môclôcstatic.khoia0.com/pdf-files/giao_su_hoang_tuy_by_nguyen... · 2017. 2. 18. · ¤ng sinh...

Môclôc

Gi¸o S Hoµng Tôy 2

1

Gi¸oSHoµngTôy(1927-)

GS. Hoµng Tôy (1927-)

C©y Phîng

2

Më ®Çu bµi nµy, t«i xin trÝch ®o¹n ®Çu lêi bµi ca Thêi Hoa §á ®Ó mõng sinh nhËt

lÇn thø 85 cña ThÇy Tôy.

Thêi Hoa §á

Nh¹c: NguyÔn §×nh B¶ng

Th¬: Do·n Thanh Tïng

Díi mµu hoa nh löa ch¸y kh¸t khao,

bíc lÆng trªn con ®êng v¾ng n¨m nao.

ChØ cã tiÕng ve ån µo mµ ch¼ng cho lßng ngêi yªn chót nµo.

Anh m¶i mª vÒ mét mµu m©y xa,

çnh buåm bay vÒ mét thêi ®· qua,

em thÇm h¸t mét c©u th¬ cò,

vÒ mét thêi thiÕu n÷ say mª (vÒ mét thêi hoa ®á diÖu kú).

Mçi mïa hoa ®á vÒ hoa nh ma r¬i r¬i,

çnh máng manh xao x¸c ®á t¬i,

nh nuèi tiÕc mét thêi trai trÎ.

ViÕt vÒ GS. Hoµng Tuþ, ®èi víi t«i, lµ hÕt søc khã, v× r»ng:

1) §· cã nhiÒu bµi viÕt vÒ ¤ng, víi nh÷ng mü tõ vµ nhiÒu lêi ca ngîi ch©n thµnh

nhÊt;

2) ¤ng lµ ngêi nh¹y c¶m, lËp luËn chÆt chÏ, s¾c s¶o trong t duy, thÝch nãi nh÷ng

chÝnh kiÕn cña m×nh;

3) ¤ng c«ng bè nhiÒu c«ng tr×nh to¸n häc ®Æc s¾c, viÕt nhiÒu s¸ch gi¸o khoa b»ng

tiÕng ViÖt vµ tiÕng Anh næi tiÕng, viÕt nhiÒu bµi vÒ nÒn gi¸o dôc ViÖt Nam.

DÉu biÕt lµ khã, nhng t«i sÏ cè g¾ng hÕt søc ph¸c häa ch©n dung vµ nh÷ng ç

tÝnh, nh÷ng thµnh c«ng vµ c¶ nh÷ng ®iÒu cha lµm ®îc cña ¤ng trong khoa häc vµ

gi¸o dôc. Do ®· cã nhiÒu tµi liÖu vÒ GS. Hoµng Tôy 1, nªn t«i tËp trung viÕt vÒ nh÷ng

®iÒu mµ Ýt ngêi biÕt. §¨c biÖt, t«i sÏ cè g¾ng ph¶n ¶nh s¬ lîc kh¸ch quan t×nh h×nh

khoa To¸n, §¹i Häc Tæng Hîp Hµ Néi (§HTHHN) trong thêi kú 1961-1968, thêi kú

th¨ng hoa cña GS. Hoµng Tôy trong khoa häc vµ ®µo t¹o vµ, theo t«i, còng lµ giai ®o¹n

1Xem phÇn Phô Lôc sau bµi viÕt nµy

3

khã kh¨n nhÊt cña ¤ng.

TiÓu sö s¬ lîc

¤ng sinh ngµy 07 th¸ng 12 n¨m 19272 (tuæi §inh M·o) t¹i Xu©n §µi, §iÖn bµn,

Qu¶ng Nam.

Lµ ch¸u néi cña cô Hoµng V¨n B¶ng, ®ç cö nh©n vµ gi÷ chøc ¸n s¸t sø nhiÒu tØnh

nh: Qu¶ng Ng·i, Qu¶ng B×nh, Qu¶ng Nam, Hµ tÜnh. Cô Hoµng V¨n B¶ng lµ em ruét

cña Tæng ®èc Hµ Néi Hoµng DiÖu.

Th©n phô cña GS. Hoµng Tôy lµ cô Huúnh Kþ (ch÷ nho th× Huúnh hay Hoµng còng

viÕt nh nhau, nhng theo phong tôc trong gia ®×nh GS. håi xa th× con trëng thêng

gäi lµ Huúnh, vµ ®Õn thêi dïng ch÷ quèc ng÷ th× viÕt lµ Huúnh; cho nªn anh c¶ GS. lµ

Huúnh D).

Cha «ng lµm quan tri huyÖn, vÒ hu sím, l¹i mÊt sím (khi ¤ng míi lªn 4), gia

®×nh ®«ng con, nªn tuæi th¬ ¤ng kh¸ vÊt v¶. Lªn 6-7 tuæi ¤ng ®· ®îc MÑ göi cho

c¸c anh lín nu«i, khi vµo Nha Trang, khi vµo Sµi-gßn, råi l¹i trë vÒ quª häc cho ®Õn

hÕt tiÓu häc. Cßn trung häc th× häc ë trêng Quèc Häc HuÕ (håi Êy gäi lµ trêng Kh¶i

§Þnh), nhê cã hai anh ¤ng d¹y häc t ë ®ã, nhng do ¤ng ®au èm thêng xuyªn nªn

gÆp v« vµn khã kh¨n. Cã mét n¨m ph¶i nghØ häc h¼n, vÒ quª v× èm nÆng, cã lóc tëng

ph¶i liÖt suèt ®êi. Sau khi søc kháe kh¸ h¬n ¤ng ®i häc l¹i th× mét n¨m sau l¹i bÞ èm

trë l¹i, ph¶i bá trêng Kh¶i §Þnh ra häc trêng t. Häc trêng t mÊy th¸ng ¤ng l¹i

søc th× l¹i n¶y ra ý muèn gì l¹i thêi gian ®· mÊt nªn ¤ng liÒu nh¶y cãc 2 líp, bá qua

Thµnh Chung mµ thi th¼ng tó tµi phÇn mét. May sao ®ç kh¸ cao, vît qu¸ mong ®îi

cña b¶n th©n . Sau nµy nghÜ l¹i ¤ng thÊy, së dÜ ®¹t ®îc kÕt qu¶ nh vËy, mét phÇn

quan träng lµ do ®iÒu kiÖn b¾t buéc, ¤ng ph¶i lµm quen tù häc tõ rÊt sím.

Th©n mÉu cña GS. Hoµng Tôy lµ cô TrÇn ThÞ Nghi (18???- 19???).

Anh em ¤ng cã 7 ngêi, ®Òu lµm gi¸o dôc vµ v¨n ho¸, kh«ng ai lµm cho Ph¸p thêi

thùc d©n: Huúnh D (®ång m«n víi c¸c cô Cao Xu©n Huy, §Æng Thai Mai,... ë trêng

Cao §¼ng S Ph¹m §«ng D¬ng, d¹y trung häc Vinh ®îc vµi n¨m th× bÞ th¶i håi

v× tham gia ho¹t ®éng chÝnh trÞ chèng Ph¸p; trong kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p cã thêi

2nhiÒu tµi liÖu ®· viÕt sai lµ 17/12/1927

4

gian 1947-1951 lµm Gi¸m §èc Gi¸o Dôc Liªn Khu 5) ; Hoµng Hû (d¹y trung häc t

thêi Ph¸p, trong kh¸ng chiÕn chèng Mü cã thêi gian lµm hiÖu trëng Trung Häc Ng«

QuyÒn ë H¶i Phßng); Hoµng KiÖt (ho¹ sÜ, mÊt n¨m 1960 trong chuyÕn ®îc cö ®i triÓn

l·m tranh ë Liªn X« vµ §«ng ¢u), Hoµng Phª (gi¸o s ng«n ng÷ häc), Hoµng Quý

(phã gi¸o s vËt lý), Hoµng Chóng (phã gi¸o s to¸n) vµ ¤ng (gi¸o s to¸n).

Vî ¤ng l© c« gi¸o sinh häc D¬ng ThÞ Ngäc Anh, nguyªn lµ gi¸o viªn sinh häc

THPT (§èng §a, Hµ Néi). Vî chång ¤ng cã bèn ngêi con (3trai, mét g¸i) lµ: Hoµng

D¬ng Tïng (sinh 1957, tiÕn sÜ), Hoµng Hång Hµ (sinh 1960, kü s), Hoµng D¬ng

TuÊn (sinh 1964, tiÕn sÜ) vµ Hoµng D¬ng TiÕn (sinh 1969, kü s). Trong sè ®ã,

con trai thø 3 cña ¤ng, Hoµng D¬ng TuÊn lµ GS.(tríc ë §H New South Wales,

Sydney, tõ 2010 chuyÓn qua University of Technology Sydney). GS. TuÊn chuyªn vÒ

engineering control theory (cã dïng optimization nhng kh«ng chuyªn h¼n). Con rÓ

cña «ng, Phan Thiªn Th¹ch, chång cña con g¸i Hång Hµ, lµ tiÕn sÜ ViÖn To¸n Häc,

nhµ to¸n häc giái vÒ Lý ThuyÕt Tèi ¦u (chuyªn ngµnh cña GS. Hoµng Tôy).

Nh÷ng nÐt chÝnh trong sù nghiÖp cña GS. Hoµng Tôy

Sau khi t×m hiÓu qu¸ tr×nh häc hµnh cña ¤ng, t«i ®îc biÕt:

Th¸ng 5, 1945 ¤ng ®ç tó tµi phÇn mét ë HuÕ, sau ®ã vÒ quª tham gia ho¹t ®éng c¸ch

m¹ng vµ c«ng t¸c ë ®Þa ph¬ng, ®Õn th¸ng 2, 1946 trë ra HuÕ tù häc 3 th¸ng vµ thi

tó tµi phÇn 2 ( tó tµi to¸n) th¸ng 5, 1946 víi t c¸ch thÝ sinh tù do (may m¾n ¤ng

l¹i ®ç ®Çu). Sau ®ã ®Õn th¸ng 9, 1946 ra Hµ Néi häc Cao §¼ng Khoa Häc Hµ Néi

(håi Êy cßn d¹y b»ng tiÕng Ph¸p), nhng chØ h¬n m«t th¸ng th× trêng ®ãng cöa do

toµn quèc kh¸ng chiÕn (th¸ng 12, 1946), ¤ng l¹i trë vÒ quª ë Qu¶ng Nam tham gia

kh¸ng chiÕn. Tõ th¸ng 5, 1947 d¹y To¸n ë trêng trung häc Lª KhiÕt (Qu¶ng Ng·i,

Liªn Khu 5) vµ tõ ®ã vÒ sau võa d¹y võa tù häc. ¤ng häc to¸n víi GS NguyÔn Thóc

Hµo n¨m thø hai tó tµi ë HuÕ vµ math gÐnÐ ë Cao §¼ng Khoa Häc Hµ néi (nhng líp

nµy chØ häc ®îc mét th¸ng - th¸ng 10/1946 - råi ®ãng cöa v× kh¸ng chiÕn toµn quèc

1946). N¨m 1951 ¤ng xin víi chÝnh quyÒn ra ViÖt B¾c (®i bé) v× nghe tin GS Lª V¨n

Thiªm më l¹i §H. Tuy vËy, ra ®Õn ViÖt B¾c ¤ng ®îc ®iÒu sang Khu Häc X¸ Trung

¦¬ng (T¦) ë Nam Ninh kh«ng ph¶i ®Ó häc mµ ®Ó d¹y trêng S Ph¹m Trung CÊp T¦

5

(v× håi Êy chØ cã trêng KH C¬ b¶n vµ S Ph¹m Trung CÊp mµ ch¬ng tr×nh ë c¶ hai

trêng ®ã ®èi víi ¤ng ®Òu kh«ng cÇn thiÕt do ¤ng ®· tù häc ®îc phÇn lín tõ håi ë

Liªn Khu 5 råi). ¤ng d¹y ë Khu Häc X¸ T¦ cho ®Õn 1955 th× ®îc ®iÒu vÒ Bé Gi¸o

Dôc, phô tr¸ch c«ng t¸c c¶i çch gi¸o dôc vµ sau ®ã Ban Tu Th. Th¸ng 9 n¨m 1956,

sau khi hoµn thµnh c«ng viÖc ë Ban Tu Th, ¤ng ®îc chuyÓn c«ng t¸c sang §HSP,

lµm viÖc ë Khoa To¸n chung cña §HSP vµ §HTH Hµ Néi díi sù l·nh ®¹o cña GS Lª

V¨n Thiªm. Th¸ng 7/1957 ®îc cö sang thùc tËp ë §H Lomonosov, cïng víi 7 çn

bé gi¶ng d¹y kh¸c cña §HSP vµ §HTH. Th¸ng 5/1959, b¶o vÖ xong luËn ¸n vÒ níc

lµm viÖc ë §HTH Hµ Néi.

Díi ®©y lµ tãm t¾t nh÷ng nÐt chÝnh trong sù nghiÖp cña GS. Hoµng Tôy:

* N¨m 1954 Hoµng Tôy b¾t ®Çu d¹y to¸n t¹i trêng ®¹i häc Khoa Häc, sau lµ ®¹i häc

Tæng Hîp Hµ Néi.

* Th¸ng 3 n¨m 1959, Hoµng Tôy trë thµnh mét trong hai ngêi ViÖt NAm ®Çu tiªn b¶o

vÖ thµnh c«ng lu©n ¸n phã tiªn sÜ khoa häc to¸n-lý T¹i ®¹i häc Lomonosov Moskva.

* Tõ n¨m 1961 ®Õn 1968 «ng lµ chñ nhiÖm Khoa To¸n cña §¹i Häc Tæng Hîp Hµ

néi, lµ ViÖn trëng Viªn To¸n häc ViÖt Nam tõ 1980 ®Õn 1990.

* N¨m 1964, «ng ®· ph¸t minh ra ph¬ng ph¸p "l¸t c¾t Tôy" ( Tuy's cut) vµ ®îc coi lµ

cét mèc ®Çu tiªn ®¸nh dÊu sù ra ®êi cña mét chuyªn nghµnh to¸n häc míi: Lý thuyÕt

tèi u toµn côc ( global optimization).

* N¨m 1995 ¤ng ®îc trêng §¹i häc Linhkoping (Thôy §iÓn) phong tÆng TiÕn sÜ

danh dù.

* Th¸ng 8 n¨m 1997, viÖn c«ng nghÖ Linkoping (Thôy ®iÓn) ®· tæ mét héi th¶o quèc

tÕ víi chñ ®Ò "T×m tèi u tõ ®Þa ph¬ng ®Õn toµn côc", ®îc tæ chøc ®Ó t«n vinh Gi¸o

s Hoµng Tôy, " ngêi ®· cã c«ng tr×nh tiªn phong trong tèi u toµn côc vµ quy ho¹ch

to¸n tæng qu¸t" vµ nh©n dÞp gi¸o s trßn 70 tuæi.

* Ngµy 27 th¸ng 9 n¨m 2007, ¤ng lµ mét trong nh÷ng ngêi tham gia s¸ng lËp ViÖn

Nghiªn cøu Ph¸t triÓn IDS, vµ ¤ng ®îc bÇu lµm Chñ TÞch Héi §ång ViÖn. ViÖn IDS

víi t çch lµ mét tæ chøc ®éc lËp, võa lµ tæ chøc më, phi vô lîi chuyªn nghiªn cøu

®Õn çc vÊn ®Ò liªn quan ®Õn çc chÝnh s¸ch, chiÕn lîc, kÕ ho¹ch ph¸t triÓn cho çc

6

c¬ quan nhµ níc vµ çc tæ chøc kinh tÕ x· héi.

* Th¸ng 12 n¨m 2007, mét héi nghÞ quèc tÕ vÒ " Quy ho¹ch kh«ng låi" ®· ®îc tæ

chøc ë Rouen, Ph¸p ®Ó ghi nhËn nh÷ng ®ãng gãp tiªn phong cña Gi¸o s Hoµng Tôy

cho lÜnh vùc nµy nãi riªng vµ cho ngµnh Tèi u toµn côc nãi chung nh©n dÞp ¤ng trßn

80 tuæi. Trong dÞp nµy, ¤ng ®îc §H Rouen (Ph¸p) phong tÆng danh hiÖu TiÕn sÜ

danh dù.

* Trong nh÷ng n¨m cña thÕ kû 21, GS Hoµng Tôy ®· dån nhiÒu nç lùc cña m×nh vµo

viÖc phª ph¸n sù yÕu kÐm, l¹c hËu vµ tiªu cùc trong ngµnh gi¸o dôc ViÖt Nam còng

nh tham gia nhiÒu héi nghÞ tham luËn vÒ c¶i çch gi¸o dôc.

Theo t liÖu nµy (mét vµi th«ng tin ë trªn ®îc lÊy tõ Wikipedia, Google) cho ta

thÊy GS. Hoµng Tôy lµ con mét gia ®×nh nÒ nÕp, sinh trëng trong gia téc cã truyÒn

thèng yªu níc, häc hµnh ch¨m chØ, giái Ph¸p v¨n vµ çc m«n khoa häc tù nhiªn vµ

khoa häc x· héi. Ch¾c ch¾n GS. Hoµng tôy cã mét bµ mÑ hÕt søc chu ®¸o, tÇn t¶o nu«i

d¹y çc con nªn ngêi.

GS. Hoµng Tôy: nhµ s ph¹m, nhµ to¸n häc lín

T«i ®îc nghe tªn GS. Hoµng Tôy n¨m 1959. Lóc ®ã t«i ®ang häc líp 9B, trêng

phæ th«ng cÊp 3, t¹i 47 phè Lý Thêng KiÖt, Hµ Néi. Trêng nµy thêng ®îc gäi

lµ Phæ Th«ng 3, hay ViÖt §øc (do Céng Hßa D©n Chñ §øc gióp ®ì). Mét h«m thµy

Hoµng Chóng (hiÖu phã) rÊt phÊn khëi b¸o tin: ViÖt Nam võa cã mét ngêi tªn lµ

Hoµng Tôy b¶o vÖ thµnh c«ng luËn ¸n Phã TiÕn SÜ To¸n häc. Chóng t«i vç tay håi

l©u vµ tù hµo l¾m. Mét n¨m sau, vµo cuèi 1960 GS. Hoµng Tôy më líp gi¶ng bµi cho

gi¸o viªn phæ th«ng: Logic mÖnh ®Ò vµ x¸c suÊt s¬ cÊp. T«i vµ mét sè häc sinh cÊp

3 còng tham dù. Gi¶ng ®êng 5 rÊt réng cña ®¹i häc Tæng Hîp (thêi kú ®ã ë sè 9

phè Hai Bµ Trng, Hµ Néi) ®Çy chÆt ngêi nghe. ThÇy Tôy d¸ng ngêi gµy, m¾t s¸ng,

nãi giäng Qu¶ng Nam, tãc b¹c say sa gi¶ng vÒ nh÷ng phÐp tuyÓn, héi (danh tõ trong

logic mÖnh ®Ò), vµ x¸c suÊt. Thµy viÕt phÊn víi tay ph¶i rÊt dÎo, nÐt ch÷ ngay ng¾n,

®Ñp. T«i cha ®îc häc thµy gi¸o nµo cã ph¬ng ph¸p sö dông b¶ng tíi møc nghÖ

thuËt nh thÇy Tôy. Ph¶i nãi r»ng ¤ng lµ nhµ s ph¹m lín (dï cho, giäng nãi cña ¤ng

7

nghe h¬i mÖt).

N¨m 1961, t«i trë thµnh sinh viªn khãa 6, khoa To¸n ®¹i häc Tæng Hîp Hµ Néi.

ThÇy Lª V¨n Thiªm lµ hiÖu phã, thÇy Hoµng Tôy lµ chñ nhiÖm khoa. T«i ®îc thÇy

Tôy gi¶ng chuyªn ®Ò: Lý thuyÕt §å thÞ vµ Gi¶i tÝch n¨m thø hai. RÊt tiÕc, t«i kh«ng

®îc häc ¤ng Lý thuyÕt Hµm Thùc, theo t«i, ®©y lµ m«n d¹y së trêng cña ¤ng. LuËn

¸n cña thÇy thuéc lÜnh vùc Lý thuyÕt Hµm thùc, díi sù híng dÉn cña nhµ to¸n häc

Nga D.E. Menshov, vµ thÇy Tôy lµ ngêi ViÖt ®Çu tiªn cã bµi ®¨ng trªn c¸c t¹p chÝ

lín nhÊt cña Liªn X« nh:

Hoang, Tuy On the structure of measurable functions. I. (Russian) Mat. Sb. (N.S.)

53 (95) 1961 429-488.

Hoang, Tuy The structure of measurable functions. II. (Russian) Mat. Sb. (N.S.)

54 (96) 1961 177-208.

Hoang, Tuy The "universal primitive'' of J. Markusiewicz. (Russian) Izv. Akad.

Nauk SSSR. Ser. Mat. 24 1960 617-628.

