GEORGIJ MARTYNOV

GINEJA

Naukovo-fantastynyj roman

Za dyvnych i zahadkovych obstavyn zjavylasia na Zemli kosmina hostia Gineja,mekanka inoji, nevidomoji planety.

Liudy Zemli pryjnialy jiji jak druha, ale povedinka Gineji dovhyj as zalyalasianezrozumiloju j navi vorooju. Hostiu otouvala tajemnycia.

Pro te, jak rozkrylasia cia tajemnycia, jak Gineja zminyla svoje stavlennia doliudej Zemli, pro sylu humanizmu j mohutnis rozumu rozpovidaje fantastynyj romanGeorgija Martynova, u druhomu vydanni znano pereroblenyj i dopovnenyj avtorom.

PROLOG

1

Oranevo-ovte kolo, peretnute navskosy blakytnoju smuhoju, zjavylosia nad beto-novanoju strikoju avtomagistrali, koly veebus1 znachodyvsia e v pjatystach metrach.Neruchome, rizko okreslene, pronyzane naskri sonianymy promeniamy, o lylysia zbezchmarnoho neba, vono blyalo nae maleke sonce, o znenaka vynyklo v povitrinad dorohoju.

Vseredyni veebusa prozvualo neholosno: Uvaha! Nablyajemosia do liniji kuleksa. Potiah znachodysia v sta desiaty kilome-

trach. Ochoi sposterihaty prochodennia ekspresa, pidnimi ruku!U hlybokych krislach sydilo zo trydciatero liudej, veebus ne buv zapovnenyj navi

na ver. Visimnadcia pasayriv pidnialy ruky.Le utnyj ypliayj zvuk poruyv bezumnis bihu mayny. Zapraciuvaly hama. Ve-

ebus zupynyvsia bilia samoho oranevo-ovtoho znaku, jakyj, postupovo bliaknuy, ne-zabarom zovsim znyk, nemov rozynyvy u povitri.

Choa pobayty ekspres na povnomu chodu zabaalo lye visimnadciatero liudej, izmayny vyjly vsi pasayry, o znachodylysia v nij. Kuleks zjavyvsia ne tak ue davno, jcikavis do nioho e ne vstyhla perejty u zvyku. yteliam mist ne asto vypadala nahodapobayty potiah na seredyni perehonu, koly vydkis dochodyla do estysot kilometriv nahodynu.

Vseredyni veebusa bulo procholodno, znadvoru lypnevyj polude dychav spekoju.Miscevis bilia perejizdu bula vidkryta, rivnynna. Obabi avtomagistrali neskinennoju pri-amoju linijeju jly do obriju ovtuvato-siri opory olobovoji dorohy, o vysila v otyriochmetrach nad zemleju. Zolotysto blyaly, nemov soniani promeni rozaryly jich, pivkruhlirejky liachu. ervoni liniji, o zachyaly z dvoch bokiv polotno kuleksa, v jaskra-vomu svitli dnia zdavalysia pidnesenymy, niby ne po zemli buly prokladeni vony, a prostopo povitriu.

Pasayry veebusa buly vdiahneni due lehko, biis u svitli, z tonkoji materiji kos-tiumy, ale vse litnia speka davalasia vznaky: de buv bezvitrianym.

Sered nych vidrazu zvertala na sebe uvahu vysoka divyna v bilij sukni, korotij, nizazvyaj nosyly v cej as. Dyvnyj zelenkuvatyj vidtinok jiji kiry, smarahdovo-sapfirovyjpolysk hustoho ornoho volossia, niym ne pokrytoho, nemov divyna ne pomiala speky,koso postavleni oi, zdijniati do perenissia, dyvovyno dovhasti j vid cioho pozirno vui,ni vony buly naspravdi, vse vykazuvalo v nij liudynu ne zemnoji rasy. Vid bilych ere-vykiv do kolin strunki, harnoji formy homilky buly opleteni perechreenymy vukymybilymy strikamy, zakriplenymy tak samo bilymy, naebto metalevymy, priakamy u vy-hliadi vydovenych lystkiv jakoji nevidomoji roslyny. Mov dva ytky, vony zakryvaly jijikolina. Tonki ruky, holi do pleej, zakinuvalysia dovhymy hnukymy paciamy z jaskravo-zelenymy blyskuymy nihtiamy, nemov na kinci konoho pacia divyna nosyla po krup-nomu smarahdu. Zelenyj kolir jasno prostupav u kutykach rota j osoblyvo buv pomitnyj nakrylach priamoho nosa.

Ale krov divyny javno mala ervonyj kolir. Zelenoho vidtinku, voevy, dodavaly

1 Veebus (a tako veemobi ta in.) elektrynyj transportnyj zasib, o yvysia z vysokoastotnoho(v..) indukcijnoho kabeliu, prokladenoho pid osejnym polotnom (prym. perekl.).

jiji kiri osoblyvi vlastyvosti pigmentu. Podekudy v misciach zhyniv ce pojednannia zabar-vliuvalo jiji tilo v korynevyj kolir zasmahy.

Jiji suknia ne dochodyla do kolin i bula syno vidkryta zzadu. Hola spyna majezovsim chovalasia pid chvyliamy dovhoho volossia, perechoplenoho bilia potylyci yro-koju biloju priakoju, vse tijeji-taky formy lystka nevidomoji na Zemli roslyny. erez dy-vovynu hustynu volossia spravlialo vraennia vakoji masy, v jakij promeni Sonciastvoriuvaly smarahdovi perelyvy pry konomu rusi holovy.

Ale zelenis ne psuvala zovninioho vyhliadu divyny, navpaky, vona zdavalasiasvojeridno vrodlyvoju, zbuduvala mymovine pouttia sympatiji svojeju sviistiu, neroz-traenoju syloju kvituoji junosti. J lye jiji koso rozmieni oi dodavaly oblyiu vyrazusmutku.

Pasayry veebusa vstyhly ve prydyvytysia do svojeji nezvyajnoji suputnyci j nezvertaly na neji osoblyvoji uvahy. Vsi znaly, chto vona taka. Ne bulo na Zemli liudyny, jakane ula b pro jiji fantastynu j zahadkovu istoriju. Lye inodi yj cikavyj pohliad krakomazupyniavsia na jiji zhrabnij vysokij postati, dopytlyvo vdyvliavsia v rysy oblyia, nemovnamahajuy uhadaty, o potribno tut hosti Zemli, navio opynylasia vona u veebusi,o jov za marrutom Kyjiv-Poltava.

Divyna ne pomiala cych pohliadiv. Zdavalosia, vona vzahali ne pomiala nikoho zliudej navkolo sebe. odnoho razu ni na komu ne zupynyvsia pohliad jiji oksamytovo-or-nych oej.

Jiji zvaly Gineja. Jak i vona sama, ce imja bulo vidome v usiomu sviti.Poriad iz neju nevidstupno trymalasia druha divyna, ale ve zvyajnoho zemnoho

typu. Vona tako bula vysokoho zrostu, ale vse-taky na pivholovy nya vid svojeji suput-nyci, z takym samym hustym ornym volossiam, ale bez zelenoho vidtinku, vdiahnena vtaku samu bilu sukniu, ale dovu j ne taku vidkrytu. Na jiji nohach buly taki sami erevyky,ale bez striok. I jiji orni oi buly trochy vuki, ale roztaovani priamo.

Pasayry veebusa znaly, chto cia druha divyna. Tak samo, jak Gineju, jiji znaly vsi.J usia Zemlia znala jiji imja ta prizvye.

Vony rozmovlialy mi soboju zvunoju harnoju movoju, ale hovoryly due tycho.Sluch Gineji, j ce tako bulo vidomo vsim, vidznaavsia vyniatkovoju, nemolyvoju vliudej Zemli hostrotoju.

I ne lye sluch. Usi organy uttia buly rozvyneni u prybulyci z inoho svitu v najvy-omu stupeni. Vona bayla te, o liudyna Zemli ne mohla b pobayty bez binoklia, ulo-vliuvala zapach, jakoho ne zaniuchala b i specino natrenovana vivarka. Tonki nervovipaci Gineji buly zdatni viduty cilkom nedostupne paciam liudej.

Zdibnosti zahadkovoji hosti davno ve pryvernuly pynu uvahu venych. Vona malaudovyj holos, dipazon jakoho ochopliuvav maje vsi oktavy zemnoho rojalia, prekrasnomaliuvala. Z nevymuenoju lehkistiu lipyla z hlyny j vyrubuvala z marmuru skupturni por-trety. I vse ce robyla tak, nemov use yttia bula spivakoju, chudonykom y skuptorom.Jiji tilo mohlo vykonuvaty najnejmovirnii himnastyni vpravy. V usich vydach lehkoji at-letyky Gineja daleko pereveruvala liudej. Lye sportsmeny-oloviky, rekordsmenysvoho vydu sportu, mohly zmahatysia z neju bez ryzyku obovjazkovo vyjavytysia peremo-enymy.

Bulo pomieno, o Gineja najbie liuby plavannia. J vona plavala u vidpraciova-nomu styli klasynoho kroliu, o dovodylo, po-pere, poyrenis cioho vydu sportu na jijibakivyni, a po-druhe, o vynachid najbi vydkoho sposobu plavannia ne buv prero-gatyvoju Zemli.

Fizyno, kazaly veni, Gineja liudyna majbutnioho. Takymy, jak vona, maju

staty j neodminno stanu usi liudy v nas, na Zemli. Evoliucija liudkoho organizmu zako-nomirno pryvede do toho, o vsi tak zvani talanty stanu zvyajnoju normoju zdorovojiliudyny.

Kauy pro fizyni dani, veni ni slovom ne zhaduvaly rozumovi zdibnosti Gineji.Vony jich prosto ne znaly. Lye z nepriamych oznak mona bulo prypuskaty v nij vysoko-rozvynenyj mozok.

Za pivtora roky, o mynuly z myti peroji pojavy na Zemli cijeji divyny z inohosvitu, vse e ne vdalosia znajty z neju spinoji movy, dosiahty povnoho vzajemorozu-minnia. Gineja ne vyslovliuvala odnoho baannia vyvyty zemnu movu, nadajuy vsiuinicityvu znajomstva liudiam Zemli. Pered grupoju venych-lingvistiv, o vzialysia za vy-vennia jiji movy, postalo nelehke zavdannia, j ne lye erez trudnoi samoji movy, aleholovno erez javne nebaannia Gineji dopomohty liudiam. Vona due neochoe davalauroky, obmeujuy najprostiymy slovamy j poniattiamy, bez jakych sama ne mohla obij-tysia, yvuy na Zemli. onajmena sproba rozyryty znajomstvo z jiji movoju, z metojutorknutysia naukovych pyta, zustriala nezminnyj movaznyj opir. Skladalosia vraennia,o Gineja tverdo vyriyla nizao ne daty liudiam molyvosti postavyty jij pytannia nau-kovoho y techninoho charakteru.

Moe, Gineja sama ne bula znajoma z naukoju svoho svitu? Obstavyny jiji pojavy naZemli riue svidyly proty takoho prypuennia. Vona bezumovno ymalo znala. Ale ybulo ce ymalo biym, ni znaly na Zemli?

Veni ne vtraaly nadiji otrymaty, nareti, vidpovidi na pytannia, o cikavyly jich.Ne bude Gineja vino movaty? Jako vona choe koly povernutysia na bakivynu,to ce moe statysia lye z dopomohoju liudej Zemli, z dopomohoju zemnoji techniky.

Zovsim nedavno cia nadija zdolaty nezrozumilu zatiatis Gineji posylylasia. Hostiavpere zahovoryla pro mynule.

Ja pokynula bakivynu, skazala vona jedynij liudyni, do jakoji javno viduvalaprychynis, Maryni Muratovij, leningradkij lingvistci, tij samij, jaka suprovoduvala jijiteper u pojizdci, maje proty svojeji voli. Ale omu ja ne viduvaju osoblyvoji tuhy zaneju. A do vas, na Zemliu, ja potrapyla zovsim ue proty voli. Straenno nevdalym buv dliamene cej rejs. Ale zalyytysia u vas nazavdy vona zdryhnulasia.

Nareti projavylysia v Gineji liudki pouttia! Pivtora roky, z peroji-taky myti, vonatrymala sebe z nepryrodnym spokojem.

Vaa bakivyna kraa vid naoji Zemli? zapytala Muratova, cilkom pereko-nana, o otrymaje stverdnu vidpovi.

I pomylylasia. Ni, vidpovila Gineja. Vaa Zemlia nabahato harnia. Ale meni vse dorohi

spohady dytynstva ta junosti.J ce bulo vse. Gineja znovu zamknulasia v sobi, ne vidpovivy na podai pytannia

Muratovoji, o namahalasia prodovyty besidu.Ale j te, o vona skazala, bulo problyskom. Gineju otoyly e bioju uvahoju j tur-

botoju. Bulo vyrieno ne forsuvaty podij, ekaty, koly vona sama zachoe vyslovytysia. Razzahovoryvy pro svoje mynule, Gineja musyla rano y pizno znovu povernutysia do ni-oho.

Muratova stala postijnym suputnykom i perekladaem Gineji. Mi dvoma divatamypostupovo vstanovliuvalysia druni vzajemyny. Molyvo, ciomu spryjala choa j nevelyka,ale bezperena zovninia schois.

De znachodylasia bakivyna Gineji? Zvidky zjavylasia vona takym dyvnym i zahad-kovym ynom u Sonianu systemu? J jak ce mohlo statysia proty jiji voli? Na ci pytannia

mohla vidpovisty lye sama Gineja. Ale vona movala, movala ve pivtora roky.Ale koly vona mala zahovoryty. Cijeji myti z neterpinniam ekalo liudstvo Zemli.J o zaraz, u arkyj lypnevyj polude, tajemnya prybulycia z inoho svitu stojala bilia

perejizdu erez liniju kuleksa, sered zelenoji rivnyny, v centri ukrajinkoji zemli.o pryvelo jiji siudy? Cioho ne znala j Muratova. Gineja vyslovyla take baannia, j

cioho bulo dosy. Jiji baannia namahalysia vykonuvaty bezzapereno. Mona bulo lyeprypuskaty, o do Poltavy jiji pryvernulo pryzemlennia na poltavkomu raketodromiostoji misianoji ekspedyciji, o malo vidbutysia nezabarom. Inu pryynu vako buloprydumaty.

