maturski rad astma

JU SREDNJA MEDICINSKA ŠKOLA

„DR BRANKO ZOGOVIĆ“ BERANE

MATURSKI RAD

NASTAVNI PREDMET:

PEDIJATRIJA SA NJEGOM

TEMA:

ASTMA U DJECE

MENTOR: KANDIDAT:

Saveta Stanišić Jašović Danica

BERANE

AVGUST 2012.

Maturski rad Astma u djece

SADRŽAJ:

Uvod.....................................................................................................................2

1. Astma..........................................................................................................3

1.1. Simptomi astme................................................................................4

1.2. Dijagnostifikovanje astme................................................................6

2. Liječenje astme...........................................................................................7

2.1. Stepenasti pristup liječenju...............................................................8

2.2. Povremena i perzistentna astma.......................................................9

3. Prevencija.................................................................................................12

Zaključak.................................................................................................................14

Literatura.................................................................................................................15

1


Uvod

Astma je alergijsko oboljenje zbog kojeg djeca školskog uzrasta

najčešće ostaju u bolnici. Procjenjuje se da svako sedmo školsko dijete i svaki

dvadeseti odrasli stanovnik pati od ove bolesti. Sa početkom školske godine napadi

astme kod djece su učestaliji, zbog brojnih faktora rizika koji do nje dovode.

Prašnjavi tepisi i police, buđ u kupatilima i toaletima, prehlade i virusi, samo su

neki od uzročnika. Ako se tome dodaju još i duvanski dim, gojaznost, fizička

neaktivnost, polen i grinje, kao najčešći faktori rizika iz okruženja, uslovi za

pojavu ili buđenje astme su više nego idealni.

Zato je vrlo važno, još u dječijem uzrastu, sprečavati hronične i teške

simptome astme, održavati normalne plućne funkcije i fizičke aktivnosti i primeniti

pravilan pristup liječenja, zato što je astma bolest koja može da se javi kod bilo

koga i u bilo kom životnom dobu. U porodičnom okruženju od astme obično boluje

više članova porodice, mada ima i pojedinačnih slučajeva gdje je samo jedna osoba

astmatičar.

Slika 1 – Upotreba pumpica

1. Astma

2

http://imageshack.us/


Astma je hronična opstruktivna upalna bolest disajnih puteva koja

uzrokuje probleme pri disanju. Karakterišu je neprimjereno jak imunološki

odgovor i hronična upala traheobronhalnog stabla. Bolest se javlja u epizodama, tj.

akutna pogoršanja bolesti izmjenjuju se periodima u kojima nema simptoma astme.

Do napada dolazi pri pogoršanju upale, obično jer je u neposrednoj okolini prisutan

neki iritirajući ili provokativni faktor astme.

Prilikom javljanja astme dolazi do zapaljenja sluzokože disajnih

puteva. Zapaljenski proces predstavlja reakciju na kontakt sa virusima, alergenima

i štetnim agensima iz vazduha i životne sredine. U takvoj situaciji sluzokoža

bronhija postaje crvena, otečena i prekrivena sa sluzi. Svi ovi simptomi dovode do

sužavanja bronhija i otežanog protoka vazduha koji ometa normalno disanje.

Ponekad stanje može da se zakomplikuje i dođe do potpunog zatvaranja bronhija,

što se manifestuje simptomima pogoršanja astme u vidu kašlja, otežanog disanja,

osjećaja stezanja i sviranja u grudima.

Astma otežava djetetu da dise. To može da se dešava samo

povremeno, a u ozbiljnijim slučajevima svaki dan. Astma može takođe pratiti dijete

kroz cio život (hronično oboljenje), ali možete je kontrolisati i terapijama sa

ljekovima.

Slika 2 – Mjerači brzine protoka izdisanja

3


Astma otežava disanje zato što može izazvati upalu bronhijalnih

cijevi, koje prenose vazduh do pluća. Upala obično počinje sporo, ali tokom

vremena može da izazove zatezanje mišica koji oblažu bronhijalne cijevi

(bronhospazam). Ovo moze izazvati blokiranje ili suzavanje disajnih puteva, što

otežava disanje. To je poznato kao epizoda akutne astme (takođe i napad).