Hoang Tuy The structure of measurable functions. (Russian) Dokl. Akad. Nauk

SSSR 126 1959 37-40.

Hoang, Tuy Symmetry of the contingent of the graph of a measurable function.

(Russian) Dokl. Akad. Nauk SSSR 126 1959 946-947.

NhiÒu ngêi ®îc nghe ¤ng gi¶ng Hµm Thùc nãi r»ng khi nghe thÇy gi¶ng nh bÞ

th«i miªn v× tµi n¨ng s ph¹m cña thµy, râ rµng khóc triÕt tríc nh÷ng vÊn ®Ò khã vµ

rÊt ®Ñp cña tÝch ph©n Lebesgue. Sau nµy, GS. Tôy ®· cho xuÊt b¶n cuèn s¸ch:

Gi¶i tÝch hiÖn ®¹i, TËp 1, 2, 3, NXB §¹i Häc vµ Trung Häc Chuyªn NghiÖp,

1979

vµ ®îc ViÖn To¸n xuÊt b¶n víi tªn

Hµm thùc vµ Gi¶i tÝch hµm, NXB §HQGHN, 2005

lµ cuèn s¸ch "best seller".

Khoa To¸n §HTH Hµ Néi vµ GS. Hoµng Tôy, thêi kú 1961-1968

GS. Hoµng Tôy lµ ngêi khëi xíng VËn Trï Häc (vµ nh thÕ, ¤ng lµ ngêi ®Çu

8

tiªn øng dông To¸n vµo thùc tÕ ViÖt Nam) cña ViÖt Nam tõ n¨m 1961. Cã thÓ nãi, ¤ng

chuyÓn tõ to¸n lý thuyÕt "thuÇn tóy" sang øng dông to¸n b»ng con ®êng "bµi to¸n

vËn t¶i", lý thuyÕt ®å thÞ, råi lý thuyÕt tèi u. Lóc ®ã phong trµo øng dông to¸n vµo

thùc tÕ ViÖt Nam rÊt s«i næi: §Ých th©n GS. Hoµng Tuþ lÇn ®Çu tiªn ¸p dông vËn trï ë

bé Giao Th«ng VËn T¶i; vµ hai n¨m sau, 1964 GS. Hoµng Tôy ®· dïng s¬ ®å Pert cho

cÇu Phó L¬ng; N¨m 1963, GS. NguyÔn QuÝ Hû (bÝ th chi §oµn) dÉn çc sinh viªn

®i thùc tÕ t¹i nhµ m¸y Ç Hép vµ nhµ m¸y §ãng Tµu ë H¶i Phßng lµm bµi to¸n tèi u

"c¾t nguyªn vËt liÖu"; thÇy NguyÔn B¸c V¨n øng dông X¸c suÊt & Thèng kª víi bµi

to¸n "lËp b¶ng b¾n ph¸o binh" vµ bµi to¸n "may quÇn ¸o"; thÇy Lª V¨n Thiªm hµm

phøc víi bµi to¸n "thÊm" vµ "næ m×n ®Þnh híng"; nhãm C¬ häc (gåm thÇy Lª Minh

Khanh, thÇy Lª Xu©n CËn) vµ GS. Hoµng H÷u §êng (1936-1987), mét chuyªn gia

hµng ®Çu vÒ lý thuyÕt æn ®Þnh çc ph¬ng tr×nh vi ph©n, øng dông lý thuyÕt dao ®éng

®Ó chèng rung ë mét sè nhµ m¸y cña Hµ Néi, vµ lµm cÇu treo. Cã thÓ nãi thêi kú GS.

Hoµng Tôy lµm chñ nhiÖm khoa, 1961-1968, khoa To¸n, ®¹i häc Tæng Hîp Hµ Néi

b¾t ®Çu khëi s¾c trong c«ng t¸c gi¶ng d¹y vµ nghiªn cøu khoa häc kÕt hîp øng dông

thùc tÕ. Héi nghÞ khoa häc lÇn ®Çu tiªn ®îc tæ chøc vµ n¨m 1962, vµ sau ®ã trë thµnh

th«ng lÖ.

§©y còng lµ thêi kú th¨ng hoa cña «ng trong khoa häc víi c«ng tr×nh næi tiÕng:

Hoang Tuy, Concave programming with linear constraints. (Russian) Dokl. Akad.

Nauk SSSR 159 1964 32-35.

Trong c«ng tr×nh nµy, GS. Tôy ®· kh¾c tªn m×nh vµo qui ho¹ch lâm b»ng "Tuy's Cut".

Thªm vµo ®ã, n¨m 1966 lÇn ®Çu tiªn cuèn s¸ch Gi¶i tÝch hiÖn ®¹i ra m¾t b¹n ®äc.

§©y lµ cuèn s¸ch "®Ó ®êi" b»ng tiÕng ViÖt cña ¤ng, ®îc nhiÒu b¹n ®äc hëng øng

vµ lµ s¸ch "gèi ®Çu giêng" cho nhiÒu thÕ hÖ lµm to¸n cña ViÖt Nam.3

ChiÕn tranh ngµy cµng ®Õn gÇn, mét giai ®o¹n gay go, thö th¸ch ý chÝ cña ngêi

ViÖt s¾p b¾t ®Çu. Chóng t«i K6 lµ khãa cuèi cïng ®¬c häc t¹i Hµ Néi (tríc khi chiÕn

tranh chèng Mü thùc sù b¾t ®Çu). Tèt nghiÖp n¨m 1965, t«i, anh NguyÔn ViÕt Phó vµ

anh NguyÔn Kh¾c L©n (1941-1984) ®îc gi÷ l¹i khoa gi¶ng d¹y (håi ®ã ®Êy lµ m¬ íc

cña nhiÒu ngêi). Th¸ng10 n¨m 1965, GS. Hoµng H÷u §êng dÉn t«i vµ anh NguyÔn

3ChØ cã mét ®iÒu ®¸ng tiÕc lµ: s¸ch nµy kh«ng cã tµi liÖu tham kh¶o.

9

ViÕt Phó lªn khu s¬ t¸n ë §¹i Tõ, B¾c Th¸i. T«i ®îc ph©n c«ng ë nhµ cô Thu (xãm

CÇu G¨ng, x· V¨n Yªn), n¬i th viÖn khoa To¸n, vµ GS. Hoµng Tôy lu tró. V× GS.

Hoµng Tôy ®i c«ng t¸c Hµ Néi, nªn t«i ®îc phÐp ngñ trªn giêng cña thÇy Hoµng

Tôy. T«i v« cïng phÊn khÝch, vµ mÖt (do ®i tµu ®ªm vµ ®¹p xe h¬n 30 km tõ ga Qu¸n

TriÒu vµo cÇu G¨ng) nªn l¨n ra ngñ. TØnh d¹y, thÊy c¹nh giêng 1 lä ®êng vµ rÊt

nhiÒu bao thuèc l¸ Tam §¶o, kh«ng k×m ®îc b¶n n¨ng, t«i ¨n vông 2 th×a ®êng. Sau

nµy, t«i biÕt ®êng lµ cña thÇy Tôy, thuèc l¸ lµ cña thÇy Lª Minh Khanh.

ThËt may m¾n cho t«i, ®óng lóc t«i vÒ khoa to¸n gi¶ng d¹y, "Líp Chuyªn To¸n"

®îc më. Ban ®Çu, líp nµy cã tªn lµ "Líp To¸n §Æc BiÖt". Thùc ra, ý tëng thµnh lËp

líp to¸n nh thÕ b¾t nguån tõ Kolmogorov vµ Gelfand (hai nhµ to¸n häc lõng danh

cña Liªn X«). Vµ GS. Hoµng Tôy lµ ngêi cã c«ng ®Çu trong viÖc h×nh thµnh, tæ chøc

líp nµy thµnh c«ng ë ViÖt Nam. §ã lµ do:

1) Chñ tr¬ng më líp chuyªn to¸n lµ ®óng ®¾n, rÊt phï hîp víi t×nh h×nh ViÖt Nam

vµ do ®ã ®îc sù quan t©m, chØ ®¹o s¸ng suèt cña cè Thñ Tíng ChÝnh Phñ Ph¹m V¨n

§ång vµ cña cè Bé Trëng Bé §¹i Häc vµ Trung Häc Chuyªn NghiÖp, GS. T¹ Quang

Böu;

2) Sù ñng hé nhiÖt thµnh cña cè GS. Lª V¨n Thiªm, GS. NguyÔn C¶nh Toµn vµ toµn

thÓ giíi to¸n häc ViÖt Nam, ®Æc biÖt lµ chi §oµn Thanh Niªn khoa To¸n, §HTHHN;

3) Sù tham gia nhiÖt t×nh cña gi¸o viªn, häc sinh cña miÒn B¾c (lóc ®ã, níc ta cã

hai miÒn B¾c vµ Nam).

Líp to¸n §Æc BiÖt nµy ®îc cè Phã Thñ Tíng Ph¹m Hïng (ký thay cè Thñ Tíng

Ph¹m V¨n §ång) ký quyÕt ®Þnh thµnh lËp (ngµy 14/09/1965), tuyÓn chän ®îc (38)

häc sinh líp 9 (hÖ 10 n¨m). Sau ®ã ®æi tªn thµnh Líp Chuyªn To¸n, v× cã ý kiÕn cho

r»ng "®Æc biÖt" sÏ lµm cho häc sinh thiÕu khiªm tèn (theo GS. Tuþ th× "Líp chuyªn

to¸n ban ®Çu gäi lµ líp �to¸n ®Æc biÖt� vÒ sau ®æi tªn kh«ng ph¶i v× ®Ó cho khiªm tèn

mµ v× ®Ó tr¸nh hiÓu lÇm víi MathÐmatiqques SpÐciales cña Ph¸p").

ThÇy Tôy gäi t«i lªn vµ trao cho t«i ch÷a bµi tËp h×nh häc (thÇy Hoµng H÷u §êng

d¹y lý thuyÕt h×nh häc; thÇy Phan §øc ChÝnh d¹y lý thuyÕt ®¹i sè, thÇy §Æng H÷u §¹o

ch÷a bµi tËp ®¹i sè). ThÇy Tôy vµ thÇy Thiªm trùc tiÕp ®Õn dù giê ch÷a bµi tËp cña

t«i vµ gãp mét sè ý kiÕn vÒ néi dung bµi tËp (sau khi ®éng viªn, khen t«i). Trong trÝ

10

nhí cña t«i, mét h«m thÇy Tôy b¶o t«i lµ: ViÕt kinh nghiÖm gi¶ng d¹y h×nh häc. Võa

míi ra trêng vµ d¹y cha ®îc 1 häc kú th× lÊy ®©u ra kinh nghiÖm mµ viÕt. T«i Çm

õ cho qua chuyÖn, nhng trong lßng th× kh«ng muèn viÕt. Vµi tuÇn sau, thÇy l¹i hái

t«i ®· viÕt xong cha. T«i th¼ng th¾n tr¶ lêi lµ t«i kh«ng thÓ viÕt ®îc. ¤ng bùc l¾m

vµ nãi víi t«i r»ng nh thÕ lµ tr¸i víi lÖnh cña Chñ NhiÖm Khoa. ThÕ råi tõ ®ã t«i xa

l¸nh ¤ng vµ trong lßng "kh«ng thËt sù t©m phôc khÈu phôc" ¤ng nh tríc n÷a (n¨m

®ã ¤ng 39 tuçi cßn t«i 24 tuæi). §óng lµ 4:

Nh th¸ng ngµy xa ta d¹i khê,

ta nh×n s©u vµo trong m¾t nhau,

trong c©u th¬ cña em anh kh«ng cã mÆt.

C©u th¬ h¸t vÒ mét thêi yªu ®¬ng,

anh ®©u buån mµ chØ tiÕc em kh«ng ®i hÕt nh÷ng ngµy ®¾m say.

Tãm l¹i, ë tuæi 40, GS. Hoµng Tôy ®· cèng hiÕn cho ®Êt níc ta nh÷ng ®ãng gãp

tuyÖt vêi trong c«ng t¸c tæ chøc, nghiªn cøu khoa häc, ®µo t¹o nh©n tµi cho d©n téc

ta. ¤ng ®ang ë ®Ønh cao cña trÝ tuÖ s¸ng t¹o.

Nhng chÝnh lóc ¤ng ®ang th¨ng hoa rùc s¸ng, th× còng lµ lóc ¤ng gÆp ph¶i nh÷ng

tr¾c trë, khã kh¨n nhÊt trong cuéc ®êi lµm viÖc cña m×nh. T«i cho r»ng chuyÖn ®·

qua, kh«ng nªn nh¾c l¹i nh÷ng sù viÖc cô thÓ ®· x¶y ra ë khoa To¸n §HTH lóc ®ã

vµ ®Æc biÖt, nh÷ng chuyÖn ®¸ng buån x¶y ra trong giai ®o¹n 1963-1969 ë §HTH, t«i

nghÜ nÕu chóng ta cã nh¾c tíi th× chØ nªn xem tÊt c¶ nh÷ng ngêi trong cuéc cña c¶

hai bªn khi Êy ®Òu lµ n¹n nh©n cña c¬ chÕ, tuy r»ng, trong tõng viÖc cô thÓ mçi bªn

®Òu cã thÓ sai hoÆc ®óng.

Vèn xuÊt th©n tõ mét gia ®×nh cã nÒ nÕp, bè mÊt sím, nhng b»ng ý trÝ vµ nghÞ lùc

¤ng ®· tù häc vµ trëng thµnh trong hoµn c¶nh rÊt khã kh¨n, nªn ¤ng sèng rÊt kh¾t

khe (dï rÊt nghiªm tóc) víi b¶n th©n ¤ng vµ c¸c céng sù cña ¤ng. ¤ng kh«ng hót

thuèc, kh«ng uèng rîu vµ kh«ng nghiÖn trµ. Lµm viÖc rÊt say sa, vµ yªu mÕn n©ng

®ì nh÷ng sinh viªn giái. ¤ng lµm chñ nhiÖm khoa qu¸ coi träng c«ng t¸c nghiªn cøu

4Lêi bµi ca Thêi Hoa §á

11

khoa häc. Cã lÏ, mét trong nh÷ng nguyªn nh©n g©y ra t×nh h×nh c¨ng th¼ng ë Khoa

To¸n håi ®ã lµ do GS. Tôy muèn x©y dùng mét khoa to¸n hiÖn ®¹i theo tinh thÇn mµ

ngµy nay gäi lµ ®¹i häc nghiªn cøu, ý tëng hay nhng khi Êy cßn qu¸ sím, nhÊt lµ

trong hoµn c¶nh ®Êt níc ®ang cã chiÕn tranh ¸c liÖt.

T×nh h×nh c¨ng th¼ng cña Khoa l©y sang çc ®¬n vÞ kh¸c trong trêng, thËm chÝ

cßn cã nguy c¬ lan xuèng sinh viªn, tíi møc Trung ¦¬ng ph¶i cö mét ®oµn çn bé vÒ

trêng ®Ó gi¶i quyÕt néi bé. 5

ChiÕn tranh ngµy cµng ¸c liÖt. Bom ®¹n do Mü nÐm xuèng vïng B¾c Th¸i d÷ déi khñng

khiÕp, trêi th× n¾ng gay g¾t, GS. Tôy l¹i ph¶i ngåi viÕt kiÓm ®iÓm vÒ "quan ®iÓm giai

cÊp, thiªn tµi chñ nghÜa, chuyªn m«n thuÇn tóy" trong c«ng t¸c ®µo t¹o. Søc Ðp cµng

lín, vµ do ®ã cã lóc ¤ng kh«ng ®îc mÒm dÎo, cøng nh¾c, vµ thiÕu kiªn nhÉn.

Sau nµy t«i ®îc biÕt, tríc t×nh h×nh ngµy cµng c¨ng th¼ng, qu¸ r¾c rèi ë §HTH,

vµ h¬n n÷a lóc Êy ñy Ban KH Nhµ Níc ®ang cã viÖc rÊt cÇn ®Õn ¤ng (lµm kÕ ho¹ch

ph¸t triÓn to¸n häc trong 20 n¨m tíi), nªn ¤ng ®· ®Ò nghÞ víi Thñ Tíng Ph¹m V¨n

§ång vµ ®îc Thñ Tíng chÊp thuËn cho ¤ng ®îc rêi §HTH chuyÓn qua ñy Ban

KH. ThÕ lµ, theo çch nh×n cña t«i b©y giê, GS. Tôy ®îc gi¶i tho¸t (n¨m 1968).

Cuèi cïng lµ, hai bªn "ph¶i chia tay": mét bªn ë l¹i Khoa, mét bªn chuyÓn sang

ñy Ban Khoa Häc Nhµ Níc. §óng lµ:

Tr¨m n¨m tr¨m câi ngêi ta,

Ch÷ tµi ch÷ mÖnh khÐo lµ ghÐt nhau.

Tõ ®ã GS. Hoµng Tôy ®· cïng víi GS. Lª V¨n Thiªm x©y dùng ViÖn To¸n6 trë

thµnh trung t©m to¸n häc m¹nh nhÊt cña ViÖt Nam, cã uy tÝn trªn thÕ giíi.

Nh×n l¹i chuyÖn nµy, t«i thÊy cã mét ®iÓm ®Æc biÖt rÊt ®¸ng biÓu d¬ng. §ã lµ,

trong t×nh h×nh néi bé c¨ng th¼ng, nhng khoa To¸n vÉn lµm viÖc hÕt søc nghiªm

tóc. C¶ hai bªn ®Òu cè g¾ng nghiªn cøu khoa häc, gi¶ng d¹y rÊt tèt, sèng trong

s¹ch, liªm khiÕt.

Víi GS. Hoµng Tôy, ¤ng kh«ng coi giai ®o¹n ®ã (1961-1968) lµ thÊt b¹i, mµ tr¸i

5 §oµn nµy gåm cã Phã Trëng ban Khoa Gi¸o TrÇn Quang Huy, Phã BÝ Th Thµnhñy Hµ Néi TrÇnVÜ, BÝ Th §¶ng §oµn bé §¹i Häc vµ Trung Häc Chuyªn NghiÖp TrÇn Tèng.

6®¬c thµnh lËp n¨m 1970, GS. Lª V¨n Thiªm lµm ViÖn Trëng tõ 1970-1979, sau ®ã lµ GS. Hoµng Tôy1980-1990.

12

l¹i lµ mét giai ®o¹n thµnh c«ng ®¸ng kÓ trong ®êi ¤ng, v× nh ¤ng ®· viÕt trong mét

bµi ®· ®¨ng ë Kû yÕu lóc kû niÖm 100 n¨m §H Hµ Néi:

�Dï sao, trong c¶ cuéc ®êi gÇn 60 n¨m d¹y häc, 13 n¨m ë khoa To¸n còng lµ thêi

gian t«i lµm viÖc say sa nhÊt, h¨ng h¸i nhÊt, vµ còng chÝnh lµ thêi gian mµ vît lªn

mäi gian khæ chång chÊt t«i ®· n¶y ra ý tëng tèi u toµn côc sau nµy ®· trë thµnh

híng chñ ®¹o sù nghiÖp khoa häc 42 n¨m qua cña t«i.�

� NgÉm l¹i, 13 n¨m Êy còng ... biÕt bao nhiªu t×nh: ®¾ng cay ngät bïi cã c¶ mäi cung

bËc, cuéc sèng lµ vËy, ©u còng lµ çi gi¸ ph¶i tr¶ khi muèn thay ®æi mét nÕp t duy.

V¶ ch¨ng nÕu trong to¸n çi phi tuyÕn, çi låi lâm, çi kú dÞ lµ çi hay th× trong cuéc

®êi çi b»ng ph¼ng,ch©n ph¬ng, th¼ng t¸p, ®©u cã mÊy khi lµ çi ®Çy ®ñ ý nghÜa

nhÊt. Dï gian nan thËt, song vÉn cã nhiÒu kû niÖm ®Ñp, rÊt ®Ñp, vµ víi thêi gian ®i

qua, t«i cµng thÊy yªu mÕn nh÷ng ngµy th¸ng s«i næi, hån nhiªn Êy, khi chóng t«i ®·

cïng ®ång nghiÖp vµ häc trß d¸m sèng hÕt m×nh víi niÒm ®am mª khoa häc m·nh liÖt.

Thµnh c«ng cã, thÊt b¹i cã, nhng ®iÒu chñ yÕu ®Ó khái hæ thÑn lµ bÇu nhiÖt huyÕt víi

khoa häc kh«ng lóc nµo v¬i. Dï lµm ®óng lµm sai, ph¬ng ch©m d¾t dÉn chóng t«i

trong cuéc sèng lu«n lu«n vÉn lµ: trung thùc, ®am mª s¸ng t¹o, vµ híng tíi çi

míi.�

§äc nh÷ng dßng nµy, t«i rÊt c¶m ®éng vµ thùc lßng mong mäi ngêi chia sÎ víi

¤ng nh÷ng t×nh c¶m vµ ý nghÜ trªn.

