master bleikja vorn 31 01 14

Veiða og sleppa sem veiðistjórnun á bleikju í Eyjafjarðará Erlendur Steinar Friðriksson

Kynning á 90 eininga ritgerð sem er hluti af Magister Scientiarum gráðu í Auðlindafræðum

Leiðbeinendur

Kristinn Pétur Magnússon Guðmundur Kristján Óskarsson

Viðskipta og raunvísindasvið, Auðlindadeild

Háskólinn á Akureyri Akureyri, 31. Janúar 2014, kl. 13:00

Efni kynningar

• Inngangur

• Fræðilegt yfirlit

• Aðferðafræði og heimildir

• Niðurstöður og umræður

31.1.2014 Erlendur Steinar 2

Inngangur Bleikja (Salvelinus alpinus)


• Vinsæl í sportveiði

• Stofnum fækkar

• Veiðitölur lækka

• Hrun í Eyjafjarðará

Mynd 1 Fjöldi stangveiddra bleikja í ám á Íslandi og í Noregi (Guðni, 2013a; Statistics Norway, 2013)

Mynd 2 Fjöldi stangveiddra bleikja í völdum ám í Eyjafirði (Guðni, 2013a)

Inngangur

• Afhverju fækkar bleikju? – margar tilgátur

• Minni stofn => minna veiðiþol

• Verðum að bregðast við - banna alla veiði?

• Stangveiðar eru – Vinsæl afþreying

– Ferðamannaiðnaður

– Búsetutengd lífsgæði

• Veiða og sleppa? – 2008 er V&S sett á bleikju í Eyjafjarðará og hliðarár

friðaðar – en rannsóknir skortir


Inngangur- Rannsóknarspurningin...

• „Er veiða og sleppa raunhæf aðferð til veiðistjórnunar á sjóbleikju í Eyjafjarðará?„

• Undirspurningar eru: – Hver eru skammtímaafföllin? – Hvert er endurveiðihlutfallið?

– Er munur á endurheimtum eftir veiðiaðferð, veiðimanni, lengd fiskjar eða tíma sumars?

• Aðeins verða kannaðar fluguveiðar • Far og vöxtur fylgir í kaupbæti • Reiknum afföll og stofnstærð


Fræðin - Bleikja • Bleikja er kuldakær tegund

• Norðlægum breiddargráðum

• Algengur nytjafiskur (11 millj.)

• Fyrsti fiskurinn til að nema Ísland eftir ísöld

• Staðbundin og/eða sjógengin

• Syðri mörk á norðurleið..


Brotna línan er

10°C jafnhitalína í júlí

Blátt sýnir útbreiðslu staðbundinnar bleikju.

Rautt sýnir útbreiðslu sjóbleikju.

Mynd 5 Útbreiðsla bleikju (Jørgensen & Johnsen, 2013)

Mynd 4 Ættkvísl laxfiska byggt á (Antonsson & Guðbergsson, 1996; Johnston, 2002)

Fræðin – veiðisvæði bleikju


Mynd 6 Helstu veiðisvæði bleikju á Íslandi. Byggt á (Guðni, 2013a)

• Af 35 helstu veiðisvæðum bleikju á Íslandi eru aðeins 5 með aflakvóta.

• Á öðrum svæðum er sóknarstýring, þ.e. fjöldi veiðidaga er takmarkaður.

Á 22 veiðisvæðum er

meðalveiði áranna 2009-2011

lægri en

meðalveiði áranna 1991-2011

Á aðeins tveimur svæðum fer

hún upp á við

Fræðin - Sjóbleikja

• Far - af einu búsvæði á annað

• Veturseta – Sjávarlón (fylgir sjávarföllum), ósasvæði

• Sjóganga - ósaflakk – fæðugöngur (+10 cm), meðfram ströndum, 0-50 km, full selta 6-8 vikur

• Ferskvatnsganga – hrygning og afsöltun, stærsti fiskurinn fyrst, allt að 100 km

• Hrygning – haust (+35 cm), 450 daggráður að klaki

– endurtekin hrygning, (70 cm hrygna hefur komið áður)