Epizoda akutne astme može da se dešava često ili rjeđe i da bude

blaga ili ozbiljna. Najčešće se mogu simptomi tretirati kod kuće, koristeći plan u

slučaju astme, koji govori koje ljekove treba uzeti, kao i kada bi trebalo zatraziti

profesionalnu pomoć. Akutni napadi astme mogu čak izazvati i smrt, ali rijetko.

Čak i ako je dijete imalo samo nekoliko akutnih napada astme, ono

će i dalje imati i upalu disajnih puteva, koja zahtijeva terapiju. Ako upala nije pod

kontrolom, astma može dovesti do trajnih promjena u bronhijalnim cijevima,

oštetiti pluća djeteta i povećati rizik od komplikacija, kao sto su bronhitis ili upala

pluća.

1.1. Simptomi astme

Astma je u 80% slučajeva „alergijska”, znači posledica alergijske

konstitucije, koju dijete genetski naslijeđuje. U prvim mjesecima genetsku sklonost

alergiji dijete može ispoljiti kao reakciju na koži (ekcem), a u drugoj godini

već ima epizode respiratornih tegoba sa kašljem, “sviranjem” u grudima,

dugotrajnom sekrecijom iz nosa. Kod djeteta starog tri godine, sa velikom

sigurnošću se može postaviti dijagnoza na osnovu kliničke slike, analiza, najprije

kožnog alergotesta na inhalatorne alergene. Najveći broj djece je alergičan na

kućnu prašinu, grinje (parazit koji živi u prašini na tamnim, skrovitim mjestima),

polene drveća, korova, trave. Međutim, da bi se alergijska odnosno zapaljenska

reakcija javila, a samim tim i tegobe, nije dovoljno samo da je dijete senzibilisano

na ove alergene, već mora imati i kontakt sa njima.

Simptomi mogu biti blagi ili ozbiljni. Dijete i ne mora da ima

simptome, ili da ima ozbiljne dnevne simptome, ili nešto između ta dva. Takođe

može da se mijenja i učestalost simptoma. Simptomi astme mogu biti sledei:

4

http://www.popboxads.com/server/campain.php?utm_source=popbox&utm_medium=cpc&utm_campaign=popbox&idR=15524&oglId=530&mId=120&burl=lepotaizdravlje.rs&t=1345305352&sc=de75fcec0215fca0e2aff0ee6411fdae&dl=1


Šištanje, koje je glasno, ili slabiji zvuk poput zviždanja, koji se

javljaju kada dođe do sužavanja bronhijalnih cijevi;

Kašljanje;

Zatezanje u grudima;

Nedostatak daha, odnosno ubrzano, plitko disanje ili teško

disanje;

Problemi sa spavanjem;

Brzo umaranje tokom vježbanja.

Većina djece sa astmom ima simptome koji se pogoršavaju noću

(noćna astma). Ako dijete ima samo jedan ili dva od ovih simptoma, to ne znači

obavezno da ono ima astmu. Što više simptoma dijete ima, veća je mogućnost da

ima i astmu.

Slika 3 – Astma u djece

Astma se manifestuje nedostatkom vazduha (dispneja), zviždanjem u

grudima (vizing) i kašljem. Ova tri simptoma su obično udružena. Gušenje se javlja

u vidu napada (paroksizmi dispneje) između kojih su faze remisije. Intenzitet

napada, njihova učestalost i trajanje su varijabini. Za vreme napada bolesnik diše

ubrzano, čuje se vizing, preznojen je i uplašen. Zauzima sedeći položaj i oslanja se

na ispružene ruke, da bi fiksirao mišiće ramenog pojasa, što omogućava upotrebu

pomoćne disajne muskulature. Kraj napada je često obeležen kašljem s

5


iskašljavanjem guste sluzi. Astma se obično pogoršava noću, a napadi se javljaju

između 2 i 4 sata ujutro. Najteži klinički oblik astme jeste akutni teški napad (status

asthmaticus) u kome je bolesnik životno ugrožen.