Ta bulo odne ale v ciomu pytanni, j ueni Zemli doroho daly b za te, oby diznaty-sia, cikavy Gineju Misia y ni. Zjasuvannia cioho pytannia mohlo prolyty svitlo na y-malo vsioho, o dosi zalyalosia tajemnyym.

Sumnivy vyklykav toj fakt, o pro povernennia ostoji nichto ne hovoryv Gineji.Zvidky vona mohla diznatysia pro ce?

Ale, cho jak by tam bulo, Gineja skazala, o choe pojichaty do Poltavy, vkazavyce misto na karti.

U svojich pojizdkach Zemleju, a vony buly dosy asti j tryvali, Gineja napolehlyvokorystuvalasia nazemnym i morkym transportom, povitria vona ne vyznavala. J ciohorazu vona viddala perevahu veebusovi, choa j znala, o cej liach dovyj j vtomlyviyj.

Ale, molyvo, Gineja chotila bayty zblyka zemnu pryrodu?..asu zalyalosia nebahato. Dlia kuleksa, o jov na povnij vydkosti, sto kilometriv

ce desia chvylyn. Grupa pasayriv popriamuvala do nevelykoji horbovyny, o zna-chodylasia metrach u soroka vid avtomagistrali. Sposterihaty prochodennia ekspresuznyzu bulo ne tak cikavo.

Peroju na veryni malekoho horba opynylasia Gineja. Ruchlyvis, viddavannia jav-noji perevahy bihovi pered choboju, strimkis ruchiv buly charakternymy rysamy cijejidivyny. Vona lehko vybihla dosy krutym schylom, odnym strybkom zdolavy ostanni me-try.

Na tli synioho neba vyrazno vymaliovuvavsia jiji strunkyj syluet, vino rozpravleniplei j horda posadka holovy. V sonianomu svitli, zdaleka, znyk zelenkuvatyj vidtinok jijitila, j Gineja zdavalasia korynevoju statujeju, zodiahnenoju v slipuu bilu korotku suk-niu.

Due vrodlyva! vidznayv chto iz pasayriv veebusa.Muratova bula chorooju sportsmenkoju, ale pry pidjomi na horb vidstala vid svojeji

suputnyci metriv na desia. Opynyvy poriad, vona mymovoli zvernula uvahu na te, jakspokijno j rivno dychaje Gineja. Strimkyj pidjom, oevydno, zovsim ne vtomyv jiji j neporuyv rytmu sercebyttia.

Ja uju jakyj protianyj hul, skazala Gineja, prostiahajuy ruku v toj bik, zvidkymav zjavytysia ekspres.

Vin buv e due daleko, za obrijem. Nichto v sviti ne zmih by vlovyty na takij vidstanicharakternyj um kuleksa, o mav povnym chodom. Ale Muratova ni na sekundu ne za-sumnivalasia v tomu, o Gineja napravdu uje cej zvuk. Nadto asto vypadalo pereko-nuvatysia u fenomenanij hostroti sluchu hosti.

V pamjati Muratovoji splyvla fraza z dytiaoji kazky: Sluchav, jak trava roste.Chto-chto, podumala Maryna, a Gineja, dalebi, zdatna na ce. Cikavo, skiky

zvukiv uje vona, koly nam zdajesia, o dovkola povna tya.Z boku veebusa metalevyj holos poperedyv: Ekspres nablyajesia!

Znay, i mechaninyj vodij mayny pouv um potiaha. Kibernetynyj avtomat vo-lodiv takoju samoju hostrotoju viduttiv, jak i yva Gineja.

Pasayry zakvapylysia. o vin skazav? zapytala Gineja.Muratova pereklala. Tak, vin use blye, pidtverdyla divyna.is-sim metriv pidjomu vyjavylysia zdolannymy ne dlia vsich erez krutyznu. Neve-

lyka grupa litnich pasayriv zupynylasia na seredyni schylu. Do dvoch divat pryjednalosiaolovik zo dvadcia.

Linija kuleksa bula zvidsy mov na doloni. Voloho (tak vony buly vidpolirovani)blyaly pivkruhli opory rejky. Jichnia geometryna pravynis stvoriuvala zorovu iliu-ziju, o i vnyzu, de bula poronea, vony prodovujusia, zamykajuy nevydymoju po-verchneju, stvoriujuy sucinu oporu u formi truby, rozrizanoji vzdov, oloba. Tomu jnazyvavsia cej liach olobovoju dorohoju.

Ale nazva mala j inu, istorynu, pryynu. Najpera linija kuleksa bula spravdi pobu-dovana u vyhliadi sucinoji pivtruby. Lye zhodom perekonalysia, o nynia astyna nepotribna, o vona navi zmenuje vydkis, stvoriujuy zajve tertia. Skoroennia ploirejok cilkom mona bulo kompensuvaty zbienniam kikosti kuliok na opornij pover-chni samoho kuleksa. Cia racinalizacija, zaproponovana j rozrachovana molodym todiinenerom Viktorom Muratovym, ridnym bratom suputnyci Gineji, dala blyskui re-zutaty: vydkis ekspresa vidrazu zrosla na dvadcia vidsotkiv.

Forma liachu zminylasia, ale poatkova nazva tak i zalyylasia za dorohoju.Kuleks nablyavsia. Teper joho ula ne lye Gineja. De, ie za vydnokrajem, ale ve

blyko, nemov hula tuho napnuta tovsta struna. Nas ne zmete zvidsy? bojazko zapytav chto poriad iz Muratovoju. Nu o ty! vidpoviv druhyj. Vid nas do dorohy metriv zo trydcia.Nemov pouvy ciu rozmovu, mechaninyj vodij veebusa znovu podav svij holos. Rekomendujesia ne stojaty, a sisty na zemliu, vyrazno j rozdino skazav vin.Usi pospiyly vykonaty ciu poradu. Ale, vysluchavy pereklad, Gineja zalyylasia na

nohach. Muratova, o bulo sila, pospino pidnialasia. Vona ne mohla dopustyty, obyvvirena jiji pikluvanniu hostia vpala erez svoju neoberenis i, molyvo, otrymala choa bi nevelyku travmu. Stavy poriad iz Ginejeju, vona micno obniala divynu za plei takbulo stijkie.

Gineja posmichnulasia j, u svoju erhu, obchopyla rukoju taliju Maryny.Teper my ne vpademo, podumala Muratova, viduvy vsim tilom, jaka nadijna

opora cijeji tonkoji, ninoji z vyhliadu, ale takoji synoji ruky.Vona chotila pidtrymaty Gineju, a vyjlo, o Gineja pidtrymuvala jiji.Cho jak by tam bulo, a teper my ne vpademo, chaj tut proma cho dva kuleksy,

e raz, pro sebe, skazala vona. Ciu dorohu pobuduvav va brat? nespodivano zapytala Gineja.Muratova zdryhnulasia. Ni, ce ve zanadto! Pro svoho brata vona nikoly ne zhaduvala

v rozmovach iz Ginejeju, vykonujuy prochannia Viktora. Vin ne chotiv, oby hostiaznala pro jichniu sporidnenis. Ade samoho Viktora Gineja dobre znaje, ne pidozriujuy,o vin brat Maryny. Chto mih skazaty jij pro nioho? I zvidky vona znaje, o same Viktorzaproponuvav ideju takoho liachu?

Velyki, tak nezvyno posadeni oi uvano dyvylysia na Muratovu, ekajuy vid-povidi. Le pomitna posmika torknula zelenkuvati kutyky harno vyhnutoho rota. J u Ma-ryny, ne vpere, promajnula dumka, o Gineja prykydajesia, vona znaje zemnu movu,

potajky vid neji ytaje gazety j urnaly. Ni, maynano vidpovila Muratova svojeju ridnoju movoju. Vin ne buduvav

ciu dorohu, a lye zaproponuvav ideju. o vy skazaly? zapytala Gineja.Jako prykydajesia, to vemy majsterno! Ale, molyvo, vona znaje ne rosijku

movu, a jaku inu?Muratova pereklala skazane movoju hosti. Ide! skazav chto.Ce stosuvalosia kuleksa.Vdalyni, tam, de rejky liachu zdavalysia zlytymy v odnu tonku priamu liniju, zja-

vylasia jaskravo vyblyskujua ciatka. Vona strimko nablyalasia. Nykyj protianyj hul po-syliuvavsia z konoju sekundoju.

ofer veebusa poslulyvo informuvav: Kuleks ide zi vydkistiu estysot desiaty kilometriv na hodynu, abo sta istdesiaty

devjaty j simnadciaty sotych metra v sekundu.Poky zvuala cia fraza, ekspres ustyh projty blyko dvoch kilometriv i znachodyvsia

ve zovsim blyko. Vyrazno mona bulo rozdyvytysia dovhyj, ideano obtinoji formy kor-pus perednioho vahonu, zroblenyj zi sribliastoho metalu. Pozadu ekspresa, jasno vydymyju sonianych promeniach, tiahnuvsia lejf zvychrenoho povitria.

Dejaki z hliadaiv na horbi zatknuly vucha. Do mohutnioho hulu pryjednavsia svyst,o vse posyliuvavsia.

Gineja stojala neruchomo, ne zvodiay oej z ekspresa, o nablyavsia. Bahato razivvona jizdyla na kuleksi, ale e odnoho razu ne bayla joho zboku, pid as ruchu. y ho-voryv jij o vyhliad nadvydkoho potiaha, y budyv u nij spohady? Chto mih vidpovistyna ce?

Tijeji myti, koly korotkyj potiah sribliastoju blyskavkoju promajnuv povz horb,udaryvy po hliadaach tuhoju chvyleju rozitnutoho povitria, Muratova vypadkovo pody-vylasia v oblyia Gineji j ustyhla pomityty, jak u temnych oach jiji suputnyci zblysnuvvohnyk.

oho vin stosuvavsia? o joho vyklykalo? Bulo ce zachoplenniam mohutnistiuzemnoji techniky, y nasmikoju z jiji vidstalosti?..

Koly kuleks znyk za protylenoju linijeju obriju j zavmer dlia sluchu liudej Zemli johohul, Muratova zapytala:

Jake vae vraennia?Ale Gineja nioho ne vidpovila.

2

Oboje divat ne znaly, o olovik, pro jakoho vony neodavno rozmovlialy, zna-chodyvsia v ekspresi, o tiky-no promajnuv povz nych.

Viktor Muratov sydiv u hlybokomu mjakomu krisli bilia stinky vahonu j uvano pro-hliadav storinky jakoho rukopysu.

Z gazet vin znav, jak znaly ce vsi, o Gineja vyruyla do Poltavy, a z neju, zvisno, ijoho moloda sestra. Ale dumka, o chvylynu tomu vin znachodyvsia zovsim blyko vidnych, pevna ri, nijak ne mohla pryjty jomu v holovu. J navi jakby vin dyvyvsia u vikno,to pry takij vydkosti vse odno ne zmih by pomityty grupu liudej na malekomu horbyku.

Ce buv due vysokyj, syno zasmahlyj, atletynoji statury olovik rokiv trydciatypjaty. V nioho bulo take same, jak u sestry, huste orne volossia j temni oi, zvedeni do

perenissia. Ce robylo joho trochy schoym na Gineju.Ale sam vin ne pomiav cijeji schoosti, jaka, bezumovno, vpala b u vii konomu.

opravda, odyn raz, u due pamjatnyj de, jomu skazaly pro ce, ale Muratov nezabaromzabuv ciu frazu.

I ne pryhadav pro neji navi zaraz, koly pered joho oyma bula fotografija Gineji,naklejena na odnij zi storinok rukopysu.

Vin navi ne pohlianuv na znimok. U ciomu ne bulo odnoji potreby, oskiky samevin, u ysli nebahatioch inych liudej, perym pobayv prybulyciu z inoho svitu, j jiji rysynazavdy vkarbuvalysia v joho pamja. Nadto nadzvyajni buly obstavyny cijeji perojizustrii j misce, de vona vidbulasia.

vydko proytavy ostanniu storinku, virnie, lye kovznuvy po nij oyma, Muratovsklav arkui, akuratno vyrivniavy kutyky, j, zihnuvy rukopys navpil, schovav joho v ky-eniu.

Ni, ce zovsim ne te! skazav vin, znyzavy pleyma. o ne te? zapytav litnij, rade navi staryj olovik iz bilosninym volossiam, o

sydiv poriad u takomu samomu krisli. Ne te pye avtor. Muratov dotorknuvsia do kyeni, de leav rukopys. Ce er-

hova teorija pojavy Gineji. Mene prosyly proytaty i skazaty svoju dumku. I vona negatyvna? Tak, jak bayte. A vy, darujte, chto budete?Muratov nazvav sebe. uv, skazav staryj. Jak e, uv, i ne odyn raz. Do rei, ocej samyj kuleks, na

jakomu my zaraz jidemo, va vynachid?Muratov posmichnuvsia. Dyvno bulo zustrity liudynu, jaka ne znala, chto buv kon-

struktorom kuleksa. Ni, vidpoviv vin, do vynachodu, jak vy vyslovliujetesia, kuleksa ja ne maju od-

noho stosunku. Jedyne, v omu ja vynen, ce nevelyka zmina formy liachu, ale ne bie. Tak, tak, skazav staryj. Vy majete raciju, teper ja pryhadav. Prou vybaennia.

Ale raz ue my z vamy zustrilysia, to, jako vy ne zapereujete, navausia postavyty vampytannia.

Chto vin takyj? podumav Muratov. Navi manera hovoryty v nioho jakadyvna.

Bu laska, skazav vin uholos. O jidu, poav staryj. Ve liach tryvaje vsioho dvi hodyny. V mij as na ce

znadobylasia b cila doba na vydkomu potiazi. Jidu, a ne znaju, o dozvoliaje kuleksovimaty z takoju alenoju vydkistiu.

omu alenoju? Nu, ne znaju, serdyto skazav staryj. Dlia vas ce moe zdavatysia onajpryrod-

niym, ale dlia mene dlia mene ce ne tak. Tak ot, jako budete taki liubjazni, pojasni,bu laska.

Muratov uvano podyvyvsia na spivrozmovnyka. Tak, cej olovik staryj, due staryj.Teper, koly nauka v bahato raziv prodovyla molodis liudkoho organizmu, takezmorkuvate oblyia zustriajesia ridko. Ta j sam fakt, o vin ne znaje reej, dobre vi-domych ditiam, ukazuje na vemy j vemy povanyj vik.