ThËt lµ thiÕu sãt nÕu kh«ng nãi tíi sù ®ãng gãp cña thÇy Tôy trong 2 vÊn ®Ò sau:

Lµm trong s¸ng tiÕng ViÖt khi gi¶ng d¹y vµ viÕt s¸ch vÒ To¸n. ThÇy ®· dïng

çc danh tõ ¸nh x¹ co, ®iÓm bÊt ®éng, topo c¶m sinh, hµm ®o ®îc ... trong hµm

thùc, chu tr×nh Euler, ®êng ®i Hamenton, mª lå... trong lý thuyÕt ®å thÞ, vËn trï,

qui ho¹ch låi, qui ho¹ch lâm, tèi u toµn côc v©n v©n. §Æc biÖt, cã lÇn nãi chuyÖn

víi t«i, thÇy t©m sù lµ, khi bµn thñ tôc b¶o vÖ phã tiÕn sÜ cã ngêi hái ThÇy "tiÕng Nga

OPPONENT dÞch ra tiÕng ViÖt lµ g×", tù nhiªn ThÇy bËt ra "Ph¶n BiÖn". ThËt

lµ ®¾c ý. Tõ ®ã, tÊt c¶ çc v¨n b¶n ®Òu dïng danh tõ nµy. Ngoµi ra, ThÇy còng ®· nghÜ

ra tõ �Khãa LuËn� tõ ch÷ KURSOVA RABOTA cña Nga, vÒ sau ®îc dïng phæ biÕn.

Quan hÖ quèc tÕ. Do nhiÒu kÕt qu¶ næi tiÕng cña thÇy Tôy trong to¸n häc, nªn

ThÇy cã mèi quan hÖ réng r·i víi nhiÒu to¸n häc kh¾p thÕ giíi tõ Liªn x« ®Õn Trung

13

Quèc, Ba Lan, §øc, tõ Ph¸p, Mü ®ªn Thôy §iÓn, Ên §é, NhËt, óc. Nhê thÕ mµ,

nhiÒu nhµ to¸n häc ViÖt Nam ®îc thÕ giíi biÕt tíi vµ ®îc mêi ®äc b¸o ço t¹i çc

héi nghÞ quèc tÕ, gi¶ng bµi , lµm viÖc ë çc ®¹i häc cã uy tÝn. Håi cßn ë §¹i Häc

Tæng Hîp Hµ Néi, sau mçi lÇn ®i níc ngoµi vÒ, thÇy thêng triÖu tËp çn bé trong

Khoa To¸n nãi chuyÖn vÒ chuyÕn ®i níc ngoµi võa qua. Trong çc buæi nãi chuyÖn

nh thÕ, t«i nhí nhÊt lµ chuyÖn ThÇy kÓ vÒ §¹i Héi To¸n Häc Moskova (n¨m 1966).

Lóc ®ã Mü ®ang tiÕn hµnh cuéc chiÕn tranh rÊt ¸c liÖt ViÖt Nam. ThÇy ®· cïng víi

çc thµnh viªn trong ®oµn ViÖt Nam ®· vËn ®éng lÊy ch÷ ký cña çc nhµ to¸n häc thÕ

giíi ph¶n ®èi cuéc chiÕn tranh vµ ñng hé cuéc kh¸ng chiÕn chèng Mü cøu níc cña

ViÖt Nam.

Mét sè c«ng tr×nh nghiªn khoa häc tiªu biÓu vµ çc gi¶i thëng cña GS. Hoµng Tôy

* Trªn 160 c«ng tr×nh ®¨ng trªn t¹p chÝ cã uy tÝn quèc tÕ vÒ nhiÒu lÜnh vùc kh¸c nhau

cña to¸n häc nh: Quy ho¹ch to¸n häc, Tèi u toµn côc, Lý thuyÕt ®iÓm bÊt ®éng,

§Þnh lý minimax, Lý thuyÕn çc bµi to¸n cùc trÞ, Quy ho¹ch lâm...

* Reiner Horst vµ Hoµng Tôy (2006-xb lÇn thø 3 ). 'Global Optimization- Detrministic

Approaches (Tèi u toµn côc-çc çch tiÕp cËn tÊt ®Þnh)'. Springer - Verlag.

N¨m 1996, «ng cïng Gi¸o s Hiroshi Konno vµ nhµ to¸n häc trÎ Phan Thiªn Th¹ch7

viÕt chung cuèn s¸ch chuyªn tham kh¶o nhan ®Ò Optimization on Low Rank Noncon-

vex Structures (Tèi u hãa trªn nh÷ng cÊu tróc kh«ng låi d¹ng thÊp) dµy 472 trang,

®îc Kluwer Acadenic Publicsher in ®ång thêi ë nhiÒu n¬i.

* ¤ng lµ tæng biªn tËp cña 2 t¹p chÝ to¸n häc t¹i ViÖt Nam (1980 - 1990), ñy viªn ban

biªn tËp cña 3 t¹p chÝ to¸n häc quèc tÕ.

Gi¶i thëng:

*Gi¶i thëng Hå ChÝ Minh ®ît I (1996).

*Gi¶i thëng Phan Ch©u Trinh (2010).

*Gi¶i thëng Caratheodory (2011).

7con rÓ cña GS. Hoµng Tôy

14

§Ó kÕt thóc bµi nµy, t«i xin mîn lêi bµi ca Thêi Hoa §á h¸t mõng sinh nhËt lÇn

thø 85 cña ThÇy Tôy.

Thêi Hoa §á

Nh¹c: NguyÔn §×nh B¶ng

Th¬: Do·n Thanh Tïng

Díi mµu hoa nh löa ch¸y kh¸t khao,

bíc lÆng trªn con ®êng v¾ng n¨m nao.

ChØ cã tiÕng ve ån µo mµ ch¼ng cho lßng ngêi yªn chót nµo.

Anh m¶i mª vÒ mét mµu m©y xa,

çnh buåm bay vÒ mét thêi ®· qua,

em thÇm h¸t mét c©u th¬ cò,

vÒ mét thêi thiÕu n÷ say mª (vÒ mét thêi hoa ®á diÖu kú).


çnh máng manh xao x¸c ®á t¬i,

nh nuèi tiÕc mét thêi trai trÎ.


nh th¸ng ngµy xa ta d¹i khê,

ta nh×n s©u vµo trong m¾t nhau,

trong c©u th¬ cña em anh kh«ng cã mÆt.

C©u th¬ h¸t vÒ mét thêi yªu ®¬ng,

anh ®©u buån mµ chØ tiÕc em kh«ng ®i hÕt nh÷ng ngµy ®¾m say.

Mçi mïa hoa ®á vÒ hoa nh ma r¬i r¬i.

Sau bµi h¸t råi em im lÆng çi lÆng im rùc mµu hoa ®á,

sau bµi h¸t råi em nh thÕ em cña thêi hoa ®á ngµy xa,

sau bµi h¸t råi anh còng thÕ (hoa nh ma nh r¬i),

Anh cña thêi trai trÎ ngµy xa.




15

Chïm hoa phîng

16

Phô Lôc

A. Mét sè bµi viÕt vÒ GS. Hoµng Tôy

Koblitz Pháng vÊn GS. Hoµng Tôy8

Ng« ViÖt Trung: T«i cã may m¾n lµm viÖc cïng c¬ quan víi GS Hoµng Tôy ngay tõ

lóc chËp ch÷ng lµm nghiªn cøu vµ ®· häc ®îc rÊt nhiÒu ®iÒu tõ nh©n c¸ch, nghÞ lùc

vµ ph¬ng ph¸p lµm viÖc cña «ng. §Ó tá lßng biÕt ¬n «ng, t«i xin dÞch mét sè bµi b¸o

quèc tÓ viÕt vÒ «ng. Do tr×nh ®é dÞch cã h¹n nªn t«i cã thÓ dÞch kh«ng thËt s¸t nghÜa

mét sè ®o¹n v¨n.

Bµi pháng vÊn GS Hoµng Tôy sau ®©y ®îc thùc hiÖn n¨m 1989 bëi GS Neal

Koblitz, §¹i häc Washington ë Seattle, vµ ®îc c«ng bè trong t¹p chÝ Ngêi ®a tin

to¸n häc sè 3 tËp 12 n¨m 1990. §©y lµ t¹p chÝ rÊt næi tiÕng trong giíi to¸n häc quèc

tÕ.

Nh÷ng håi øc vÒ to¸n häc cña mét ®Êt níc ®ang bÞ cÊm vËn

K (Koblitz): Tha GS Hoµng Tôy, xin «ng b¾t ®Çu b»ng viÖc kÓ mét chót vÒ nguån

gèc gia ®×nh vµ nh÷ng n¨m th¬ Êu.

T (Hoµng Tôy): T«i sinh n¨m 1927 t¹i lµng Xu©n ®µi, nay thuéc x· §iÖn quang,

kho¶ng 20 km vÒ phÝa nam §µ n½ng. Cha t«i, «ng mÊt lóc t«i míi 4 tuæi, ®· ®ç kú thi

tiÕng nho kiÓu cæ vµ lµ mét quan l¹i nhá cña triÒu ®×nh cò. Nh÷ng n¨m 20 chÕ ®é hiÖn

®¹i cña Ph¸p ®ang trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh ë ViÖt nam. MÆc dï cha t«i cã vÞ trÝ x·

héi nhng gia ®×nh t«i nghÌo. NhiÒu ngêi anh t«i ph¶i ®i lµm tõ lóc rÊt trÎ.

Gia ®×nh t«i cã truyÒn thèng bÊt hîp t¸c víi chÝnh quyÒn thùc d©n. Mét trong

nh÷ng tiÒn bèi cña t«i lµ «ng Hoµng DiÖu, tæng ®èc thµnh Hµ néi vµo nh÷ng n¨m

1880. ¤ng ®· anh dòng chèng qu©n ph¸p ®Ó b¶o vÖ thµnh Hµ néi nhng thµnh phè ®·

8 Bµi nµy ®· thùc hiÖn h¬n 20 n¨m tríc, vµ ®îc GS. Ng« ViÖt Trung dÞch tõ tiÕng Anh sang tiÕng ViÖt

17

thÊt thñ. Cho r»ng m×nh ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ viÖc ®ã, «ng ®· tù vÉn ®Ó khái ph¶i

r¬i vµo tay kÎ thï. Sù kh¸ng cù vµ tù vÉn cña «ng ®îc coi lµ nh÷ng hµnh ®éng yªu

níc vÜ ®¹i. N¨m 1945, khi çch m¹ng giµnh l¹i Hµ néi tõ tay qu©n Ph¸p, Hµ néi ®·

®îc ®æi tªn lµ Thµnh Hoµng DiÖu trong mét thêi gian.

ThÕ hÖ chóng t«i tiÕp tôc truyÒn thèng kh¸ng chiÕn ®ã. Nhng chóng t«i hÇu nh

kh«ng lµm ®îc g× trong nhiÒu n¨m. Mét ngêi anh cña t«i bÞ ®uæi khái trêng mü

thuËt khi ®ang häc ®Ó trë thµnh häa sÜ v× tham gia çc cuéc b·i khãa. Anh c¶ cña t«i

lµ gi¸o viªn trung häc - mét nghÒ ®îc coi lµ danh gi¸ trong x· héi ViÖt nam khi ®ã

- bÞ ®uæi viÖc do ho¹t ®éng chèng chÕ ®é thuéc ®Þa. Gia ®×nh t«i cã truyÒn thèng v¨n

hãa vµ yªu níc ®îc truyÒn tõ ®êi nµy sang ®êi kh¸c.

K. ¤ng b¾t ®Çu quan t©m ®Õn to¸n häc nh thÕ nµo?

T: Khi cßn lµ ®øa trÎ ®i häc trêng lµng t«i ®· häc giái hai m«n v¨n vµ to¸n. Sau

®Êy t«i ®Õn HuÕ, n¬i anh t«i lµm gi¸o viªn trung häc, vµ vµo häc trêng licee ë ®ã,

mét trong ba trêng tèt nhÊt ë ViÖt nam thêi kú ®Êy. Nhng kh«ng may lµ çc gi¸o

viªn d¹y v¨n cña t«i rÊt dë, cßn çc gi¸o viªn d¹y to¸n th× rÊt giái.

K: §ã lµ nh÷ng n¨m chiÕn tranh thÕ giíi thø hai. ViÖc häc cña «ng cã bÞ gi¸n ®o¹n

kh«ng?

T: Cã, ®iÓm häc cña t«i kh«ng tèt l¾m do t«i bÞ èm. N¨m 15 tuæi, t«i ph¶i bá häc

mét n¨m v× bÞ bÖnh h« hÊp vµ liÖt mét phÇn. T«i bÞ liÖt mÊt 3 th¸ng vµ sî kh«ng ch÷a

®îc. ThÕ nhng sau ®ã t«i ®îc ch÷a khái bëi mét «ng thÇy ch©m cøu lµnh nghÒ.

§ã lµ n¨m 1942. Ph¸p vµ NhËt ®ang chiÕm ®ãng ®Êt níc. M¸y bay Mü nÐm bom

thêng xuyªn, ngay c¶ ë lµng t«i v× nã n»m gi÷a hai con s«ng gÇn hai chiÕc cÇu trªn

tuyÕn ®êng s¾t xuyªn §«ng D¬ng. GÇn nh ngµy nµo chóng t«i còng ph¶i ch¹y vµo

hÇm tró Èn.

Sau khi bá häc mét n¨m, t«i chuyÓn tõ trêng lycee sang trêng t thôc mµ ë ®ã

t«i cã thÓ nh¶y cãc 2 líp vµ tèt nghiÖp sím mét n¨m vµo n¨m 1946. ThÕ nhng còng

cã chuyÖn v× çch m¹ng diÔn ra n¨m 1945.

K: Çch m¹ng ¶nh hëng thÕ nµo tíi kÕ ho¹ch cña «ng?

T: §Êy lµ thêi kú çch m¹ng. Sau khi nhËn b»ng trung häc bËc I, t«i trë vÒ lµng

tham gia çch m¹ng. Lóc ®ã t«i 18 tuæi vµ t«i biÕt r»ng cã mèi nguy hiÓm lµ t«i kh«ng

18

thÓ tèt nghiÖp trung häc bËc II.

§Ó nhËn ®îc b»ng nµy ph¶i tr¶i qua hai phÇn cña mét kú thi khã ®îc tæ chøc

hai lÇn mét n¨m vµo th¸ng n¨m vµ th¸ng chin. Sau khi trë l¹i HuÕ vµo th¸ng hai n¨m

1946 t«i chØ cã ba th¸ng ®Ó chuÈn bÞ cho kú thi th¸ng n¨m vµ chØ mong qua ®îc mét

phÇn thi. Nhng kÕt qu¶ thi cña t«i ®øng nhÊt líp nªn t«i quyÕt ®Þnh thi ngay phÇn hai

mÆc dï kh«ng chuÈn bÞ g× cho nã. T«i ng¹c nhiªn khi biÕt t«i ®¹t ®iÓm cao nhÊt trong

c¶ kú thi. VËy lµ t«i nhËn b»ng tèt nghiÖp, cã thêi gian nghØ ng¬i ®«i chót råi ®i lµm

kiÕm tiÒn ®Ó ra Hµ néi.

K: ¤ng cã vµo th¼ng trêng ®¹i häc kh«ng?

T: Mïa hÌ n¨m 1946 t«i kiÕm tiÒn b»ng c¸ch d¹y t ®Ó cã thÓ ®i. Cuèi th¸ng 9

t«i ®i tµu tõ HuÕ ra Hµ néi ®Ó vµo trêng ®¹i häc. Lóc ®ã t«i ®· nghe vÒ «ng Lª V¨n

Thiªm, sau nµy trë thµnh ngêi s¸ng lËp ra c¸c c¬ së to¸n häc ë ViÖt nam, vµ t«i muèn

häc víi «ng Thiªm. Cã tin ®ån r»ng «ng sÏ tõ ch©u ¢u trë vÒ n¨m ®ã ®Ó lµm hiÖu

trëng trêng §¹i häc Hµ néi. Trêng theo hÖ thèng Ph¸p, vµ t«i theo ch¬ng tr×nh

to¸n cña Khoa khoa häc c¬ b¶n.

Hai th¸ng sau ®ã, vµo th¸ng 12 n¨m 1946, chiÕn tranh næ ra, Hµ néi thÊt thñ, vµ

trêng ®¹i häc ®ãng cöa.

K: ThÕ «ng lµm g×?

T«i dïng sè tiÒn cßn l¹i mua s¸ch to¸n ®Ó häc sau nµy. Sau ®ã t«i quay vÒ lµng t«i

ë phÝa nam §µ n½ng.

§Çu n¨m 1947 t×nh h×nh ë ViÖt Nam trë nªn phøc t¹p. Sau chiÕn tranh thÕ giíi

thø hai, theo tháa thuËn cña phe §ång minh, qu©n ®éi Tëng Giíi Th¹ch chiÕm ®ãng

miÒn B¾c (kÐo dµi ®Õn phÝa nam §µ n½ng), cßn qu©n Anh th× chiÕm miÒn Nam. Môc

®Ých cña hä lµ gi¶i gi¸p qu©n NhËt, nhPh¸p ®· tháa thuËn ®Ó thay thÕ qu©n Tëng vµ

qu©n Anh. Do ®ã, qu©n Ph¸p ®· cã mÆt ë nhiÒu thµnh phè kÓ c¶ §µ n½ng, khi chóng

t«i tæ chøc b¶o vÖ nÒn ®éc lËp. T×nh h×nh qu©n ®éi chóng t«i rÊt kh«ng thuËn lîi.

Chóng t«i kh¸ng cù l¹i qu©n Ph¸p trong vßng 2- 3 th¸ng råi qu©n ®éi ViÖt Nam rót

lui. T«i ph¶i nãi r»ng chóng t«i rót lui kh¸ lén xén bëi v× chóng t«i bÞ bÊt ngê tríc

quy m« tÊn c«ng cña qu©n Ph¸p. Khi qu©n ®éi rót khái thµnh phè th× nhiÒu ngêi d©n

còng ®i s¬ t¸n theo, ®Ó l¹i ®ång b»ng ®Ó lªn vïng nói. ThËt kinh khñng. Chóng t«i ®èt

19

s¹ch ®Ó kÎ thï kh«ng cßn g× ®Ó dïng.

K: ¤ng ®i ®©u? ¤ng cã sèng cïng gia ®×nh kh«ng?

T: T«i sèng víi mÑ vµ anh em trong miÒn nói phÝa t©y tØnh nhµ kho¶ng 2 tuÇn. Sau

®ã mäi ngêi chuyÓn ®Õn mét vïng çch ®ã 100 km vÒ phÝa nam, vµ t«i ®i d¹y ë mét

trêng trung häc tØnh Qu¶ng ng·i. Thêi ®ã Qu¶ng ng·i cã trêng trung häc tèt nhÊt ë

vïng tù do cña chóng t«i (®îc gäi lµ Liªn khu n¨m). T«i d¹y to¸n ë ®ã tõ n¨m 1947

®Õn n¨m 1951.

K: C«ng t¸c gi¸o dôc cã b×nh thêng trong thêi kú nµy hay kh«ng?

T: ë mét møc ®é nhÊt ®Þnh th× b×nh thêng. Vïng tù do kh¸ æn ®Þnh, cã tr×nh ®é

tæ chøc kinh tÕ vµ chÝnh trÞ víi ®êi sèng v¨n hãa cao.

K: ChÝnh trong thêi kú nµy «ng viÕt s¸ch gi¸o khoa?

T: §óng thÕ, cuèn s¸ch ®îc nhµ xuÊt b¶n kh¸ng chiÕn in n¨m 1949. §ã chØ lµ

mét cuèn s¸ch h×nh häc s¬ cÊp cho häc sinh trung häc. §ã chØ lµ mét cuèn s¸ch h×nh

häc s¬ cÊp cho çc trêng trung häc, nhng nã cã thÓ lµ cuèn s¸ch to¸n häc ®Çu tiªn

do chÝnh phñ kh¸ng chiÕn xuÊt b¶n.

T«i thÝch thó khi thÊy mét cuèn truyÖn næi tiÕng gÇn ®©y cã nh¾c ®Õn cuèn s¸ch

h×nh häc cña t«i. Anh cã biÕt n¨m 1954 níc t«i bÞ chia c¾t t¹i vÜ tuyÕn thø 17. Thêi

kú nµy mét sè vïng ë ViÖt Nam ®· ®îc gi¶i phãng, nhng v× hiÖp íc Gi¬-ne-v¬ nªn

bé ®éi vµ gi¸o viªn cña çc vïng gi¶i phãng ®· ra miÒn b¾c. Kh«ng may lµ nhiÒu häc

sinh kh«ng ®i cïng ®îc víi çc gi¸o viªn vµ hä ph¶i t×m çch tiÕp tôc tù häc. Theo

cuèn truyÖn næi tiÕng nµy th× cã hai cuèn s¸ch ®îc nh÷ng häc sinh khen nhiÒu nhÊt

lµ mét tËp th¬ cña Tè H÷u, mét nhµ th¬ ViÖt Nam ®¬ng ®¹i, vµ cuèn s¸ch cña t«i.