1.2. Dijagnostifikovanje astme

Ne postoji jedinstvena analiza koja može da dijagnostikuje astmu. To

se postiže pomoću spirometrije, kao i medicinske istorije djeteta, fizičkog pregleda

i laboratorijskih testova. Za djecu od pet i više godina, test spirometrije je

najprecizniji način za postavljanje dijagnoze i određivanje ozbiljnosti astme. On

mjeri kojom brzinom dijete može da pokreće vazduh u i van pluća, kao i koliko

vazduha je pokrenuto. Ovaj test može da pomogne ljekaru da odredi da li astma

izaziva smanjivanje protoka vazduha i u kojoj mjeri. On takođe može da pokaže

koliko dobro rade pluća djeteta kada ono nema simptome astme, i može da izmjeri

koliko djetetova pluća odgovaraju na terapiju ljekovima. Spirometrija se ne koristi

kod beba i male djece. Umjesto toga, posluša se šištanje i da li dijete šišti ili kašlje

konstantno.

Slika 4 – Testiranje spirometrijom

6


Ljekar treba da pita i kada se pojavljuju simptomi kod djeteta, kao i

da li se oni javljaju kada dijete ima virusnu infekciju gornjeg dijela disajnih puteva

(kao što je prehlada) ili kada je u kontaktu sa hemikalijama, kućnim ljubimcima,

duvanskim dimom ili drugim supstancama. Ljekar posluša šištanje, koje ukazuje na

blokiranost disajnih puteva, i potraži znake sinusnih problema ili alergija. U

svakom slucaju, fizički pregled neće naći znake astme ako dijete nema simptome.

Može da se uradi rentgenski snimak pluća, da bi se utvrdilo da li neka

druga bolest izaziva simptome. Analize krvi mogu da nađu dokaz za alergije, koje

mogu izazvati akutne napade astme. Ako ljekar misli da dijete možda ima astmu

povezanu sa alergijama, mogu se uraditi testovi na koži, radi identifikacije

alergena.

Neophodni su redovni pregledi, da bi ljekar mogao da bude u toku sa

astmom i odluci o terapiji. Dijagnoza astme postavlja se na osnovu anamnestičkih

podataka, fizikalnog pregleda i ispitivanja funkcije pluća.

2. Liječenje astme

Cilj liječenja astme jeste uklanjanje simptoma i uspostavljanje

normalne ili što je moguće bolje funkcije pluća, kao i smanjenje rizika od pojave

teških napada. Uz to, liječenje treba da redukuje broj i težinu napada i omogući

djetetu normalan život, uključujući i sportske aktivnosti. Ispunjenje navedenih

ciljeva treba obezbijediti uz minimalne sporedne efekte terapije. Oblik i težina

opstrukcije ključni su parametri pri donošenju odluke o liječenju astme.

Određivanje težine bolesti bazira se na kombinaciji kliničkih kriterijuma i praćenju

objektivnih pokazatelja opstrukcije. Kada su poznati prouzrokovači astme,

izbjegavanje alergena ubraja se u osnovne mjere zbrinjavanja astme.

U medikamentnom liječenju astme postoji nekoliko grupa ljekova

koji se najčešće koriste: sredstva za prevenciju opstrukcije (antiinflamatorni

ljekovi) i za otklanjanje opstrukcije (bronhodilatatori). Prema savremenim

stavovima, astma je inflamatorna (zapaljenska) bolest i u liječenju se potencira

7


rano uvođenje antiinflamatorne terapije. Ova strategija liječenja zasnovana je na

utvrđenoj ulozi inflamacije u pojavi hiper-reaktivnosti i kliničkih manifestacija

astme.

Cilj savremene terapije bronhijalne astme jeste uspostavljanje i

održavanje kontrole kliničkih manifestacija bolesti u dužem periodu. Da bi se to

postiglo, potrebne su četiri međusobno zavisne komponente. Prva komponenta

je uspostavljanje partnerskog odnosa između ljekara i bolesnika. Druga

podrazumijeva otkrivanje i smanjivanje izloženosti faktorima rizika. Treća se

odnosi na procjenu, liječenje i praćenje astme, a četvrta komponenta

je odgovarajuće liječenje pogoršanja bolesti. Važno je znati da redovna primjena

ljekova i redovna kontrola omogućuju pacijentima kvalitetan život.