Darujte, skazav vin, pidlatovujuy pid maneru hovoryty svoho suputnyka, y ne skaete, skiky vam rokiv?

Staryj nespodivano veselo rozsmijavsia.

Laden bytysia ob zaklad, skazav vin, o vy zapytujete sebe: zvidky vziavsiatakyj nevihlas? Ne zapereujte, ja ne obrazyvsia. Ce cilkom pryrodno, o vy tak podumaly.Ave, iz suasnoji toky zoru ja malo znaju. A koly vvaavsia osvienoju liudynoju. Na-vav inych. Vako poviryty, pravda? j vin znovu zasmijavsia, jak vydalosia Muratovu, zlehkym vidtinkom hirkoty.

Zdohadka promajnula v mozku Muratova. Neve ce toj samyj? Schoe, o tak. U tojas liudej e nazyvaly ne lye na imja, ale j po-bakovi.

Vy pomyliajetesia, Mykolo Adamovyu, skazav vin, nichto ne vvaaje vas ne-vihlasom.

Staryj ne zdyvuvavsia. Zdohadalysia, vsmichnuvsia vin. Tak, ja j je Bolotnykov, Mykola Adamovy,

doktor biloginych nauk druhoji polovyny mynuloho stolittia. J meni devjanosto simrokiv. A jako dodaty siudy as, jakyj ja proviv uvi sni, to j usi sto dvadcia dva.

Uvi sni maynano povtoryv Muratov. Nu ne uvi sni, a v anabizi. Riznycia nevelyka. Anabiz ce toj samyj son, lye

hlybyj.Muratov use pryhadav.Ce stalosia u dni joho dytynstva, na poatku stolittia. Zanurennia v son, abo v stan

anabizu, jak zasib prodovennia yttia, sluylo todi temoju nezliennych dyskusij seredmedykiv i bilogiv. Cej metod, narivni z inymy, buv vyznanyj vartym uvahy, ale ne u vsichvypadkach. Doslidy nad tvarynamy pokazaly, o najbiyj efekt dosiahavsia todi, koly ana-biz zastosovuvaly do ve postariloho organizmu. Potriben buv doslid nad liudynoju. J odevjanostotryrinyj profesor Bolotnykov zaproponuvav sebe. Muratov pamjatav fotogra-fiji v urnalach, jaki vin, dytyna, rozhliadav iz cikavistiu. Voevy, oblyia Bolotnykovane spravylo na nioho velykoho vraennia, jako vin he zabuv joho j ne vpiznav vidrazu.Znay, Bolotnykova povernuly do yttia otyry roky tomu. Jakraz u toj as vin, Muratov,znachodyvsia daleko, zachoplenyj svojeju spravoju, j cia podija projla povz nioho.

Vin iz cikavistiu dyvyvsia na svoho suputnyka. Ade cej olovik buv rovesnykomovtnevoji revoliuciji! Same cej fakt najbie vraav dvadcia devja rokiv tomu malekohoViktora.

Teper vas ne povynno dyvuvaty moje neuctvo v bahatioch pytanniach, pro-dovuvav staryj profesor. otyry roky termin nevelykyj. Meni ledve vystaylo asu naoznajomlennia z dosiahnenniamy bilogiji mojeji caryny. Vse reta jako vypalo z poliazoru.

Ja rozumiju, skazav Muratov. Cikava zustri. Ja due zadovolenyj. Meni vza-hali talany odo cioho. Ja bahato raziv zustriavsia vi-na-vi zi znamenytymy liumy.Molyvo, vy ne znajete, ale j Gineju

Ce-bo ja znaju, perebyv Bolotnykov. Vin podyvyvsia na hodynnyk. U naomurozporiadenni zalyylosia vsioho pjatnadcia chvylyn. U Poltavi ja vychodu.

asu vystay, skazav Muratov. Vy choete znaty, jak ruchajesia kuleks? Tak, jako ce ne utrudny vas. Vy, zvisno, znajomi zi strumamy utravysokoji astoty? Bolotnykov kyvnuv ho-

lovoju. Jako meni ne zraduje pamja, do dnia vaoho vychodu z yttia jich peredavalypidzemnymy kabeliamy. Avtobusy, o erpaly energiju dlia svojich motoriv vid cych dro-tiv, abo, jak jich nazyvaju teper, veebusy, isnuvaly ve todi

Vy choete skazaty, o kuleks Ato. Tiky teper strumy utravysokoji astoty jdu ne po kabeliach. Znajdeno spo-

sib peredavaty jich prosto po povitriu, na ktalt radichvyli, j prytomu bez vtrat. Na pevnij

vysoti, nad zemleju, rozlyta, jako mona tak vyslovytysia, sucina pelena energiji. Jakoranie, napryklad, veebusy zmueni buly peresuvatysia lye tymy dorohamy, pid jakymybuv prokladenyj kabe, to teper vony mou chodyty de zavhodno. Ale dvyhuny veebusa elektromotory, a v kuleksa vony reaktyvni. Energija, praktyno bezmenoji potunosti,beresia z povitria, a kukovyj pryncyp kovzannia vin vidomyj due davno. Skaimo,kukopidypnyky. Tertia mi kuleksom i joho oporoju, u vyhliadi ideanych hladkych piv-kruhlych rejok, vemy neznane. O use ce j daje molyvis rozvynuty alenu vydkis, posmichnuvsia Muratov.

Ba zlopamjatnyj! skazav Bolotnykov. Nu, spasybi, holube. Vse jasno. Ne-darma kazaly za starych asiv: Dilo majstra velyaje. Vy pojasnyly prosto j vyerpno. Na-blyajemosia do Poltavy, dodav vin, podyvyvy u velyezne, na vsiu dovynu vahonu,vikno.

Kuleks prodovuvav maty z kolynioju vydkistiu. Za dzerkanym sklom, skiky sia-halo oko, rozkynulasia panorama velyeznoho mista. Vysoko v nebo zdijmalysia pyli vy-sotnych budive.

Ni, ce e ne Poltava, skazav Muratov. Ce Selena, zovsim nove misto, o vy-roslo za ostanni pja rokiv navkolo raketodromu. Ce peredmistia Poltavy.

Harne peredmistia, posmichnuvsia Bolotnykov. Bie vid kolynich stoly. Miinym, ja buv tut vostannie rivno sto rokiv tomu; ce bulo porivniano nevelyke misto. Jakau, zvisno, pro Poltavu, a ne pro Selenu.

Kuleks poav upoviniuvaty chid. Mohutnij hul, le utnyj useredyni vahoniv, tepernaebto zovsim zmovk. A moe, avtomat, o keruvav potiahom, vymknuv dvyhuny, roz-rachuvavy, o inerciji vystay do peronu stanciji.

Selena zalyylasia pozadu. vydko nasuvalysia masyvy okolynych budive samojiPoltavy.

Bi neterpliai pasayry poaly pidnimatysia zi svojich mis. Vahon ne mav nijakychperehorodok y kupe. Vin buv odnym sucinym prymienniam iz zastelenoju mjakym,puchnastym kylymom pidlohoju. Maleki stolyky, bufetni j knykovi afky, perenosniekrany telepryjmaiv skladaly joho obstavu. Krisla mona bulo stavyty de zavhodno, zabaanniam pasayriv.

Metalevyj holos promovyv: Poltava! Proavajte, holube! skazav Bolotnykov. Meni bulo due pryjemno pozna-

jomytysia z vamy. Vy dovho probudete v Poltavi? Tyni zo dva. Todi ne proavajte, a do pobaennia. Ja budu tut erez try dni. Zustriatymete ostu? Ato. Nu, znay, pobaymosia, jako vy zachoete, zvisno. Obovjazkovo zachou. Do rei, vy znajete, o Gineja bude tut? Znaju j chou jiji bayty. Dosi ne vypalo. Lye na svitlynach i na ekranach. Vy choete z neju poznajomytysia? Navi due chou, ale jak ce zrobyty? Gineju suprovoduje jak perekladaka moja sestra. Pidijdi do neji, perekai

pryvit vid mene, j vona vas poznajomy. Spasybi! Ja neodminno ce zrobliu. Gineja mene due cikavy. Do rei, ce jiji

spravnie imja? Ja chou skazaty, vono tak i zvuy jichnioju movoju?

Ne zovsim tak. Muratov vymovyv povoli, roztiahujuy sklady: Gij-anej-j. Opryblyzno tak zvuy ce imja. Tak vidrekomenduvalasia vona pry perij zustrii z liumypivtora roky tomu. My poaly nazyvaty jiji prostie: Gineja.

I vona? Vidrazu stala vidhukuvatysia na ce imja. Vy znajete jichniu movu? Znaju vsi slova, jaki zmih zapamjataty. Pryblyzno sliv zo dvisti. Vaka mova? Ta ni, ne due. Vas zdyvuje te, o ja zaraz skau. V cij movi meni vuvajesia o

znajome. Jak ce moe buty? Mova uoji planety Meni samomu ce dyvno. Ale nijak ne pozbudusia vraennia, o slova zvua zna-

jomo. Molyvo, koly bude vidomo bie Narazi my znajemo nebahato. Cia dyvna divynane choe znajomyty nas zi svojeju movoju.

Ale omu? Na ce moe vidpovisty lye sama Gineja. Sprobujte!Kuleks zupynyvsia. Peron vokzalu prychovuvala hlucha stina zapobinoho tuneliu. V

pidlozi utvoryvsia otvir (kylym, o zdavavsia sucinym, rozijovsia v ciomu misci). Zvidkyiz nynioji astyny vahonu kovznuly vnyz prystupky yrokych schodiv.

Bolotnykov e raz poproavsia z Muratovym, e raz podiakuvav jomu j vyjov. Iznym vyjlo z desiatero liudej. Znyzu pidnialysia ini pasayry. Muratov ne spuskavsia naperon vin znav, o kuleks prostoji usioho otyry chvylyny.

Prozvuav sygnal vidpravlennia. Liuk u pidlozi vahonu zakryvsia. Kylym zsunuvsia, jhodi bulo pomityty, de prochody joho rozsuvnyj ov.

Vahon le pomitno pochytnuvsia. Poplyvly, rvonulysia, znykly stiny tuneliu, potiahvyletiv pid vidkryte nebo. Vse vyde j vyde zamyhtily budynky Poltavy, kuleks strimkonabyrav vydkis.

Nezabarom misto znyklo za obrijem. Obabi polotna dorohy rozstylalysia neskin-enni ovti polia. Vsiudy vydnilysia veelektry. Velyezni, nezhrabni z vydu, vony povolipovzly sered moria chlibiv, i, zdavalosia, jich bulo bez liku. Jly druhi za ce lito nyva.

Muratov viduv, o holodnyj. Bufetna afka zabezpeyla joho skliankoju hariaojiornoji kavy j buterbrodamy.

Povertajuy do svoho krisla, Viktor pryhadav Bolotnykova.Slavnyj staryj! podumav vin. Dyvakuvatyj, ale due sympatynyj. Cikavo, jak

postavysia do nioho Gineja.Z vidvertistiu, jakoju ne asto buly nadileni zemliany, divyna inoho svitu stavylasia

do liudej po-riznomu. Odnym vona posmichalasia, ochoe dozvoliala potyskaty svoju ruku(sama vona javno ne bula znajoma z rukostyskanniam), do inych vidrazu vyjavliala anty-patiju. Traplialosia, vona povertalasia spynoju do liudyny, o baala poznajomytysia zneju. J nikoly ne vidpovidala na pytannia, omu jij ne podobajesia ta y ina osoba. Bulopomieno, o najastie vona dobre stavylasia do liudej vysokoho zrostu, todi jak malo-rosli, maje jak pravylo, ne zbuduvaly jiji sympatij.

Peri misiaci perebuvannia na Zemli Gineja vitala liudej pidniattiam vidkrytoji do-loni do rivnia plea, ale potim perestala ce robyty. Movky prostiahala ruku dlia potysku,ale nikoly ne vidpovidala tym samym.

y nuhuje Gineja na Zemli? dumav Muratov. y sumuje za svojeju bakiv-ynoju? omu ne choe blye, hlybe poznajomytysia z Zemleju j jiji mekanciamy? Jakumetu peresliduje vona svojim napolehlyvym movanniam?

U tomu, o Gineja povodysia tak iz jakoju metoju, Muratov ne sumnivavsia. Is-nuvala pryyna, j pryyna serjozna. Ale v omu vona poliahala?

Muratova dratuvala tajemnyis Gineji. Same tomu vin pokynuv hostiu Zemli vi-drazu pislia toho, jak dostavyv jiji na Zemliu. Vin ne terpiv zahadok, o ne piddavalysiarozhadci. A tut bula navi ne zahadka, a nezjasovna tajemnycia. Z peroho-taky dnia, z per-oji myti svojeji pojavy Gineja zamknulasia v sobi, voevy zazdalehi namityvy linijupovedinky. Muratov znav ce krae vid inych, buv svidkom perych hodyn i dniv.

Je pryyna, je! asto dumav vin. I chtozna, molyvo, cia pryyna nabahatovalyvia, ni te, o prahnu diznatysia v Gineji nai veni.

Rukopys, jakyj vin proytav, rozmova z Bolotnykovym znovu, vkotre, povernuly johodumky do podij mynuloho.

Vin pamjatav, pamjatav do dribny use, o pereduvalo pojavi Gineji.

ASTYNA PERA

1

Liubyj Viktore!Due prou tebe pryjichaty do mene. Nehajno. Vdalosia, nareti, namacaty v pro-

stori objekt, prysutnis jakoho v Sonianij systemi pidozriuvalasia e v mynulomu sto-litti. Pamjataje, ja tobi rozpovidav pro nioho. Ale meni ne vse jasno. Jaki dyvnosti. Pry-jidaj! Zhadajemo molodi lita, podumajemo razom. Problema cikava, ne poalkuje.Pryjidaj obovjazkovo! Ty meni due, due potriben!!!

Serhij.

Muratov dvii proytav korotkoho lysta druha.Bulo jasno, o Synycyn pysav, buduy schvyliovanym abo znachodiay u stani ner-

vovoho zbudennia. Na ce vkazuvaly ne vlastyva jomu neochajnis styliu j tryi povtoreneprochannia pryjichaty. Ta j poerk buv nezvyajnyj nerivnyj, javno kvaplyvyj. Ce ne vja-esia z zovninistiu zavdy strymanoho, spokijnoho v slovach i estach astronoma. J na-vio pysaty, koly te same mona vyde j prostie skazaty po radifonu.

