Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu www.szkolnictwo.pl

Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl mogą być wykorzystywane przez jego Użytkowników wyłącznie w zakresie własnego użytku osobistego oraz do użytku w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Kopiowanie, wprowadzanie zmian, przesyłanie, publiczne odtwarzanie i wszelkie wykorzystywanie tych treści do celów komercyjnych jest niedozwolone. Plik można dowolnie modernizować na potrzeby własne oraz do wykorzystania w szkołach podczas zajęć dydaktycznych.

… posłuchaj …

… i jeszcze jedna wersja …

Spójrzmy teraz na zapis tekstu oryginalnego, wykorzystanego w śpiewanych piosenkach.

Szymborska Wisława„Nic dwa razy"

Nic dwa razy się nie zdarza I nie zdarzy. Z tej przyczyny Zrodziliśmy się bez wprawy

I pomrzemy bez rutyny.

Choćbyśmy uczniami byli Najlepszymi w szkole świata,

Nie będziemy repetować Żadnej zimy ani lata.

Żaden dzień się nie powtórzy, Nie ma dwóch podobnych nocy,

Dwóch tych samych pocałunków, Dwóch jednakich spojrzeń w oczy.

Wczoraj, kiedy twoje imię Ktoś wymówił przy mnie głośno,

Tak mi było, jakby róża Przez otwarte wpadła okno.

Dziś, kiedy jesteśmy razem, Odwróciłam twarz ku ścianie.

Róża? Jak wygląda róża? Czy to kwiat? A może kamień?

Czemu ty się, zła godzino, Z niepotrzebnym mieszasz lękiem?

Jesteś- a więc musisz minąć. Miniesz- a więc to jest piękne.

Uśmiechnięci, wpółobjęci, Spróbujemy szukać zgody, Choć różnimy się od siebie,

Jak dwie krople czystej wody.

Jaki typ liryki prezentuje utwór? Jakimi środkami stylistycznymi

posłużyła się poetka? Jaka jest sytuacja liryczna wiersza? Kto jest podmiotem i o czym mówi?

Tak wiele pytań, na które odpowiedzi znajdziemy podczas analizy wiersza, a więc utworu należącego do rodzaju literackiego liryka.

Interpretację całości utworu wytycza pierwsze zdanie: „Nic dwa razy się nie zdarza / i nie zdarzy …” Istotne, że nie jest ono wypowiadane przez podmiot liryczny ze sprzeciwem i nie staje się pretekstem do pesymistycznych przemyśleń. Osoba mówiąca pogodziła się z ta myślą, wyraża ją w sposób kategoryczny. Wie bowiem, że życia nie można powtórzyć i należy szukać w nim piękna, które nada mu sens.

! Myśl, że życia nie można powtórzyć obecna jest w wielu utworach Noblistki.

Zrodziliśmy się bez wprawy I pomrzemy bez rutyny

Ludzie wszystko robią po raz pierwszy. Nie zdobywają więc doświadczenia i nie mają żadnej okazji do nabrania wprawy. Ludzkie życie zamknięte pozostało pomiędzy narodzinami a śmiercią i jest nie tylko niepowtarzalne, ale i nieprzewidywalne. Na tym jednak polega uroda życia.

Choćbyśmy uczniami byli Najlepszymi w szkole świata,

Nie będziemy repetować Żadnej zimy ani lata.

To, że nie można powtórzyć urokliwego życia, żadnej jego chwili, potwierdza cytowana strofa druga. Czyżby podmiot chciał przez to powiedzieć czytelnikowi, że powinien od razu żyć on tak, aby nie chciało się nic powtarzać. Każdy dzień ma być tak przeżyty, jakby miał być ostatnim. Ludzie nie zauważają tego na co dzień, dlatego istotna jest obecność takich osób, jak podmiot, wśród nas.

Żaden dzień się nie powtórzy, Nie ma dwóch podobnych nocy,

Dwóch tych samych pocałunków, Dwóch jednakich spojrzeń w oczy.

W tej strofie mamy kolejne, wypowiedziane wprost argumenty na niepowtarzalność życia. Każdy dzień jest niepowtarzalny, tak jak noce są różne i jedyne w swoim rodzaju. Zaskakują, przynoszą nowe przeżycia. I one są jedyne w swoim rodzaju, jak intymne pocałunki, wyrażające odmienne uczucia spojrzenia w oczy. Dodatkowo odbywają się w różnych okolicznościach, z różnymi ludźmi.

Wczoraj, kiedy twoje imię Ktoś wymówił przy mnie głośno,

Tak mi było, jakby róża Przez otwarte wpadła okno.

Strofa ta ilustruje (podobnie jak kolejna) relację między dwojgiem ludzi. W przeddzień wypowiedzi podmiotu lirycznego ktoś wypowiedział w jego obecności imię ukochanej osoby. Spowodowało to, ze poczuła się ona szczęśliwie, jakby niespodziewanie obdarowana różą (symbol miłości).

Dziś, kiedy jesteśmy razem, Odwróciłam twarz ku ścianie.