K: ¤ng cã thÓ häc to¸n ë Qu¶ng Ng·i kh«ng?

T: Cã, trong khi d¹y häc t«i vÉn häc to¸n tõ nh÷ng cuèn s¸ch t«i mua ë Hµ Néi.

K: ¤ng cã th¨m gia ®×nh thêi kú nµy kh«ng?

T: Cã, trong vïng chóng t«i vÉn cã thÓ ®i l¹i b»ng tµu háa. Cuèi tuÇn t«i thêng

®i vÒ phÝa nam ®Ó th¨m gia ®×nh. Tµu ®i ban ®ªm, kh«ng cã ®Ìn ®Ó tr¸nh qu©n Ph¸p

ph¸t hiÖn. Trong hai n¨m ®Çu cã mét ®Çu tµu ch¹y b»ng h¬i níc. Nhng ®Çu tµu nµy

bÞ m¸y bay ph¸ háng n¨m 1956. TiÕp theo chóng t«i t×m çch kÐo mét çi xe bëi mét

®éng c¬ « t«. Nhng ®éng c¬ bÞ háng vµ chóng t«i kh«ng cã çi thay. Sau ®Êy con

20

tµu nöa « t« nµy ®îc ®Èy ®i bëi 4 ngêi. Nã cã tèc ®é kho¶ng 7-8 km/h vµ tÊt nhiªn

lµ nã ch¹y nhanh h¬n khi xuèng dèc. Nh vËy chóng t«i cã thÓ rêi Qu¶ng Ng·i lóc

chËp tèi vµ ®Õn phÝa nam tríc khi trêi s¸ng. T«i cho r»ng ®©y lµ mét ph¬ng tiÖn vËn

chuyÓn ®éc nhÊt v« nhÞ v× nã lµ mét çi xe ch¹y b»ng søc ngêi trªn ®êng ray.

Ngêi ta còng cã thÓ ®i l¹i b»ng xe ®¹p. Tuy nhiªn, xe ®¹p ®¾t vµ t«i kh«ng cã

tiÒn mua. V× vËy t«i lu«n lu«n ®i tµu.

MÆc dï cuéc sèng diÔn ra b×nh thêng hÇu hÕt thêi gian, ®ã lµ mét thêi kú khã

kh¨n. N¨m 1948 trêng trung häc n¬i t«i d¹y bÞ thiªu hñy hoµn toµn trong mét cuéc

bá bom nöa tiÕng ®«ng hå bëi m¸y bay Ph¸p. 17 häc sinh vµ mét n÷ gi¸o viªn b¹n t«i

bÞ chÕt.

K: T¹i sao Ph¸p l¹i bá bom trêng häc?

T: Thêi kú nµy qu©n Ph¸p rÊt d· man. Chóng bá bom mäi thø. Ngay c¶ mét ngêi

®i ®êng còng bÞ tÊn c«ng. Chóng t«i ®· nghÜ r»ng do ai còng biÕt râ chóng t«i lµ mét

trêng trung häc nªn chóng t«i kh«ng cÇn ngôy trang. Sau trËn bom chóng t«i trë nªn

thËn träng h¬n, vµ chóng t«i chuyÓn çc líp häc sang çc lµng kh¸c vµ ngôy trang

chóng.

K: Khi nµo «ng quyÕt ®Þnh rêi miÒn nam?

T: N¨m 1949, sau khi Hµ Néi bÞ chiÕm ®ãng vµ trêng ®¹i häc ®ãng cöa, mét vµi

líp ®¹i häc to¸n ®îc thµnh lËp t¹i çc vïng gi¶i phãng ë miÒn nói kho¶ng 200-300

km vÒ phÝa b¾c gÇn biªn giíi víi Trung Quèc. Thªm vµo ®ã cã hai ®¹i häc ®¹i c¬ng

®îc thµnh lËp ë çc vïng tù do: mét bëi GS NguyÔn Thóc Hµo ë ChiÕn khu t vµ

mét bëi GS NguyÔn XiÓn ë vïng ®«ng b¾c.

TrÝ thøc ViÖt Minh tæ chøc mét cuéc thi díi sù qu¶n lý cña Bé gi¸o dôc. T«i lµ

mét trong hai ngêi dù thi ®Õn tõ vïng cña t«i ë phÝa nam. Anh ph¶i biÕt r»ng cuéc thi

kÐo dµi vµ phøc t¹p v× çc ®Ò bµi vµ bµi lµm cña chóng t«i ®îc chuyÓn ®i theo ®êng

mßn trªn nói (sau nµy ®îc gäi lµ ®êng mßn Hå ChÝ Minh) bëi çc giao liªn kh¸ng

chiÕn. Th«ng thêng ph¶i cÇn ®Õn kho¶ng 3 th¸ng ®Ó nhËn ®îc th tõ miÒn b¾c göi

vµo. Nhng t«i ph¶i nãi r»ng ph¬ng thøc nµy hoµn toµn tin cËy, kh«ng cã g× bÞ thÊt

l¹c hoÆc ®a nhÇm. ThËt vËy, bu ®iÖn ViÖt Minh thêi ®ã lµm viÖc hiÖu qu¶ h¬n rÊt

nhiÒu bu ®iÖn ViÖt Nam ngµy nay.

21

Sau khi göi bµi lµm ®i, t«i ph¶i ®îi 8 th¸ng míi biÕt kÕt qu¶. §Ò bµi kiÓm tra to¸n

®¹i c¬ng cña ®¹i häc n¨m thø nhÊt, chñ yÕu lµ gi¶i tÝch vµ c¬ häc. BÊt chÊp ®iÒu kiÖn

thiÕu thèn, cuéc thi ®îc thùc hiÖn rÊt nghiªm ngÆt. Héi ®ång thi vïng t«i ®îc thµnh

lËp trùc tiÕp bëi ñy ban ViÖt Minh liªn khu n¨m. Do ®ã cuéc thi cã thanh thÕ cao, vµ

mäi ngêi ®· rÊt h©n hoan khi nhËn ®îc tin lµ t«i thi ®ç.

K: ¤ng ra b¾c ngay sau khi biÕt tin?

T: Kh«ng, ®ã lµ cuèi n¨m 1949. T«i cßn d¹y häc thªm hai n¨m n÷a. N¨m 1951 t«i

biÕt ch¾c r»ng Lª V¨n Thiªm ®· quay trë vÒ ViÖt Nam vµ ®ang lµm viÖc trong vïng

gi¶i phãng ë miÒn b¾c. ã Khi ®ã t«i xin phÐp ®îc ra miÒn b¾c vµ ®îc chÊp nhËn.

K: ¤ng ®i ra b¾c nh thÕ nµo?

T: ChØ cã mét con ®êng ®i bé xuyªn nói. Thêi kú nµy, ®êng mßn Hå ChÝ Minh

vÉn lµ mét ®êng mßn theo ®óng nghÜa, mét ®êng mßn cho ®i bé rÊt hÑp. Nhng nã

®îc tæ chøc rÊt tèt. Cø kho¶ng 30 km cã mét tr¹m nghØ qua ®ªm vµ cã giao liªn ®a

chóng t«i ®Õn tr¹m tiÕp theo. TÊt nhiªn lµ còng cã nh÷ng hiÓm nguy.

K: Çi g× lµ mèi nguy hiÓm chÝnh?

T: Cã 3 thø: qu©n Ph¸p, bÖnh sèt rÐt vµ cäp.

K: ¤ng ®i bé ra b¾c mÊt bao l©u?

T: ChuyÕn ®i kÐo dµi ba th¸ng. §o¹n ®Çu ë vïng gÇn §µ N¼ng cßn t¬ng ®èi dÔ

bëi v× chóng t«i ®i trªn ®ång b»ng, theo çc con ®êng vÒ ban ®ªm. Thµnh phè vµ

lµng m¹c ®Òu kh«ng cã ngêi ë do Ph¸p bá bom, nhng kh«ng bÞ chiÕm ®ãng.

TiÕp theo vÒ phÝa b¾c th× qu©n Ph¸p chiÕm ®ãng tÊt c¶ vïng phÝa díi vµ chóng

t«i ph¶i ®i trªn nói. §©y lµ qu·ng ®êng gian khæ nhÊt cña chuyÕn ®i � trªn vïng nói

cña tØnh B×nh TrÞ Thiªn hiÖn nay.

TÊt nhiªn chóng t«i lµm mäi çch ®Ó mang nhÑ. Chóng t«i chØ mang theo g¹o vµ

muèi ®Ó ¨n. Khi t«i ra ®i, t«i mang theo nh÷ng cuèn s¸ch to¸n bá ®i b×a vµ c¾t lÒ ®Ó

chóng nhÑ h¬n cho chuyÕn ®i ra b¾c.

Sau ®ã, khi chóng t«i ®Õn Liªn khu t gÇn Hµ TÜnh, ngay ë phÝa nam thµnh phè

Vinh, chóng t«i t«i cã thÓ an toµn ®i trªn ®ång b»ng vµ do ®ã ®i nhanh h¬n.

Nhng t«i ë l¹i d¹y t hai th¸ng t¹i Liªn khu t nh»m kiÕm tiÒn ®Ó tiÕp tôc ®i. ThËt

thó vÞ khi nhí l¹i trong thêi gian chiÕn tranh vÉn cã nh÷ng trêng häc ho¹t ®éng trong

22

kh¾p çc vïng tù do. §èi víi mét ngêi cã tr×nh ®é th× kh«ng khã kiÕm viÖc d¹y häc

cho l¾m vµ vÉn cã nhu cÇu vÒ thÇy gi¸o d¹y t. T«i d¹y häc vµo kú nghØ hÌ - tõ th¸ng

b¶y ®Õn th¸ng 9 n¨m 1951 - lµ thêi gian mµ häc sinh trung häc thÝch häc thªm. Çc

líp t häc nhá nµy ®îc tæ chøc trong nh÷ng c¨n phßng cã b¶ng ®en, vµ mçi häc sinh

tù ®em theo mét chiÕc ghÕ nhá cho m×nh.

Sau thêi gian gi¸n ®o¹n d¹y häc ë khu t t«i ®· hoµn tÊt chuyÕn ®i chØ trong vßng

mét th¸ng b»ng çch ®i vßng qua vïng Hµ néi bÞ chiÕm ®ãng råi cuèi cïng ®Õn ®îc

trêng ®¹i häc tù do ë phÝa b¾c.

K: Khi ra ®Õn ®Êt b¾c, «ng cã vµo häc ngay kh«ng?

T: Kh«ng. Sau chuyÕn ®i ®Çy khã nhäc, khi ®Õn n¬i t«i míi biÕt r»ng trêng chØ

míi cã nh÷ng líp díi ®¹i häc. Do t«i ®· häc qua nh÷ng líp nµy, thay v× ®i häc t«i

b¾t ®Çu d¹y ë trêng trung häc vµ tiÕp tôc tù nghiªn cøu. Vµo thêi gian ®ã t«i gÆp «ng

Lª V¨n Thiªm.

K: ¤ng Êy lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n chÝnh ®Ó «ng ra b¾c?

T: §óng vËy, «ng lµ mét thÇn tîng cho giíi trÎ lóc ®ã, lµ ngêi ViÖt nam ®Çu tiªn

trë vÒ níc víi häc vÞ tiÕn sÜ to¸n häc cña Ph¸p. §Çu tiªn «ng trë vÒ vïng cùc nam

miÒn Nam n¨m 1949. Mét vµi th¸ng sau ®ã «ng lµm mét chuyÕn têng chinh ra b¾c

®Ó chuÈn bÞ thµnh lËp trêng ®¹i häc. TÊt nhiªn lµ «ng lín tuæi h¬n t«i vµ lµ ngêi

xuÊt chóng. V× vËy chÝnh quyÒn ViÖt minh cho «ng mét ®éi b¶o vÖ vµ cÇn vô.

K: Cã ph¶i viÖc ®µo t¹o ®¹i häc ®îc tiÕn hµnh tÊt c¶ ë cùc b¾c kh«ng?

T: Kh«ng, nh t«i ®· nãi ë tríc, lóc nµy NguyÕn Thóc Hµo, mét thÇy gi¸o trung

häc cña t«i, ®ang d¹y nh÷ng líp n©ng cÊp ë mét vïng gi÷a Hµ néi vµ HuÕ trong Liªn

khu t. ¤ng NguyÔn XiÓn còng d¹y çc líp nh vËy ë vïng phÝa t©y Hµ néi cho ®Õn

n¨m 1950, khi «ng ®ång ý tham gia cïng víi «ng Lª V¨n Thiªm. Sau ®Êy, tõ n¨m

1950 ®Õn 1954 trung t©m chñ yÕu cña ®µo t¹o ®¹i häc lµ vïng cùc b¾c chØ çch biªn

giíi Trung quèc cã vµi c©y sè, n¬i mµ m¸y bay ®Þch kh«ng d¸m bÐn m¶ng v× Ph¸p sî

dÝnh d¸ng víi ngêi Tµu.

K: ¤ng ë l¹i vïng biªn giíi suèt thêi gian ®ã?

T: Kh«ng, cã ba lÇn t«i rêi n¬i ®ã v× t«i ph¶i dù çc héi nghÞ cña Bé gi¸o dôc th¶o

luËn vÒ viÖc n©ng cao chÊt lîng gi¸o dôc trung häc trong vïng gi¶i phãng. V× t«i cã

23

tiÕng lµ gi¸o viªn giái nªn t«i ph¶i viÕt nhiÒu b¸o ço vÒ vÊn ®Ò nµy. Çc héi nghÞ nµy

ë kh¸ xa, hoÆc ë phÝa nam tØnh Hµ Tuyªn hay ë phÝa b¾c tØnh B¾c Th¸i. Chóng ®îc

tæ chøc gÇn trô së chÝnh quyÒn ViÖt Minh. Nhng chóng t«i kh«ng bao giê biÕt ®îc

®Þa ®iÓm chÝnh x¸c. Chóng t«i chØ ®îc b¸o ®Þa chØ mét n¬i cÇn ®Õn, sau ®ã giao liªn

dÉn chóng t«i ®i mét qu·ng ®êng lßng vßng ®Ó ®Õn Bé gi¸o dôc mµ n¬i nµy còng

thay ®æi thêng xuyªn. Chóng t«i ®i b»ng xe ®¹p ®· ®îc bá bít mét sè bé phËn ®Ó

®Èy xe lªn dèc dÔ h¬n. Chóng t«i thËm chÝ cßn bá c¶ phanh. Khi xuèng dèc, chóng

t«i dïng que chÌn nan hoa ®Ó gi¶m tèc ®é. B»ng çch nµy, chóng t«i ®i ®îc 100-200

km ®Ó ®Õn dù héi nghÞ chØ trong vßng 2-3 ngµy.

K: Häc to¸n ë phÝa b¾c liÖu cã Ých lîi g× h¬n so víi quª «ng ë miÒn nam kh«ng?

T: å, cã chø. Ngoµi sù hiÖn diÖn cña «ng Lª V¨n Thiªm, ë ®ã cßn cã nhiÒu s¸ch tèt

h¬n. Tríc ®ã t«i chØ ®îc ®äc nh÷ng cuèn s¸ch Ph¸p cò, cña Vesiot-Montel, Papellier,

Goursat, v.v. Giê t«i cã thÓ mua s¸ch Nga míi h¬n ë çc cöa hµng s¸ch trong vïng tù

do.

K: ¤ng biÕt tiÕng Nga tríc ®ã?

T: Kh«ng, t«i ph¶i tù häc. T«i t×m ®îc mét cuèn s¸ch rÊt cò tªn lµ Häc tiÕng Nga

trong 3 th¸ng, chñ yÕu dµnh cho doanh nh©n, mµ nhê nã t«i häc ®îc çc quy t¾c ng÷

ph¸p vµ mét Ýt tõ. Råi t«i b¾t tay ngay lËp tøc vµo viÖc ®äc cuèn Lý thuyÕt hµm thùc

mét biÕn cña I.P. Natanson. Mét hai trang ®Çu t«i hÇu nh ph¶i tra tõng tõ mét, sau

®ã t«i tra Ýt dÇn, Ýt dÇn cho ®Õn khi t«i cã thÓ ®äc thµnh th¹o.

Natanson lµ cuèn s¸ch Nga ®Çu tiªn t«i ®äc. T«i ph¶i nãi r»ng ®ã lµ mét cuèn s¸ch

tuyÖt vêi. T«i say sa víi lý thuyÕt ®é ®o, tÝch ph©n Lebesgue integration, vµ nhiÒu

thø kh¸c. Cuèn s¸ch ®· cã ¶nh hëng rÊt lín tíi chuyªn ngµnh to¸n häc ban ®Çu cña

t«i.

K: ¤ng thu xÕp viÖc häc hµnh thÕ nµo?

T: Tõ n¨m 1951 ®Õn 1955 t«i theo ®óng ch¬ng tr×nh to¸n ®¹i häc cña Liªn x«,

tù ®äc hÕt cuèn s¸ch nµy ®Õn cuèn s¸ch kh¸c. N¨m 1955 Hµ néi ®îc gi¶i phãng vµ

trêng ®¹i häc l¹i më. ¤ng Lª V¨n Thiªm trë thµnh hiÖu trëng. Th¸ng 9 n¨m ®ã t«i

b¾t ®Çu gi¶ng d¹y t¹i trêng §¹i häc Hµ néi.

Khi ®ã t«i næi tiÕng lµ mét trong nh÷ng gi¸o viªn trung häc giái nhÊt ë vïng tù

24

do. Ngoµi ra t«i ®äc rÊt nhiÒu vÒ gi¸o dôc trung häc ë çc níc, ®Æc biÖt lµ ë Liªn x«.

VËy nªn n¨m 1955 t«i ®îc chÝnh quyÒn míi bæ nhiÖm lµm chñ tÞch ñy ban c¶i çch

gi¸o dôc trung häc, mÆc dï lóc ®ã t«i míi 27 tuæi vµ çc thµnh viªn kh¸c trong ñy ban

lín tuæi h¬n t«i nhiÒu.

Hai n¨m sau, vµo th¸ng 9 n¨m 1957 t«i ®Õn Matxc¬va häc tiÕp.

K: ¤ng ®i sang Matxc¬va nh thÕ nµo? §©y lµ lÇn ®Çu tiªn «ng rêi ViÖt nam?

T: §óng vËy, ®Êy lµ chuyÕn ®i ®Çu tiªn cña t«i ra níc ngoµi. §i tµu háa hai tuÇn,

xuyªn qua Trung quèc.

K: Khi ®ã cã nhiÒu sinh viªn ViÖt nam häc ë Matxc¬va kh«ng?

T: Kh«ng, chØ cã kho¶ng 100 sinh viªn. T«i lµ mét trong 9 hay 10 nghiªn cøu sinh

g× ®ã.

K: ¤ng theo häc ch¬ng tr×nh tiÕn sÜ hÖ chÝnh quy?

T: Kh«ng, lóc ®Çu t«i ®îc sang mét n¨m ®Ó lµm thùc tËp sinh ë Khoa to¸n c¬

Trêng §¹i häc Tæng hîp Quèc gia Matxc¬va. T«i chän m«n gi¶i tÝch thùc vµ ®îc

ph©n hai gi¸o viªn híng dÉn lµ D.E.Meshov vµ G.E. Shilov.

T«i nghÜ r»ng khi gÆp t«i hai ngêi ®Òu nghi ngê tr×nh ®é cña t«i. Hai «ng hái t«i

hµng lo¹t c©u hái, mét sè t«i cã thÓ tr¶ lêi ngay, mét sè th× qu¸ khã. T«i nhí mét trong

nh÷ng c©u hái khã nh sau: Cho mét tËp A ⊂ [1, 0] cã ®é ®o Lebesgue d¬ng. Chøng

minh r»ng tËp {x+ y|x, yA} chøa mét ®o¹n th¼ng.

Shilov cho t«i mét tuÇn ®Ó t×m lêi gi¶i vµ t«i may m¾n ®· lµm ®îc. Sau ®ã t«i

míi biÕt r»ng ®©y lµ mét mÖnh ®Ò trong mét bµi b¸o míi cña «ng. Chøng minh cña t«i

kh¸c cña Shilov. ¤ng râ rµng cã Ên tîng tèt vµ sau ®ã tin tëng kh¶ n¨ng t«i. N¨m

®ã «ng mêi t«i ®Õn nhµ nh©n dÞp giao thõa, ngµy lÔ gia ®×nh lín nhÊt ë Liªn x«.

K: ViÖc häc hµnh cña «ng tiÕn triÓn thÕ nµo?