Pro jakyj objekt ide mova? Muratov ne pamjatav, ob joho druh rozpovidav jomuo podibne.

Ri, zvisno, v astronominomu vidkrytti. Prostir, Soniana systema dostatniojasno. Ale Serhij dobre znaje, o vin, Viktor, nikoly osoblyvo ne cikavyvsia nebesnymytilamy, znajomyj z astronomijeju lye v meach kinoji programy. Jaku dopomohu vinchoe otrymaty?

Najprostie bulo pidijty do radifonu j vyklykaty observatoriju, de praciuvav Sy-nycyn. Ale Muratov prosto organino ne terpiv, jako postala pered nym zahadka, chajnajdribjazkovia, zalyalasia ne rozhadanoju nym samostijno.

Tak i zaraz. U lysti bula nejasnis. Serhij prosy pryjichaty, ale ne pye navio. Znay,treba zdohadatysia samomu.

Muratov dopytlyvo vdyvliavsia v kone slovo.Cho jak by neochajno j kvaplyvo pysala liudyna, dumav vin, dumka, o panuje

nad neju, musy vidbytysia.

Dyvnosti! O, dalebi, kliu do rozuminnia. Serhijevi vdalosia (vin sam tak pye) vi-dkryty o nove v Sonianij systemi. Fakt dyvovynyj sam po sobi. o-o, a Sonianasystema naebto doslidena vzdov i vpoperek. I o vyjavlenyj nym objekt povodysiadyvno. Serhij ne rozumije pryyny. Na ce vkazuju slova: podumajemo razom.

Tak! Teper daliZhadajemo molodi lita. Pro o moe jty mova? Ne pro sport e. Vony obydva

liubyly v dni junosti rozvjazuvaty spino zaplutani matematyni zadai. Pidchody!U omu mou vyjavliatysia dyvnosti astronominoho poriadku? Lye v rusi tila,

joho orbiti. J, nareti, problema cikava! Vse jasno! Serhijevi potribna dopomoha mate-matyka, oby rozhadaty, jakoju orbitoju ruchajesia objekt.

Muratov posmichnuvsia. Varto bulo dumaty cilych pja chvylyn, koly vse jasno j nija-koji zahadky nemaje.

Vin buv zajniatyj i ne mav namiru kydaty robotu. Molyvo, mona dopomohty dru-hovi, zalyajuy na misci? y tak ue neobchidna joho osobysta prysutnis?

Muratov pidijov do aparatu. Ale pobalakaty z Serhijem tak i ne vdalosia. Chto zispivrobitnykiv observatoriji povidomyv, o Synycyn druhyj de ne vychody zi svohokabinetu. Zamknuvsia j ne vidpovidaje na odni vyklyky. o vin, ne jis i ne spy? zapytav Muratov. Schoe na te, bula vidpovi.

Ce cilkom vidpovidalo vdai Serhija. Koly o pohlynalo joho dumky, vin buv zdatenpraciuvaty cilodobovo bez vidpoynku.

Tak, voevy, problema, o postala pered nym, napravdu due cikava!Ne zalyaty tryi povtorene prochannia druha bez uvahy.Ne vahajuy, Muratov vyletiv toho-taky dnia.Jakby vin lye mih znaty, o stanesia pislia cioho lysta! Pojichav by vin todi do

Serhija?..Vykynuvy z holovy poperedniu robotu, Muratov, jak zavdy, viduv neterpliaku

poaty novu. Try hodyny zdalysia jomu due dovhymy.Transatlantynyj lajner prolitav jakraz nad miscem, de bula roztaovana observato-

rija. Posadka mala vidbutysia bi ni u tysiai kilometriv zachidnie. Znay, dovedesiajichaty nazad nazemnym transportom i vytraaty e dvi hodyny.

Muratov zajavyv pro svoje baannia vysadytysia z parautom.Bortradyst vyklykav observatoriju. Zvidty vidpovily, o do miscia pryzemlennia Mu-

ratova vylety planelit-avtomat. Vam vypadalo ranie strybaty? zapytav odyn iz leniv ekipau lajnera, dopoma-

hajuy Muratovu prystebnuty liamky parauta. Lye odyn raz, ie v koli. A chiba ce maje jake znaennia? Ri u tim, o my letymo na vysoti semy kilometriv. Vam dovedesia zrobyty za-

tianyj strybok. A ce o, due skladno? Ni, jaka skladnis. Paraut rozkryjesia sam potribnoji myti, vin avtomatynyj. Ale

z nezvyky vine padinnia moe buty nepryjemnym. Ne turbujtesia, ja ne stradaju nervamy.Planelit zjavyvsia erez dvi chvylyny pislia pryzemlennia, o projlo cilkom aslyvo.A e erez pja chvylyn Muratov ue zachodyv do odnijeji z budive naukovoho mis-

teka, de, jak jomu skazaly, rozmiuvavsia kabinet Synycyna.Na stuk u dveri ne nadijlo odnoji vidpovidi.Muratov postukav due. Ja zajniatyj, prou ne zavaaty, pouvsia serdytyj holos Serhija.

V takomu razi, smijuy vidpoviv Muratov, ja vidlitaju nazad. Vidyniaj, dy-vae! Ce ja Viktor.

Prolunaly pospini kroky, j dveri vidynylysia.Muratov achnuv vid nespodivanky j nestrymno rozrehotavsia.Synycyn stojav pered nym u samych trusach i v kapciach na bosu nohu. Joho oblyia

bulo zabrudnene mastylom i jakoju temnoju farboju. Skolane volossia styralo pukamyna vsi boky.

Z kabinetu vijnulo hariaym povitriam. o tut vidbuvajesia? Ty o, remontom zajniavsia na dozvilli? omu taka arota? Po-pere, zdrastuj! spokijno skazav Synycyn. Spasybi, o pryjichav. Ty meni

potriben e bie, ni koly ja pysav lysta. Prosto do zarizu. A arota o, vin ukazav nanevelyku, kabinetnoho typu elektronno-obysliuvanu maynu, o stojala biliapymovoho stolu. Cia portatyvna maynka ne rozrachovana na trydcia hodyn bezpe-rervnoji roboty.

Navio ty tak terzaje jiji, neasnu? Muratov vydkym uvanym pohliadomokynuv kabinet.

Pidloha bula zasypana bezliiu politylenovych plastynok program. Vony valialysiavsiudy: bilia samoji mayny, na kylymi, o zasteliav seredynu kimnaty, navi bilia dverej.Mabu, hospodar kabinetu kydav jich abykudy. Odiah Synycyna tak samo buv rozkydanyjpo krislach i kanapi. Vikna nahlucho zakryti vakymy porjeramy. Horila liustra j dekikanastinych lamp.

Krasnomovna kartyna. Napevno, Serhij navi ne znaje, o zaraz de, a ne ni. Nioho ne vychody? hluzlyvo zapytav Muratov. Kliata zahadka! Prosto cho volossia rvy vid vidaju. Ja bau, o ty namahavsia ce robyty. Posluchaj, liubyj mij, ja tebe ne vpiznaju.

Neve ty rozrachovuje dobytysia uspichu v takomu stani? Ja ne pytaju, y spav ty siohodnivnoi, jasno, o ni. Ale ty choa b jiv o?

Zdajesia. Ato, zdajesia. A meni ne zdajesia. Kotra hodyna? o kotra hodyna? Pryjichaly! Muratov znyzav pleyma. Stavliu utymatum: ty nehajno pryjme

vannu, posnidaje i liae spaty. Nehajno! Inake ja zaraz e vidjidaju. Zrozumiv? Spaty? Synycyn fyrknuv. Znajov as. Sidaj i sluchaj. Nioho ne sluchatymu. Ochota meni rozmovliaty z takym opudalom. Na koho ty

schoyj? koda, tut nemaje dzerkala.Muratov pidijov do vikna j pidniav porjeru. Promeni soncia uvirvalysia do kabinetu.

Vin navsti rozynyv vikno. Ato! Zustrivy zdyvovanyj pohliad druha, Muratov usmichnuvsia. Zaraz

druha hodyna dnia! Dnia, a ne noi, jak ty, poza sumnivom, hadaje. Druha hodyna? Tak, za miscevym asom.Synycyn jako vidrazu ponyk. Dobre, skazav vin, pryjmaju tvij utymatum. Vychody, dodav vin, posmi-

chajuy, o ja terzaju maynu ne trydcia hodyn, a ponad pjatdesiat. To-bo vona taknahrilasia.

e krae. Dvi doby bez snu j jii! J cia liudyna choe rozvjazaty skladnu matema-tynu zadau! Ta tut ne lye tvoja maynka, a j elektronno-obysliuvanyj mozok Instytutukosmonavtyky ne dopomoe.

Vin i ne moe dopomohty. Nio ne dopomoe, jako ja sam abo ty ne damo pra-vynoji peredumovy. Sto dvadcia sim varintiv! vyhuknuv Synycyn. Sto dvadcia sim!I vse marno.

Vdiahajsia! Muratov pidniav druhu porjeru, vymknuv maynu j pohasyv svitlo. Ne pide e ty dodomu otak. Tut ne plia.

Synycyn poav povoli vdiahatysia.o podibne do aliu y dosady voruchnulosia v dui Muratova. Serhij liae j prospy

hodyn zo desia, ne mene. A o robyty jomu ve cej as? A jako zovsim korotko, neriue zapytav vin, u zahanych slovach? U omu

ri?Synycyn zdyvovano pohlianuv na druha, j obydva rozsmijalysia.

Nad kontynentom Pivdennoji Ameryky zorianym pokryvalom rozkynulasia ni. Mi-siacia ne bulo. U vikno kabinetu dobre vydno blyskuyj Pivdennyj Chrest. Nezvyni suzirjamerechtia v oksamytovo-ornij bezodni. De tam, mi nymy, ale blyko, zovsim blykovid Zemli, proplyvaje, molyvo same zaraz, tajemnya zahadka.

Muratov povoli krokuje kabinetom, bozna vkotre peretynajuy joho navskosy. Viknarozyneni navsti. Hory lye odna nastina lampa, osvitliujuy astynu stolu j pane obys-liuvanoji mayny.

U kabineti zrazkovyj poriadok. Programni kartky, rozkydani Synycynym po vsij kim-nati, zibrani j trioma akuratnymy stosamy lea na kraju stolu. Na druhomu kraju vysoijedobriayj stos novych, vykorystanych ue samym Muratovym.

Use marno! Zahadka zalyajesia zahadkoju.Sto dvadcia sim varintiv Synycyna j simnadcia Muratova. A viz i nyni tam!Ude vony prohovoryly dvi hodyny. Do Serhija povernuvsia spokij i vlastyva jomu

tonis. Detano j dokladno vin poznajomyv Muratova zi vsijeju problemoju. Teper Viktorznaje stiky , skiky j Serhij.

Zvisno, mona zvernutysia za dopomohoju v Instytut kosmonavtyky. Ale Serhij nechoe, j Viktor dobre rozumije druha. Sam poav, sam dovedy do kincia. V instytut zver-nutysia odnakovo dovedesia, ale odna ri zjavytysia z zakinenym vidkryttiam, i zovsimina z poronimy rukamy. Ziznatysia v svojij bezporadnosti zavdy nepryjemno. Serhijmaje raciju! Vin, Viktor, ne v rachunok. Odyn vid odnoho v nych nikoly ne bulo sekretiv.Jako zahadku rozhadaje Viktor, ce vse odno o sam Serhij.

Ale jak rozhadaty jiji?Zovni Muratov spokijnyj. Ale v nioho vseredyni klekoe buria. O ue desia hodyn,

jak Serhij neprobudno spy. A vin use tupciuje na odnomu misci j ni na krok ne nablyzyvsiado rozhadky. Takoho e ne buvalo. opravda, i z takoju zadaeju vin zustriajesiavpere.

A zdajesia, vse tak prosto. Protiahom odnoho tynia radilokator visim raziv pokazavu prostori nevidome tilo. Visim took orbity! A j trioch-bo dosy, oby vydko j tonorozrachuvaty bu-jaku.

Ale rozrachunky nezminno zachodia u hluchyj kut, vstupaju u kryuu supere-nis iz zakonamy nebesnoji mechaniky.

Moe, tilo ne odne? Molyvo, jich dva, try y bie? Ale Serhij vvaaje, j Muratov zho-den iz nym, o ce nejmovirno. Dekika til poblyzu Zemli, j odne ne potrapylo dosi v polezoru teleskopa. Nemyslymo! Najpevnie, tilo vse odne.

Serhij rozrachuvav usiliaki orbity dlia odnoho j dvoch til u vsich myslymych pojed-

nanniach vidomych vomy took. odna ne pidijla. Muratov poav bulo provodyty rozra-chunky dlia trioch, ale nezabarom oblyyv ciu zatiju.

Do rozhadky treba pidchodyty inym liachom. Muratov znaje: zadaa prosta. Inakebuty ne moe. Vona lye zdajesia vakoju. Varto napasty na pravynu dumku, j rozra-chunky ne skladu trudnoiv. Ale de vona, cia pravyna dumka? V omu tut ri?

Muratov sidaje na kanapu, vidkydajesia na mjaku poduku, zakladaje ruky za holovu.Tak krae dumajesia.

Z vikna vije pryjemnoju procholodoju. Tropina speka pila razom iz Soncem na dru-hyj bik planety.

Hodynnyk pokazuje devjatu. Ale ce dlia merydina Moskvy. Za miscevym asom za-raz druha hodyna noi.

Muratov usmichajesia. Pohnav Serhija spaty, a sam zajniav joho misce j ne spy oue dvadcia pja hodyn.

Ale vin nizao ne liae, poky Serhij ne vyspysia. Zminiujuy odne odnoho, vonypraciuvatymu doty, poky ne rozvjau zadau y ne znajdu cho jaku pryjniatnu hipo-tezu. A todi ve mona ne ervonijuy zvernutysia v Instytut kosmonavtyky.

