Masz wybórsegreguj, odzyskuj – odpady opakowaniowe

1

Masz wybórsegreguj, odzyskuj – odpady opakowaniowe

www.odpadyopakowaniowe.pl

2

1. Wciąż więcej opakowań...

Ciężko w sklepie przejść obojętnie obok całej gamy różnorodnych produktów, tym bardziej że większość z nich opakowana jest w atrakcyjne i przyciągające wzrok opakowania. W domu, po rozpakowaniu zakupów, mamy z reguły całą górę opa-kowań do wyrzucenia. Według danych Głównego Urzędu Statystycznego (GUS) Polacy w 2013 r. wytworzyli około 293 kg śmieci na osobę, z których znacząca ilość to wła-śnie opakowania.

Według danych GUS w Polsce jest około 8 tys. podmiotów wytwarzających opakowania. W porównaniu z rynkiem opa-kowań wysokorozwiniętych krajów Europy Zachodniej, USA i Japonii, zużycie opakowań na osobę w Polsce jest jednak o około 40% mniejsze. Należy jednak pamiętać, że polski ry-nek opakowań systematycznie rośnie.

Konsumenci dokonujący codziennych wyborów często zapo-minają o tym, że to od ich decyzji w dużym stopniu zależy zarówno to, jak wygląda rynek opakowań, ilość wyproduko-wanych odpadów, jak również ich dalszy los. Jaki produkt wy-brać spośród tysięcy towarów zalegających na sklepowych półkach? Decyzję często podejmujemy spontanicznie, kie-rując się ceną, opiniami znajomych, reklamą lub wyglądem opakowania. Nasze wybory nie zawsze sprzyjają środowisku.

2. Co to jest opakowanie?

• Opakowanie w rozumieniu ustawy jest to wyrób wykonany z jakiegokolwiek materiału, przeznaczony do przechowywania, ochrony, przewozu, dostarczania lub prezentacji produktów.

• Odpady opakowaniowe – wszystkie opakowania wycofane z użycia, tj. już wykorzystane, zużyte, stanowiące odpady w rozumieniu przepisów o odpadach.

• Opakowanie wielokrotnego użytku – opakowanie, którego właściwości fizyczne pozwalają na co najmniej dwukrotne zastosowanie do tego samego celu, do którego było pierwotnie przeznaczone (np. butelki do napojów, palety i skrzynki do transportu i przechowywania towarów).

skrzynki drewniane skrzynki plastikowe, butelki

Taki znak umieszczony na opakowaniu oznacza, że opakowanie nadaje się do wielokrotnego użytku:

Przykłady opakowań wielokrotnego użytku:

Masz wybórsegreguj, odzyskuj – odpady opakowaniowe

3

3. Regulacje prawne dotyczące opakowań i odpadów opakowaniowych

To jak postępujemy z odpadami nie zależy wyłącznie od naszego uznania. Sprawy te regulują przepisy polskie oraz unijne. Ponieważ opakowania stanowią dużą część odpadów powstających w naszych domach, odnoszą się do nich również ustawy dotyczące gospodarki odpadami. Gospodarkę opakowaniami regulują:

• Ustawa z dnia 13 czerwca 2013 r. o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi

• Ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej

• rozporządzenia do ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi

Ustawa o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi określa wymagania, jakim powinny odpowiadać opakowa-nia, zasady postępowania z nimi oraz działanie organizacji odzysku opakowań. Ustawa omawia również prawa i obowiązki przedsiębiorców dystrybuujących produkty w opakowaniach i prowadzących recykling i odzysk opakowań. Na mocy Ustawy przedsiębiorcy związani z gospodarką odpadami zobowiązani są do wpisu w rejestrze o odpadach. Opakowania powinny być produkowane w taki sposób, aby nie zawierały szkodliwych substancji w ilościach stwarzających zagrożenie dla produktu, śro-dowiska lub zdrowia ludzi, a maksymalna suma zawartości ołowiu, kadmu, rtęci i chromu sześciowartościowego w opakowaniu nie przekraczała 100 mg/kg. Powinny być również przystosowane do wielokrotnego użycia i późniejszego recyklingu lub odzy-sku. Objętość i masa opakowań muszą być ograniczone do niezbędnego minimum. Ustawa określa również ilość opakowań, które powinny zostać poddane procesom recyklingu i odzysku.

