Mudrac

Maturski rad

Sadraj

Razvoj bezgotovinskog plaanja2

Novac kao informacija5

Definicija i osnovne odlike e-novca7

Faktori koji utiu na razvoj e-novca11

Zakljuak13

Literatura14

Razvoj bezgotovinskog plaanja

Nova tehnologija zahtijeva velike promjene. Po rijeima Dejvida oua investicionog bankara: itava bankarska industrija e biti okrenuta naglavake, i sa direktnim bankrotstvima meu onim firmama koje su nesposobne da koriste tehnologiju." U centru ovog novog svijeta dolazi do uklanjanja posrednika, kao to su banke, iz finansijskih transakcija. Sovtferske firme poput Majkrosofta (Microsoft) i Intuita (Intuit) vjeruju da e budunost pripasti kompanijama koje ovladaju tehnologijom nove ere, firmama koje pruaju investitorima maksimalnu kontrolu nad njihovim finansijama putem sofisticiranih proizvoda, koji balansiraju rizik i prinos.

Banke dobijaju opasne konkurente u vidu softverskih firmi kao to su Microsoft i Intuit, a softver postaje osnova svega. Jedna od kljunih taaka u ovim megaposlovima" jeste ideja da e inteligentni" softver promjeniti odnos izmeu banaka i klijenata. Preko inteligentnog" softvera raunari e pretraivati raune u potrazi za boljim nainom zarade, kako za raun klijenta tako i za raun banke, a banke e ovakvu efikasnost koristiti za ulazak u najprofitabilnije oblasti finansijskog svijeta investiciono bankarstvo, garantovanje akcija i osiguranje.

Ideja koja je u osnovi ove revolucije, jeste da su tehnologija i finansije postali jedno te isto. Po reima Viljema Niskanena predsednika CATO instituta iz Vaingtona, razlika izmeu softvera i novca nestaje". Karakteristike papirnog novca su svima nama dobro poznate. On je, recimo, lako prenosiv, opteprihvaen, i lako se skladiti. Ako nemate poverenja u banke, moete ga sakriti u neki sef ili koveg. Ali, papirni novac ima i svoje nedostatke. Ako ga izgubite moete se zauvek oprostiti s njime; ako ga uvate on moe preko noi da izgubi vrednost. Razmotrimo sada elektronski novac. Ideja je sasvim jednostavna: umesto da smjetamo vrednost na papir, moemo da je upakujemo" u jedan niz cifara koji je mnogo prenosiviji i mnogo inteligentniji" od papirnog novca. ta podrazumevamo pod pojmom inteligentni novac"? S obzirom na karakteristike elektronskog novca, on se moe kontrolisati mnogo preciznije od papirnog novca. Kod elektronskog novca postoji mogunost autorizacije i praenja transakcija, tako da tradicionalne" banke mogu da postanu suvine.

Umjesto da aljete ek, novac moete poslati elektronskom potom preko Interneta, u ifrovanom obliku. Ovim ete sebi utedjeti trud oko balansiranja ekovne knjiice na kraju meseca (softver za line finansije e se sam postarati za to). Najbolje od svega je to to moete programirati" novac, tako da se on moe troiti samo za odreene namjene.

Inteligentni", digitalni novac moe takoe da razrijei i neke druge probleme papirnog novca. Ako izgubite digitalni novac, na primjer, moi ete momentalno da ga zamjenite nareujui vaem raunaru da poniti nestale elektronske novanice" i da ih zamjeni novim. Pored toga, za razliku od papirnog novca koji prestaje da donosi kamatu u momentu kada ga podignete sa rauna, elektronski novac moe da donosi kamatu sve do trenutka kada ga potroite.

Ovaj fenomen u vezi sa kamatom moda zvui jednostavno, ali on predstavlja vezu sa jednom drugom revolucijom u finansijama ukidanjem dravnog monopola nad novcem. Na primjer, ako je neka mala banka u Luksemburgu spremna da plati veu kamatu na va elektronski novac, vi svakako neete imati nita protiv. Sve dok su elektronske novanice" ove banke opteprihvaene ne postoji razlog da se drite dravnoemitovanih novanica. Dravni novac e jo uvek postojati, ali postojae i brojne druge valute, od kojih je svaka namenjena specifinim potrebama i krajnje konvertibilna i zamenljiva. Najbolji novac e, ukratko, biti najinteligentniji" novac.

Prema procjenama firme Fidelity Investments danas se izmeu 40% i 50% transakcija obavlja putem ekova i gotovine. Taj procenat opada, ali vrlo sporo. Jo uvek ima puno ljudi kojima je i papirni novac dovoljno dobar.

Mnogi smatraju da je najbolja stvar u vezi sa elektronskim novcem ta to on moe lako da se prati. Tako e se konano raistiti sa itavom kategorijom kriminala baziranog na papirnom novcu. Osniva firme DigiCash, Dejvid aum, kae da je papirni novac izvor svih zla svijeta. On tvrdi da e mogunost praenja elektronskog novca znaiti kraj za izvjesne vrste kriminala.

Grupa teoretiara, predvoena aumom, smatra da elektronski novac treba da bude jednosjmerno anoniman", tako da ljudi koji vre transfer novca mogu uvek da vide gde on odlazi, dok ljudi koji primaju novac ne bi znali odakle on dolazi. Ovakav jednosmerni transfer reava neke probleme papirnog novca, poto je lake pratiti gde se novac troi i zato.

Elektronski novac, takoe, moe da bude dvosmjerno anoniman zbog toga e biti nemogue pratiti ga, to e predstavljati pravi raj za organizovani meunarodni kriminal.

Elektronski novac ne poznaje granice. Inovacije ak dovode u pitanje i ulogu centralnih banaka kao arbitara nacionalne novane mase. Ako ovakve inovacije postanu opteprihvaene, javnost nee vie morati da se oslanja na centralne banke kao direktne izvore medijuma razmjene. Ovo je pogotovo uoljivo u sluaju elektronskog novca.

U novoj viziji atomskih finansija, svako finansijsko sredstvo, od hipoteke na vau kuu do stavki kojima je zaduena vaa kreditna kartica, postae dio ogromnog, finansijskog univerzuma.

Novac kao informacija

U ne tako dalekoj prolosti novac je smatran neim fizikim, materijalnim, poput papira ili plemenitog metala. Mogli ste napuniti depove novcem i nositi ga unaokolo, ali to je bilo rizino. Najbolje je bilo skloniti ga na sigurno mjesto dok se ne ukae potreba da ga potroite ... Problem sa skladitenjem novca vijekovima je bio taj da novac, u stvari, nema nikakvu funkciju ako ne krui. Vrijednost realna ili imaginarna i cirkulacija su blisko meusobno povezane i od vitalnog su znaaja za sutinu novca."

Novac je mnogo vie od komadia metala ili ukraenog arenog papira. On predstavlja jedinicu vrednosti iza koje stoji optepriznati autoritet, obino nacionalna vlada. Meutim, novac i kupone mogu emitovati manji dravni entiteti i korporacije razliite veliine i reputacije. Banke mogu i same biti autoritet u sluaju blagajnikih ekova i drugih instrumenata. A postoje jo tri poznata izuzetka: Express, Visa i MasterCard. Oni emituju putnike ekove, ali u veini sluajeva njihov prijem funkcionie isto tako dobro kao i kod bilo koje fizike novanice ili novia.

Koncept putnikog eka pomogao je pri daljoj razradi koncepta novca. Putniki ek je samo komad papira, ali iza njega stoji obaveza za isplatu realnog" novca koga definie vlada ili ekvivalentni organ uvek kada donosilac eka to zatrai. ekovni raun je slian: obaveza za isplatu realnog" novca uvek kada vlasnik rauna to zahteva.

U kakvoj je ovo vezi sa kompjuterizovanim bankarstvom? Ideje o novcu evoluirale su sve do konanog shvatanja da je novac samo informacija. Naravno, novac je obaveza da se plati ili da se isporui roba i usluge, ali ako podaci na konkretnoj obligaciji potiu iz pouzdanih i optepriznatih izvora, transakcije e se odvijati samo na bazi informacije."

Kako globalna informaciona infrastruktura raste, neminovno je da e se novac njome kretati u nekom obliku i razmenjivati za robu i usluge. Do ovoga je ve dolo, u ogranienom obimu, na privatnim mreama, ali Internet ve ubrzava ova kretanja na novi i bezbjedan nain.

Elektronsko bankarstvo- pojam

Elektronsko bankarstvo (e-banking) je vid bankarskog poslovanja korienjem raunarskih mrea i telekomunikacionih medija. Sve rasprostranjenija implementacija e-bankarstva podrazumeva rad preko Interneta uz intezivno korienje Web tehnologije. Krajnji cilj je da se korisniku bankarskih usluga omogui da sve transakcije obavlja preko svog linog raunara ili mobilnog telefona, standardnim Internet itaem (Web browser).