Ote, o vidomo?Muratov zhaduje rozpovi druha

Peryj natiak zjavyvsia e u dvadciatomu stolitti. V 1927 roci K. Stermer pomityvnezbahnenne vidbyttia radipromenia vid jakoho tila, o znachodylosia nedaleko vid Ze-mli. Jakoho? Ce zalyylosia nevidomym. Todi omu ne zvernuly uvahy na povidomlenniaStermera. erez pjatdesiat rokiv istorija povtorylasia. I znovu nichto ne zacikavyvsia dyv-nym javyem radipromi vidbyvavsia nenae vid poronioho miscia. Obydva fakty

pojasnyly pomylkoju sposterihaa. V samomu kinci dvadciatoho stolittia trapylasia pry-hoda z rejsovym zoreliotom Zemlia-Mars, o le ne stala traginoju. U dvochstach tysi-aach kilometriv vid Zemli zorelit zustrivsia z nevidomym nebesnym tilom, nablyenniajakoho do korablia ne bulo svojeasno pomiene due tonymy j utlyvymy pryladamyturmankoji rubky. o kovznulo po bortu, zalyyvy slid u vyhliadi hlybokoji vmjatyny.Na astia, vse zakinylosia aslyvo, zorelit ne vstyh ie rozvynuty povnoji vydkosti.Pryrodne pojasnennia znajlosia j tut meteoryt, nespravnis lokatoriv. I o zovsim ne-davno zjavyvsia etvertyj fakt. I znovu ce trapylosia na zorelioti. Vantanyj korabe uziavstart na Veneru. Na bortu znachodylysia budiveni materily j naukove ustatkuvannia dliasporuduvanoji na planeti stanciji sluby Soncia. Ekipa korablia skladavsia z komandyra,turmana j radysta. Maje vidrazu pislia vyliotu nadijlo povidomlennia, o lokatoramyvyjavleno jake tilo, dimetrom u sorok metriv, o lety navperejmy do kursu korablia.vydkis znovu-taky bula e neznanoju, j ce dalo molyvis vasno zahamuvaty zorelit iunyknuty zitknennia. turman ustyh spriamuvaty najavnyj na bortu nevelykyj teleskoptono za promenem lokatora, ale nioho ne pobayv. Radyst korablia povidomyv, o vmiru toho jak nevidome tilo nablyalosia do zoreliota, slabav sygnal na ekrani lokatora, av my najbioho zblyennia zovsim znyk. Ce bulo ve cilkom nezbahnenno. Vidmohty-sia posylanniam na meteoryt y na nespravnis pryladiv cioho razu bulo absoliutno ne-molyvo fakt pidtverduvaly zapysy avtomativ.

U Instytuti kosmonavtyky stryvoylysia. Nevidome tilo, o zahrouvalo bezpecimiplanetnych liachiv, treba bulo znajty za vsiaku cinu. Observatoriji vzialysia za pouky.Synycyn doluyvsia do nych iz samoho poatku. V joho rozporiadenni znachodylasiadue potuna novitnia radilokacijna ustanovka, za dopomohoju jakoji na observatoriji ve-lysia roboty z misianoho profiliu. Cilodobovo, vde i vnoi, nevydymyj promi proma-cuvav prostir u radisi otyriochsot tysia kilometriv vid Zemli. J o tyde tomu, pryj-ovy vranci na robotu, Synycyn pobayv na strici samopysnoho pryladu dovhodanyjsygnal. O tretij hodyni pjatdesiat devja z polovynoju chvylyn na vysoti v dvisti visim-nadcia tysia kilometriv proletilo jake tilo soroka metriv u dimetri. Vono ruchalosia zischodu na zachid, tobto nazustri obertanniu Zemli. erez dvi doby, ale ve vde, na tijsamij dilianci neba, ale na inij vysoti, lokator znovu pobayv o toho samoho rozmiru,o j peroho razu, odnak letiue z inoju vydkistiu. J tak visim raziv. Usi spostereenniaschodylysia vidnosno rozmiriv, ale rozchodylysia u vysoti j vydkosti. odnoho povnohozbihu. Sproba pobayty, nareti, tajemnye tilo u vizuanyj teleskop ne pryvela ni do oho,joho ne vdalosia vyjavyty. Ce nikoho ne zdyvuvalo: teleskop naciliuvaly pryblyzno, ta j tilobulo due male. Do toho joho orbita nevidoma. V Instytuti kosmonavtyky ve znaly, operoho uspichu dosiahnuto, j tam ekaju vid Synycyna dokladnoji dopovidi

Neve dovedesia vse-taky rozpysatysia v svojij nespromonosti?..Muratov ponad hodynu sydy ne zminiujuy pozy, j naprueno dumaje. Poatkove

perekonannia, o til ne moe buty dekika, postupovo blidne, zminiujuy upevnenistiu,o jich same dekika. J ne try y otyry, a dva. Do takoho vysnovku pryvody myslenyjanaliz usijeji roboty, vykonanoji Serhijem i nym samym. Dva, lye dva! Vony obertajusianavkolo Zemli, znachodiay zavdy odne navproty odnoho obabi planety.

Ale take prypuennia spadalo na dumku j Serhijevi. J vin zajmavsia obyslenniammolyvych orbit. I pryjov do nisenitnyci.

Zasumnivatysia v pravynosti obysle druha Muratov ne moe, taka dumka navi nevynykaje. V Serhija vse pravyno, vse, krim

Muratov schopliujesia z kanapy j pidchody do stolu. Ave, treba pereviryty j takyjvarint, navi jako vin vyhliadaje fantastynym. Serhij vychodyv iz peredumovy, o

vony maju spravu z dvoma pryrodno vynyklymy tilamy, jaki ruchajusia za zakonamy tia-innia. Todi, zvisno, odna z myslymych orbit ne vidpovidatyme faktynomu ruchovi til,ale jako vony tuni

A na korys podibnoho prypuennia svidy bahato o.Po-pere, tila nevydymi u vizuanyj teleskop navi zblyka (vypadok na vantanomu

zorelioti). Ce mona pojasnyty tym, o vony zabarvleni v absoliutno ornyj kolir i ne vid-byvaju promeniv Soncia. Pryrodni tila ne mou maty takoho zabarvlennia. Po-druhe, lo-katory baa jich zdaleka j ne baa zblyka. Ce pojasnyty vae, ale mona prypustyty(fantazuvaty, to do kincia), o ti, chto zapustyv jich, chotily utrudnyty liudiam vyjavlenniacych til. Jak ce zrobleno, pytannia ine. J, po-tretie, tila ruchajusia nazustri ruchoviplanet, nazustri obertanniu Zemli. Take javye, opravda, zustriajesia v pryrodi, aledue ridko.

Ote, tuni suputnyky Zemli, zapueni zvidky zzovni!ipka pamja Muratova poslulyvo nahaduje, o taka hipoteza bula vyslovlena v dva-

dciatomu stolitti. Koly vin ytav pro neji. Jak prizvye avtora? Muratov napruujepamja. Tak, Brejsuell.

Ale tuni suputnyky, stvoreni liumy, ruchajusia za zakonamy tiainnia, du-maje vin. Tak, ale lye tomu, o vony letia za inercijeju, ne maju dvyhuniv. Za najav-nosti storonnioji syly orbita moe nabuty najchymerniych obrysiv.

y polehuje zavdannia cia nova peredumova? Ni, rade, utrudniuje. Jak uhadaty tra-jektoriju, jako zovsim nevidoma jiji meta?

Ale vse treba sprobuvaty. Vidomo visim took. Vony nalea dvom orbitam. Jakijakij nevidomo. Ale kombinacij vomy took po otyry ne tak bahato. A jako odnijorbiti nalea try, a druhij pja? Abo jako inake?

Nespodivano vynykaje e odna dumka. Muratov navi zdryhajesia, nastiky vonaprosta j due, due valyva. Ade jako prypustyty, o tila tuni, to pryrodno vyplyvajej ine mirkuvannia: vony ne sucini, a poronysti. Ce syno zminiuje masu, a ote, j usi roz-rachunky. I, zvisno, ne kamjani, a metalevi. Todi moe trapytysia j tak, o odna z orbit,obyslenych Serhijem dlia dvoch rokiv, pravyna, jako vnesty v neji popravku na masu.Muratov poynaje prohliadaty vsi zapysy Serhija spoatku. Cho jak nervuvav Synycyn pidas roboty, a zapysy j vysnovky hranyno jasni, lakonini j toni. Vkorinena zvyka dijenesvidomo

U tropikach svitaje vydko. Promeni vyschidnoho Soncia rozhaniaju morok u kutachkabinetu. Lampa svity ue mianoju ovtoju pliamoju. Ale Muratov ne pomiaje cioho.Plastynky-programy znykaju u mayni odna za odnoju. Na malekomu ekrani itko vy-stupaju rezutaty obysle. Elektronnyj matematyk dobre dopomahaje yvomu.

Orbity, orbity, orbity! Lye pro nych moe dumaty Muratov, lye vony v joho svido-mosti. Ni dlia oho inoho nemaje miscia!

Rivno o devjatij ranku Synycyn, sviopoholenyj, reteno pryesanyj, u lehkomu bi-lomu kostiumi, vavyj i navi veselyj na vyhliad, pidijov do dverej svoho kabinetu. Aleveselis lye zovninia, na dui tryvono j nespokijno. y vdalosia Viktorovi choa b ast-kovo, cho u omu pidijty do rozhadky? y vynykla v nioho jaka nova dumka, o moeprolyty trochy svitla v sutinky kosminoji tajemnyci?

Synycyn dobre znav pronyklyvyj rozum Viktora, joho velyezni matematyni zdib-nosti. J u nioho syno rozvynena rysa, due korysna dlia doslidnyka, rysa, jakoji zovsimnemaje v samoho Synycyna, syla ujavy. Synycyn praktyk, Muratov teoretyk.

Simnadcia hodyn roboty (Synycyn ni chvylyny ne sumnivavsia, o Viktor praciuvav

usiu ni) maly o daty.Hodi zvolikaty. Z Instytutu kosmonavtyky bu-jakoji chvylyny moe pryjty vymoha

peredaty jim usi materily. J ne mona bude vidmovyty, nijak ne mona. Synycyn dobreznav, o miplanetni trasy tymasovo zakryti, zorelioty stoja na raketodromach, eka-juy, poky ne bude oyeno prostir bilia Zemli. A yslenni ekspedyciji, o znachodiasiana Veneri, na Marsi, na suputnykach velykych planet, na asterojidach! Jim zakrytyj liachdo Zemli. Vsi ekaju!

Vidynyvy dveri, Synycyn u podyvi zupynyvsia na porozi.Porjery opueni, v kimnati napivtemriava. Zaklavy ruky za holovu (znajoma poza!),

na kanapi bezturbotno spy Viktor!Ale podyv vidrazu zminiujesia velyeznym chvyliuvanniam. Neve?!I radis, bezmirna radis napovnyla vse jestvo Serhija. Vin strimko kynuvsia do stolu,

ne sumnivajuy, o znajde tam o ukraj valyve, vyriane! Chiba mih Viktor zasnuty,ne znajovy rozhadky!

I dijsnis ne obduryla joho spodiva.Na nevelykomu arkui paperu, vyrvanomu z notatnyka, Synycyn proytav:

Serhijku, kryy ura! Siohodni uveeri otrymajemo fotoznimok tvoho objekta. Azavtra vranci druhoho. Orbita na ekrani. Mylujsia! Druhu obysliuj sam. o ja tobi verbliud? Utomyvsia, mov sobaka! Na dobrani!

Viktor.

Harazd ue, pidkau! Obydva objekty maju odnu j tu samu masu. Vrachuj!

2

Providni veni Instytutu kosmonavtyky ne maly namiru hajaty as. Slovo vidrazu na-daly Synycynu.

Vin dopoviv korotko: Navkolo Zemli, jmovirno, due davno, obertajusia dva tuni suputnyky neze-

mnoho pochodennia. Obydva odnoho rozmiru, poronysti vseredyni. Forma dovhasta. Vpozdovniomu pererizi elips, u poperenomu kolo. Dovyna sorok metriv. Ale cemoe vyjavytysia ne zovsim tonym. Orbity spirani. Obydva tila to nablyajusia do Zemli,to viddaliajusia vid neji. Vysnovok, pidtverdenyj spostereenniamy za dopomohoju lo-katora, vydkosti ve as zminiujusia. Serednia vidsta vid centru Zemli: peroho suput-nyka dvisti visimnadcia tysia kilometriv, druhoho sto visimdesiat is tysia. Suput-nyky, jmovirno, metalevi, ale pytomu vahu materilu vyznayty hodi: nevidomo, o zna-chodysia vseredyni. Serednia vydkis peroho suputnyka pja z polovynoju kilometrivna sekundu, druhoho sim. Otrymani dani daju usi pidstavy prypuskaty, o na obochsuputnykach use e praciuju jaki dvyhuny, choa jichniu pojavu poblyzu Zemli slid vid-nesty do 1927 roku y ranie. Pry rusi po spiranych orbitach za inercijeju vony davno bupaly na Zemliu y na Misia. Orbity obysleni vidomym matematykom Viktorom Mura-tovym i astkovo mnoju. Poloennia oboch suputnykiv na jichnich orbitach tono vi-dznaene na nu hodyn siohodninioji doby j moe buty lehko obyslene dlia bu-jakojimyti. Ale pobayty jich bezposerednio u vizuanyj teleskop dosi ne vdalosia, choa dimetr sorok metriv cilkom dostatnij dlia cioho. Muratov vyslovyv prypuennia, o vony

absoliutno orni j tomu nevydymi, oskiky ne vidbyvaju promeniv Soncia. My zrobylysprobu otrymaty fotografiju v infraervonych promeniach. Ade jako vony orni, to ma-ju buty syno nahriti sonianym prominniam. Ale zobraennia ne vyjlo, nezvaajuy nabahatohodynnu vytrymku. Te same vidbulosia z zastosuvanniam plastynok, utlyvych doutrafiletovych, a tako renthenivkych promeniv. Meni osobysto zdajesia, o suput-nyky ne absoliutno orni, a jakraz navpaky absoliutno bili. Tut vako pojasniuvana za-hadka. O use, o ja mou dopovisty radi danoji myti. Na naij observatoriji roboty zispostereennia za suputnykamy z dopomohoju radilokatora tryvaju.