Docelowy poziom odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych

Poz.Odpady opakowaniowe powstałe z Poziom w %1)

rodzaj opakowań odzysk recykling

1 opakowań razem2) 61 56

2 opakowań z tworzyw sztucznych — 23,5

3 opakowań z aluminium — 51

4 opakowań ze stali, w tym z blachy stalowej — 51

5 opakowań z papieru i tektury — 61

6 opakowań ze szkła — 61

7 opakowań z drewna — 16

8 opakowań wielomateriałowych —

poziom określony odpowiednio w poz. 1-7

wg rodzaju materiału przeważającego w opakowaniu

wielomateriałowym

9 pozostałych opakowań — —

Objaśnienia:

1) Nie dotyczy opakowań mających bezpośredni kontakt z produktami leczniczymi określonymi w przepisach ustawy z dnia 6 września 2001 r. — Prawo farmaceutyczne (Dz. U. z 2008 r. Nr 45, poz. 271, z późn. zm.)

2) Dotyczy sumy wszystkich opakowań wymienionych w poz. 2-9.

Teksty aktów prawnych dotyczących opakowań znajdują na stronie internetowej Ministerstwa Środowiska www.mos.gov.pl

4

pasta do zębów w dodatkowym kartoniku

pasta do zębów w tubce

jabłka na wagę sprzedawane luzem

jabłka zafoliowane na tacce styropianowej

ELEMENTY

• butelka• zamknięcie• etykieta

ELEMENTY

• pudełko zbiorcze

• folia rozciągliwa

ELEMENTY

• paleta drewniana

• folia rozciągliwa

4. Rodzaje i funkcje opakowań

Towary pakowane są w różne opakowania. Można podzielić je ze względu na np.:

• materiał, z którego są wykonane,

• przeznaczenie,

• wielkość,

• trwałość,

• pełnione funkcje.

Najczęściej opakowania dzielimy na:

opakowania jednostkowe będące opakowaniem pojedynczych

produktów, zazwyczaj stosowane w obrocie detalicznym

opakowania zbiorcze będące opakowaniem co najmniej dwóch opakowań jednostkowych,

zazwyczaj stosowane w procesach transportu i magazynowania

opakowania transportowe będące opakowaniem produktów

luzem lub opakowań jednostkowych (zbiorczych), stosowane w procesach

transportu i magazynowania

I STOPIEŃ PAKOWANIA II STOPIEŃ PAKOWANIA III STOPIEŃ PAKOWANIA

Wybrane funkcje opakowań:

• ochronne – obejmujące zabezpieczenie przed uszkodzeniami mechanicznymi, klimatycznymi, biotycznymi (drobno-ustroje, szkodniki);

• magazynowe – sprowadzają się do ułatwienia procesów składowania, przemieszczania i kompletowania;

• transportowe – wiążą się najściślej z maksymalnym wykorzystaniem ładowności środków transportu;

• informacyjne – są źródłem informacji o produkcie;

• marketingowe/promocyjne – opakowania mające zachęcać do nabycia danego towaru.

Wiele produktów jest nadmiernie opakowanych. Kupuj produkty niezawierające zbędnych opakowań.

Masz wybórsegreguj, odzyskuj – odpady opakowaniowe

5

Często również opakowanie jest znacznie większe niż zawartość opakowania.

5. Rodzaje surowców opakowaniowych

Opakowania mogą być produkowane z różnych materiałów. Który z tych materiałów jest najlepszy? Nie ma prostej odpowiedzi na to pytanie – trudno wskazać jeden, najlepszy materiał do produkcji opakowań. Przykładowo: szklana butelka może być do-brym opakowaniem na napój chłodzący, ale dla środków toksycznych zdecydowanie bezpieczniejsza jest butelka z tworzywa.

Surowce, z których najczęściej wykonane są opakowania:

Zalety:

• stykający się z nim produkt nie zmienia smaku,

• można je wykorzystywać wielokrotnie,

• nie traci swych właściwości pomimo wielokrotnego przetwarzania.

Wady:

• ciężkie, • kruche.

Zalety:

• niska cena,• mała masa,• łatwo się go barwi i formuje, • łatwo łączy się go z tworzywami

sztucznymi i folią aluminiową, • niska przewodność ciepła.

Wady:

• mała sztywność i stabilność,• niska odporność na wodę

i skłonność do zawilgocenia,• niewielka barierowość w stosunku

do tłuszczów, zapachów, pary wodnej,

• podatność na zniszczenie.

tylko tyle opakowania zajmują płatki

w dużym tekturowym opakowaniu kremu znajduje się pojemnik 50 ml... i powietrze

Szkło

Papier

6

Zalety:

• wysoka odporność na rozkład, korozję i działanie pewnych chemikaliów,

• łatwość przetwarzania,• niskie koszty wytwarzania.