T: Sau mét n¨m t«i viÕt xong luËn v¨n tiÕn sÜ vÒ gi¶i tÝch thùc díi sù híng dÉn

cña Menshov. §¸ng nhÏ t«i ph¶i quay trë vÒ ViÖt nam sau mét n¨m th× t«i l¹i ®îc

phÐp ë l¹i thªm mét vµi th¸ng ®Ó hoµn thµnh çc thñ tôc, tríc hÕt lµ ®Ó chuyÓn tõ

ch¬ng tr×nh thùc tËp sinh lªn ch¬ng tr×nh nghiªn cøu sinh, råi sau ®ã lµ c«ng bè çc

kÕt qu¶ nghiªn cøu cña m×nh vµ b¶o vÖ luËn ¸n. T«i nhËn häc vÞ cña m×nh th¸ng 4

n¨m 1959.

25

K: Th¸i ®é cña «ng ®èi víi Matxc¬va nh thÕ nµo? ¤ng cã g¾p r¾c rèi g× kh«ng

khi chuyÓn sang mét thÕ giíi hoµn toµn kh¸c víi Hµ néi?

T: Trong mét vµi tuÇn ®Çu khi míi sang Matxc¬va t«i rÊt phÊn khëi. T«i ®· ®îc

nghe rÊt nhiÒu vÒ Liªn x«, vÒ tªn tuæi nh÷ng nhµ to¸n häc nh Kolmogorov, Alekxan-

drov, Pontryagin. T«i nhí lµ m×nh rÊt Ên tîng vÒ tßa nhµ trung t©m uy nghi cña trêng

§¹i häc Tæng hîp Matxc¬va trªn ®åi Lªnin.

Nhng mét thêi gian sau t«i b¾t ®Çu nhí vÝ dô nh mãn ¨n ViÖt nam. H¬n thÕ n÷a,

khi t«i rêi ViÖt nam th× vî t«i ®ang cã mang ®øa con ®Çu lßng, vµ mét th¸ng sau khi

t«i ®Õn Matxc¬va th× t«i nhËn ®îc ®iÖn b¸o tin sinh con trai. §iÒu ®ã lµm t«i thùc sù

nhí nhµ.

K: §Êy lµ thêi kú xa vî l©u ®Çu tiªn cña «ng?

H: Kh«ng, chóng t«i gÆp nhau khi t«i cßn ë miÒn nam. C« Êy ®ang lµ häc sinh,

s¾p trë thµnh gi¸o viªn, cßn t«i ®· lµ gi¸o viªn. N¨m 1951 chóng t«i míi ®Ýnh h«n.

Lßng th¸n phôc Lª V¨n Thiªm lín ®Õn møc t«i quyÕt ®Þnh xa ngêi vî s¾p cíi ®Ó

®i ra b¾c. Khi ®ã viÖc th tõ rÊt khã kh¨n - ph¶i mÊt c¶ n¨m ®Ó nhËn vµ tr¶ lêi th tõ

miÒn nam. Sau ®ã n¨m 1957, sù t«n sïng to¸n häc Liªn x« lín ®Õn møc mét lÇn n÷a

t«i l¹i xa c« Êy thªm 20 th¸ng.

K: Sau khi nhËn häc vÞ tiÕn sÜ ë Matxc¬va, «ng cã quay trë vÒ Hµ néi kh«ng?

T: Cã, t«i trë thµnh chñ nhiÖm khoa to¸n §¹i häc tæng hîp Hµ néi. Tõ n¨m 1959

t«i lu«n sèng ë Hµ néi, trõ nh÷ng chuyÕn ®i níc ngoµi.

K: Mèi quan t©m ®Õn to¸n häc cña «ng cã thay ®æi sau khi trë vÒ Hµ néi kh«ng?

T: T«i b¾t ®Çu sù nghiÖp cña m×nh trong gi¶i tÝch thùc vµ ®· c«ng bè 5 bµi b¸o

vÒ lÜnh vùc nµy trong c¸c t¹p chÝ cña Liªn x«. Nhng råi t«i nhËn ra r»ng lÜnh vùc

®ã kh«ng thËt h÷u Ých cho ®Êt níc m×nh. TÊt nhiªn, ®Êy lµ mét lý thuyÕt ®Ñp nhng

h¬i lý thuyÕt qu¸ vµ h¬i xa thùc tÕ (Ýt nhÊt ®iÒu nµy ®óng víi thêi ®iÓm ®ã nhng nay

dêng nh ®ang thay ®æi).

N¨m 1961t«i b¾t ®Çu quan t©m nghiªn cøu vËn trï häc. N¨m 1962 t«i göi bµi

b¸o ®Çu tiªn vÒ to¸n quy ho¹ch cho Kantorovich vµ ngay n¨m ®ã ®Õn th¨m «ng Êy ë

N«v«sibia mét vµi tuÇn.

K: §Êy lµ lóc vËn trï häc ®îc ®a vµo ViÖt nam lÇn ®Çu tiªn ph¶i kh«ng?

26

T: §óng, n¨m 1961 t«i nghe nãi çc nhµ to¸n häc Trung quèc b¾t ®Çu nghiªn cøu

lÜnh vùc nµy. Ngay c¶ nhµ lý thuyÕt sè, ®¹i sè vµ lý thuyÕt hµm næi tiÕng Hua Lo keng

còng tÝch cùc qu¶ng b¸ ngµnh nµy. ThÕ nªn khi «ng T¹ Quang Böu, bé truëng Bé ®¹i

häc khi ®ã vµ còng lµ mét nhµ to¸n häc, ®i th¨m Trung quèc, t«i ®Ò nghÞ «ng t×m kiÕm

th«ng tin vÒ øng dông vËn trï häc. Khi «ng trë vÒ, t«i b¾t tay ngay vµo lµm viÖc thùc

sù theo híng nµy.

K: B¶n th©n «ng còng cã ®i th¨m Trung quèc kh«ng?

T: ChuyÕn ®i Trung quèc ®Çu tiªn cña t«i (kh«ng tÝnh nh÷ng lÇn qu¸ c¶nh b»ng

tµu háa khi ®i Matxc¬va) lµ vµo n¨m 1963, khi t«i ®îc mêi ®i b¸o ço mét th¸ng t¹i

ViÖn To¸n häc thuéc ViÖn Hµn l©m Khoa häc Trung quèc, t¹i Khoa to¸n trêng §¹i

häc tæng hîp B¾c kinh vµ nhiÒu trêng ®¹i häc kh¸c. T«i sang l¹i Trung Quèc n¨m

1964, ë ®ã 3 tuÇn. Trong nh÷ng chuyÕn ®i ®ã t«i ®· gÆp nh÷ng nhµ to¸n häc xuÊt

s¾c nh Hua Lo keng, Vu Tsin Muo, Cheng Minde, Gu Chaohao, Hu Guoding vµ mét

ngêi phô n÷ trÎ tªn lµ Gui Xiang Yun, ngêi sau nµy ®ãng mét vai trß næi bËt trong

ngµnh vËn trï häc cña Trung quèc. (LÇn ®Çu tiªn t«i gÆp Gu Chaohao vµ Hu Guoding

lµ ë Matxc¬va). ThÕ nhng T«i ®· mÊt toµn bé liªn l¹c víi hä trong cuéc çch m¹ng

v¨n hãa ë Trung quèc.

K: Lóc ®ã, n¨m 1964, chiÕn tranh chèng Mü ë ViÖt nam ®ang c¨ng th¼ng. §iÒu

nµy ¶nh hëng nh thÕ nµo tíi ®êi sèng to¸n häc ë Hµ néi?

T: Th¸ng 5 n¨m 1965, ®Ó tr¸nh nh÷ng cuéc nÐm bom, trêng §¹i häc tæng hîp

®îc s¬ t¸n lªn miÒn nói çch Hµ néi kho¶ng 170 km vÒ phÝa t©y b¾c, gÇn thµnh phè

Th¸i nguyªn. Khi ®ã t«i lµ Chñ nhiÖm khoa To¸n Lý. Chóng t«i cã kho¶ng 250 sinh

viªn to¸n.

K: Cuéc sèng n¬i s¬ t¸n nh thÕ nµo? Cã ®ãi kh«ng, cã bÖnh sèt rÐt vµ çc bÖnh

nhiÖt ®íi kh¸c kh«ng?

T: Kh«ng cã bÖnh sèt rÐt. BÖnh nµy ®· bÞ thanh to¸n ë miÒn b¾c ViÖt nam nhê çc

chiÕn dÞch chèng sèt rÐt nh÷ng n¨m 1955-1959.

K: §iÒu nµy ®¸ng ng¹c nhiªn bëi v× b©y giê ViÖt nam ch¾c ch¾n vÉn ®îc liÖt vµo

nh÷ng níc cã dÞch sèt rÐt.

T: §¸ng tiÕc lµ ®óng vËy, dÞch l¹i t¸i ph¸t. ë ViÖt Nam lµ do sù thèng nhÊt víi

27

miÒn nam n¨m 1975. Dßng ngêi ®i l¹i gi÷a miÒn b¾c vµ miÒn nam ®· lµm lan truyÒn

bÖnh. Chóng ta biÕt r»ng bÖnh sèt rÐt cha ®îc diÖt trõ ë miÒn nam. N¨m 1974, bé

trëng y tÕ cña miÒn b¾c ViÖt nam ®· ®Õn çc vïng tù do ë miÒn nam ®Ó nghiªn cøu

bÖnh sèt rÐt ë ®ã mét çch hÖ thèng. B¶n th©n «ng ®· m¾c bÖnh sau ®ã vµ qua ®êi.

K: ThÕ cßn çc bÖnh nhiÖt ®íi kh¸c trong vïng rõng gÇn Th¸i nguyªn?

T: Çc bÖnh nµy th«ng thêng kh«ng ®e däa cuéc sèng nh bÖnh sèt rÐt. MÆc dï

®iÒu kiÖn n¬i s¬ t¸n thËt nghÌo nµn nhng nh÷ng bÖnh nµy kh«ng phæ biÕn. DÜ nhiªn

lµ chóng t«i ph¶i ®Ò phßng nh nÊu kü thøc ¨n. Qu¶ thùc lµ rÊt Ýt häc sinh nghØ häc v×

bÖnh.

N¬i chóng t«i ë thùc phÈm còng kh«ng ph¶i lµ vÊn ®Ò. ThÕ nhng cuéc sèng rÊt

gian khæ. Gia ®×nh bÞ ly t¸n. Vî t«i ph¶i ®i theo trêng n¬i c« Êy d¹y häc. Trêng

nµy s¬ t¸n çch Hµ Néi 30 km vÒ phÝa ®«ng nam, híng ngîc l¹i víi trêng §¹i häc

tæng hîp cña t«i. TÊt c¶ ba ®øa con cña chóng t«i ®Òu ®i theo vî t«i v× chóng cã thÓ

®i häc ë vïng ®ã.

Mèi nguy hiÓm chÝnh lµ nh÷ng cuéc nÐm bom. M¸y bay Mü cã thÓ xuÊt hiÖn bÊt

kú lóc nµo. Çc líp häc cña chóng t«i ®îc dùng b»ng tre ë xa nhau, Èn díi nh÷ng

t¸n c©y. HÇm tró Èn ®µo ngay bªn c¹nh bµn häc díi ch©n chóng t«i ®Ó chóng t«i cã

thÓ nh¶y xuèng ngay lËp tøc.

K: Trêng ®¹i häc trong rõng cã bÞ tróng bom kh«ng?

T: Kh«ng, nhng cã vµi qu¶ bom ®îc nÐm xuèng rÊt gÇn. Cã lÇn mét phi c«ng

Mü ®· bÞ b¾t ë ngay gÇn chç chóng t«i.

K: Kho¶ng thêi gian nµy «ng cã lµm tãan ®îc kh«ng?

T: Cã, tinh thÇn chóng t«i rÊt cao nªn chóng t«i tæ chøc seminar thêng xuyªn

suèt thêi kú nµy. Héi To¸n häc do «ng Lª V¨n Thiªm s¸ng lËp n¨m 1965 (t«i lµ tæng

th ký) tæ chøc çc seminar chung vÒ tèi u, x¸c suÊt, gi¶i tÝch hµm, ®¹i sè gi¶i tÝch

sè. Tham gia cã ngêi cña §¹i häc tæng hîp, §¹i häc s ph¹m vµ §¹i häc b¸ch khoa

(ViÖn To¸n häc m·i ®Õn n¨m 1970 míi thµnh lËp). Do ba trêng s¬ t¸n ë ba phÝa kh¸c

nhau cña Hµ Néi nªn chóng t«i tæ chøc seminar ë Hµ néi. Chóng t«i gÆp nhau hai lÇn

mét th¸ng. T«i ph¶i nãi r»ng mäi ngêi rÊt nhiÖt t×nh tham gia. NhiÒu ngêi chóng

t«i nh©n c¬ héi ®ã vÒ th¨m gia ®×nh. Do vî t«i cïng çc con s¬ t¸n ë híng ngîc l¹i

28

nªn rÊt tiÖn cho t«i ®i th¨m hä sau khi dù seminar ë Hµ Néi.

K: §ã lµ thêi ®iÓm nhµ to¸n häc Ph¸p næi tiÕng Alexandre Grothendieck th¨m ViÖt

nam ph¶i kh«ng?

T: §óng, «ng ®Õn th¨m vµo th¸ng mêi mét n¨m 1967. Trong vµi ngµy ®Çu, chóng

t«i tæ chøc cho «ng gi¶ng bµi ë Hµ néi. Nhng cã h«m tªn löa b¾n vµo çch gi¶ng

®êng chØ kho¶ng 100-200 mÐt. ThÕ lµ Bé trëng Bé §¹i häc T¹ Quang Böu ra lÖnh

cho chóng t«i ph¶i s¬ t¸n. T«i nhí lµ Grothendieck vui thÝch khi biÕt tin chóng t«i sÏ

®i s¬ t¸n vµ coi t×nh huèng bÊt b×nh thêng ®ã nh mét cuéc phiªu lu.

K: ThÕ råi Grothendieck tiÕp tôc gi¶ng bµi trong rõng ë Th¸i nguyªn?

T: å, ®óng vËy. ¤ng gi¶ng mét gi¸o tr×nh ng¾n vÒ lý thuyÕt ph¹m trï, ®¹i sè ®ång

®iÒu, vµ h×nh häc ®¹i sè víi §oµn Quúnh lµ ngêi phiªn dÞch chÝnh tõ tiÕng Ph¸p sang

tiÕng ViÖt. Grothendieck gi¶ng 4 tiÕng buæi s¸ng, vµ sau ®ã th¶o luËn toµn bé buæi

chiÒu. ThÕ mµ «ng vÉn kªu lµ cha lµm viÖc hÕt c«ng suÊt. ¤ng lµ ngêi ¨n chay

nghiªm ngÆt vµ thø hai nµo còng nhÞn ¨n.

K: Trêng ®¹i häc ë trong rõng bao l©u?

T: Trêng ®i s¬ t¸n 4 n¨m, më l¹i ë Hµ néi th¸ng 9 n¨m 1969. Sau ®Ëy, vµo n¨m

1972-1973 l¹i cã mét ®ît s¬ t¸n n÷a, lÇn nµyæ mét ®Þa ®iÓm kh¸c gÇn Hµ néi h¬n.

Khi ®ã t«i kh«ng cßn lµm viÖc ë trêng §¹i häc Tæng hîp Hµ néi n÷a.

K: ¤ng rêi trêng ®¹i häc khi nµo?

T: Vµo gi÷a n¨m 1968 t«i ®îc mêi lµm trëng ban to¸n míi ®îc thµnh lËp ë ñy

ban khoa häc kü thuËt nhµ níc.

K: §ã lµ lóc ViÖn To¸n häc ®îc thµnh lËp?

T: §óng, ngay sau ®ã. ViÖn ®îc quyÕt ®Þnh thµnh lËp n¨m 1969, vµ b¾t ®Çu ho¹t

®éng vµo n¨m 1970 díi sù l·nh ®¹o cña «ng Lª V¨n Thiªm. Vµo lóc ®ã viÖn chØ cã

20 çn bé vµ n»m trong tßa nhµ cña ñy ban.

K: ViÖn To¸n còng ®i s¬ t¸n khi bÞ ®¸nh bom?

T: §óng thÕ, trong kho¶ng thêi gian gÇn mét n¨m b¾t ®Çu tõ gi÷a n¨m 1972 chóng

t«i bè trÝ viÖn ë mét chç çch Hµ néi kho¶ng 50-60 km. Nhng trong thêi gian nµy

t«i chØ ë n¬i ®ã tæng céng cã 1 ngµy v× t«i muèn sèng ë Hµ néi. T«i rÊt lo cho nh÷ng

cuèn s¸ch cña t«i. Khi ®ã c¨n hé cña t«i bÞ mèi x«ng nªn t«i thÊy t«i cÇn ph¶i lu t©m

29

b¶o vÖ s¸ch cña t«i.

K: VËy lµ «ng vÉn ë Hµ néi ngay c¶ trong ®ît nÐm bom dÞp gi¸ng sinh n¨m 1972?

T: ChØ ®Õn ngµy thø n¨m. Lóc ®Çu chØ cã vïng ngo¹i « bÞ ®¸nh bom. Sang ngµy

thø t th× bom ®¸nh ®Õn trung t©m thµnh phè: nhµ ga xe löa, bÖnh viÖn B¹ch Mai bÞ

tróng bom. Sau ®ã cã lÖnh tÊt c¶ nh©n d©n ph¶i rêi khái thµnh phè.ThÕ lµ t«i ®Õn chç

vî t«i ®ang s¬ t¸n cïng víi trêng cña c« Êy.

Trªn ®êng rêi Hµ néi, rÊt may lµ t«i nh×n thÊy vî t«i ®ang ®i híng ngîc l¹i.

C« Êy rÊt lo l¾ng vÒ chuyÖn nÐm bom vµ ®ang vÒ Hµ néi t×m t«i, mÆc dï cã lÖnh ®i

s¬ t¸n. V× vËy thËt lµ rÊt may m¾n mµ chóng t«i nh×n thÊy nhau trªn ®êng ®i. Ngay

sau ®ã t«i nghe ®µi b¸o tin ngõng nÐm bom dÞp gi¸ng sinh. ThÕ lµ chóng t«i quay vÒ

nhµ vµ ë l¹i ®ã ®ªm 25 th¸ng 12. S¸ng sím ngµy 26 chóng t«i rêi Hµ néi. Cïng ngµy

®ã phè Kh©m thiªn bÞ tróng bom. RÊt nhiÒu ngêi kh«ng kÞp ®i s¬ t¸n ®· bÞ chÕt. Sau

®Êy chóng t«i biÕt tin qu¸n phë (mét mãn sóp ViÖt Nam truyÒn thèng, hay ®îc ¨n

vµo b÷a s¸ng) mµ chóng t«i ¨n s¸ng sím h«m ®ã ë ®Êy ®· bÞ thiªu hñy chØ vµi giê sau

®ã.

K: Cã ph¶i mäi ngêi quay trë vÒ Hµ néi ngay sau khi HiÖp ®Þnh hßa b×nh ®îc

ký kÕt ngµy 27/1/1973 kh«ng?

T: Kh«ng, t«i quay vÒ chØ mét vµi ngµy sau khi ký hiÖp ®Þnh, nhng t«i chØ vÒ mét

m×nh. T«i cÇn thêi gian chuÈn bÞ cho gia ®×nh trë vÒ sau. T×nh c¶nh ë Hµ néi rÊt xÊu,

vµ cÇn cã thêi gian. Chóng t«i cÇn mét thêi kú ®Ó mäi ngêi quay vÒ dÇn dÇn. Hai ba

th¸ng sau ViÖn To¸n míi trë vÒ Hµ néi.

K: Khi nµo th× ViÖn To¸n chuyÓn ®Õn chç hiÖn nay ë ViÖn Khoa häc ViÖt nam?

T: N¨m 1982. Tríc ®ã, tõ 1975-1982 ViÖn ®ãng ë mét khu chËt hÑp trªn ®êng

§éi CÊn.

K: Ho¹t ®éng cña ViÖn To¸n cã bÞ gi¸n ®o¹n khi Trung Quèc x©m l¨ng th¸ng hai

n¨m 1979 kh«ng? ¤ng cã ®i s¬ t¸n khái Hµ néi kh«ng?

T: Kh«ng, nhng sau khi bÞ x©m l¨ng th× chóng t«i còng bµn vÒ viÖc s¬ t¸n bëi v×

chóng t«i sî Trung quèc l¹i ®¸nh tiÕp vµ sÏ tiÕn s©u h¬n n÷a. Kh«ng chØ cã ViÖn To¸n

mµ nhiÒu c¬ quan kh¸c còng lªn kÕ ho¹ch ®i s¬ t¸n. Chóng t«i cã thÓ chuyÓn ViÖn vµo

thµnh phè Hå ChÝ Minh, n¬i cã mét ph©n viÖn nhá cña chóng t«i (nay lµ Trung t©m

30

to¸n øng dông TP Hå ChÝ Minh) míi ®îc thµnh lËp. Nhng t«i bÞ ph¶n ®èi vÒ chñ

tr¬ng s¬ t¸n sím chñ yÕu v× chi phÝ ph¸t sinh. T«i ®Ò nghÞ nÕu bÞ x©m l¨ng lÇn n÷a

th× chóng t«i sÏ ë l¹i cho ®Õn lóc cuèi cïng cã thÓ ®îc. TÐ ra cuéc x©m l¨ng ®¸ng lo

ng¹i lÇn thø hai ®· kh«ng xÈy ra.