Róża? Jak wygląda róża? Czy to kwiat? A może kamień?

Co dziś dzieje się z różą i szczęściem? Zakochani są razem, jednak kobieta odwraca twarz ku ścianie, jakby stała się niechętna i mówiła: „nie chcę bliskości”. Jakby nie pamiętała już przeżyć poprzedniego dnia. Dzisiejszy traktowała jak nową, czystą kartę, którą zapisze dopiero dzisiejszymi wydarzeniami. Więź między tymi ludźmi nie jest czymś stałym. Podmiot liryczny uważa, że należy ją budować i kształtować każdego dnia. Dlatego nie zachwyca się dalej różą z dnia poprzedniego, ale zastanawia się czy nie był to kamień. O miłość bowiem trzeba dbać, pielęgnować ją, a nie tylko się nią zachwycać i traktować jako oczywistość na zasadzie jeżeli jest i wczoraj było pięknie, to i dzisiaj i w przyszłości tak musi z nią być.

Spójrzmy teraz na podsumowującą refleksję zawartą w przedostatniej strofie, w której mamy do czynienia z apostrofą, pytaniem

retorycznym, epitetem.

Czemu ty się, zła godzino, Z niepotrzebnym mieszasz lękiem?

Jesteś- a więc musisz minąć. Miniesz- a więc to jest piękne.

Ze strofy tej wynika przesłanie: ludzie niepotrzebnie boją się nadchodzących chwil. Powinni odkrywać zarówno siebie, jak i świat z każdą chwilą. Nie poddawać się strachowi przed następną godziną, który uniemożliwia cieszenie się życiem i czerpanie przyjemności z aktualnie trwającej. Porządek świata nakazuje, że chwila, która trwa musi minąć, nie zatrzymamy nadejścia kolejnej a możemy stracić wiele z obecnej.

Uśmiechnięci, wpółobjęci, Spróbujemy szukać zgody, Choć różnimy sie od siebie,

Jak dwie krople czystej wody.

Spróbujcie wyobrazić sobie sytuacje, o której mówi podmiot liryczny: ona i jej ukochany stoją objęci, uśmiechnięci. Jednak mamy w niej pewne pękniecie, bo różnią się, jak dwie krople wody. Co chce za pomocą takich obrazów pokazać osoba mówiąca? Dzięki mijaniu czasu mogą zapomnieć o nieporozumieniach i być znowu wpółobjęci, mogą szukać porozumienia i budować, codziennie na nowo swoje uczucie. Nie muszą już być odwróceni do ściany, jak pokazała nam to kobieta we wcześniejszej zwrotce. Druga istotna sprawa, pokazana za pomocą zakłóconego frazeologizmu – mogą być razem, choć różnią się od siebie.

Warto zapamiętać, że właśnie niepowtarzalność chwil i ludzi ma wymiar twórczy. Wszystkie aspekty tej „jednorazowości” czynią życie każdego człowieka ciekawszym, niebanalnym. Wystarczy to docenić, aby doświadczyć szczęścia.

Typ liryki: liryka bezpośrednia, ponieważ:

podmiot ujawnia swoje przeżycia wprost, odkrywa je przed czytelnikiem w formie wyznania; pierwszoosobowe formy czasowników.

Dodatkowo utwór zaliczany jest do liryki filozoficznej, która wiąże się z poglądami danej epoki na życie człowieka, na poznanie otaczającego świata.

Sytuacja liryczna: refleksja nad niepowtarzalnością, jednorazowością i przemijaniem każdej chwili życia.

Podmiot liryczny to kobieta nie tylko świadoma niepowtarzalności każdej chwili, ale i próbująca odnaleźć w każdej z nich urodę życia.

Środki artystyczne odnalezione w tekście (wskażcie po dwa):

Powtórzenia (trzykrotnie w jednej zwrotce powtarza się liczebnik dwa, który podkreśla

najważniejsze przesłanie wiersza – nawet dwie, pozornie do siebie podobne rzeczy, różnią się):

Żaden dzień się nie powtórzy, Nie ma dwóch podobnych nocy, Dwóch tych samych pocałunków, Dwóch jednakich spojrzeń w oczy.

W dwóch ostatnich wersach tej strofy mamy do czynienia dodatkowo z anaforą (powtórzenie tych

samych słów na początku kolejnych wersów).

Epitety (określenie rzeczownika przymiotnikiem): uczniami najtępszymi, niepotrzebnym lękiem.

Pytanie retoryczne (pytanie, na które nie wymaga się odpowiedzi:

Czemu ty się, zła godzino, Z niepotrzebnym mieszasz lękiem?)

Zakłócony frazeologizm (celowo zostaje zburzona konstrukcja frazeologizmu – w tym

przypadku Szymborska chce raz jeszcze potwierdzić, że nie ma dwóch takich samych

rzeczy, chociaż niekiedy odnosi się takie wrażenie a nawet jest się tego pewnym:

jak dwie krople czystej wody)