Nevjerovatan rast Interneta uslovio je ubrzan ulazak finansijskih institucija u ovu elektronsku arenu. Skoranja istraivanja ukazuju da veina finansijskih institucija implementira ili planira da implementira neku vrstu prisutnosti na Internetu tokom prvih godina novog milenijuma. Ono to usporava bri prelaz na Internet poslovanje u bankarstvu jeste iroko rasprostranjeni i uvreeni strah od sigurnosti finansijskih transakcija elektronskim putem. U svakom sluaju, migracija bankarstva na Internet je neminovnost nastupajueg milenijuma.

esto se elektronsko bankarstvo identifikuje sa Internet ili Web bankarstvom, to je pogreno. Elektronsko bankarstvo je iri pojam i obuhvata i druge naine izvoenja transakcija digitalnim raunarskim putem posredstvom specijalizovanih kompjuterskih mrea koje ne moraju biti dio Interneta i ne moraju biti bazirane na Internet tehnologiji.

Trend modernog bankarstva je automatizacija svih funkcija (finansijskih operacija) koje se mogu kopjuterizovati. Primjeri automatizacije bankarskog poslovanja su uplate i isplate sa tednih naloga, upisivanje kamate, transfer sredstava sa rauna na raun, plaanje kreditnom karticom, otplate kredita, konverzija valuta, uvid u stanje rauna, ili raznovrsan prikaz izvrenih transakcija za dati raun.

Posmatrajmo klasian primjer elementarne bankarske usluge: korisnik je otvorio iro raun i eli da utvrdi koje je stanje rauna i kada su pristigle oekivane uplate.

U klasinom bankarskom poslovanju korisnik:

odlazi u ekzpozituru banke, eka pred alterom i tipino dobija stanje rauna ili papirnate kopije pojedinanih dokumenata transakcija, ili

telefonom poziva banku, eka da se telefonska veza oslobodi, razgovara sa slubenikom, i dobija traene informacije.

U modernom, Internet, elektronskom bankarstvu isti posao korisnik obavlja iz svog stana sa svog personalnog raunara ili mobilnog telefona. Posredstvom standardnog Internet itaa (Web browser) korisnik pregleda Internet prezentaciju (Website) svoje banke i na ekranu dobija eljeni spisak promena na raunu ili stanje rauna.

Oigledno, nema gubljenja vremena na odlazak do ekspoziture, ekanja u redu pred alterom, ili nesporazuma u komunikaciji sa slubenikom. Takoe, ne angauju se slubeni telefoni banke i nema potrebe za obimnom slubom informisanja preko telefona.

Istovremeno, korisnik ima udobnost da uslugu dobije u vrijeme koje to njemu najbolje odgovara jer elektronska banka radi non-stop: 24 asa u danu, 7 dana u nedelji i 365 dana u godini.

Elektronsko bankarstvo u platnom prometu

Internet bankarstvo

Internet bankarstvo, kao specifian dio elektronskog poslovanja, ima mnoge potencijalne prednosti u odnosu na klasino: smanjenje trokova, utedu vremena i poveanje produktivnosti, prije svega. Nepostojanje adekvatnih zakonskih propisa jo uvijek, ne dozvoljava da ovaj vid bankarstva zaivi u punom obliku na tritu.

Online bankarstvo

Meu modernim i inovativnim bankarskim proizvodima se izdvajaju online (Internet), multicash i telefonsko bankarstvo. Da bi klijent mogao da koristi bankarske online usluge neophodno je da ima otvoren tekui raun ugovor o pristupu. Online bankarstvo omoguuje klijentima pristup svojim bankovnim raunima putem Interneta 24 casa dnevno sedam dana u nedelji. Koristi se za provjeru i tampu stanja na raunu, novane transakcije, davanje naloga za prenos novca i plaanje.

Pristup Internetu podrazumjeva tri nivoa sigurnosne probe. Prvi - unos imena, prezimena i broja rauna (ID code); drugi - unos specijalne lozinke (PIN code) i trei - unos tzv. token-a (digipass 300 security device), specijalnog elektronskog pristupnog koda koji se mijenja svakih 30 sekundi.

Internet bankarstvo je, veoma podesno za fizika lica i male i srednje preduzetnike sa manjim brojem dnevnih naloga za plaanje, a i pojeftinjuje samu bankarsku uslugu (transakcione trokove i bankarske provizije) i do 50 odsto u odnosu na klasian papiroloki nain. Od tehnikih predispozicija, potrebno je imati obian Microsoft Windows XP operativni sistem raunara, sa pripadajuim Internet Explorer-om 11.0, Netscape Navigator-om tj. konekcijom na Internet, koju posjeduje svaki korisnik.

Multicash

Multicash je proizvod namjenjen iskljuivo pravnim licima, klijentima banke. Rije je o programu (softveru) koji se za te svrhe posebno instalira kod klijenta i slui za provjeru stanja na raunu, transfer novca i davanje naloga za plaanje. Omoguava klijentu da sa svog radnog mesta obavlja platni promet i u svakom trenutku ima uvid u stanje svog rauna. Sadri dva nivoa sigurnosnog sistema koji onemoguavaju neovlaeni pristup raunu.

Telefonsko bankarstvo

Ono omoguava telefonsko dobijanje informacije o stanju na raunu, kao i davanje naloga za plaanje. Usluga e biti omoguena klijentu u toku zvaninog radnog vremena banke, pri emu klijent treba da informie telefonskog operatera o broju svog rauna i sigurnosnom kodu.Takoe, novom SMS uslugom preko poruke pratimo stanje na naem raunu uz pomo mobilnog operatera.Elektronski novac

Digitalni novac je jedan od najreklamiranijih Internet koncepata. Brojni mediji najavljivali su revoluciju elektronskog novca, a njima je vjeto dirigovao David Chaum, osniva firme DigiCash. Meutim, reklama je jedno a realnost neto drugo - i pored buke u medijima, stvarna prisutnost digitalnog novca na tritu je marginalna. Dijelom su za ovo zasluni i mediji koji, pored pisanja o revoluciji i dezintermedijaciji, nisu uinili mnogo da nametnu ovaj koncept elitnom bankarskom drutvu i regulatorima.

Interesantna novina u oblasti elektronskog novca jeste pokretanje modela elektronskog novca od strane Citicorpa. Na bazi vlastite tehnologije Citicorpa, direktor odeljenja za nove tehnologije u ovoj banci, Shlomo Rosen, 1995. godine razvio je i patentirao ovaj ambiciozni poduhvat pod isto tako ambicioznim nazivom elektronski monetarni sistem (Electronic Monetary System EMS). Namjera je da se stvori jedan sveobuhvatan platni sistem koji e moi da obavlja kako transakcije na veliko tako i transakcije na malo, a koji e biti podran od strane najveih amerikih banaka.

Elektronski novac moe se efikasno koristiti za elektronsku trgovinu samo ako postoji infrastruktura visokog tehnikog nivoa. Velika brzina prenosa podataka je osnovni preduslov za istovremeni prenos informacija o proizvodima potencijalnim klijentima. Pristup mora biti jednostavan i ekonomian. Domainstva moraju biti opremljena personalnim raunarima sa odgovarajuim softverom. Kada su ispunjeni ovi tehniki uslovi, na red dolazi reavanje problema bezbednosti.

Novi platni sistemi zasnovani na digitalnom novcu bie uspeni samo ako ih prihvati veliki broj ljudi. Ovo prihvatanje uveliko e zavisiti od odnosa trokova i koristi koje e novi platni sistemi pruati stranama koje u njima uestvuju. Primarni cilj potroaa je da na to jednostavniji nain obave kupovinu. Njima treba omoguiti plaanje od kue na to jednostavniji i efikasniji nain. Trgovac bi trebalo da snosi trokove transakcije plaanja. Sa druge strane, on e profitirati usled poboljanja imida (inovativni trgovac) i, verovatno, usled veeg obima prodaje. On e, takoe, biti u mogunosti da smanji broj prodajnih objekata i zaposlenog osoblja. Konstruktori sistema odgovorni su za razvoj platnih sistema. Oni e profitirati od honorara i provizija. Meutim, uslov za to jeste ire prihvatanje i upotreba njihovog sistema. Finansijske institucije nastupaju u svojstvu posrednika.

One e prikupljati pazar od trgovaca i bie odgovorne za kliring transakcija i pruanje pomonih usluga (obuka korisnika, reavanje problema). Njihovi prihodi sastojae se od provizija za usluge. Finansijske institucije mogu da promoviu izvesne sisteme. Meutim, veliki broj finansijskih institucija e vjerovatno imati potekoa prilikom ukljuivanja u ovakve sisteme zbog visokih trokova i nedostatka strunog osoblja. Centar povjerenja" e kontrolisati digitalne potpise i kljueve. On e biti odgovoran za integritet podataka koji se prenose i za autentinost strana u transakciji. Centar povjerenja pomae izgradnji povjerenja u izvesni platni sistem. Prihodi ovog centra sastoje se od honorara i provizija.

Otvoreni sistemi moraju imati adekvatne mere bezbjednosti pri obavljanju elektronskih plaanja. Bezbjednost se moe postii kriptografskim metodama i transakcionim brojevima.

Sistem treba da omogui i sitna plaanja (mikroplaanja). Odgovarajui sistem raunovodstva mora biti efikasan i efektivan, a trokovi po jednoj transakciji plaanja moraju biti niski. Sistem mora biti transparentan, a upotreba sistema jednostavna. On omoguuje da i domainstva (sitni trgovci) primaju uplate elektronskog novca. Postoje polemike oko toga da li sistem treba da omogui praenje elektronskog prenosa podataka i elektronskih plaanja. To bi, sa jedne strane, omoguilo analizu informacija o plaanju i konstruisanje detaljnog profila potroaa. Sa druge strane, meutim, treba uvaiti injenicu da veliki broj potroaa eli da ostane anoniman.

Trenutno na Internetu postoji nekoliko sistema elektronskog novca zasnovanih na digitalnim novanicama" (digitalni novac). Najpoznatiji online sistemi su ECash firme DigiCash; i NetCash, sistem koji je razvijen na Univerzitetu june Kalifornije. Najpoznatiji oflajn sistemi su Mondex i VisaCash.

Zakljuak

Broj korisnika usluga Internet bankarstva u Evropi skoio je na 65 miliona u godini dana do kraja 2007., pokazuju rezultati istraivanja koje je proveo Nielsen/NetRatings, firma za globalna istraivanja i analizu digitalnih medija.

Broj europskih surfera koji posjeuju finansijske stranice na Internetu je sa 25 porastao na 55 miliona, dok je procenat Evropljana koji redovno posjeuju takve stranice kontinuirano rastao, dostigavi 57 %. On-line bankarstvo dominira u vedskoj, gdje je u novembru preko 2,2 miliona, ili 63,3 posto, aktivne vedske Internet populacije posjetilo Web stranice neke banke ili kreditne ustanove, te u prosjeku mjeseno na njima provelo oko jedan sat.

Cjelovite usluge koje banke pruaju na svojim Internet stranicama privukle su vie od treinu aktivne Internet populacije u Australiji, Francuskoj, Nizozemskoj i Brazilu. Uprkos tome, tradicionalno bankarstvo i dalje privlai najvei broj korisnika.

Odjednom je svijet finansija, umjesto gomile razbacanih djelia, poeo da poprima oblik dinovske slagalice, a dijelovi se polako uklapaju jedan u drugi. Uskoro nee postojati potreba za podjelom linih finansija na gotovinu, uteevinu, kredite i sl.

Sva sredstva bie grupisana na jednom zajednikom inteligentnom" raunu, odakle e neprekidno krstariti" mreama u potrazi za investicionim ansama irom sijveta. Gotovina tako ve dobija itavu jednu novu dimenziju.

Firma MasterCard je investirala milione dolara u razvoj sistema za elektronski novac zvanog Mondex. Inteligentne" Mondex kartice imaju ugraene mikroipove na koje mogu da se smjeste ne samo elektronski dolari", ve takoe i jo pet drugih valuta, kratka medicinska istorija, pa ak i lini elektronski klju" koji moe da otvori sve od vaeg stana i automobila do vae kancelarije.

Literatura

VB Banka a.d. uvodi elektronsko bankarstvo koristei usluge, Electronic Banking Bureau d.o.o. (12.02.2003)

UNIKREDIT Banka a.d. Sistem elektronskog bankarstva za internu upotrebuRadovanovi, P. Elektronski novac, NIN broj 375. od 12.10.2007. Beograd

Toi, D. Elektronsko bankarstvo: Da li je to sinonim za Internet bankarstvo?, BIGZ, Beograd. 2005.

Vaskovi, V. Bankarstvo na internetu, FON, Beograd, prezentacija specijalistike studije 2002.g.Elektronski novac novac budunosti, Zbornik radova Vie ekonomske kole, Leskovac, 2006.

RB General Electronic, E-banking system, Beograd, Zbornik radova, 2004.

11