K: ¤ng nãi r»ng ®Þa ®iÓm ë §éi CÊn kh«ng thÝch hîp. V× vËy ®Õn n¨m 1982 viÖn

«ng cÇn mét c¬ së réng h¬n?

T: Khu chóng t«i ë §éi CÊn rÊt ®¬n s¬. §Ých th©n thñ tíng Ph¹m V¨n §ång ®·

thu xÕp viÖc x©y dùng mét ng«i nhµ cho ViÖn To¸n ë ViÖn Khoa häc ViÖt nam.

K: LÞch sö mèi quan t©m ç nh©n cña Thñ tíng Ph¹m V¨n §ång ®Õn ViÖn To¸n

nh thÕ nµo? LÇn ®Çu tiªn «ng gÆp «ng Êy lµ khi nµo?

T: T«i biÕt s¬ qua vÒ Thñ tíng tõ nh÷ng n¨m 40, khi «ng nhiÒu lÇn ®Õn th¨m

trêng häc cña t«i ë Qu¶ng ng·i. ¤ng lµ ®¹i diÖn cña chÝnh quyÒn trung ¬ng ViÖt

Nam ë liªn khu n¨m vµ liªn khu s¸u. Sau n¨m 1960 t«i quen «ng h¬n. Ngay sau khi

chiÕn tranh kÕt thóc n¨m 1975, «ng ®ÕnMatxcowva vµ cã ®i th¨m viÖn cña Kantorovich

(«ng nµy ®· chuyÓn tõ Novosibia ®Õn Matxcowva). Kantorovich tÆng «ng §ång cuèn

s¸ch cña m×nh vÒ çc ph¬ng ph¸p tèi u trong kinh tÕ. Khi vÒ Hµ néi, «ng §ång yªu

cÇu t«i ®äc vµ b¸o ço vÒ cuèn s¸ch.

Thêi ®iÓm ®ã rÊt thuËn lîi víi t«i. Mét sè ®ång nghiÖp Ph¸p biÕt t«i n»m trong

ban ch¬ng tr×nh cña mét héi nghÞ ®îc tæ chøc ë Budapest vµo th¸ng 8 n¨m 1976 ®·

nh©n dÞp ®ã mêi t«i sang Ph¸p. ThÕ nhng t«i chØ nhËn ®îc giÊy mêi tríc cã mét

th¸ng, vµ thêi kú ®ã ®ã cã rÊt nhiÒu trë ng¹i hµnh chÝnh ®èi víi viÖc lµm thñ tôc ®i

níc ngoµi, nhÊt lµ sang ph¬ng T©y.

K: Sao l¹i thÕ?

T: DÜ nhiªn lµ cã nh÷ng khã kh¨n vÒ tµi chÝnh khi sang ph¬ng T©y. Ngay c¶ khi

bªn mêi tr¶ tiÒn cho tÊt c¶ chi phÝ ®i l¹i vµ ¨n ë th× còng vÉn cø khã. Trong chiÕn tranh

vµ trong nh÷ng n¨m ngay sau khi kÕt thóc chiÕn tranh th× ph¬ng T©y bÞ coi nh rÊt

xa l¹ vµ nguy hiÓm. Quan niÖm ®ã may m¾n ®· thay ®æi vµ ngµy nay chóng t«i kh«ng

gÆp khã kh¨n g× khi xin phÐp cho nghiªn cøu sinh vµ çc nhµ to¸n häc ®i sang ph¬ng

T©y nÕu nh bªn mêi chÞu çc kho¶n chi phÝ cho chuyÕn ®i.

K: ThÕ «ng thu xÕp viÖc ®i Ph¸p n¨m 1976 nh thÕ nµo?

31

T: §Êy lµ lóc t«i ®Õn gÆp «ng Ph¹m V¨n §ång ®Ó b¸o ço vÒ cuèn s¸ch cña

Kantorovich. Sau khi b¸o ço xong, t«i tr×nh bµy víi thñ tíng vÒ lêi mêi ®i Ph¸p vµ

hái t«i cã thÓ ®i ®îc kh«ng. ¤ng tr¶ lêi �§îc, kh«ng cã vÊn ®Ò g×�, vµ víi sù ñng

hé cña thñ tíng t«i ®· lµm xong mäi thñ tôc chØ trong cã mét tuÇn, mét thêi gian kû

lôc. ChuyÕn ®i Ph¸p n¨m 1976 lµ chuyÕn ®i ®Çu tiªn cña t«i sang mét níc ph¬ng

T©y. (Sau ®ã t«i ®i Canada dù héi nghÞ Montreal vÒ to¸n quy ho¹ch n¨m 1979 vµ n¨m

1981 t«i sang Mü lÇn ®Çu).

K: Vµ tõ ®ã «ng Ph¹m V¨n §ång lµ ngêi ñng hé viÖn To¸n?

T: V©ng, t«i cã thÓ nãi r»ng trong chÝnh phñ «ng lµ ngêi cã ¶nh hëng vµ kiªn

®Þnh ñng hé sù nghiÖp ph¸t triÓn to¸n häc nhÊt. N¨m 1980 «ng ®Õn th¨m chóng t«i ë

phè §éi CÊn. Khi nh×n thÊy c¬ së chóng t«i nghÌo nµn nh thÕ nµo - ®iÒu kiÖn lµm

viÖc cña tÊt c¶ çc viÖn ®Òu xÊu, nhng cña chóng t«i cßn xÊu h¬n � «ng Ph¹m V¨n

§ång høa sÏ lµm mét viÖc g× ®ã ®Ó c¶i thiÖn t×nh h×nh.èau nµy chóng t«i biÕt r»ng «ng

®· ®Ò nghÞ Bé trëng Bé x©y dùng x©y mét çi nhµ cho to¸n häc cµng sím cµng tèt.

Ng«i nhµ ®îc x©y dùng rÊt nhanh thêi ®ã - chØ trong mét n¨m - vµ b©y giê nã lµ trô

së cña ViÖn To¸n.

K: ¤ng ®· tõng gÆp «ng Hå ChÝ Minh?

T: Hai lÇn. N¨m 1956 «ng ®Õn th¨m §¹i häc Hµ Néi vµ dù mét sè líp häc. Sau khi

xem t«i gi¶ng bµi, «ng ®· b¾t tay t«i vµ hái mét sè c©u. LÇn thø hai vµo th¸ng 8 n¨m

1969, chØ mét th¸ng tríc khi «ng mÊt. Khi ®ã cã vÊn ®Ò lín vÒ viÖc xÕp hµng mua

bia. Thùc ra, nh×n chung ë cöa hµng nµo còng ph¶i xÕp hµng dµi ®Ó mua khÈu phÇn

g¹o, quÇn ¸o vµ çc thø hµng kh¸c bëi v× viÖc s¶n xuÊt chóng kh«ng ®¸p øng ®îc

nhu cÇu. Nhng t¹i viÖc xÕp hµng t¹i çc quÇy bia ®îc quan t©m ®Æc biÖt do thêng

x¶y ra tranh chÊp, kÓ c¶ ®¸nh nhau lµm mÊt trËt tù c«ng céng.

¤ng Hå ChÝ Minh cho r»ng cÇn cã mét çch tiÕp cËn khoa häc nh»m lµm gi¶m

viÖc xÕp hµng. V× vËy «ng ®Ò nghÞ ñy ban khoa häc vµ kü thuËt nhµ níc xem xÐt viÖc

nµy. Do kh«ng thÓ t¨ng s¶n lîng bia, nªn vÊn ®Ò thuÇn tóy n»m trong kh©u tæ chøc

vµ do ®ã lµ mét vÊn ®Ò ®iÒu khiÓn tèi u. VËy lµ t«i chñ tr× nhãm nghiªn cøu vÊn ®Ò

nµy.

LÇn gÆp gì ®Çu tiªn cña chóng t«i víi chÝnh phñ bÞ lïi l¹i do «ng Hå ChÝ Minh

32

èm. Vµi ngµy sau t«i nhËn ®îc ®iÖn b¸o ®Õn V¨n phßng «ng Ph¹m V¨n §ång. T«i

kh«ng biÕt t¹i sao t«i bÞ triÖu tËp, vµ t«i ®o¸n r»ng cã thÓ muèn tháa luËn vÒ ViÖn To¸n

häc míi ®îc thµnh lËp. T«i nhí r»ng xe cña t«i ®Õn n¬i chËm, vµ khi t«i bíc vµo

v¨n phßng cña «ng Ph¹m V¨n §ång ®· thÊy nhiÒu thµnh viªn cao cÊp cña chÝnh phñ.

¤ng Ph¹m V¨n §ång b¶o t«i �å, t«i thÊy anh ®Õn chËm. NÕu ®ã lµ çch anh lµm vËn

trï häc, th× ch¬ng tr×nh nµy sÏ trë nªn v« tÝch sù�. T«i xin lçi vµ ®îc mêi ngåi c¹nh

«ng. ChØ lóc ®ã t«i míi thÊy «ng Hå ChÝ Minh trong sè nh÷ng ngêi ngåi quanh bµn.

K: ¤ng Hå ChÝ Minh lóc ®ã 79 tuæi. ¤ng Êy tham dù cuéc th¶o luËn nh thÕ nµo?

T: Khi t«i nh×n thÊy «ng Êy, «ng Êy tr«ng rÊt yÕu, nhng hoµn toµn minh mÉn. ¤ng

Êy ®a ra nhiÒu c©u hái vµ kh«ng hµi lßng víi viÖc xÕp hµng mua bia. T«i nhí c©u ®Çu

tiªn «ng hái t«i lµ �Ch¸u cã thÓ t×m mét tõ ®¬n gi¶n h¬n vËn trï kh«ng? B¶n th©n b¸c

cha bao giê gÆp tõ nµy trong tiÕng ViÖt�.

K: ¤ng ®· nghÜ ra çi tõ ®Êy?

T: T«i dÞch tõ tiÕng Trung. Anh ph¶i biÕt r»ng vËn trï häc lµ mét ngµnh khoa häc

míi �-nã ®îc ®a vµo ViÖt Nam n¨m 1961. Cã mét kho¶ng thêi gian dµi t«i kh«ng

thÓ t×m thÊy cho nã mét tõ hîp nghÜa trong tiÕng ViÖt. Sau ®Êy t«i quyÕt ®Þnh dùa theo

tõ mµ çc ®ång nghiÖp Trung Quèc sö dông. §iÒu nµy hoµn toµn tù nhiªn v× tiÕng

Trung ®ãng mét vai trß quan träng trong tiÕn ViÖt gÇn gièng nh tiÕng La Tinh trong

tiÕng Ph¸p vµ tiÕng Anh.

K: Nhng «ng Hå ChÝ Minh nghÜ r»ng tõ ®Êy tèi nghÜa?

T: V©ng, «ng Êy muèn biÕt t¹i sao t«i l¹i chän nã. Sau ®ã, khi t«i ®Õn chµo tõ biÖt

«ng Êy, «ng Êy hái t«i cã biÕt nguån gèc tõ ®ã kh«ng. T«i kh«ng tr¶ lêi ®îc, vµ «ng

Êy liÒn kÓ cho t«i nghe xuÊt xø cña tõ ®Êy trong v¨n häc Trung Hoa cæ ®iÓn. Nã ®îc

dïng trong mét t¸c phÇm næi tiÕng ®Ó m« t¶ mét d¹ng nghÖ thuËt phøc t¹p nµo ®Êy mµ

nghÖ thuËt nµy cã lÏ gièng víi vËn trï häc. Hå ChÝ Minh th«ng th¹o v¨n häc Trung

Hoa - «ng Êy cßn lµm th¬ b»ng tiÕng Trung - vµ do ®ã «ng Êy cã thÓ gi¶ng cho t«i

nguån gèc tõ vËn trï mµ t«i ®em vµo tiÕng ViÖt.

Trong nh÷ng n¨m 70 tõ vËn trï xuÊt hiÖn nhiÒu trong ®êi thêng. Nã trë thµnh

mét tõ mèt ®Ó nãi vÒ viÖc t×m mét lêi gi¶i tèi u cho bÊt kú mét çi g×.

K: ¤ng cã thêng chÞu tr¸ch nhiÖm nghÜ ra çc tõ to¸n häc míi trong tiÕng ViÖt

33

kh«ng?

T: T«i cã tham gia viÖc nµy. Trong nh÷ng n¨m 1959-61, lµ mét thµnh viªn cña Héi

®ång tõ ng÷ khoa häc t«i ®· gióp cho ra ®êi cuèn tõ ®iÓn ViÖt Nam-Anh- Nga ®Çu

tiªn vÒ tõ ng÷ khoa häc mµ nã cã chøa nh÷ng kh¸i niÖm to¸n häc ®¬ng ®¹i. Nhng

ngêi chÞu tr¸ch nhiÖm chÝnh trong viÖc x©y dùng çc tõ ng÷ khoa häc lµ nhµ to¸n

häc Hoµng Xu©n H·n, ngêi ®· di c sang Ph¸p sau khi Ph¸p chiÕm Hµ Néi vµ ®·

tõng lµ mét gi¸o viªn trung häc cña «ng Lª V¨n Thiªm. Ngoµi viÖc lµ mét nhµ to¸n

häc, ¤ng Hoµng Xu©n H·n cßn lµ mét chuyªn gia uyªn b¸c v¨n häc ViÖt Nam vµ v¨n

häc Trung Hoa. ë Ph¸p «ng chuyÓn mèi quan t©m nghiªn cøu tõ to¸n sang v¨n häc.

¤ng Êy b¾t ®Çu x©y dng tõ ng÷ khoa häc tõ ®Çu nh÷ng n¨m 1940 cïng víi çc «ng

NguyÔn XiÓn vµ NguyÔn Thóc Hµo.

K: Quay trë l¹i c©u chuyÖn dïng vËn trï häc ®Ó lµm gi¶m viÖc xÕp hµng mua bia,

Héi ®ång cña «ng cã lµm ®îc ®iÒu g× kh«ng?

T: Cã, hai ba th¸ng sau ®Êy chóng t«i ®Ò xuÊt mét sè kiÕn nghÞ cho thñ tíng Ph¹m

V¨n §ång («ng Hå ChÝ Minh mÊt th¸ng 9 n¨m 1969). Nh÷ng kiÕn nghÞ cña chóng t«i

®· ®îc ®a vµo thùc tiÔn vµ chóng ®· c¶i thiÖn t×nh h×nh mét vµi n¨m sau ®ã. Nhng

çc cuéc nÐm bom l¹i tiÕp tôc ®· lµm n¶y sinh nh÷ng trë ng¹i rÊt lín vÒ mÆt tæ chøc,

vµ mäi thø l¹i quay trë l¹i thêi kú ®Çu.

K: Khi «ng nãi vÒ mèi quan hÖ cña «ng víi çc nhµ l·nh ®¹o vµ vÒ tÇm quan träng

cña to¸n häc ®èi víi chÝnh phñ ViÖt Nam ngay tõ thêi kú ViÖt Minh, ngêi ta cã c¶m

tëng r»ng to¸n häc cã mét vÞ trÝ ®Æc biÖt trong khoa häc ë ViÖt Nam. Nh÷ng nhµ to¸n

häc nµo ®· ®ãng gãp cho vÞ trÝ ®ã cña to¸n häc ë ViÖt Nam? Hä cßn sèng kh«ng?

T: Th¸ng 5 n¨m 1986 t«i tæ chøc mét héi nghÞ ë Hµ Néi víi sù tham gia cña nhiÒu

thÕ hÖ çc nhµ to¸n häc. Chóng t«i biÕt «ng T¹ Quang Böu ®ang èm nÆng («ng Êy mÊt

ba th¸ng sau ®Êy), vµ ®©y lµ dÞp ®Ó t«n vinh «ng vµ còng ®Ó tËp hîp l¹i lÇn cuèi cïng

tÊt c¶ çc thÕ hÖ to¸n häc ë ViÖt Nam tõ ngêi trÎ nhÊt ®Õn ngêi giµ nhÊt.

MÆc dï «ng T¹ Quang Böu kh«ng cã mét ®ãng gãp nghiªn cøu nµo ®¸ng kÓ trong

to¸n häc, «ng cã mèi quan t©m vµ hiÓu biÕt s©u s¾c vÒ nhiÒu lÜnh vùc to¸n vµ vËt lý.

¤ng lµ Tæng th ký ®Çu tiªn cña ñy ban khoa häc vµ kü thuËt nhµ níc, vµ «ng lµ mét

bé trëng Bé ®¹i häc xuÊt s¾c. ¤ng Êy cã quan hÖ gÇn gòi víi «ng Ph¹m V¨n §ång,

34

vµ quan hÖ cña «ng Êy víi Laurent Schwartz ®· phÇn nµo lµm nªn mèi quan hÖ sím

sña cña to¸n häc chóng t«i víi Ph¸p. RÊt nhiÒu nh©n vËt quan träng ®èi víi sù ph¸t

triÓn to¸n häc ë ViÖt Nam còng cã mÆt: ¤ng Lª V¨n Thiªm cã mét vai trß quyÕt ®Þnh

vµ lµ thÇn tîng cña thÕ hÖ t«i khi chóng t«i cßn trÎ. ¤ng NguyÔn Thóc Hµo, ngßi ®·

d¹y t«i khi ë cÊp trung häc, ®· ®iÒu hµnh çc líp häc ®¹i häc ë Liªn khu t vµ nhiÒu

ngêi kh¸c n÷a.

K: ¤ng h·y tãm t¾t u khuyÕt ®iÓm to¸n häc ViÖtNam hiÖn nay, ®Æc biÖt ë viÖn

«ng.

T: Tríc tiªn, chóng t«i cã truyÒn thèng trong gi¶i tÝch, kÓ c¶ gi¶i tÝch cæ ®iÓn, gi¶i

tÝch hµm, ph¬ng tr×nh ®¹o hµm riªng, gi¶i tÝch låi vµ phi tuyÕn, vµ tÊt nhiªn lµ gi¶i

tÝch phøc, lÜnh vùc cña GS Lª V¨n Thiªm. Lµ mét cùu häc trß cña Nevalina, Lª V¨n

Thiªm næi tiÕng vÒ mét ph¬ng ph¸p tiªn phong gi¶i bµi to¸n ngîc trong lý thuyÕt

hµm chØnh h×nh vµ «ng ®· x©y dùng mét nhãm nghiªn cøu gi¶i tÝch phøc ë ViÖt Nam.

Nhãm lý thuyÕt tèi u lµ mét trong nh÷ng nhãm m¹nh nhÊt ë viÖn cã nh÷ng mèi

quan hÖ tèt víi níc ngoµi vµ nhiÒu bµi b¸o trªn çc t¹p chÝ quèc tÕ. C«ng tr×nh cña

chóng t«i liªn quan nhiÒu ®Õn gi¶i tÝch phi tuyÕn.

ViÖn chóng t«i còng cã nhiÒu nhµ nghiªn cøu vÒ ®¹i sè vµ h×nh häc ®¹i sè, kÓ c¶

t« p« ®¹i sè vµ lý thuyÕt kú dÞ. Trong lý thuyÕt x¸c xuÊt chóng t«i cã mét sè chuyªn

gia giái, nhng hä lµm viÖc çch ly vµ kh«ng lµm thµnh mét nhãm m¹nh.

§iÓm yÕu nhÊt cña chóng t«i lµ to¸n øng dông, ®Æc biÖt trong nh÷ng lÜnh vùc phô

thuéc vµo thiÕt bÞ, h¹ tÇng c¬ së vµ mét nÒn c«ng nghiÖp cao, nh÷ng çi mµ chóng t«i

kh«ng cã ë ViÖt Nam.

K: Nhng «ng ®· chuyÓn tõ gi¶i tÝch thùc sang vËn trï häc víi mét niÒm tin lµ nã

cã thÓ ¸p dông ë ViÖt Nam. ¤ng cã thÊt väng vÒ viÖc øng dông nh÷ng c«ng tr×nh cña

«ng trong ®iÒu kiÖn ViÖt Nam?

T: Tõ nh÷ng ngµy ®Çu chóng t«i ®· cè g¾ng dïng to¸n ®Ó gi¶i çc bµi to¸n thùc tÕ.

Nh÷ng n¨m 1961-62 b¶n th©n t«i ®· nghiªn cøu mét vÊn ®Ò giao th«ng - quy ho¹ch

l¹i viÖc bè trÝ xe vËn t¶i nh»m lµm gi¶m qu·ng ®êng xe ®i kh«ng t¶i.

Sau nµy t«i míi biÕt r»ng chóng t«i ®· thö gi¶i bµi to¸n øng dông nµy tríc çc

nhµ to¸n häc X« ViÕt. Tuy nhiªn, mét khi hä ®· b¾t ®Çu nghiªn cøu kho¶ng 1963, hä

35

®¹t ®îc nh÷ng kÕt qu¶ tèt h¬n rÊt nhiÒu so víi chóng t«i. Khi chiÕn tranh x¶y ra ë

ViÖt Nam, mäi tiÕn triÓn trong viÖc øng dông vËn trï häc vµo thùc tÕ ®· dõng l¹i.