Wady:

• długi czas rozkładu,• podatność na działanie wyższych

temperatur (topnienie),• substancje zawarte

w opakowaniach plastikowych mogą przenikać do produktów (zaleca się, by przetrzymywać butelki z wodą w temperaturze do 15°C).

Zalety:

• trudno ścieralny, • nieprzepuszczający zapachu,

substancji płynnych, promieni świetlnych,

• nadaje się do recyklingu, • łatwość formowania,• duża szczelność.

Wady:

• produkcja aluminium z boksytu pociąga za sobą duże zużycie energii,

• emisja szkodliwych substancji, zwłaszcza fluoru, w procesie produkcji,

• niektóre badania wskazują także na możliwość przenikania aluminium z opakowań do żywności,

• podatność na korozję.

Zalety:

• niewielki ciężar,• duża przepuszczalność dla

powietrza,• możliwość recyklingu.

Wady:

• niewielka wytrzymałość,• mała odporność na czynniki

biologiczne,• palność,• łatwo się brudzi.

Zalety:

• duża wytrzymałość,• mała masa, • nie przewodzi ciepła,

elektryczności i gazów.

Wady:

• higroskopijność (w związku z tym skłonność do pęcznienia pod wpływem wilgoci),

• mała odporność na czynniki zewnętrzne,

• niejednolitość budowy, • trudność mycia i odkażania,• łatwopalność.

Plastik

Metal

Tkanina

Drewno

Masz wybórsegreguj, odzyskuj – odpady opakowaniowe

7

Szczególny problem dla środowiska stanowią opakowania wielomateriałowe, czyli wykonane z więcej niż jednego rodzaju materiału w taki sposób, że trudno rozdzielić jego elementy przy użyciu prostych metod mechanicznych. Przykłady opakowań wielomateriałowych to: worki papierowe z folią z tworzywa sztucznego, tuby, kartoniki po napojach. Są to opakowania problema-tyczne w procesach recyklingu, który oczywiście jest możliwy, ale trudniejszy i bardziej kosztowny.

Zalety:

• zgniecione zajmują mało miejsca, • nie tłuką się, • są lekkie, • łatwo się je transportuje.

Wady:

• jednorazowość,• duże koszty utylizacji.

Kartoniki po żywności płynnej typuTetra Pack

Płyta Tectan z recyklingu kartonów Tetra Pack

6. Nadmierna konsumpcja a odpady

Konsumpcja to użytkowanie przez człowieka dóbr materialnych w celu zaspokojenia potrzeb. Jest to zjawisko naturalne dla każdego. Zjawiskiem szerszym niż konsumpcja jest konsumpcjonizm. Jest to postawa, która wyraża się poprzez nadmierne przywiązanie do dóbr materialnych i do ich zdobywania oraz korzystanie z szerokiej gamy usług, nieusprawiedliwione ani podstawowymi, ani wyższymi potrzebami. Nieodłącznym elementem procesów konsumpcyjnych jest również powstawanie odpadów, z któ-rych duża część to opakowania. Im mniej towarów kupujemy, tym mniej śmieci produkujemy. Biorąc pod uwagę dobro środowiska przyrodnicze-go powinniśmy dążyć do ograniczenia ilości odpadów opakowaniowych. Problemem jest jednak przede wszystkim fakt, że opakowania nie są se-gregowane i odzyskiwane.

W Polsce z kartonów odzyskuje się wysokiej jakości włókno celulozowe używane do produkcji różnego rodzaju papierów o szerokiej gamie zastosowań. W Niemczech z kartonów pro-dukuje się trwałe i wodoodporne płyty o nazwie Tectan wyko-rzystywane w branży budowlanej i przy produkcji mebli.

8

Ekokonsument Konsument, który nie dba o środowisko

Uwaga! Zakupy robimy codziennie, a góra śmieci rośnie!

Lista zakupów

- chleb

- pasta do zebów

- herbata

- włoszczyzna

Lista zakupów

- chleb

- pasta do zebów

- herbata

- włoszczyzna

do kosza trafiają:

• tubka po paście, • torebka po herbacie.

do kosza trafiają:

• woreczek po chlebie, • kartonik po paście,

tubka po paście, • kartonik po herbacie,

torebeczki po pojedynczych saszetkach herbaty,

• tacka styropianowa, folia po włoszczyźnie.