Fræðin - Eyjafjarðará


• Eyjafjarðará

– Dragá

– Óstöðugt kerfi, ekki frjósöm

– Meðalrennsli sept-apríl 25 m3/s

– Flóð, maí til júlí 100 m3/s

– snjóbráð af snjóþungum svæðum

– Fiskgeng 60 km að Brúsahvammi

– Fiskgengar þverár samtals 24 km • góð fyrir bleikjuseiði

Fræðin - Eyjafjarðará


Mynd 11 Veiðiskipting eftir svæðum í Eyjafjarðará (veiðibækur Eyjafjarðarár) Mynd 9 Langsnið af Eyjafjarðará frá upptökum að ósi og hliðarám frá ófiskgengum fossi að ármótum við Eyjafjarðará. (Bjarni & Eik, 2008)

Fræðin – fiskveiðar og veiðistjórnun


• Fiskveiðar – Atvinnuveiðar – Stangveiðar

• Lifandi beita • Gervibeita

– Fluga – Spúnn

• Veiði = afli + slepptur

• Stangveiðar vaxandi – 30% af heildarfiskveiðum

• Atvinnuv. vs stangv. – Ólíkir hvatar

• Veiða og sleppa (V&S) – 30% af stangveiðum

Fræðin – fyrri rannsóknir á bleikju

• Víðidalsá 55-63 – Fyrirdráttur. 18-29% heimtur, stöng / net

• Blanda 82-86 – Fiskistigi. 24% heimtur, fiskistigi / stöng / net

• Víðidalsá 97-00 – Fyrirdráttur, net. 9-19% heimtur, stöng / net

• Vesturdalsá 94-03 – Veiðihlutfall metið 28%


Fræðin – Veiða og sleppa

Fimm viðmið: 1. Lágmarka löndunartíma

2. Lágmarka loftun, eða þann tíma sem fiskur er upp úr vatni

3. Forðast veiðar þegar vatnshiti er óvenju hár/lágur

4. Nota agnhaldslausa króka og einungis flugu eða spún

5. Halda veiðum á hrygningartíma í lágmarki


• Markmið V&S: Að minnka afföll vegna veiða

• Talsvert rannsakað, lax og regnbogi

• Lifun nálgast 100 % við bestu aðstæður

• Hlutfall V&S var 59% í BNA árið 1999

• Algengara í hægvaxta stofnum og/eða þar sem einstaklingar eru fáir og stórir

Aðferðarfræði og efniviður

• Slembuð samanburðarrannsókn

• Fiskur fangaður, merktur og sleppt - fylgst með endurheimtum

• Viðfangið er bleikja í Eyjafjarðará veidd á flugu

• Til samanburðar:

– Bleikja í Eyjafjarðará veidd í nót

– Aðrar tegundir veiddar á flugu, þar og í öðrum ám


Aðferðarfræði - svæðin


• 30-40% sjóbleikju á Íslandi ?

Aðferðarfræði - Floy tag


Notuð voru slöngumerki sem á ensku eru ýmist kölluð Anchor tag, Floy tag eða T-bar anchor tags. Merkin eru númeruð þannig að hver merktur fiskur fær sína kennitölu. Merkjunum er skotið í fiskinn, skáhalt við bakuggann með sérstakri merkibyssu. Fiskistofa úthlutar merkjum og heldur utanum fiskimerkingar. Öll íslensk fiskimerki hafa upphafsstafina IS (fyrir Ísland) og svo 5-6 tölustafi.

Aðferðarfræði - gagnasöfnun

• Merking - skráning: – Lengdarmæling frá trjónu að sporði við sýlingu – Staður, stund, agn – Á veiðitíma fært í veiðibækur – Utan veiðitíma hélt rannsóknarstjóri utan um gögn – Fiskur sem merktur er utan opnunartíma veiðisvæðis ratar því ekki í veiðibækur


• Endurheimtur – skráning: – Stangveiðimenn skila inn gögnum

– Farið yfir veiðibækur

– Haft samband við stangveiðimenn, netaveiðimenn og bátadorgara

Aðferðarfræði - umfang


Aðferðarfræði - gagnavinnsla

• Excel – gagnagrunnur og útreikningar

– Pivot fyrir samtölur, lýsitölur og myndir

• Tvö tölfræðipróf

– P-gildi fyrir mátpróf (goodness of fit)

– p-gildi á tveggja hlutfallaprófi

• Stofnstærð (Petersen-aðferð): N = TC/R

• Lifun (Ricker, 1975): S01 = R02/R12 * T1/T0


Niðurstöður - Eyjafjarðará


(p < 0,01)

• Smærri fiskur í merkingum en í veiði – Lengd aðeins skráð hjá 1/3 af veiði! – Skráning batnar með stærð?