T«i ph¶i nãi r»ng khi t«i b¾t ®Çu nghiªn cøu vËn trï häc, tríc tiªn t«i kh«ng võa

lßng víi kiÓu to¸n häc ®îc sö dông ë ®Êy. Cuèn s¸ch quy ho¹ch tuyÕn tÝnh ®Çu tiªn

t«i ®äc kh«ng tèt l¾m, vµ chuyªn ngµnh nµy lµm t«i ch¸n nÕu so víi vÎ ®Ñp cña lý

thuyÕt ®é ®o mµ tÝnh hoµn h¶o cña nã ®· lµm t«i høng thó h¬n vÒ mÆt thÈm mü. Nhng

mµ lóc ®ã t«i cßn trÎ vµ say mª nªn t«i cã thÓ chuyÓn sang híng míi. Sau khi t«i

®Õn th¨m Kantorovich ë Novosibirsk n¨m 1962, n¬i mµ t«i ®· b¸o ço vÒ c«ng tr×nh

nghiªn cøu bµi to¸n vËn t¶i phi tuyÕn, t«i tin tëng h¬n lóc nµo hÕt vÒ sù cÇn thiÕt ph¶i

chuyÓn hoµn toµn sang ngµnh míi.B¾t ®Çu tõ n¨m 1962 t«i kh«ng cßn nghiªn cøu gi¶i

tÝch thùc n÷a.

K: C«ng viÖc nghiªn cøu tèi u cña «ng ®· tiÕn triÓn nhanh nh thÕ nµo?

T: N¨m 1964, khi t«i trë l¹i viÖn cña Kantorovich, t«i ®· cã thÓ b¸o ço vÒ nh÷ng

kÕt qu¶ quan träng h¬n rÊt nhiÒu vÒ cùc tiÓu lâm. §ã lµ c«ng tr×nh ®Çu tiªn cña t«i cã

¶nh hëng quan träng ®Õn chuyªn ngµnh vµ ®em l¹i cho t«i uy tÝn quèc tÕ.

K: Cùc tiÓu lâm lµ g×? ¤ng cã thÓ nãi vÒ tÇm quan träng cña nã kh«ng?

T: V©ng. Tríc kia, mäi ngêi nghiªn cøu rÊt nhiÒu bµi to¸n cùc tiÓu mét hµm låi

trªn mét tËp låi. ë ®Êy chØ cÇn sö dông çc ®iÒu kiÖn ®Þa ph¬ng vµ do ®ã cã thÓ ¸p

dông çc kü thuËt gi¶i tÝch th«ng thêng. ViÖc nghiªn cøu bµi to¸n vËn t¶i ®· cho t«i

thÊy tÇm quan träng cña bµi to¸n lâm t¬ng tù, nhng bµi to¸n nµy khã h¬n. Ta h·y

xÐt mét minh häa ®¬n gi¶n. Sö dông çc ph¬ng ph¸p tríc ®ã vÒ bµi to¸n vËn t¶i,

ngêi ta ph¶i gi¶ thiÕt chi phÝ lµ mét hµm låi theo qu·ng ®êng, cã nghÜa lµ chi phÝ

trªn tõng c©y sè t¨ng lªn cïng víi qu·ng ®êng ®· ®i. §iÒu nµy thuËn tiÖn vÒ mÆt to¸n

häc, nhng kh«ng ph¶n ¸nh thùc tÕ. Trong thùc tiÔn, cã mét chi phÝ cè ®Þnh vµ mét

chi phÝ phô gi¶m theo qu·ng ®êng.

K: Nhng cùc tiÓu lâm khã nghiªn cøu h¬n?

H: §óng thÕ. Ngµy nay chóng ta gäi ®Êy lµ mét bµi to¸n khã NP. Nh÷ng n¨m ®Çu

60 chóng ta cha cã nh÷ng kh¸i niÖm chÝnh x¸c nh vËy. Nhng Dantzig vµ nh÷ng

ngêi kh¸c ®· thÊy ®©y lµ mét bµi to¸n thùc sù khã.

K: ¤ng gi¶i quyÕt bµi to¸n nµy nh thÕ nµo?

36

T: T«i ®Ò xuÊt mét d¹ng nh¸t c¾t míi. Çc nh¸t c¾t ®îc Gomory ®a ra trong quy

ho¹ch nguyªn trong nh÷ng n¨m 50. Sau ®ã chóng còng ®îc sö dông trong quy ho¹ch

låi. N¨m 1964 t«i ®Ò xuÊt mét d¹ng c¾t míi cho phÐp ta x©y dùng mét thuÊt to¸n cùc

tiÓu lâm.

K: Nhng «ng ®· nãi lµ «ng kh«ng tiÕp tôc ®îc viÖc nghiªn cøu mÆt øng dông

cña c«ng tr×nh nµy?

T: V©ng, rÊt tiÕc lµ nh vËy. Sau khi t«i ®a ra d¹ng c¾t nµy vµ x©y dùng mét

ph¬ng ph¸p gi¶i bµi to¸n cùc tiÓu lâm, bíc tiÕp theo lµ viÖc thö nghiÖm çc thuËt

to¸n trªn m¸y tÝnh vµ t×m çch c¶i tiÕn chóng. Nhng chóng t«i kh«ng cã nh÷ng kh¶

n¨ng nµy ë ViÖt Nam. Ngay sau ®Êy chóng t«i ®i s¬ t¸n, vµ t«i ph¶i ®a ra khái ®Çu

mäi ý tëng lËp tr×nh thuËt to¸n. Nh mét ®iÒu tÊt yÕu, t«i nghiªn cøu çc khÝa c¹nh

trõu tîng h¬n, cô thÓ lµ lý thuyÕt tæng qu¸t. V× vËy, nh÷ng kÕt qu¶ tiÕp theo cña t«i

lµ vÒ çc bÊt ph¬ng tr×nh låi vµ ®Þnh lý Hahn-Banach. Mét trong nh÷ng kÕt qu¶ nµy

cã lóc cßn ®îc gäi lµ �®iÒu kiÖn kh«ng t¬ng thÝch cña Tuy�.

K: Ph¶i tèn bao nhiªu l©u th× ph¬ng T©y míi biÕt ®Õn c«ng tr×nh cña «ng?

T: Trong nh÷ng n¨m ®ã t«i hÇu nh kh«ng cã quan hÖ víi ph¬ng T©y. M·i ®Õn

n¨m 1972 khi t«i gÆp V. Klee lÇn ®Çu tiªn ë Warssaw, «ng ta cho t«i biÕt r»ng nhiÒu

ngêi bªn Mü quan t©m ®Õn bµi b¸o n¨m 1964 cña t«i.

RÊt nhiÒu n¨m nh¸t c¾t cña t«i ®îc biÕt ®Õn díi çi tªn�Nh¸t c¾t Tui�. Lý do

viÕt vÇn sai tªn t«i n»m ë chç bµi b¸o cña t«i c«ng bè b»ng tiÕng Nga víi tªn t«i lµ

�Tyu� theo ch÷ Nga. Nã ®îc dÞch sang tiÕng Anh theo çch phiªn dÞch cña Héi To¸n

häc Mü nh thÓ t«i lµ mét nhµ to¸n häc Liªn X«. Ngêi ®Çu tiªn söa ch÷a lçi nµy

lµ Egon Balas, mét ngêi Rumani nhËp c sang Mü, hiÖn ®ang lµm viÖc ë §¹i häc

Carnegie-Mellon ë Pittsburgh. Trong mét bµi b¸o n¨m 1971 «ng ta nãi t«i lµ mét nhµ

to¸n häc B¾c ViÖt Nam vµ lÇn ®Çu tiªn viÕt ®óng tªn t«i.

K: ¤ng nh¾c ®Õn mét chuyÕn th¨m Ba Lan. ¤ng ®i níc ngoµi ®îc bao nhiªu lÇn

trong nh÷ng n¨m chiÕn tranh?

T: N¨m 1966 t«i dù §¹i héi to¸n häc thÕ giíi ë Moscow. N¨m sau ®Êy t«i ®ªn

Liªn bang X« viÕt mét thêi gian ng¾n víi t çch thµnh viªn mét ph¸i ®oµn cña Uû

ban nhµ níc vÒ khoa häc vµ c«ng nghÖ. Nhng dÞp ®i níc ngoµi tiÕp theo xÈy ra

37

m·i n¨m 1972, khi J. Los mêi t«i ®Õn Ba Lan 3 th¸ng. ¤ng ta tæ chøc mét häc kú vÒ

to¸n kinh tÕ gièng nh nh÷ng ch¬ng tr×nh vÒ çc ngµnh to¸n häc kh¸c ®îc tæ chøc

sau nµy ë Trung t©m Banach.

Trong chuyÕn ®i Ba Lan ®ã lÇn ®Çu tiªn t«i b¸o ço b»ng tiÕng Anh. Khi ®Êy t«i

cã Ýt kinh nghiÖm víi ngo¹i ng÷ nµy. T«i nhí r»ng sau buæi b¸o ço b»ng tiÕng Anh

®Çu tiªn, mét thÝnh gi¶ ®Õn nãi víi t«i r»ng �Qua b¸o ço t«i cã thÓ ®o¸n «ng nãi tiÕng

Ph¸p rÊt tèt�.

K: Mèi quan hÖ víi çc nhµ to¸n häc ph¬ng T©y ph¸t triÓn nh thÕ nµo? Bao

nhiªu ngêi ®Õn th¨m ViÖt Nam?

T: Trong chiÕn tranh chóng t«i chØ cã mét sè Ýt kh¸ch. Ngoµi Grothendieck cã

Davis Chandler tõ Canada vµ Laurent Schwartz, M¶tineau, Martineau, Malgrrange,

Chenciner tõ Ph¸p. Sau ®Êy trong nh÷ng n¨m 70 vµ ®Çu nh÷ng n¨m 80 cã nhiÒu nhµ

to¸n häc ®Õn tõ Ph¸p: Tatar, Puel, Dacunha-Castelle, Amice vµ nh÷ng ViÖt kiÒu nh

Frederic Pham, Lª Dòng Tr¸ng vµ Bïi Träng LiÔu. Nhµ thèng kª Klaus Krickeberg

cã mèi liªn hÖ thêng xuyªn víi viÖn t«i: «ng Êy häc c¶ ng«n ng÷ chóng t«i vµ gi¶ng

bµi b»ng tiÕng ViÖt. Pierre Cartier ®· ®Õn th¨m chóng t«i nhiÒu lÇn. Chóng t«i còng

cã kh¸ch tõ nh÷ng níc kh¸c nh J-E. Bjork tõ Thuþ §iÓn vµ K. Saito tõ NhËt. Nhng

theo truyÒn thèng trong çc níc ph¬ng T©y chóng t«i cã mèi quan hÖ chÆt chÏ nhÊt

víi Ph¸p. Tuy nhiªn, trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, mèi quan hÖ víi Ph¸p cã vÎ gi¶m ®i

mét chót.

K: T¹i sao?

T: Mét phÇn cã thÓ v× lý do tµi chÝnh. Bªn c¹nh ®ã, mét vµi ngêi ë c¶ Ph¸p vµ

ViÖt Nam c¶m thÊy to¸n häc b©y giê ®ang ë trong t×nh tr¹ng tèt vµ nªn quan t©m h¬n

®Õn nh÷ng ngµnh kh¸c, ®Æc biÖt lµ çc khoa häc øng dông. T«i cßn cã c¶m tëng r»ng

chÝnh phñ Ph¸p ®· chuyÓn mèi quan t©m cña hä sang çc níc ch©u Phi nhiÒu h¬n.

Nhng trong mét vµi n¨m gÇn ®©y, mèi quan hÖ cña chóng t«i víi mét sè níc

kh¸c nh T©y §øc vµ NhËt B¶n ®· t¨ng lªn ®¸ng kÓ. Chóng t«i còng thiÕt lËp nh÷ng

mèi quan hÖ chÆt chÏ h¬n víi çc nhµ to¸n häc ë Mü, Thuþ §iÓn, Anh, Italia. Ch¼ng

h¹n nh chóng t«i thêng xuyªn trao ®æi t¹p chÝ víi Héi To¸n häc Italia.

K: Cã vÎ nh cã çc nhµ to¸n häc trÎ ViÖt Nam ®i th¨m ph¬ng T©y vµ NhËt nhiÒu

38

h¬n tríc ®©y, ®iÒu nµy cã ®óng kh«ng?

T: §óng thÕ, chóng t«i tù hµo vÒ viÖc nhiÒu nhµ nghiªn cøu trÎ cña chóng t«i nhËn

®îc häc bæng nghiªn cøu ë níc ngoµi. VÝ dô nh trong hai n¨m gÇn ®©y cã 8-10

ngêi ®îc häc bæng Humboldt sang nghiªn cøu t¹i §øc, vµ Héi ®ång hç trî khoa

häc NhËt ®· trao cho chóng t«i nhiÒu häc bæng. T¹i ViÖn To¸n häc chóng t«i lu«n t×m

çch tËn dông çc c¬ héi cña nh÷ng quü nh vËy. ë ®©y kh«ng cã nh÷ng tho¶ thuËn

®Æc biÖt, kh«ng cã nh÷ng hiÖp ®Þnh song ph¬ng víi ViÖt Nam. Çc häc bæng ®Òu cã

tÝnh c¹nh tranh cao, vµ ngêi cña chóng t«i ph¶i lµm ®¬n xin nh nh÷ng ngêi kh¸c.

Nh vËy, ®©y thùc sù lµ mét sù hîp t¸c h¬n lµ mét sù gióp ®ì mét chiÒu. Chóng t«i

c¶m thÊy r»ng chóng t«i còng ®ãng gãp cho céng ®ång to¸n häc quèc tÕ cïng lóc víi

sù gióp ®ì cña hä.

TÊt nhiªn lµ nh÷ng sù gióp ®ì nh vËy sÏ tiÕp tôc cÇn thiÕt trong nhiÒu n¨m vµ

chóng t«i lu«n lu«n chµo ®ãn nh÷ng tho¶ thuËn ®Æc biÖt víi çc chÝnh phñ vµ c¬ quan

kh¸c nhau cña çc níc ph¸t triÓn, ®Æc biÖt lµ tõ Liªn X« vµ çc níc §«ng ¢u. Nhng

viÖc t¨ng cêng sö dông çc kªnh trao ®æi th«ng thêng víi ph¬ng T©y vµ NhËt nh

häc bæng tiÕn sÜ, gi¸o s thØnh gi¶ng lµ mét sù ph¸t triÓn ®¸ng khÝch lÖ. T«i rÊt hµi

lßng thÊy nhiÒu ®ång nghiÖp trÎ cña t«i ®· trë thµnh nh÷ng nhµ to¸n häc cã tªn tuæi

víi nh÷ng mèi quan hÖ quèc tÕ th«ng thêng. §iÒu nµy còng gióp gi¶m bít nh÷ng vÊn

®Ò vËt chÊt ®ang ®Ì nÆng lªn viÖn.

K: Nh thÕ nµo?

T: Ch¼ng h¹n, nÕu mét thµnh viªn ®i níc ngoµi, anh ta cã l¬ng vµ cã thÓ tiÕt

kiÖm ®îc mét kho¶n tiÒn t¬ng ®èi. Çi nµy gióp gi¶i quyÕt viÖc chi tiªu trong gia

®×nh khi trë vÒ vµ do ®ã anh ta cã thÓ sèng mµ kh«ng cÇn ®i lµm thªm. Ngoµi ra, mét

phÇn nhá tiÒn tiÕt kiÖm ®îc ë níc ngoµi thêng ®îc biÕu cho viÖn.

K: Mét lo¹i thuÕ?

T: Kh«ng ph¶i, ®©y kh«ng gièng nh thuÕ nhµ níc. Nã kh«ng chÝnh thøc mµ gÇn

nh mang tÝnh chÊt tù nguyÖn thuÇn tuý. T«i cã thÓ hµi lßng nãi r»ng phÇn lín çc

®ång nghiÖp ë viÖn chóng t«i ®Òu s½n sµng ®ãng gãp. TÊt c¶ chóng t«i hiÓu r»ng sù hç

trî tµi chÝnh cña nhµ níc kh«ng ®ñ ®Ó duy tr× ngay c¶ sù ho¹t ®éng b×nh thêng cña

viÖn, chø cha nãi ®Õn nh÷ng nhu cÇu ngµy cµng t¨ng cña chóng t«i. VÝ dô nh chóng

39

t«i míi mua hai m¸y tÝnh ç nh©n vµ mét m¸y photocopy tõ Th¸i Lan (m¸y copy ®µu

tiªn cña chóng t«i do «ng Ed Cooperman ®· qu¸ cè cña Uû ban Mü hîp t¸c khoa häc

víi ViÖt Nam tÆng), vµ chóng t«i cÇn tiÕp tôc mua mùc in, phô kiÖn vµ phô tïng thay

thÕ. §iÒu nµy sÏ kh«ng thùc hiÖn ®îc nÕu kh«ng cã sù ®ãng gãp cña çc çn bé cña

viÖn trë vÒ tõ nh÷ng chuyÕn ®i c«ng t¸c ë níc ngoµi.

K: Trong mêi n¨m Uû ban Mü hîp t¸c khoa häc víi ViÖt Nam thu xÕp cho çc

nhµ khoa häc ViÖt Nam sang th¨m Mü - cã kho¶ng 200 chuyÕn ®i nh vËy � chóng

t«i cha tõng cã mét trßng hîp nµo mµ mét nhµ khoa häc quyÕt ®Þnh kh«ng quay trë

vÒ. Khi t«i kÓ chuyÖn nµy cho ngêi ë çc níc ®ang ph¸t triÓn kh¸c, hä ®Òu ng¹c

nhiªn, ®Æc biÖt nÕu hä ®Ó ý ®Õn sù kh¸c biÖt khæng lå vÒ ®iÒu kiÖn vËt chÊt gi÷a nh÷ng

nhµ khoa häc Mü vµ ViÖt Nam. T¹i sao kh«ng cã sù ®µo ngò cña nh÷ng ngêi ®îc

®i?

T: PhÇn lín çc nhµ khoa häc ViÖt Nam cho r»ng viÖc ®i níc ngoµi lµ cÇn thiÕt

cho nghiªn cøu cña hä. Nhng çi g× chóng t«i cã thÓ lµm tèt nhÊt lu«n lu«n ë trong

níc chóng t«i. TÊt nhiªn chóng t«i vui mõng khi cã kh¶ n¨ng ë níc ngoµi mét thêi

gian dµi. Nhng mÆt kh¸c, trong quan hÖ con ngêi chóng t«i chØ thËt sù h¹nh phóc

khi ë ViÖt Nam.

K: VÒ hîp t¸c quèc tÕ, mèi liªn l¹c víi çc níc §«ng Nam ¸ vµ víi Ên §é cã quy

m« nh thÕ nµo?

T: Chóng t«i ®ang t×m çch ph¸t triÓn mèi quan hÖ víi Ên §é vµ çc níc l¸ng

giÒng. ë ®©y cã mét t×nh huèng m©u thuÉn. Mét mÆt tÊt yÕu lµ nªn ph¸t triÓn sù hîp

t¸c víi çc níc l¸ng giÒng tríc tiªn. Tuy nhiªn, phÇn lín çc níc nµy ®Òu rÊt nghÌo

vµ rÊt khã t×m tµi trî cho çc ho¹t ®éng chung.

Chóng t«i cã mét sè quan hÖ víi Singapore. N¨m 1978, khi t«i gÆp Lª Peng Yee,

chóng t«i thèng nhÊt lµ nªn ph¸t triÓn sù hîp t¸c. Çch ®©y vµi n¨m, mét nhµ to¸n häc

trÎ cña viÖn chóng t«i ®· sang th¨m Singapore. N¨m 1979 cã mét héi nghÞ cña çc

nhµ to¸n häc §«ng Nam ¸ ë Singapore. Nã ®îc tµi trî bëi Héi to¸n häc §«ng Nam

¸ vµ chÝnh phñ Ph¸p, vµ Laurent Schwartz ®· thu xÕp víi §¹i sø qu¸n Ph¸p tµi trî sù

tham dù cña ViÖt Nam.

Nh×n chung, dÞp duy nhÊt chóng t«i gÆp çc nhµ to¸n häc trong vïng lµ ë çc héi

40

nghÞ quèc tÕ. T«i ph¶i nãi r»ng t«i kh«ng l¹c quan l¾m vÒ viÖc c¶i thiÖn t×nh h×nh nµy

trong nh÷ng n¨m tíi. ë ®©y t«i kh«ng quan t©m ®Õn khÝa c¹nh chÝnh trÞ mµ vÒ khÝa

c¹nh tµi chÝnh: kh«ng chØ cã chÝnh phñ ViÖt Nam mµ chÝnh phñ çc níc l¸ng giÒng

còng kh«ng s½n sµng chi tiÒn cho sù hîp t¸c nµy. ë çc níc ph¸t triÓn tån t¹i çc ®iÒu

kiÖn thuËn lîi h¬n rÊt nhiÒu: nÕu hä mêi chóng t«i, hä tr¶ tiÒn ®i l¹i vµ mäi chi tiªu.