Masz wybórsegreguj, odzyskuj – odpady opakowaniowe

9

7. O czym mówią oznaczenia na opakowaniach?

Ponieważ wiele towarów jest niezbędnych i nie zaprzestaniemy ich kupować, istotne jest, aby zwracać uwagę na charakter opa-kowania. Producenci mogą umieszczać na opakowaniu ekoznaki informujące o wpływie opakowania na środowisko:

a) przykładowe oznaczenia identyfikujące materiał

znak dla opakowań szklanych – selektywna zbiórka

opakowanie biodegradowalne nadaje się do recyklingu przydatny do recyklingu

dbaj o czystość

opakowanie z politereftalanu etylenu

opakowanie z tektury falistej

opakowanie z aluminium

b) znaki określające wpływ opakowania na środowisko

c) znaki wskazujące na właściwe postępowanie z opakowaniem po jego wykorzystaniu

10

Błękitny anioł Europejska Margerytka

Rainforest Alliance Certified

Dolphin Safe

Nordycki łabędź

Fair Trade

Ekoznaki umieszczone na opakowaniu mogą również informować o tym, jaki wpływ na środowisko wywiera produkt:

8. Postawy konsumenckie a odpady opakowaniowe

Istotnym aspektem w powstawaniu odpadów opakowaniowych jest styl życia i przyzwyczajenia konsumentów. Konsumenci bez wątpienia mają coraz większą świadomość środowiska naturalnego i coraz bardziej rozumieją potrzebę recyklingu w celu zachowania naturalnych zasobów. Doceniają troskę o środowisko i działania mające na celu zmniejszenie produkcji śmieci, w szczególności opakowań z towarów konsumpcyjnych.

Zachowania konsumenta zmierzające do ograniczenia odpadów opakowaniowych:

• minimalizowanie ilości kupowanych towarów,

• unikanie kupowania niepotrzebnych opakowań,

• wybieranie produktów nieposiadających zbędnych opakowań, np. pasty do zębów w tubce bez kartonika, świeżych wa-rzyw i owoców luzem na wagę,

• kupowanie 1 dużego opakowania zamiast 6 małych, np. proszku do prania 6 kg zamiast małych 6 opakowań po 1 kg,

• używanie opakowań wielokrotnie, np. słoiczków po kawie do przechowywania produktów sypkich,

• wybieranie produktów opakowanych w opakowania wykonane z surowców wtórnych odzyskanych w procesach recyklingu,

Masz wybórsegreguj, odzyskuj – odpady opakowaniowe

11

• wybieranie produktów opakowanych w opakowania wykonane z materiałów nadających się do recyklingu,

• zabieranie na zakupy własnych toreb wielokrotnego użytku,

• kupowanie rzeczy dobrej jakości z możliwością naprawy, aby długo z nich korzystać,

• unikanie jednorazówek,

• wypożyczanie zamiast kupowania, w szczególności jeśli chodzi o rzeczy rzadko używane,

• zwracanie uwagi na informacje mówiące, jak daleko od miejsca zakupu dany towar został wyprodukowany, zwracanie uwagi na tzw. „żywnościokilometry” (z ang. food miles), im bliżej miejsca zakupu produkt powstał, tym jest bardziej ekologiczny; warto kupować przede wszystkim produkty lokalne i sezonowe, dzięki czemu zmniejszymy m.in. zużycie paliwa oraz emisję spalin,

• bycie wiernym zasadzie 3 U: UNIKAJ – UŻYWAJ – UTYLIZUJ,

• prowadzenie selektywnej zbiórki odpadów.

WYSYPISKO

ZAKŁAD PRZEROBUODPADÓW

nowe produkty

rozkład przez wiele setek lat

zanieczyszczenie środowiska

Cykl życia szklanej butelki zwrotnej:

Cykl życia odpadów komunalnych:

Podstawą w walce z odpadami opakowaniowymi jest zrównoważona konsumpcja, czyli odpowiedzialne korzystanie z zasobów naturalnych zgodne z zasadami zrównoważonego rozwoju. Ma ona na celu zaspokojenie potrzeb i podniesienie poziomu życia przy jednoczesnym przestrzeganiu praw człowieka oraz praw pracowniczych, a także troski o środowisko naturalne. Zrównowa-żona konsumpcja polega na ograniczeniu marnotrawstwa, produkcji odpadów i zanieczyszczeń głównie poprzez wybór towa-rów spełniających normy społeczne i środowiskowe.

Hurtownia

Hurtownia

Sklep

Sklep

KonsumentBrowar

Stowarzyszenie „Tilia”ul. Przysiecka 13, 87-100 Toruńtel./fax 56 657 60 85e-mail: biuro@szkola-lesna.torun.plwww.tilia.org.pl

Niniejszy materiał został dofinansowany ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Za jego treść odpowiada wyłącznie Stowarzyszenie Tilia.

wydrukowano na papierze ekologicznym

www.odpadyopakowaniowe.pl