‘ dit onderzoek kan ons

iets leren over het

proces dat kan optre-

den wanneer personen

in extreme omstandig-

heden terechtkomen’

SyNapS NUmmer 74

21

pSy

ch

iatr

ie

m

Andersom‘We staan aan het begin van de onder-zoeksketen. Op dit moment gaat het ons vooral om de fundamentele processen te leren kennen van het beloop van de psyche van de mens in extreme omstan-digheden.’ Aldus Jan Smit, directeur van de dienst onderzoek bij GGZ inGeest en hoogleraar methodologie van longitudi-naal psychiatrisch onderzoek aan VUmc. Smit: ‘Onze dienst onderzoek richt zich op een breed spectrum van de psychiatrie, van praktisch tot funda-menteel. LODGEAD is in de eerste plaats een fundamenteel onderzoek en kan ons iets leren over het proces wat kan optreden wanneer personen in extreme omstandigheden terechtkomen en zich daardoor bijvoorbeeld eenzaam, somber of angstig gaan voelen.’Binnen de meeste psychiatrische onder-

zoeken variëren de mensen heel sterk qua gezondheid en psychische gesteld-heid en is de omgeving de constante. ‘Hier is het juist andersom’, vervolgt Smit. ‘Er is een startsituatie waarbij men-sen geselecteerd zijn op hun fysieke gezondheid en mentale stabiliteit en ver-volgens geplaatst worden in een specifie-ke, extreme omstandigheid. Vervolgens gaan we onderzoeken wat er met deze mensen op psychisch vlak gebeurt. Een innovatieve en unieke studie met belangrijke inhoudelijke en methodolo-gische componenten én misschien wel met verrassende uitkomsten. Maar zelfs als er helemaal niets uitkomt – in de zin dat de crew helemaal stabiel blijft – is een heel belangrijke uitkomst. Mars500 is één van de krenten in de onderzoekspap.’

Isolement-studie van mars500

Donderdag 3 juni 2010 zijn 6 mensen begonnen aan een gesimuleerde

missie naar mars. mars500 wordt geïnitieerd en gecoördineerd door

het Russische Institute for Biomedical Problems (IBmP) in samenwer-

king met de European Space Agency (ESA). Deze isolement-studie

duurt 520 dagen; net zo lang als een echte marsreis: 250 dagen heen,

30 dagen op mars en 240 dagen terug. Gedurende deze tijd, leeft

en werkt de bemanning op een ruimteschip, een marslander en een

stukje marsoppervlak, ergens in een IBmP-gebouw te moskou.

Het doel van het experiment is de medische, fysieke, psychologische

en psychiatrische aspecten te onderzoeken ter voorbereiding op

toekomstige bemande missies naar de maan en mars. Hiertoe wordt

de bemanning 520 dagen afgezonderd in een hermetisch afgesloten

ruimte met een beperkte voedselvoorraad. De communicatie ver-

loopt via het internet, af en toe verstoord en met een vertraging van

20 minuten, net als tijdens een echte reis naar mars.

onlangs lieten 6 mensen zich vrijwillig opsluiten voor een

gesimuleerde Marsreis: 520 dagen overgeleverd aan elkaar en aan

eenzaamheid. Psycholoog/ethicus Berna van Baarsen is Principal

investigator van een internationaal team met italiaanse, Deense en

nederlandse onderzoekers waaronder methodoloog jan Smit

(GGZ inGeest). Van Baarsen: ‘ook op aarde zijn er vergelijkbare

extreme situaties waarbij mensen eenzaam en geïsoleerd zijn, zoals

bij psychiatrische patiënten. ik hoop dat wij die link kunnen leggen.’

GESiMulEERDE MARSMiSSiE VERKEnT DE PSyCHE VAn

DE MEnS

< teks t marië l le van der Zwet fo to mark van den Br ink>

SyNapS jUli 2010

‘Mars500 is voor ons vooral interessant om inzicht te krijgen in hoeverre astro-nauten geconfronteerd worden met een-zaamheid en isolatie. Hoe gaan zij om met het gevoel overgeleverd te zijn aan zichzelf, met lastige situaties en met grote veranderingen die veel impact hebben? Bovendien heeft deze vorm van isolatie veel raakvlakken met sommige situaties op aarde, waar veel mensen geïsoleerd zijn en bijvoorbeeld hun huis niet meer uit durven komen.’Berna van Baarsen, werkzaam bij de afde-ling metamedica, sectie filosofie en medi-sche ethiek in VUmc, promoveerde in 2001 op het onderwerp ‘eenzaamheid’. Van Baarsen: ‘Ik heb mijn proefschrift geschreven over oudere mensen die hun partner hadden verloren. Ik denk dat een situatie waarin je een partner verliest,

‘MARS500 iS één VAn DE KREnTEn in DE onDERZoEKSPAP’ terminaal ziek wordt of bijvoorbeeld een psychiatrische stoornis krijgt op een aan-tal punten gelijk is met de situatie waarin deze astronauten opgesloten worden, hun familie moeten achterlaten en op zichzelf worden teruggeworpen.’

logboekenLODGEAD ‘De effecten van groepsdyna-mica en eenzaamheid op de cognitieve en emotionele aanpassing aan extreme, beperkte omgevingen’ is één van de 16 psychologische onderzoeken die deel uit maakt van Mars500. Het onderzoek maakt gebruik van psychologische vragenlijsten, experimentele, cognitieve taken en het bijhouden van logboeken. Van Baarsen: ‘LODGEAD richt zich vooral op de relatie tussen de fysieke – bijvoorbeeld isolatie – en sociaal-psychologische – bijvoorbeeld eenzaam-heid – stressfactoren en hun effect op de cognitieve vaardigheden.’ Bij eerdere onderzoeken blijkt dat als mensen een-zaam zijn, ze ook slechter functioneren. Dit kan consequenties hebben voor het welzijn van de groep en het slagen van de missie. ‘Vóór dit onderzoek is in 2009 de pilot Mars105 uitgevoerd waarbij 6 vrij-willigers 105 dagen samen woonden en werkten in een afgesloten ruimte’, vertelt Van Baarsen. ‘Op basis van deze studie veronderstellen we dat gedurende Mars500 de gevoelens van eenzaamheid zullen toenemen waardoor de cognitieve vaardigheden, zoals het kortetermijnge-heugen, de tijdsbeleving en het adequaat of oplossingsgericht handelen in stress-situaties, zullen afnemen. Om deze hypo-these te kunnen bevestigen, moeten we uiteraard nog meer analyses doen.’

<b

ee

ld N

as

a,

flo

ati

ng

fre

e i

n s

pa

ce

>