A fotografiju v hamma-promeniach vy ne namahalysia otrymaty? zapytav chto. Takych plastynok u nas ne bulo, ale my jich vypravyly. Jak tiky otrymajemo,

zrobymo j taku sprobu. My ne moemo ekaty j spokijno provadyty doslidy, skazav holova naukovoji

rady Instytutu kosmonavtyky profesor Henri Stoun. Usi zorelioty Zemli prostojuju,usi roboty v kosmosi zupyneni. Takyj stan sprav terpity hodi. My musymo tono znaty, ijaknajvyde, ym je ci tila. Gruntuvaty bezpeku miplanetnych spolue na hipotezach ineperevirenych danych nemolyvo. Jako tila nevydymi z jakoji pryyny, to nemaje pev-nosti v tomu, o orbity obysleni pravyno.

I ja, i Muratov upevneni v ciomu, vstavyv Synycyn. Jako tila nevydymi, povtoryv Stoun, myhcem pohlianuvy na Synycyna, to

zalyajesia odne vyruyty do nych i, tak by movyty, pomacaty jich rukamy. Prou tova-rya Synycyna ne obraatysia. Vin sam dopoviv nam, o, na joho dumku, suputnyky majupraciujui dvyhuny j o vydkosti ve as zminiujusia. De garantija, o ne zminiasia or-bity? Ce moe trapytysia bu-jakoji myti. My ne znajemo, chto i jak keruje nymy. Liudy?Ce malojmovirno. Ale ne vykliuenyj elektronnyj mozok. A joho programa nam nevidoma.Supereky j dyskusiji vidklademo do bi vidpovidnoho asu. Pere pytannia: y monapovnistiu doviriaty otrymanym danym?

Imja Muratova nam vidome, vidpoviv molodyj z vydu, ale naspravdi istdesiaty-rinyj profesor Mejuz. Synycyna my tako dobre znajemo. Jak na mene, mona vvaaty,o orbity suputnykiv na danyj as vidpovidaju jichnim obyslenniam. Skai, zver-nuvsia vin do Synycyna, vai trajektoriji zbihajusia zi vsima vimoma ranie vidomymytokamy?

Tak, zbihajusia povnistiu. Radilokator tryi zasik danij suputnyk i pja raziv bly-yj.

A ini kombinaciji vy probuvaly? Napryklad, otyry j otyry? Probuvaly vsi molyvi pojednannia. Krim toho, siohodni vranci lokator znovu spi-

jmav blykyj suputnyk. I joho misceznachodennia zbihlosia z obyslenym. Ce dosy perekonlyvo. Jaka dumka koleg? zapytav Stoun.Usi desiatero prysutnich pohodylysia z Mejuzom. Todi stavliu druhe pytannia: y potribno posylaty korabli na pouky cych suput-

nykiv? I jako tak, to skiky odyn, dva y bie?Rada vyslovylasia za vidriadennia dvoch korabliv, do oboch suputnykiv odnoasno. J, nareti, skazav Stoun, tretie pytannia: y je taka ekspedycija bezpenoju?Synycyn strepenuvsia. Stoun torknulosia pytannia, jake vony z Viktorom obho-

voriuvaly siohodni vranci. Dozvote slovo! Prou vas, tovaryu Synycyn. Ja chou poznajomyty vas, poav Serhij, iz dumkamy, o vynykly v mene j

Viktora Muratova z pytannia pro bezpeku nablyennia do suputnykiv zemnych zoreliotiv.My majemo spravu z dvoma raketamy-rozvidnykamy, poslanymy venymy inoho svitudlia vyvennia naoji planety na vidstani. Poza sumnivom, obydva suputnyky jako pere-daju informaciju tym, chto jich do nas poslav. Use ce, choa j dosy nezvyajne, ale, vreti-ret, pryrodne j nam zrozumile. Dyvne j navi tajemnye ine. Zrobleno vse, ob my, liudyZemli, jakomoha dove ne znaly pro isnuvannia cych suputnykiv. Spirani orbity, zminnivydkosti, zabarvlennia, a moe, j sam materil, o roby jich nevydymymy vizuano, j,nareti, perekody, bezumovno tuni j navmysni, o zavaaju lokaciji cych til, osoblyvozblyka. Stiky zastoroh vidrazu ne vypadkovi, a navmysni. J najcikavie, vsi ci zachodyrozrachovani na techniku, o bula na Zemli v perij polovyni dvadciatoho stolittia, tobtotodi, koly suputnyky, slid hadaty, i zjavylysia bilia Zemli. Ce svidy pro te, o rozvidka nepera! Ti, chto poslav do nas neprochanych hostej, dobre znaju nau planetu, znaju, ovona naselena rozumnymy istotamy, znaju rive naoji nauky j techniky. Virnie, znalysto rokiv tomu. Ale molyvo, o vony znaju i suasnu Zemliu. Nedaremno vony tak utrud-nyly pouk i znachodennia svojich rozvidnykiv. Pro o vse ce hovory? Prypustymo, omy sami poslaly b takych rozvidnykiv u susidniu sonianu systemu, do jakoji planety ci-oho soncia. Staly b my vyvaty zachodiv dlia toho, ob mekanci cijeji planety ne pomitylynaych poslanciv? Zvisno, ni! Navpaky, my zrobyly b use vid nas zalene, ob jich pomi-tyly, tomu o my rozhliadaly b jich jak zasib spilkuvannia z rozumom inoho svitu, jakzasib daty jim znaty pro nae isnuvannia. Tak i tiky tak maju ynyty rozumni istoty bu-jakoho svitu. Ale my baymo zovsim inu kartynu. Ne z metoju poaty spilkuvannia z namyposlani ci rozvidnyky. Meta ina. J my, liudy Zemli, ne povynni znaty cijeji mety. O nadym treba podumaty.

leny rady z velykoju uvahoju vysluchaly Synycyna. Vychody, skazav pislia dovhoho movannia profesor Mejuz, my zustrilysia z

tym, o zavdy zapereuvalosia v spravi spilkuvannia svitiv. Pera zustri iz uym ro-zumom i lychi namiry!

Ni, omu ? Synycyn nasylu zmusyv sebe zapereyty. Vony z Viktorom pryjlyjakraz do takoho samoho vysnovku, o j Mejuz. Ne obovjazkovo lychi. Mona prypus-tyty navi, o namiry onajdrunii. Napryklad, tak: rozvidnyky nebezpeni, z nymytreba buty due oberenymy Ade rive rozvytku, jakomu dostupni taki eksperymenty,vykliuaje nyci sponuky! vyhuknuv vin, baay sumniv na oblyiach sluchaiv. Vonymou buty nebezpenymy dlia nas! Zastorohy, vyti tymy, chto jich poslav, mou ozna-aty: Uvaha! Nebezpeka! A jako vony z antyreovyny? Ce ve mij osobystyj vysnovok, zhaslym holosom vidznayv Synycyn.

Vy vid nioho vidmovytesia cijeji-taky chvylyny, posmichnuvsia Stoun. Pryha-dajte vypadok iz rejsovym zoreliotom Zemlia-Mars. Nevidome tilo ditknulosia bortu ko-rablia. Teper my znajemo, ce buv odyn iz suputnykiv. Ditknulosia, zalyylo vmjatynu,ale nijakoji anihiliaciji ne stalosia.

Sluno, ja zabuv pro ce, pohodyvsia Synycyn. Te, o my zaraz uly, prodovuvav Stoun, sluno ce y ni, pidtverduje

obgruntovanis moho pytannia: y je namiena ekspedycija bezpenoju? Ja ojno spro-stuvav pospinu vyhadku Synycyna. My vsi dobre rozumijemo, o sponukalo joho ne-hajno ukaty pojasnennia. Ce roby es joho liudkym jakostiam. Teper ja chou spro-stuvaty samoho sebe. Ja neodavno kazav, o prysutnis na suputnykach liudej y vzahalirozumnych istot sumnivna, malojmovirna. Ale ja vypustyv z uvahy, o ci suputnyky zna-chodiasia tut ue sto rokiv, a moe, j bie. yvi istoty vykliuajusia. Navi jako me-

kanci toho svitu due dovholitni, vse odno nemaje sensu zamykatysia v tisnomu prymi-enni na sto rokiv. Jako je keruvannia, to vono abo zdijsniujesia zboku, abo ce elek-tronnyj mozok. Todi, molyvo, ne slid ryzykuvaty? Moe, prosto znyyty obydva suput-nyky i skinena sprava? Ja schyliajusia do dumky, o lychoho namiru nemaje j ne bulo.Ale vse odno svoju ro dlia tych, chto jich poslav, ci suputnyky davno vykonaly.

Cioho my nijak ne moemo znaty, zapereyv len rady Stanislav Lieynkyj. Jako dvyhuny praciuju dosi, znay, vony buly rozrachovani na cej as i, ote, v nychie je potreba. Ale ne v tomu ri, potribni ci suputnyky tym, chto jich poslav, y ni. Zny-yty jich my majemo povne morane pravo. Jichni hospodari z namy ne rachujusia j nasne pytaju. Vony pro nas navi ne dumaju. Ne mou e vony ne rozumity, o nevydymitila po susidstvu z planetoju, na jakij technika dijla do miplanetnych spolue, je velykojunebezpekoju. Meni zdajesia, o pytannia mona stavyty lye pro te, y potribni ci suput-nyky nam samym. y treba nam poznajomytysia z jichnioju konstrukcijeju, dvyhunamy,vstanovlenoju na nych aparaturoju? Jako ce baano, slid ne lye znajty jich, ale j pronyk-nuty vseredynu. Jako ni, todi znyyty, ne ryzykujuy.

Tut navriad y budu rizni dumky, skazav Stoun. Technika dvoch svitiv nemoe buty cilkom identynoju. o korysne neodminno znajdesia. Napryklad, metodylokacijnych perekod, nevydymis, sposib peredai informaciji kri bezodniu prostoru,o rozdiliaje susidni systemy. Do toho my ne znajemo y susidni?

Znay, i hovoryty nema pro o. Treba, i kvyt. Lieynkyj riue vidrubav ceslovo, udaryvy rebrom doloni po stolu. Ale raz my znajemo, o molyva nebezpeka, tone slid posylaty dva korabli do oboch suputnykiv, jak my uchvalyly. Polemo odyn, spo-atku do peroho, vidtak do druhoho. J letity na niomu maju lye dobrovoci.

o vy choete cym skazaty? zdyvuvavsia Stoun. A jak mou buty ne dobro-voci?

Ja kau v tomu sensi, o uasnyky ekspedyciji musia dobre znaty, o ryzykujuyttiam. Ale vy majete raciju, posmichnuvsia Lieynkyj, slovo dobrovoci ana-chronizm.

Ochoych znajdesia bie, ni treba. Ale ce strani slova: ryzykuju yttiam! Stoun nachylyvsia vpered i obviv pohliadom leniv rady. Proponuju konomu podumatyj vyriyty, y varta sprava zachodu?

Zapala movanka. Varta! perym promovyv Mejuz. Varta! povtoryv Leynkyj. Varta!.. Varta!.. Todi ja prou doviryty meni kerivnyctvo ekspedycijeju, skazav Stoun. I vvesty v neji mene j moho druha Muratova. Zdajesia, my zasluyly na ce pravo,

dodav Synycyn. Muratova tut nemaje. Ce ne hraje roli. Ja hovoriu za nioho. Z joho zhody? Ni, my z nym ne balakaly pro ce. Ale ja ruajusia Dobre. Znay, ue troje. Ja hadaju, o dostatnio otyrioch-pjaty liudej.

Vemy vdianyj, Muratov pidkresleno ceremonno vklonyvsia. Ty arivno liub-jaznyj. Ale o, koly v mene nemaje odnoho baannia vyruaty u prostir?

Prostir? Synycyn znyzav pleyma. Ce poriad iz Zemleju. Blye, ni do Misia-cia.

Prypustymo, o ce navi na samij Zemli Nu to j o ? Ato, nu to j o ? A nu tebe! Synycyn obureno vidvernuvsia vid druha. o za liudyna! Jomu

vyjavliaju taku doviru, a vin Moe vidmovytysia! O, bu laska serdytym estom vinukazav na stolyk, de stojav radifon.

A meni nema vid oho vidmovliatysia. Ja ni na o ne pohoduvavsia. Jake menidilo? Sam zarachuvav mene do skladu ekspedyciji, sam i vidrachovuj.

Synycyn schopyvsia j kynuvsia do aparatu. Stij! Muratov ustyh schopyty druha i z syloju kynuv joho nazad u krislo. artiv

ne rozumije! Chiba ja puu tebe samoho, jako isnuje nebezpeka? Chto za toboju nahli-adatyme? Koly treba letity? zapytav vin dilovym tonom.

erez tyde. Tak by j kazav. Ja vstyhnu zakinyty svoju robotu, ve raz perervanu erez tebe. A

omu take zvolikannia? Ade zatrymujusia vsi zorelioty. Nebezpeky bie nemaje. Misceznachodennia oboch suputnykiv vidome. A jako vony zminia orbitu? Ce pomitia vasno. Za nymy bezperervno stea maje vsi lokatory observatorij

zemnoji kuli. My z toboju daly jim chorou osnovu dlia sposteree. A zdorovo vyjlo, ehe ? Ne chvalysia! Sam znaje, o vypadkovo natrapyv na slunu dumku. O, ni! Ne vypadkovo. Jaka vypadkovis, jako vsi pryrodni orbity vidpaly odna

za odnoju. Ce logika. y fantazija. y fantazija, zhodyvsia Muratov. Cej ynnyk nikoly ne slid zabuvaty. V nauci

fantazija neobchidna. Jakby ty volodiv neju, to ne dovelosia b kryaty probi! j klykatymene na dopomohu.

Rozkudkudakalasia kurka! z dosadoju skazav Synycyn. Znesla jajce j ujavliaje,o Rym uriatuvala.

To husy buly. Ale ty ne vidpoviv na moje pytannia. omu taka zatrymka? Korabe treba obladnaty. Stoun ustanovliuje na niomu, zdajesia, vsi prylady, o

isnuju u technici sposteree. Sprobuj znajty te, o nevydyme, ta e v prostori. Aha! Vse-taky v prostori. A ty kazav Nu harazd, ne budu pryskipuvatysia do sliv.