Trong mét vµi trêng hîp - ®Æc biÖt ë §øc, Ph¸p vµ NhËt � chÝnh phñ cßn hç trî tiÒn

®i l¹i cho çc nhµ to¸n häc cña hä ®Õn ViÖt Nam. Ngay c¶ ®èi víi Ên §é chóng t«i

còng gÆp khã kh¨n. Hai níc chóng t«i cã hîp t¸c trong øng dông khoa häc � n«ng

nghiÖp vµ y häc � nhng rÊt Ýt trong çc lÜnh vùc lý thuyÕt. Míi cã hai nhµ to¸n häc

cña chóng t«i ®Õn Ên §é, nhng kh«ng cã nhµ to¸n häc Ên §é nµo ®Õn ®©y.

K: Çc khã kh¨n thùc tiÔn cã ph¶i lµ duy nhÊt kh«ng? Cã thÓ çc nhµ to¸n häc

ë çc níc ®ang ph¸t triÓn nh ViÖt Nam vµ Ên §é kh«ng biÕt hoÆc kh«ng quan t©m

®Õn c«ng viÖc cña nhau vµ coi mèi quan hÖ víi çc níc ph¸t triÓn cã thanh thÕ vµ gi¸

trÞ h¬n?

T: §óng lµ mét nhµ to¸n häc ë mét níc ®ang ph¸t triÓn thêng coi träng viÖc

céng t¸c víi çc níc ph¸t triÓn. VÝ dô nh nÕu viÖn cña anh ta cã tiÒn ®Ó mêi ai ®ã

th× anh ta sÏ thÝch mêi mét ngêi ph¬ng T©y bëi v× mét ngêi kh¸ch nh vËy cã thÓ

gióp më réng sù hîp t¸c víi mét níc ph¸t triÓn. V× vËy, ®Ó ph¸t triÓn mèi quan hÖ

cña chóng t«i víi nh÷ng níc nh Ên §é cÇn cã nh÷ng nç lùc ®Æc biÖt. NÕu kh«ng cã

mét nguån tµi trî kinh phÝ th× qu¸ tr×nh hîp t¸c sÏ tiÕn triÓn rÊt chËm.

K: ViÖt Nam cã thÓ mêi chµo çi g× cho çc níc trong vïng?

T: Trong nhiÒu lÜnh vùc to¸n häc, vÝ dô nh trong tèi u, chóng t«i cã mét nhãm

ë Hµ Néi mµ theo t«i lµ m¹nh nhÊt ë ch©u ¸. Chóng t«i cã thÓ ®µo t¹o çc ngµnh nµy

cho nghiªn cøu sinh trong vïng. Mét kho¶n tiÒn t¬ng ®èi nhá, ch¼ng h¹n 200 USD

mçi th¸ng, ®ñ cho mét sinh viªn níc ngoµi chi tiªu ë ViÖt Nam. §ång thêi, chóng

t«i còng cã thÓ göi sinh viªn ®Õn çc níc xung quanh ®Ó ®îc ®µo t¹o vÒ çc ngµnh

øng dông nh lµ thèng kª hay lËp tr×nh.

Chóng t«i còng cã thÓ trao ®æi gi¸o s thØnh gi¶ng víi çc níc trong vïng. Tuy

nhiªn, t«i nghÜ viÖc trao ®æi sinh viªn theo quy m« lín cã kh¶ n¨ng thùc thi h¬n.

K: ¤ng ®· nãi vÒ nh÷ng nhu cÇu t¨ng lªn cña ViÖn To¸n häc Hµ Néi. Cã ph¶i ®ã

41

lµ do quy m« cña viÖn t¨ng lªn?

T: Kh«ng ph¶i, chØ cã mét sù t¨ng kh«ng ®¸ng kÓ sè çn bé trong nh÷ng n¨m gÇn

®©y. Tríc ®©y 10 n¨m chóng t«i cã kho¶ng 60 nhµ to¸n häc, vµ b©y giê chóng t«i cã

78 ngêi. Nhng møc ®é ho¹t ®éng t¨ng lªn rÊt nhiÒu ®· t¹o ra thªm çc nhu cÇu vÒ

s¸ch, m¸y tÝnh, v.v. Anh cã thÓ tëng tîng chØ mçi viÖc ®¸nh m¸y bµi b¸o còng lµ

mét vÊn ®Ò ë níc chóng t«i. Chóng t«i kh«ng cã tiÒn tõ chÝnh phñ ®Ó mua m¸y ch÷

mµ chóng t«i ph¶i dùa vµo sù ®ãng gãp cña çc çn bé cña m×nh.

K: Nh vËy lµ çc çn bé cña viÖn ®ang c«ng bè nhiÒu h¬n ë çc t¹p chÝ quèc tÕ?

T: §óng thÕ, nhng cã nh÷ng khã kh¨n ®Æc biÖt mµ çc nhµ to¸n häc ë çc níc

®ang ph¸t triÓn hay gÆp ph¶i. Sau khi hoµn thµnh mét bµi b¸o, chóng t«i thêng ph¶i

®èi mÆt víi sù tr× ho·n hay gÆp nh÷ng c¶n trë tríc khi nã ®îc c«ng bè. Chóng t«i

ph¶i ®Êu tranh víi sù chËm trÔ vµ ®é kh«ng tin cËy cña bu ®iÖn còng nh sù chËm

ch¹p cña qu¸ tr×nh ph¶n biÖn. ë Mü, nÕu anh kh«ng nghe thÊy g× sau 5-6 th¸ng, anh

cã thÓ gäi cho biªn tËp viªn ®Ó thóc ®Èy qóa tr×nh nµy. Chóng t«i kh«ng thÓ lµm viÖc

®ã. TÊt nhiªn th tõ sÏ tèn thêi gian h¬n, ®Æc biÖt tõ ViÖt Nam, vµ nã kh«ng hiÖu qu¶

b»ng mét có ®iÖn tho¹i. Tong trêng hîp cña t«i, mÆc dï t«i cã tªn tuæi trong ngµnh,

mét vµi bµi b¸o cña t«i cÇn ®Õn h¬n mét n¨m rìi ®Ó cã ®îc nhËn xÐt ph¶n biÖn. Sau

®Êy chóng t«i ph¶i ký vµ göi tr¶ l¹i tháa thuËn b¶n quyÒn mµ çi nµy cã thÓ lµm mÊt

thªm 2-3 th¸ng n÷a.

Mét vµi biªn tËp viªn kh«ng th«ng c¶m l¾m víi hoµn c¶nh cña çc níc ®ang ph¸t

triÓn. Hä ®ßi ph¶i cã ba b¶n sao bµi b¸o theo mÉu quy ®Þnh. Råi hä l¹i yªu cÇu chóng

t«i ph¶i söa nh÷ng lçi viÕt nhá mµ hä cã thÓ söa hé còng ®îc. TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu nµy

gãp phÇn tr× ho·n viÖc c«ng bè mét çch ®¸ng kÓ.

K: Khi çc nhµ to¸n häc trÎ trë vÒ sau khi häc tËp ë níc ngoµi, hä cã gÆp khã

kh¨n trong viÖc lµm quen víi çc ®iÒu kiÖn ë ViÖt Nam hay kh«ng? Ch¼ng h¹n, ai ®ã

võa nhËn b»ng tiÕn sÜ ë Moscow vÒ sÏ t×m thÊy rÊt Ýt ngêi ë ViÖt Nam mµ anh ta cã

thÓ th¶o luËn ®îc víi nh÷ng ngêi ®ã vÒ chuyªn ngµnh cña anh ta.

T: V©ng, cã vÊn ®Ò ®¬n ®éc. NhiÒu nhµ to¸n häc ®îc ®µo t¹o ë Liªn X« ®· dõng

nghiªn cøu khi hä trë vÒ ViÖt Nam. Trong trêng hîp t«i th× t«i gÆp may v× cã thÓ

th¨m Kantorovich nh÷ng n¨m 62 vµ 64. Çc chuyÕn ®i cña t«i ®Õn Liªn X«, Trung

42

Quèc vµ Ba Lan trong nh÷ng n¨m 60 vµ ®Çu nh÷ng n¨m 70 rÊt quý gi¸ ®èi víi nghiªn

cøu cña t«i. Còng bëi v× t«i chñ yÕu lµ mét ngêi tù häc to¸n, t«i quen lµm viÖc trong

®iÒu kiÖn ®¬n ®éc.

Nãi chung, mét ngêi nµo ®ã cã thÓ thÝch nghi tèt víi ®iÒu kiÖn lµm viÖc ë ViÖt

Nam hay kh«ng phô thuéc vµo tõng ç nh©n cô thÓ vµ phÇn nµo vµo chuyªn ngµnh.

K: ThËt khã thÝch nghi víi sù thôt gi¶m vÒ vËt chÊt ë ViÖt Nam. TiÒn l¬ng mét

nhµ to¸n häc ë viÖn lµ bao nhiªu? Cã thÓ sèng víi møc l¬ng ®ã kh«ng?

T: L¬ng cña t«i lµ 25.000 ®ång mét th¸ng. Mét phã gi¸o s cã l¬ng kho¶ng

20.000 ®ång. HiÖn nay l¬ng nµy t¬ng ®¬ng kho¶ng 4-5 USD mét th¸ng. Ngêi ta

cã thÓ sèng ®îc víi sè tiÒn nµy bëi v× nhiÒu thø c¬ b¶n ®îc trî cÊp rÊt nhiÒu nh

g¹o, tiÒn thuª nhµ, v.v. Ngêi ta ®ñ tiÒn mua g¹o, muèi vµ rau. Tuy nhiªn, ®Ó sèng

mét çch b×nh thêng ngêi ta cÇn cã thªm nguån thu nhËp. Nguån thu nhËp phæ biÕn

cña çc nhµ to¸n häc lµ d¹y thªm, th«ng thêng lµ luyÖn häc sinh thi ®¹i häc.

ChÕ ®é chóng t«i khã hiÓu ®èi víi ngêi níc ngoµi. Cã nh÷ng ®iÒu bÊt b×nh

thêng trong hÖ thèng l¬ng bæng. Mét ngêi c«ng nh©n cã thÓ cã l¬ng ®Õn 150.000

®ång mçi th¸ng. T«i cã mét ngêi ch¸u lµm viÖc ë mét nhµ m¸y vµ cã l¬ng gÊp ba

lÇn t«i. TÊt nhiªn, kh«ng ai cho r»ng ®©y lµ mét tr¹ng th¸i b×nh thêng vµ chóng t«i

hy väng r»ng sÏ sím cã mét sè thay ®æi.

K: ViÖn To¸n häc ®Þnh híng cã vÎ nh chñ yÕu vµo nghiªn cøu c¬ b¶n, trong

nhiÒu trêng hîp vµo nh÷ng lÜnh vùc kh«ng cã øng dông trong nÒn kinh tÕ ViÖt Nam.

Çc çn bé cña viÖn ®ãng vai trß g× kh«ng trong hÖ thèng gi¸o dôc vµ trong c«ng

nghiÖp? Trong sè 78 çn bé, cã bao nhiªu ngêi tham gia gi¶ng d¹y ë çc trêng ®¹i

häc hay gi¶i çc vÊn ®Ò thùc tiÔn?

T: T«i íc lîng kho¶ng 15 ngêi cã nghiªn cøu øng dông, chñ yÕu lµ nh÷ng ngêi

lµm vÒ tèi u, thèng kª hoÆc ph¬ng tr×nh ®¹o hµm riªng, vµ kho¶ng 15 ngêi tham

gia gi¶ng d¹y. Chóng t«i thêng cö ngêi ®i gi¶ng bµi ë çc thµnh phè kh¸c nh HuÕ,

§µ L¹t, Thµnh phè Hå ChÝ Minh, Vinh còng nh ë §¹i häc Tæng hîp vµ §¹i häc B¸ch

khoa Hµ Néi.

K: Nh vËy cßn kho¶ng 50 ngêi nhËn l¬ng chØ ®Ó lµm nghiªn cøu thuÇn tóy.

¤ng biÖn hé ®iÒu nµy thÕ nµo trong ®iÒu kiÖn nghÌo khã cña ViÖt Nam? Ngêi ngoµi

43

viÖn cã t×m çch t¸c ®éng ®Ó «ng thay ®æi träng t©m cña viÖn kh«ng? Hay lµ «ng cã

®îc sù t¸n thµnh cña x· héi vÒ tÇm quan träng cña viÖc nghiªn cøu lý thuyÕt?

T: PhÇn lín mäi ngêi ®Òu nhËn thÊy r»ng nghiªn cøu c¬ b¶n, kÓ c¶ khi nã kh«ng

cã t¸c ®éng kinh tÕ trùc tiÕp, cã tÇm quan träng ®èi víi t¬ng lai. ThØnh tho¶ng chóng

t«i nhËn ®îc nh÷ng c¶nh b¸o vÒ ®Þnh híng lý thuyÕt. Nhng quan ®iÓm nµy kh«ng

cã ¶nh hëng lín nh sù ñng hé cña x· héi ®èi víi nghiªn cøu c¬ b¶n.

CÇn ph¶i chó ý r»ng viÖn chóng t«i còng cã nhiÖm vô ®µo t¹o ë cÊp sau ®¹i häc.

HiÖn nay chóng t«i cã kho¶ng hai t¸ nghiªn cøu sinh ®ang lµm luËn ¸n tiÕn sÜ. Ch¾c

ch¾n viÖc ®µo t¹o çc nhµ khoa häc trong níc cã hiÖu qu¶ kinh tÕ h¬n viÖc göi hä ®i

níc ngoµi.

Ngoµi ra, viÖc cã ®îc mét tr×nh ®é ®µo t¹o tiÕn sÜ to¸n tèt lµ cÇn thiÕt ®èi víi ®Êt

níc ®Ó cã thÓ gi÷ v÷ng tr×nh ®é cao cho nÒn khoa häc vµ cho gi¶ng d¹y ®¹i häc.

K: T«i nghe nãi r»ng «ng lµ thµnh viªn cña mét nhãm ngêi ®ang ®Þnh thµnh lËp

mét ®¹i häc t nh©n ë Hµ Néi, cã ®óng thÕ kh«ng? Cã thÓ thùc sù tiÕn hµnh viÖc nµy

ë mét ®Êt níc x· héi chñ nghÜa hay kh«ng?

T: §óng thÕ. ThËt sù chóng t«i ®· nhËn giÊy phÐp cÊp b»ng ®îc c«ng nhËn bëi Bé

§¹i häc. Nhng trêng nµy cha thÓ gäi lµ ®¹i häc ®îc v× nã míi cã hai khoa to¸n

vµ tin häc. Sau nµy chóng t«i cã kÕ ho¹ch bæ sung thªm c¬ häc vµ qu¶n lý kinh tÕ.

K: Trêng ®· khai gi¶ng cha?

T: Çc khãa häc sÏ b¾t ®Çu chÝnh thøc th¸ng 9 n¨m 1989. Tríc ®ã, tõ th¸ng 2

®Õn th¸ng 9 chóng t«i tæ chøc d¹y tiÕng Anh vµ tiÕng Nga cÊp tèc. HiÖn nay chóng

t«i cã 70 sinh viªn.

K: Cã ®óng lµ mét sè nhµ to¸n häc hµng ®Çu cña ViÖt Nam sÏ d¹y ë ®©y?

T: Nh÷ng ngêi tham gia chÝnh lµ nhµ ®¹i sè Hoµng Xu©n SÝnh (chÞ Êy sÏ lµ hiÖu

trëng), nhµ t« p« ®¹i sè Hïynh Mïi, Phan §×nh DiÖu trong tin häc, NguyÔn §×nh TrÝ

trong gi¶i tÝch, Bïi Träng LiÔu trong c¬ häc vµ t«i.

K: Cã nh÷ng tin ®ån r»ng «ng ®· rêi khái §¹i häc tæng hîp Hµ Néi v× cã nh÷ng

bÊt ®ång vÒ chÝnh s¸ch vµ r»ng ngay tõ khi ®ã «ng ®· kh«ng võa lßng víi chÊt lîng

ch¬ng tr×nh ®¹i häc. Cã ph¶i cè g¾ng cña «ng nh»m thµnh lËp mét c¬ së ®µo t¹o ®¹i

häc míi cã ngån gèc tõ sù kh«ng võa lßng víi c«ng t¸c gi¶ng d¹y to¸n ë §¹i häc

44

Tæng hîp Hµ Néi?

T: NhiÒu ngêi chóng t«i ®· nh×n thÊy sù cÇn thiÕt ph¶i c¶i tiÕn hÖ thèng ®¹i häc,

kh«ng chØ riªng trong gi¶ng d¹y to¸n häc mµ trong mäi ngµnh. TÊt nhiªn lµ çc khã

kh¨n vÒ kinh tÕ ®· gãp phÇn g©y ra çc vÊn ®Ò. Nhng t«i cho r»ng cã nh÷ng nguyªn

nh©n kh¸c n÷a. Ngay b©y giê ®©y, §¹i häc Tæng hîp Hµ Néi cã sè sinh viªn Ýt h¬n

nh÷ng n¨m 60 vµ cã sè gi¶ng viªn gÊp ba lÇn sè sinh viªn.

Chóng t«i hy väng r»ng mét trêng t cã thÓ khai mµo nh÷ng ®æi míi nhanh chãng

cÇn thiÕt cho viÖc c¶i tiÕn hÖ thèng ®¹i häc ë ViÖt Nam. Nh÷ng ý tëng nh vËy sÏ

khã thùc hiÖn ®îc trong hÖ thèng nhµ níc. NÕu chóng t«i thµnh c«ng, chóng t«i cã

thÓ xin trë thµnh mét phÇn cña hÖ thèng ®µo t¹o cña chÝnh phñ. Nhng ë giai ®o¹n nµy

chóng t«i kh«ng ch¾c ch¾n cã thµnh c«ng hay kh«ng. §Ò ¸n nµy lµ mét thö nghiÖm

®èi víi ViÖt Nam.

K: ¤ng quan t©m s©u s¾c ®Õn sù nghiÖp gi¸o dôc ë ViÖt Nam, kh«ng nh÷ng ë cÊp

sau ®¹i häc vµ ®¹i häc mµ cßn ë cÊp phæ th«ng. ChÝnh ë cÊp nµy ViÖt Nam cã uy tÝn

®Æc biÖt cao v× ®¹t ®îc çc kÕt qu¶ xuÊt s¾c t¹i çc kú thi Olympic to¸n quèc tÕ. VÝ

dô nh n¨m ngo¸i t¹i óc, ®éi tuyÓn xÕp thø n¨m, cao h¬n ®éi tuyÓn Mü xÕp thø s¸u.

Xin «ng nãi vÒ qu¸ tr×nh tham dù cña ViÖt Nam vµ tÇm quan träng cña nã. Çi nµy cã

ph¶n ¸nh tr×nh ®é gi¶ng d¹y to¸n phæ th«ng tèt hay kh«ng?

T: N¨m 1973 t«i may m¾n cã mÆt ë Moscow ®óng lóc kú thi Olimpic ®ang x¶y ra

ë ®ã. Mét ngµy, ngêi b¹n cña t«i lµ V.A. Skvortsov (mét trong nh÷ng ngêi tæ chøc

chÝnh çc kú thi Olympic) mêi t«i tham dù chñ tÞch ®oµn lÔ bÕ m¹c. Sau ®Êy chóng t«i

th¶o luËn vÒ kh¶ n¨ng tham gia cña ViÖt Nam ngay n¨m sau, khi mµ Olimpic sÏ ®îc

tæ chøc ë §«ng Berlin. Trë ng¹i lín nhÊt lµ viÖc chñ nhµ sÏ ph¶i chÞu kh«ng nh÷ng

kho¶n chi phÝ t¹i chç mµ cßn c¶ chi phÝ m¸y bay. T«i bµn víi nh÷ng ngêi b¹n §øc,

nh÷ng ngêi lu«n gióp ®ì chóng t«i, vµ hä ®ång ý.

Sau ®ã chóng t«i ph¶i xin phÐp chÝnh phñ ViÖt Nam. T«i ®· t×m çch gÆp thñ tíng

Ph¹m V¨n §ång. ¤ng ®ång ý vµ nãi �§iÒu duy nhÊt t«i mong muèn lµ chóng ta ®õng

xÕp bÐt�.

ThËt sù lµ chóng t«i kh«ng hy väng nhiÒu. T«i nhí r»ng t¹i Olimpic ë Moscow,

®éi Cu Ba nhËn ®îc mét b»ng khen lÇn ®Çu tiªn vµ hä ®· vui mõng l¾m råi. V× vËy

45

chóng t«i chØ hy väng nhiÒu nhÊt cã mét kