mateus unâkoendonrojesuscristowâgâmateus inweniby · amom nhunwym. amom, josias nhunwym. 11...

156
MATEUS 1:1 1 MATEUS 1:3 MATEUS Unâ Koendonro Jesus Cristo Wâgâ Mateus Inweniby Xirâ livru wâgâ inwenily Mateus nhangahu odaji iemâmy Deus. Awylygue Deus itaumbyrylâ xirâ Mateus nhegatuyby. Jesus nhapygueni, aguely idani warâ ewy myakâwândy Mateus. Kâmakerim Jesus Cristo wâgâ kiuntuhoem myakâwândy Deus xirâ inwenien-honly. Xirâ livru wâgâ Jesuslâ, Messias awyly kiuntuly, mâkâ Deus “Igonose urâ” kehobyry. Jesus iazehobyry wâgâ, âdy waunroem aini awyly tiuntuhomoem ximukâ enuagaeni modo xyrense idâhobyry wâgâ, José, Maria, iamudo warâ Egitoram âwientomobyry wâgâ, târâpa odopâdomobyry wâgâ warâ xirâ aguely. Tâlâ xirâ wâgâ “Jesus iwy wâgâ unâ nhegatuhobyry.” Jesus aguely: “Koendâ lelâ âduerymo xurâem aitaungâ. Tâpeânzeba itaungâ. Ipa kydato xuduze lelâ Deus.” Turâ modo tonomedâze lâpylâ, âdara Deus agâ aguelymo awyly wâgâ. Xirâ iwenihobyry wâgâ tutuze kurâ, Deus kywymâry awyly, âdy xypyry etay aini modo awyly warâ. Jesus Cristo idamudo (Lc 3.23-38) 1 Jesus Cristo wâgâ ise unâgu. Davi iwerypyry myakâwâm Jesus Cristo, Davi pylâ Abraão iwerypyry- ro warâ. 2 Saguhoem kuru ise Jesus idamudo kâen- gatuly, Abraão donropyrylâ, pymâ Daviram. Abraão myakâwândy Isaque nhunwym; Isaque, Jacó nhunwym. Jacó, Judá, iwaigorudolâ warâ nhunwym. 3 Judá, Peres, Zera warâ nhunwym. (Tamar myakâwândy isemo ezedy.)

Upload: vuongdiep

Post on 01-Dec-2018

231 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 1:1 1 MATEUS 1:3

MATEUSUnâ Koendonro Jesus Cristo Wâgâ MateusInweniby

Xirâ livru wâgâ inwenily Mateus nhangahu odajiiemâmy Deus. Awylygue Deus itaumbyrylâ xirâ Mateusnhegatuyby. Jesus nhapygueni, aguely idani warâ ewymyakâwândy Mateus.

Kâmakerim Jesus Cristo wâgâ kiuntuhoemmyakâwândy Deus xirâ inwenien-honly. Xirâ livru wâgâJesuslâ, Messias awyly kiuntuly, mâkâ Deus “Igonose urâ”kehobyry. Jesus iazehobyry wâgâ, âdy waunroem ainiawyly tiuntuhomoem ximukâ enuagaeni modo xyrenseidâhobyry wâgâ, José, Maria, iamudo warâ Egitoramâwientomobyry wâgâ, târâpa odopâdomobyry wâgâwarâ xirâ aguely.

Tâlâ xirâ wâgâ “Jesus iwy wâgâ unâ nhegatuhobyry.”Jesus aguely: “Koendâ lelâ âduerymo xurâem aitaungâ.Tâpeânzeba itaungâ. Ipa kydato xuduze lelâ Deus.”Turâ modo tonomedâze lâpylâ, âdara Deus agâ aguelymoawyly wâgâ. Xirâ iwenihobyry wâgâ tutuze kurâ, Deuskywymâry awyly, âdy xypyry etay aini modo awyly warâ.

Jesus Cristo idamudo(Lc 3.23-38)

1 Jesus Cristo wâgâ ise unâgu. Davi iwerypyrymyakâwâm Jesus Cristo, Davi pylâ Abraão iwerypyry-ro warâ. 2 Saguhoem kuru ise Jesus idamudo kâen-gatuly, Abraão donropyrylâ, pymâ Daviram. Abraãomyakâwândy Isaque nhunwym; Isaque, Jacó nhunwym.Jacó, Judá, iwaigorudolâ warâ nhunwym. 3 Judá, Peres,Zera warâ nhunwym. (Tamar myakâwândy isemo ezedy.)

Page 2: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 1:4 2 MATEUS 1:16Peres, Esrom nhunwym. Esrom, Arão nhunwym. 4 Arão,Aminadabe nhunwym. Aminadabe, Nasom nhunwym.Nasom, Salmom nhunwym. 5 Salmom, Boaz nhunwym.(Boaz ise myakâwândy Raabe keho.) Boaz, Obede nhun-wym. (Obede ise myakâwândy Rute.) Obede, Jessénhunwym. Jessé, Davi nhunwym.

6 Jesus idamudo ise iwerâ kâengatuly, Davidâpalâ,kypemugudo sawâtybyem Babiloniaram satybymodoram. Kydamudo iwymâry ton-honreim, tynrenseimwarâ myakâwândy Davi. Davi, Salomão nhunwym. (Bate-Seba keho agâ imerymo. Urias iwydypyry myakâwândymâkâ.) 7 Salomão, Roboão nhunwym. Roboão, Abiasnhunwym. Abias, Asa nhunwym. 8Asa, Josafá nhunwym.Josafá, Jorão nhunwym. Jorão, Uzias nhunwym. 9 Uzias,Jotão nhunwym. Jotão, Acaz nhunwym. Acaz, Ezequiasnhunwym. 10 Ezequias, Manassés nhunwym. Manassés,Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias,Jeconias, iukonodolâ warâ nhunwym. Israeldâ Jeconiaspymâem awyly ume myakâwândy kydamudo adaholyBabiloniaram. Iweâpa myakâwândy Babiloniadâawylymo, tâtymo anaxilâ odopâdomoem en-hemkehomba tawylymogue.

12 Jesus idamudo ise iwerâ kâengatuly, kydamudo Ba-biloniaram satoem sawâtyby modo dompyryenlâ, Jesusiazehobyryram. Jeconias, Salatiel nhunwym. Salatiel,Zorobabel nhunwym. Akaemo ume myakâwândy ky-damudo Babilôniadâpa odopâdylymo tâtymo anaxilâ.13 Zorobabel, Abiúde nhunwym. Abiúde, Eliaquim nhun-wym. Eliaquim, Azor nhunwym. 14 Azor, Sadoquenhunwym. Sadoque, Aquim nhunwym. Aquim, Eliúdenhunwym. 15 Eliúde, Eleazar nhunwym. Eleazar, Matãnhunwym. Matã, Jacó nhunwym. 16 Jacó, José nhunwym.José akâwâm Jesus nhunwyn-em ini, Maria agâ tohogüin-

Page 3: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 1:17 3 MATEUS 1:22-23duo. Jesus aniMaria imery. Jesusmawânkâ Cristo kelyguetâzekeim, Messias “Deus Ingonotyby” keze aguely.

17 Jesus idamudo merâ kâengatuly: Abraão donropy-ryem katorze lelâ iepadomobyry, Daviram; eagonrokatorze modo lâpylâ Davi donropyryem israelita do-modo Babiloniaram satyby modoram, eagonro katorzeiepadobyryem lâpylâ Jesus iazeho odaxi.

Jesus iazehobyry(Lc 2.1-7)

18 Jesus iazehobyry wâgâ ise unâ kâengatuly. PekodoMaria keho myakâwâm ise. Uguondo José keho agâohogüinrim wâne myakâwâm mâkâ. Ohogüinlymoiraynâlâ olâ myakâwâm Deus Ispiritury eon-honrugueadamyly. 19 Moisés inweniby ara lelâ adâidysedomyakâwâm mâkâ José. Maria imegu tiuntuduo olâmyakâwâm imoze tâkeze, âdykâ aniempyra tawylygue.“Eagonro uguondoram adâiehoze keanra awâkâ” tâke-duo. Aituo tutuzebalâ imoze kely, Maria tâwentâzebaitoem. 20 “Âdara ise awidyly-ro?” kely ume myakâwâm,nhâenkyem Deus eanjury âepanâguely; eyam aguelymyakâwâm:

— José, Davi iwerypyry, tywypazeba ikâ Maria agâohogüinze. Tymegue lelâlâ wâne, âdaunlo uguondo-ram nâdynanâoba olâ. Awâkâ pekodo iodano iamudo,Deus Ispiritury awâkâ xuguni. 21 Uguondo ise awâkâimery. Awâkâ iamudo wâgâ ise Deus kurâdo nhemakely,inakanhe aitomobyry nhygakely warâ. Awylygue ise“Jesus” kelygue mâenzetâdyly — kely myakâwâm anjuJoséram.

(“Jesus”, “Kâmakerim” keze aguely.)22-23 Iweâpalâ myakâwândy Isaías aguely:

“Pekodo âdykâ uguondo nhynanâdânry adamyze.

Page 4: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 1:24 4 MATEUS 2:5‘Emanuel’ kely ise imery ezedy”

kewândymy Isaías tinweniby wâgâ.(“Emanuel”, “Kagâlâ Deus” keze aguely.)Jesus iazeduo, aguehobyry aralâ myakâwâm aidyly.24 Kopaelâgâem myakâwâm José, anju aguehobyry

ara aidyly. Maria tagâ nhedyly. 25 Nynanâbyra olâmyakâwâm, imery saguho iazeho odaxi kehoem. “Jesus”kelygue myakâwâm iamudo nhezetâdyly.

2Ximukâ enuagaeni modo Jesus eydâ atoram idâhomobyry

1 Jesus iazely myakâwâm xidadâ imeimbyry Belémdâ,Judéia eynynâ, Herodes pymâem awyly ume. Jesusiazepygueduo, xixi egaseho eynynonro modo ewy idâ-lymo myakâwâm xidadâ Jerusalémram. Ximukâ enua-gaenimodomyakâwâm akaemo, âdy aini awyly tiuntuho-moem. 2 Saintybyem myakâwâm tonlo modo nhapâigue-lymo:

— Âdykâka iamudo judeu domodo iwymâryemiazeypy? Xixi egaseho eynynâ ani xina ximukâ nhedyly,iazehobyry xutuho. Enado âzeguhoam ise, ehoguezewarâ xina âewyly — kelymo.

3 Egary tindatuo, toenzepa kehoem myakâwâm pymâHerodes âseguâdâdyly. Toenzepa lâpylâ myakâwâmmârâ xidadâ odano modo âda tâidyly nutuba idylymo,âseguâdâdylymo warâ. 4 Aituo Herodes, kurâdo eynynâDeus agâ aguewâni modo iwymârydo, Moisés inwenibywâgâ enomedâni modo warâ indâtyguyly, tyampâigueho-moem:

— Âdykâka ise Messias Deus Ingonokyly iazely? — kely.5Aituo in-hogulymo:— Belémdâ ise iazely, Judéia eynynâ. Warâ myakâwâm

Deus itaumbyry egatuimbyry Miquéias inwenily:

Page 5: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 2:6 5 MATEUS 2:11

6 “ ‘Kydamu Judáram xuduypy onro odaylâ myakâwâmawârâ xidadâ imeimbyry, Belém.

Tâwâlâ lelâlâ wâne mârâ xidadâ imeimbyry awyly.Alâ olâ ise mârâ xidadâ egary,

târâ pymâ ton-honreim iazely awylygue.Israelita domodo iwymâry ise mâkâ.Kaneru eni modo tâguy nhedyly ara ise tynynonro modo

nhedyly’ nygue Deus”kewânmyMiquéias tinwenibywâgâ— kely judeu domodoiwymârydo Herodesram.

7AituomyakâwâmHerodes, akaemoximukâ enuagaenimodo ingâsenehonly, eagâmo lelâ adâkehoem. Sain-tuomo, adapâigueolymo:

— Âdaraka ani mârâ ximukâ Messias iazely xutuhoâepanâguely? — kely.

Aituo tientobyry nhegatulymo. 8 Aguepygueduomo,eyanmo aguely:

— Inepa Belémram idâwâtaungâ. Koendâ iamudoâdykâ awyly xutuwâdaungâ. Mâentuomo, yamegatuwâdaungârâ. Udâdyse lâpylâ urâ myarâ, enadoramâzeguhoam ise, koendonroem awyly wâgâ auguehoem —kely Herodes; kewâdyly kulâ olâ myakâwâm.

9-10 Ilâpygueduo, ximukâ enuagaeni modo âxiguelymo.Belémram idâlymo myakâwâm. Tâtâdaymolâ, ximukâxixi egaseho eynynâ saguhoem tientybymolâ nhetonguy-lymo kau wâgâ. Toenzepa kehoem myakâwâm iomaze-lymo mârâ ximukâ tientonduomo. Iwaunrorumoenlâmârâ ximukâ idâly, idâhomo tânehonze. Iamudo eydâ atonhangawaym myakâwâm ximukâ epagudyly. 11 Âtâ odajiegawântybyem myakâwâm iamudo nhedylymo Mariaihuay. Iamudo enado âzeguhoam idylymo, tynrensetawyly tienehon-homoem. Ilâpyryem tysejiguy etary

Page 6: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 2:12 6 MATEUS 2:16nhenahunguelymo. Iamudo xurâem tiantyby nhudu-lymo: ouru, incensu tyânrânguneim, mirra warâ.

12 Ilâpygueduomyakâwâmkopae nhâenkymoenlâ Deuseyanmo aguely:

— Herodesram egatuze todopâzebane itaungâ — kely.Aituo tâty anaxilâ odopâdylymo eagonro ânwa oze,

Jerusalém einkâ sakadânry oze.José, Maria, Jesus warâ Egitoram âwientomobyry

13 Ximukâ enuagaeni modo idâpygueduo myakâwâmanju âepanâguely Joséram, nhâenkyem. Eyam aguely:

— Autaungâ. Inepa tarâpa itaungâ. Merâ iamudoxuien-honze enra Herodes, tyâen-hon-hoem. Egit-oram âwientaungâ iamudo agâ. Târâlâ wao itaungâ.Âgâsezemo urâ, modopâdomoem — kely.

14 Anju agueduo myakâwâm inepa kehoem Josésaudyly. Kopaelâ kehoem âwiendylymo iamudo agâEgitoram. 15 Herodes iguely ara myakâwâm târâawylymo. “Egitodâba ymery xigâsedâ” kewândymyDeus, Oséias inweniby wâgâ. Jesus iamugâry Egitodâbaodopâduo, Deus aguehobyry ara kehoem myakâwâmaidyly.

Herodes iamimeom nhâen-hon-hobyry16 Ximukâ enuagaeni modo tonokudobyry tiuntuduo

myakâwâm Herodes iewiâpadyly. Aituo tyzodadurymodoram aguely:

— Belémram idâwâtaungâ. Iamudo uguondo imeom-byry xyâwâtaunda tâjihuano modo dompyryem, azagâanupeom modoram xyâwâtaunda. Idânârâ xyâwâ-taungâ, xidadâ odano modo, poji anano modo, xidadâiwaguepaom modo alelâ — kely.

Jerusalémdâ tatay, ximukâ enuagaeni modo aguewân-momy: “Azagâ anu sakadyby wâgâ akâwâm mârâ

Page 7: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 2:17 7 MATEUS 2:22ximukâ pymâ iazely xutuho xina nhedyly” kewânmomy.Aguehomobyry wâgâ myakâwâm Herodes, idânârâ ia-mudo uguondo imeombyry tâjihuano modo dompyryem,azagâ anupeom modoram nhâen-honwâdyly, âdykonlopymâem ini awyly nutuba tawylygue. 17ArâmyakâwândyDeus itaumbyry egatuimbyry Jeremias aguehobyry araaidyly:18 “Xidadâ Ramádâ kurâ domodo tytyrungue toenzepa

eogunrumo xina nidadâ.Tymeombyry xyâhobyry wâgâ Raquel eogunru xina

nidadâ.Ânguy nhetubanâguylyemba itynrumo

idânârâ tymeombyry xyâhobyry wâgâ”kewândymy tinweniby wâgâ.

Jeremias inwenihobyry ara kehoem myakâwâmHerodes uguondo modo imeombyry nhâen-honwâdyly.(Israel iwydy Raquel iweompyrylâ mawânkâ israelitadomodo.)

José, Maria, Jesus warâ Egitodâba odopâdomobyry19 Herodes igueduo myakâwâm Deus, tyanjury Egi-

toram ingonodyly, José xuruse. José xykyly umemyakâwâm anju âepanâguely nhâenkyem. 20 Eyamaguely:

— Aukâ. Israelram odopâgâ, iamudo, ise warâ agâ.Mâkâ iamudo tyândysedonro modo ipa, niguemo — kely.

21Aituo myakâwâm José, Maria, Jesus warâ saudylymo.Israelram odopâdylymo. 22 Saintybyem myakâwâm “Ar-quelau pymâ, Herodes imerybyry, tunwym ejipyano” kelyindadyly. Awylygue myakâwâm José eanu myarâ Judéiayan-yam idâze, “Pymâ iwelo iamudo xyâen-honze enra”tâkeduo. Nhâenkyenlâ olâ myakâwâm Deus aguely:

— Galiléia yan-yam âxidâdaunda — kely.

Page 8: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 2:23 8 MATEUS 3:4Aituo Galiléia yan-yam âxidâze idâlymo. 23 Xidadâ

Nazarédâ myakâwâm âxidâdylymo. Iweâpa Deusitaumbyry egatuwânibyry modo, “nazareno” kelygueâzezekeoze kehomobyrylâ. Nazaréram iamudo Jesus agââxidâze idâduomo, Deus aguehobyry ara aidyly.

3João kurâ domodoram Jesus âewyly wâgâ aguehobyry(Mc 1.1-8; Lc 3.1-17; Jo 1.19-28)

1Tâlâ myani uguondo João Batista keho Judéia eynynâ.Âji âdy peba atodâ myani mâkâ âxidâdybyem awyly. Deusitaumbyry mykâinane nhegatuly kurâ domodo myarâidânri modoram. 2Alâ mykâinane aguely:

— Âjityendaungâ, inakanhe kulâ amitomobyry wâgâ.Deus izepa ato aiedyly imowâdaungâ warâ. Iweâpa ni-taymba ise Deus Ingonotyby âewyly. Kywymâryem ise —tâkeze mykâinane.

3 Warâ myakâwândy Deus itaumbyry egatuimbyryIsaías inwenily João Batista wâgâ:“Messias wâgâ agueim târâ âji âdy peba atodâ ise aguely.

Adâkely idase idâwâtyby modoram:‘Inepa ise Deus Ingonotyby saindyly.

Izepa ato aiedyly imowâdaungâ.On-hondybyem lelâ itaungâ, aguely mâindatomoem.Pymâ ton-honreim kâty anaxi âewyly kiuntuduo wâne,

kâty inatary tuonse, tuonkeze warâ kurâ,myara on-hondybyem lelâ kydawyly aguely idase’ ”

kely ise mâkâ unâ egatuim, warâ myakâwândy Deusitaumbyry Isaías inwenily.

João Batista myani Kywymâry saindyly egatuim.4 Camelu xuhudugue xygatyby mykâinane João etyiwogonro, âdy pebaom ety iwogonro emyenro kulâ.Tâjitubygue kulâ mykâinane iwanxiegu. Kahuli, penrâ

Page 9: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 3:5 9 MATEUS 3:11warâ mykâinane ipyniry. 5 Jerusalémdâ tâtyuneim modo,Judéia eynynonro modo, paru Jordão emelano modowarâ tâtâzemo mykâinane João aguely idase. 6 Joãoaguely tindatuomo myani toenzepa kurâ domodo aguelyeyam:

— Deus izepa ato aieni xina. Adâidyly tumoze olâ xina-ro warâ — kelymo.

Arâ agueduomomyani paru Jordão ikay Joãoram batizaâieholymo, Deus izepa ato adientomobyry wâgâ tâji-tyenze tawylymo tienehon-homoem, inakai modo adi-endyly imoimbyryem tawylymo tienehon-homoemwarâ.

7Agui kehoemmyani fariseu domodo, saduceu domodowarâ Joãoram batiza âiehoze idâlymo. Tutuze olâ myaniJoão, akaemo nâjityembyra awyly Deus izepa ato adiento-mobyry wâgâ. Awylygue aguely eyanmo:

— Âgâu poji âduguely ume âsemagueze kewâni arakulâ âmaemo! Warâ wâne amyguelymo: “João batizakyetuo ise kydâsemaguely. Deus kânagazedaymba ise”myguelymo. 8 “Deus eynynonro urâ” myguelymo wâne,Deus eynynonro keba olâ âmaemo. Deus izepa ato amân-hetomobyry wâgâ tâjityenze mawylymo enehorim ai-etaungâ, inakanhe amidylymo imoimbyryem mawylymomâenehon-homoem warâ. 9 “Deus kânagazenehon-wâbyra ise, Abraão iweonma kurâ” tâkezeba itaungâ.Abraão iweryem tadawyly mâkeba mârâ kuru. Âdymâkeba awârâ! Auguely xirâ âyanmo. Ton-honre Deus,xirâ tuhu modo Abraão iweryem ienehonze. 10 Nadykoendâ ewisedânry pygue satâly. Iwindy âzesagueoly.Peto onwanji adameoly alelâ aieholy. Nady koendâewisedânry ara kulâ âmaemo. Deus izepa ato mâinmopaâmaemo-ro watay, inepa ise Deus inagazenehonlymo.

11 — Urâ pygueduo eagonro âese lâpylâ Deus wâgâaguenri. Ton-honreim ise mâkâ, iemyenro keba. Mâkâ ise

Page 10: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 3:12 10 MATEUS 3:17

yakadâ kuru ton-honreim. Ihuru etary sanienlâ witoemnudupa lâgâlâ. Urâ parugue batiza âenimo, Deus izepa atoamânhekylymo wâgâ tâjityenze mawylymo mâenehon-homoem, inakanhe amidylymo imoimbyryemmawylymomâenehon-homoem warâ. Mâkâ âeni olâ ise Deus Ispir-itury xudunri, eynynâ mawylymo xutuhoem. Inakanheamitomobyry xygakeze, peto wâne saxium nhaduândylyâpa ezay myara. 12 Trigu ekaunâni wâneam tuduakezeewy nhekaunâdyly myara mâkâ. Tynynonro modo id-uakewâze ejidy tâkehobyryanlâ ise nhekanâdyly, triguetary kehobyry odaxilâ ekanâdyly myara. Tynynâbaommodo olâ typygueba kehoem enagazeze peto âdaunloenlânhântânry onwanxi ise nhamely — kely João.

João Jesus batiza nhetobyry(Mc 1.9-11; Lc 3.21-22)

13Alâmyani Jesus Galiléia eynynâba idyly, paru Jordão-ram idâly, João batiza tyetoem. 14 João myani ba-tiza tiendyseba, Jesus tynrenseim kuru awyly tutuzetawylygue. Aituo aguely:

— Batiza âetoem yam mâewyly. Âmâlâ yakadâ kurutynrenseim. Âmâ batiza yekâ — kely João.

15Warâ olâ Jesus aguely:— Ize wato aralâ nidâ. Batiza yekâ. Ara ise Deus ize ato

aguiendyly — kely.Aituo João âkeá kely. Jesus batiza âieholy myani, Deus

eynynonroem tawyly tienehon-hoem.16 Jesus âjikaguely paikayba. Âjikaguebygueduo myani

kau âzenahunguely nhedyly. Papaem myani Deus Ispiri-tury xytâguyly, ekadyly nhonwa. 17 Aituo kau oday Deusitanru indadyly lâpylâ:

— Ymery toenzepa kâinwyneguyly merâ, toenzepawomazeâni — kely myani Deus.

Page 11: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 4:1 11 MATEUS 4:74

Deus ize ato araba Jesus aitoem, Satanás aiese kehobyry(Mc 1.12-13; Lc 4.1-13)

1 Ilâpyryem myani Jesus adaholy Deus Ispirituryam âjiâdy peba atoram. Tarâ myani Deus izepa ato anhetoemSatanás aiese kely wâne. 2 Quarenta iguandyly, quarentaemedyly warâ myani Jesus nâwinduapyra awyly. Alâmyani toenzepa kehoem ewindupadyly. 3 Aituo Satanáseyam saindyly, aguely:

— “Deus imery urâ” mygueansema. Âkealâ kuruamyguely-ro watay, awârâ tuhu pãoem iekâ pylâ — kely.

4Aituo myani Jesus aguely:— Amyguehobyry agânhetaymba ise urâ.

“Pão kiendawynlygue lelâ inkâba kyiguepa kydawyly.Idânârâ Deus agueho kieinwândyly, aguiendyly warâ

watay,kyiguewâpyra kurâ”

kely mawânrâ Deus itaumbyry awo wâgâ iweniby — kelyJesus.

5 Ilâpygueduomyani Satanás, Jesus nhadyly Jerusalém-ram. Deus ijidadâry kelygue tâzekeimmyanimârâ xidadâ.Deus ety nhangakuedaji myani nhadyly. 6Aituo aguely:

— “Deus imery urâ” mygueansema. Âkealâ kuruamyguely-ro watay, tarâpa onro onwa adamegâ.Mâdyâwâpyra ise âmâ. Warâ mawânrâ iwenibyem Deusitaumbyry awo wâgâ:“Deus nhese lelâ.

Anju domodo igonose awâniem.Âihugueduo, awâse lelâ tâmarygue,

âda mipyra mitoem, âhuru tuhu onwa nâdyâpaitoem warâ”

kely iwenibybe mawânrâ — kely Satanás.7Aituo myani Jesus eyam aguely:

Page 12: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 4:8 12 MATEUS 4:14-16— Onro onwa kadamewâbyra ise urâ. Warâ lâpylâ

iwenibyem awyly Deus itaumbyry awo wâgâ:“Deus imakelymo mâentomoem kulâ, kâmayno

akâiedaundâ.Amidylymo-ro watay, mâinwâmpyra mawylymo

kulâ ise mâenehonlymo”warâ lâpylâ iwenibyem awyly — kely Jesus Satanásram.

8 Ilâpyryem myani iwy kaynonro onwa adaholy Sa-tanásram. Idânârâ onro anano modo nhenehonly;idânârâ âdydo imeom iwâkuru modo, tâwâenseim modowarâ nhenehonly. 9Aituo myani aguely Jesusram:

— Idânârâ awârâ mâentaynly modo âyam xuduze urâ,ienado âzeguhoam midyly yrentoen-ro watay — kely.

10 Jesus aguely:— Âyrentoem inado âzeguhoam witaymba ise urâ!

Deus itaumbyry awo wâgâ iwenibyem:“Kywymâry Deus enado lelâ âzeguhoam itaungâ.

Aguehobyry ara lelâ aitaungâ”kely iwenibyem. Idâ, Satanás. Tarâpa ikâ — kely Jesus.

11 Aituo Satanásram âjionly. Satanásram âjiompygue-duo myani anju domodo saindyly, Jesus eydâ atoramxuahuze, idânârâ ize ato modo xuduze warâ.

Jesus Galiléia eynynâ tâwanu nhaguhobyry(Mc 1.14-15; Lc 4.14-15)

12 João Batista kadeia oday kely tindatuo myani JesusGaliléia yan-yam idâly. 13 Xidadâ Nazaréamba olâ myaniodopâdondyly-ro warâ. Xidadâ Cafarnaumdâ myani âx-idâdyly, Galiléia iwalu iwaguepa, saguhoem kydamudoZebulom, Naftali warâ eonronruem xuduypy eynynâ.14-16 Enanâguewâdaungâ saguhoem Deus itaumbyry ega-tuimbyry Isaías inweniby:“Kydamudo Zebulom, Naftali warâ eonronru

Galiléia eynynâ ejiku, paru Jordão kuynâ,

Page 13: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 4:17 13 MATEUS 4:21tuomareim kuru ise âmaemo judeu, judeu keba alelâ,

mârâ anaym tâjikuneim modo,âdaralâ Deus itaumbyry mâuntuba olâ âmaemo.Awylygue toenzepa âiguelymo mâyntadylymo,

mâseguâdâdylymo warâ.Deus wâgâ âzenomedâoze olâ âmaemo,

iajinu odano aramo lelâ ise, iamu odanopyryem”kewândymy.

17 Deus xunâry egatuze myan-yam Jesus idâduo, Isaíasinweniby ara kehoem myani aidyly. Târâlâ myani Jesusunâ nhegatuly adaguly. Alâ myani aguezesedyly:

— Âjityendaungâ inakanhe amitomobyry wâgâ. In-akanhe adâjidyly imowâdaungâ warâ. Arâ lelâ ise Deusâwymârymoem awyly — kezesedyly.

Jesus kanra awâni modo tynynonroem ingâsedobyry(Mc 1.16-20; Lc 5.1-11)

18 Paru Galiléia emelay tadakobâday myani Jesus azagâuguondo nhedyly, iwaigoru, iukono warâ; Simão Pedro,André warâ. Âedâgue kanra sawânimyani akaemo, vendetientoem. Âedâ paikaji nhamedaymo myani Jesusramâzeholymo. 19Azakâlâram myani Jesus aguely:

— Âetaungâ. Saguhoem kanra keankâ mawelymo;iwerâ kurâ domodo ynynonroem itoem unâry egaturin-em ise âmaemo — kely.

20 Inepa kehoem myani âedâ kanra sawâto inmolymo,Jesus eynynonroem tâitomoem, Deus wâgâ tiuntuho-moem.

21 Tâtâday myani Jesus azagâ uguondo modonhetondyly, Tiago, iukonolâ João warâ. Zebedeuimeombyry myani akaemo. Ekadybymoem myanitywepirymo oday tunwym agâ. Âedâ kanra sawâto myanikua nhekylymo, kopaelâgâroem. Aituo myani Jesus

Page 14: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 4:22 14 MATEUS 5:3akaemo ingâsedyly tynynonroem itomoem. 22 Inepakehoem tywepiry odayba idylymo. Tunwym tyânzemomyani, Jesus agâ tâtâhomoem.

Jesus kurâ domodo nhenomedâdobyry, tâwânuneim modokua nhetobyry warâ

(Lc 6.17-19)23 Idânârâ Galiléia eynynonro âtâ anakâ myani Je-

sus sakadyly. Âtâdyguyhomodâ mykâinane Deus wâgânhenomedâdylymo. Deus iwymârymoem idyly wâgâmykâinane unâ iwâkuru nhegatuly. Tâwânuneim modo,âsenagazeni modo warâ kua tyese mykâinane. 24 Tâinkâlelâba myani anhekyly egary idâly Síria eynynâ. Aituopylâ myani tâwâneim modo Jesusram nhadylymo-rowarâ. Âdaunlo tâzewânulâ kua nhekyly. Kadopâgue ta-seim modo kua nhetaynly. Ekomani modo kua nhetaynly.Adakobâdânry modo kua nhetaynly lâpylâ warâ myani.Idânârâ tâwâneim modo tyam idâypy kua tyese lelâmyani. 25Toenzepa myani kurâ domodo nhapygue awyly,Galiléia eynynâba âetaymby modo, Dez Xidadâ ananomodo, Jerusalém donro modo, Judéia eynynonro modowarâ, paru Jordão kuynonro modo lâpylâ warâ.

5Jesus kurâdo iwy wâgâ âtâdyguyby nhenomedâdobyry(Mt 5.1–7.29)

1 Toenzepa kehoem myani kurâ domodo Jesus eydâatoram idâly. Arâ kurâdo tientuo myani iwy onwa âkuly,ekadyly warâ. Eynynonro modo iopaji idylymo myani.2Aituo myani kurâ domodo enomedâdyly Jesus nhaguly.

Âdara tojiomaru kuru awyly xutuho(Lc 6.20-23)

3Aituo Jesus aguely kurâ domodoram:

Page 15: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 5:4 15 MATEUS 5:12— Tuomareim kuru mâkâ, Deuslâ idânârâ tâlâ tato

xuduim awyly xuturim.Imâemba lelâlâ wâne, Deus kaynonro olâ iwymâry,

eni warâ.4— Tuomareim kuru mâkâ iwerâ âjityeni.

Itynru ume, Deuslâ mawânkâ ise iomazeâni.5 — Tuomareim kuru mâkâ tâlâ tato modo wâgâ kulâ

sawoem itânry.Deus tynynonro modoram, “Xuduze urâ” kehobyry

emakeze mawânkâ.6 — Tuomareim kuru mâkâ Deus ize ato modo lelâ adi-

endyse donro.Kurâ tâwinzeim, tatuanzeim warâ wâne pyni, paru

warâ lelâ ize ato,myara lâpylâ Deus ize ato lelâ adiendyse awyly.

Idânârâ ize ato xuduze Deus, ton-honre lelâ tâinwân-toem.

7— Tuomareim kuru mâkâ âkelo modo ityeni.Deus mawânkâ ityenze lâpylâ.

8 — Tuomareim kuru mâkâ Deus izepa ato aniempyratâitoem Deus xurâ modo wâgâ lelâ âtynanâni,

Deus eydâ atoram idâze mawânkâ.9—Tuomareim kurumâkâ, tâdâtuebadyly, tâdâseguebyly

warâ adain-hoem aini.Tymery ara lelâ mawânkâ ise Deus nhedyly.

10 — Tuomareim kuru mâkâ Deus ize ato ara aidylyguetânagazezeim.

Deus kaynonro mawânkâ ise iwymâry, eni warâ.11 — Ynynonro mawylymogue, ynynâbaom

modoram âjiewiâseoze âmaemo. Âunâguezemo.Inagazenehonzemo. Âwâgâmo kewâdylymo kulâ isewarâ. Arâ wâne ise amyguehonlymo, tuomare lelâolâ ise âmaemo. 12 Tytywanzeba itaungâ, tuomarelelâ. Deus olâ eydâ tatodâ imâem âyanmo nhudulype,

Page 16: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 5:13 16 MATEUS 5:18omazeânimo nhekanâdybybe. Deus izepaom modorammâzenagazeolymo. Alâ mykâinane Deus xunâry egatuimmodo nhenagazedylymo lâpylâ — kely Jesus.

Jesus, “Peku, iajinu warâ emyenro âmaemo” kehobyry(Mc 9.50; Lc 14.34-35)

13Aituo Jesus aguely:— Peku pyni tâkubâzeânze, podo niwânzeânehomba

warâ, myara âmaemo taunlo modo ywâgâ amyguelymo,kurâ domodo yeinwântomoem, inakanhe nâiehoba ito-moem warâ. Peku onro agâ on-hoam ityby olâ pyni ikajiietoem nudupa. Âdaitoem ânguy ize inkâba. Awylygueadameoly lelâ, adakabeoly warâ sakani modoram.

14 — Iajinu, iamu oday kydadakobâdo kientonhesagonly myara ywâgâ mâuntuen-honlymo. Koendâkehoem wâne xidadâ iwy angatay saunâtyby edylymyara ywâgâ totoenzeba aguewâtaungâ. 15 Lamparinakienmanâdyly watay, âdylâ iaxi kioentaymba kurâ.Kayanlâ kianlokuândyly, idânârâ âtâ odano modonhesagon-hoem. 16 Lamparina kaynâ ekanâdybyara ise koendâ amidylymo âzeholy idânârâam, Deusmâinwândylymo warâ. Koendâ amidylymo tientuo:“Koendonroem unwânmo Deus kaynonro awyly”aguehonze — kely Jesus.

Jesus Moisés inweniby wâgâ aguehobyry17 Jesus aguely:— “Jesus aguehobyry lelâ iwerâ kyzeinwâne, âdaitoem

saguhoem Moisés agâ, tunâry egatuwâni modo agâwarâ, Deus aguehobyry kieinwântaymba kurâ” tâkezebaitaungâ. Deus Moisésram kâzewenry inwenien-hoymbykoendâ kuru mâuntuhomoem xirâ kâewyly, mâinmo-homoem inkâba. 18 Kau, onro warâ tâlâ awyly ara,Moisés inweniby tâlâ lelâ lâpylâ ise; tugukewâduneba ise

Page 17: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 5:19 17 MATEUS 5:23-24xypyry etaji kehoem. Iwenihobyry tokalâ letralâ tygake-duneba ise. Xirâ mawânrâ mâuntudyzemo kuru wato.19Moisés inweniby modo ewy einwântânry, kurâ domodomârâ neinwâmpyra itoem aguenri watay âdy mâkeba isemâkâ, Pymâ Deus nhekyly modo duay. Deus Moisés-ram kâzewenry inwenien-hoymby ara aini, kurâ domodoenomedâni waunlo watay, tywyneim ise mâkâ Pymâ Deuseydâ atodâ. 20 Warâ âyanmo auguely. Fariseu domodo,Moisés inweniby wâgâ enomedâni modo warâma koendâaini, tâkewâze kurâ. Kurâ domodo tynrentomoem kulâolâ akaemo aidyly-ro warâ. Deusgue âwymâgumo izemataymo, kurâ domodo ize ato ara kulâ aini modo takazeDeus ize ato aietaungâ — kely Jesus.

Ânguy kienwiâsebyra kine21 Jesus aguely:— Tydaselâ âmaemo, Moisés kydamudoram

aguehobyry: “Ânguy kâdyâwâtaundâ. Kyâimpyry pymâdomodo xyâen-honze lâpylâ” kewândymy Moisés. 22Urâolâ warâ âyanmo auguely. Deus enanaji, kagonrokienwiâsedyly, inakai kuru, ânguylâ kyânly aralâlâpylâ. Awylygue kyewiâsenibe-ro watay, adaholypymâdoram âzenagazeohoem. Âkelo xunâguenibyrytribunalram sadyly lelâ, setenta pymâ tynreim modoramâzenagazeohoem. “Tuândy kulâ âmâ” keypy watay,samely lelâ peto nhântânry onwanji. 23-24 Tâwâlâlelâlâ wâne Deus etydâ mawylymo, âdylâ Deusramegameze, târâ mawylymo ume, mâdunâgueohomobyrymâenanâguelymo-ro watay, Deus xurâem mantybymotârâlâ wao nhânwâtaungâ, mâengamebamolâ.Waunroem mâkâ âewiâsenimobyry agâ âtunâguedaundawao. Koendâ lelâ agâmo-ro watayma tâwâlâ Deus etyrammodopâdylymo, Deus xurâem mantybymo egameze.

Page 18: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 5:25 18 MATEUS 5:3125 — Ânguylâ tribunalram adysemo watay, waunroem

wao eagâ koendâ âtunâguedaungâ, agâmo tyewiâsebaitoem. Arâ amipyra âmaemo-ro watay, tribunalramasemo. Târâ ise; pymâ domodo polícia domodoramigameinmo-ro warâ mâzetadâohomoem. 26 Dinherumâempywadomoem juiz aguehobyry idânârâ mâempy-wabyra âmaemo-ro watay, igasewâbyra ise âmaemotârâpa. Arâ lâpylâ Deus agâ koendâ itaungâ koendâmitomobe awyly umelâ. Xirâ mâuntudyzemo kuru wato— kely Jesus.

“Eagâ mohogüin-homobyry keba kulâ kâdynanâdaundâ”Jesus kehobyry

27 Jesus aguely:— Tutuzelâ âmaemo Moisés inweniby: “Âwydymo

keba kulâ kâdynanâdaundâ” kely myakâwândy inwenily.28 Urâ olâ warâ âyanmo auguely: Uguondo pekodo enu-peguygueni, tynanâdyze, iwydy keba olâ waunlo, in-akanhe mâkâ xunâgu tyangahu oday. Nynanâbyra wâne,arâlâ olâ âzewentâoly Deusram. 29 InwentânehoinmoDeus mâendysebamo ato kâzetaundâ. Koendâ tâise aza-kâlâ inumo etyly, Deus mâendysebamo ato mâempyramitomoem. Koendonro kuru tânuembalâ Deus agâtadawyly; idânârâ kodo peto nhântânry onwanxi adame-oly mawânrâ koendâpaom kuru. 30 Deus xurâem in-wentânehoinmo akâiedaundâ imarymogue. Koendâ tâiseimarymo satâly, samely warâ, Deus izepa ato amânhep-yra mitomoem. Koendonro kuru tâmaguebalâ Deus agâtadawyly; idânârâ kodo peto nhântânry onwanxi adame-oly mawânrâ koendâpaom kuru — kely Jesus.

Jesus tâdâximoly wâgâ aguehobyry(Mt 19.1-9; Mc 10.1-12; Lc 16.18)

31 Jesus aguely:

Page 19: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 5:32 19 MATEUS 5:37— Tutuzelâ âmaemo Moisés inweniby: “Pekodo

eagâ mohogüin-homobyry mâinmodyze âmaemowatay, tâwâlâ imowâdaungâ. Âdaituo mâinmolymoawyly xutuhoem pape mâinwenibymo olâ eyamxuduwâtaungâ” kely myakâwândy inwenily. 32 Urâolâ warâ âyanmo auguely. Âdaituoba kulâ âwydymokâjimowâdaundâ. Eagonro uguondo agâ ituo lelâmapekodo imoly. Pekodo imoyby agâ ohogüimby watayDeus izepa ato ara kulâ lâpylâ aidyly. Deus xurâem,waunroem eagâ ohogüimbylâ mawânkâ iso kuru — kelyJesus.

Jesus aguienkyly kykehobyry wâgâ aguehobyry33 Jesus aguely:— Tutuzelâ âmaemo Moisés inweniby: “Deusram

amyguehomobyry watay, aietaungâ lelâlâ; amygueho-mobyry amânhepyra tâiseba itaungâ” kely myakâwândyinwenily. 34 Urâ olâ warâ âyanmo auguely. ÂdaunloenlâDeus ezedy âwankuem kâietaundâ. “Mâkâ kaynonrotutuze âkealâ auguely awyly” tâkezeba itaungâ. “Mâkâkaynonro” myguelymo-ro watay, Deusranlâ amyguelymolâpylâ, kaynâ ejidy awylygue. 35 “Mâkâ onro xyga-nipyry âkealâ auguely awyly tutuze” tâkezeba itaungâ.Deusranlâ arâ amyguelymo. Deus mawânkâ onro anaynlâlâpylâ. “Mâkâ Jerusalém donro âkealâ auguely awyly tu-tuze” tâkezeba itaungâ, Deusranlâ arâ amyguelymo, DeusIjidadâry kelygue tâzekeim awylygue. 36 “Iangatolezezeurâ, uguewâdyly kulâ-ro watay” tâkezeba itaungâ. Tokalâkyangahudu kiampekanânehonwâbyra kurâ, kienmyguy-manânehomba warâ, Deus nhygatyby awylygue. 37 “Aieseurâ” myguelymo watay, aietaungâ. “Agânhepyra iseurâ” myguelymo watay, akâiedaundâ. Amyguehomobyryaralâ aitaungâ, Deus ezedy mâempâguebamolâ. Deus

Page 20: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 5:38 20 MATEUS 5:44ezedymâempâguelymo-rowatay, Diabulâ aienehonrim—kely Jesus.

Tâdâpeândyly wâgâ Jesus aguehobyry(Lc 6.29-30)

38 Jesus aguely:— Tutuzelâ âmaemo Moisés inweniby:

“Ânguylâ otoguylymo, inuxiguylymo warâ watay,enuxiguywâdaungâ lâpylâ. Âerymo nhukagâdylywatay, iery xukagâdaungâ lâpylâ” kely myakâwândyinwenily. 39 Urâ olâ warâ âyanmo auguely: “Ânguylââdalâ âetuomo, âpeânze tâkezeba itaungâ” uguely.Mâjiwapagainhoduomo, tâpeânzeba itaungâ. MYRYKitaungâ, iladune âwapagain-homoem lâpylâ. 40 Âdylâamânhetomobyry wâgâ mâzewentâolymo watay,policiaram adahoze âmaemo. Târâ “Âgamizarymerâ uguondoram xudugâ” myguehonduomo, tâwâlââwalitoru nadâ lâpylâ. 41 Sodadu Roma donroâyanmo “Ysejiguy sakâ tokalâ kilômetro” keduo, azagâkilômetro lelâ sataungâ. 42 Âyanmo âdylâ ekanibyryramâunduwâtaungâ. Âdylâ tiempywaguylyem ekanibyryamâunduwâtaungâ lâpylâ — kely Jesus.

Âizepanromo agâ koendâ lelâ itaungâ(Lc 6.27-28,32-36)

43 Jesus aguely:— Tutuzelâ âmaemo Moisés inweniby: “Âwynenimo

lelâ iwynedaungâ. Âwynedânrymo kâjiwynedaundâ”kely myakâwândy inwenily. 44 Urâ olâ warâ âyanmoauguely. Âwynedânrymo agâ koendâ lelâ itaungâ,ataen-homo mâinwyneguylymo agâ matomo ara. Ân-guylâ inakanhe âedylymo watay, inakanhe aitobyrywâgâ Deusram ekadaungâ, eagâ koendâ lelâ itoem.

Page 21: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 5:45 21 MATEUS 6:245 Koendonro mawânkâ Deus, tynynonro modo agâ,tynynâbanro modo agâ alelâ. Xixi tohobanâze mawânkâkoendonro modoem, inakai modoem alelâ. Kopâ tyi-hugueânze lâpylâ tâinwânni modoem, tâinwântânry mo-doem alelâ. Awylygue koendâ lelâ âmaemo ataen-homo,âduerymo alelâ agâ-ro watay, Deus kaynonro xurâemkuru mawylymolâ mâenehonlymo. 46 Agâmo koendonroagâ kulelâ koendâ mawylymogue, “Deus koendonrokurâem xuduze, koendonro kydawylygue” tâkewâzebaitaungâ. Âdyem itaymba awârâ. Asaemodinheru impostuepywadobyry emakewâni modo tataen-ho modo agâkoendâ lelâmo lâpylâ. Awylygue arâ amidylymo watay,âkelomodo takaze amidylymomâkeba. 47Âpemugudomoagâ lelâ, ataen-homo agâ lelâ warâ mâsedaengulymo,âunâgumo warâ lâpylâ watay, âkelo modo takaze amidy-lymo mâkeba. Deus eynynâbaommodo mawânkâ tataen-ho modo agâ koendâ lelâ lâpylâ. 48 Koendâ lelâ idânârâkurâ domodo agâ itaungâ, Kunwym kaynonro ara, mâkâidânârâ koendâ eni ara — kely Jesus.

6Jesus tâdâsemawyadâdyly wâgâ aguehobyry

1 Jesus aguely.— Xirâ âyanmo augueho. Tâmaynelâ itaungâ,

tâzenanaym kehoem âdylâ amânhepyra mitomoem,amyguepa mitomoem warâ. Igaromoem kulââdylâ koendonro amânhedylymo-ro watay, Deusipywadaymbamo ise amânhetybymo wâgâ.

2 — Awylygue kaikâ modo mâenmawyadâdylymowatay, amânhetybymo ânguyam kâzegaetaundâ.Koendonroem âdutuim modo aito araba aitaungâ.Kaikâ modo nhemawyadâdylymo watay, tâinkâ lelâbaadientyby nhegatulymo, kurâ domodo âtâdyguyho

Page 22: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 6:3 22 MATEUS 6:8odakâ, xidadâ earuary oze warâ. Kurâ domodo tywâgâkoendâ aguehoem kulâ kaikâ modo nhemawyadâdylymo.Deus koendonro nuduwâpyra ise eyanmo. Aitomobyryebyrylâ ise awârâ kurâdoramâzehogueolymo. 3Awylygueâdy pebaom modo mâenmawyadâdylymo watay,ânguyam kâzegaetaundâ. Koendâ kehoem aietaungâ,ataen-homo kuru nhutulyemba kehoem, imarymo pâemeynynonro wâne, imarymo aho eynynonro anhekylynutubamyara. 4Awylygue kaikâmodo emawyadâdaungâ,ânguy nutubalâ. Kunwym Deus olâ idânârâ aguienkylytâense. Koendonro amânhekylymo tâense, ipywazemo-ro warâ — kely Jesus.

Jesus Deus agâ aguykehoem konomedâdobyry(Lc 11.2-4)

5 Jesus aguely:— Deus agâ amyguedaymo, koendonroem âdutuim

modo ara inkâba itaungâ. Deus agâ adâkehomoemXYDYK idylymo, âtâ tâdâtâdyguyho oday, arua iski-narydâ warâ, kurâ domodo tâentoem kulâ. Deus koen-donro nuduwâpyra ise eyanmo. Aitomobyry ebyrylâawârâ kurâdoram âzehogueohomo. Xirâ mâuntudyzemokuru wato. 6 Koendonro lelâlâ Deus agâ agueze ky-dâtâdyguyly. Koendonro lâpylâ olâ kurâ kulelâ eagâaguykely. Awylygue âji ânguy âynanâbyramo atodâ eagâaguewâtaungâ. Kunwym Deus awâtârâlâ ise agâmolâ.Mâempyra lelâlâ wâne âmaemo, alâ olâ eagâ aguewâ-taungâ. Âmaemo kulelâ eagâ amyguelymo tydase mâkâ.Arâ amituomo koendonro âyanmo xuduze.

7 — Deus agâ amyguedaymo, amyguehomobyrylâadâkezezeba itaungâ. Deus einwântânry modo arainkâba aitaungâ. Deus tydadyly waunlo ara, enanajimo,imeâgâemba kehoem adâkelymogue. 8 Aguehomo ara

Page 23: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 6:9 23 MATEUS 6:16inkâba aguewâtaungâ. Tutuze mawânkâ Kunwym Deusâdy ize matomo, mâenkadylymo iraynâlâ. 9 Deus agâamyguedaymo, warâ aguewâtaungâ:

“Pabai kaynonro, tynrenseim lelâlâ mawyly, izedyawyly warâ idânârâ nhutudyzemo xina.

Ânguy âwankuem âepyra nidâ.10 Tarâ xina iwymâryem ikâ.

Xina xirâ onro anano modo ize mato ara lelâ xinaaiedyse awyly,

târâ kaynâ agonro modo ize mato ara aito aralelâ.

11Âmâlâ kopaelâgâembaba xina ipyniry âundugâ.12 Inakanhe xina aitobyry xygakegâ,

âkelomo inakanhe tynynâ aitobyry xinanhenanânehon-ho ara.

13 Satanás izepa mato aienehonze keduo, xina agâlâ ikâ,izepa mato xina aniempyra itoem.

[Xina iwymâry âmâ.Ton-honre kehoem âmâ, amânhedyse mato aiese.Tynrenseim âmâ.Aunlolâ ise âmâ, typygueim keba. Arâlâ ise”]*

— warâ aguewâtaungâ Deusram.14 — Inakanhe âetomobyry mâenanânehonlymo-ro

watay, Kunwym kaynonro xygakeze lâpylâ inakanheamitomobyry. 15 Inakanhe âetomobyry mâenanâne-homba âmaemo-ro watay, Kunwym kaynonro nygakebalâpylâ ise inakanhe amitomobyry — kely Jesus.

Tâdâwinduapyra tâjidyly wâgâ Jesus aguehobyry16 Jesus aguely:Tâjityenzeba itaungâ, Deus agâ amyguehomoem

mâwinduapyra midylymo watay. Koendonro emyenro* 6:13 Idânârâ livru saguho modo wâgâ iwenibyemba xirâ.

Page 24: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 6:17-18 24 MATEUS 6:23modo ara inkâba itaungâ. Deus agâ adâkehomoemnâwinduapyra tâise tawyly xutudyzemo. Awylyguetytyreim ara idylymo. Nâzemelagogueba, nâzekagâimbawarâ awylymo. Kurâ domodo tywâgâ koendâ aguehoemkulâ arâ aidylymo. Âdy koendonro nuduwâpyraise Deus eyanmo. Aitomobyry ebyrylâ awârâkurâdoram âzehogueolymo. 17-18 Âmaemo olâ, Deusagâ amyguehomoem mâwinduapyramo mituomo,tuomare lelâ itaungâ. Âzemelagoguewâdaungâ lelâ,âzekagâinwâdaungâ lelâ warâ, ânguy mâwinduapyramawylymo nutuba itoem. Kunwym kaynonro agâmolâ.Amidylymo tutuze mâkâ. Mâkâlâ ise âyanmo koendonroxudunri — kely Jesus.

Koendonro kaynâ ekanâdyby(Lc 12.33-34)

19 Jesus aguely:— Tarâ onro anaym âdydo imeom tâwâentuneim

modo kâzekanâdaundâ, potogo, tuonro warâ inakanhenhetodâ, âzemagazeohodâ warâ. 20 Awylygue âzeon-hondâdaungâ, Deus ize ato amânhetomoem. Arâ isekoendonro ekanâdybybe mawylymo târâ kaynâ. Âdaun-loenlâ tuonro, potogo warâ inakanhe nhetânry. Tâ-magazeim modo nemagazebyra ise. 21 Xirâ anano tâen-seim wâgâ kulâ mâpaunzedylymo watay, mârâ wâgâkulâma âwaunkymo. Deus xurâ toenzepa ize matomo-rowatay olâ ise, ize ato ara lelâ ise amidylymo — kely Jesus.

Kodo iajimanâni(Lc 11.34-36)

22 Jesus aguely:— Kânugue mawânrâ kytâho kiendyly, iajino oze

kytâly. Koendâ kiendyly-ro watay, ânwa iozeno oze lelâkytâly. 23 Koendâ kiempyra kurâ-ro watay, tuzase kurâ,

Page 25: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 6:24 25 MATEUS 6:27iamuduay tâduzato ara. Epy xurâem toenzepa lelâlâ iamu— kely Jesus.

{“Kânu agâlâ mawânrâ kyangahu âsewanily” keze Je-sus aguely. Deus ize ato aguiendyse kurâ-ro watay, iozenolelâ aguienkyly. Arâ aguiendyseba kurâ-ro watay, iozenokeba kulâ aguienkyly. Toenzepa ise kydâsenagazedyly,aguehobyry kieinwâmpyra kurâ-ro watay.}

Deus lelâ kieinwântaymba kurâ, toenzepa âdydo imeom izelâpylâ kurâ watay

(Lc 16.13; 12.22-31)24 Jesus aguely:— Azagâ tywymâgueim kurâ watay, nuduwâpyra

azakâlâ agueho aguientoem; tokalâ âdylâ aguiendyse,eagonro âdylâ aguiendyse lâpylâ. Aituo tokalâ ague-hobyry lelâ aguienkyly. Arâ lâpylâ Deus ize, toenzepatydinherugu ize waunlo modo Deusgue lelâ iwymâgoemnudupa awyly — kely Jesus.

25 — Warâ âyanmo auguely. Tâseguâdâzeba itaungâpyni wâgâ, okumo wâgâ warâ, âiguepa mitomoem.Itymo owogonromo wâgâ tâseguâdâzeba itaungâ. Pynikeba, okumo keba, âtâ tâjiwogonro keba warâ tywyneimkuru. Deus ize matomo xuduze lelâ âpynirymo, itymoowogonromo warâ. 26 Etaungâ atâingâ konopio modo.Typiembamo. Typyniry netâbyramo, nekaunâbyramo,netadâbyramo etary odaji warâ wâne. Deus olâipynirymo tuduze. Deus xurâ âmaemo. Tawâguneimmodo ipyniry tiunduho ara, âyanmo xuduze lâpylâ.27 Mâungukedânrymo wâgâ tâseguâdâzeba itaungâ.Âdara âiguelymo wâgâ tâseguâdâzeba itaungâ. Kyiguehoodaji ituo, kyiguepa kitoem aguientaymba kurâ. Deuslâkyigueho xutuim.

Page 26: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 6:28 26 MATEUS 7:128 — Mâzetydâdomogue, mâpâgudâdomogue warâ

tâseguâdâzeba itaungâ. Etaungâ poji anano tadawanku.Nâsewanibamo, tâty tywogonro tianâtomoem. Kâdâkerânawâpyramo tâty tywogonro adientomoem warâ wâne.Deuslâ olâ iwâkudâni. 29 Kydamu Salomão toenzepaâdypeom myakâwândy, toenzepa lelâlâ. Iwâkuru modomyakâwândy ety iwogonro. Poji anano sawanku olâSalomão ety iwogonro takaze kuru tywâkurein-ro warâ.30 Iweâpa nipyra olâ awârâ poji anano sawanku. Iwerâkoendâ, tywâkure warâ, kopaelâgâem ipa, iladybyem lelâ,peto emanâdoem âieholy lelâ warâ. Awârâ sawankutâense Deus; nhesemo lâpylâ. Itymo owogonromoxuduze. Mâinwâmpyra olâ âmaemo!

31 — Tâseguâdâzeba itaungâ. “Âdykâ kaise xinatypyniry, toku, tâty tywogonro warâ nhedyly?” tâkezebaitaungâ. 32Deus einwântânrymodo typynirymo, tokumo,tâty tywogonro modo wâgâ warâ kulâ inanry âty-nanâdylymo. Âmaemo olâ, awârâ wâgâ tâtynanâzebaitaungâ. Tunwyn-emâmaemoDeus kaynonrogue. Tutuzemâkâ idânârâ ize matomo. Âpynirymo, okumo, itymoowogonromo, awârâ modo xuduze lelâ. 33 Awylygueâwymârymo Deus ize ato modo waunroem aietaungâ.Mâkâ ize ato wâgâ waunroem mâpaunzeduomo, idânârâize matomo xuduze Deus — kely Jesus.

34 — Tâseguâdâzeba itaungâ kopaelâgâ ainigue.Kopaelâgâembaba mawânkâ Deus tynynonro modonhedyly. Mâseguâdâdomogue kulâ mâpaunzedylymowatay, adakaladâze âmaemo — kely Jesus.

7Ânguy kienwentâbyra kine(Lc 6.37-38,41-42)

1 Jesus aguely:

Page 27: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 7:2 27 MATEUS 7:9— Ânguy kâzewentâdaundâ, Deus iwentâbyramo itoem

lâpylâ. 2 Âkelomoram mâundulymo ara lâpylâ ise Deusâyanmo nhuduly. Imâem mâundulymo watay, imâemlâpylâ ise Deus nhuduly. Imâemba watay, imâembalâ isenhuduly warâ. 3Agonromo tâwentâze âmaemo, âdiempainakanhe aitobyry wâgâ kulâ, âmaemo olâ inakanhekuru aini. Koendonro mâkeba awârâ. Agonro âzenu-pialodobyry lelâ mâenkylymo, inumo odano se iwataryimâsedo pylâ mâempyra âmaemo-ro myara. 4 Agonromoâzenupialodobyry etyze myguewâdylymo, inumo odayse iwatarybe awyly umelâ. 5 Saguhoem wao inumoodano se iwatary etywâdaungâ, koendâ agonromo âzenu-pialodobyry mâentyhomoem. Koendonro emyenro wâneâmaemo, inakanhe kulâ olâ amidylymo! Saguhoemkuru wao inakanhe amidylymo imowâdaungâ. Inakanheamidylymo mâinmopygueduomoma ise tâwâlâ agonrodomâunrudylymo, inakanhe anipyra itoem.

6—Deus itaumbyry egatuly izepaommodo tindadysebaawyly umelâ aguehonly watay, tindadyseba inkâba, Deusitaumbyry iweniby kaxoroam samely waunlo ara kulâ.Amyguelymo watay, kaxoro ara otoguyzemo, nhâsemowarâ. Tuhu tâwâenseim pâsega nhakabehoem samelymyara kulâ ise amyguehomobyry — kely Jesus.

Ize kydato Deusram kyzekane(Lc 11.9-13)

7 Jesus aguely:— Ekadaungâ. Mâenkaduomo, emakeze lelâ âmaemo.

Xuiwâtaungâ. Mâwinduomo, soenkeze lelâ âmaemo.Pyantaylâ âtâ sodo igâsedaungâ, enahungueze lelâmawânkâ. 8 Idânârâ ekanibyry modo emakeze.Xuirimpyry modo soenkeze. Âtâ sodo pyantaytygâsenibyryram enahungueze. 9 Âmerymo turu

Page 28: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 7:10 28 MATEUS 7:16nhekaduo, tuhu mâunduwâpyra âmaemo. 10 Kanraâjihuyby nhekaduo, âgâu mâunduwâpyra âmaemoeoduem. 11 Inakai wâne âmaemo, iwâkuru modo olââmerymoram mâundulymo. Kunwym kaynonromakuru koendonro-ro; koendonro modo xuduze ekanibyrymodoram!

12—Âkelomo agâ koendâ itaungâ, agâmo koendâ awysematomo ara. Xirâ aguely mawânrâ Moisés inweniby,akaemo Deus wâgâ aguewâni modo konomedâdobyrywarâ — kely Jesus.

Aguipa kulâ ise Deus eydâ atoram idâwâni modo(Lc 13.24)

13 Jesus aguely:— Agui lelâ yeinwândysebaommodo tâwâlâ ize tato ara

kulâ adâidyse awylymo; Deus ize ato ara adâidysebamo.Pyanta tâtaydygueim oze tâgawândyse awylymo, ânwatâtaydygueim oze tâtâdyze awylymo warâ. Awylygueise tâdâsenagazedoram kulâ idâlymo, Satanás eydâatoram. Akaemo araba itaungâ. Yeinwântaungâ, pyantatâtabigueim oze egawânni ara. 14 Ton-honreim olâ awârâânwa tâtabigueim oze tâdâtâly, pyanta tâtabigueim ozetâzegawândyly warâ, myara lâpylâ aguipa kulâ Deus eydâatoram idâwânimodo, tâwâlâ âjize tawyly imowânimodo,Deus ize ato ara lelâ aitaynrim modo warâ — kely Jesus.

Konokuze kulâ “Deus itaumbyry egatuim xina” kewânimodo

(Lc 6.43-44)15 Jesus aguely:— Tonomeguelâ itaungâ, “Deus itaumbyry egatuim

xina” kewâni modo agâ. Udodo kaneru xuhudugue âzety-dâdyby emyenro kulâ akaemo. 16 Inakanhe aidylymogueolâ ise Deus eynynonro keba awylymo mâuntulymo.

Page 29: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 7:17-18 29 MATEUS 7:25Tyguyreim, uvague tâwituneba; kazainwam, figugue tâ-wiseba warâ. Tâwilygue lelâ mawânrâ nady modo ewitu.17-18 Se takyguenry, koendâ lelâ ewily, ein-hoem tuduze.Se takygueim, inakanhe lâpylâ ewily, ein-hoem nudupa.19 Se koendâ tâwisenry satâly lelâ. Peto onwanji samely-ro warâ. 20 Warâ ise ânguy Deus wâgâ koendâ aguenri,ânguy konokuni warâ awyly, mâuntulymo aidyly wâgâlâ— kely Jesus.

Idânârâ inkâba ise Deus pymâem atoram tâdâtâly(Lc 13.25-27)

21 Jesus aguely:— Deus aguehobyry ara aini modo lelâ ise Deus eydâ

atoram idânri. Toenzepa kurâ domodo yam, “Pymâ,pymâ” kewâni modo, kewâdylymo kulâ olâ. Pabaikaynonro eydâ atoram nâtâwâbyramo ise, Deus ague-hobyry ara anipyra awylymogue. 22 Xypyry etay, “Jesuseynynonro xina” kewâtybymodowarâ ise yam aguelymo:“Pymâ, Deus itaumbyry xina egatuwâm on-honrugue.Toenzepa kadopâ modo xina egaseânmâ, toenzepa adye-senry modo warâ xina aiemâ on-honrugue” kezemo yam.23 Warâ olâ ise eyanmo auguely: “Âutuwâbyramo urâ.Ydâpa itaungâ, âmaemo inakanhe aitaynrimmodo!” kezelelâ urâ — kely Jesus.

Deus aguehobyry ara lelâ aini, aguehobyry araba aini warâ(Lc 6.47-49)

24 Jesus aguely:— Deus itaumbyry indadyly, aguehobyry ara aidyly

waunlo uguondo tonomegueim, tuhu wâgâ tâty itânibyryemyenro. 25 Toenzepa kopâ ihugueduo, paru inwenly.Sapezenru ton-honre kehoem âtâ onwa idâly. Mârââtâ olâ nihugueba, tâhugane kehoem tuhu wâgâ itâdybyawylygue.

Page 30: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 7:26 30 MATEUS 8:426— Deus itaumbyry idani, aguehobyry ara aniempyra

olâ waunlo uguondo sagunu wâgâ tâty itâni emyenrokulâ. 27 Toenzepa kopâ ihugueduo, paru inwenly.Ton-honre kehoem adapezeinly âtâ onwa. Aituo âtâihuguely. Idânârâ kehoem adakalaguely, tâhuganebaitâdyby awylygue — kely Jesus.

Adâkeho tutuze lelâlâ Jesus28 Jesus aguepygueduo, toenzepa myani kurâ domodo

âsewânily, arâ tâzenomedâoduomo. 29Aguelymo:— Adâkeho tutuze lelâlâ awâkâ uguondo! Ton-

honruguelâ awâkâ aguely, akaemoMoisés inweniby wâgâenomedâni modo ara inkâba — kelymo.

8Jesus uguondo tâjimituguelygue tâwâneim kua nhetobyry(Mc 1.40-45; Lc 5.12-16)

1 Iwy wâgâpa Jesus xytâguyly. Toenzepa myani kurâdomodo nhapygue awyly. 2 Aituo myani uguondo iopajisaindyly. Jesus enado âzeguhoam idyly, tynrense tawylytienehon-hoem. Tâjimituguelygue tâwâneim myanimâkâ. Aituo Jesusram aguely:

— Pymâ, kua yese ton-honre mawyly, xutuanze. Kuayedyse âmâ watay, kua yekâ wao — kely.

3 Jesus tâmarygue MÂʼ nhedyly. Eyam aguely:— Kua âedyse urâ. Tâwânepa âmâ iweâma. Kua âetai —

kely.Ilâenlâ kehoem kua idyly. Iwâgâ pinuri peba idyly,

itugoenzely warâ. 4 Eyam aguely:— Idakâ. Iweâma tâwâlâ idâ. Ânguyran-ne xirâ kua

âetobyry kâzegatu — kely.— Kurâdo eynynâ Deus agâ agueinram âzehora, kua

itybyem mawyly nhetoem. Kua itybyem mawyly kurâdo

Page 31: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 8:5-6 31 MATEUS 8:10nhetoem, Deusram âdylâ xudugâ, kâzewenryem Moisésinweniby agueho ara — kely Jesus.

Jesus sodadu domodo iwymâry agâ tâwaneim ewânu umekua nhetobyry

(Lc 7.1-10)5-6 Jesus idâly xidadâ Cafarnaumram. Saimpygueduolâ

kehoem myani sodadu domodo iwymâry idâly eyam.Aituo aguely:

— Pymâ, târâ ietydâ yagâ tâwaneim toenzepa ewânu.LYK itoenlâ nudupa. Toenzepa âpyneândyly. Kua mân-hedyse wâne urâ — kely.

7— Idâze urâ itynra, kua iese — kely Jesus.8Târâ endaylâ Jesusmâkâ tâwâneimkua iese ton-honre

awyly tâinwânse olâ myani mâkâ uguondo. Aituo myaniaguely:

— Pymâ, âdy mâkeba urâ, ietyram mâwântoem. Toen-zepa ton-honreim âmâ. Iwague endaylâ yagâ tâwaneimkua itoem amyguely watay, kua ise lelâ mâkâ — kelysodadu iwymâry. 9 — Ywymâry modo aguely tâinwânseurâ. Tyzodadugue lâpylâ urâ, yeinwânni modogue warâ.Kâingonotuo, tâtâze lelâ. Eagonro kâingâseduo, tâese lelâwarâ. Yagâ tâwaneinram “Xirâ aiekâ” ugueduo, inepaadyese lelâ warâ — kely myani cem sodadu domodoiwymâry.

10 Awârâ tindatuo myani Jesus toenzepa kehoemâsewânily, mâkâ sodadu domodo iwymâry toenzepa tâin-wândyly tiuntuduo. Aguely mâkâ kurâdo tyampyguenimodoram:

— Eagâ tâwaneim kua kânhedyly tâinwânse mynramerâ uguondo. Ânguy yeinwânni kâentaymba urâ merâRoma donro yeinwânto ara kehoem. Kypemugudo is-raelita domodo duay kuru ânguy yeinwânni lâpeba merâara! — kely.

Page 32: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 8:11 32 MATEUS 8:1711 — Enanâguewâdaungâ xirâ. Toenzepa ise israelita

domodo keba ewy Deus pymâem atoram idâim. Xixiegaseho eynynonro modo, egawânto eynynonro modowarâ kehoem ise âtâdyguylymo Deus pymâem atodâ.Toenzepa ise âzetyguedylymo, iomarumo warâ, ky-damudo Abraão, Isaque, Jacó akaemo agâ. 12 Tâlâolâ ise toenzepa kypemugudo israelita domodo ewyDeus pymâem atoram idâdânry, yeinwâmpyra awyly-mogue. Iamu odaxi ise adameolymo, toenzepa ke-hoem âsenagazedomoem. Toenzepa ohogüenzemo, tyerysaguzemo warâ, tâsenagazedylymogue — kely Jesus.

13 Jesus aguely sodadu iwymâryam:— Idâ ityam. Agâ tâwaneim kua kânhedyly; meinwân-

taima. Aituo enra kua kânhedyly — kely.Jesus aguely umelâ myani sodadu iwymâry agâ

tâwaneim kua idyly lelâ târâ.Jesus tâwânuneim modo kua nhetobyry(Mc 1.29-34; Lc 4.38-41)

14 Sodadu modo iwymâry agâ âtunâguedybyem myaniJesus idâly Simão Pedro etyram. Saintybyem myaniSimão imenhundu tâwâne, toenzepa kehoem iaturu kelyindadyly. 15 Jesus tâwâneim eguetonra idâly. Emary wâgânhawâdyly. Ilâ umelâ kehoemmyani kua idyly; tyaturebaidyly, pekodo saudyly, ipynirymo aiese, âwinduatomoem.

16 Iguampygueduo myani kurâ domodo kadopâgue ta-seim modo, tâwânuneim modo warâ Jesusram nhady-lymo. Kadopâ kurâ domodo odaypa egasehoem, tâwâ-nuneimmodo kua itoemwarâ aguely. Aituo kadopâmodoegasewâdyly, idânârâ tâwânuneim modo kua itaynlywarâ. 17Warâ myakâwândy Deus itaumbyry egatuimbyryIsaías aguely iwâgâ:“Mâkâlâ kâwânu kua ieni,

kydâpyneândo etynri warâ”

Page 33: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 8:18 33 MATEUS 8:22

kewândymy.Jesus kurâ domodo kua nhetuo, Isaías aguehobyry aralâ

aidyly.

Jesus kieinwândyly-ro watay, kieinwândyly kinmopa kine(Lc 9.57-62)

18 Alâ myani Jesus toenzepa kurâ domodo nhedyly,taynâ, tâynâ warâ kehoem. Tynynonro modo agâ kulelâtidyse lâwâne myani. Aituo eyanmo aguely:

— Kydâzekuâne paru kuyam — kely.19 Egaselymo iraynâ kehoem olâ myani Moisés in-

weniby wâgâ enomedâni saindyly. Jesusram aguely:— Pymâ, âynynonroem widyse urâ. Âdyam my-

dâhobyryram idâze lelâ urâ, agâ kâsenomedâdoem—kelymyani.

20 Jesus aguely:— Ton-honre ise enra. Idânârâ ânguydo imeom

tâjikune lelâ xykyhobe warâ; poroho, tawâguneim modowarâ tâjikune lelâ. Urâ, Uguondo Kaynâpa Âetyby olâ,iekobyzeguehoenlâ tâtyemba — kely.

21Aituo eagonro uguondo koendâ kehoem Jesus aguelyidanipyry aguely:

— Pymâ, saguhoem pabai ugueho wao ise kâenkyly,niguepa awyly ara. Igueduo, epyâbygueduo ise âynynon-roem widyly — kely.

22 Jesus olâ eyam aguely:— Iweâ lelâlâ âekâ ynynonroem. Yeinwântânry modo

igueypy ara kulâ, iazeontoem Deus aniempyra awylygue.Xirâ anano wâgâ kulâ âtynanâdylymo. Xirâ onro ananomodo wâgâ âtynanâni modolâ igueypy nepyâdâ — kelymyani.

Page 34: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 8:23 34 MATEUS 8:27Jesus sapezenru ton-honreim, kopâ tyelugueim agonro

nhepagunâdobyry(Mc 4.35-41; Lc 8.22-25)

23 Akaemo azagâ uguondo agâ agueypyem myani Je-sus tynynonro modo agâ paruam idâly. Pepi odaxiâxiedyly, paru tienkuâdomoem. 24 Mârâ paru imâsedotuotagueze ataymo kehoem myani kopâ sapezenru ton-honreim agonro adaguly. Ton-honre kehoem myanisapezenru paru nhahugânily. Parugue pepi adapadylywarâ. Jesus olâ myani xykyly lelâ. 25 Aituo eynynonromodo nhuagueândyly, adaenkelymo warâ:

— Pymâ, âwaguegâ! Aukâ! Kâmakegârâ. Kyiguely isexirâ! Pepi xytyzeaji xirâ! — kelymo.

26Aituo myani tuagueântuo, Jesus eyanmo aguely:— Tâseanezeba itaungâ. Imakezemo ton-honre wawyly

mâinwâmpyra lâgâlâ ianumo — kely.Aituo saudyly. Ton-honre kehoem aguely:— Arâ kehoem tadapezeinzeba ikâ! — kely sapezen-

ruram.— Tahugâneba ikâ! Ipagugâ! — kely paru sahugânuram

warâ.Agueduo, tapezenremba idyly, paru tahugâneba idyly

warâ. 27 Toenzepa myani âsewânilymo, âseguâdâdylymowarâ. Aituo aguelymo:

— Etaungâ! Sapezenru nadapezeimba itoem adyese.Paru tahugâneba itoem adyese warâ. Ânguy kurukaawâkâ eon-honru xudunri, awârâ modo anhetoem? —kelymo.

Jesus azagâ uguondo kadopâgue taseim modo kua nheto-byry

(Mc 5.1-20; Lc 8.26-39)

Page 35: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 8:28 35 MATEUS 8:34

28 Jesus tynynonro modo agâ saindyly paru Galiléiakuyam, Gadararam*. Târâ myani azagâ uguondokadopâbeom modo agâ oxiodylymo. Tâdâzepyâdodâpamyani idâlymo, târâlâ âxidâdybyem tawylymogue.Kâmayno, tytazeim warâ myani akaemo. Mârâ âji einkâsakani modoram tâdytaozemo mykâinane. 29 Jesustientuo myani ago kehoem adaenkelymo:

— Xina kâdynanâdâ, Deus imery. Xina âsenagazedonaimpyralâka xina enagazeze mâewyly? — kelymo.

30 Tâlâ myani târâ iwaguepa toenzepa pâsega âwindu-ani modo. 31Aituo kadopâdo aguely Jesusram:

— Xina mânhânkyduo, awâkâ pâsega modo iodaxilâxina igonokâ — kelymo.

32Aituo Jesus aguely:— Tâwâlâ, idâwâtaungâ — kely.Agueduo, kadopâmodo akaemouguondomodo odaypa

egasewâdyly. Pâsega modo iodaxi egawândylymo.Kadopâbe tâituo myani pâsega modo enuimbadaynly.Egatudylymo. Iwy wâgâpa paikaji adamunedylymo.Idânârâ kehoem tyense, iguewâdyly.

33 Pâsega eni modo iwy wâgâpa pâsega paikajiadamunedyly tâensemo myani. Mârâ aidyly tientuo,âwenkelymo. Inepa kehoem idâlymo xidadâram.Xidadâ odaxi taintuo tonlo modoram tientybynhegatulymo. Tâgatuzemo lâpylâ myani Jesus kadopâmodo nhânkyhobyry. 34 Arâ egary tindatuomo, idânârâkehoem mârâ xidadâ odano modo Jesus agâ oxiozeidâlymo. Toxioduomo, aguelymo eyam:

— Âxiguegâ xina ety anaymba. Taynynâ inkâba ikâ— kelymo Jesusram, tâguy pâsega nhaindyseba tawyly-mogue.* 8:28 Gerasa lâpylâ myani mârâ âji ezekeho.

Page 36: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 9:1 36 MATEUS 9:69

Jesus adakobâdânry kua nhetobyry(Mc 2.1-12; Lc 5.17-26)

1 Ilâpygueduo myani Jesus tynynonro modo agâparuam idâly. Pepi imâsedo odaxi âxiedylymo,paru tienkuâdomoem. Âzekuâdybyem, tyjidadâryCafarnaumram saindyly. 2 Tonlo modo ewy uguondoadakobâdânry nhadylymo sawowâgâ, Jesus kua nhetoem.Kua nhedyly tâinwânsemo awyly tiuntuduo myani Jesusaguely tâwâneinra:

— Ton-honre ikâ. Idânârâ inakanhe amitobyry modoxygakeagui — kely.

3Moisés inweniby wâgâ enomedâni modo Jesus aguelytindatuo, tâpaunzezemo myani.

— Koendâpa awâkâ Jesus aguely! Deus nhunâguedylykulâ awâkâ! Deus agâ âzekiba tâidyse awyly kulâ! —kelymo.

4 Tutuze olâ Jesus âdy nhangahumo oday xunârymoawyly-ro warâ. Aituo aguely:

— Arâ ywâgâ tâpaunzezeba itaungâ. Unâguedaundâ— kely. 5 — Merâ adakobâdânryam: “Idânârâ inakanheamitobyry modo xygakeagui” uguely-ro watay, mâun-tuwâbyra ise âmaemo âkealâ, âkealâba warâ auguelyawyly. “Aukâ. Adakobâgâ” ugueduo, adakobâdyly-rowatay olâ xutuze âmaemo ton-honre wawyly! 6 Merâkoendâ adakobâdyly mâentuomo, xutuze âmaemo, kurâdomodo inakanhe aito xygakeze ton-honre wawyly urâUguondo Kaynâpa Âetyby — kely Jesus.

Aituo adakobâdânryam aguely:— Aukâ. Iguetudobyry sanâkâ; adakobâgâ; idâ itynra —

kely.

Page 37: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 9:7 37 MATEUS 9:137 Aguely umelâ kehoem kua idyly. Saudyly. XYDYK

idyly. Adakobâdyly. Tâtyram idâly. 8Mâkâ aidyly tientuokurâ domodo âsewânilymo, âseanedylymo warâ. Aituomyani aguelymo:

— Koendonro, ton-honreim warâ Deus, awâkâuguondo tâwânuneim modo kua nhetoem eon-honrunhuduhobyry wâgâ! — kelymo.

Jesus Mateus tynynonroem itoem ingâsedobyry(Mc 2.13-17; Lc 5.27-32)

9Adakobâdânry kua tiempygueduo myani Jesus târâpaâxiguely. Tadakobâday myani Jesus iedyly, urâ Ma-teus. Pymâ Roma donro xurâem dinheru impostu epy-wadobyry emakerim urâ. Târâ dinheru kâenmakezeze-dodâ ekadybyem wawyly ume ani Jesus yam aguely:

— Yagâ âekâ. Ynynonroem ikâ, yagâ mâsenomedâ-doem — kely.

Aituo yaudyly. Jesus agâ udâly, eynynonroem witoem.10 Kopae ietydâ âwinduatoem kâingâsedyly. Aituo Jesusietyram idâly. Xina âwinduadyly ume, yataen-ho modoewy saindylymo, impostu epywado emakewâni modo.Kurâ domodo saindylymo lâpylâ, inakanhe tâgaruneimmodo. Xina agâ ekadylymo, tâwinduatomoem. 11 Fariseudomodo ewy Jesus xina agâ âwinduadyly tientuomo, Jesuseynynonro modoram aguelymo:

— Kâzewenry araba kulâ awâkâ âwymârymo Jesusaidyly! Dinheru impostu epywado emakewâni modo agâ,kurâdo inakai modo agâ warâ nâwinduapyra tâise awâkâ!— kelymo.

12Aguelymo tindatuo Jesus eyanmo aguely:— Deus wâgâ auguehoem uirimpyrylâ asaemo. Tâwâ-

nuneim modo mawânkâ kua tyeni xuirim, tâwânunenrymodo keba. 13 Deus itaumbyry awo wâgâ iweniby

Page 38: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 9:14 38 MATEUS 9:17mâuntuba lelâ kuruka âmaemo: “Ânguydo imeom xyâly,iaduândyly mâkeba ize kuru wato, kurâ domodo âjiguekoendâ awyly” kewândy Deus. Koendâ âpaunzedaungâ,âdakeze aguely awyly mâuntuhomoem. Inakanhe aitayn-rim modo igâseze kâewyly. Inakanhe aitânry modoigâseze inkâba xirâ kâewyly — kely Jesus.

Saguho kiuntuyby kyjimonre, iwelo kiuntuhoem(Mc 2.18-22; Lc 5.33-39)

14Aituo João Batista eynynonromodo ewy saindylymo,Jesusram aguelymo:

— Xina João Batista eynynonro modo, fariseu domodowarâ xina nâwinduapyra tâise inanry, Deus agâ adâke-hoem. Âynynonro modo olâ nâwinduapyra nipyramo,Deus agâ adâkehomoem. Âdaituoka xina aito ara anipyraawylymo kâzewenry agueho ara? — kelymo.

15Aituo Jesus eyanmo aguely:— Eagâmo watay, nâwinduapyra nitaymbamo ise.

Eagâmopa wituo olâ nâwinduapyra isemo, Deus agâadâkehomoem. Todohogüin-horam igâsedaymby modoohogüinrim agâ tatay, nâwinduapyra nitaymbamo,etygumo lelâ. Ohogüinrim tuduaypa ituo lelânâwinduapyra idylymo myara — kely.

16 Jesus aguely:— Âtâbâ adauguehobyry tawentâzeba âtâ iwelo

sapidubygue. Âtâ sawentâdobyry tukuiduo, odopâduo,tadaugueze mawânrâ âtâbâ. 17 Tâjituby vinhu etaryemxygatyby iwelo keba odaxi vinhu iwelo tâkanâduneba.Tâjituby iwelo keba odaxi ekanâduo, etary tadauguezemawânrâ. Aituo vinhu apâdyly. Aypa olâ, vinhu iweloetaryem tâjituby iwelo xygatyby odaxilâ ekanâdylywatay, vinhu nhewantuo, imâem ituo warâ, tâjituby

Page 39: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 9:18 39 MATEUS 9:24iwelo tâzepâgueze. Etary, vinhu alelâ nâxiumebyra —kely Jesus.