Ehe , zadaka! Do rei, v mene je dejaki mirkuvannia odo cioho. O, napryklad Chajve korpus suputnyka z nemagnitnoho materilu. Vseredyni, napevno, je metalevi as-tyny

Magnitni? Peredbaeno. Budu i taki prylady. Znaju. Ne zavaaj! Muratov poav povoli chodyty kimnatoju z kuta v kut. Chaj

ci tila ne pohlynaju promeniv Soncia j ne nahrivajusia nymy. Dvyhuny v nych je? Je!Znay, musy buty j jake teplo. Due slabke, ale povynno buty. Znay, vony pokausia,z blykoji vidstani, na infraervonomu ekrani. Mi inym, tvoja dumka, o vony ab-soliutno bili, ne vytrymuje krytyky. Stryvaj, ne spereajsia! Potim! Moje prypuennia, ovony absoliutno orni, tako sumnivne. Ale ja ne spereajusia. Pidemo dali. Mona vpev-neno skazaty, o z suputnykiv peredajesia informacija. Jak? Najpevnie za dopomohojuutrakorotkych chvy. Znay, peredava mona zapelenguvaty Ce ve try! Til bez masy neisnuje. Masu suputnykiv my znajemo, vona dosy solidna. Z Zemli steytymu za naymkorablem i za suputnykamy. Nas povidomlia, koly my nablyzymosia do nych. Chaj my jichne pobaymo j ne namacajemo odnymy pryladamy. Dvi masy v poroniomu prostori.

Ade praktyno vin poronij, pravda?.. Sami zijdusia vprytul. Ce otyry! Suputnyky j use,o na nych znachodysia, ne mou buty cilkom prozori. Jich mona pobayty prosto na-vi, jak temnu pliamu na tli zorianoho neba. Zvisno, znovu-taky zblyka. Ce pja! Nu, oteper, bu laska, moe spereatysia.

Ne zbyrajusia! Synycyn usmichnenymy oyma dyvyvsia na pryjatelia. Vse pra-vyno. Ale ja bau, o kerivnyctvo ekspedycijeju pomylkovo doviryly Stounovi. Slid bulopryznayty tebe. Teper ty stryvaj. Obraatysia bude potim. Ote, Viktorom Muratovymznajdeno pja sposobiv vyjavyty suputnyky v prostori. Ja-bo tebe znaju: raz zamovk,znay, nioho bie ne spadaje na dumku. A o Stounovi spalo! Zdryhnuvsia, holube! Gra-vitonnyj vyznanyk masy raz! Hamma-proektor dva! Ruky vhoru! Liahaj na obydvilopatky!

Dekika sekund Muratov spantelyeno dyvyvsia na Synycyna. Vidtak nachylyvsia dosamoho joho oblyia j skazav zmovnykym tonom:

Znay, sim? Lye sim i bie nemaje? Znajdenyj suputnyk budemo obmacuvaty.Rukamy. A ne choe pobayty joho? Navi? Poverchnia v nioho je? Chaj nevydyma, aleje? A jako jiji zabarvyty? Rozpyliuva visim!

Oblyia Synycyna vidrazu stalo serjoznym. Cioho, zdajesia, ne peredbayly, skazav vin. Treba nehajno povidomyty Stou-

novi. Molode, Viku!

3

Dosiahnennia techninoji dumky vraaju ujavu liudej lye peryj as, poky vony enovi j nezvyni. Liudyna vydko prystosovuje svoju svidomis do novych umov, i te, ozovsim nedavno zdavalosia jij dyvovynym, staje budennym.

Koly, na poatku dvadciatoho stolittia, zjavylysia aeroplany, koly liudyna vpere pid-nialasia v povitria, zdavalosia, o litaty mou lye vybrani, o dlia cioho potribni osob-lyva smilyvis, osoblyvi rysy vdai j fizynoho zdorovja. Ale mynulo porivniano nebahatoasu, j korystuvannia povitrianym transportom uvijlo v pobut, perestalo dyvuvaty liudej;u litak poaly sidaty, jak ranie v nazemnyj ekipa y potiah, bez bu-jakych emocij.

Te same vidbulosia i z raketamy. Reaktyvni litaky nepomitno pryvyly liudej dodumky, o litaty mona j bez kryl. I koly rakety uvijly do lav pasayrkoho transportu, neznadobylosia bahato asu, oby zvyknuty do nych.

A vid poliotu na raketi v atmosferi do takoho samoho poliotu poza neju odyn krok.I cej krok liudy zrobyly, zovsim ue nepomitno. Perid osvojennia kosminych tras, spov-nenyj romantyky podvyhu, mynuv due vydko. J peryj pasayrkyj rejs Zemlia-Misiabuv spryjniatyj jak o samo soboju zrozumile j budenne.

Svidomis liudstva prosto j pryrodno perejla vid zemnych mastabiv do mastabivkosminych.

Viktorovi Muratovu dosi ne vypadalo pokydaty Zemliu. Jako tak trapylosia, o na-vi u roky navannia, speru v koli, a vidtak v instytuti, vin ne vziav uasti v odnomuperedbaenomu programoju polioti na Misia. Vin ne pamjatav, chvoriv todi y bula inapryyna.

Ale koly druh dytynstva j junosti zarachuvav joho do skladu ekspedyciji, o vyrualana pouky tajemnyych suputnykiv Zemli, Muratovu navi na dumku ne spalo, o johoekaje o nadzvyajne, o vychodylo za ramky budennoho yttia. Vin postavyvsia domajbutnioho poliotu v prostir, jak mohla b postavytysia liudyna peroji polovyny dvadcia-

toho stolittia do propozyciji zdijsnyty podoro na kryholami do Arktyky. Ce bulo nezvy-no, ale ne mistylo v sobi nioho, o mohlo b vyklykaty osoblyve chvyliuvannia. Sotni jtysiai takych samych, jak vin, liudej zdijsniuvaly nabahato dai perelioty v kosmosi. Ni-oho vraajuoho ujavu tut ne bulo.

Umovy yttia na zoreliotach buly dobre vsim znajomi zi kinoji lavy. Trenuvannia navibrostendach i v antygravitacijnych kamerach davno ve vchodyly v programu fizynohovychovannia koliariv. Liudy zakinuvaly navanyj perid svoho yttia povnistiu pidho-tovlenymy do bu-jakoho kosminoho poliotu.

Dumky Muratova buly zajniati ne poliotom, a joho metoju. o bie dumav vin prociu metu, to slaboju stavala joho vpevnenis v uspichu ekspedyciji. Desiatky molyvychperekod spadaly jomu na hadku, j konoji z nych bulo cilkom dostatnio, oby zvesty nani-ve usi zusyllia. Vin aniskiky ne sumnivavsia, o suputnyky napravdu je rozvidnykamyinoho svitu j o ti, chto spriamuvav jich do Zemli, zrobyly vse, oby zabezpeyty jichniunevrazlyvis. y vdassia podolaty trudnoi?

Sumnivy Muratova podilialysia vsima lenamy naukovoji rady Instytutu kosmo-navtyky.

J vony vypravdalysia.Zavdannia, o postalo pered ekspedycijeju, vyjavylosia nabahato skladniym, ni

mohly spodivatysiaJak ne dyvno, ale sam fakt, o bilia Zemli vyjavleni dva tuni suputnyky po-

rodennia inoho rozumu, inoho svitu, zovsim ne vrazyv ujavu ne lye venych, ale j y-rokoji hromadkosti. Liudy davno zvykly do dumky, o rano y pizno budu otrymani pri-ami dokazy isnuvannia rozumu poza Zemleju. J koly ce spravdi stalosia, nichto ne zdy-vuvavsia. Reakcija liudstva vyraalasia odnym slovom: Nareti!.

Prypuennia, o hospodari suputnykiv mou vyjavytysia ne bratamy, a vorohamy,riue vidkydalosia perevanoju biistiu. Ce bulo strachitlyvo, bezhluzdo, nemolyvo! Ro-zum, zdatnyj poslaty rozvidnykiv u uu systemu, zdatnyj stvoryty takych rozvidnykiv, nemih buty zaraenyj pouttiamy voronei y nenavysti do inoho rozumu.

Ale omu todi vony tak utrudnyly nam znajomstvo z cymy suputnykamy? pytalyti, o sumnivalysia.

Cioho my ne znajemo, vidpovidaly jim. Ale diznajemosia potim. Ne slid za-buvaty, o suputnyky buly poslani v epochu, koly na naij Zemli isnuvaly taki javya, jakvoronea narodiv i vijny. Ade vse vkazuje na te, o Zemlia davno j dobre znajoma jim.A znajuy liudej toho asu, vony ne chotily znajomyty nas iz technikoju, o mohla butyvykorystanoju na zlo. Napryklad, iz atomnoju technikoju, jakoji sto rokiv tomu e ne bulov nas.

Ce zvualo cilkom pravdopodibno.Ale u vukomu koli pracivnykiv kosmonavtyky, v koli tych, chto za vsiaku cinu mav

uvijty v bezposerednij kontakt iz rozvidnykamy, ne mohly nechtuvaty, chaj malovirohid-noju, ale molyvoju hipotezoju voroosti. Jiji treba bulo vrachovuvaty, j jiji vracho-vuvaly.

Korabe buv obladnanyj usima zasobamy zachystu vid bu-jakoji nebezpeky, jakulye mohly peredbaaty.

I v pryznaenyj de, pamjatnyj usim liudiam Zemli, ekspedycija poalasia.

Mynulo sorok dvi hodyny. Zorelit Herman Tytov litajua laboratorija Instytutukosmonavtyky, znachodyvsia na paralenij orbiti do najblyoho vid Zemli suputnyka-roz-vidnyka, trymajuy vid nioho na neznanij vidstani.

Nazemni observatoriji, napevno ve vpjatnadciate, peredavaly, o koordynaty ko-rablia j suputnyka zbihajusia, o obydva vony fiksujusia lokatoramy v odnij i tij samijtoci j, ote, znachodiasia na odnij priamij, za promenem zoru lokacijnoji ustanovky.

Ale suputnyk nijak ne vdavalosia vyjavyty.yslenni prylady, roztaovani na velyeznomu stendi, o zajmav biu astynu ro-

booho prymiennia korablia, vperto vakuvaly. Lye gravitonnyj vyznanyk, abo, jak johoastie nazyvaly, graviometr, pokazuvav prysutnis jakoji znanoji masy v navkolyniomuprostori, jakyj okovi zdavavsia cilkom poronim.

Suputnyk, poza sumnivom, znachodyvsia de tut, zovsim poriad.Na bidu, pokaziv samoho lye graviometra bulo nedostatnio dlia toho, oby pidijty

do nevydymoho tila. Neobchidno bulo namacaty joho inymy pryladamy, jaki pokazaly bne lye masu, ale j tonyj napriam na neji, a tako vidsta.

A cych danych use e ne bulo.Suputnyk javno ne vyjavliav baannia lehko datysia v rukySpoatku vse jlo hladko. Komandyr Tytova, dosvidenyj astroliotyk Jurij Vere-

sov, upevneno vyviv svij korabe na potribnu trajektoriju j, korystujuy ukazivkamy z Ze-mli, prylatuvavsia do suputnyka, jak kau, uprytul. Todi-taky nadijlo pere povido-mlennia pro zbih koordynat. Zdavalosia, o meta dosiahnuta j reta prosto: pryvartuva-tysia bort do bortu j poaty obsteennia hostia.

Ale tak lye zdalosiaPovoli j obereno nablyavsia Tytov do mety. Nichto ne znav, o ekaje liudej u

bezposerednij blykosti do uozemcia, jak zustrine vin zemnyj zorelit, jaki zasoby za-chystu vstanovyly na niomu nevidomi hospodari.

Bulo cilkom molyvo, o vony vyriyly za odnych obstavyn ne dozvolyty liudiamZemli oznajomytysia zi svojim rozvidnykom, ne darma buly vyti taki yslenni zapobinizachody.

V odnomu lye mona bulo buty cilkom upevnenym: suputnyk ne z antyreovyny! Vin moe vybuchnuty, jako my pidijdemo do nioho nadto blyko, prypustyv

Stoun. y ne as poslaty vpered robota? Dalebi, zarano, vidpoviv Synycyn. Treba pidijty blye. A chto moe skazaty, blyko my y daleko? vidhuknuvsia Veresov. Po-pere, pro ce hovory graviometr. Joho pokazy e ne dosiahly obyslenoji

namy masy suputnyka. Znay, vin e daleko. A po-druhe, musia e prokynutysia iniprylady. Cho by jakyj zachyst buv ustanovlenyj na suputnyku, zemni lokatory probyvajujoho. Znay, i my moemo namacaty suputnyk, chaj vin bude cho tryi nevydymyj. In-fraervonyj Synycyn zatnuvsia na pivslovi.

Strilka graviometra rizko chytnulasia vlivo. I maje tijeji samoji myti dekika na-zemnych observatorij vidrazu povidomyly, o suputnyk vidokremyvsia na ekranach loka-toriv, piov upered, zbiyvy vydkis.

Mymovoli zjavylasia dumka y vypadkovo? Nemov zauv nas, skazav Muratov.Veresov uvimknuv pryskorennia.Pryblyzno za hodynu stanovye znovu stalo kolynim. Strilka graviometra pila

vpravo.Muratov ne vidryvav oej vid okuliara teleskopa. Jomu bulo dorueno vizuane

spostereennia, ale j dosi vin e nioho ne pobayv. I o jomu zdalosia, o sucinyj rozsypzirok, jakyj otouvav zorelit z usich bokiv, zastupyvsia v odnomu misci ymo neprozorym.

Nae pryvyd oho velykoho j temnoho zakryv nemerechtlyvi ciatky svityl, utvoryvy or-nyj proval u hlybynu kosmosu.

Ale vydyvo promajnulo i znyklo. Vdalosia, nareti, pobayty tajemnyyj suputnyk, yce bulo omanoju vtomlenoho zoru?..

Muratov nioho ne skazav tovaryam pro svoje spostereennia. Ce odnakovo nemohlo niym dopomohty jim.

Veresov znovu poav oberene nablyennia, kerujuy lye strilkoju graviometra,jaka povoli povzla vpravo.

Nevidoma masa nablyalasia.Stoun ue prostiahnuv ruku do knopky. Lehke natysnennia j vid korpusu Tytova

vidokremysia maleka, ale potuna raketa kosminoho robota-rozvidnyka. Vedena por-tatyvnym graviometrom, vona popriamuje do susidnioji masy, oby ino prytysnutysiado neji, posylajuy na bort korablia sygnaly svojich utlyvych pryladiv, zdatnych poutyneutne j pobayty nevydyme.

o promajnulo na infraervonomu ekraniI znovu rizkyj ryvok strilky vlivo. Chvylyna oikuvannia j holos iz Zemli povi-

domyv: suputnyk znovu vidokremyvsia, zahamuvav, vidstav!Ce ve skydalosia na svidomu diju.Veresov uvimknuv hamivni dvyhuny. Tak moe tryvaty bez kincia, skazav vin movby pro sebe, ale dosy holosno.Cioho razu Synycynu vdalosia pomityty uryvystyj sygnal radipelengatora. Na na-

dutrakorotkych chvyliach projla peredaa. Vona ne mohla maty zemnoho pochodennia.Vsi korotkochvyliovi stanciji Zemli movaly v ci hodyny, vykonujuy prochannia Instytutukosmonavtyky. Derelo sygnalu javno malo zvjazok iz suputnykom.

Bulo ce vyprominiuvanniam joho vlasnoho peredavaa y, navpaky, joho pryjmapryjniav povidomlennia zboku, zalyylosia nevidomym.

Molyvo, luna peredai, jaku my tiky-no pryjnialy? vyslovyv prypuenniaStoun. Napryklad, vid Misiacia.

Zovsim u inomu dipazoni, vidpoviv Synycyn. Luna vid Misiacia mohla pryjtynabahato ranie, ale ne cijeji myti. Vin nadto blyko.

Cioho razu mynulo ponad dvi hodyny, poky vdalosia znovu nablyzytysia do suput-nyka.

J utretie vse povtorylosia spoatku.A potim uetverte upjate vosteSuputnyk metavsia. Vin to zbiuvav, to zmenuvav vydkis, jak tiky Tytov na-

blyavsia do nioho na jaku, voevy, cilkom pevnu vidsta. Peredbayty ci manevry buloabsoliutno nemolyvo, v nych ne bulo odnoji poslidovnosti. Inodi suputnyk vidchodyvkika raziv pidriad, vidtak nespodivano hamuvav. I znovu jov upered. Vako bulo pozbu-tysia vraennia, o ce ne mechanizm, a yva istota, o prahne schovatysia, vtekty vidhonytvy, jaka turbuje jiji.

Tak mynulo sorok dvi hodyny.Ni uasnyky ekspedyciji, ni veni, o sposterihaly z Zemli za chodom operaciji, ve

ne sumnivalysia, o suputnykom keruje yja svidoma volia. Chto y o pomityloTytova, rozhadalo joho namiry, j baannia zavadyty zustrii stavalo oevydnym.

Chto keruvav nym? I zvidky zdijsniuvalosia ce keruvannia? Z samoho suputnykay Ale dumka, o keruvaty mohly z inoji planety, jaka znachodysia poza Sonianojusystemoju, zdavalasia nadto fantastynoju.

Elektronnyj mozok, stverduvav Stoun. I vin znachodysia na suputnyku.

Tiky ne na suputnyku, zapereuvav Muratov. U ciomu razi ne potribni ra-disygnaly.

Vony mou nadchodyty vid odnoho suputnyka do druhoho. Ade jich dva. Jim nema pro o rozmovliaty, jako na nych nemaje rozumnych istot. Keruvan-

nia jde z Misiacia, abo z Zemli. Z Zemli? A chiba ce nemolyvo? pytanniam na pytannia vidpovidav Viktor.I spravdi, take prypuennia, o vyhliadalo na peryj pohliad dosy dyvnym, malo

reane pidgruntia. Jako mekanci susidnioho svitu (y susidnioho?) davno znajomi z Ze-mleju, a cej fakt vydavavsia ve bezperenym, to chiba ne mohly vony, tajemno vid liudej,vidvidaty nau planetu j zalyyty na nij, u dobre prychovanomu misci, svij elektronnyj mo-zok? V epochu, koly ne isnuvalo e Sluby kosmosu j nichto ne steyv za prylehlym doZemli prostorom, uyj zorelit, za baannia joho hospodariv, mih vidvidaty planetu j vidle-tity z neji nikym ne pomienym. Muratov mav raciju. J e lehe bulo vidvidaty Misia, najakyj todi e ne stupala noha liudyny. Ta j teper tajemnyci suputnyka Zemli rozhadani ene povnistiu, poverchnia Misiacia doslidena ne vsia.

Jako isnuje cej elektronnyj mozok, skazav Veresov, i v nioho zakladena pro-grama ne dopuskaty nablyennia zemnych predmetiv, to my joho, tobto suputnyk, nikolyne nazdoenemo.

Schoe na te, ponuro zhodyvsia Stoun.Honytva napolehlyvo tryvala, ale nadija na uspich davno ve bula vtraena.Suputnyk ne mih utomytysia. Jako vmienoji v niomu energiji vystaylo na sto

y navi bie poperednich rokiv, to ne bulo odnych pidstav spodivatysia, o vona vyer-pajesia same zaraz. Utomytysia mohly sami liudy.

Nichto ne mih prypuskaty, o ekspedycija tak zatiahnesia. Na bortu ne bulo dru-hoho pilota. Vodiji-avtomaty buly bezsyli v umovach bezperervnoji zminy reymu poliotu,jim nemolyvo bulo daty programu dij.

I pislia dvoch z polovynoju dib peresliduvannia Tytov povernuvsia na Zemliu.Vtomleni, rozdratovani povnoju nevdaeju, vyjly z nioho Stoun, Muratov, Synycyn

i Veresov. Dumaty, dumaty, dumaty! skazav Stoun. Nerozvjaznych zavda ne isnuje.

Vychid maje buty, j my joho znajdemo!

4

Mynulo dekika dniv.Jurij Veresov znovu zajniav svoje misce bilia puta keruvannia. Ekipa joho zoreliota

skladaly ti sami troje liudej.Ale cioho razu Herman Tytov buv ne sam. Razom iz nym vylitaly e dva korabli z

techninoji eskadryji Instytutu kosmonavtyky Valentyna Terekova j Andrin Niko-lajev. Usi zorelioty cijeji eskadryji nosyly imena perych kosmonavtiv Zemli.

Poynalasia druha ekspedycija, z tijeju samoju metoju, ale z inymy metodamy, zna-jdenymy v tyi kabinetiv.

Suputnyky povodylysia spokijno vsi ci dni. Najblyyj z nych zaspokojivsia, jak tikyTytov prypynyv honytvu i vziav kurs do Zemli. Vytok za vytkom, po svojich spiranychorbitach, obydva rozvidnyky nezvoruno krulialy bilia Zemli, zridka zminiujuy vydkostividpovidno do vidstani j zakoniv fizyky i e ride za vlasnoju inicityvoju.

Lokacijni ustanovky steyly za nymy bez odnych zusy. Sygnaly na ekranach buly

dyvno slabki, ale ne znykaly. Spostereennia velysia cilodobovo.Na prochannia Instytutu kosmonavtyky odyn iz zoreliotiv, o povertavsia na Zemliu

z Venery, pidletiv blyko do daoho suputnyka, oby pereviryty, jak vin povedesia. Roz-vidnyk nomer dva pidpustyv korabe maje vprytul i, tak samo jak i peryj, vidijov vidnioho, zbiyvy vydkis.

Obydva suputnyky povodylysia cilkom odnakovo.Zistavlennia rezutativ cioho doslidu z tym, o sposterihalosia pid as peroji ekspe-

dyciji Tytova, pryvelo do pojavy novoji teoriji, maje protylenoji do peroji. Synycyn iStoun, nezaleno odyn vid odnoho, pryjly do vysnovku, o suputnykamy nichto ne ke-ruje, virnie, ne keruju liudy, yvi rozumni istoty. Prylady-avtomaty reaguju na nablyen-nia storonnioji masy j daju sygnal dvyhunam, jaki tak samo avtomatyno vmykajusia,spriamovujuy suputnyk vpered y nazad, pryomu napriam cej vypadkovyj. Nijakoji ro-zumnosti v dijach suputnykiv nemaje.

Tak samo, vidznayv Stoun, ci prylady reaguju na nablyennia suputnykiv doZemli y Misiacia. Cym mona pojasnyty spiranis orbit. I cilkom pryrodno, o vony vid-uvaju masu Zemli y Misiacia na znano biij vidstani, ni masu Tytova.

Takyj pohliad naebto pojasniuvav use. Vin mav take same pravo na isnuvannia, jak ibu-jakyj inyj, oskiky istyna zalyalasia nevidomoju. Ale buv odyn fakt, jakyj vnosyv is-totnu pidstavu dlia sumnivu v pravynosti vsijeji hipotezy. Ce buv sygnal radipelengatora,pomienyj Synycynym pry druhomu pidchodi Tytova do suputnyka. opravda, sygnalcej buv jedynym i odnoho razu bie ne povtoryvsia. J jakby ne strika samopysnoho pry-ladu, jaka nezapereno dovodyla, o sygnal napravdu buv, Synycyna mohly b zapidozrytyv pomylci.

Ce nioho ne dovody, uperto stojav na svojemu Henri Stoun. Sygnal nadijovvid odnoho suputnyka do druhoho. Ce prosto oznaalo: Uvaha! Poperedennia, cilkomdostupne kibernetynym ustanovkam.

Na erhovomu zasidanni naukovoji rady Muratov unis konkretnu propozyciju. My majemo, skazav vin, dva vychidni punkty dlia podaych dij. Peryj

suputnyky viduvaju nablyennia do nych storonnioji masy, pryomu utlyvis ustanovle-nych na nych pryladiv nevelyka. Druhyj najavnis radipereda. Obydvi ci obstavynymona vykorystaty dlia otrymannia informaciji. Jak? Ce ja zaraz skau. Ponu z druhohopunktu. Jako tovary Stoun maje raciju j suputnyky poperedaju odyn odnoho pro ne-bezpeku, to vony povynni budu zrobyty ce povtorno, koly my znovu nablyzymosia do od-noho z nych. Ja zvertaju vau osoblyvu uvahu na te, o sygnal pelengatora zjavyvsia lyepry druhomu pidchodi Tytova, a ne pry peromu, o bulo b loginie. omu tak tra-pylosia? Chiba mih kibernetynyj avtomat progavyty pere nae nablyennia? o vin,spav, y o? Ja bau odne pojasnennia cioho bi ni dyvnoho faktu. Tak mohlo statysiavykliuno lye todi, koly cej sygnal buv poslanyj ne avtomatom, a yvoju istotoju. Ale vciomu razi vin poslanyj ne z suputnyka, a zzovni. Bau, o dechto z vas choe o zape-reyty. Zaekajte trochy, ja dokinu svoju dumku, j todi Ja proponuju raz i nazavdyvstanovyty, zvidky pryjov sygnal. Zrobyty ce mona za dopomohoju pelengaciji. Pevnari, majuy spravu z peredavaem, roztaovanym u prostori, nam nedostatnio zvyajnychdvoch linij, potribni try. Znay, treba poslaty try korabli, jaki zafiksuvaly b odyn i toj samyjsygnal. Do rei, jedyna linija, jaku my ve majemo, za mojimy rozrachunkamy, ne pro-chodyla erez toku, de tijeji myti znachodyvsia druhyj suputnyk. Teper perejdemo doperoho vychidnoho punktu. My perekonalysia, o suputnyky pidpuskaju zorelit dueblyko do sebe j lye todi vidchodia vid nioho. Povtoriuju e raz: ce dovody nevelykuutlyvis jichnich pryladiv. To ne turbuvatymemo jich takoju velykoju masoju, jak zorelit.

Pidijdemo do suputnyka na bezpenu vidsta, a reta doruymo liudiam, odiahnenym uskafandry. Mona z upevnenistiu skazaty, o ci prylady ne viduju nablyennia takoji ma-loji masy, jak liudyna.

Jaku ro vy pryznaajete cym liudiam? zapytav Mejuz. Obsteyty suputnyk, zjasuvaty, z oho vin zroblenyj, omu nevydymyj, i, nareti,

sprobuvaty pronyknuty vseredynu. Vy vvaajete, o taka sproba moe vdatysia? Ne due viriu v ce. I vy hadajete, o nablyennia do suputnyka vprytul bezpene? O na ce ve, Muratov znyzav pleyma, nioho ne mou vidpovisty. Due mo-

lyvo, o nebezpene. Jako meni doviria, ja sprobuju ce zrobyty. Vy sami? Nu zvisno. Ja ne stav by proponuvaty te, do oho ne hotovyj sam. Z toho, o vy nam skazaly, mona zrobyty vysnovok: osobysto vy vpevneni, o

suputnykamy keruju liudy, v sensi rozumni istoty, skazav Synycyn, jakyj na oficij-nomu zasidanni, v prysutnosti yslennych uenych i korespondentiv presy, ne vyznav zamolyve zvertatysia do svoho druha na ty. Todi ym vy pojasniujete, o suputnyk,jakoho my peresliduvaly na Tytovi, zminiuvav napriam poliotu takym bezladnym y-nom? omu vin vidrazu ne vidijov vid nas na velyku vidsta? Ade my perekonalysia, ovin moe letity vyde vid Tytova. Navio vin ekav naoho nablyennia j lye todi vid-chodyv? Chiba ce ne bie schoe na reakciju bezdumnoho mechanizmu? Jako my malyspravu z rozumnoju istotoju, vychody o na ktalt hry v kotyka-myky.

Ja mih by vidpovisty na ce tym, o liudy, jaki keruju suputnykom, ne chotily, obmy zapidozryly jichnie isnuvannia. Todi pozirna nerozumnis dij proste maskuvannia.Ale ja vidpovim inake. Na suputnyku vstanovlenyj prylad, jakyj umykaje dvyhun pry na-blyenni storonnioji masy. Vpered y nazad bajdue. Do nioho nablyajusia, vin vid-chody. Ale nablyzytysia mohly j sami hospodari suputnyka. O tut, jak na mene, j tajisiapryyna dyvnoho faktu, o sygnal nadijov lye pry naomu druhomu pidchodi. Ce buvnakaz prodovuvaty uchyliatysia vid zustrii. Jakby pidchodyv zorelit hospodariv, syg-nalu b ne bulo j suputnyk zalyyvsia b na misci. Nu, a vse reta pojasniujesia po-vaomu:reakcija bezdumnoho mechanizmu, posmichnuvy le pomitno, zakinyv Muratov.

De znachodiasia ci sami hospodari? Dlia toho, ob ce diznatysia, ja j