Ljekovima i kontrolama treba dodati i pozitivne navike. To su

mentalna snaga i samopoštovanje (ne boraviti sa djecom u prostorijama gdje se

puši), higijena (prije svega prostorija u kojima dijete boravi), umjerena i zdrava

ishrana i naravno sport.

2.1. Stepenasti pristup liječenju astme

Globalna incijativa za liječenje astme (GINA) navodi kao osnovni

princip “stepenasti pristup liječenju astme” tj. liječenje na osnovu stepena težine

astme, s promjenom stepena zavisno od postignutih rezultata. Da bi se primijenio

navedeni stav, neophdna je procjena težine bolesti na osnovu kliničkih i funkcijskih

kriterijuma. Terapija i težina bolesti stavljaju se u međusobnu relaciju i usklađuju u

zavisnosti od postignutog, tj. od uspjeha u kontrolisanju bolesti. Astma je

dinamična bolest koja se po učestalosti simptoma razlikuje od bolesnika do

bolesnika, odnosno i kod istog bolesnika razlikuje se tokom vremena. Zato plan

liječenja treba prilagoditi individualno svakom bolesniku ponaosob. U stepenastom

liječenju vrsta i doza ljekova se povećava ili smanjuje shodno težini same bolesti.

8


Slika 5 – Pomoć djetetu pri uzimanju terapije

2.2. Povremena i perzistentna astma

Na osnovu učestalosti tegoba i promjena u plućnoj funkciji, astma je

klasifikovana kao najblaža ili povremena astma (tegobe su vema blage i rijetke,

rijeđe od jednom sedmično i nema noćnih simtpoma) i trajna ili perzistentna koja

se u zavisnosti od učetalosti dnevnih i noćnih tegoba klasifikuje kao laka, umjerena

i teška. Teška astma podrazumijeva da su tegobe svakodnevne, uz veoma česta

pogoršanja, posebno tokom noći.

U zavisnosti od procjene težine primenjuje se odgovarajuća terapija.

Tako u slučajevima “povremene astme” i ljekovi se primenjuju povremeno, dok

“perzistentna astma” bilo da je laka, umjerena ili teška, zahtijeva redovnu

(perzistentnu) primenu ljekova.

Ljekovi za liječenje astme podijeljeni su u dvije grupe:

ljekovi za dugotrajnu prevenciju i

ljekovi za brzo otklanjanje tegoba.

Cilj liječenja astme je život bez tegoba, te o dobroj kontroli bolesti

govorimo onda kada je potreba za lijekovima koji otklanjaju simptome (ventolin,

berodual) veoma rijetka. Ukoliko je potreba za ovim ljekovima češća od jednom

9


sedmično ili se jave noćne tegobe onda je neophodna primjena odgovarajućih

ljekova za dugotrajnu prevenciju astme.

U ljekove za dugotrajnu prevenciju astme spadaju protivzapaljenski

ljekovi od kojih su najbolji i najefikasniji inhalatorni kortikosteroidi. To su ljekovi

koji djeluju samo lokalno na sluzokožu disajnih puteva. Oni nemaju neželjene

sistemske efekte, bezbjedni su za primjenu i u dječijem uzrastu, pa čak i tokom

trudnoće. U našoj zemlji su odavno registrovani i poznati su pod nazivom

Flixotide, Becloforte, Pulmicort, Alvesco i dr. U slučajevima lake perzistentne

astme samo njihovom redovnom primjenom uspostavlja se potpuna kontrola

bolesti.

Ukoliko se radi o umjereno teškoj ili teškoj astmi potrebno je uz

navedene ljekove dodati i tzv. dugodjelujuće bronhodilatatore. Najbolji rezultati pa

i potpuna kontrola astme postiže se primjenom ljekova koji sadrže kombinaciju

kortikosteroida sa dugodjelujućim bronhodilatatorom.

Slika 6 – Inhalatorni kortikosteroidi

Radi visokog terapijskog indeksa preporučuju se inhalatorni ljekovi:

visoke koncentracije lijeka daju se direktno u disajne puteve, uz visok terapijski

učinak i malo sistemskih nuspojava. Uređaji za upotrebu inhalatornog oblika lijeka

uključuju raspršivače fiksnih doza (MDI tj. Mjerni-dozni inhalator), udahom

aktivirane MDI, raspršivače sa suvim prahom i inhalatore. Komorica za udisanje

10


omogućuje lakše korišćenje MDI-a. Komorica za udisanje smanjuje sistemsku

resorpciju lijeka i nuspojave inhalatornih kortikosteroida.