{Jesus aguely, saguho konomedâdobyry kinmohoem,iwelo konomedâdo kieinwântoem warâ. Saguhobyrymawânrâ nâseinwâmbyra iwelo agâ.}

Jesus pekodo tâwâneim kua nhetobyry, âwynsaundoigueypy kurâem nhetondobyry warâ

(Mc 5.21-43; Lc 8.40-56)18 Jesus eyanmo aguely ume myani uguondo

âtâ tâdâtâdyguyho iwymâry Jesus iopaji saindyly;âzeguhoam idyly enado. Aguely:

— Inoro wao ietyam. Iexiryze nigueaki. Nhonwa imaryMÂʼ ieta wao, kurâem itondoem — kely.

19 Aituo Jesus eagâ idâly. Xina Jesus eynynonro modotâtâze lâpylâ ani eagâ.

20Pymâ etyram xina idâly ume, pekodo tâwâneim Jesusikaynâ saindyly. Imery etary myani âunkeim; kuapa idylyagâ toenzepa myani iunu ihuguely, toenzepa lelâlâ. Dozeanupe myani mâkâ arâ ewânu. Eyam taintuo, ety MÂʼnhedyly, ikaynâlâ. 21Warâ tâpaunzeduo myani aidyly.

— Etylâ MÂʼ kânhetuo, kua yese lelâ — tâkeduo.22 Tâty tywogonro MÂʼ ietuo, Jesus MYRYK idyly.

Pekodo nhedyly. Eyam aguely:— Tyanepa ikâ. Kua ietybyem âmâ, kua kyetâ wawyly

mâinwântobyry wâgâ — kely.Aguely umelâ kehoem myani pekodo kua idyly lelâlâ.23 Ilâpygueduo ani xina idâly lelâ. Pymâ etyram xina

saindyly. Saintybyem, âguedy tuhu esagueyby odaxietadâdo eremu xina indadyly. Idânârâ ani tonlo modo eo-gunrumo, âpyneândylymowarâ, âwynsaundo igueypyemlelâlâ awylygue. 24Aituo ani Jesus eyanmo aguely:

Page 40: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 9:25 40 MATEUS 9:31— Igasewâdaungâ wao. Niguewâpyra awâkâ âwyn-

saundo; xykyly kulâ — kely.{Arâ aguely, kurâem tientondyly tiuntuduo.}Arâ aguely tindatuomo, nheinledylymo.

Igueypyem lelâlâ awyly tiuntuduomo, nâepaiguebaawylygue. 25 Egasebygueduomo, Jesus idâly igueypyeguetunâdobyryram. Egawântybyem Jesus âguedyemary wâgâ nhawâdyly. Ilâenlâ kehoem kurâemnhetondyly, kama wâgâpa saudyly idyly. 26 Idânârââtâ anary iwaguepaom modo Jesus âwynsaundo kurâemnhetondobyry egary tydasemo myani.

Jesus azagâ epy kua nhetobyry27 Jesus agâ târâpa xina âxiguely ume, azagâ epy xina

nhapygue idâly. Warâ adaenkelymo:— Xina tytyenzelâ ikâ, Jesus. Pymâ ton-honreim âmâ,

âdamu Davi ara! — kelymo.28 Jesus âtâ tâxidâdobyryram saintuo azagâ epy

modo eagâ egawândyly. Iopaji saindylymo. Jesusramadapâigueolymo:

— Tâinwânse lelâlâka âmaemo, kua âenimoemwawyly? — kely.

— Tâinwânse xina, Pymâ — kelymo.29 Aituo Jesus enumo onwa tâmary MÂʼ nhedyly, kua

tientomoem.— Kua âedyly; tâinwânse mawylymogue kuamidylymo

— kely.30 Aguely umelâ kehoem epyemba idylymo. Kua

tiempygueduomo, Jesus eyanmo aguely:— Awitobyry ânguyram kâzegatuwâdaundâne! — kely.31 Tâtâdaymo olâ mâkânra lelâba nhegatulymo Jesus

kua tyetobyry.Jesus tytarenry kua nhetobyry

Page 41: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 9:32 41 MATEUS 9:37-38

32 Azagâ epy kua ityby idâpygueduomo, kurâ domodoewy uguondo tytarenry nhadylymo. Nâjitaimba mâkâuguondo, kadopâram nâjitaimba âiehoybyem awylygue.33 Jesus mâkâ iodano kadopâ egasehoem agueduo,uguondo koendâ âjitainly adaguly. Idânârâ kurâ domodoâsewânilymo. Aituo aguelymo:

— Âdykâ Israeldâ uguondo kadopâbeom kua ieni xinanetaymba, Jesus anheto ara! — kelymo.

34 Fariseu domodo enanaji olâ Jesus aidyly Deus eon-honrugueba.

— Kadopâ modo iwymâry eon-honrugue kulâ awâkâkadopâ modo nhegaseândyly — kelymo; kewâdylymokulâ olâ.

Jesus kurâ domodo intyendobyry35 Idânârâ âtâ anakâ ani Jesus adakobâdyly. Âtâ

tâdâtâdyguyho odakâ kurâ domodo nhenomedâdyly. Unâiwâkuru nhegatuly, âdara Deus idânârâ kurâ domodoiwymâryem idyly wâgâ. Âdaunlo tâzewânugue tâwâneimmodo kua tyese lelâ ani. 36 Tadakobâdodâ Jesus toenzepakurâ domodo nhedyly, kaikâem kulâ. Tientuo, toenzepaintyendylymo, âseguâdâdylymogue, itynrumogue warâ,kaneru todonenry ara kulâ awylymogue.

37-38Aituo xinaram aguely:— Etaungâ kurâ domodo. Koendâ tâise Deus itaum-

byry nhutulymo. Aguipa kulâ olâ egatuim modo.Deusram ekadaungâ, agui kurâ ingonotoem tywâgâagueze. Urâem, asaemo kurâ domodo mârâ etâdybysahuadyby tâkaunâzeim ara, ekaunâni modo olâ ipamyara — kely Jesus.

Page 42: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 10:1 42 MATEUS 10:710

Jesus tynynonro modo eon-honru nhuduhobyry(Mc 3.13-19; Lc 6.12-16)

1 Aituo Jesus xina doze lelâ tinduakeyby modo indâ-tyguyly. Xinaram aguely:

— On-honrumo kâunduly, kadopâ mânhânkyhomoem,tâwânuneim modo kua mânhetomoem warâ — kely.

2-4 Induakeyby modo ezedy xirâ, tywâgâ aguenriem:Waunroeno Simão (Pedro kelygue tâzekeim)André (Simão iukono)Tiago, João warâ (Zebedeu imeombyry)FilipeBartolomeuToméMateus (Levigue tâzekeim lâpylâ urâ, saguhoem din-

heru impostu epywado emakerimbyry)Tiago (Alfeu imerybyry)TadeuSimão (tâty anary izetonro lelâlâ tawylygue, Roma

donrogue tywymâgu izepaom)Judas (Queriote donro, Jesus egamenribyry izepaom

modoran-ro warâ)Warâ ani xina doze lelâ, Jesus induakeyby modo.Jesus tynynonro modo Deus wâgâ unâ iwâkuru egatuze

ingonotobyry(Mc 6.7-13; Lc 9.1-6)

5Deus xunâry egatuze ani xina âjigonoholy. Xina idâlyiraynâ, Jesus aguely:

— Judeu keba modo ety anaxi tâtâzebane itaungâ.Samaria eynynonro modo ety anaxi tâtâzeba itaungâwarâ. 6 Kypemugudoram lelâ Deus itaumbyry egatuwâ-daunda, Israelita modoram. Kaneru xuzatyby ara kulâakaemo. 7 Warâ ise amyguelymo: “Inepa ise Deus kurâ

Page 43: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 10:8 43 MATEUS 10:15domodo iwymâryem idyly” myguelymo. 8 Tâwâneimmodo kua ietaungâ. Tâjimituguelygue tâwâneim modokua ietaungâ. Igueypy modo kurâem ietondaungâ. Kurâdomodo kadopâbeom modo kua ietaungâ warâ. Awârâmodo amânhetomoem tâbyguepa on-honrumo kâunduly.Awylygue kadopâbeom modo, tâwânuneim modo warâkua ietaungâ, tâbyguepalâ. 9 Mydâdaymo âdylâ manâ-tomoem ouru, prata, dinheru, awârâ modo kadataundâ.10 Owosarymo kadataundâ. Âgamizarymo, âhurumoetary warâ mâungukehomo kadataundâ. Amatagorumoânwa oze mâzesebydâdomoem kadataundâ lâpylâ warâ.Tâwaneim mawânkâ âdy ize tato tâmakeze lelâ tâze-toem. Awylygue idânârâ ize matomo ara âdydo imeomâduduoze lelâ.

11— Âtâ anaxi aintuomo, âdaunlo uguondo koendonroawyly etaungâ, târâ eagâlâ mitomoem. Mâkâetydâlâ itaungâ, eagonro âtâ anaryam mydâlymoara. 12 Âdaunlolâ âtâ odaji igawândylymo watay,tonlo modo agâ âsedaenguwâdaungâ. “Deus koendânhese” kewâtaungâ eyanmo. 13 Tonlo âtâ odano modokoendâ idaenkulymo, mâengatulymo tindadysemo warâwatay, koendâ ise Deus akaemo agâ awyly. Koendâidaenkubamo, unâ mâengatulymo tindadysebamo warâwatay olâ Deus eagâmo koendâ itoem kâzekadaundâ.

14—Mârâ âtâ odanomodo, xidadâ odanomodo koendâidaenkubamo, mâengatulymo tindadysebamo warâwatay, inepa târâpa âxiguewâdaungâ. Igasedaymo,âhurumo etary etywâdaungâ, xutoleguguewâdaungâwarâ, Deusram tânagazezeim awylymo xutuhoem, izeato ara anipyra awylymogue, yeinwâmpyra awylymoguewarâ. 15 Sodoma donromodo, Gomorra donromodo warâmyakâwândy ânguydo kulâ. Awylygue myakâwândyDeus peto in-hugueândyly nhonwamo adain-homoem.

Page 44: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 10:16 44 MATEUS 10:22Xypyryem, idânârâ tynynâbanro modo enagazeze.Deus itaumbyry mâengatulymo izepanro modo olâise Sodoma donro modo, Gomorra donro modo warââsenagazedobyry takaze kehoem kuru âsenagazezeni.Xirâ mâuntudyzemo kuru wato — kely.

Jesus tâdâsenagazedyly wâgâ aguehobyry(Mc 13.9-13; Lc 21.12-19)

16 Jesus aguely:— Ydataungâ. Deus xunâry egatuze ogonodylymo

kâmayno modo duaxi, auwa tâwinzeim modo duaxikaneru igonodyly ara. Âgâu ara, tonomegue itaungâ,kâmaynodâpa tâdâsemaguely mâuntuhomoem. Koendâolâ itaungâ, papa ara, âdanimo mânhewiâpanânehombamitomoem. 17 Tonomeguelâ itaungâ. Yizepaommodo awâsemo, yeinwândylymogue. Adahozeâmaemo pymâ modo enadoram, mâzenagazeohomoem.Apiogüen-honzemo âtâ tâdâtâdyguyho oday.18 Yeinwândylymogue, idânârâ pymâ domodoramadahoze âmaemo. “Tumunreim âmaemo” keze akaemopymâdo, inagazedomoem. Pymâ domodo enadomataymo tâwâlâ ise unâ iwâkuru mâengatulymo âdaraimakehomobyry wâgâ judeu domodo iwymâryam, judeukeba modo iwymâryam warâ. 19 Amyguehomo wâgâtadahulizeba olâ itaungâ, pymâ domodo enadorammadahoduomo. Deus agâmolâ ise. Âurusemoamyguehomoem. 20 Âunârymo wâgâ kulâ inkâba iseamyguelymo, Deus Ispiritury xunâry wâgâ.

21 — Ipemugudomoanlâ ise yeinwânni modoâzenagazeoly. Ipemugumolâ ise pymâdoramegamenrimo, âdyohomoem. Âjiukonoem, âjiwaigoruemwarâlâ ise âsegamelymo. Tâjiunwym, tymery agâlâ iseâsegamelymo lâpylâ, âdyohomoem. 22 Ynynonroem

Page 45: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 10:23 45 MATEUS 10:29mawylymogue, toenzepa ise mâjiewiâseolymo. Âmaemoyeinwândyly imodânry modo olâ âsemagueze, aunloenlâDeus agâ mitomoem. 23 Mârâ xidadâ eydâ matomodâynynonroem mawylymogue mâzenagazeoduomo,eagonro âtâ anaxi âwientaungâ, târâ ywâgâamyguehomoem. Auguely âyanmo. Urâ UguondoKaynâpa Âetyby odopâze urâ, idânârâ Israel eynynââtâ anakâ ywâgâ amyguelymo iraynâ.

24 — Enomedâni mawânkâ tonomedâzeim takazeno.Pymâ mawânkâ tâwaneim takazeno. 25 Tonomedânieto ara lâpylâ ise âsenomedâni âzeholy. Âwanu sodoara lâpylâ tâwaneim âzeholy. Ayetomo ara lâpylâ iseamâieholymo. Inakanhe aguezemo ywâgâ. Belzebu eon-honrugue kulâ iewanu nhegaedylymo. Âunâguezemolâpylâ; inakanhe aguezemo âwâgâmo — kely Jesus.

(Belzebu, Satanás ezedy eagonro).Deus lelâ kydynrene(Lc 12.2-7)

26Aituo Jesus aguely:— Ânguy kâdytadaundâ, ywâgâ inagazedylymogue

kulâ. Idânârâ soentaymby âjiepanâgueowâze lelâ.Idânârâ koendâ tydasenrybyry MON warâ âjidahoze.27Âyanmo kulelâ auguehobyry idânârâ kurâ domodoramegatuwâdaungâ. Âmaemo kulelâ mâindatybymogue kurâdomodo xurutaungâ.

28— Ârinmo kâdytadaundâ; igadopyrymo âdaunloenlâadaindânry tyân-hoem ton-honremba mawânkâ. Tâwâlâlelâlâ wâne inagazedylymo. Ton-honremba olâ Satanáseydâ tatoram ogonosemo. Deus anhekyly xytadaungâ.Awâkâ kulelâ mawânkâ âigueduomo, Satanás eydâatoramogonosemo ton-honreim. 29 Idânârâ tâense awâkâDeus. Etaungâ konopio. Imâem tâwâentuneba konopio.

Page 46: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 10:30 46 MATEUS 10:37Tokalâ moeda imeimbyry tâwâensenrygue azagâ konopiotadanâhoze. Onro onwa igueypyem nihuguebamo olâDeus aguehobyry odayba kulâ. 30 Nhetâmo lâpylâ Deus.Âdara lelâ angahumo wâgâ angahudumo awyly tutuze.31Awylygue tâseguâdâzeba itaungâ. Deus konopio tâensewatay, âmaemoma kuru nhesemo lâpylâ. Xurâem,âmaemo tywyneim kuru, konopio modo takaze — kelyJesus.

“Jesus eynynonro urâ” keze tyanenry modo(Lc 12.8-9)

32 Jesus aguely:— Tâjiduay, “Jesus eynynonro urâ” myguelymo-ro

watay, “Ynynonrolâ asaemo” keze lâpylâ urâ Pabaikaynonroam, enado mawylymo ume. 33 Tâjiduay, “Jesuseynynonro keba urâ” myguelymo-ro watay olâ, Pabaikaynonroam, “Ynynonro mâkeba asaemo” keze lâpylâurâ, enado mawylymo ume — kely Jesus.

Jesus wâgâ âewiâmunezemo tagonro agâ(Lc 12.51-53; 14.26-27)

34 Jesus aguely:— Kâetuo, inakanhe tadawyly, tâdâseguebyly warâ

adainly keanra keankâ, inanajimo. Arâpa olâ. Espadaiemaym kâenewyly waunlo ara urâ. Ynynonrokebaom modo ynynonro modo agâ âseguebyzemo.35Yeinwândylymogue, âpemugudomolâ ise âewiâsenimo.Tâjimeom tunwym iewiâseze. Tâzexiry tyze iewiâseze.Tâjiweise tymenhundu iewiâseze. 36 Warâ iseâpemugudomolâ âewiâsedylymo, âkelomo agâmoiewiâky takaze kehoem yeinwândylymogue.

37—Ynynonroemmidyse mataymo, unwânmo, âzemo,âmerymo, ixirymo warâ takaze kehoem ywynedaungâ.Yakadâ âdaunlo kurâdo kulâ mâinwyneguylymo-ro

Page 47: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 10:38 47 MATEUS 10:42

watay, ynynonroemba ise âutulymo. 38 Ynynonroemlelâlâ midyse mataymo, ize matomo ara kulâ amidylymoimowâdaungâ. Mâsenagazedylymo umelâ auguelyidataungâ, yeinwântaungâ warâ, âiguehomo odajikehoem, kruz manâdylymo-ro waunlo ara. Arâpa-ro watay, ynynonroemba ise mataunaze. 39 Tyâzepamitomoem kulâ, “Jesus eynynonro keba urâ” myguelymowatay, Deus eydâ atoram mydâpa ise âmaemo. “Âdykâ‘Jesus eynynonromâkeba urâ’ uguewâpyra ise urâ, tâwâlâise kâdyoly” myguelymo watay, Deus eydâ atoram idâzeâmaemo, aunloenlâ eagâ mitomoem — kely Jesus.

Koendonro modo Deus xuduze tynynonro modoram(Mc 9.41)

40 Jesus aguely:— Koendâ nhenimo, koendâ iedyly lâpylâ. Koendâ

ieni, ugononibyry Deuslâ koendâ nhekyly. 41 Koendonroxuduze Deus tunâry egatuwâni modoram. Koendonroxuduze lâpylâ olâ tunâry egatuwâni modo emawyadânimodoram. Koendonro xuduze Deus, koendâ aitaynrimmodoram. Xirâ koendonro lâpylâ xuduze Deus, koendâaitaynrim modo emawyadâni modoram, koendâ aidyly-mogue.

42 — Âdylâ amânhekyly ynynonro modoemawyadâdoen-ro watay, tâwâlâ wâne parugue kulâmankuilymo, alâ olâ ise Deusram mâzepywaolymo.Tâwâlâ lelâlâ wâne ynynonro modo âdy keba awyly, alâolâ Deusram âzeholymo. Xirâ mâuntudyzemo kuru wato— kely.

Page 48: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 11:1 48 MATEUS 11:711

João Batista tynynonro modo Jesus agâ agueze ingonoto-byry

(Lc 7.18-35)1 Jesus xina doze lelâ tinduakeyby modo xurudyly

ewanikeimbyryem, târâpa idâly, xidadâ modo anakâ Deuswâgâ unâ iwâkuru egatuze.

2 Kadeia oday myani João Batista, Jesus Cristo egaryindadyly. Egary tindatuo, azagâ tynynonro modo ewyingonodyly Jesusram. 3 Jesusram taintuo, aguely indady-lymo aidyly nhedylymo warâ. João aguehobyry ara Jesusnhapâiguelymo:

— “Deus Ingonotyby âese” kehobyrylâ âmâ? Eagonroise xina inwânwânkyly? — kelymo.

4Aituo Jesus in-hoguly:— Odopâdaungâ. Mâentybymo, mâindatybymo warâ

Joãoram egatuwâdaunda. 5 “Jesus tâwâneim modo kuanhedyly xina nedâ. Epybyry modo koendâ tâense.Adakobâdânrybyry modo tadakobâzemo iwerâ. Tâjimi-tuguelygue tâwânuneimbyry modo itugoenzeybyem. Ky-datânrybyry modo koendâ tydasemo. Iguewâtyby modokurâem tyetonze. Kaikâ modoram Deus xunâry iwâkuruJesus nhegatuly xina nidadâ lâpylâ. 6 ‘Tuomareim iseyeinwândyly imodânry modo!’ nygue Jesus” myguelymoise Joãoram — kely Jesus.

7 Aituo João eynynonro modo azakâlâ odopâdylymo.Idâpygueduomo Jesus aguely João wâgâ kurâdomodoram:

— Agui âmaemo ewy tâtâze âji âdy peba atoram,João aguely idase. Âdaunloka mâkâ, inanajimo?Etaungâ adapezeinly-ro watay, poji wayam wayam warâtâzekânize. Myara keankâ João, inanajimo? Âdy pebaommodoram âkelo unâ nhegatuly, âdypeom modoram âkelo

Page 49: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 11:8 49 MATEUS 11:15

unâ nhegatuly warâ keankâ aguely, inanajimo? Ainkâba,tokalelâ mâkâ xunâry. Âdypebaom agâ, âdypeom agâalelâ mâkâ Deus wâgâ aguely. 8Medâmolâ ety iwogonroiwâkuru keba awyly. Âdypeom xidadâ odano, âtâ imâsedoiwâkurugue tâtyreim warâ mawânkâ âtâ tâjiwogonrotâwâenseim ieni. Âdypeom mâkeba mâkâ.

9 — Âdaunlo kuruka mâkâ, âmaemoem? Deus itaum-byry egatuim? Mâkâlâ mâkâ Deus itaumbyry egaturinlâ.Warâ olâ auguely âyanmo. Deus itaumbyry egatuimâdaunlo kulâ mâkeba mâkâ. Idânârâ Deus itaumbyryegatuim modo takaze tynreim mâkâ. 10Warâ iwenibyemawyly Deus itaumbyry awo wâgâ: “Anra unâry egatuim.Waunroenlâ isemerâ kâingonodyly, kurâ domodo nhonseMessias saintodâ” kewândy Deus. Kurâ domodo yaintodânhoniem kehobyry mâkâ João. 11 Uguondo âdaunlo kulâmâkeba mâkâ João. Tynreim mâkâ, idânârâ saguhoemDeus itaumbyry egatuwâni modo takaze. Mâkâlâ keankâ“Inepa ise Deus Ingonotyby âewyly” keim. Âdara Deuskurâ domodo iwymâryem idyly awyly koendâ nutuba olâmâkâ. Iwerâ Deus Ingonotybygue tywymâgueim watay,mâkâ takaze ise xynru. Tâwâlâ lelâlâ wâne âdaunlo kulâawyly. Xirâ mâuntudyzemo kuru wato.

12 — João Deus wâgâ unâ egatuly nhagupygueduolâkeankâ kurâ domodo Deus tywymâryem izetonro modoâzenagazeoly Deus eynynonro keba modoram. Inakaimodoram adainhoze kelymo, Deusgue iwymâgumogue.13-14 Saguhoem Moisés iweniwândymy âdara Deuspymâem idyly awyly wâgâ. Deus eynynâ aguewâni modoiweniwânmo lâpylâmy warâ. “Elias emyenro sainse,Deus itaumbyry egatuim, Deus Ingonotyby saindylyiraynâ” kelymo. Aguehomobyrylâ mawânkâ mâkâ João.Aguely mâinwâmpyra olâ keankâ âmaemo. 15 Augueho

Page 50: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 11:16 50 MATEUS 11:21mâuntudyze âmaemo watay, koendâ idataungâ.

16— Âdaunloem mawylymo wâgâ agueze urâ, âmaemoxirâ umeno modo. Iamimeom tagonrodo taserayâzenanâdogue tâzenanâdyzebaom ara kulâ âmaemo.17 Tataen-hodo tugoru indyduo, tâidysebamo. Tataen-hodo itynru ume, tytyrembamo. 18 Âdiempa kulâ JoãoBatista âwinduadyly, vinhu nenypa. Warâ awylygue,“Kadopâbeom awâkâ” myguelymo. Urâ UguondoKaynâpa Âetyby kâwinduadylygue, kadakuilygue warâ,“Idolai awâkâ. Nhuduypymo tâinze, tânyze alelâ.Impostu epywado emakewâni modo, kurâdo inakai modoeataen-ho warâ awâkâ” myguelymo. 19 Aguitobyry,aguykehobyry warâ wâgâlâ Deus nhutuly xurâem,xurâempa warâ kydâzeholy — kely Jesus.

Jesus einwântânry modo âsenagazedo(Lc 10.13-15)

20 Xidadâ Corazimdâ, Betsaidadâ, Cafarnaumdâ warâJesus Deus eon-honrugue toenzepa adyesenry modoaiemâ. Tâenselâ wâne akaemo Jesus aidyly; alâ olâneinwâmpyra awylymo. Inakanhe adâidylymogue nâji-tyembyramo lâgâlâ. Adâidyly timodyzebamo. Aituo Jesuston-honre kehoem iwâgâmo aguely adaguly:

21—Warâ auguedysewawyly unâry izepaommodoram.Toenzepa kehoem ise mâsenagazedylymo, âmaemoCorazim donro modo, Betsaida donro modo warâ.Toenzepa adyesenrymodo kehoemajiedâ âjidadârymodâ,Deus eon-honru kâenehohoem. Yeinwândyseba olâmataunaguynre. Tumunruneim modo akâwândyTiro, Sidom warâ donro modo. Deus eon-honruenehonze âjidadârymodâ awitobyry ara ânguylâ aidyly-ro watay, inakanhe adâidyly tumozemo tâise, Deustâinwânsemo warâ. Tâzetydâzemo tâise âtâem sakutyxieim sakâjibygue, pelupâ tyangahumo onwa tyesemo

Page 51: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 11:22 51 MATEUS 11:25

tâise warâ, inakanhe adâitomobyry wâgâ tâjityendylytienehon-homoem, imoimbyryem tawyly tienehon-homoem warâ. Deus eon-honrugue awidyly tâense lelâlâwâne âmaemo. Inakanhe amidylymo mâinmopa olââmaemo.

22— Corazim donro modo, Betsaida donro modo warâ,tâdâsenagazedo saintuo, âmaemo ynynâbaom modotoenzepa ise mâsenagazedylymo, Tiro, Sidomwarâ donromodo âsenagazedo takaze kehoem. Xirâ mâuntudyzemokuru wato. Medâmolâ Deus eon-honrugue awidyly.Akaemo olâ nepyra.

23— Âmaemo Cafarnaum donro modo koendonro, tyn-reim warâ âmaemo, inanajimo. Deus eydâ atoram my-dâlymo warâ wâne, inanajimo. Arâpa olâ. Satanás eydâatoram ise mâjigonoholymo. Inakai kehoem akâwândySodoma donro modo. Deus eon-honru enehonze Ca-farnaumdâ awitobyry nhedylymo-ro watay, inakanheadâidyly tumozemo tâise, Deus tâinwânsemo warâ. Iji-dadârymo tainzepa tâise. Deus eon-honrugue awidylytâense lelâlâ wâne âmaemo. Inakanhe amidylymo mâin-mopa olâ âmaemo. 24 Cafarnaum donro modo, xypyryetay, tâdâsenagazedo saintuo, âmaemo ynynâbaommodotoenzepa ise mâsenagazedylymo, Sodoma donro modoâsenagazedo takaze kehoem. Xirâ mâuntudyzemo kuruwato. Tâenselâ âmaemo Deus eon-honrugue awidyly.Akaemo olâ nepyra — kely Jesus.

Âmaemo mâsemaguedyzedo modo Jesusram âetaungâ(Lc 10.21-22)

25 Ilâpyryem Jesus aguely Deusram:— Kau odano modo, onro wogonro modo warâ sodo

âmâ, Pabai! Âdaunlo modoanlâ âunârybyry mutuen-ho, tonomegueimmodoram lelâ inkâba, enomedâdaymby

Page 52: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 11:26 52 MATEUS 12:3modoram lelâ inkâba warâ. 26Amânhedyse mato aralâ iseaidyly — kely.

27 Deus agâ adâkebygueduo, Jesus agueondyly tonlomodo agâ:

— Pabai idânârâ won-honru, ienomery warâ xuduim.Mâkâ kulelâ koendâ kuru utunri. Urâ lelâ lâpylâ PabaiDeus koendâ kuru xuturim warâ. Eyam kâuntuen-hoymby lâpylâ olâ koendâ Deus xutuze.

28—Mâkâ tâmânreingue tyekeim wâne ekozely, myaraekozeybyem mawylymo. Yeinwântaungâ, ikuâdân-imo, ahulirinmo warâ kâentyhoem. Âkarymo wogonrotâmânreingue âekelymo waunlo ara ise, ikobyzeguelymo.29 Ynynonroem itaungâ. Âsenomedâdaungâ ywâgâ.Ikobyzeguehomo ese âmaemo. Koendonro urâ, tyewiâ-seim mâkeba. Imakerinmoem ise urâ. 30 Kâenomedâdoara amitomoem ton-honruneba, agâmolâma ise urâ, on-hondâzemolâ. Tâmânreim sanâni emawyadâni emyenrourâ — kely Jesus.

12Jesus eynynonro modo tâzekobyzegueho oday trigu ewily

nhasewâdomobyry(Mc 2.23-28; Lc 6.1-5)

1 Tâzekobyzegueho oday ani Jesus agâ xina trigu ejidyezakâ sakadyly. Toenzepa ani xina ewindy. Sahuadybyemani trigu ewily. Awylygue xina nhasewâdyly, tâmaryguexina nhatuguely, xina nhaguly warâ. 2 Fariseu domodoewy xina aidyly tientuo ani Jesusram aguelymo:

— Egâ âynynonro modo aidyly! Trigu ewilynhasewâdylymo, nhatuguelymo warâ. Tutuzelâ âmâ,kâzewenry eynynâ kokobyzegueho oday kydâsewanibakydawyly — kelymo.

3Aituo Jesus aguely:

Page 53: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 12:4 53 MATEUS 12:11— Enanâguewâdaungâ typynigueba tâituomo, ky-

damu Davi, eagonro modo warâ aitomobyry, toen-zepa tâwindymogue. 4 Deus ety odaji myakâwândyDavi egawândyly. Târâ myakâwândy Deusram xuduypypão modo nhanâdyly, nhedawynlymo tagonrodo agâ.Kâzewenry eynynâ olâ tâise akaemo pão nedawympa.Kurâdo eynynâ Deus agâ aguewâni modo lelâ tâise mârâpão edawynrim, âkelo modo lâpylâ warâpa. Deus xurâemolâ myakâwândy akaemo inakanhe aidyly keba. 5Kurâdoeynynâ Deus agâ aguewâni modo kokobyzegueho odayâsewaniduo, inakanhe aidylymo mâkeba lâpylâ.

6 — Deus ety takaze mâynrenkylymope tarâ âdu-aymo awyly olâ mâuntudyzemo kuru wato. 7 WarâDeus aguehobyry iwenibyem awyly: “Ânguydo imeomxyâly, iaduândyly mâkeba ize wato kuru, kurâ domodoâjigue koendâ awyly” kewândy Deus. Xirâ mâuntuba olââmaemo. Âdakeze xirâ aguely awyly mâuntulymo watay,ynynonro modo âdaituoba kulâ mâenwentâdaymba tâiseâmaemo. 8 Uguondo Kaynâpa Âetyby urâ. Âdy iwâkuruadyeseim, adyesenry warâ tâzekobyzegueho oday xu-turim urâ — kely Jesus.

Jesus uguondo âzemapiluguedânry kua nhetobyry(Mc 3.1-6; Lc 6.6-11)

9 Târâpa âxigueybyem Jesus idâly âtâ tâdâtâdyguyho-ram. 10 Uguondo âzemapiluguedânrybe ani târâ. Tâlâpylâ ani kurâdo ewy Jesus izepaommodo. Jesus tiunâgue-domoem kulâ aidyly enuagaeni modo. Xunâzelymo:

— Tâzekobyzegueho oday Jesus, awâkâ uguondo emarykua nhedyly watay, Moisés inweniby araba aidyly awylyaguykenre. “Deus aiedyseba ato amientai” kykenre —kelymo.

11Aituo Jesus in-hoguly:

Page 54: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 12:12 54 MATEUS 12:20— Tâzekobyzegueho oday iguymo kaneru

tâtagueim odaxi ihuguely-ro watay, kopaelâgâemmânhenehonwâbyra âmaemo, mâentyhomoem.Kydâsewaniho keba awyly umelâ, tâzekobyzeguehooday iguymo tâtyze âmaemo. 12 Kaneru takaze kywynu!Awylygue, tâzekobyzegueho oday koendonro aguiendylywatay, Deus ize atolâ aguienkyly — kely Jesus.

13Aituo Jesus uguondo âzemapiluguedânryram aguely:— Âzemapiluguegâ — kely.Jesus agueduo, uguondo âzemapiluguely, emary kua

ienipyryem awylygue. Koendâ idyly; emaduno ara idyly.14 Fariseu domodo olâ târâpa egaselymo, Jesus tyâen-

hon-hoem tâtunâguedomoem.Saguhoenlâ Isaías Jesus wâgâ aguehobyry

15 Tyâly kelymo tiuntuduo ani Jesus târâpa âxiguely.Toenzepa ani kurâ domodo nhapygue idâlymo. Akaemoduano tâwânuneimmodo idânârâ kua nhetaynly. 16Aituoani eyanmo aguely:

— Ânguyran-ne awitobyry kâzegatuwâdaundâ — kely.17Saguhoem iweniwânlâmy Isaías Deus Ingonotyby arâ

aidyly wâgâ. Deus aguehobyry aralâ kehoem Jesus wâgâaidyly.18 “ ‘Etaungâ! Anra merâ iemary kâinduakeyby.

Toenzepa kâinwyneguylymerâ, toenzepawom-azeâni warâ.

Yispiritury nhonwa iese urâ.Judeu domodoram, judeu keba modoram alelâ ise

unâry koendonro nhegatuly.19 Kurâ domodoram tyewiâse aguepa ise, nadaenkeba ise

warâ.Arua oze nâseubyra ise.

20 Toenzepa ise kytyendyly.

Page 55: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 12:21 55 MATEUS 12:26Awylygue ise kurâ domodo âdiempa tâinwânnimodo

koendâ lelâ nhedyly.Peto nhâseajiom wâne tyânlânehonzeba myara ise

âdiempa tâinwânni nitywanânehomba awyly.Inakai modo adain-ho odaxi alâ ise aisezedyly.Kurâ domodo inakanhe tâentuneim modo koendâ

lelâ nhedyly,se iwatary âdukagâdyby saseudyly wânemyara.

21Einwânse akaemo idânârâ, tâmakehomoem’ kely Deus,”itaumbyry Isaías iweniby.

“Satanás eon-honru kainly lakuru Deus eon-honrugue”Jesus kehobyry

(Mc 3.20-30; Lc 11.14-23)22 Ilâpygueduo ani Jesusram uguondo nhadylymo,

tytaremba, kâempyra warâ âiehoyby kadopâram. Jesusmâkâ kua nhedyly. Kadopâ egaseduo uguondo koendââjitainly idyly, epyemba idyly warâ. 23 Awârâ tientuo,tonlo modo toenzepa âsewânilymo. Âjigue aguelymo:

— Davi kydamudo iwymâryem awyly myakâwândymyara keanra ise Jesus kywymâryem awyly — kelymo.

24Awârâ tindatuo fariseu domodo aguely:— Kadopâ modo iwymâry Belzebu* eon-honrugue kulâ

awâkâ kadopâ modo nhânkyly — kelymo; kewâdylymokulâ olâ.

25 Âdara xunâgumo awyly tutuze myani Jesus. Aituoaguely:

— Âjigue âzety ananomodo âseguebyly-ro watay, mârââtâ anary tadainze. Âjiukonoem, âjiwaigoruem warââjigue âseguebyly-ro watay, tunwyndo sodokewâzemo.Koendâ nâzepyramo, âjidueryem tâisemo mawânkâ.26 Kadopâ modo iwymâry mawânkâ Satanás. Kadopâ* 12:24 Satanás ezedy eagonro awârâ “Belzebu.”

Page 56: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 12:27 56 MATEUS 12:32modo âjigue âseguebylymo, tygue tygue idylymo warâwatay, ton-honremba tâise Satanás. 27 “Jesus kadopânhânkyly olâ, Belzebu mawânkâ aitoem eon-honruxudunri” tâkeze âmaemo. “Belzebu eon-honrugue kulâkadopâ mânhânkylymo” myguepa olâ âmaemo âynynon-romoam. Arâ âynynonromoram amyguepa âmaemo-ro watay, arâ yam adâkezeba lâpylâ itaungâ. 28 Deuseon-honruguelâ kadopâ modo kânhânkyly. Won-honrutiundulygue, tutuen-honze mâkâ, tarâ pymâem wawyly— kely Jesus.

29 — Uguondo ton-honreim ety odaji ânguy negawân-taymba, emagaduze, tâkâjizeba mâkâ watay. Ekâjiduolelâ isejiguy emagazedyly. Satanás eon-honrugue ainimâkeba urâ, eon-honru sainrim lâkuru — kely.

30 — Ynynâba âmaemo-ro watay, ynynonroeminkâba âmaemo. Kurâ domodo Deus nheinwântoemiemawyadâbyra âmaemo watay, neinwâmpyraitomoem amânhenehonlymo lakuru. Ydâ iwaguemânhenehonlymo; mâindâtyguylymo tâise koendonrokuru — kely Jesus.

31 — Deus izepa ato amânhedylymo, amyguelymo,mâunâguedylymo warâ watay, idânârâ awârâ modo xy-gakeze Deus, mâenkadylymo-ro watay. Deus Ispirituryewanu wâgâ inakanhe kulâ amyguehomobyry olâ iseDeus nygakeba. 32 Urâ Uguondo Kaynâpa Âetyby wâgâinakanhe amyguelymo-ro watay, idânârâ yam inakanheamyguehomobyry xygakeze Deus, Deusram mâenkady-lymo nhygakehoem watay. Deus Ispiritury ewanu wâgâinakanhe kulâ amyguehomobyry olâ ise Deus nygakeba.Xirâ mawânrâ mâuntudyzemo kuru wato — kely Jesus.

Ewily wâgâlâ nady âdaunlo awyly xutuly(Lc 6.43-45)

Page 57: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 12:33 57 MATEUS 12:3833 Jesus aguely:— Se takyguenry koendâ lelâ ewisely; kiein-hoem

tuduze. Se takygueim inakanhe kulâ ewisely; kiein-hoem nudupa. Ewily wâgâlâ se âdaunlo awyly xutuly,koendonro, inakai warâ awyly — kely Jesus.

{Koendâ aguidyly, aguykely wâgâlâ koendonrokydawyly âdutuoly. Inakanhe aguidyly, aguykelywarâ wâgâlâ inakai kydawyly âdutuoly. Warâ Jesuskonomedâze aguely.}

34 Jesus aguely:— Âgâu ara kâmayno kulâ myaze âmaemo! Awylygue

koendonro modo wâgâ amyguepa mawylymo. Kyangahuodanolâmawânrâ aguykeho. 35Âdylâ ekanâdo oday koen-donro ekanâdyby watay, koendonrolâ tâtyzeim. Inakaiekanâdyby watay, inakailâ lâpylâ tâtyzeim. Arâ lâpylâkunâry kyangahu oday kydâpaunzedo kienkanâdyby.Koendonro watay, koendonrolâ aguykeho. Inakai watay,inakailâ aguykeho warâ.

36— Xypyry etay, Deus enadoram mâepanâgueduomo,inakanhe amyguehomobyry ara ise mâkâ idânârâ in-agazedylymo. Xirâ mawânrâ mâuntudyzemo kuru wato.37 Âunârymo wâgâlâ âdaunlo mawylymo tutuen-honzeâmaemo. Âunârymo wâgâlâ ise Deus tâwentâzeinhe,tâwentâzein-emba warâmawylymo nhutuly — kely Jesus.

“Adyesenry aiekâ” kehomobyry Jesusram(Mc 8.11-12; Lc 11.29-32)

38 Ilâpygueduo Moisés inweniby wâgâ enomedânimodo, fariseu domodo warâ Jesus iopaji idâlymo, ague-lymo:

— Âdylâ adyesenry amânhedyly tiendyse xina, Deuslâogononi, on-honru xuduim warâ awyly xina nhutuhoem— kelymo.

Page 58: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 12:39 58 MATEUS 12:4239Aituo Jesus eyanmo aguely:— Iumunrumi âmaemo xirâ umeno modo! Deus tu-

moze âmaemo, pekodo tuso inmoho ara. “Adyesenryaiekâ, Deus Ingonotyby mawyly xina tiuntuhoem” tâkezeâmaemo. Deus itaumbyry egatuimbyry Jonas aitobyryenanâguewâdaungâ. 40 Kanra imâsedoram xuoympyem,azag↠emedyly idyly aramyakâwândymâkâ ioday awyly,Niguepa olâ myakâwândy; kanra imâsedo âjitaguiguelyara. Alâpylâ ise, yigueduo, ieguepybyry etadâdybyemawyly. Azagâ emedyly idyly wâgâ olâ ise kurâemwitondyly. Mâenanâgueduomo ise, Deus Ingonotybylâwawyly, mâuntulymo. 41 Kanra adyry odanopyryemmyakâwândy Jonas idâly Niniveram, Deus itaumbyryegatuze. Jonas aguely tindatuomo myakâwândy, mârâxidadâ odano modo Deus nheinwândylymo. Âjityendy-lymo inakanhe tawyly inmolymo warâ. Akaemo emyenrokeba olâ âmaemo. Urâ, Jonas takaze won-honru. Auguelymâindadysebamo, mâinwândysebamo warâ olâ âmaemo.Awylygue ise xypyry etay, Deus enadoram mâepanâgue-duomo, warâ ise Nínive donro modo Deusram aguelymo:“Tâwâlâ akaemo kurâ domodo Jesus aidyly, aguely warâeinwântânrybyry modo nâsenagazedâmo” kezemo.

42 — Enanâguewâdaungâ mâkâ pekodo Sabádâpymâpyry. Taypa myakâwândy mâkâ idâly, eagonroanaymba, Salomão enomery idase. Ienomery olâ Salomão† 12:40 Judeu domodo emedyly nhapâgueho ara, azagâ tokalâ warâmyakâwândy, tokalâ iguandyly aralâ mawânkâ kogoneyam watay,nhapâguelymo. Awylygue karaiwaem, “azagâ tokalâ” kely, “azagâ emedyly”kely keba awyly. Ânguy Pakuenraram sexta-feira kopae nove horas saindyly.Sábado oday târâlâ. Domingo pealâ duas horas pylâ tâty anaxi odopâdyly-rowarâ watay, “Azagâ tokalâ warâ emedyly ara Pakuenradâ wakynre” kepa.Bakairi domodo xurâem azagâ emedyly ara kulâ. Awylygue xirâ versículuwâgâ koendâ itoem, “azagâ emedyly idyly ara” kely iwenily.

Page 59: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 12:43 59 MATEUS 12:47enomery takaze kehoem. Tarâ âduaymo lelâlâ wâne urâ,arâlâ olâ inomedâdomo mâindadyseba, mâuntudyzebawarâ mawylymo. Awylygue ise xypyry etay Deusenadoram mâepanâgueduomo, warâ ise mâkâ pekodopymâ aguely Deusram: “Tâwâlâ akaemo kurâ domodoJesus tonomedâdyly tindadysebamo atomobyry aranâsenagazedâmo” keze — kely Jesus fariseu domodoram,Moisés inweniby wâgâ enomedâni modoram warâ.

Kadopâ odopâdobyry(Lc 11.24-26)

43 Jesus aguely:— Tâlâ myani kadopâ kurâ odaypa nhânkyby. Mâkâ

kadopâ adakobâdyly myani paru peba ato einkâ, tâjidyxuize. Tâjidy nepyra olâ myani. 44 Aituo mâkâ kadopâtâwâlâ aguely: “Iegasehobyryanlâ ise kodopâdyly mâkâsaguhoem inakanhe kânhetybyanlâ” kely. Adâkeduo,odopâdyly. Nodopâbyra awyly ara, koendâ myani mâkâuguondo, eagonro kadopâram nâdynanâoba, âtâ koendâkehoem nhontyby, taxiemba wâne myara. 45Aituo myanimâkâ kadopâ sete lelâ tataen-hodo inakai modo kuru eseidâly, mâkâ uguondo odaxi tâxiedomoem. Aituo mâkâuguondo ago kehoem kuru inakanhe itondyly, tokalâkadopâbe tatobyry takaze kehoem. Arâ lâpylâ ise in-akanhe misezedylymo, yeinwâmpyra âmaemo watay —kely Jesus.

Jesus tyze, tukonodo warâ wâgâ aguehobyry(Mc 3.31-35; Lc 8.19-21)

46 Jesus aguely ume ise, iukonodo warâ saindylymoeydâ atoram. Kuoholâ ingâsenehonlymo. 47 Aituo Jesus-ram aguenri aguely:

— Âze, âukonodo warâ tarâ kuohomo. Agâadâkedyzemo — kely.

Page 60: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 12:48 60 MATEUS 13:848Aituo Jesus aguely:— Yze lelâlâ mâkâ pekodo. Konodo lelâlâ akaemo

uguondo modo warâ. Tâlâ lâpylâ olâ yze ara lelâ, konodoara lelâ warâ kâenkyly kuru — kely.

49 — Etaungâ ynynonro modo. Asaemo mawânkâ yzeara, konodo ara warâ kâenkyly, kâinwyneguyly warâ.50 Idânârâ mâkâ Pabai kaynonro ize ato ara aitaynrimmodo mawânkâ konodo ara, koudo ara, yze ara warâkâenkyly — kely Jesus.

13Jesus trigu ewy tamuinze etâni wâgâ unâ nhegatuhobyry(Mc 4.1-9; Lc 8.4-8)

1 Ilâ iguandyly umelâ Jesus âtâ odayba egasely. ParuGaliléia emelaji idâly. Târâ ekadyly, kurâ domodoenomedâze. 2 Toenzepa kurâ domodo eydâ awylytânâmize kehoem. Awylygue pepi imeimbyry târâ ekâjibyodaxi idyly, târâ enday kurâ domodo tienomedâdoem.Kurâ domodo tâpagune lelâ paru emelay, Jesus xunâryidase. 3 Unâ ani nhegatuly, kurâ domodo tienomedâ-doem. Aguely:

— Xirâ idataungâ. Tâlâ myani uguondo trigutamuinze etâni typi ezay. 4 Nhamuinday, tâlâ myaniânwa oze ihugueim. Mârâ myani konopio modoramtadaguoze. 5 Tâlâ pylâ myani toenzepa tuhube atoramihugueim, onro tâsanigueba atoram. Inepa kehoemmyani târâ iazely wâne, tydâetâgueba olâ mârâ agoidyly. 6 Xixi myani nady tyaduânse, iwindy ago ondaxinâtâba awylygue. 7 Tâlâ myani tyguyreimpe atoramihugueim. Tyguyreim modo, trigu modo warâ âzekibaago idyly myani. Tyguyreim olâ ago ini kuru, trigutakaze kehoem. Aituo kopâ ihugueyby nikuiba. Mârâduay tawylygue trigu newiseba. 8 Tâlâ myani onro

Page 61: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 13:9 61 MATEUS 13:14iwâkuru onwa ihugueim. Awylygue koendâ kehoem agoitaynly. Toenzepa myani mârâ nady modo ewitunu.Koendâ kehoem myani ekaunâdyly ewy modo wâgâ cem,sessenta, trinta alelâ kehoem — kely.

9Warâ Jesus nhegatuly eyanmo.— Xirâ unâ koendâ mâuntudyze mataymo, koendâne

angahumo odaji ietaungâ — kely Jesus.Âdaituo unâ tâgatuzeingue kulelâ tienomedâdyly Jesus

aguehobyry(Mc 4.10-12; Lc 8.9-10)

10Aituo xina Jesus eynynonro modo kuru nhapâiguely:— Âdaituoka mâenomedâday unâ mâengatuly, ago lelâ

amyguepa mawyly? — xina kely.11Aituo Jesus in-hoguly:— Saguhoem mykâinane Deus kaynonro nutuen-

homba âdara idânârâ iwymâryem tâidyly. Urâlâ olâxutuen-hoim âyanmo. Koendâ ise âyanmo auguely. Deuskoendâ tiuntudyzebaom modo olâ unâ tâgatuzeinguelelâ kâenomedâdyly; ago lelâ auguepa. 12 Imâemywâgâ mâuntudyze âmaemo watay, Deuslâ ise mâun-tuhomoem aieni. Ânguy ywâgâ tiuntudyzeba watayolâ, âdiempa ywâgâ tiuntuyby enanânehonze, utuba isewarâ. 13 Awylygue, kurâ domodo kâenomedâday, unâkâengatuly, tahule kâenomedâdomo nutuba itomoem.Agânhekyly tâensemolâ wâne, nutubamo olâ, nepyramo-ro waunlo ara kulelâ. Auguely tydasemolâ wâne, âdakezeauguely nutubamo olâ ise, nidapyra waunlo ara lelâmo.14Deus aguehobyry Isaías inweniby ara aidyly iwerâ:

“ ‘Idase wâne âmaemo,âdakeze aguely awyly mâuntuba olâ ise

âmaemo.Ese wâne âmaemo,

Page 62: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 13:15 62 MATEUS 13:19

âdy mâenkylymo awyly mâuntuba olâ iseâmaemo.

15Auguely mâindadyseba, yeinwândyseba warâ âmaemo.Mâpaunzebyramo itybyem, âzenuahuymbyem, âji-

wantahuybyem waunlo ara lelâ âmaemo,inomedâdomo mâuntuba mawylymogue.

Ywâgâ mâuntudyze lelâlâ âmaemo watay, auguelytydase,

tâinwânse warâ tâise âmaemo.Tâpaunzeze tâise âmaemo, âjiwantahudânry ara,

âzenuahudânry ara warâ.Inakanhe amitomobyry tygakeze tâise urâ,

ynynonroem mitomoem’ nygue Deus”kely myakâwândy Isaías inwenily — kely Jesus.

16 Jesus xinaram agueondyly:— Tutuze olâ âmaemo, awylygue omarumo.

Mâenkylymo tutuze lelâ âmaemo. Mâindatybytâinwânse lelâ âmaemo warâ. 17 Saguho Deus eynynâaguewâni modo, kurâdo Deus eynynonro modo warâtoenzepa mâenkylymo tiendyse tâisemo myakâwândy,nhetomoem anipyra olâ myakâwândy. Mâindakylymotindadyse tâisemo myakâwândy, nidapyramo olâmyakâwândy. Xirâ mawânrâ mâuntudyzemo kuru wato— kely.

Jesus âdakeze nady wâgâ adâkely awyly aguehobyry(Mc 4.13-20; Lc 8.11-15)

18Aituo Jesus aguely:— Ydataungâ wao. Inomedâzemo nady ewy wâgâ

auguehobyry ise âyanmo koendâ kâengatuly. 19 Mârânady ewy ânwa oze tamuinze etâdyby tadaguoze. Aituoâdy niazepamyani târâ samuin-hobyrydâ. Tâlâ lâpylâ arâ

Page 63: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 13:20-21 63 MATEUS 13:24Deus itaumbyry idataynrim modo. Tydasemo wâne. In-epa olâ Satanás idânârâ indatybymonhangahumoodaybanhetyly. Aituo pylâ Deus neinwâmpyra awylymo-rowarâ.

20-21 — Mârâ nady ewy onro tuhubeom onwaihuguewâdyby inepa kehoem iazely. Iwindy modo agoondaxi nâtâba awylygue olâ, inepa iladaynly, iguewâdylywarâ. Tâlâ lâpylâ arâ Deus itaumbyry idataynrim modo.Tindatyby modo tâinwânsemo wâne tuomare kehoem.Tâzenagazeoduo olâ inepa kehoem Deus neinwâmpyraidylymo.

22 — Mârâ nady ewy tyguyreim duaxi ihuguewâdyby;ago tâise wâne, newiseba olâ, tuahuze mârâ tyguyreimawylygue. Tâlâ lâpylâ arâ Deus itaumbyry idataynrimmodo, Deus tâinwânse wâne. Xirâ onro anaym adienkylymodo wâgâ kulâ olâ âseguâdâdylymo. Toenzepa âdypetâidyly kulâ, toenzepa tydinherugadyly kulâ warâ olâize atomo. Awylygue Deus nhenanânehonlymo. Deusitaumbyry nidapyra, iwâgâ nâpaunzebyra warâ idylymo.Deus wâgâ ânguy agâ aguepa idylymo.

23—Mârâ nady ewy onro iwâkuru onwa ihuguewâdybyolâ koendâ iazely, ago idyly warâ. Toenzepa ewisely. Tâlâmyani ewy wâgâ cem lelâ ewily xuduim, sessenta lelâewily xuduim, trinta lelâ ewily xuduim warâ. Tâlâ lâpylâarâ Deus itaumbyry idataynrim modo tindakylymo lelânheinwânkylymo. Deus lelâ nheinwânkylymo. Ize atolelâ anhekylymo. Iwâgâ aguelymo toenzepa kurâ domodonheinwântoem warâ — kely Jesus.

Jesus joiu wâgâ unâ nhegatuhobyry24 Ilâpygueduo, Jesus âkelo unâ nhegatuondyly

tienomedâdomoem. Aguely:— Unâ segatuji wao, âdara Deus kaynonro

kywymâryem lelâlâ idyly awyly wâgâ mâuntuhomoem.

Page 64: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 13:25 64 MATEUS 13:31Tâlâ myani uguondo typi ezay trigu ewy tamuinze etâni.25 Nhamuimbygueduo myani, kopae xykylymo ume,iduery ipi ezaji idâly. Trigu ewy samuin-hobyrydâ myanijoiu* keho ewy nhamuinly. Samuinrimbyryem myaniidâly. 26 Aituo myani trigu ewy, joiu ewy warâ samuimbyiazewâdyly, ago itaynly, âzekiba kehoem ewisewâdylywarâ. Aituo myani sodo agâ tâwanuneim modo mârâjoiu, trigu-empa awyly nhedylymo. 27 Aituo myani âpaezary sodoram idâlymo. Aguelymo eyam: “Trigu ewykulelâma keankâ mamuinly târâ âpa ezay; toenzepa olâjoiu, trigu duakâ. Ânguyka keankâ joiu ewy mârâ ezaxisamuinrim?” kelymo.

28 — Aituo âpa ezary sodo in-hoguly: “Uduery keanrakeankâ samuinrim” kely.

— Eagâ tâwamuneim modo aguelymo: “Joiu xinanhonkedyzeka âmâ iweâ lelâlâ?” kelymo.

29 — Warâ olâ âpa ezary sodo aguely eyanmo: “Alânidâ. Joiu monhokelymo-ro watay, trigu nhonkeze lâpylâmataunaze. 30 Tâwâlâ trigu, joiu alelâ âzekiba ago nidâ.‘Ekaunâdo odaji ituo joiu ise waunroem kuru monhoke-lymo, mâintugâjilymo, iaduhoem, peto onwanji man-melymo warâ. Ilâpygueduo ise trigu mâenkaunâdylymo.Kâenkanâdo odaxi mâenkanâdylymo-ro warâ’ keze urâekaunâni modoram” kely myani sodo — kely Jesus.

Jesus mostarda ewy wâgâ aguehobyry(Mc 4.30-32; Lc 13.18-19)

31 Jesus âkelo unâ nhegatuondyly eyanmo tienomedâ-domoem. Aguely:

—Unâ segatuji wao âdara Deus kaynonro kywymâryemlelâlâ idyly awyly mâuntuhomoem. Tutuzelâ âmaemo,* 13:25 Trigu ipery ara iazeim joiu keho. Newiseba kulâ, nuduwâpyraâdaunlo joiu, âdaunlo trigu warâ awyly xutuhoem.

Page 65: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 13:32 65 MATEUS 13:35idânârâ nady ewy modo takaze kehoem mostarda ewyimeimbyryem awyly. 32 Tâtâduo olâ tyazeze, eagonromodo etâdaymbymodo takaze kehoemago tâise, imâsedomodoem kehoem tywatazeze warâ. Awylygue tawâ-guneim modo iwatary wâgâ tâty anhetoem nhuduly —kely Jesus.

{“Myara lâpylâ saguhoem kuru aguipa kurâdo kulâDeus tywymâryem awyly einwânni modo. Ilâpygueduoolâ agui idylymo” keze Jesus aguely.}

Jesus fermentu wâgâ aguehobyry(Lc 13.20-21)

33 Jesus âkelo unâ nhegatuondyly, tienomedâdomoem.Aguely:

— Xirâ unâ lâpylâ segatuji wao, âdara Deus kaynonrokywymâryem lelâlâ idyly awylymâuntuhomoem. Pekodopão aieni imâem trigu nhedyly; fermentu olâ âdiempakulâ nhedyly. Mârâ fermentu pão ioliho âdiempaombyryolâ trigu tuolize imâem kehoem — kely Jesus.

Jesus unâgue lelâ tienomedâdaymo aguehobyry(Mc 4.33-34)

34 Unâem lelâ ani Jesus kurâ domodo nhenomedâdyly.35Warâ myakâwândy Deus itaumbyry egatuimbyry Asafeinwenily:“Unâ ise kâengatuly,

eagâmo augueday.Adaguday tutuzenrybyry wâgâ augueday”kely myakâwândy.

Aituo Jesus unâ kurâ domodo tienomedâdoemnhegatuduo, Deus itaumbyry egatuimbyry aguehobyryara kehoem aidyly.

Jesus âdakeze joiu wâgâ adâkely awyly aguehobyry

Page 66: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 13:36 66 MATEUS 13:4436Agueypyem Jesus kurâ domodo nhodokely. Xina agâ

âtânra idâly. Saintybyem iopaji xina idâly, sapâigueze:— Kurâ domodo agâ kydatay, joiu trigu duano

wâgâ amygueaki. Âdyka enra awârâ unâguemâenomedâdyzemo mato? — xina kely.

37Aituo xinaram aguely:— Urâ Uguondo Kaynâpa Âetyby trigu ewy tamuinze

etâni emyenro urâ. 38 Trigu ewy, joiu ewy alelâ âpaezay etâdyby ara mawânkâ kurâ domodo tarâ onroanaym awyly, ynynonro modo, ynynâbaom modo alelâ.Ynynonro modo, Deusgue tywymâgueim, trigu ewyaramo. Satanás eynynonro modo pylâ joiu emyenro-rowarâ. 39-40 Âpa ezary sodo iduery emyenro mawânkâSatanás. Nady ekaunâdyly umeno ara lâpylâ ise xypyryetay aidyly. Tâwaneimmodo joiu iaduhoem peto onwanjinhamehomo, ara lâpylâ ise xypyry etay anju domodo,Deus eynynâbaom modo eydâpa nhamelymo. 41 Pymâemkuru wituo, iemary modo igonose urâ târâ kaynâpa,kurâdo inakanhe aityby modo, idânârâ kurâdo inakanhekulâ aitoem aienibyry modo warâ idâtyguyze. Mâkâmodo duaypa ynynonro modo iese iemary modo. 42 Petonhântânry onwanji ise inakai modo nhamelymo. Târâise eogunrunumo, tyery nhagulymo warâ tâpyneândyly-mogue. 43 Awârâ ume ise ânguy Deus eynynonro kuruawyly edyly. Xixi wâne eunu duaypa idyly myara ise Deuseynynonro modo, tynakaiguneim modo duaypa idylymo.Pabai Deus pymâem atodâ ise ejikumo. Xirâ koendâmâuntudyze mataymo, koendâ idataungâ — kely Jesus.

Jesus tâwâenseim soentyby wâgâ aguehobyry44Aituo Jesus aguely:—Unâ segatuji wao âdara Deus kaynonro kywymâryem

lelâlâ idyly awyly mâuntuhomoem. Tâlâ myani uguondo

Page 67: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 13:45 67 MATEUS 13:50âpa ezay tâtagueim esagueim. Tiensagueday myanitâwâenseim epyâdyby nhoenkely. Toenzepa kehoemmârâ tientuo, iomazely. Âpa ezary sodo keba olâ myanimâkâ. Aituo mârâ tâwâenseim tiempyâgueyby, nhep-yâdondyly. Ilâpygueduo, idâly. Idânârâ tâlâ tato modovende nhedyly. Ebyry tienmakeybygue, mârâ tâwâen-seim tiempyâdobyry onro nhanâdyly — kely Jesus.

Jesus pérola wâgâ unâ nhegatuhobyry45 Jesus aguely:— Unâ segatuji wao, âdara Deus kaynonro

kywymâryem lelâlâ idyly awyly mâuntuhomoem. Tâlâmyani uguondo pérola vende ieni, sanâni warâ. 46 “Xirâpérola toenzepa tâwâenseim, tâwâenseim lelâlâ, sanâkâ”kehonly myani. Aituo idânârâ tâlâ tato modo vendenhedyly. Ebyry tienmakeybyguemârâ pérola tâwâenseimlelâlâ nhanâdyly — kely Jesus.

{“Koendonro kuru Deusgue kywymâgu, idânârâ tâlâkydato takaze kehoem” keze Jesus aguely.}

Jesus âedâ kanra sawâto wâgâ nhenomedâdobyry47 Jesus aguely:— Unâ segatuji wao, âdara Deus kaynonro

kywymâryem lelâlâ idyly awyly, mâuntuhomoem.Tâlâ myani uguondo modo ewy âedâgue kanra sawâni.Agui kehoem myani âedâ oday kanra inwynly, tâseim,tâsenry alelâ. 48 Âedâ kanrague xumyduo myani paruemelaji nhuxidylymo. Sagunu wâgâ ekadybyem, kanraiduakelymo. Cestu modo odaxi tâseim nhedylymo.Tâsenry nhamelymo lelâ warâ. 49 Arâ lâpylâ ise xypyryume kurâ domodo âjiduakeoly. Anju domodo âese;kurâ domodo iduakeze. Kurâ inakai modo etyzemoDeus eynynonro modo duaypa. 50 Deus eynynâbaommodo tâdâsenagazedo peto nhântânry onwanxi

Page 68: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 13:51 68 MATEUS 13:57adameozemo. Târâ ise eogunrumo, tyery nhagulymowarâ, tâsenagazedylymogue — kely Jesus.

Iwelo konomedâdo, saguhobyry konomedâdo warâ51 Jesusram xina adapâigueoly:— Idânârâ auguehobyry tutuze wâne âmaemo? — kely.Aituo xina in-hoguly:— Tutuze — xina kely.52Aituo Jesus aguely:— Koendâ lelâlâ Moisés inweniby wâgâ enomedâni

modo yeinwândylymo watay. Tâwâlâ Moisés inwenibywâgâ, âdara Deus kaynonro kywymâryem idyly awylywâgâ alelâ nhenomedâdylymo, uguondowâne koendonromodo tienkanâdyby saguhobyry, iwelo alelâ nhoenkelymyara — kely Jesus.

Nazaré donro modo Jesus neinwâmpyra atomobyry(Mc 6.1-6; Lc 4.16-30)

53 Unâ tiengatubygueduo ani Jesus târâpa âxiguely.54Xidadâ Nazaréram odopâdyly, tânamadobyryanlâ. Târâtâdâtâdyguyhodâ kurâ domodo nhenomedâdyly. Aguelyidanipyry modo toenzepa âsewânilymo nhenomedâdowâgâ. Aituo âjigue aguelymo:

— Toenzepa awâkâ enomegu; kiuntuba olâ kurâ ânguyenomedânibyry awyly. Adyesenry modo adyese lelâlâ;kiuntuba olâ kurâ âdara awârâ anhedyly awyly. 55 Segueâdydo imeom xygani Maria agâ imery kulâ mawânkâ;Tiago, José, Simão, Judas warâ iwaigoru kulâ awâkâ.56 Eaundudo tarâ kuduaylâ inanry kyjidadârydâlâ. Kiun-tuba olâ kurâ âdykâ awâkâ awârâ nhutuhobyry awyly —kelymo.

57 Jesus iamugâry enipyry tawylymogue, Deus Ingono-tyby mâkâ awyly neinwâmpyra awylymo. Aguely tin-dadyseba awylymo warâ. Warâ olâ Jesus eyanmo aguely:

Page 69: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 13:58 69 MATEUS 14:5

—Unâ egatuim tâty anaym, unâ nhegatuduo ipemugu-doram nâzeinwân-honwâbyra. Ety odano modoram, etyanano modoram warâ tâinwântuneba, âkelo kulâ ein-wânni — kely Jesus.

58 Neinwâmpyra tawylymogue tonlo modo Jesusramnâtâba awylymo. Aituo myani âdiempa kulâ adyesenrymodo târâ anhedyly.

14João Batista nhangasagâdobyry(Mc 6.14-29; Lc 9.7-9)

1 Mârâ ume Herodes Galiléia eynynonro modoiwymâry. Jesus anhekyly egary indadyly. 2 Aituo tagâtâwanuneim modoram aguely:

— João Batista kurâem itondyby keanra awâkâ Jesus.Awylygue mawânkâ eon-honru adyesenry modo aiese —kely.

3-4 João igueypyem awyly tutuze olâ myani Herodes,mâkâlâ lelâlâ nhangasagânehoimbyry tawylygue. ÂdaraJoão xyâhobyry awyly ise kâengatulywao. HerodesmyaniHerodias agâ tohogüindyze, tukono Filipe iwydyem awylyumelâ. Alâ mykâinane João aguezesedyly eyam:

— “Kukono iwydy agâ todohogüinly lâpeba” kelypeMoisés inweniby wâgâ — kezesedyly.

Awylygue myani Herodes tyzodadury modoramaguely:

— João Batista sawâtaunda. Emakâjiwâdaungâ, etadâ-daungâ warâ — kely.

5 Herodes wâne myani João tyâen-hondyze, tyangahuoday xunâzely olâ:

— Kâyâen-honly-ro watay, kurâdo iewiâpaze yagâ —kely.

Page 70: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 14:6 70 MATEUS 14:12Kurâdo enanaji Deus itaumbyry egatuim mawânkâ

myani João.6 João kadeia oday awyly umelâ myani Herodes iaze-

hobyry etyguedo saindyly. Alâmyani Herodias âdara Joãotyâen-honly awyly nhutuly. Mârâ âty ume Herodias exirymyani igâsedaymby modo nhetoem âini. Âidyly tientuomyani Herodes toenzepa kehoem nhehoguedyly. 7 Aituoâwynsaundoram aguely:

—Tâwâlâ âdylâ izemato ekagâ; xuduze lelâ urâ. Tâwâlâise Deus ienagazedyly, mâenkadyby kâundupa wituo —kely.

8 Âdy nhekaguyly awyly agueimpyryem olâ myani ise.Awylygue myani Herodesram aguely:

— João Batista mânhangasagânehonly ize wato.Iweâma ise nhangahubyry mâenenehonly prato odayxarâ-ro warâ — kely.

9 Awârâ tindatuo myani pymâ Herodes toenzepa ke-hoem itywandyly. Adâkehobyry awylygue olâ myanianhenehonly lelâlâ, tingâsedaymby modo, “Tâwâlâ iseDeus ienagazedyly, mâenkadyby kâundupa wituo” kelyidanipyrymoem awylygue. 10 Aituo sodadu ingâsedyly.Eyam aguely:

— João nhangasagâda. Nhangahubyry xarâ enekâ-rowarâ — kely.

11 Aituo sodadu idâly, João etadâdobyryramnhangasagâze. Ilâpyryem nhangahubyry prato odaxinhedyly, nhadyly âwynsaundoram. Âwynsaundotyzeram xuduim. 12 Aituo myani João eynynonrobyrymodo xyâhobyry egary indadylymo. Tiuntuduomomyanieguepybyry ese idâlymo. Nhadylymo. Tuhu esagueybyodaxi nhetadâdylymo warâ. Jesusram, egatuze tâtâzemomyani. Warâmyani João âdyoly, awylyguemyani Herodestutuze lelâ awyly, João igueypyem awyly.

Page 71: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 14:13 71 MATEUS 14:19Jesus cinco mil uguondo modo cinco pão, azagâ kanra

âjihuyby warâgue nhuantobyry(Mc 6.30-44; Lc 9.10-17; Jo 6.1-14)

13 João xyâhobyry egary tindatuo ani Jesus pepi odaxiâxiedyly. Paru ozelâ xina âxiguely. Âji âdy peba atoramxina idâly. Kurâ domodo olâ âdyam idâhobyry tutuze.Xidadâ odano modo, âtâ anary iwaguepaom odano modowarâ myani tuhuru wâgâ Jesus agâ oxioze idâwâni modo.14 Pepi odayba itybyem Jesus toenzepa kurâ domodotynwânwâni modo nhedyly. Akaemo ityenmâ Jesus. Id-uaymo tâwânuneim modo kua iemâ.

15 Iguandyly ume Jesus iopaji xina idâly. Eyam xinaaguely:

— Iguandyly enra. Âdykâ pyni xuiho lâpeba tarâ.Asaemo igonokâ, âtâ anary iwaguepaonram, typyniryxuize — xina kely.

16 Jesus olâ warâ xinaram aguely:— Nâtâwâbyramo ise. Âmaemolâ ipynirymo âunduwâ-

taungâ — kely.17Aituo xina aguely:— Nuduwâpyra xina nhuantomoem! Cinco pão, azagâ

kanra âjihuyby alâ kulâ taunlo — xina kely.18 — Enetaungâ pão, kanra âjihuyby warâ yam — kely

Jesus.19Aituo aguely:— Tâwâlâ kurâ domodo nekadâ âji koendonrodâ— kely.Aituo ani Jesus cinco pão, azagâ kanra âjihuyby warâ

nhanâdyly. Sanânibyryem, kayam MYK idyly. Deus agâaguely:

— Koendonro lelâlâ âmâ, Pabai, awylygue xinaem xirâpão, merâ kanra warâ mâunduly — kely.

Ilâpyryem pão nhepajiwâdyly. Xinaram nhuduly,kurâdoram xina nhepâdoem. Xina nhepâdaynly umelâ

Page 72: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 14:20 72 MATEUS 14:28kehoem Jesus pão epajiwâdyby, kanra âjihuyby warâagui nhenehonly. 20 Ize tato ara kehoem ani idânârâkurâdo âwinduadyly; kanra âjihuyby nhâdylymo, pãonhedawynlymo warâ. Koendâ kehoem iolataynlymo.Ilâpygueduo pão, kanra âjihuyby warâ âsegubydâdaymbyxina nhekanâdyly cestu imâsedo modo odaji. Doze cestutumyke ani xina nhekanâdyly. 21 Toenzepa âwinduanimodo, cinco mil uguondo modo lelâ, pekodo modo,iamimeom warâ tapâguezebamo.

Jesus paru wâgâ adakobâdobyry(Mc 6.45-52; Jo 6.15-21)

22 Ilâpyryem Jesus aguely xinaram:— Âxiedaunda pepi odaxi. Idâwâtaungâ Galiléia iwalu

kuyam. Tarâ asaemoram âsedaengüybyem ise oiosemoudâly — kely.

Aituo xina idâly. 23 Tonlo modoram tâsedaengubygue-duo Jesus iwy onwa âkuly, mâkâ kulelâ Deus agâ adâke-hoem. Iguampygueduo, mâkâ kulelâ ani Jesus târâawyly. 24 Ilâem pepi oday ani xina paru iotay. Toenzepaani xina yan-yam adapezeinly; awylygue toenzepa paruadahugânily xina iwepiry onwa. 25 Emedylylâ, aukumaigâtudyly ume ani, Jesus idâly xinaram paru wâgâlâ.26 Jesus paru wâgâ adakobâdyly tientuo, toenzepa xinaâseanedyly.

— Etaungâ! Kadopâ mâkâ! — tâkewâduo, xinaadaenkely tyanugue.

27Warâ olâ ani Jesus aguely xinaram:— Âzeon-hondâdaungâ! Tâseanezeba itaungâ! Jesuslâ

urâ! — kely.28Aituo Pedro aguely eyam:— Pymâ, âkealâ kuru âmâlâ matay, âyam paru wâgâ

udâhoem aguekâ — kely.

Page 73: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 14:29 73 MATEUS 14:3629— Âekâ — kely Jesus.Aituo Pedro pepi odayba idyly. Paru wâgâ SE SE warâ

idâly Jesus XYDYK warâ atoram. Koendâ lelâ Pedro idâly.30 Sapezenru eon-honru tiuntuduo olâ âseanedyly, xytylyadaguly. Aituo adaenkely:

— Pymâ, iemakegâ! — kely.31 Inepa kehoem Jesus tâmary IUK nhedyly Pedro

adawâtoem, nytyba itoem. Jesus aguely eyam:— Pedro, imâem yeinwâmpyralâ myanze âmâ! Inepa

kehoem imakeinhe wawyly mâinwâmpyra mitai! — kely.32 Aituo azakâlâ pepiram idâlymo, âxiedylymo,

sapezenru epagudyly warâ. 33 Aituo xina Jesusnhehoguedyly:

— Âkealâ Deus imery lelâlâ âmâ! — xina kely.Jesus Genesaré donro tâwânuneim modo kua nhetobyry(Mc 6.53-56)

34 Jesus agâlâ xina paru nhekuâdyly. Genesaréram xinasaindyly. 35 Jesus saintybyem awyly tiuntuduomo tonlomodo aguely:

— Etaungâ. Awâkâ mawânkâ Jesus! — kelymo.Âji iwaguepaom donro modoram aguelymo, tâwâ-

nuneim modo nhatomoem. Aituo toenzepa kehoemtâwânuneim modo adaholy Jesusram. 36 Eyam nhekady-lymo:

— Ity owogonro wao MÂʼ ienehongâ asaemo tâwâ-nuneim modoram, kua itomoem — kelymo.

Idânârâ tâty tywogonro MÂʼ ienipyry modo ara kuatyese ani.

15Deus agueho ara kine, saguho modo agueho ara inkâba(Mc 7.1-13)

Page 74: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 15:1 74 MATEUS 15:91 Aituo fariseu domodo ewy, Moisés inweniby wâgâ

enomedânimodo ewywarâ idâlymo Jerusalémdâpa, Jesusagâ âtunâgueze. Aituo aguelymo:

2 — Kydamudo ezewenrypyry ara inkâbaâynynonro modo aidyly. Tâwinduatomoemnâzemaunguewâbyramo, kâzewenry ara. Kâzewenrynhakadylymo. Koendâpa akaemo awârâ modo inmoly —kelymo.

3Aituo Jesus eyanmo aguely:— Âmaemolâ Deus aguehobyry aietânry.

Izewenrymolâ mâinwânkylymo, Deus aguehobyrymâkeba. 4 “Unwânmo, âzemo warâ einwântaungâ.Ize atomo eyanmo âunduwâtaungâ” kewândy Deus.“Tunwym, tyze warâ âsenagazedoem Deusram ekanixyâwâtaungâ” kewândy lâpylâmy warâ. 5-6 Âmaemo olâaypa mâenomedâdylymo. “Unwânmo, âzemo warââdylâ nhekadylymo watay, ‘Tâlâ wato Deusram isekâunduly. Awylygue âdy âyanmo kâundupa wawyly’kewâtaungâ” myguelymo. Alâ kulâ mâenomedâdylymo,amidylymo warâ. Deus aguehobyry âwankuemmânhekylymo, amyguehomobyry lelâ mâinwântomoem.7 Koendonro emyenro wâne âmaemo. Izewenrymokulâ olâ amyguehomo. Âwâgâmo Deus aguehobyryiweniwânmy Isaías:8 “Tytanrugue ywâgâ koendâ adâkezemo,

Tuodaxi niepyramo olâ.9Ywâgâ koendâ adâkezemo wâne,

tâzewenke kulâ olâ kurâdo nhenomedâdylymo, au-gueho araba”

kehobyry — kely Jesus.Deus izepa ato wâgâ Jesus aguehobyry(Mc 7.14-23)

Page 75: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 15:10 75 MATEUS 15:1710 Aituo Jesus kurâ domodo ingâsedondyly, eyanmo

adâkehoem:— Idataungâ, xutuwâdaungâ xirâ augueho.

11 Mâimpymo mâkeba Deus agueho mankadomoemaieni; mâimpymo tâgaseze mawânrâ. Deus izepa atoamânhedyse mawylymo mawânrâ Deus xurâem inakai;angahumo odaylâ mawânrâ awârâ âtugudyly — kelyJesus.

12Aituo Jesus opaji xina saindyly. Xina aguely:— Fariseu domodo tutuze iwâgâmo amyguely awyly,

awylygue akaemo agâ iewiâky — xina kely.13 Jesus xinaram aguely:— Nady inakai ojionkeoly, adameoly alelâ. Arâ

lâpylâ ise idânârâ Pabai kaynonro eynynâbaom modoadameoly eydâpa. 14 Tâseguâdâzeba itaungâ fariseudomodo kywâgâ aguelygue. Epy wâne eagonro epynhakobâdyly myara akaemo. Deus aguehobyry koendânutuba tawylymo umelâ, kurâdo enomedâze kewâdy-lymo, Epy, epy alelâ adakobâdylymo watay, azakâlâ tyi-huguezemo tâtagueim odaxi — kely.

15Aituo Pedro aguely eyam:— “Mâimpymo mâkeba Deus agueho mankadomoem

aieni; mâimpymo tâgaseze mawânrâ. Deus izepa atoamânhedyse mawylymo mawânrâ Deus xurâem inakai;angahumo odaylâ mawânrâ awârâ âtugudyly” myguelyenra. Koendâ wao awârâ wâgâ aguekâ — kely.

16Aituo Jesus aguely:— Iweâpa lelâlâ wâne yagâ mawylymo; inomedâdomo

wato mâuntuba lelâ olâ âmaemo! 17 Âpynirymo mâkebaDeus izepa ato amânhetomoem aienehoim. Eimpymawânrâ kuwe odaxi idâly, ilâpyryem pylâ kokomiryodaxi-rowarâ. Awârâmodo odakâ sakadybyenma egaselylelâ-ro warâ.

Page 76: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 15:18 76 MATEUS 15:2418 — Kyangahu oday mawânrâ kydâpaunzedo,

aguiendyse kydato, aguykeho warâ âtugudyly.Awylygue angahumo odayba âeni Deus izepa atoaienehonrim awyly. 19 Angahumo oday Deus izepa atoamânhedylymo wâgâ tunâgue âmaemo, kurâ mâyândysemidylymo; âkelo iwydy mâynanâdyze midylymo;eagâ mohogüin-homobyry keba kulâ mâynanâdyzemidylymo; uguondo, uguondo agâ tâidyse awyly âewyly;pekodo, pekodo agâ tidyse awyly âewyly; imagadudyzemidylymo; tâdâsenogudyly myguedyse midylymo; âkelomâunâguedyze midylymo warâ. 20Awârâ modo mawânrâDeus xurâem âwykanânehoinmo. Tâdâzemaunguebalâtâdâwinduadylyma Deus xurâem inakai mâkeba-ro —kely Jesus.

Jesus pekodo Fenícia donro exiry odaypa kadopâ nhânky-hobyry

(Mc 7.24-30)21 Jesus agâ xina târâpa idâly, xidadâ Tiro, Sidom warâ

iwaguepaonram. 22Târâ xina awyly umepekodo Jesusramsaindyly. Judeu keba mâkâ pekodo, idamudo cananéuawylygue. Aituo adaenkely:

— Ytyendâlâ ikâ. Âdamu Davi ara pymâ ton-honreimâmâ! Iexiry kadopâgue taseim; kua iekârâ wao. Toenzepamâkâ âsenagazedyly — kely.

23 Jesus olâ âdakepa. Aituo Jesus opaji xina idâly. Eyamxina aguely:

— Igonokâ awâkâ pekodo. Kyampyguedyly kulâ awâkâ.Kâkuâdâdyly kulâ awâkâ saenlu — xina kely.

24 Jesus xinaram aguely:— Kypemugudo judeu domodo eniem keankâ kâjigono-

holy; kaneru xuzatyby wâne myara awylymogue — kely.

Page 77: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 15:25 77 MATEUS 15:3125 Aguely tindatuo mâkâ pekodo iwaguepa kehoem

Jesusram saindyly. Âzeguhoam idyly. Enado âzeguhoamitybyem aguely:

— Pymâ, iexiry odayba kadopâ nhânkygâ — kely.26Aituo Jesus aguely:—Koendâ inkâba iamudo ipyniry emakely, kaxorodoam

xuduhoem — kely.{Awârâ adâkehogue, koendâ inkâba judeu keba

modoram, judeu domodo xurâ xuduly. “Judeu domodokua kânheto iwerâ. Judeu keba modo kua kânhedyly-ro watay, iamimeom pãogue kâenmakely, kaxorodoamkâunduhoen-ro waunlo ara ise” keze aguely.}

27Âdakeze aguely awyly xutuwâm olâmymâkâ pekodo.Aituo aguely:

— Arâlâ, Pymâ. Sodo modo mesa iaxi pyni in-hugueânehoymby tâinze olâ kaxoro imeombyry — kely.

28 Jesus aguely:— Yeinwântâ mawylygue olâ ise ixiry kua kânhedyly.

Mâkâ odaypa kadopâ kânhânkyly, mâenkadobyry ara —kely.

Aguely umelâ kehoem myani mâkâ pekodo exirykoendâ idyly, kadopâ tuodaypa egaseduo.

Jesus toenzepa tâwânuneim modo kua nhetobyry29 Tonlopyryem Jesus agâ xina idâly, paru Galileiaram.

Aituo Jesus iwy angataji âkuly. Târâ ekadyly. 30 Toenzepakehoem kurâdo eyam idâly. Nhakylymo ezeumpadybymodo, tywyke iazeypy modo, epy modo, tytarenrymodo, âkelogue tâwânuneim modo lâpylâ warâ. Enado-ram nhakylymo. Idânârâ kehoem kua nhetaynly.31 Tytarenrybyry modo koendâ kehoem âjitainlymo. Ty-wyke iazeypy koendâ idylymo. Adakobâdânrybyry modokoendâ adakobâdylymo idyly. Epybyry modo koendâ

Page 78: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 15:32 78 MATEUS 15:37nhedylymo warâ. Awârâ tientuo tonlo modo toenzepakehoem âsewânilymo. Aituo israelita domodo iDeusrynhehoguedylymo:

— Koendonro, ton-honreim warâ âmâ, Deus — kelymo.Jesus quatro mil kurâdo sete pão, aguipa kanra âjihuyby

warâgue nhuantobyry(Mc 8.1-10)

32 Jesus xina ingâsedyly. Aguely xinaram:— Ytynroem enra asaemo kurâdo. Kopaelâgâbygue-

duolâ asaemo yagâ awyly. Taypa âetybybe asaemo duay.Âdy nheinlymo peba-ro warâ. Ipynirymo kâundupa kulâkâingonodysebamo urâ, tâtyram todopâdaymo ânwa ozeihuguezemo mawânkâ tokozelymogue — kely.

33Aituo xina aguely Jesusram:— Kuantomoem nudupa lâpylâ olâ, iwague xidadâdâ

kydawylygue. Asaemo xuato âdykâ imâempyni kiempyraise kurâ — xina kely.

34— Âdara pãobeka âmaemo? — kely.— Sete lelâ, PU warâ kanra âjihuyby warâ — xina kely.35Aituo kurâdoram aguely:— Ikadaungâ — kely.36 Mârâ sete pão, kanra âjihuwâdyby warâ nhanâdyly.

Tianâpygueduo Deus agâ aguely:— Koendonro lelâlâ âmâ, Pabai. Awylygue xirâ pão,

merâ kanra âjihuyby warâ mâunduly — kely.Deus agâ agueypyem nhepajiwâdyly. Xinaram

nhuduly, kurâdoram xina nhepâdoem. Xina nhepâdylyumelâ kehoem Jesus pão, kanra âjihuyby warâ aguinhenehonly. 37 Idânârâ âwinduadylymo ize tato arakehoem; koendâ kehoem ioladylymo warâ. Ilâpyryemxina cestu imâsedo modo odaxi âsegubydâdyby modonhekanâdyly. Sete cestu tumyke lelâ xina nhekanâdyly.

Page 79: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 15:38 79 MATEUS 16:438 Toenzepa âwinduani modo, quatro mil uguondomodo lelâ, pekodo modo, iamimeom warâ tapâguezeba.39 Ilâpyryem Jesus aguely kurâdoram:

— Tâwâlâ itymoram idâwâtaungâ — kely.Agueypyem xina agâ pepi odaji âxieze idâly. Magadã

keho yan-yam ani xina idâly.16

Jesus adyesenry anhetoem aguehomobyry(Mc 8.11-13; Lc 12.54-56)

1 Iweâpa ipygueduo fariseu domodo ewy, saduceu do-modo ewy warâ idâlymo Jesusram. Tienwentâdomoemwâne inakanhe kulâ aguedyse awylymo. Aituo eyamaguelymo:

— Deus lelâ anhekyly aiekâ, mâkâlâ ogononi, on-honruxuduim warâ awyly xina nhutuhoem — kelymo.

2Aituo Jesus eyanmo aguely:— Iguandyly ume, kau sapabiladyly watay, “Koendâ

isenra kopaelâgâ emedyly, kopâ peba” tâkezeâmaemo. Adâise inanry amyguehomobyry ara kehoem.3Emetybyem, tyame, eunu tâmyguyne warâ watay, “Kopâihugueze iwerâ” myguelymo. Amyguehomobyry araadâise lelâlâ. Tutuze âmaemo, kau mâendylymo watay,kopâ ihugueze, nihugueba warâ awyly. Agânhekyly modoDeus eon-honruguelâ agânhedyly awyly mâuntuba lelâolâ âmaemo. 4 Ânguydoem kulâ âmaemo xirâ umenomodo iwerâ! Deus einwândyly mâinmolymo, pekodotuso inmoho ara. “Adyesenry aiekâ, Deus ingonotybymawyly xina nhutuhoem” mygueakimo yam. Deusunâry egatuimbyry Jonas aitobyry enanâguewâdaungâ.Jonas kanra imâsedo tuompygueduo egasehobyry ara,igueypyem kurâem witondyly watay, xutuze âmaemoDeus Ingonotyby lelâlâ wawyly — kely.

Page 80: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 16:5 80 MATEUS 16:12

Agueypyem Jesus akaemo nhodokely, idâly.“Fariseu domodo, saduceu domodo warâ ifermenturygue

tâmaynelâne itaungâ” Jesus kehobyry(Mc 8.14-21)

5 Paru tienkuâday pão sadyly xina enanânehonwâm.6Aituo Jesus xinaram aguely:

— Idataungâ. Tâmaynelâne itaungâ fariseu domodo,saduceu domodo warâ ifermenturygue — kely.

7Âdakeze Jesus arâ aguely awyly xina nutuba olâ. Aituoâjigue xina aguely:

— Âdaituoka awâkâ arâ aguely? Pão kienepyra kydato-byry wâgâ? — xina kely.

8 Jesus olâ xina aguely idamâ. Aituo xinaram aguely:— Âdauguewâpyra urâ, pão mâenanânehon-homobyry

wâgâ. Pão wâgâ inkâba auguely. Mâinwâmpyraolâ âmaemo, idânârâ ize matomo ara tuduze wawyly.Âdiempa kulâ mawânrâ yeinwândylymo — kely.

9 — Âdaituoka ton-honreim wawyly mâinwâmpyramawylymo! Saguhoem cinco mil uguondo modo xuadâcinco pãogue. Idânârâ âwinduatyby modo nioladâmo.Toenzepa cestu modo mumytâdâmo âsegubydâdybyguewarâ. Tânanâguezelâ keanra âmaemo. 10 Iwerâ quatromil uguondo modo xuatai lâpylâ sete pãogue. Idânârââwinduatyby modo niolataimo. Toenzepa cestu modomumytâdaimo âsegubydâdybygue. Tânanâguezelâkeanra âmaemo lâpylâ. 11 Pão wâgâpa auguely awylymâuntuba gâlâ olâ keanra âmaemo, “Tâmaynelâneitaungâ fariseu domodo, saduceu domodo warâifermenturygue” ugueduo — kely.

12 Tahuleba kehoem xina fermentu pão ioliho kebaagueho awyly xina nhutuly. Fariseu domodo, saduceudomodowarâ nhenomedâdowâgâ olâmyani Jesus aguely.

Page 81: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 16:13 81 MATEUS 16:19Pedro, “Messias âmâ” Jesusram kehobyry(Mc 8.27-30; Lc 9.18-21)

13 Ilâpygueduo Jesus idâly xina agâ âtâ anary modoCesaréia de Filipe iwaguepa. Aituo xinaram aguely:

— Ânguy tâkezeka inanry kurâdo yam, urâ UguondoKaynâpa Âetybyam? — kely.

14Aituo xina in-hoguly:— Tâlâ inanry, “João Batista kurâem itondyby awâkâ

Jesus” kewâni modo. Tâlâ inanry, “Elias kurâem itondybyawâkâ” keim modo warâ. Tâlâ lâpylâ inanry, “Deuseynynâ aguenripyry Jeremias kurâem itondyby awâkâ”keim modo. Tâlâ lâpylâ inanry, “Deus eynynâ aguewâ-tybymodo ewy kurâem itondyby awâkâ” keimmodowarâ— xina kely.

15Aituo xinaram aguely:— Âmaemo-ro? Ânguy tâkeze âmaemo yam? — kely.16Aituo Simão Pedro in-hoguly:— Messiaslâ âmâ, Deus iguedânry imery — kely. (“Deus

Kâmakeze Ingonotyby” keze “Messias” kely.)17 Jesus eyam aguely:— Mâkâlâ urâ. Tuomareim kuru âmâ, Simão, João

imery. Ânguy awârâ mâuntuhoem inomedâdaymba.Pabai kaynonrolâ âyam xutuen-hoim. 18 Âmâ Pedroguetâzekeim. “Tuhu imâsedo” keze xirâ âze aguely. Amygue-hobyry ara Deus Ingonotybylâ wawyly einwânni watay,ynynonrolâ. Âtâ tuhu wâgâ itâdyby wâne alâ kulâ ni-hugueba myara ise ynynonro modo âda tyeseba awyly.Tâwâlâ wâne iguelymo, idâzemo olâ yam, yagâ aunloenlâitomoem. Xirâ mâuntudyze wato kuru. 19 Ynynonromodo mâentoem aiese urâ, pymâ âtâ ijawerygue tâma-seim wâne, âtâ tânahungueze, tânahunze warâ myara iseâmâ. Tarâ onro anaym aiedyseba matobe watay, Deus

Page 82: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 16:20 82 MATEUS 16:24anienehonwâbyra ise. Tarâ onro anaym aiedyse matobewatay, Deus aienehonze warâ — kely Pedroram.

20Aituo Jesus aguely idânârâ xinaram:— Mâkâlâ urâ, Deus Ingonotyby. Iwerâ kuru wao olâ

Messiaslâ wawyly kâzegatuwâdaundâ — kely.Jesus tyiguely wâgâ, kurâem tâitondyly wâgâ warâ ague-

hobyry(Mc 8.31–9.1; Lc 9.22-27)

21 Ilâenlâ Jesus nhegatuly xinaram âda tyedyly awyly.— Jerusalémram idâze urâ. Kywymâry modo toen-

zepa târâ ienagazenehonzemo. Kurâdo eynynâ Deusagâ aguewâni modo iwymârydo, Moisés inweniby wâgâenomedâni modo warâ ienagazenehonzemo. Akaemoise yiguehoem aienehonrim. Yigueduo, azagâ emedyly*idyly wâgâ olâ ise kurâem witondyly — kely.

22 Pedro olâ neinwâmpyra arâ Deus Ingonotyby âdyolyawyly. Awylygue nhejikely, eagâ adâkehoem:

— Pymâ, arâ adâkezeba ikâ. Âtyenze Deus. Inagazene-honwâbyra ise warâ — kely.

23 Aituo Jesus MYK idyly xinaram. Pedro aguehobyrynehoguebyra tawylygue aguely eyam:

— Satanás arâ amyguehoem aieni, Pedro. Satanásaguely kâindataymba ise urâ. Ânwa ozeno tuhu wânekuhodaigâdylymyara Deus ize ato agânhedysebamawyly.Deus xunâry ara inkâba âunâgu, uguondo modo xunâryara kulâ — kely Pedroram.

24Aituo Jesus aguely xinaram:— Ynynonroem ize mataymo, augueho ara aitaungâ.

Kopaelâgâembaba ize wato aietaungâ; amânhedysematomo mâkeba aietaungâ. Kurâ tyâzeim kruz nhadylytyâhoram myara, ynynonro modo on-hondybyem nidâ* 16:21 Nota de pé Mateus 12.40dâ egâ.

Page 83: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 16:25 83 MATEUS 17:4igueze. 25 “Jesus eynynonro keba urâ” myguelymo,tyâzepa mitomoem kulâ watay, âdiempa kulâ isexirâ anaym kurâem mawylymo. Âigueduomo Deusenadorammydâwâpyra ise âmaemo. Yeinwândylymoguemâdyolymo watay olâ, Deus enadoram idâze âmaemo;aunloenlâ ise eagâ mawylymo. 26 Tâwâlâ wâne âdydoimeom sodoem mawylymo, ize matomobe mawylymowarâ, Deus eydâ atoram mydâhomoem nepywabyraolâ awârâ modo. Deus agonro keba âmaemo watay,âdype matomo âdy mâkeba. Ânguy niguepa tâitoemnepywadaymba. Tâdâsenagazedo amaxi ise mydâlymo.

27 — Uguondo Kaynâpa Âetyby urâ. Idâze urâ Deuseydâ atoram; odopâze olâ urâ Deus dompyryem anjudomodo agâ. Kodopâdyly ise Kunwym eon-honru tâne-honze. Pymâ tynrenseinhe lelâlâ ise urâ. Yeinwânnimodo yagâlâ ienehonze urâ. Yeinwântânrybyry modotâdâsenagazedoram igonose urâ. 28 Iwerâ ydataynrimmodo ewy esemo Deus eon-honrugue pymâem widylyadaguly. Xirâ mâuntudyzemo kuru wato — kely Jesus.

17Iwy wâgâ Jesus âkeloem itobyry(Mc 9.2-13; Lc 9.28-36)

1 Seis iguandyly ipygueduo ani Jesus iwy onwa âkuly.Pedro, Tiago, Tiago iukono João warâ tagâ nhakyly. 2TârâJesus âkeloem idyly nhedylymo myani. Xixi ara kehoememydy ehozeladyly; esagoymby ara kehoemety iwogonrosapekadyly warâ nhedylymo. 3Moisés, Elias warâ nhedy-lymo lâpylâ, Jesus agâ xunâgumo ume. 4 Aituo Pedroaguely Jesusram:

— Koendâ kehoem tarâ kydawyly, Pymâ. Ize matay,azagâ tokalâ warâ âtâ imeimbyry aiese urâ, âmâem,Moisés-em, Elias-em warâ — kely.

Page 84: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 17:5 84 MATEUS 17:135Pedro aguely umelâ eunu tohozeleimxytâguyly nhon-

wamo. Eunu duay Deus aguely indadylymo:— Ymery toenzepa kâinwyneguyly merâ, toenzepa

womazeâni. Aguely idataungâ — kely.6 Pedro, Tiago, João warâ tâjitanru tindatuo,

tâseanezemo myani. Awylygue âzeguhoam idylymoonwâgâ.

7 Aituo Jesus eyanmo idâly. MÂʼ nhedylymo. Eyanmoaguely:

— Autaungâ. Tyanepa itaungâ! — kely.8 Adâkehonduo iwykaudylymo enuaguynrumo. Jesus

kulelâ olâ nhekylymo; Moisés, Elias warâ netombyramo.9 Aituo xytâguylymo iwy wâgâpa. Tytâguylymo ume

Jesus aguely Pedro, Tiago, João warâam:— Mâentybymone iweâkuru ânguyram kâzegatuwâ-

daundâ. Yiguely, kurâem witondyly wituo maise tâwâlâmâengatulymo — kely.

10Aituo aguelymo:— Moisés inweniby wâgâ enomedâni modo adâkeze:

“Elias âese, Messias Deus Ingonotyby iraynâ” tâkezemo.Âdaituoka arâ aguelymo? — kelymo.

11Aituo Jesus in-hoguly:— Âkealâ aguelymo; Eliaslâ mawânkâ Messias saindyly

wâgâ agueim. 12Warâ olâ âyanmo auguely: “Elias ara ininâedâ” uguely. Deus eynynâbaom modo olâ ize tato arakehoem nenagazedâ. Myara lâpylâ ise ienagazenehon-lymo, urâ Uguondo Kaynâpa Âetyby — kely.

13Aguely tindatuomoPedro, Tiago, Joãowarâ tutuzemolelâ João Batista wâgâ aguely awyly.

Jesus salokuzenomo odano kadopâ nhânkyhobyry(Mc 9.14-29; Lc 9.37-43)

Page 85: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 17:14 85 MATEUS 17:2014 Jesus, Pedro, Tiago, João warâ agâ iwy wâgâpa

xytâguybygueduomo, toenzepa kurâdo târâ âtâdyguy-byem awyly. Uguondo kurâ domodo duay Jesus iopajisaindyly, enado âzeguhoam idyly, eyam aguely:

15 — Pymâ, ymery wao ityengâ! Kua iekâ! Tokomazeinanry merâ; toenzepa inanry âsenagazedyly. Toko-maduo, peto onwanji tyihugueze inanry, paikaji ataywarâ. 16 Âynynonro modoram sekadai wâne, kua nheto-moem. Kua niepyramo olâ enra — kely.

17Aituo Jesus aguely:— Âdy einwânni kebalâ myanze âmaemo! Ânguydo

kulâ âmaemo! Agâmolâ wâne urâ, yeinwâmpyra olââmaemo. Ynadaize yeinwâmpyra lelâ mawylymogue.Enetaungâ awâkâ salokuzenomo xarâ — kely.

18 Jesusram nhadylymo. Tyam nhatuomo ton-honrekehoem Jesus mâkâ salokuzenomo iodano kadopâramaguely:

— Igasegâ iweâ lelâlâ merâ salokuzenomo odaypa,kadopâ! Todopâzeba ikâ-ro warâ! — kely Jesus.

Agueduo kadopâ egasely. Salokuzenomo kua idyly.19 Mârâ aipygueduo xina Jesus iopaji saindyly. Mâkâ

kulelâ awyly ume xina nhapâiguely:— Ton-honre lâwâne enra xina aidyly, kadopâ tiânky-

hoem. Âda xina niepyra olâ enra. Âdaituo kukeanra? —xina kely.

20Aituo Jesus in-hoguly:— Deus koendâ mâinwâmpyra mawylymogue enra

mâkâ kadopâ mâingonopyra mawylymo. Mostarda ewyimeimbyry aralâ âdiempalâ yeinwântâ âmaemo watay,adyesenry adyese lelâ tâise âmaemo. Xirâ mâun-tudyzemo kuruwato. Yeinwântâ lelâlâ âmaemo-ro watay,xirâ iwyram “Âxiguegâ; tarâpa ikâ”myguelymo-ro watay,

Page 86: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 17:21 86 MATEUS 17:25tâxigueze tâise. Adyesenry amânhetomoem ton-honrelelâ tâise âmaemo. 21 [Ton-honreim lelâlâ mâkâ kadopâsalokuzenomo iodanopyry. Deus eon-honru kienkadoem,kydâwinduapyra kidyly wao warâ lelâ mâkâ igonodyly]*— kely Jesus.

Jesus tyiguely wâgâ agueontobyry(Mc 9.30-32; Lc 9.43-45)

22 Galiléia eynynâ xina adakobâday Jesus xinaramagueondyly tyiguely wâgâ:

— Urâ Uguondo Kaynâpa Âetyby yizepaom modoemaxi âzegameoze urâ. 23Akaemo ise yâen-honri. Yigue-duo, azagâ emedyly† idyly wâgâ olâ ise kurâemwitondyly— kely.

Jesus tyiguely wâgâ aguely tindatuo, toenzepa kehoemani xina itynwandyly.

Deus ety impostury epywado24 Cafarnaumram xina saimpygueduo aunlo keba

uguondo modo âewyly xina eydâ atoram. Deus etyimpostury epywado emakeim myani akaemo. Pedroramidâlymo sapâigueze:

— Âwymâry Deus ety impostury epywaze? — kelymo.25Aituo Pedro in-hoguly:— Epywaze mâkâ — kely.Ilâpygueduo Pedro egawândyly Jesus eydâ atoram.

Deus ety Impostury epywado wâgâ Pedro aguely iraynâ,Jesus Pedroram aguely:

— Ânguyka tâise pymâdoram impostu epywani? Xirâanano modolâ? Âkelo anano modo? Âdara mâuntuly,Simão? — kely.* 17:21 Idânârâ livru saguhomodowâgâ iwenibyemba xirâ. † 17:23 Notade pé Mateus 12.40dâ egâ.

Page 87: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 17:26 87 MATEUS 18:526Aituo Pedro in-hoguly:— Âkelo anano modo tâise epywani — kely.Aituo Jesus aguely:— Iozelâ amyguely — kely. — Pymâ ety anano modo

tâise nepywabyra. Alâpylâ urâ Deus ety impostury epy-wani keba wawyly tâise, Deus eydâpa âetyby wawylygue.27Alâ olâ ise kâempywadyly, Deus ety impostury epywadoemakewâni modo newiâpabyra itomoem. Paruam idâ.Atâry samegâ. Saguho maweypy ikaguegâ. Mâkâ kanraitay moedape ise. Mârâ moeda ise Deus ety imposturyepywado emakeim modoram mâunduly. Xuduze lelâmârâ, urâ, âmâ warâ impostu kiempywadoem — kely.

18Ânguyka tynrenseim kuru?(Mc 9.33-37; Lc 9.46-48)

1 Ilâpygueduo kehoem xina Jesus iopaji idâly,sapâigueze:

—Ânguyka xina enday tynrenseimkuruDeus kaynonropymâem atodâ? — xina kely.

2 Aituo Jesus iamudo tonlo ingâsedyly tyam. Iamudosaintuo, Jesus xina ontaji iamudo nhedyly. 3Aituo aguely:

—Merâ iamudo ara itaungâ. Âwâlâ kulâmâzehoguedy-lymo tâiseba itaungâ. Iamudo arâpa âmaemo-ro watay,mydâpa ise âmaemo Deus pymâem atoram. Xirâ mâun-tudyzemo kuru wato. 4 Merâ iamudo ara mâdutuduo-moma toenzepa ise âynrumo Deus nhekyly modo duay.5 Pymâem xynru waunlo keba merâ iamudo. Mâkâynynonro xurâem koendâ amânhedylymo, tynrenseimkeba awyly umelâ warâ watay, urâenlâ amânhedylymo.Mâkâ ynynonro xurâem koendâ amidylymo, tynrenseimkeba awyly umelâ warâ watay, urâenlâ amidylymo — kelyJesus.

Page 88: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 18:6 88 MATEUS 18:12Deus einwânnipyryem neinwâmpyra ienehoim toenzepa ise

âsenagazedyly(Mc 9.42-48; Lc 17.1-2)

6 Jesus aguely:— Merâ iamudo yeinwânto ara yeinwânni

yeinwâmpyra ienehoim koendâ tâise tuhu imâsedoiwymy wâgâ ekâjily, parutabâ ikaji samely, iguehoem,yeinwâmpyra nhenehonly iraynâlâ. 7 Kurâ domodo Deusizepa ato aiedyly imodânry modo mawânkâ toenzepaâsenagazezemo. Yeinwâmpyra itomoem aienehoim olâise toenzepa kuru âsenagazeni.

8 — Imarymogue Deus izepa ato akâiedaundâ; my-dâdysebamo atoram tâtâzeba itaungâ warâ. Koendâtâise imarymo atay, âhurumo atay warâ satâly, samelywarâ, Deus izepa ato amânhepyra mitomoem. Koen-donro kuru tâmaguebalâ, tuhuguebalâ warâ Deus agâaunloenlâ mawylymo; idânârâ kodo peto nhântânry on-wanji adameoly mawânrâ koendâpaom kuru. 9 Deusmâendysebamo ato kâzetaundâ. Koendâ tâise inumoetyly, samely warâ, Deus mâendysebamo ato mâempyramitomoem. Koendonro kuru tânuembalâ Deus agâ aun-loenlâ mawylymo; idânârâ kodo peto nhântânry onwanjiadameoly mawânrâ koendâpaom kuru — kely Jesus.

Jesus enomedâzemo, kaneru xuzatyby wâgâ aguehobyry(Lc 15.3-7)

10 Jesus aguely:— Imâemba yeinwânni izepa tâiseba itaungâ. Deus anju

domodo tugonose akaemo eniem. 11 [Kaneru eni wânetâguy xuzatyby xuize tâtâze, myara lâpylâ ynynâbaommodo kâwinly, inakanhe awylymo kâyngakehoem, kâen-makehomoem warâ.]* 12 Cem kaneru ewy tokalâ* 18:11 Idânârâ livru saguho modo wâgâ iwenibyemba xirâ.

Page 89: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 18:13 89 MATEUS 18:18

xuzatuo, âdaidylyka sodo, inanajimo? Noventa e novetyânze âwinduatodâlâ, mâkâ xuzatyby xuize tâtâhoem.13Nhuinly, nhedyly. Tientuo, toenzepa kehoem iomazely,noventa e nove âwinduani tionmaendyly takaze kehoemiomaru. Xirâ mâuntudyzemo kuru wato. 14 Kaneru sodotokalâ tâguy xuzadyseba awyly ara lâpylâ Kunwym Deuskaynonro tokalâ kurâ ewy Satanás ejidyram idâdysebaawyly; tâwâlâ lelâlâ wâne tynrenseim keba awyly — kelyJesus.

Kurâem inakanhe ityby agâ kydâtunâguene15 Jesus xinaram aguely:— Ynynonro ewy inakanhe idyly agâmo-ro

watay, idâwâtaungâ eagâ agueze. Inakanheitobyry wâgâ aguewâtaungâ; âmâ, mâkâ warââtunâguedaungâ. Amyguelymo koendâ tindatuo,“Aetobyry enanânehongâ” kely âyanmo watay, aitobyryenanânehonwâdaungâ. Eataen-hoem itondaungâ.16 Amyguelymo tindadyseba watay olâ tokalâ atay, azagâatay warâ agâmo antaungâ, eagâ amygueontomoem.Wakely iwenibybe mawânrâ Deus itaumbyry awo wâgâ:“Ânguy tânagazezeba ise, azagâ, azagâ tokalâ warâewentâni peba watay” kely iwenibybe. 17 Akaemoaguely tindadyseba watay olâ idânârâ yeinwânnimodoram anhetyby modo wâgâ aguewâtaungâ, mâkâagâ aguehomoem. Turudyly tindadyseba watay olâ, Deuseinwântânrymodo ewyenlâmâkâ nidâ; impostu epywadoemakewâni modo aralâ etaungâ warâ — kely.

“Pabai agâ amyguedaymo, agâmolâ urâ” Jesus kehobyry18 Jesus aguely:— Tarâ onro anaym aiedyseba matomobyrybe watay,

Deus aidyseba lâpylâ ise târâ kaynâ; tarâ onro anaym

Page 90: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 18:19 90 MATEUS 18:25aiedyse matomobyrybe watay, Deus aiedyse lâpylâ târâkaynâ. Xirâ mâuntudyzemo kuru wato.

19 — Tarâ onro anaym âmaemo azagâ mâseinwândy-lymo, tokalelâ mâenkadomoem watay, Pabai kaynonroxuduze lelâ mâenkadybymo. 20 Yagâ agueze âtâdyguy-wâni modo eagâlâ urâ, tâwâlâ wâne azagâ, azagâ tokalâwarâ kulâ awyly. Xirâ mâuntudyzemo kuru wato lâpylâ— kely Jesus.

Jesus, tataen-ho inakanhe itobyry nenanânehombanrowâgâ aguehobyry

21 Pedro Jesusram iwaguepa idâly, nhapâiguely:— Ânguylâ inakanhe kulâ ynynâ aisezedyly watay,

âdaraka ise awidyly aitobyry kâenanânehohoem,Pymâ? Sete lelâ inakanhe ynynâ aisezebygueduo tâwâlâkâpeândyly? — kely.

22Aituo Jesus in-hoguly:— Sete lelâ âdalâ mâiehoduo tâpeânzeba ikâ. Aedyly

agâ, aedyly agâwarâ enanânehongâ aetobyry. Mapâguelyeki kehoem awyly umelâ, enanânehongâ; tâpeânzebaikâ. 23 Deusgue tywymâguneim modo inakanhe tuduerytyetobyry modo tânanânehonze. Unâ segatuji wao:

— Tâlâ myani pymâ tagâ tâwanuneim modo igondarywâgâ adâkedyzedonro. 24 Aituo akaemo tokalâ, tokalâwarâ ingâsedyly. Saguho ingâseguyly myani imâemkuru tugondagueim. Milhão kehoem myani igondary.25 Âdara nhepywadoem nudupa lelâlâ myani, âdy pebatawylygue. Aituo myani iwymâry aguely: “Vende âedy-lymo isenra, âmâ, âwydy, âmeombyry alelâ” kely. “Ty-dinherugueinram ise vende âedyly. Idânârâ âsejiguymodo vende iese urâ warâ. Mâkâ eagâ iwano iwelo iseidânârâ dinheru mâenmakely yam xudunri, ogondary

Page 91: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 18:26 91 MATEUS 18:35mâempywadyly ara” kely mâkâ toenzepa tugondaguein-ram. 26 Agueduo, mâkâ tâwaneim toenzepa kehoemadahulily. Aituo âzeguhoam idyly iwymâry enado. Eyamaguely: “Ytyendâlâ wao ikâ. Arâ kehoem ayedâ. Âdiempawao iwânwânkâ. Epywaze lelâ urâ agâ ugondago” kely.

27—Tutuze olâ iwymâry, mâkâ tagâ tâwaneim âdy pebaawyly. Aituo aguely: “Yagâ ogondago enanânehonze urâ.Yagâ tugondaguneba ise âmâ. Idâ lelâ” kely. 28 Aituotâwaneim idâly. Târâpa âxigueybyem myani tataen-hotagâ tugondagueim agâ oxiodyly. Âdiempa kulâ olâmyanimâkâ eagâ igondagu, cem moeda pratagueto lelâ. Aituomyani tataen-ho iwymy wâgâ nhawâdyly. Tingounkulyume eyam aguely: “Iweâ lelâlâ kehoem iepywagâ” kely.

29 — Aituo myani eataen-ho âzeguhoam itybyemaguely: “Ytyendâlâ ikâ. Iwânwânkâwao. Idânârâ kehoemagâ ugondago epywaze lelâ urâ” kely.

30 — En-hem kepa olâ myani. Tataen-ho nhadylylelâ etadânehonze kadeia odaxi. “Tarâlâ ise âmâ,idânârâ yagâ ogondagomâempywadoem” kely. 31Tataen-ho nityembyra kehoem aidyly tâense myani akaemoeagonro modo. Tientuo, mâkâ tataen-ho aienibyry izepatâisemo myani. Aituo myani nhegatulymo tywymâryam.32 Aituo iwymârymo mâkâ aityby ingâsenehonly. Aguelyeyam: “Koendonro keba myaze âmâ! Âtyendylygueyagâ imâem ogondago idânârâ kehoem senanânehoan-gui, mâenkadobyrywâgâ. 33Ataen-homityendyze, âtyen-dobyry ara” kely.

34 — Tyewiâpaduo myani pymâ tyzodadury modoramaguely: “Merâ tumunreim kadeia odaxi sataungâ. Târâlâyagâ tugondago nepywadâ” kely. Warâ myani mâkâtataen-ho tagâ igondago tienanânehondyzebaom aieholy— kely Jesus.

35Xina agâ tunâry tympygueândoemkuru Jesus aguely:

Page 92: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 19:1 92 MATEUS 19:7— Arâ lâpylâ ise Pabai kaynonro aedylymo, inakanhe

amâiehohomobyry mâenanânehomba âmaemo-ro watay— kely Jesus xinaram.

19Jesus tâjiwydy imoly wâgâ aguehobyry(Mt 5.31-32; Mc 10.1-12; Lc 16.18)

1 Agueypyem Jesus xina agâ idâly Galileiadâpa. Judéiayan-yam xina odopâdyly ânwa oze, paru Jordão kuynâ,xixi egaseho eynynâ. 2 Toenzepa kurâdo xina agâ awyly.Iduanomo tâwânuneim modo kua tyese ani Jesus.

3 Fariseu domodo ewy eagâ agueze idâlymo. Tienwen-tâdoem wâne inakanhe kulâ aguedyse awylymo. AituoJesus nhapâiguelymo:

— Kâzewenry eynynâ, tâwâlâka uguondo tywydy in-moly âdy wâgâlâ? — kelymo.

4Aituo Jesus in-hoguly:—Deus itaumbyry iweniby tutuzelâ âmaemo. “Kaudyly

umelâ myakâwândy Deus uguondo, pekodo warâ nhy-gadyly, ohogüinrin-em” warâ iwenibyem awyly Deusitaumbyry awo wâgâ. 5 Warâ lâpylâ myakâwândyDeus aguely: “Awylygue mawânkâ uguondo, tunwymagâpa, tyze agâpa warâ idyly, tywydy agâ lelâ tâi-toem. Awylygue azagâpa awylymo, tokalelâ” kewândymyDeus. 6 Awylygue mawânkâ ohogüimby modo ty-wydy agâ tokalelâ awylymo, Deuslâ âzeyam ienimoawylygue. Awylygue ânguy ohogüimby modo âximo-hoem aniempyra nidâ — kely Jesus.

7 Fariseu domodo Jesusram agueondylymo:— Tutuzelâ âmâ Moisés inweniby: “Âwydy mâin-

modyze âmaemo watay, tâwâlâ imowâdaungâ” kely.“Iweniwâdaungâ olâ âdaituo mâinmolymo awyly. Aity-byem eyam pape mâinwenibymo eyam xuduwâtaungâ.

Page 93: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 19:8 93 MATEUS 19:12

Igonotaungâ lelâ-ro warâ” kely myakâwândy inwenily.Arâ-ro watay, âdaituo pylâka koendâpa tâjiwydy imolyawyly? — kelymo.

8 Jesus in-hoguly:—TutuzemyakâwândyMoisés, tienkylymodo ânguydo

kulâ, Deus ize ato adiendysedo keba awylymo. Awylyguemyakâwândy Moisés “Tâwâlâ tâjiwydy imoly” kely in-wenily, pekodo tâwentâzeba itoem. Kaudyly umelâ olâmyakâwândy Deus ohogüinwâdyby modo âximoly izepaawyly. 9 Agâmo ohogüimbyem tawyly umelâ, eagonrouguondoram âdynanâoly watay lelâ imowâdaungâ, mâin-modyze mataymo olâ-ro warâ. Tâwâlâ lâpylâ arâ aidylyumelâ eagâ mawylymo. Âdaituoba kulâ âwydymo mâin-molymo, eagonro agâ mitomoem kulâ-ro watay olâ, Deusize ato araba kulâ amidylymo. Waunroem mohogüin-homobyrylâ âwydymo kuru Deus xurâem, nhatano keba.Xirâ mâuntudyzemo kuru wato — kely Jesus fariseu do-modoram.

10Aituo xina aguely:— Arâ atayma, uguondo nohogüimbalâ koendâ awyly-

ro — xina kely.11 Jesus aguely:— Âkealâ, Deus eon-honru nhuduypy lelâ olâ

nohogüimba tawyly emaenrim. 12 Tâlâ mawânkââdaituo uguondo nohogüimba ato. Tâlâ imezedânryenlâiazeypy; awylygue tohogüindyzeba awylymo. Tâlâemukeybyem tawylygue, tohogüindyzebaom. Tâlâmâkâ Deus itaumbyry tiengatuhoem tohogüindyzebaom,pekodogue, iamudogue warâ aekuru tâtynanâdyzebatawylygue. Deus, nohogüimba itoem eon-honrunhuduypy lelâ ohogüindânry — kely.

Page 94: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 19:13 94 MATEUS 19:18Jesus iamimeom agâ atobyry(Mc 10.13-16; Lc 18.15-17)

13 Ilâpygueduo tâjiunwyndo Jesusram tymeom nhady-lymo.

— Asaemo nhangahu onwa imary iekâ. Deusramkoendâ âzehohomoem ekagâ asaemo xurâem — kelymo.

Xina olâ ani akaemo iamudo sanipyry modo tâuse:— Jesus kâdynanâdaundâ — tâkeze.14Arâ xina agueduo Jesus xinaram aguely:— Arâ adâkezeba itaungâ! — kely. — Tâwâlâ

iamimeom yam nâedâ. Kodopâdaundâmo. Iamimeomwâne enra ohondybyem lelâ yam tâetoem, myara lâpylâkurâ domodo nohondâ, yeinwântomoem, Deus kaynonroiwymârymoem itoem — kely.

15 Aituo Jesus nhangahumo onwa tâmary nhedyly;mâkânra, mâkânra warâ aguely:

— Deus koendâ nhese — kely.Aitybyem idâly.Uguondo toenzepa âdypeom agâ Jesus aguehobyry(Mc 10.17-31; Lc 18.18-30)

16Alâ ani uguondo Jesusram saintybyem, aguely:— Pymâ koendonro, âdyka ise koendonro enday agân-

hekyly, Deusram udâhoem, aunloenlâ eagâ witoem warâ?— kely.

17Aituo Jesus in-hoguly:— Amyguely tutuzeka âmâ? Âdaituoka koendonro

myguely yam? Tokalelâ koendonro kuru, Deus lelâ. Deusagâ midyse âmâ-ro watay, Moisés inweniby wâgâ aguehoara aikâ — kely.

18— Âdaunloka ise Moisés inweniby ewy agânhekyly?— kely uguondo.

Jesus in-hoguly:

Page 95: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 19:19 95 MATEUS 19:26— “Ânguy kâdyâ. Eagâ mohogüin-hobyry lelâ xy-

nanâgâ. Tâmagazeba ikâ. Aitobyry wâgâpa kulâ âkelomokâzewentâdâ. 19 Unwâm, âze warâ einwânkâ, xyrenkâwarâ. Agonro agâ âpynegâ; koendâmâzeto ara, arâ lâpylâagonrodo agâ koendâ ikâ” — kely Jesus.

20Aituo uguondo aguely:— Aunlolâ inanry idânârâ amyguehobyry Moisés in-

weniby ara awidyly. Âdy pylâka ise agânhetonguyly, Deusagâ lelâ witoem? — kely.

21 Jesus aguely:— Deus enudâ kuru amidyse matay, âsejiguy modo

idânârâ vende ieta. Ebyry ise âdy pebaom modorammâunduly-ro warâ. Awârâ amânhedyly-ro watay, tâlâ lelâise âmâ koendonro Deus eydâ atodâ ekanâdyby. Idânârâtâlâ mato mâunduduo, odopâgâ, ynynonroem mitoem —kely Jesus.

22 Jesus arâ aguely tindatuo ani mâkâ uguondo toen-zepa tydinherugueim âjityendyly, tysejiguy modo vendetiendyseba tawylygue. Tytynre kehoem idâly.

23Aituo Jesus xinaram aguely:— Ton-honre lelâlâ âdypeommodo yeinwântoem, Deus

kaynonro iwymârymoem itoem warâ, tysejiguy kulâize atomo kuru awylygue. Xirâ mâuntudyzemo kuruwato. 24 Ton-honre camelu agüie ihu oze sakadoem, arâlâpylâ ton-honre âdypeommodo tâlâ tato inmohomoem,Deusgue lelâ tywymâgomoem warâ — kely.

25“Ton-honre lelâlâ âdypeommodoDeusgue iwymâgo-moem” Jesus keduo, toenzepa kehoemxina âseguâdâdyly.Xina enanaji, âdypeom modo lakuru Deus eydâ atoramidâim waunlo ara awylygue. Âjigue xina aguely:

— Arâ atayma ise ânguy nâsemaguewâbyra-ro — xinakely.

26Aituo Jesus xinaram MYK itybyem aguely:

Page 96: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 19:27 96 MATEUS 20:1— Âkealâ, ânguy nâsemaguewâbyra ton-honrugue

kulâ, Deus olâ kurâ domodo anhetânry adyese lelâ. Âdyanhetânry lâpeba Deus — kely.

27 Jesus aguely tindatuo myani Pedro aguely:— Xina-ro? Idânârâ tâlâ tato xina niâm, âynynonroem

tâitoem. Iwerâ ise-ro? Âdy ise xina nhemakely? — kely.28 Jesus xinaram aguely:— Deus idânârâ kehoem iweloem nhetondyly ume,

pymâ xurery iwâkuru wâgâ ise iekadyly, pymâemwitoem, urâ Uguondo Kaynâpa Âetyby. Pymâemwituo, pymâem lâpylâ ise âmaemo. Pymâdo xurerywâgâ ise ikadylymo, kypemugudo israelita domodoiwymâryem. 29 Idânârâ tâlâ matomo mânhânlymo,ynynonroem mitomoem watay, Deus xuduze lelâipa matomo. Xirâ mâuntudyzemo kuru wato.Itymo mânhânduomo, âykyhomoem ijidymo xuduze.Âwaigorumo, âukonomo, nhaundumo, unwânmo, âzemo,âmeonmo warâ mânhânduo, Deus âpemugumo nhetomoara kehoem nhenimo, âwynenimo warâ xuduze. Âpimomânhânduomo, Deus âpynirymo xuduze. Tâlâ matomomânhânlymo ynynonroem mitomoem watay, âdy izematomo xuduze, mânhâympymo takaze kehoem ise tâlâmawylymo. Âigueduomo olâ ise aunloenlâ Deus agâmawylymo. Xirâ mâuntudyzemo kuru wato. 30 Iwerâwaunropyry modo, ilâem âgânâynra ise. Âgânonrobyrymodo, ilâem waunroem ise warâ — kely Jesus.

20Jesus uva ezay tâwanuneim modo wâgâ nhegatuhobyry

1 Jesus aguely:— Unâ segatuji wao, âdara Deus kaynonro

kywymâryem lelâlâ idyly awyly mâuntuhomoem. Tâlâ

Page 97: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 20:2 97 MATEUS 20:6myani uguondo imâsedogue tyfazendagueim. Typiezay uva etânehonrimbyryem myani. Ekaunâdylyume, emedyly wâgâ idâly tâwanuneim modo xuize,uva nhekaunâdomoem. 2 Uguondo modo tientuo myani,eyanmo aguely: “Tâwanuneim modo ize urâ iwerâ,uva ekaunâniem. Koendâ ise ipywadylymo. Tuguansemâsewanilymo-ro watay, tokalâ moeda prataguetogueise ipywadylymo” kely. Tutuzemo myani koendânhepywadyly awyly. “Ize lelâ ise xina amyguehoara. Âpi ezay âsewanize lelâ xina iwerâ” kelymomyani. Arâ âseinwândybyem, âpa ezary sodo akaemoingonodyly âsewanize. 3 Emedyly wâgâ nove horasawârâem myani eagonro tâwanuneim modo xuionseidâondyly. Tâsewanidyzedonro modo âtâdyguyhoamidâly. Tâsewanidyzedo modo tientuo, eyanmo aguely:4 “Uva ekaunâni ize urâ” kely. “Iwerâ wao ypi ezajiâsewaniwâdaunda. Koendâ ise ipywadylymo” kely.