Mynd 16 Samanburður á lengdardreifingu merktrar og veiddrar bleikju í Eyjafjarðará


• Hvert er endurveiðihlutfallið?

• Ekki marktækur munur

• 7-30 % endurheimtur í fyrri netamerkingum (Víðidalur, Blanda)

• Veiðihlutfall lágt => lifun mun hærri – Lax í Panoi á Kolaskaga - endurveiðihlutfall 10% en lifun 98%


P=0,137



• Er munur á endurheimtum eftir veiðimanni, lengd

fiskjar eða tíma sumars? Já og nei

• Nægjanlegur til að vekja áhuga á frekari rannsókn

• Ekki hægt að staðfesta með mátprófi

• Betri gögn skortir



S = exp(-Z)

a = 1-S

• Skammtímaafföll V&S voru mæld í október 2009; í tvígang voru 10 bleikjur, 35-55cm, fangaðar á stöng á Munkaþverárbreiðu, merktar og settar í kistu og geymdar í kistunni í tvo sólarhringa.

• Afföll reyndust engin.

• Ein af þessum bleikjum veiddist svo ári síðar.



N = TC/R



• 83 bleikjur endurheimtum úr merkingum í Eyjafjarðará

• Lengdarmælingu vantaði fyrir 31

• Lengdaraukning fyrir níu var neikvæð – þ.e. bleikjan hafði styttst

• Lengdaraukning fyrir 43 var jákvæð eða engin, 0-17 cm á 0-140 vikum

Niðurstöður Allar tegundir og öll svæði


Tafla 24 merkingar og endurheimtur eftir tegund og svæði

Niðurstöður - Far

• Merking og endurheimtur á sama svæði

• Nema 12 bleikjur, endurheimtust á Eyjafirði, innan við Hörgárósa og 9 á Pollinum sjálfum.

• 11 höfðu verið merktar í Eyjafjarðará en 1 í Fnjóská.

• Einn til þrír vetur liðið frá merkingu.

• 10 veiddust í júní, einn í maí og einn í júlí.

• Með einföldum hlutfallsreikningi má fá út að veiðar á Pollinum og inn-Eyjafirði eru a.m.k. 15,3% viðbót við veiðina í Eyjafjarðará (11/(83-11))*100


„Er veiða og sleppa raunhæf aðferð til veiðistjórnunar á sjóbleikju í Eyjafjarðará?„

• Hver eru skammtímaafföllin? 0% • Hvert er endurveiðihlutfallið? 9,1% • Er munur á endurheimtum eftir;

– Veiðiaðferð? Ekki hægt að staðfesta tölfræðilega – Veiðimanni? Ekki hægt að staðfesta tölfræðilega – Lengd fiskjar? Ekki hægt að staðfesta tölfræðilega – Tíma sumars? Ekki hægt að staðfesta tölfræðilega


Já

Framlag til þekkingar og næstu skref

• 9,1% endurveiðihlutfall? – Styður V&S

– Lifun mun hærri? - kanna betur með radíómerkjum

– Leiðrétta veiðitölur

• Skammtímaafföll 0% – Styður V&S

• Endurveiðihlutfall eftir... – Flugu/veiðimanni, lengd fiskjar, tíma sumars/vatnshita

• Veiðihlutfall og stofnstærð? – Halda áfram merkingum og setja upp teljara


Þakkir

• Fjölskyldan fyrir umburðarlyndi og stuðning. Það er ekki sjálfgefið að hleypa gömlum körlum í nám.

• Leiðbeinendur fyrir mikilvægt framlag og hvatningu á réttum augnablikum.

• Aðstoðarfólk við merkingar og skilvísir endurheimtuaðilar merkja.

• Stjórn Veiðifélags Eyjafjarðarár fyrir einstaklega gott samstarf.

• Bjarni Jónsson, Ingi Rúnar, Guðni Guðbergs, Tumi Tómason, Inga Margrét, Soffía Guðrún, Einar Jónsson, Ása Guðmundar, Högni Harðar, Kristinn P. Magnússon og Guðmundur Kristján.


master bleikja vorn 31 01 14

Documents