Za svakog bolesnika treba odabrati najprihvatljiviji urežaj. Djeca

mlađa od 2 godine trebaju koristiti MDI uz upotrebu komorice za udisanje i maske

za lice ili inhalator. Djeca od 2 do 5 godina trebaju koristiti MDI uz komoricu za

udisanje ili, ako je potrebno, inhalator.

Kod bolesnika koji koriste komoricu za udisanje treba voditi računa

da komorica odgovara raspršivaču. Veličinu komorice za udisanje treba povećavati

s rastom djeteta. Bolesnici stariji od 5 godina, koji imaju poteškoća pri upotrebi

MDI-a, trebaju koristiti i komoricu za udisanje ili udahom aktiviran MDI,

raspršivač sa suvim prahom, ili inhalator.

Raspršivač sa suvim prahom zahtijeva određenu snagu udaha koju je

teško postići tokom teških napada astme ili kod djece mlađe od 5 godina. Bolesnici

bi tokom teških napada trebali koristiti MDI s komoricom za udisanje ili inhalator.

Slika 7 – Liječenje astme

Treba podučiti bolesnika ( i roditelje ) kako da koriste uređaje za

udisanje lijeka. Različiti uredjaji zahtijevaju različite tehnike udisanja. Pokažite i

11


dajte ilustrirovana uputstva. Tražiti od bolesnika da pokaže tehniku udisanja lijeka

pri svakoj posjeti doktoru.

Pumpica je važna jer kontroliše simptome astme i sprečava pojavu

njenog pogoršanja. Šireći bronhije brzo olakšava tegobe od kašlja, ali je nikako ne

treba koristiti na svoju ruku. Posjeta ljekaru je od izuzetne važnosti, makar dva do

tri puta godišnje, čak i onda kada ne postoje problemi sa disanjem i kada se oboleli

dobro oseća.

S obzirom na to da su u pumpicama kortikosteroidi, roditelji se

najčešće pitaju da li je njihova primjena uputna. Steroidi u pumpicama nisu oni koji

se koriste za jačanje mišića u teretanama, njihova doza je mala i uglavnom bez

neželjenih efekata na druge organe. Ali, to ne znači da pumpicu treba koristiti često

ili svakodnevno, jer učestala potreba za pumpicom pokazuje da astma nije pod

dobrom kontrolom i da se treba javiti ljekaru što prije radi regulisanja tegoba.

3. Prevencija

Prirodni tok dječje astme je nepredvidiv, a mnogobrojni ljekovi koji

se koriste u njenom liječenju još uvijek ne pružaju definitivno izlječenje. Uzimajući

u obzir ovu činjenicu, pored uvođenja novih ljekova, pažnja se sve više posvećuje i

mjerama prevencije bolesti. U proteklim godinama objavljene su mnogobrojne

studije rađene na velikom broju dece, a čiji je cilj bio da doprinesu utvrđivanju

incidencije bolesti, kao i otkrivanju riziko-faktora za nastanak astme. Kod svih

pacijenata sa astmom mora se voditi računa i o mjerama prevencije. Strategija

prevencije bolesti podrazumijeva dvije osnovne komponente: mjere primarne i

sekundarne prevencije. Primarna obuhvata niz mjera koje treba sprovoditi i prije

pojave dokaza o senzibilizaciji na neke spoljne faktore koji su mogli uzrokovati

nastanak bolesti. Sekundarna prevencija astme isto je tako važna u zbrinjavanju

astmatičara, posebno kada se jave znaci alergijske senzibilizacije, a nema

simptoma bolesti.

Astma se može spriječiti. Kod djece u čijim je porodicama

zabilježena astma ili atopija, početni razvoj astme se može spriječiti izbjegavanjem

12


izloženosti pasivnom pušenju i kućnoj prašini, alergenima u hrani, alergenima koji

potiču od mačaka ili drugih životinja, grinjama, polenu. Savremena terapija astme

pomaže bolesnicima da spriječe većinu napada, riješe se problematičnih noćnih i

dnevnih simptoma i ostanu fizički aktivni.

