hukuku, İstanbul 2005�

ÜNAL, Mücahit/ AYDIN, Sevgican: “Marka Lisans Hakkının İzinsiz

Genişletilmesi veya Üçüncü Kişilere Devri”, BATİDER, C� XXXI, Sa� 1, Mart 2015, s� (189-228)�

YASAMAN, Hamdi: Marka Hukuku İle İlgili Makaleler, Hukuki Mütalaalar, Bilirkişi Raporları, C�III, İstanbul 2008�

YASAMAN, Hamdi /ALTAY, Sıtkı Anlam /AYOĞLU, Tolga /YUSUFOĞLU, Fülürya /YÜKSEL, Sinan: Marka Hukuku 556 Sayılı KHK Şerhi, C� II, İstanbul 2004�

YAŞAR BOZKURT, Sevgi: “Marka Lisansı Sözleşmesinin Şekli ve Lisansın Sicile Kaydı”, Terazi Hukuk Dergisi, Y� 2006, C� I, Sa� 1�

YAVUZ, Cevdet: Borçlar Hukuku Dersleri Özel Hükümler, İstanbul 2008�

ZEVKLİLER, Aydın: Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri, Ankara 2008�

marka lisansı sözleşmesi - ankara barosu · marka lsans sös 58 26 nsan nya kr mk˜y n z sas...

Documents