5 — Âseinwândybyem myani âpa ezaji âsewanize idâ-lymo. Kuotatay myani âpa ezary sodo idâondyly tâwa-nuneim modo xuionse. Tientuo myani eyanmo aguely:“Urâem uva ekaunâdaunda. Koendâ ise ipywadylymo”kely. Inepa kehoem myani akaemo aguewâtobyry modoidâly âpa ezaji. Três horas kogoneyam lâpylâ warâtâwanuneim modo xuionse idâondyly Tâsewanidyze-donro modo tientuo myani, eyanmo aguely: “Urâem uvaekaunâdaunda. Koendâ ise ipywadylymo” kely. Inepa ke-hoemmyani akaemo aguewâtobyry modo idâly âpa ezaji.6 Kogoneyam, cinco horas awârâem myani âpa ezarysodo idâondyly tâsewanidyzedo modo âtâdyguyhoam.Tâsewanidyze donro modo tientuo myani aguely: “Âdyamânhepyralâ inanry tarâ âguansezedylymo. Âdaituokaâsewanize mydâpa mawylymo?” kely.

Page 98: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 20:7 98 MATEUS 20:14-157 — “Tâsewanidyze wâne xina, ânguy olâ xina ewanu

nudupa” kelymo.— “Ypi ezaji pylâ uva ekaunâdaunda” kely âpa ezary

sodo. Agueduo myani idâlymo âsewanize.8 — Iguandyly ume, seis horas awârâem myani sodo

aguely tâwanuneim modo iwymâryram: “Tâwanu in-moho odaylâ akaemo. Idânârâ tâwanuneim modoigâsegâ, mâempywadomoem. Tokalâ hora lelâ âsewanibymodo saguhoem epywagâ, xypyryem ise tuguanse âse-waniby modo-ro warâ” kely.

9 — Warâ myani nhepywadaynly. Saguhoem nhep-ywaguyly myani akaemo tokalâ hora lelâ âsewanibymodo. Tokalâ moeda prataguetogue myani âzepy-waolymo. 10 Tuguanse âsewaniby modo awârâ tientuomyani, aguelymo âjigue: “Imâem ise kâpywadyly, tokalâmoeda takaze” kelymo. Tokalâ moeda prataguetoguekulâ olâ myani akaemo modo âzepywaolymo lâpylâ.11 Tâpywadobyry tientuomo myani âpa ezary sodo agâiewiâpadylymo. Eyam aguelymo: 12 “Koendâ xinamâempywanehonwâbyra enra âmâ. Tokalâ hora kulâawâkâ agâ saintyby modo nâsewaniagui. Xina lakuruenra tuguanse kehoem âdâpigu oday âsewanirim. Xinaagâ âzekiba kehoem akaemo mepywanehoangui. Xinamenokudai” kely akaemo tuguanse âsewaniby modo.

13 — Aituo myani âpa ezary sodo eyanmo aguely:“Idataungâ wao. Inokudaymbamo urâ. ‘Tokalâ moedaprataguetogue tuguanse âsewanize lelâ xina’ mygueaki-moma. 14-15 Ize wato ara ydinheruru agânhedyly. Âzek-iba idânârâ kâempywanehonly-ro watay, inokudylymomâkeba. Akaemo modo arâ kâempywadobyry wâgâtyewiâseba itaungâ. Mâsewânilymo kulâ. Anra ipy-wadomo. Emakewâdaungâ. Idâwâtaungâ-ro warâ”kely. Warâ myani, âpa ezary sodo, tâwanuneim modo

Page 99: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 20:16 99 MATEUS 20:21warâ aidyly. 16 Iwerâ waunropyry modo, xypyry etayâgânâynra ise. Âgânonrobyry modo, xypyry etay waun-roem ise — kely Jesus.

{Koendâ lelâ awâkâ Jesus agaityon-enlâ tâinwânni agâ,iamudoenlâ tâinwânni agâ alelâ keze awârâ aguely.}

Jesus, “Yigueduo, kurâem itonze urâ” keontobyry(Mc 10.32-34; Lc 18.31-34)

17 Xidadâ Jerusalémram xina âkuly. Tâtâday Jesusaguiom modo duaypa xina nhejikely. Aituo xinaramaguely:

18 — Idataungâ wao auguely. Jerusalémram xirâkytâly. Yizepaommodoram adawâhoze urâ, urâ UguondoKaynâpa Âetyby. Kurâdo eynynâ Deus agâ aguewânimodo iwymârydo, Moisés inweniby wâgâ enomedânimodowarâ iegamezemo. “Nigue awâkâ” kezemo. 19 Judeukeba modo emaxi iegamezemo. Akaemo ise âwankuemyeni, yapiogunri, kruzwâgâ yârimwarâ. Awârâpygueduo,azagâ* emedyly idyly wâgâ olâ ise kurâem witondyly —kely.

Tiago, João warâ xurâem isemo nhekadobyry(Mc 10.35-45)

20 Zebedeu iwydy, Tiago, João warâ agâ Jesusramsaindylymo. Enado âzeguhoam itybyem eyam aguely:

— Âyam kâenkaguyly wao aiekâ — kely mâkâ pekodo.21Aituo Jesus mâkâ pekodo nhapâiguely:— Âdyka mâenkadyze mato? — kely.Pekodo in-hoguly:— Pymâem kuru mituo, asaemo azagâ ymeombyryne

apay ekanâgâmo, tokalâ aho eynynâ, tokalâ pâem eynynâwarâ, pymâem agâ itomoem — kely.* 20:19 Nota de pé Mateus 12.40dâ egâ.

Page 100: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 20:22 100 MATEUS 20:30

22 Jesus aguely mâkâ imeombyryram:— Mâuntuwâbyra âmaemo âdara yagâ pymâem mit-

omoem adâjidyly awyly. Toenzepa kâsenagazedo arakehoem âsenagazeze tâeganeka ise âmaemo? — kely.

Aituo aguelymo:— Emaenze lelâ xina, mâenmaen-ho ara — kelymo.23 Jesus aguely:— Âsenagazeze urâ, âmaemo lâpylâ warâ. Yahoru

eynynâ ekani, pâem eynynâ ekani warâ kâinduakeba olâurâ. Pabai kaynonrolâ ise iduakeim. Mâkâ mawânkâ târâtâzekado nhonipyry — kely.

24 Tiago, João warâ ise nhekadobyry tindatuo, xinanehoguebyra ani. Eagâmo xina tyewiâpadaynze warâ.25 Aituo Jesus xina idânârâ ingâsedyly tuopaji, xina agâadâkehoem:

— Tutuzelâ âmaemo, pymâdo ton-honreim modo,tyewiâse kehoem kurâdo agâ aguely, adâkehobyryanhetomoem. 26 Âmaemo olâ arâpa itaungâ.Mâdyren-hondyze mataymo, tâzemaryenlâ itaungâ.27 “Imawyadâbyramo ise urâ. Pymâ wawylygue;âmaemolâ ise urâem aieni” tâkezeba itaungâ, pymâemmituomo. 28 Yara itaungâ. Deus Ingonotyby lelâlâ wâneurâ, iemawyadâdomoem âetyby keba olâ urâ, imarymolakuru urâ. Igueze âetyby urâ. Kurâdo inakanhe aitomodo epywaze ise yiguely, Deus aguehobyry ara — kelyJesus.

Jesus azagâ epy kua nhetobyry(Mc 10.46-52; Lc 18.35-43)

29 Jericódâba xina egaseday, toenzepa kurâ domodoxina nhapygue idâlymo. 30 Tâlâ ani azagâ epy ânwaedazekâ ekadybyem. “Jesus awâkâ sakani” kely tin-datuomo, azakâlâ adaenkelymo:

Page 101: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 20:31 101 MATEUS 21:4-5—Xina tytyenzelâ ikâ, Pymâ ton-honreim! ÂdamuDavi

ara pymâ ton-honreim âmâ! — kelymo.31 Ton-honre kehoem kurâdo eyanmo aguely:— MYK alelâ itaungâ. Tadaenkezeba itaungâ warâ —

kelymo.Adâkehonduomo lakuru ago kuru adaenkelymo:— Xina tytyenzelâ ikâ, Pymâ. Âdamu Davi ara pymâ

ton-honreim âmâ! — kelymo.32 Jesus epagudyly. Akaemo azagâ ingâsedyly. Tuopaji

saintuomo Jesus aguely:— Âdyka âmaemoem agânhedyse matomo? — kely.33— Tiendyse xina, Pymâ — kelymo.34 Tintyenduomo Jesus enumo MÂʼ nhedyly. Inepa

kehoem nhedylymo. Xina nhapygueniem idylymo lelâ-rowarâ.

21Jesus Jerusalémram saintobyry(Mc 11.1-11; Lc 19.28-40; Jo 12.12-19)

1 Âtâ anary Betfagé iwaguepa xina saindyly, Jerusalémiwaguepa, iwy Se Oliveira Ekaram. Myarâ saintybyem,Jesus xina ewy azagâ waunroem ingonodyly. 2 Wakelyeyanmo:

— Idâwâtaungâ Betfagéram. Aindylymo umelâ isetokalâ jumenta, imerylâ warâ ekâjiby mâendylymo. Aza-kâlâ ekâjiguewâdaungâ. Enetaungâ xarâ. 3 “Âdaituoka ju-menta, imery warâ mandylymo?” myguehonlymo watay,“Kywymâry asaemo izetonro. Inepa olâ ise jumenta,imery warâ nhopânehonly” myguelymo lelâ ise — kelyJesus.

4-5 Warâ myakâwândy Deus itaumbyry egatuimZacarias inwenily:“Jerusalém donro modoram aguewâtaunda:

Page 102: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 21:6 102 MATEUS 21:11‘Etaungâ! Âwymârymo saindyly.Pymâ ton-honreim ara kehoem inkâba ise âewyly.Jumentinhu wâgâ ise âewyly, jumenta imery wâgâ’

kewâtaunda eyanmo”kely myakâwândy inwenily.

Jesus jumentinhuwâgâ Jerusalémram saintuo, Zacariasinweniby ara kehoem aidyly.

6 Aituo akaemo azagâ ingonotyby modo idâly. Je-sus aguehobyry ara aidylymo. 7 Jumentinhu, isealelâ nhadylymo. Tygaparyguelâ jumentinhu, ise warâinkawendâdylymo. Ilâpyryem Jesus jumentinhu onwaâkuly. 8 Jesus saindyly iray toenzepa kehoem kurâdomodo tygapary ânwa oze PO PO nhedylymo, Jesustynrense tawyly tienehon-homoem. Tâlâ pylâ wakurisary tiantâwâdyby modo onro onwa PO PO ieni modo,tynrense tawyly tienehon-homoem, pymâ ton-honreimkehoem iray adâitomo ara. 9 Waunroem idâwâni modo,âgânâ idâwâni modo warâ adaenkewâdylymo adaguly:

— Hosana Davi iwerypyry! — kelymo. (“TohoguezeimDavi iwerypyry” keze aguely.)

— Tohoguezeim kuru awâkâ Deus eon-honru enehonzeâeni! Hosana Deus kaynonro! — kelymo.

10 Warâ Jesus Jerusalém odaxi saindyly. Idânârâ ke-hoem mârâ xidadâ odano modo âjigue aguelymo:

— Ânguyka mâkâ saini? — kelymo.11Aituo kurâdo in-hoguly:— Jesusmâkâ, Deus ynynâ aguenri. Galiléia eynynonro,

xidadâ Nazaré donro mâkâ — kelymo.Jesus ânguydo imeom vende ieni modo Deus ety odayba

nhegaseândobyry.(Mc 11.15-19; Lc 19.45-48; Jo 2.13-22)

Page 103: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 21:12 103 MATEUS 21:1712 Jesus egawândyly Deus ety idaseraji. Âdydo imeom

vende ieni modo, sanâni modo warâ târâpa nhegaseân-daynly, Deus ety oday aidylymo awylygue. Dinheru trocaieni modo iwenzary nhamely. Papa vende ieni modoxurery nhamunedyly. 13 Egaseânimobyryem eyanmoaguely:

— Deus itaumbyry awo wâgâ iwenibyem: “Xirâ ietyyagâ agueho xirâ” kewândy Deus. Kurâ domodo mâen-magazedylymo kulâ olâ. Ânguydo imeom Deusram tiun-duly nhanâdylymo watay, toenzepa mâenwâentanâdy-lymo. Dinheru âmaemoenlâ mânhedylymo. Deus ety,tâmagazeimmodo otoendoemmânhedylymo kulâ — kelyJesus.

14 Jesus Deus ety idaseray atay, epy modo,adakobâdânry modo warâ eyam idâlymo. Kua tyesemoani Jesus. 15Aituo tonlomodo iamimeom adaenkewâdyly:

— Hosana Davi iwerypyry! — kelymo.Kurâdo eynynâ Deus agâ aguewâni modo iwymârydo,

Moisés inweniby enomedâni modo warâ Jesus akaemotâwânuneim modo kua nhedyly nhedylymo, iamimeomsaenlu indadylymo warâ. Aituo toenzepa kehoem iewiâ-padylymo. 16 Jesusram aguelymo:

— Iamimeom âwâgâ aguely midatai? Arâ aguepanidâmo — kelymo.

— Xidatailâ. Kâeumpyramo olâ ise urâ. Tutuze urâ,Deus itaumbyry awo wâgâ iweniby tutuzelâ mawylymo:“Iamimeonra, iamimeom tâjihuano modoram warâ isemâzehogueoly kuru” kely iweniby — kely Jesus eyanmo.

17 Jesus Deus ety odayba egasebygueduo, xina idâlyJerusalémdâpa. Betanianra xina xykyze idâly.

Jesus figueiraram, “Iwiseondaymba ise âmâ” kehobyry(Mc 11.12-14,20-25)

Page 104: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 21:18 104 MATEUS 21:2318 Kopaelâgâem emedyly wâgâ Jesus agâ xina

odopâdyly Jerusalémram. Tâwinze myani Jesus.19 Awylygue figueira ânwa edazekânro toenzepa saryumtientuo, ago iopaji saindyly. Tâwise-ro waunlo ara,enanaji, tarysely agâlâ ewiseim mawânrâ figueira.Tâwiseba olâ ani mârâ, toenzepa saryun-em lelâ. AituoJesus figueiraram aguely:

— Iwiseondaymba olâ ise âmâ — kely.Aguepygueduolâ kehoem figueira iladyly. 20 Xina emâ

figueira sary iladyly. Toenzepa kehoem xina âsewânily.Aituo xina aguely:

— Inepa kehoem awârâ figueira sary niladai! — xinakely.

21 Jesus xinaram aguely:— On-honrumo kâunduly mâinwândylymo, âkealâ

kuru ton-honre wawyly mâinwândylymo warâ watay,adyesenry modo aiese lelâ âmaemo, figueira agân-hetobyry takaze. Amânhetomoem on-honrumo kâun-duypygue idânârâ aiese lelâ âmaemo. Xirâ iwyram “Âx-iguegâ; paikaji adamegâ” myguelymo-ro watay, tâjidy-dâpa tâxigueze tâise, paikaji tadameze warâ. 22 Emakezemawylymo mâinwântuomo, mâenkadybymo âyanmoxuduze Deus. Xirâ mâuntudyzemo kuru wato — kelyJesus.

Deuslâ Jesus igononi, âdaunlo kulâ mâkeba(Mc 11.27-33; Lc 20.1-8)

23 Jerusalémram saintybyem, Jesus idâly Deus ety odaji.Târâ kurâdo nhenomedâdyly ume, kurâdo eynynâ Deusagâ aguewâni modo iwymârydo, eagonro pymâ modowarâ eyam idâlymo. Aituo nhapâiguelymo:

— Ânguyka tarâ Deus etydâ arâ amitoem agueim? —kelymo.

Page 105: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 21:24 105 MATEUS 21:3024Aituo Jesus in-hoguly:— Apâiguezemo lâpylâ wao urâ. Uhoguduomo ise

ânguy ugononibyry awyly auguely — kely.Aituo aguely:25 — Ânguyka ani João Batista inakanhe adâitobyry

wâgâ âjityendybymodo batiza nhetoem aguenri? Deuslâ?Âdaunlo uguondo kulâ? Uhoguwâdaungâ wao — kely.

Aituo myani âjigue aguelymo:— Iwerâ, ise-ro? Âdara kuru ise kin-hoguly? “Deuslâ

agueim” kykeduo, “Âdaituo pylâka João aguehobyrymâinwâmpyra mawylymo?” keze. 26 “Uguondo kulâ aniJoão aitoem agueim, Deus mâkeba” kykeduo, kurâ do-modo kagâ iewiâpadaynze. “Deuslâ João Batista igononi”tâkezemo inanry — kelymo.

27Awylygue warâ in-hogulymo:— Xina nutuwâbyra ânguy João Batista batiza nhetoem

agueim awyly — kelymo.Aituo Jesus aguely:— Arâ atayma auguepa lâpylâ ise urâ, ânguy xirâ

agânhetoem ugononi awyly-ro — kely.Jesus azagâ tâjimery wâgâ unâ nhegatuhobyry

28 Jesus aguely pymâ modoram:—Adâjitobyry ise unâ kâengatuly. Koendâne idataungâ

mâuntuhomoem. Tâlâ myani uguondo azagâ tymegueim.Tymery saguhobyryram aguely: “Ypi uva kâentâdobyryezaxi isenra âsewanize mydâly” kely. 29 Imery aguely:“Kâsewanidyzeba aze iwerâ. Udâpa ise aze” kely.Agueypyem olâ tunâry nhugukely. Idâly âpa ezaji âse-wanize. 30 Aguely lâpylâ iukonoam: “Uva kâentâdobyryezaxi isenra âsewanize mydâly” kely. Mâkâma, “Idâzelelâ urâ, Pabai” keim. Agueypyem olâ myani âsewanizenâtâba.

Page 106: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 21:31-32 106 MATEUS 21:3331-32Aituo Jesus aguely pymâ domodoram:— Âdaunloka akaemo enday tunwym ize ato ara aini?

— kely.Aituo in-hogulymo:— Iwaigoru âsewanize idâhobyry wâgâ — kelymo.Jesus eyanmo aguely:— Âkealâ awârâ. Mâkâ iukono ara kulâ olâ amidylymo.

Impostu epywado emakewâni modo, pekodo inakanheaini modo warâ mawânkâ yeinwântâmo. Âmaemo kulelâyeinwântânry. Âdara Deus ize ato ara lelâ amidylymoawyly enomedâze keankâ mâkâ João Batista âewyly.Aguely mâindadyseba olâ keankâ âmaemo. Akaemokurâdo izepa matomo keankâ toenzepa João aguely idani.Akaemo impostu epywado emakewâni modo, pekodo in-akanhe aini modo warâ nâjityendâmo inakanhe adâito-mobyry wâgâ, adâidyly nimomo warâ. Akaemo aidylymâentuomolâ, mâjityendylymo, inakanhe amidylymomâinmolymo mipyra olâ keankâ âmaemo. Deus ize atoara amitaymba âmaemo. Awylygue ise Deus pymâematoram mydâpa mawylymo. Xirâ mâuntudyzemo kuruwato — kely Jesus.

Tâwanuneim modo koendâpa aitobyry wâgâ Jesus unânhegatuhobyry

(Mc 12.1-12; Lc 20.9-19)33 Ilâpyryem Jesus tonlo modoram aguely:— Idataungâ wao xirâ unâ. Tâlâ myani uguondo

uva etâdybybeom. Aituo uva ejidy nhahodânehonlytuhu imâsedo modogue. Onwâgâ tâtagueim nhesague-honly, uva ekuguehoem tâjihurugue, vinhu xygatoem.Âtâ imeimbyry kaynâ olâ-ro waunlo aienehonwânmy tâ-magazeim enuagaendo, ânguydo imeom nady saguwânimodo enuagaendo warâ. Ilâpyryem myani uva ejidy

Page 107: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 21:34 107 MATEUS 21:42etaynrim modope nhedyly. Warâ myani eyanmo aguely:“Ypi mâendylymo-ro watay, uva xutuduo, epajigâze urâagâmo” kely. Koendâ lelâ myani in-hogulymo. Aituomyani idânârâ âtunâguedybyem, âtâ anary iwaguenonraidâly. 34 Uva ekaunâdo odaji ituo myani tâmary modoingonodyly, akaemo tâwaneim modoram nhekaunâdy-bymo ewy turâ emakeze. 35 Aituo myani ingonotybymodo idâlymo âpa ezaji. Saintuomo, tâzenagazeozemomyani uva ejidy etaynrim modoram. Adapioguolymo,âdyolymo, tuhugue tadamytâoze âdyolymo warâ myaniaieholymo. 36 Aituo myani uva sodo eagonro tâmarymodo ingonotondyly wâne, turâ emakeze. Adyetonzemolelâ olâ myani.

37 — Ilâpyryem myani uva sodo tymery ingonodyly.“Ymery tokaleom awylygue âda nientaymbamo ise” tâke-duo myani ingonodyly. 38 Sodo imery saindyly tientuomyani âpa ezay tâwanuneimmodo âjigue aguelymo: “Uvaejidy sodo imery mâkâ âeni. Tunwym igueduo, mâkâ iseipibyry sodo. Kydyânrene, nhunwym ipibyry kurâenlâitoem” kelymo.

39— Aituo myani mâkâ uva sodo imery nhawâdylymo.Sawânipyryem, âpa ezayba nhedylymo, tyân-hoem —kely Jesus.

40Aituo Jesus adâkely idani modo nhapâiguewâdyly:— Uva ejidy sodo odopâdyly watay, ise-ro? Âdaiehoze

akaemo? — kely.41Aituo in-hogulymo:—Todopâduo, tumunruneimmodo xyâen-honzemâkâ.

Eagonromodo ise mârâ uva ejidy eniem nhekyly-ro warâ.Ipi eni iwelo modoma tienkaunâduo, sodo xurâ xuduze —kelymo.

42Aituo Jesus eyanmo aguely:

Page 108: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 21:43 108 MATEUS 22:2— Deus itaumbyry awo wâgâ iweniby mâintaimbymo

enanâguewâdaungâ.“Tâlâ myani tuhu imeâgâkeba, âtâ itâdo.Idânârâ itâdaynrim modo mârâ tuhu tâensemo,

mârâgue âtâ tintâdyzebamo olâ.Deus xurâem olâ mârâ tuhu tywyneim kuru!KywymâryDeus induakeybymârâ tuhu, âtâ itâdoem.

Deus anhetyby awylygue iwâkuruem awyly!”warâ iwenibyem awyly — kely.

43 — Yizepa matomobyry enanâguewâdaungâ.Awylygue judeu keba modoram ise âdara Deuskywymâryem idyly awyly egatuly. Yeinwânsemo-rowarâ. Akaemo iwymâryem ise Deus, âwymârymoemba.44 [Ânguylâ mârâ tuhu onwa ihugueyby, âdyâze. Ânguyonwalâ mârâ tuhu ihugueduo, samiunze] — kely Jesus.

45Aituo ani akaemo kurâdo eynynâ Deus agâ aguewânimodo iwymârydo, fariseu domodo warâ Jesus unânhegatuyby indadylymo. Tywâgâ aguely awyly nhutu-lymo myani, Jesus izetonro keba tawylygue, tâwanuneimmodo âpa ezary sodo imery izepa atomobyry ara.46 Awylygue Jesus tientadânehondyze idylymo, tyâen-hon-hoem. Âjigue aguelymo:

— Iweâ lelâlâ kianwânehonlywatay, kurâdo kagâ iewiâ-paze Xurâmoem, koendonro lelâlâ awâkâ Jesus, Deuseynynâ aguenri awâkâ — kelymo.

Awylygue Jesus âdara niepyra awylymo ilâenlâ.22

Todohogüin-ho etyryam igâsedyby modo wâgâ Jesus ague-hobyry

(Lc 14.15-24)1 Jesus âkelo unâ nhegatuly, tienomedâdomoem. 2Warâ

aguely:

Page 109: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 22:3 109 MATEUS 22:10— Unâ segatuji wao, âdara Deus kaynonro

kywymâryem lelâlâ idyly awyly mâuntuhomoem.Tâlâ myani pymâ tynrenseim, tumuru ohogüin-hoemâty imâsedo aieni. 3 Toenzepa myani kurâdo tâtyramâwinduase idâhoem ingâsedyby modo. Alâ ituo myanitâmary modo ingonodyly aguewâtobyry modo igâseze,âwinduase idâhomoem. Akaemo olâ myani tâtâdyzeba.4 Ine warâ myani tâmary eagonro modo ingonodyly.Warâ myani aguely eyanmo: “ ‘ “Alâ pyni nâwanikeagui.Tapirâ tadygueim modo nâdyoaki, nâjihuoagui warâ. Alâidânârâ. Yagâ âzetyguedaungârâ” keanry xina iwymâry’kewâtaunda kâingâsedaymby modoram” kely âty sodo.

5—Aituomyani emarymodo idâondyly igâsedonzemo.Todohogüin-ho etyryam tâtâdyzeba olâ myani akaemo.Âsewanize lelâ myani idânârâ idâlymo. Tâlâ myani ty-fazendaryanlâ âsewanize idâim, tylojaryanlâ âsewanizeidâim warâ. 6 Tâlâ lâpylâ olâ myani tygâseze idâypymodo sawâni, sapiogurim, xyârim warâ. 7 Âty sodo tâ-mary modo enagazenibyry modo agâ iewiâpadyly myani.Aituo myani tyzodadury modoram aguely: “Iemarymodo xyârimpyry modo xyâwâtaunda. Ijidadârymoiaduântaunda warâ” kely. Tywymâry aguehobyry aramyani sodadu domodo aidyly. 8 Ilâpyryem warâ myaniaguely tâmary modoram: “Alâ wâne todohogüin-hoetyry. Kâingâsedaymby modo olâ enra yagâ tâze-tyguedyzeba. Awylygue ise kâingâsedombyramo wawyly.9 Idâwâtaungâ arua oze. Idânârâ monhontybymolâ isemâingâseguylymo âtynra âetomoem” kely myani âtysodo.

10 — Aituo myani emarydo arua oze idâlymo. Idânârâkurâdo tiontyby ara nhadylymo âtynra. Kurâ domodoinakanhe aitânry modo, inakanhe aini modo alelâ myaninhakylymo. Saintybyem, âtâ tâjiwogonro iwâkuru tâ-

Page 110: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 22:11 110 MATEUS 22:16duduoze myani eyanmo. Âty sodo ety tumyze myani.11 Inepa kehoem myani âty sodo egawândyly, saintybymodo edaenkuze. Akaemo duay tâlâ olâ myani uguondoâtâ iwâkurugueba kulâ âzetydâni, igâsedyby modo âtâodaji egawântoemxuduypygueba kulâ. 12Aituomyani âtysodo mâkâ uguondo nhapâiguely: “Âdaituoka kâingâse-daymby modoram kâunduypy âtâguepa âzetydâdybyemmawyly?” kely eyam. Mâkâ olâ myani nihoguba. 13Aituomyani âty sodo aguely tâmarymodoram: “Etaungâ awâkâuguondo; kâingâsedyby modoram kâunduypy âtâguepakulâ âzetydâdyly. Tarâpa tâise awâkâ. Emakâjiwâdaungâ.Ihugâjiwâdaungâ. Iamu odaji samewâdaungâ warâ.Myarâ samewâdyby modo âsenagazedoram, ohogüendo-moram, tyery nhaguhomoramwarâ” kelymyani âty sodo.14 Arâ lâpylâ wâne, idânârâ kurâdo igâsedyly Deusgueiwymâgoem. Aguipa kulâ olâ yeinwânni modo. Awylygueise aguipa kulâ lâpylâ Deus eydâ atoram idânri modoawyly — kely Jesus.

Impostu epywadyly wâgâ Jesus nhapâiguehomobyry(Mc 12.13-17; Lc 20.20-26)

15 Jesus aguely tindatuomyani fariseu domodo âxiguelyâtunâgueze, Jesus tienwentâdomoem. Warâ aguelymo:

— Moisés inweniby wâgâpa kulâ aguehoem aguyjiene— kelymo.

16 Âtunâguedybyem tynynonro modo ewy, Herodeseynynonro modo ewy warâ Jesus agâ agueze ingonody-lymo. Saintybyem, ingonotaymby modo Jesusram ague-lymo:

— Pymâ, konokuni keba mawyly, tutuze xina. Deusize ato wâgâ âkealâ xina mâenomedâdyly. Iozeno lelâ

Page 111: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 22:17 111 MATEUS 22:24amygueho, ânguy izepa awyly umelâ. Pymâdo tynren-seim modo ize ato amânhetoem kulâ amygueho mâun-gukewâbyra âmâ. 17 Awylygue âdara impostu epywadylywâgâ mâuntuly wao xinaram aguekâ. Moisés inwenibyara, koendâ pymâ Roma donro César-ram impostu ebyryepywadyly? Koendâpa? — kelymo.

18 César tiunâguedoem kulâ tapâiguelymo awyly xu-turimbyryem olâ myani Jesus.

Aituo aguely:— Koendonro emyenrowâne âmaemo, koendonro keba

olâ âmaemo. Inra esagueyby odaji wâne ânguylâ ihuguelymyarawâne ienokudyzemawylymo. 19Moeda enetaungâ,pymâ Roma donro xurâem kiempywado — kely.

Agueduo moeda nhadylymo. 20 Emaxi nhudulymo.Jesusram adapâigueolymo:

— Ânguy emydy ekudoka xirâ wogonro? Ânguy ezedyiwâgâ iweniby warâ? — kely.

21Aituo in-hogulymo:— Roma donro kywymâry César ezedy, emydy warâ —

kelymo.Jesus aguely:— César xurâ, Cesaranlâ xuduwâtaungâ. Deus xurâ,

Deusranlâ xuduwâtaungâ warâ — kely.22 Jesus aguely tindatuo âseguâdâdylymo.

Napâigueombyra idylymo. Aituo idâlymo.Iguewâtyby modo kurâem itondyly wâgâ nhapâigueho-

mobyry(Mc 12.18-27; Lc 20.27-40)

23 Mârâ iguandyly wâgâlâ saduceu domodo ewy Jesusagâ âtunâgueze idâlymo. Iguewâtyby modo kurâemitondyly einwânni keba myani akaemo. Jesus iopajisaindylymo. 24Aguelymo:

Page 112: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 22:25 112 MATEUS 22:31— Idakâ, Pymâ. Moisés ezewenry tutuzelâ âmâ,

iweâpa kydamudoem inweniby: “Uguondo tywydynamy-palâ iguely-ro watay, iukonobyrylâ nohogüim iwydypyryagâ, imezeândoem. Aituo iamudo iazeypy, igueypyimeryenlâ âdutuoly” kelype. 25Xina olâ ise warâ nhegat-uly. Tâlâ myakâwâm sete uguondo modo âjiwaigoruem,âjiukonoem waunlo. Iwaigoru ohogüinly myakâwâm.Tywydy namypalâ iguely. Iukonobyrylâ myakâwâmohogüinrim pypâ agâ. 26 Mâkâ lâpylâ myakâwâm ty-waigoru iwydypyry namypalâ iguely. Azagâ tokalâietomo iukono ohogüinly myakâwâm pypâ agâ. Mâkâlâpylâ iguewâm, tywaigoru iwydypyry namypalâ. Ty-waigoru iwydypyry namypalâ lâpylâ myakâwâm quatroietomo, cinco ietomo, seis ietomo, sete ietomo warâiguewâdylymo. Sete uguondo lelâ myakâwâm mâkâpekodo agâ ohogüimby. 27 Idânârâ mâkâ uguondo modoiguewâpygueduomyakâwâm, mâkâ pekodo iguely lâpylâ.

28 — Xirâ xina apâiguedyze ato. Âkealâ kuru igueypykurâem itondyly watay, âdaunlo uguondo akaemo seteewy iwydyenka ise mâkâ, kurâem itonduomo? Idânârâakaemo sete lelâ iwydyem ityby mawânkâ! — kelymo.

Âdalâ kulâ in-hoguly tientomoem kulâ olâ ara ague-lymo.

29Aituo Jesus in-hoguly:— Iozepa kulâ âunâgumo! Mâuntuwâbyra âmaemo

Deus itaumbyry awo wâgâ iweniby. Âdydo imeomaiese Deus ton-honre awyly, mâuntuba gâlâ âmaemo.30 Iguewâtyby modo kurâem itonze lelâlâ, nigueompyratâitomoem. Anju domodo nohogüinwâbyra. Alâpylâiguewâtyby modo, kurâem itonduo, nohogüin-ondaymbamo ise. 31 Iozeno kuru iguewâtyby modokurâem itonze kely mâintaimbaka minasemo?Enanâguewâdaungâ Deus Moisésram aguehobyry.

Page 113: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 22:32 113 MATEUS 22:40

32 Deus aguewânmy: “Deus urâ, Abraão, Isaque, Jacówarâ iDeusry; tarâlâ asaemo yagâlâ” kewândymy.Kurâdo enanaji olâ, Deus einwânni iguewâtyby modo,iguewâtybyem lelâlâ. Deus xurâem olâ akaemoigueypyemba, târâlâ akaemo Deus eydâ atodâ.Arâ aguehobyry wâgâ Deus einwântaynrim modonigueompyra awyly kiuntuly — kely Jesus.

33 Jesus aguely tindatuo toenzeim keba gâlâ kurâdoâsewânily, arâ kurâdo nhenomedâduo.

Deus aguiendyse ato(Mc 12.28-34; Lc 10.25-28)

34Saduceu domodo nhewentâguylyemba kehoem Jesusaguely, kely tindatuo myani fariseu domodo âtâdyguy-lymo. 35 Moisés inweniby wâgâ enomedânibe myaniakaemo ewy. Inakanhe kulâ Jesus aguedyse wâne myani.Awylygue Jesusram aguely:

36 — Toenzepa Moisés kâzewenryem inweniby modo.Âdaunloka koendonro kuru? Âdaunloka awârâ modotakazeno kuru? — kely.

37 Jesus in-hoguly:— “Kywymâry Deus iwynedaungâ âdydo imeom, kurâ

domodo warâ mâinwynedomo takaze kehoem. Idânârâizematomo, Deus ize ato ara lelâ nidâ. Idânârâ angahumooday âunâgomo Deus ize ato lelâ nidâ warâ.” 38 Xirâaguely mawânrâ tâzezewenry takazeno kuru. 39 Eagonrotâzezewenry koendonro lâpylâ xirâ: “Agonromo agââpynedaungâ; koendâmâzetomo ara, arâ lâpylâ agonrodoagâ koendâ âzetaungâ” kewândy Deus. 40 Arâ aini ky-datay, idânârâ Moisés inweniby aralâ aguidyly, Deusitaumbyry egatuwâni modo inweniby aralâ warâ — kelyJesus.

Page 114: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 22:41 114 MATEUS 22:46Jesus, “Ânguyka Messias?” kehobyry(Mc 12.35-37; Lc 20.41-44)

41 Târâ fariseu domodo âtâdyguybyem atay, Jesusramadapâigueolymo:

42— Âmaemoem, ânguyka Messias, inanajimo? Ânguyiwerypyry? — kely.

Aituo in-hogulymo:— Davi iwerypyry ise Messias. Davi pymâem atobyry

ara ise mâkâ tarâ onro anaym pymâem awyly — kelymo.Aituo Jesus eyanmo aguely:43— Iozepa kulâ amyguelymo. Tutuzelâ myakâwândy

Davi, âdaunlolâ kurâ takaze kehoem ton-honreimMessiasawyly. Awylygue “Ywymâry” kewândy Davi Messiasram,niazepa awyly umelâ. Deus Ispiriturylâ mawânkâ eyamxutuen-hoim. Tutuzelâ âmaemo Davi inweniby:44 “Deus aguely myakâwâm Ywymâryram:

‘Yahoru eynynâ ikagâ tynrenseim ekadodâ,âduery modo eon-honru kainly ara,âdydo ara kulâ âhuru iaxi kânhedylymo ara’

kely Deus”kely myakâwândy Davi inwenily.

45 — Davilâ Messias tywymâryem awyly wâgâaguewândymy. Awylygue kiuntuly âdaunlo kulâuguondo keba awyly. Messias tynrenseim kuru awylyxutuwâdaungâ, Davi takaze — kely Jesus eyanmo.

46 Jesus aguely tindatuo ânguy adâkedyzeba idyly,âkealâ aguely awylygue. Ilâpyryenlâ, ton-honremba idy-lymo, sapâigueze.

23Fariseu domodo wâgâ, Moisés inweniby wâgâ enomedâni

modo wâgâ warâ Jesus aguehobyry(Mc 12.38-39; Lc 11.43,46; 20.45-46)

Page 115: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 23:1 115 MATEUS 23:111 Ilâpyryem Jesus xinaram, kurâ domodoram warâ

aguely:2 — Moisés inweniby wâgâ enomedâni modo, fariseu

domodo warâ koendâ tutuzemo Moisés inweniby.Awârâlâ akaemo ewanu, Moisés inweniby wâgâenomedâdylylâ. 3 Awylygue aguedaymo, koendâaguelymo idataungâ, idânârâ aguehomobyry araaitaungâ warâ. Earamo adâiseba olâ itaungâ. Koendâlelâlâ wâne nhenomedâdylymo. 4 “Aiekâ” tâkehomobyryara anipyramo lâpylâ olâ. Tâjienwyeno tâmânreimsanâdyly tâmaenzeba ato ara awârâ nhenomedâdomo,tâmaenzein-emba awyly. Akaemolâ nemaembamo,ânguy tienmawyadâdomoem. 5 Tâzehogueoly kulâ izeatomo. Tâjituby wâgâ Deus itaumbyry inwenilymo watayimeâgâemba kehoem tâjituby tywendy wâgâ, tâwârywâgâ warâ nhekâjilymo. Etaungâ etymo. Tâty tywogonrowâgâ imâem kehoem panu ihomigadyby nhekâjien-honlymo, tynrentomoem kulâ. 6 Âtâ tâdâtâdyguyhoodaji tâtâduomo, tâgareim ekado wâgâ ekadylymo, arâlâpylâ âty mododâ. 7 Âdykâlâ kurâdo âtâdyguyho einkâtakaduomo,mâkâmodo tâdaenkudyzemo, tynrendysemowarâ inanry. “Konomedâni” kelygue lelâ tâzekedyzeawylymo.

8 — Urâ lelâ inomedânimo kuru. Awylygue“Ienomedâni” myguehondyze tâiseba itaungâ.Agonromo takazeno mâkeba âmaemo; idânârâ âzekibaâmaemo, âjiukono, âjiwaigoru waunlo ara lelâ.9 Tunwyune lelâlâ wâne âmaemo, tarâ onro wâgâ.Deus kaynonro olâ unwânmo kuru âugunimopyry.10 Nhenimope lelâlâ wâne âmaemo, “Pymâ”myguehomo. Deus kaynonro olâ âwymârymo kuru.11 Âduaymo tynrenseimbe-ro watay, imawyadâdâmo.

Page 116: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 23:12 116 MATEUS 23:1512 Koendonroem tawyly wâgâ aguewâni modo, tynrempaâiehoze. Koendonroem tawyly wâgâ aguedânry modoolâ, âdyren-honze — kely Jesus.

Jesus ton-honre aguehobyry koendâ lelâ aini emyenromodoram

(Mc 12.40; Lc 11.39-42,44,52; 20.47)13Aituo Jesus aguely,Moisés inwenibywâgâ enomedâni

modoram, fariseu domodoram warâ:— Moisés inweniby wâgâ enomedâni modo, fariseu

domodo warâ, toenzepa âsenagazeze âmaemo! Koendâlelâ aini emyenro wâne âmaemo, koendonro aieni kebaolâ âmaemo. Deus kaynonro âwymârymoem awysebaâmaemo; kurâ domodo iwymâryem idyseba warâ.Pyanta kadiadugue enahuimbyryem xave soeni emyenroâmaemo, igawâmpyra mitomoem, tâgawândysedo modomâenkaunânehomba mitomoem lâpylâ warâ.

14 [— Moisés inweniby wâgâ enomedâni modo,fariseu domodo warâ, toenzepa âsenagazeze âmaemo!Koendonro ara wâne amyguelymo, koendonro aieni kebaolâ âmaemo. Pekodo pypâmodoramamyguelymo inanry:“Xinalâ ise âsejiguymo eni; tusonebama âmaemo”myguelymo. Isejiguymo âmaemoem mânhetomoemkulâ olâ mâenokudylymo. Deus agâ amyguedaymo,imeâgâemba kehoem amyguelymo, koendâ igaromoemkulâ. Awylygue ise Deus inagazedylymo, eagonro modotakaze kehoem.]

15 — Moisés inweniby wâgâ enomedâni modo, fariseudomodo warâ, toenzepa âsenagazeze âmaemo! Koen-donro emyenro wâne âmaemo, koendonro keba aieniolâ âmaemo. Taypa kehoem wâne mydâlymo, kâ-mayno einkâ kehoem akadylymo warâ wâne mâin-wânkylymogue kurâdo enomedâze. Arâ amidylymo,aguipa kurâdo mâenomedâdomo tyeinwântoem, saguho

Page 117: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 23:16 117 MATEUS 23:22

tâzezewenry inmoly umelâ. Mâenomedâdomo einwânnimodo inakanhe kehoem adâisemo-ro warâ, amânheky-lymo takaze kehoem. Agâmolâ ise idâlymo peto nhân-tânry onwanji.

16 — Âmaemo Moisés inweniby wâgâ enomedânimodo, fariseu domodo warâ toenzepa âsenagazezeâmaemo! Epy eagonro epy sakobâni ara kulâ âmaemo.Inanajimo, Deus ety oday ourugue xygatyby modotywyneim kuru, Deus ety takaze. “ ‘Tâwâlâ iseDeus ety adakalaguely, auguehobyry agânhepyraurâ watay’ myguelymo-ro watay, tâwâlâ ‘Aiese urâ’myguehobyry amânhepyra mawylymo. ‘Tâwâlâ iseDeus ety odano ourugue xygatyby modo âjimatywâdyly,auguehobyry agânhepyra urâ watay’ myguelymo-rowatay olâ, ‘Aiese urâ’ myguehobyry aietaungâ” warâinanry mâenomedâdylymo. 17 Âindonro âmaemo.Epy emyenro âmaemo! Deus ety tywyneim kuru,iodano modo takaze. Mârâ ioday awylygue kulâ awârâmodo iwynu. 18 Inanajimo, awârâ Deusram xuduypytywyneim kuru, mesa Deusram xuduypy ekanâdo, altartakaze. “ ‘Tâwâlâ ise altar inakanhe idyly, auguehobyryagânhepyra urâ-ro watay’ myguelymo-ro watay, tâwâlâ‘Aiese urâ’ myguehobyry amânhepyra mawylymo.‘Tâwâlâ ise Deusram kâunduypy inakanhe idyly,auguehobyry agânhepyra urâ-ro watay’ myguelymo-ro watay olâ, ‘Aiese urâ’ myguehobyry aietaungâ” warâmâenomedâdylymo. 19 Epy emyenro âmaemo! Deusrammâengamelymo âdy mâkeba mâkâ xurâem, ety odanomesa onwa mâenkanâdylymo iraynâ. 20 Awylygue altariwogonro tynrense kurâ watay, altar, iwogonro modoalelâ kiynrenkyly. 21 Deus, ety alelâ tywyneim. Deusety tynrense kurâ-ro watay, alâpylâ Deus kiynrendyly.22 Deus eydâ ato wâgâ aguykely watay, Deus wâgâ lâpylâ

Page 118: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 23:23 118 MATEUS 23:27aguykely, mâkâlâ mawânkâ pymâ ton-honreim awâtârâ.

23 — Moisés inweniby wâgâ enomedâni modo, fariseudomodo warâ, toenzepa âsenagazeze âmaemo! Koen-donro emyenro kehoem âmaemo, koendonro aieni kebaolâ. Dez âsejiguymo ewy, tokalâ inanry mâundulymoDeusram, Moisés inweniby agueho ara. Âpa ezano pyniekubâzeândo ewy warâ inanry Deusram mâundulymo,hortelã, erva-doce, cominho, awârâ modo. Âdainkâbaawârâ modo mâundulymo Deusram. Deus xurâem ty-wyneim kuru amânhepyra olâ minasemo. Âdypebaom,kaikânro modo warâ mâintyendaymba minasemo. Iozelelâ amipyra, Deus mâinwâmpyra âmaemo warâ. 24 Epyeagonro epy sakobâni emyenro âmaemo. Toenzepakuru Moisés inweniby modo wâgâ kulâ mâtynanâdy-lymo; mârâ tywyneim kuru pylâ amânhepyra âmaemo-ro. Okumo ikano mazagâ mainguelymo, camelu pylâmonwonlymo-ro myara.

25 — Moisés inweniby wâgâ enomedâni modo, fariseudomodo warâ, toenzepa âsenagazeze âmaemo! Koen-donro emyenro âmaemo, koendonro aieni keba olââmaemo. Moisés inweniby ara amidyse mawylymoumelâ, inakanhe kulâ adâiselâ âmaemo tyewiâpazelâwarâ. Tâdâjitoguyly tâkeze minasemo, ize matomomâenmakehomoem. Tâlâ wâne kopu, prato warâ ikaynâlelâ nhagokely, ioday pylâ nagokeba waunlo emyenroâmaemo. Deus ize ato ara adâjidyly mâuntuba olââmaemo. 26 Epy ara kulâ âmaemo, fariseu domodo. Deusize ato ara lelâ aitaungâ. Aituomoma ise Deus tywykebanhedylymo. Kopu koendâ sagokeyby ara ise âmaemo,kuoho, odaymo alelâ.

27 — Moisés inweniby wâgâ enomedâni modo,fariseu domodo warâ, toenzepa âsenagazeze âmaemo!Koendonro emyenro âmaemo, koendonro aieni keba

Page 119: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 23:28 119 MATEUS 23:34olâ âmaemo. Igueypy etadâdo emyenro âmaemo!Kuoho tywâkure kehoem tapekeingue iwâkudâdybyemawylygue, iodano olâ tâjibyry, tywângueim myaraâmaemo. 28 Koendonroem mawyse mawylymo kulâ,koendonro mâkeba âmaemo, angahumo oday âunârymoinakanhe lelâlâ — kely Jesus.

Koendonro emyenro, koendonro aieni keba olâwaunlomodoenagazeze Deus

(Lc 11.47-51)29 Jesus aguely:— Âmaemo Moisés inweniby wâgâ enomedâni

modo, fariseu domodo warâ, toenzepa âsenagazezeâmaemo! Koendonro emyenro âmaemo, aunlo kebaolâ âmaemo. Deus itaumbyry egatuwânibyry modoeguepybyry etadâdobyry nhangatay tuhu iwâkurukehoem ekanâni âmaemo. Torre iwâkuru kehoem aieniâmaemo, koendonro modo iguewâtyby enanâgueho.30 Amyguelymo: “Tâlâ kurâ mârâ ume-ro watay, Deusemary modo kyânwâpyra tâise kurâ; kydamudo araaguitaymba tâise kurâ” myguelymo.

31 — Inakanhe mawylymo soense myguelymo wâgâlââdamudomo Deus emary modo xyârimpyry aralâ ânguy-doem mawylymo mâenehonlymo. 32 Alâ ise amidylymoâdamudomoaitobyry aralâ. Âmaemo ise akaemoaitobyrytakaze kuru inakanhe aini. 33 Âgâu tyewiâseim emyenroâmaemo! Âgâu poji iaduly ume âsemagueze kewâniemyenro kulâ âmaemo! “Âsemagueze kurâ” myguelymowâne. Peto nhântânry onwanji idâze lelâlâ olâ âmaemo.

34 — Urâlâ ise ywâgâ aguenri âyanmo igononi.Aguelymo, mâinwantaguedyzeba olâ ise âmaemo.Akaemo ewy xyâze âmaemo. Akaemo ewy kruz onwasakâjize âmaemo. Eagonro modo sapioguze âmaemo

Page 120: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 23:35 120 MATEUS 23:39âtâ tâdâtâdyguyhodâ. Tâinkâ lelâba ise mâwinlymo,mâenagazedomoem. 35 Âdamudomo kurâdo koendonromodo nhâhobyry wâgâ âmaemo ise tânagazezeim. Abel,Adão imery, âdaityby mâkeba myakâwândy saguhoemâdyoim. Alâ myakâwândy toenzepa âdaitânry modoâdyozesedyly. Xypyryem xyâypy myakâwândy Zacarias,Baraquias imery, âdyoly Deus etydâ. Mesa Deusramxuduypy ekanâdo, Âji Tynrenseim Kuru warâ ontaymyakâwândy âdyoly. 36 Idânârâ âdamudomo aitobyrymodo wâgâ âmaemo xirâ umeno modo ise tânagazezeim.Xirâ mâuntudyzemo kuru wato — kely Jesus.

Jesus Jerusalém domodo wâgâ toenzepa kehoem itywan-dobyry

(Lc 13.34-35)37 Ilâpygueduo Jesus aguely Jerusalém donro modo

wâgâ, eydâmolâ waunlo ara lelâ:— Âmaemo, Jerusalém donro modoram xirâ auguely.

Iweâparoem, âjidadârymo donro modo Deus itaumbyryegatuwânibyry modo xyâwânmomy. Agui Deus ingono-taymby modo tuhugue tyâzemo myakâwâm. Arâlâ olâtoenzepa âwynedylymo. Aukuma wâne tymeombyrytawâry iaxi tydâtyguyze, tuan-hun-hoem, myarâ idânârânhedysemo wawyly. Agui olâ keankâ âmaemo ewyyizepaom modo. 38 Deus odokezemo. Saguhoem wâneani koendâ agâmo myarapa ise Deus. Âtâ sodokeyby araise âmaemo. 39 Ietondaymba ise âmaemo, “Koendonrolelâlâ âmâ, Deus Ingonotyby” yam myguelymo ara. Xirâmâuntudyzemo kuru wato — kely Jesus.

24“Deus ety adakalagueoze” Jesus kehobyry(Mc 13.1-2; Lc 21.5-6)

Page 121: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 24:1 121 MATEUS 24:91 Jesus xina agâlâ âxiguely Deus ety idaserayba. Tâtâ-

day, Jesus iopaji idâypyem, xina aguely ani:— Egâ xirâ Deus ety! Iwâkuru kehoemxirâ! — xina kely.2Aituo Jesus aguely:— Arâ wâne awârâ Deus ety imâsedo mâendylymo.

Adainhoze olâ awârâ. Idânârâ adakalagueoze. Angatoinkâba ise awârâ tuhu modo; ihuguewâze awârâ onroonwa — kely Jesus.

Jesus tâdâsenagazedyly wâgâ aguehobyry(Mc 13.3-13; Lc 21.7-19)

3 Ilâpyryem xina idâly iwyram, Se Oliveira Ekaram.Târâ Jesus ekadyly. Iopaji idâypyem xina nhapâiguely:

— Âdara kaise xypyry iwaguepa idyly, xina nhutuly?Âdy kaise inepa modopâdo odaxi itybyem awyly xinanhutuho? — xina kely.

4 Jesus in-hoguly:— Inanaynmolâ itaungâ, kodopâdo wâgâ ânguy

inokubyramo itoem. 5 Xypyry etaji idyly ume, toenzepaise “Messias urâ, Deus Ingonotyby” kewâni modo.Toenzepa ise agueduomo âsenogudaynrim modo.6 Tâinkâ lelâba âseguebylymo, âdyâwâdylymo warâ kelyidase âmaemo. Tadahulizeba olâ itaungâ, awârâ modoegary mâindatuomo. Aise awârâ modo, âdypydâdo kebaolâ ise. 7 Âkelo anano modo âdyâwâsemo; âjitanwebaommodo âdyâwâsemo warâ. Tâinkâ lelâba ise onroâzekânily. Âtâ anakâ pyni peba ise. 8 Tâdâsenagazedylyimâem isezedyly, pekodo âsenagazedyly xigâlegueamtymery iazehoem ewânugue myara.

9 — Yizepaom modo awâsemo, yeinwândylymogue,asemo pymâ modo enado. Toenzepa inagazenehonzemo,âehonzemo warâ. Ynynonroemmawylymogue, toenzepa

Page 122: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 24:10 122 MATEUS 24:20ise mâjiewiâseolymo. 10 Mârâ ume, toenzepa ise yein-wândyly imowâni modo, nâzenagazeoba tâitoem. Yein-wândyly imowânibyry modo, yeinwânni modo iewiâseze.Pymâ domodo enagazenehonzemo. 11 Kurâdo enokunimodope ise. Warâ ise aguelymo: “Deus wâgâ aguenrixina” kezemo. Kewâdylymo kulâ olâ ise. Toenzepakurâdo enokuzemo. 12 Tâinkâ lelâba ise inakai modoawyly. Awylygue ise ânguy tagonrodo niwynebyra awyly.Peto wâneam tyântoem âdiempa tâise, myara ise kurâdoâpynedyly adainly. 13 Idânârâ awârâ emaenwânibyrymodo olâ âsemagueze. Aunloenlâ ise Deus agâ awylymo.14 Tâinkâ lelâba ise unâ iwâkuru sani idâly. Deusguetywymâgu wâgâ aguelymo ise. Xirâ modopygueduo isekodopâdyly — kely Jesus.

Jesus Jerusalém adainholy wâgâ aguehobyry(Mc 13.14-23; Lc 21.20-24)

15 Jesus aguely:— Âepanâgueze Deus izepaom kuru, mâkâ inakai

kuru. Jerusalémdâ ise âepanâguely, Deus ety oday, Deusunâry egatuim Daniel iwâgâ aguehobyry. (Xirâ itain-wâni modo xutuze, âdara keze aguely awyly.) 16 Mâkâinakai Jerusalémram saintuo, âmaemo Judéia donromodo iwyram âwientaungâ, otoenze. 17 Inepa kehoemâwientaungâ. Itymo inatay âmaemo watay, tâwânsebaitaungâ itymo odaji, âdylâ ese. 18 Âpa ezay âsewanizemataymo, inepa âwientaungâ. Itymo mâungukehomoese todopâzeba itaungâ. 19Toenzepa âsenagazeze pekodomodo ioday tymegueim, tuhuazeim modo warâ. Tahuleâwienniembamo mawânkâ ise. 20 Deusram ekadaungâ,kopâ umepa, tâzekobyzegueho odaypa warâ, xirâ tâdâse-nagazedo saindyly itoem, inepa tâdâwientoem nudupaise.

Page 123: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 24:21 123 MATEUS 24:28

21 — Ton-honre ise awârâ tâdâsenagazedylysaindyly. Deus onro nhugutobyryenlâ arâ kehoemtâdâsenagazedyly peba awyly. Anitombyra ise-ro warâxirâ emyenro kuru. 22 Deus olâ mârâ tâdâsenagazedoepagunâze, aisezedyly lelâ waypa itoem. Aypawatay, ânguy nemaenwâbyra tâise; idânârâ tadainze.Tynynonroem tinduakeyby modo wâgâ olâ Deusanhedyly ise — kely Jesus.

23 — Kodopâdo xutuze âmaemo, ânguy âdakepalâ.Awylygue, “Anra merâ Messias” kely mâindatuomo,kâzeinwântaundâ. “Awâtârâlâ awâkâ Messias” kelymâindatuomo, kâzeinwântaundâ warâ. 24 Mârâ umetoenzepa ise konokuni modo. “Deus Ingonotyby urâ”kezemo, kurâdo enokuze. “Deus keankâ ugononi,xunârybyry egatuze” kewâni modope lâpylâ ise, kurâdoenokuze. Adyesenry modo kehoem aiesemo, kurâ do-modo iomazeâni aiesemo lâpylâ warâ. Idânârâ enokuzekezemo; Deus induakewâdyby modo enokuze kezemolâpylâ, akaemo olâ ise nâzenokuoba.

25 — Inanaynmolâ itaungâ. Âurudylymo olâ waun-roenlâ, mârâ ume mâzenokuoba mitomoem. 26 Ânguylâ,“Egâ. Messias naintai. Poji anaym mâkâ” kely-ro watay,kâzeinwântaundâ. Uize tâtâzeba itaungâ, kodopâdaymbaise urâ ilâem. “Messias naintai. Âtâ oday notoendai”kely-ro watay, kâzeinwântaundâ. 27 Idânârâ kodopâdylyesemo. Ielu wâne kau wâgâ, âzehoruguely xixi egasehoeynynâ, egawânto eynynâ warâ idânârâ nhetomoem,myara ise kodopâduo, idânârâ yaindyly nhedylymo.28 Tywângueimpe atoram elaho modo âtâdyguyly, ânguy“Târâ igueypy” keduo inkâba. Arâ lâpylâ ise kurâdoramkodopâdyly âdutuoly, ânguy âdakepalâ — kely Jesus.

Page 124: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 24:29 124 MATEUS 24:36Uguondo Kaynâpa Âetyby odopâdo xutuho(Mc 13.24-27; Lc 21.25-28)

29 Jesus aguely:— Mârâ tâdâsenagazedyly sakabygueduo, xixi,

nunâ warâ tohoreba ise. Ximukâ modo kau wâgâpaihuguewâze. Kaynâ tyngataymby modo ihugueânzeDeus. 30 Ilâem ise kau oday âepanâguely urâ UguondoKaynâpaÂetyby kodopâdyly xutuho. Idânârâ ynynâbaommodo mârâ tientuo, âseanezemo. Eunu duay ytâguylyesemo. Pymâem kuru wawylygue, toenzepa won-honruenehonze. 31 Târâ kaynâ trombeta idyen-honze urâ.Anju domodo igonose urâ, idânârâ âtâ anakâ Deusiduakeyby modo idâtyguyze, xixi egaseho eynynâ,egawânto eynynâ, norte eynynâ, sul eynynâ warâ —kely.

Jesus odopâdo xutuhobe ise(Mc 13.28-31; Lc 21.29-33)

32 Jesus aguely:— Inepa kodopâdyly awyly xutuhobe ise, iwaguepa

kopâ ihugueho awyly xutuho ara. Etaungâ figueira.Iwatary modo ikuandaynly, sary ilusewâdyly warâ watay,tutuze âmaemo kopâ ume idyly awyly. 33 Myara lâpylâise xirâ auguehobyry modo aidyly adaguly mâentuomo,kodopâdo iwaguepa awyly mâuntulymo. 34 Aise xirââdydo imeom, idânârâ xirâ onro anano modo iguelymoiraynâ. 35 Kau, onro warâ adainze. Auguehobyry olâise nadaimpa, nâtugugueba warâ; aunloenlâ ise. Xirâmâuntudyzemo kuru wato — kely Jesus.

Ohondybyem lelâ itaungâ, Jesus odopâdyly iraynâ(Mc 13.32-37; Lc 17.20-37)

36 Jesus aguely:

Page 125: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 24:37 125 MATEUS 24:44

— Kunwym Deus kulelâ xuturim kuru âdarakodopâdyly awyly, kopae atay, peto oday ataywarâ. Ânguy xirâ anano nutuwâbyra. Anju domodonutuwâbyra. Urâ Deus imerylâ kâuntuwâbyra urâ. 37Noéumenobyry ara, arâ lâpylâ ise urâ Uguondo KaynâpaÂetyby kodopâduo. 38 Saguhoem, paru inwenlyguetadainlymo iray, kurâdo xara tatomo aralâ mykâinane.Âwinduadylymo. Adakuilymo. Salokuzenomo modo,âwynsaundomodowarâ ohogüinlymowarâmyakâwândyaidylymo, Noé pepi imâsedo âtâ emyenro tyngatyby odajiâxiedyly iray. 39 Inepa iguein-em tawyly nutuwâbyramomyakâwândy. Deus olâ myakâwândy toenzepa kehoemkopâ tugonose idânârâ adain-homoem, myara lâpylâ iseagui kurâ domodo kodopâdyly nenuembyra awyly.

40—Kodopâduo, ynynonromodo sase urâ. Ynynâbaommodo olâ ise urâ kampyra. Ynynonro modo, ynynâbaommodo agâ on-hoan-ro watay, ynynonro modo lelâ isetaseim Deus eydâ atoam. Azagâ uguondo âpa ezaytâwaneim, ynynonro, ynynâbaom warâ watay, ynynonroadahoze Deusram, eagonro olâ âjionze. 41 Azagâ pekodotrigu sakoim, ynynonro, ynynâbaom warâ watay,ynynonro adahoze Deusram, eagonro olâ âjionze.42 Ywânwântâlâ itaungâ. Mâuntuwâbyra âmaemo,âdara urâ Uguondo Kaynâpa Âetyby kodopâdyly awyly.43 Âdara tâmagazeim saindyly awyly nutuwâbyra âtâsodo. Tutuze-ro watay, tânanaynlâ tâise, tysejiguytienmakehoem. 44 Kodopâdyly tânuenzelâ itaungâ;inanaynmolâ lâpylâ itaungâ warâ. Ienuendylymo umeinkâba ise urâ Uguondo Kaynâpa Âetyby kodopâdyly.Xirâ mâuntudyzemo kuru wato — kely Jesus.

Tâwaneim koendonro wâgâ, inakai wâgâ warâ Jesus unâ

Page 126: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 24:45 126 MATEUS 25:1nhegatuhobyry

(Lc 12.41-48)45 Jesus aguely:— Unâ segatuji wao, âdara kodopâdyly awyly

mâuntuhomoem. Fazenda sodo taypa tâtâly iraynâ,tagâ tâwaneim tonomegueim, koendonroram watâkeze:“Udâly wao ise. Âmâ ise iety, ysejiguy, yagâ tâwanuneimmodo warâ eni. Kopaelâgâembaba ise akaemomâwandyly. Âdy ize atomo âundugâ” tâkeze mâkâeagâ ewano, tâtâday. Tâwaneim koendonro eagâtâwano tânuenze myara ienuendaungâ. 46 Fazenda sodoaguehobyry ara aidyly-rowatay, koendâ ise iwymâry eagâawyly, todopâduo. 47 Tâmaryam aguely ise: “Koendonrolelâ âmâ. Koendâ lelâ tâwanuneimmodomedâ. Awylygueidânârâ ysejiguy modo eniem ise âmâ” kely. 48 Koendâtâwaneim keba mâkâ watay olâ eagâ tâwano aguehobyryara anipyra. “Tahule nodopâdaymba ise mâkâ sodo”kely tyangahu oday. 49 Adâkeduo, koendâ tagonro modonepyra. Tapioguzemo. Âtydâ kulâ warâ. Âwinduadyly,adakuily, toku ikaji kehoem idyly toku ikano modo agâwarâ aidyly. 50 Mâkâ tâwaneim tynwânwândyly umepaiwymâry saindyly. 51 Eagâ ewano mâkâ tâwaneim agâtyewiâpaze, tâdâsenagazedoram talehoze-ro warâ, Deuseinwântânry modo âsenagazedoram. Ohogüenze, tyerysaguze warâ tâsenagazedylygue — kely Jesus.

25Jesus dez âwynsaundo wâgâ unâ nhegatuhobyry

1 Jesus aguely:— Unâ segatuji wao, âdara Deus kaynonro

kywymâryem lelâlâ idyly awyly mâuntuhomoem.Tâlâ myani kopae salokuzenomo ohogüin-ho etyry.Kuoho myani akaemo dez âwynsaundo modo mâkâ

Page 127: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 25:2-4 127 MATEUS 25:12

salokuzenomo enuenze. Lamparinague tâmatunemomyani. 2-4 Cinco lelâ myani akaemo âwynsaundo modoewy tonomegueim. Tumyke myani tylamparinarynhadylymo, sapadondo warâ. Cinco âwynsaundo modomyani tonomegueim keba. Tumyke lelâ tylamparinarynhadylymo; sapadondo napyramo olâ myani. 5 Tahulebaidyly myani ohogüinrim. Aituo myani idânârââwynsaundo modo xuedunu iwynely, xykylymo.

6 — Kuetâji xuagueânimo adaenkely: “Etaungâ!Ohogüinrim saindyly! Iotaungârâ” kely.

7 — Aituo myani âwynsaundo modo xuaguewâdyly.Tylamparinary nhântybyem awyly nhedylymo, tasebaawylygue. Aituo tonomegueimmodo nhapadylymo, nhe-manâdylymo warâ. 8 Aituo myani akaemo âwynsaundomodo tonomeguenry aguely: “Âdiempa wao xina il-amparinary eoku âunduwâtaungâ. Xina ilamparinarynhâdyly olâ” kelymo.

9 — Tonomegueim modo olâ en-hem kepa. Aguelymomyani: “Sapadondo xina nhenetyby nuduwâpyra âmae-moem. Âlamparinarymo eoku anâtaunda” kelymo.

10 — Agueduomo myani akaemo tonomeguenry modoidâlymo tylamparinary eoku sanâse. Nodopâbyramolâmyani ohogüinrim saindyly. Akaemo tonomegueimmodomyani ohondybyenlâ tawylygue, eagâlâ egawândy-lymo âtyam. Warâ myani pyanta âzenahuoly, xavepeâieholy warâ.

11 — Ilâpygueduo myani akaemo âwynsaundo modotonomeguenry saindylymo. Ohogüinrinram adaenke-lymo: “Yataen-ho! Yataen-ho! Xina egawântoem pyantaenahunguegâ” kelymo.

12 — Ohogüinrim eyanmo aguely: “Kâenahunguebaise aze. Tarâpa itaungâ. Yataen-ho mâkeba âmaemo”

Page 128: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 25:13 128 MATEUS 25:17

kely. Warâ myani âwynsaundo modo, tonomegueim,tonomeguenry warâ aidylymo — kely Jesus.

13Warâ Jesus xinaram aguely:— Inanaynmolâ itaungâ! Mâuntuwâbyra ise âmaemo

âdara kodopâdyly — kely.Azagâ tokalâ warâ tâwaneim modo wâgâ unâ Jesus

nhegatuhobyry(Lc 19.11-27)

14 Jesus aguely:—Unâ segatuji wao âdara Deus kaynonro kywymâryem

lelâlâ idyly awyly mâuntuhomoem. Uguondo tydin-herugueim âkelo âtâ anaxi tâtâly iraynâmyani tagâ tâwa-nuneim modo ingâsedyly. Eyanmo aguely: “Koendâneysejiguy etaungâ. Dinheru xirâ âyanmo kâunduly. Imâemienehowâdaungâne xirâ âyanmo kâunduypy” kelymyani.15 Aiedyly nhutulymo aralâ olâ myani nhuduly, imâemnhetomoem. Saguhoram quinhentas moedas ouruguetomodo* myani nhuduly, nhatanoram duzentas moedas,azagâ tokalâ ietomoram, cem moedas warâ. Aitybyemmyani idâly. 16Mâkâ quinhentas moedas lelâ emakerim-byry âdydo imeom nhanâdyly, tyanâtyby vende nhedylywarâ myani mârâ dinherugue. Alâ imâem nhenehonly;mil moedas lelâ idyly. 17 Mâkâ duzentas moedas emak-erimbyry, alâpylâ myani âdydo imeom nhanâdyly, tyanâ-tyby vende nhedyly warâ mârâ dinherugue. Alâpylâ din-heru imâem nhenehonly; quatrocentas moedas nhedyly.* 25:15 Gregüem aguehobyry, cinco talentos, azagâ talentos, tokalâ talentowarâ. Quinze anos lelâ kâwanu ebyry myani tokalâ talento. Awylygue,xuduypy toenzepa dinheru awyly, toenzepa lelâlâ. Setenta e cinco anosâsewanizeze tatobyry ebyry waunlo ara myani waunro nhemakely. Eagonromyani trinta anos âsewanizeze tatobyry ara. Tokalâ ieto uguondo myaniquinze anos âsewanizeze tatobyry ebyry ara.

Page 129: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 25:18 129 MATEUS 25:2418 Mâkâ cem moedas emakerimbyry olâ myani anipyra.Tâtagueim tâsagueze, dinheru tâpyâze warâ myani.

19 — Iweâpa itybyem myani mâkâ dinheru sodoodopâdyly. Saintybyemmyani tokalâ, tokalâ warâ tâmarymodo ingâsedyly, dinheru âdanhetybymo awyly tiun-tuhoem. 20 Saguhoem kuru saini myani mâkâ quinhentasmoedas emakerimbyry. Mil moedas myani nhuduly eagâtâwanonra. Aituo myani aguely: “Pymâ, quinhentasmoedas keankâ yam mâunduly. Âdydo imeom sanâdâ,kanâtyby vende xiedâ warâ, quinhentas moedas kân-hetondoem. Anra, mil moedas lelâ âdinheruru” — kely.

21 — “Koendâlâ myze amidâ!” kely myani iwymâry.“Koendonro âmâ. ‘Aiekâ’ uguehobyry amiendâ.Koendâmy awârâ âdiempa dinheru kâunduypy mewani.Âdydo imeom manâdâ, manâtyby vende miedâ warâ.Aituo, imâemba kâunduypy imâem mânhenehon-hobyrywâgâ, imâem ise âmâem kâunduly. Yagâ âzetyguegârâ”kely myani iwymâry.

22— Ilâpyryemmyani duzentas moedas emakerimbyryidâly. Aituo aguely: “Pymâ, duzentas moedas keankâ yammâunduly. Âdydo imeom sanâdâ, kanâtyby vende xiedâwarâ âdinherurugue, duzentas moedas kânhetondoem.Anra xirâ quatrocentas moedas lelâ âdinheruru” — kely.

23 — “Koendâlâ myze amidâ!” kely myani iwymâry.“Koendonro âmâ. ‘Aiekâ’ uguehobyry amiendâ.Koendâmy awârâ âdiempa dinheru kâunduypy mewani.Âdydo imeom manâdâ, manâtyby vende miedâ warâ.Aituo, imâemba kâunduypy imâem mânhenehon-hobyry wâgâ, imâem ise âmâem kâunduly. Âekâ. Yagââzetyguegârâ” kely lâpylâ myani mâkânra.

24 — Aituo myani mâkâ cem moedas emakerimbyryidâly, aguely: “Pymâ, ânguy ityeni keba mawyly, tu-

Page 130: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 25:25 130 MATEUS 25:33tuze urâ. Mâsewanihobyrygueba âdype midyly. Xinaâsewanirim, âmâ pylâ xina ewanopyrygue âdypeon-ro.25 Âytadâ, awylygue âdinheruru ondaxi sepyâdâ. Egâ,anra tarâ dinheru mâunduypy” kely.

26 — Iwymâry eyam aguely myani: “Inakanhetâwaneim, xynumi warâ myanze âmâ. Yam amyguelyenra: ‘Mâsewanihobyrygueba âdype midyly. Xinaâsewanirim, âmâ pylâ xina ewanopyrygue âdypeon-ro’ mygueanse. 27 Ydinheruru imâem itoem âdyamânhedyseba matay, dinheru xynanâdaynrimmodoram metadânehondyze banco odaji. Imâemydinheruru tyenehonze tâise akaemo. Arâ tâisekodopâduo imâem kâenmakely” kely. Aituo iwymâryaguely eagonrodoram: 28 “Merâ inakanhe tâwaneimemaymba moeda emakewâdaungâ. Mil moedamodopeonra xuduwâtaungâ” kely. 29 “Mâkâ toenzepatâlânro, imâem emakeze, iwerâ tâlâ tato takaze. Mâkâagui ipaom olâ, âzemakeoze iwerâ aguipa tâlâ ato.30 Iamu odaxi awâkâ tâwaneim inakai samewâdaungâ,toenzepa âsenagazedoem. Ohogüenze, tyery saguze warâawâkâ târâ tâsenagazedylygue” kely myani iwymârymotonlo modoram. Warâ myani akaemo azagâ tokalâ warâtâwaneim aidylymo — kely Jesus.

Deus eynynonro, eynynâbaom modo warâ iduakeho31 Jesus aguely xinaram:— Pymâem kuru wituo ise kodopâdyly. Anju domodo

agâ ise kâewyly. Yaimpygueduo, pymâ tynreim ekadowâgâ ise iekadyly. 32 Tâinkâ lelâba ise anju domodoadakobâdyly kurâdo idâtyguyze. Kaneru eni wâne,kaneru modo âikânra tyese kabra modo duaypa myaraise ynynonro modo âikânra âedylymo, ynynonrokeba modo duaypa. 33 Yahoru eynynâ ise ynynonro

Page 131: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 25:34 131 MATEUS 25:41modo kâenjitâdyly. Pâem eynynâ ise ynynâbaommodo kâenjitâdyly, tyguelâ itomoem. 34 Aituo iseyahoru eynynonro modoram auguely: “Yagâ âetaungâ,Deus xurâem tywyneim âmaemo. Deus idânârânhugudyly iraynâlâmyakâwândy, âmaemoem koendonronhekanâdyly. Deusgue tywymâgueim modo xurâ tâlâmâkâ, mârâ koendonro lelâlâ. 35 Koendâ lelâ ise Deusagâmo, koendâ yagâ mawylymogue. Iewindy ume,uwamâmo. Yatuandyly ume, parugue yakuiwânmo.Itymo anakâ kadakobâdyly ume, itymodâ ykyânmâmo,utubamolâ. 36 Iety ywogonro muduwânmo, tâtyembawawyly ume. Iewânu ume, wonmâmo, Iewiânmâmowarâ, kua witoem. Kadeia oday watay, yam IUise mydâwânmo, womazeânze” keze urâ ynynonromodoram.

37 — Aituo ise koendonro modo yam aguely: “Pymâ,xina nutuwâbyra âdakeze amyguely awyly” kelymo ise.“Âdykâ tâty anaym xina nhetaymba ani. Inwindy umexina âwapyra ani. Âdykâ xina akuiwâbyra, atuandylyume. 38 Âykyândaymba lâpylâ warâ xina tâty oday.Tâtyemba mawyly ume, xina itydâdaymba ani. 39 Iwânuume, ontaymba, iweântaymbawarâ ani xina, kuamitoem.Kadeia oday matay, omazeânze xina nâtâwâbyra ani”kezemo yam. 40Warâ ise auguely eyanmo:

— “Ynynonromodorampyni, paru, âtâ xykyhomowarâmuduwânmo. Ynynonro modo ewânumo ume, kadeiaoday awylymo ume warâ, iomazeânze mydâwânmo.Ukono emyenro modo koendâ memâmo. Kaikânro modo,tâwâneim modo warâ koendâ mâendylymo-ro watay,urâlâ mâenkylymo” keze urâ yagonro modoram. Xirâmâuntudyzemo kuru wato.

41 — Warâ ise akaemo pâem eynynonro modoram au-guely: “Ydâpa itaungâ, âmaemo Deus izepa ato modo.

Page 132: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 25:42 132 MATEUS 25:46

Inakanhe kehoem ise mâsenagazedylymo. Mârâ petonhântânry Diabu ejidyem, eanjury kadopâ keho modoejidyem warâ Deus anhetyby odaji idâze âmaemo. Âdaraigasewâbyra ise âmaemo târâpa. 42 Koendâ inkâbaani iedylymo. Awylygue ise mâzenagazeolymo lâpylâ.Iewindy ume, uwapyra mataunaguynre. Yatuandylyume, yakuiba mataunaguynre parugue. 43 Itymo anakâkadakobâdyly ume, itymodâ ykyâmbyra mataunaguynre.Tâtyembawawyly ume, iety ywogonromâundupamatau-naguynre. Iewânu ume, wompyra, iewiâmpyra warâmataunaguynre, kua witoem. Kadeia oday watay, yam IUise mydâwâpyra mataunaguynre womazeânze” keze urâynynâbaom modoram.

44 — Warâ ise yam aguelymo: “Âdykâ nhetaymbaxina. Awylygue ani koendâ tawyly tienehon-hoem xinaaniempyra awyly. Inwindy ume xina âwapyra; atuandylyume, xina akuiba, âdykâ xina agâ mipyra mawylygue.Tâtyram âykyânze xina apyra; ity owogonro xina nudupa,xina agâ mipyra mawylygue. Iwânu ume, kadeia odaymawyly ume warâ xina âyam IU nipyra, xina âutubaawylygue” kezemo yam.

45 — Aituo ise auguely eyanmo: “Âdykâ kaikânromodo mâenmawyadâdaymba ani âmaemo. Akaemomâenmawyadâdaymba âmaemo watay, urâlâmâenmawyadâdyzeba matomo” keze urâ eyanmo. Xirâmâuntudyzemo kuru wato — kely.

46 — Akaemo ynynâbaom modo idâlymo ise myarâkurâdo inakai modo âsenagazedoram. Ynynonro modoolâ Deus agâ idâze aunloenlâ — kely Jesus.

Page 133: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 26:1 133 MATEUS 26:826

Jesus xyâly wâgâ aguehomobyry(Mc 14.1-2; Lc 22.1-2; Jo 11.45-57)

1 Waunroem aini modogue xina tienomedâbygueduo,Jesus xinaram agueondyly:

2 — Tutuzelâ âmaemo, kopaelâgâbygueduo kâtyryPáscoa awyly, kydamudo Egitodâba âsemaguehomobyryetyry. Yizepaom modo yawânehonzemo, kruz onwayakâjien-honzemo yiguehoem warâ. Warâ ise ayedylymourâ Uguondo Kaynâpa Âetyby — kely xinaram.

3Aguehobyry ara kehoem aidyly. Kurâdo eynynâ Deusagâ aguewâni modo iwymârydo, kywymâry modo warâCaifás ety imâsedo oday myani âtâdyguylymo. Caifás anikurâdo eynynâ Deus agâ aguewâni modo iwymâry kuru.4 Âjigue aguelymo myani, âdara Jesus tientadânehonly,tyâen-honly warâ wâgâ. Kurâ domodo nhutudyzebamoolâ myani. Aituo myani aguelymo:

5 — Koendâpa ise enra âty ume sawâdyly. Toenzepaise kurâdo âzetygueni modo. Jesus etadâdobyry egary in-dadylymo watay, kagâ iewiâpazemo, âjitoguyzemo warâ— kelymo wâne myani.

Pekodo Jesus nhangahu onwa uriza nhapâdobyry(Mc 14.3-9; Jo 12.1-8)

6 Jesus agâ xina idâondyly âtâ anary Betanianra. Târâtatay xina idâly Simão tâjimituguelygue tâwâneimpyryetyram. 7 Xina âwinduadyly ume, pekodo Jesus iopajisaindyly. Alabastrogue uriza etary xygatybygue tâmase;uriza tâwâenseim nardogue tumyke ani mârâ. Urizatyânrângueim nhapâdyly Jesus nhangahu onwa. 8Pekodouriza nhapâdyly tientuo aidyly xina nehoguebyra. Aituoâjigue xina aguely:

Page 134: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 26:9 134 MATEUS 26:17— Etaungâ! Awâkâ pekodo uriza tâwâenseim alâ kulâ

nhumedyly! 9Awârâ uriza vende iedylylâ-ro watay, toen-zepa tâise idinherugu. Koendâ tâise vende nhedyly, âdypebaom modoram dinheru tiunduhoem — xina kely.

10Xina aguely xuturimbyryemolâ Jesus. Aituo xinaramaguely:

— Arâ adâkezeba itaungâ merâ pekodoram.Âwankuem kâietaundâ warâ. Koendonro merâ urâemanhekyly. 11 Aunlolâ ise âdy pebaom modope awylymâenmawyadâdomoem. Urâ olâ ise âdiempa kulâagâmo wawyly. 12 Wonwa uriza tyânrângueim niapâdai,yigueduo, ieguepybyry etadâdo odaji ietoem, wondylyara. 13 Merâ anhetyby ânguy nenanânehonwâbyra ise.Âdykâlâ unâ koendonro egatuly watay, tânanâguezeinlâise merâ aitobyry. Xirâ mâuntudyzemo kuru wato — kelyJesus.

Jesus tiengamehoem, Judas dinheru nhemakehobyry(Mc 14.10-11; Lc 22.3-6)

14 Aituo Jesus eynynonroem ityby ewy Judas xidadâQueriote donro idâly kurâdo eynynâ Deus agâ aguewânimodo iwymârydoram, Jesus wâgâ agueze. 15Aituo myaniJudas aguely:

—Âdaraka ise iepywadylymo, Jesus âyanmokâengame-duo? — kely.

— Trinta moedas pratague ise ipywadyly. Anra —kelymo myani.

Aituo Judas dinheru nhemakely. 16 Ilâpygueduo Judasâdara Jesus tiengamely awyly wâgâ âpaunzedyly.

Jesus, “Ohondaungâ, Páscoa kientyguedoem” kehobyry(Mc 14.12-21; Lc 22.7-13; Jo 13.21-30)

17 Pão ioliho pebaom etyguedo adaguly ume Jesusramxina aguely:

Page 135: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 26:18 135 MATEUS 26:26— Âdykâka ise pyni iwâkuru xina anhenehondyze

mawyly, xirâ Páscoa ume kydawinduatoem? — xina kely.18 Jesus in-hoguly:— Jerusalémdâ ise kydâwinduadyly. Idâwâtaungâ wao

myarâ. Mâkâ uguondo auguehobyry agâ oxioze âmaemo.“ ‘Alâ enra iweâma’ keanryze Konomedâni. Itydâ isetynynonro modo agâ Páscoa nhetyguedyly, âwinduadylywarâ” kewâtaunda eyam — kely Jesus.

19 Jesus aguehobyry ara aidylymo. Pyni modo adyene-honzemo myani, Páscoa xina nhetyguedoem.

20 Iguampygueduo xina myarâ idâly Jesus agâ. Xinaekadyly tâwinduatoem. 21 Xina âwinduatay Jesus aguelyxinaram:

— Idataungâ wao. Tokalâ âmaemo ewy ise yizepanromodoram iegamerim — kely.

22 Jesus agueduo xina itynwandyly. Mâkâ, mâkâ warâxina aguely:

— Urâ mâkeba ise igamenri, Konomedâni! — xina kely.23Aituo Jesus aguely:— Âmaemo ewylâ olâ ise iegamerim, yagâ pão edawyn-

rim modo ewylâ. 24 Deus itaumbyry egatuwâni modoiweniwânmy ywâgâ: “Uguondo Kaynâpa Âetyby âdyoze”kely myakâwâm inwenilymo. Aguehomobyry ara ise aw-idyly. Toenzepa âsenagazeze olâ yizepanro modo emaxiiegamerimbyry. Niazepa wânkâ nidyse! — kely.

25Aituo egamenrianlâ adapâigueoly, Judasram:— Yanlâ amyguely watay, Ienomedâni. Urâ mâkeba ise

igamenri — kely.Aituo Jesus in-hoguly:Mâkadulylâ awârâ — kely.Kywymâry Jesus iguehobyry enanâgueho(Mc 14.22-26; Lc 22.14-20; 1Co 11.23-25)

26 Tâwinduatay Jesus pão nhanâdyly. Deusram aguely:

Page 136: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 26:27 136 MATEUS 26:32— Koendonro âmâ, Pabai, xirâ pão mâundulygue —

kely.Aguenripyryem pão nhepajiwâdyly. Mâkânra,

mâkânra warâ nhuduly. Aguely xinaram:— Sawâtaungâ. Edawynwâtaungâ. Xirâ pão kâempaji-

wâdyby, wodolâ xirâ — kely.27 Ilâpyryem kopu vinhugue taseim tâmaxi nhedyly.

Deusram aguely:— Koendonro âmâ, Pabai, xirâ vinhu mâundulygue —

kely.Aguenripyryem, mâkânra, mâkânra warâ nhuduly,

xina nhenyhoem. Aituo aguely xinaram:— Enywâdaungâ idânârâ âmaemo. 28 Unulâ xirâ.

Tâunkeze ise yiguely, toenzepa kurâdo emakeze, in-akanhe aitomobyry xygakeze. “Ynynonro modo emakezeurâ” Deus kehobyry mawânrâ. Awylygue ise unu tyapâzeyigueduo, iwelo tâdâsemaguehobe Deus nhedyly. 29 Xirâpygueduo, Páscoa kâentyguedombyra, vinhu kâeny-ombyra warâ wao ise urâ agâmo, Pabai Deus eynynonromodo myarâ pymâem atoram saindylymo ara. Xirâmâuntudyzemo kuru wato — kely Jesus.

30 Âty âwanikebygueduo, xina igâtudyly Deus tion-maendoem. Igâtudybyem xina idâly iwy Se OliveiraEkaram.

Jesus Pedroram, “Azagâ tokalâ warâ, ‘Kâuntuwâbyra urâawâkâ’ keze âmâ” kehobyry

(Mc 14.27-31; Lc 22.31-34; Jo 13.36-38)31 Jesus aguely xinaram:— Xirâ kopae idânârâ âwiense âmaemo. Wodokeze

âmaemo. Deus itaumbyry sawo wâgâ iwenibyem:“Kaneru sodo xyâduo, idânârâ eguy modo adapâeguyze”kewânmy Deus. Arâ ise ayedylymo. 32 Yigueduo, kurâem

Page 137: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 26:33 137 MATEUS 26:38itonze olâ urâ. Kurâem witombygueduo, âwaynâmolâ iseudâly Galileiaram — kely.

33Agueduo myani Pedro aguely:— Tâwâlâ wâne ise idânârâ odokelymo. Urâ olâ ise

odokeba — kely.34 Jesus olâ warâ eyam aguely:— Xirâ kopae, aukuma igâtudyly iraynâ, azagâ tokalâ

warâ ise “Jesus kâuntuwâbyra urâ” myguely. Xirâ mâun-tudyze wato kuru — kely.

35 Pedro olâ agueondyly lelâ:— “Jesus kâuntuwâbyra urâ” uguewâpyra ise urâ.

Tâwâlâ ise agâlâ yâlymo. “Jesus kâuntuwâbyra urâ”uguepa olâ ise urâ — kely.

Idânârâ xina Jesus eynynonro modo aguely:— “Jesus kâuntuwâbyra urâ” xina kepa lâpylâ ise—xina

kely.Jesus Tunwym agâ Getsemanidâ aguehobyry(Mc 14.32-42; Lc 22.39-46)

36 Xina saindyly âji Getsemaniram. Myarâ saintybyemJesus xinaram aguely:

—Tarâlâwao itaungâ, ikadaungâwarâ, Deus agâ aguezeudâday — kely.

37 Adâkebygueduo, Jesus Pedroram, azagâ Zebedeuimeombyryram warâ aguely:

— Yagâ âetaungâ; akaemo modo lelâ ise taunlo — kely.Aituo eagâ idâlymo iwague nekâ. Târâ myani toenzepa

kehoem Jesus itywandyly.38Aituo myani aguely eyanmo:— Toenzepa enra ytynru, yigueho ara kehoem. Tarâlâ

wao itaungâ. Tykyzeba olâ itaungâ, ynynâ Deus agâamyguehomoem — kely.

Page 138: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 26:39 138 MATEUS 26:4539 Âdiempa waunroem idâly myani. Târâ myani

âzeguhoam idyly, Deus agâ adâkehoem:— Pabai, toenzepa kuru kâsenagazedyly warâ izepa

wâne urâ. Ize wato araba olâ aidyse wawyly, ize matoaralâ — kely myani.

40 Deus agâ agueypyem myani, Pedro, Tiago, Joãowarâ âxiân-hobyryram idâly, xykylymo ume. Xuagueân-imopyryem myani aguely Pedroam:

— Âmâ, agonrodo warâ âykylymo enra. Âdiem-palâ ynynâ Deus agâ amyguehomoem âykyba mitomoemnudupa kuru? — kely.

Aituo eyanmo aguely:41— Nhaum, xuagueypyem lelâ itaungâ, inanaynmolâ

warâ. Satanás umohomoem aienehonze keze. Deusramekadaungâ, Satanás ize ato amânhepyramitomoem. Deuseon-honru peba kulâ yagâ tâdâsenagazedyly mâenmaen-wâbyra ise âmaemo, yagâ mâsenagazedyze mawylymoumelâ — kely myani Jesus.

42 Jesus idâondyly âdiempa waunroem, Deus agâagueonse:

— Pabai, idânârâ adyese âmâ. Toenzepa kuru kâse-nagazedyly warâ izepa wâne urâ. Ize wato araba olâaidyse wawyly, ize mato aralâ — kely.

43 Ilâpyryem myani odopâdondyly Pedro, Tiago, Joãowarâ eydâ atoram. Xykyondybymoem awyly nhedyly.Toenzepa myani xuedunumo, xuagueypyem lelâ ito-moem nudupa. 44 Jesus târâpa âxigueondyly. Deus agâagueonse idâly. Alâpylâ myani agueondyly:

— Pabai, idânârâ adyese âmâ. Toenzepa kuru kâse-nagazedyly warâ izepa wâne urâ. Ize wato araba olâaidyse wawyly, ize mato aralâ — kely.

45 Ilâpyryem Jesus eagâ idâypy modo warâ odopâdy-lymo xina eydâ atoram. Xinaram Jesus aguely:

Page 139: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 26:46 139 MATEUS 26:53— Âykylymo kulâ enra. Inuzeba lelâ mataunaze, Deus

agâ amyguehomoem. Alâ! Iweâ lelâlâ yizepaom modoemaxi âduduoze urâ. 46 Autaungâ. Inoro, eagâmo kydox-ioda. Etaungâ! Awâkâlâ iegamerim saindyly — kely.

Jesus nhawâtomobyry(Mc 14.43-52; Lc 22.47-53; Jo 18.3-12)

47 Jesus aguely ume Judas saindyly. Jesus eynynon-rolâ kâinane mâkâ. Toenzepa kurâdo eynynâ Deus agâaguewâni modo iwymârydo ingonotaymby modo, ky-wymârydo ingonotaymby modo warâ Judas agâ saindy-lymo. Espadague, segue warâ tâmatune kehoem saindy-lymo, Jesus sawâse. 48 Taindylymo umelâ myani Judaseyanmo aguely:

— Uguondo konhonuguguyly, mâkâlâ ise mâkâ, Jesuslâ.Tâwâlâ ise manwâdylymo — kely.

49Aituo Judas saindyly Jesus iopaji, aguely:— Âdapalâ wâne, Pymâ? — kely.— Âdainkâba urâ — kely Jesus.Aguenripyryem Jesus iwaparydâ nhonugudyly; tataen-

ho agâ adâito ara nhedaenkuly.50 Jesus eyam aguely:— Yataen-ho, inepa aiese mâetobyry aiekâ — kely.Aituo Judas agâ idâwâtyby modo Jesus nhawâdylymo,

nhemakâjilymo warâ.51 Xina ewy tydahoru imâsedo ety odayba tâtyze ani.

Kurâdo eynynâ Deus agâ aguewâni modo iwymâry kuruagâ tâwaneim iwantazagâmâ.

52Aituo eyam Jesus aguely:— Adâiseba ikâ. Âdahoru ekanâgâ. Tutuzelâ âmâ,

“Espadague âseguebyby, espadaguelâ ise âdyoly” kely.53 Kâsemaguehoem âmâ, uguewâpyra urâ. Pabairamtâise kâenkadyly kâsemaguehoem. Inepa tâise toenzepa

Page 140: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 26:54 140 MATEUS 26:59kehoem anju domodo ingonodyly iemakeze. 54 Deusitaumbyry awo wâgâ inwenibyem olâ ara âsenagaze-niem wawyly. Anju domodo kâingâsedyly watay, iweni-hobyry aguehobyry araba ise awidyly — kely Jesus mâkâaienibyryam.

55 Ilâ ume Jesus aguely kurâdo tawâse idâypymodoram:— Espadague, segue warâ tâmase kehoem yawâse

mâewylymo, tâmagazeim urâ-ro waunlo ara.Yawâtomo tuduzelâ keankâ saguhoem, kyâho pebalâ.Kopaelâgâembaba keankâ Deus ety idaseray, agâmoagueze wawyly. Târâlâ yawâpyra olâ mataunaguynre.Yawâto odayba awylygue keankâ ilâenlâ yawâpyramawylymo. Tâwâlâ yawâtaungâ lelâ, âdaitybyembawawyly umelâ. 56 Arâlâma Deus itaumbyry egatuwânimodo ywâgâ inwenibyem awyly Deus itaumbyry awowâgâ — kely Jesus.

Jesus sawâtuo, idânârâ xina eagonropyry modonhodokely. Xina âwiendyly.

Jesus judeu domodo iwymârydoram satobyry(Mc 14.53-65; Lc 22.54-55,63-71; Jo 18.12-14,19-24)

57 Ilâpygueduo Jesus nhadylymo kurâdo eynynâ Deusagâ aguewânimodo iwymâry kuru Caifás etyram. Idânârâpymâ tynruneim modo târâ âtâdyguybyem awylymo.Kurâdo eynynâ Deus agâ aguewâni modo iwymârydobe,Moisés inweniby wâgâ enomedâni modo warâmo myanitârâ, idânârâ uguondo modo tynrenseim modope warâ.58 Myarâ idâdaymo myani âgânâ kehoem Pedro idâly,Caifás ety idaseraji. Tâgawânse, tâkaze warâ myaniakaemo guarda domodo agâ, âdara Jesus nhedylymo tien-toem.

59Kurâdo eynynâDeus agâ aguewânimodo iwymârydo,kywymâry modo, kurutaynrim modo warâ, âdara Jesustienwentâdo wâgâ aguelymo myani. Mâkâ wâgâ âdalâ

Page 141: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 26:60 141 MATEUS 26:65kulâ aguenri nhuinlymowarâ, âdy wâgâ tiân-homo awylytiuntuhomoem. 60 Akaemo pymâ domodoem olâ myaniâdy ewentâdo peba, iwâgâ aguewâni modo kewâdyly kulâawylygue. Ilâpyryem myani azagâ uguondo saindylypymâdo enadoram. Jesus ewentâze kewâdylymo kulâ olâmyani. 61Warâ aguelymo:

— Jesus aguehobyry tindatyby ise xina nhegatuly.“Deus ety sakalagueze urâ. Azagâ* emedyly idyly arasaunâtonze olâ urâ” kely, xina nidadâ — kelymo myani,Jesus tienwentâdomoem.

62 Aguelymo idanipyryem, kurâdo eynynâ Deusagâ aguewâni modo iwymâry kuru saudyly. Jesusnhapâiguely:

— Âwâgâ aguelymo midatailâ. Âkealâ, âkealâba iwen-tâdomo awyly ise amygueho? Âdamyguepaka ise âmâmâsemaguehoem? — kely.

63 Âdakepa olâ myani Jesus tâsemaguehoem. Aituomyani kurâdo eynynâ Deus agâ aguewâni modo iwymârykuru nhapâigueondyly:

— Messiaslâka âmâ, Deus Ingonotyby? Deus iguedânryimerylâka âmâ? Âkealâ xinaram mâengatuba âmâ-rowatay, âsenagazeze âmâ — kely.

64Aituo Jesus in-hoguly:— Mâkâlâ urâ, amygueho aralâ. Xirâpygueduo ekady-

byem ise urâ Deus ton-honreim ahoru eynynâ. Eagâ isepymâem wawyly. Eunu duay ise Deus eydâpa kâewyly.Xirâ mâuntudyzemo kuru wato — kely Jesus.

65Toenzepa kehoem kurâdo eynynâ Deus agâ aguewânimodo iwymâry kuru iewiâpadyly “Deus imerylâ urâ”Jesus kely tindatuo. Tyewiâkygue tâty tywogonrolânhaunguely. Pymâdo târâ âtâdyguyby modoram aguely:* 26:61 Nota de pé Mateus 12.40dâ egâ.

Page 142: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 26:66 142 MATEUS 26:72— Deus nunâguedai merâ Jesus. Deus agâ âzekiba

tawylylâ agueho, “Deus imerylâ urâ” keduo. Ânguykingâsedaymba ise kurâ, ewentâniem. Midataimolâ Deuswâgâ aguely. 66 Âdara iedylyka inanajimo inakanhe ke-hobyry wâgâ? — kely.

Aituo pymâ domodo aguely:— Uguondo inakai kulâ awâkâ! Xyâly lelâ! — kelymo.67 Agueypyem emydy onwa KUITÚ kelymo, nhapiogu-

lymo warâ. Jesus nhenuahulymo, tiampioguhoem. Sapi-ogunrimbyryem, aguelymo:

68 — Ânguyka apiogurim? Apiogüimbyry xutugâ,âkealâ kuru Deus Ingonotyby matay — kelymo.

Pedro, “Jesus kâuntuwâbyra urâ” kehobyry(Mc 14.66-72; Lc 22.56-62; Jo 18.15-18,25-27)

69 Jesus pymâdo enado atay, Pedro târâ taseraylâmyani.Pekodo târâ tâwaneim ewy Pedro einkâ sakadyly. Koendâkehoem enipyryem aguely:

— Jesus Galiléia donro eynynonro modo ewylâ âmâ —kely.

70Aituo myani kurâdo enanaym Pedro aguely:— Mâkâ mâkeba urâ! Kâuntuwâbyra urâ awâkâ! Ân-

guyka awâkâ Jesus, iwâgâ amyguehomo? — kely.71 Agueypyem myani taseraji tâdâwânto iwyantaji Pe-

dro idâly. Eagonro pekodo târâ tâwaneim modo ewy,Pedro tientuo, tydâ iwaguepanromodoram aguelymyani:

— Jesus Nazaré donro eynynonro ewy awâkâ uguondo— kely.

72 Mâkâ pekodo aguely tindatuo myani Pedroagueondyly:

— Âdykâ Jesus eynynonroem witaymba urâ. Kâun-tuwâbyra urâ awâkâ. Tâwâlâ ise Deus ienagazenehonly,uguewâdyly kulâ-ro watay — kely.

Page 143: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 26:73 143 MATEUS 27:373 Ilâpyryem myani uguondo modo ewy Pedro iopaji

saindylymo.— Jesus eynynonrolâ âmâ. Tutuze xina, Galiléia donro

mawyly, earamolâma amyguely — kelymo.74Aituo myani Pedro agueondyly:— Mâkâ mâkeba urâ! Kâuntuwâbyra urâ awâkâ

uguondo! Tutuze Deus âkealâ auguely awyly. Tâwâlâ iseDeus ienagazenehonly, uguewâdyly kulâ-ro watay — kely.Pedro.

Aguely umelâ myani aukuma igâtudyly. 75 Tindatuo,Pedro Jesus tyam aguehobyry nhenanâguely, “Xirâ kopae,aukuma igâtudyly iraynâ, azagâ tokalâ warâ ise ‘Je-sus kâuntuwâbyra urâ’ myguely” kehobyry. Ague-hobyry tienanâgueduo myani toenzepa Pedro ityn-wandyly. Târâpa âxiguely. Tâjityenze kehoem eogu-madyly.

27Pilatosram Jesus satobyry(Mc 15.1; Lc 23.1-2; Jo 18.28-32)

1 Emetybyem idânârâ akaemo kurâdo eynynâ Deusagâ aguewâni modo iwymârydo, pymâ judeu domodoiwymârydo warâ âtunâguedylymo, âdara kuru Jesustyâen-honlymo awyly tiuntuhomoem. 2 Tonlo guardamodoram nhekâjien-honlymo, nhaleholymo, nhegame-honlymo warâ Pilatosram, pymâ Romadâpa ingonoty-byram.

Judas âdyâhobyry(At 1.16-19)

3 Judas, Jesus egamenribyry, pymâdo Jesus tiân-homoem aguelymo tientuo, toenzepa kehoemâjityendyly, pymâdoram mâkâ tiengamehobyry wâgâ.Awylyguemyani kurâdo eynynâDeus agâ aguewânimodo

Page 144: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 27:4 144 MATEUS 27:10iwymârydoram, kywymâry modoram warâ idâly. Mârâtrinta moeda sopâze kely mâkâ tiengamehobyry ebyry.4 Eyanmo aguely:

— Inakanhe lelâlâ awidâ; mâkâ uguondo âdaityby kebakulâ sawâneho — kely.

Aituo eyam aguelymo:— Awârâ tiuntudyze inkâba xina. Âmâ inakanhe aini,

xina mâkeba — kelymo.5 Agueduomo, Judas mârâ dinheru nhamely Deus ety

odaji. Dinheru sameimbyryem, idâly okogâjize.6 Akaemo kurâdo eynynâ Deus agâ aguewâni modo

iwymârydomârâmoeda pratagueto sanânibyryem, ague-lymo:

— Xirâ dinherugue keankâ uguondo xyâhoem epy-wadyly. Awylygue ise Moisés inweniby eynynâ, Deus etyoday kienwanipa kydawyly — kelymo.

7 Aituo âtunâguedybyem, mârâ dinherugue onronhanâdylymo. “Âdydo imeom onrogue xygato”kehobyry. Mârâ onro nhanâdylymo judeu keba modoigueypy etadâdoenlâ. 8 Jesus iguehoem egamehobyryebyrygue sanâtyby awylygue, “Xyâhoem egamehobyryebyrygue sanâtyby” kelyguelâ mârâ âji ezeku iwerâ.9Aguewânlâmy Jeremias, Deus eynynâ agueypy*: “Trintalelâ moeda pratagueto nhemakelymo. Israel iweom‘Warâ ise ebyryem kiunduly’ kehobyry” kewâm. 10Mârâdinheru tienmakeybygue, âdydo imeom onrogue xygatoejidy nhanâdylymo. Warâ myani aidylymo, KywymâryDeus aguehobyry ara tâkeze myakâwânmy Deus eynynâagueim.* 27:9 Zacarias 11.12-13 warâdâ aguely. Zacarias myakâwândy agueim.Judeu domodo xurâem olâ idânârâ Deus xunâry egatuwâni modo inwenibyJeremias aguehobyryem lelâ nhutulymo.

Page 145: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 27:11 145 MATEUS 27:19Warâ myani Judas mârâ dinheru, Jesus tiengame-

hobyry ebyry anhedyly.Jesus Pilatos enado satobyry(Mc 15.2-5; Lc 23.1-5; Jo 18.33-38)

11 Jesus XYDYK warâ, mâkâ pymâ Romadâpa ingono-tyby, Pilatos enado. Pilatosram adapâigueoly:

— Judeu domodo iwymâry kuruka âmâ? — kely.Jesus in-hoguly:— Mâkâlâ urâ, amygueho ara — kely.12 Akaemo kurâdo eynynâ Deus agâ aguewâni modo

iwymârydo, kywymâry modo warâ tâwentâduo, âdakepaolâ Jesus.

13 Pilatos aguely Jesusram:— Akaemo iwentâdo midatailâ. Amyguehonly mâin-

hogubaka ise âmâ? — kely.14 Jesus olâ âdakepa. Toenzepa kehoem Pilatos

âseguâdâdyly, Jesus tâsemaguehoem âdakepa awylygue.“Nigue lelâ awâkâ Jesus” Pilatos kehobyry(Mc 15.6-15; Lc 23.13-25; Jo 18.38–19.16)

15 Páscoa etyguedyly ume, aunlolâ mykâinane Pilatosetadâdyby modo ewy tokalâ nhetaguehonly, âdaunlolâkurâdo nhekadybylâ. 16 Ilâ ume tâlâ myani uguondokadeia oday tâtagueim, kurâ domodo nhutuly, Barrabás-gue tâzekeim. 17 Aituo kurâdo âtâdyguyly, Pilatos etyiwyantay. Pilatos eyanmo aguely:

— Ânguyka kâentaguedyze matomo, [Jesus] Barrabáskeho, Jesus Messias keho Deus Ingonotyby? — kely.

18Tâsewânilygue kulâ akaemo judeu domodo iwymâry,Jesus tyam nhegamely awyly, tutuze olâ myani Pilatos.19 Pilatos târâ tribunaldâ ekadybyem awyly ume myaniiwydy âjitaumbyguely eyam.

Page 146: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 27:20 146 MATEUS 27:25— Jesus âdakâiedâ. Koendonro awâkâ uguondo. Âdy

inakanhe anientaymba awâkâ. Kopae eagâ kâjiâensedai.Toenzepa kâsenagazedai eagâ kâjiâensedobyry wâgâ —kely.

20 Akaemo kurâdo eynynâ Deus agâ aguewâni modoiwymârydo, kywymâry modo warâ toenzepa kurâdoramaguelymo.

— Barrabás nhetaguehoem ekadaungâ Pilatosram. Je-sus xyâhoem ekadaungâ-ro warâ — kelymo.

21 Ine warâ myani Pilatos kurâdoram agueondyly:— Âdykonlo uguondoka kâentaguehondyze matomo?

— keondyly.Aituo in-hogulymo:— Barrabás! — kelymo.22—Âdakânhedyly pylâka isemerâ Jesus, Messias, Deus

Ingonotyby? — kely myani Pilatos.Idânârâ kehoem in-hogulymo:— Kruz onwa sakâjien-hongâ, iguehoem! — kelymo.23— Âdaituo? Ienanaji, âda nitaymba merâ iguehoem

— kely Pilatos.Agueduo olâ idânârâ adaenkelymo ton-honre kehoem:— Kruz onwa sakâjien-hongâ, iguehoem! — keondy-

lymo.24 Tutuze olâ Pilatos, aguiom kurâdo tunâry nugukeba

awyly. Tutuze lâpylâ, akaemo tagâ iewiâpadyly, agueho-mobyry ara anipyra-ro watay. Aituo tâzemaunguehoemparu nhenenehonly. Enanaynmo âzemaunguely, tâwen-tâzeba tawyly tienehon-hoem. Eyanmo aguely:

— Urâ keba ise âsenagazeni merâ uguondo iguehobyrywâgâ. Âmaemo ise tâwentâzeim, mâyâen-hohomobyrywâgâ — kely.

25 Idânârâ kurâdo aguely:

Page 147: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 27:26 147 MATEUS 27:32— Xinalâ ise tâwentâzeim awâkâ iguehobyry wâgâ,

xina, xina imeombyry, xina iweompyry alelâ — kelymo.26 Aituo Barrabás nhetaguehonly, nhekadomobyry

ara. Ilâpyryem myani Roma donro sodadu domodoramaguely:

— Jesus sapioguwâdaungâ. Ilâpyryem ise mandylymo,kruz onwa sakâjize-ro warâ, iguehoem — kely.

Sodadu domodo Jesus âwankuem nhetobyry(Mc 15.16-20; Jo 19.2-3)

27 Ilâpyryem sodadu domodo Jesus nhadylypalaciuram, Pilatos etyram. Idânârâ târâ sodadumodo âtâdyguylymo myani. Jesus tuontaji nhedylymo,âwankuem tientomoem. 28 Jesus etygueimbyryem,âtâ BOH waunlo tapabileingue nhetydâdylymo, pymââzetydâdo ara, âwankuem tientomoem. 29 Tyguyreimkoroaem xygatyby myani mâkâ nhangahu onwanhekylymo. Aho eynynâ segue nhematâdylymo, pymâara. Enado âzeguhoam idylymo, pymâ enado adâitomoara. Eyam aguelymo:

— Tynrenseim âmâ, judeu domodo iwymâry kuru! —kelymo, âwankuem nhedylymo.

30KUITÚ kelymonhonwa, segue nhangatainlymowarâ.31 Âwankuem ienipyryem âtâ BOH waunlo tapabileimJesus wâgâpa nhetylymo. Ety iwogonropyryguelâ nhety-dâdylymo. Ilâpyryem nhadylymo, kruz se xygatyby onwasakâjize.

Jesus kruz wâgâ iguehoem sakâjihobyry(Mc 15.21-32; Lc 23.26-43; Jo 19.17-27)

32 Xidadâ odaypa tâgasedaymo, uguondo Simão agâoxiodylymo. Xidadâ Cirene donro myani mâkâ. Aituomyani, sodadu domodo kruz Jesus tiankâjiho eyam

Page 148: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 27:33 148 MATEUS 27:43nhanânehonlymo. 33 Golgotaram myani Jesus nhady-lymo. (Iwy Calvariogue tâzekeim lâpylâ, tâjiangahubyryara enurunugue.) 34 Târâ myani vinhu tâzenukuru agâietybygue sakuize kelymo. Ekunibyryem myani tieny-dyzeba idyly. 35-38 Aituo kruz onwa nhakâjilymo. Je-sus merâ, judeu domodo iw mâr kuru kely iwenibysakâjiwânmomy Jesus nhangawaym kruz wâgâ. ÂdaituoJesus nhakâjilymo awyly xutuhoem myani mârâ an-hedylymo. Ilâem lâpylâ azagâ tâmagaduneim modonhakâjilymo. Tokalâ Jesus ahoru eynynâ, eagonro pâemeynynâ warâ nhakâjilymo. Sakâjirimbyryem, Jesus etyiwogompyry nhepajiwâdylymo. Dadu nhamelymo ânguy,ânguy warâ Jesus ety iwogompyry emakeim awyly tiun-tuhomoem. Aitybyem ekadylymo, akaemo azagâ tokalâwarâ kruz onwa sakâjiwâdyby ânguy nynanâbyra itoem.

39 Tâinkâ sakadaynrim modoram âwankuem âieholy.Angakânilymo, inwykelymo warâ.

40 — “Deus ety sakalagueze urâ” myguema. “Azagâemedyly† idyly ara kulâ saunâtonze urâ” mygue warâ.Ton-honreim lelâlâ matay, tâwâlâ âsemaguegâ! Deusimery âmâ watay, kruz wâgâpa âytâguygâ! — kelymo.

41Kurâdo eynynâDeus agâ aguewânimodo iwymârydo,Moisés inweniby wâgâ enomedâni modo, kywymârymodo warâ âwankuem nhedylymo. Aguelymo:

42 — Âkelomo nemake, tâwâlâ nâsemagueba olâ! Is-raelita domodo iwymâry lelâlâ-ro watay, iweâ lelâlâ kruzwâgâpa nytâguy. Xytâguyly-ro watay, einwânse kurâ.43 “Deus imery urâ” nygue. “Deus ietâ” nygue warâmawânkâ. Âkealâ kuru-ro watay, Deus kruz wâgâpaxytâguyânze âese iweâ lelâlâ! Deus tâense watay, nemakepylâ! — kelymo, âwankuem nhedylymo.† 27:40 Nota de pé Mateus 12.40dâ egâ.

Page 149: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 27:44 149 MATEUS 27:5344 Akaemo azagâ tâmagaduneim modo eagâ sakâji-

wâdyby modoram âwankuem âieholy lelâ lâpylâ.Jesus iguehobyry(Mc 15.33-41; Lc 23.44-49; Jo 19.28-30)

45 Kuotatay idânârâ iamadyly; azagâ tokalâ warâ ho-ras ani iamu. 46 Azagâ tokalâ horas ituo myani Jesusadaenkely:

— Eli, Eli, lemá sabactani? — kely. (“Pabai, âdaituokawodokely?” keze aguely.)

47 Tonlo modo, koendâ nidapyra tawylygue, Elias in-gâsedyly ara nhenehonlymo, Deus eynynâ agueim lâpylâmykâinane mâkâ. Aituo aguelymo:

— Idataungâ. Elias ingâsedyly tâmakehoem — kelymo.48Akaemo ewy egatudylymyani vinhu nhewantybygue

esponja ikuize. Tinkuibygueduo se iopiry onwa nhekâjily.Jesus nhugakâin-hoem wâne nhuduly.

49 Eagonro modo eyam aguely:— Ine wao. Elias awâkâ ingâseguyly. Elias emakeze

âewyly kyzene wao — kelymo.50Aituo Jesus adaenkeondyly ago kehoem, tyiguehoem

kuru. Ipa kuru idyly.51 Iguely ume kehoem myani, Deus ety oday Deus

Âepanâguehoxuahuho tyxieim iotagâ adauguely kaynon-robyryem, on-yam; Deus, kurâdo agâ tygue ito myanimârâ xuahuru. Ton-honre kehoem onro âzekânily. Tuhuimâsedo modo tatuwâze myani. 52 Onro âzekâniduo,âguedy modo etadâdo âzenahunguewâdyly. Aituo myaniDeus eynynonro igueypy modo myarâ ietyby, kurâemitondylymo. 53 Tâkanâdobyrydâba egaselymo. Deus,Jesus kurâem nhetombygueduo myani akaemo idâly xi-dadâ Jerusalémram, Deus ijidadâryam. Târâ tâtyuneimmodoram tâzehozemo myani.

Page 150: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 27:54 150 MATEUS 27:6154 Sodadu Roma donro modo iwymâry, izodadury Jesus

etaynrim modo warâ onro âzekânily tâensemo myani.Aidyly tâensemo warâ. Tientuomo, toenzepa kehoemmyani âseanedylymo. Aguelymo:

— Deus imery lelâlâ mynra merâ uguondo! — kelymo.55 Tâlâ myani târâ pekodo modo, iwaguelâ olâ nhedy-

lymo. Jesus sakâjily iraynâ, Jesus Galiléia eynynâ atay,emawyadânibyry ani akaemo pekodo modo tâlâ tato-mogue. 56Maria (Magdala donro), Maria (Tiago, José warâise), Zebedeu imeom ise warâ myani iduaymo.

Jesus eguepybyry tuhu imâsedo tâtagueim odaji nhetadâ-domobyry

(Mc 15.42-47; Lc 23.50-56; Jo 19.38-42)57 Iguandyly iraynâ uguondo tydinherugueim José

saindyly, xidadâ Arimatéia donro. Jesus einwânni lâpylâmyani mâkâ. 58Aituo José, Pilatosram idâly agueze:

— Jesus nigueaki, Pymâ. Kruz wâgâpakâyntâguyândyze olâ urâ, tuhu imâsedo tâtagueim odaxikâenkanâdoem. Tâwâlâ kâyntâguyândyly? — kely.

Aituo Pilatos, Jesus eguepybyry José nhatoem,— Tâwâlâ — kely.59 Aituo José, Jesus eguepybyry kruz wâgâpa

nhytâguyândyly. Xytâguyânibyryem intuwynly âtâ iwelolinhuguetogue. 60 Tyigueduo tâtaryem tiensaguehoymbyodajilâ myani Jesus eguepybyry nhetadâdyly. Iweloesagueze myani mârâ tâtagueim. Myarâ eguepybyryienipyryem nhenahunly tuhu imâsedogue. Ilâpygueduo,idâly. 61 Azagâ pekodo modo: Maria Magdala donro,Maria lâpylâ warâ Jesus eguepybyry etadâdobyrydâmolâmyani.

Jesus eguepybyry etadâdobyrydâ guarda domodo âxidâ-dobyry

Page 151: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 27:62 151 MATEUS 27:6662 Páscoa etyry sakabygueduo, iguandyly ume akaemo

kurâdo eynynâ Deus agâ aguewâni modo iwymârydo,fariseu domodo warâ idâlymo Pilatos agâ âtunâgueze.

63— Pymâ, tyiguely iraynâ, warâ keankâ Jesus aguely:“Yigueduo, azag⇠emedyly idyly wâgâ kurâem itonzeurâ” nygue. Xirâ âkealâba kulâ aguehobyry enra xinanhenanâguely. 64 Awylygue Jesus eguepybyry etadâ-dobyry koendâ mâenehonly xina ize ato. Azagâ em-edyly idyly ara enipe târâ nidâ, eynynonrobyry modoeguepybyry nemagazebyra itomoem. Tienmagazeduo,“Jesus kurâem nitondâ” kezemo mawânkâ. Toenzepa iw-erâ “Jesuslâ Messias” kelygue tonokudo einwânni modo.“Jesus kurâem itondybyem” kely nheinwândylymowataylakuru ise aguykeho einwândyly inmolymo kuru — ke-lymo.

65Aituo Pilatos eyanmo aguely:— Âdainkâba. Anra yzodadury modo. Idâzemo lelâ

agâmo, azagâ emedyly ise târâ agâmo awyly, Jesus etadâ-dobyry eniem. Imawyadâzemo, ânguy Jesus eguepybyrynynanâbyra itoem — kely.

66 Aituo myani Roma donro sodadu domodo tagânhadylymo. Tâtagueim enahun-ho enahungueybyemawyly xutuho tyesemo myani, ânguylâ Jesus eguepy-byry eydâ atoram egawânipyryem awyly tiuntuhomoem.Adiempygueduo myani idâlymo. Sodadu domodo lelâmyani eniem âxiânrim.

28Jesus kurâem itondobyry(Mc 16.1-10; Lc 24.1-12; Jo 20.1-10)

‡ 27:63 Nota de pé Mateus 12.40dâ egâ.

Page 152: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 28:1 152 MATEUS 28:101 Tâzekobyzegueho sakabygueduo domingo pealâ

pekodo modo Jesus eguepybyry etadâdobyryramidâlymo, Maria Magdala donro, Maria lâpylâ warâ.2 Tadaguzeim kulâ onro âzekânily. Anju Deus ingonotybymyani Jesus eguepybyry etadâdobyry enahun-ho ejikeim.Tuhu imâsedo ejikeimbyryem myani nhonwa ekadyly.3 Ielu ara kehoem myani ehoru, tapeke kehoem etyiwogonro warâ. 4 Târâ eniem âxiâymby modo tâseanezemyani, tadapânizemo warâ. Onro onwa ihuguewâdylymomyani, ekomadybyem.

5Anju kaynâpa âetyby pekodomodoram aguely myani:— Tâseanezeba itaungâ. Tutuze urâ, Jesus mâwinlymo

awyly, kruz onwa sakâjiby. 6 Tarâpa olâ mâkâ. Ipa,kurâem nitondai, aguehobyry aralâ! Etaungârâ etadâ-dobyryam. Ânguy lâpeba tarâ. 7 Inepa idâwâtaungâ,eynynonro modoram egatuze. “Kurâem nitondai! Waun-roenlâ ise Galileiaram idâly. Târâ ise mâendylymo”kewâtaunda eyanmo. Auguehobyry ara ise aidyly — kelymyani anju.

8 Inepa kehoem pekodo modo Jesus eguepybyryetadâdobyry nhodokelymo. Toenzepa myani eanumo,iomarumo lâpylâ warâ. Egatudylymo Jesus eynynonromodoram tiengatuhomoem. 9 Jesus eagâmo toxiozemyani. Aituo myani aguely:

— Âdapa lâwâne âmaemo? — kely.— Âdapa — kelymo.Iopaji saindylymo. Enado âzeguhoam idylymo. Ix-

inary tywymogoynzemo myani, koendonroem awylywâgâ adâkezemo warâ.

10Aituo myani Jesus eyanmo aguely:— Tâseanezeba itaungâ. Idâwâtaungâ. Ynynonro

modoram aguewâtaunda. “Âwaynâmolâ ise Jesus idâly

Page 153: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 28:11 153 MATEUS 28:19Galileiaram. Târâ ise âwânwândylymo. Ese âmaemo”warâ kewâtaunda — kely Jesus.

Guarda domodo xunâry11 Pekodo modo xinaram Jesus wâgâ agueze idâday

myani guarda domodo ewy xidadâram odopâdylymo.Idânârâ tientyby ara myani kurâdo eynynâ Deus agâaguewâni modo iwymârydoram nhegatulymo. 12 Kurâdoeynynâ Deus aguewâni modo iwymârydo myani kurâdonhutudyzeba akaemo tyam nhegatuyby. Aituo myani ky-wymârydo agâ âtunâgueze idâlymo. Koendâ âtunâguedy-byem myani toenzepa kehoem guarda domodoram din-heru nhudulymo. 13Warâ myani eyanmo aguelymo:

— Jesus eguepybyry wâgâ amyguehonly-ro watay,“Kopae xina xykyly ume Jesus eynynonro modo nâtâ,eguepybyry emagazeze” kewâtaungâ lelâne. 14 Pilatosâykyhomobyry wâgâ agâmo iewiâpadyly-ro watay, xinaise eagâ aguenri, inagazebyramo itoem — kelymo.

15 Aituo myani guarda domodo dinheru nhemakely.Kurâdo eynynâ Deus agâ aguewâni modo iwymârydoaguehobyry ara lelâ aguelymo. Arâ lelâ myani judeu do-modoram nhegatulymo, kypemugudoram. Xirâ tonoku-dobyry tâinwânselâ akaemo judeu domodo ewy iwerâ.

Jesus onze tynynonro modoram âepanâguehobyry(Mc 16.14-18; Lc 24.36-49; Jo 20.19-23; At 1.6-8)

16Xina idâly Galileiaram. “Târâ ise kydoxiodyly” Jesuskehobyry iwy onwa xina âkuly. 17 Târâ Jesus tientuo,toenzepa kehoem xina iomazely. Enado xina âzeguhoamidyly. Koendâ awyly wâgâ xina aguely warâ. Tâlâ olâani xina ewy Jesuslâ awyly einwântânry. 18 Aituo Jesusxinaram saindyly, aguely:

— Deus kaynâ, onwâgâ alelâ pymâem witoem anygue.19 Awylygue idâwâtaungâ awârâem kurâdope ato ara

Page 154: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

MATEUS 28:20 154 MATEUS 28:20enomedâzemo, yeinwântomoem. Yeinwâmpygueduomo,batiza ietaungâmo, ynynonroem, Pabai Deus eynynon-roem, Deus Ispiritury eynynonroem warâ awylymoxutuhomoem. 20 Amitomoem inomedâdomobyry aralâpylâ enomedâdaungâmo. Enanâguewâdaungâ, agâmolâwawyly, koendâ nhetomoem xypyry etaji kehoem — kelyJesus.

Alâ kulâ.Mateus

Page 155: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

155Deus Itaumbyry

New Testament in Bakairícopyright © 2011 Wycliffe Bible Translators, Inc.Language: BakairíTranslation by: Wycliffe Bible Translators, Inc.

Copyright Information© 2011, Wycliffe Bible Translators, Inc. All rights reserved.This translation text ismade available to you under the terms of the Creative CommonsLicense: Attribution-Noncommercial-No Derivative Works. (http:// creativecom-mons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/) In addition, you have permission to port the textto different file formats, as long as you do not change any of the text or punctuationof the Bible.Youmay share, copy, distribute, transmit, and extract portions or quotations from thiswork, provided that you include the above copyright information:

You must give Attribution to the work.You do not sell this work for a profit.You do not make any derivative works that change any of the actual words or

punctuation of the Scriptures.Permissions beyond the scope of this license may be available if you contact us withyour request.The New Testamentin Bakairí

© 2011, Wycliffe Bible Translators, Inc. All rightsreserved.This translation is made available to you under the terms of the Creative CommonsAttribution-Noncommercial-No Derivatives license 4.0.Youmay share and redistribute this Bible translation or extracts from it in any format,provided that:

You include the above copyright and source information.You do not sell this work for a profit.You do not change any of the words or punctuation of the Scriptures.

Pictures includedwith Scriptures and other documents on this site are licensed just forusewith those Scriptures and documents. For other uses, please contact the respectivecopyright owners.2014-04-22Updates

Page 156: MATEUS UnâKoendonroJesusCristoWâgâMateus Inweniby · Amom nhunwym. Amom, Josias nhunwym. 11 Josias, Jeconias, iukonodolâwarânhunwym. IsraeldâJeconias ... — Âdaraka ani mârâ

156eBible.orgPDF generated using Haiola and XeLaTeX on 17 Nov 2018 from source files dated 29Nov 2017521fc4dc-fae1-547b-b3c6-9853e24bf2ed