Slika 8 –Posjeta ljekaru

Ako je dijete alergično na kućnu prašinu i grinje, u njegovoj sobi

treba da bude namještaj, od drveta ili metala, koji može da se briše vlažnom krpom.

Iz sobe treba izbaciti tepihe, prekrivače, tapiserije, zavjese, plišane igračke i druge

predmete koji sakupljaju prašinu. Prašina u stanu takođe treba svakodnevno da se

briše vlažnom krpom. Posteljinu treba prati svakih sedam dana na najmanje 60

stepeni Celzijusovih. Jastuk nikako ne treba da bude perjani, jer grinje perje

obožavaju. Jastuci treba da budu sa sintetičkim punjenjem i da se, takođe, peru na

60 stepeni.

Ako dijete ne želi da se odrekne plišanih igračaka, jednom nedeljno

treba ih ostaviti da prenoće u zamrzivaču (grinje ne podnose niske temperature), a

zatim ih oprati, osušiti i tek onda dati da se sa njima igra.

13


Zaključak

Astma se često prvi put javlja u djetinjstvu, češće kod dječaka nego

kod djevojčica. Atopija i alergije u porodici najveći su faktori rizika za razvoj te

bolesti kod djece. Atopija je genetska sklonost imunog sistema da proizvodi

antitela na uobičajene alergene što dovodi do simptoma alergije. Atopijski

dermatitis (ekcem) i alergijski rinitis mogu služiti kao ključni pokazatelji rizika

razvoja astme kod odojčadi i male djece.

Za potvrdu da li neko ima astmu ili ne, dovoljno je uraditi analizu

krvi, alergijske probe na koži podlaktice i testove plućne funkcije kojima se

utvrđuje prolaznost vazduha kroz disajne puteve. Ukoliko je odgovor potvrdan, u

terapijske svrhe, osim specifičnih ljekova, obavezno treba uvrstiti i pumpicu.

Pumpica je najbolji način da lijek brzo stigne u pluća i da tu deluje.

Astma ponekad nastaje postepeno, osoba se danima oseća loše pre

nego što se napad ispolji. Otežano disanje nekada počinje naglo, pa ukoliko

astmatičar nema vremena da stigne do ljekara važno je da, pogotovo kada se radi o

deci, odgovarajući ljekovi i pumpica budu pri ruci.

Ako se javi kašalj i stezanje u grudima praćeno teškim disanjem,

preko pumpice treba uzeti duplu dozu lijeka i sačekati da disanje postane

normalno. Ukoliko se za nekoliko minuta tako nešto ne dogoditi, terapiju sa

pumpicom treba ponoviti, ali istovremeno potražiti i pomoć ljekara.

Astma ne smije biti razlog za sram. Olimpijski pobjednici, državnici,

poznate ličnosti iz javnog i kulturnog života, te obični ljudi žive uspješan život uz

astmu.

Prevencija astme je poželjna. Za djecu sa porodičnom anamnezom astme ili

atopije vrlo je vjerovatno da izbjegavanje pasivnog pušenja, alergogenih

produkata, grinja, kućne prašine, pomaže u prevenciji nastanka astme.

14


LITERATURA:

o Živković Z. Učestalost astme, rinitisa i ekcema kod djece.

Dječ. Pulm. 2002.

o Smiljanić S, Radić S, Živković Z. Astma i alergija u

djetinjstvu. Dječ. Pulm 2002.

o Djurica S. Prevalenca astme, alergijskog rinitisa i ekcema kod

školske dece u Pančevu. Dječ Pulm 2002.

o Slobodanka Petrović, Jelena Tomič i Radmila Ljuština-Pribić,

Mogućnosti Primarne i sekundarne prevencije dečije astme,

Institut za zdravstvenu zaštitu dece i omladine Vojvodine,

Novi Sad, Dečja klinika, Plućno odeljenje, 2010,

o http://www.astma.rs/astma/osnovni-principi-lecenja-astme/

15

maturski rad astma

Documents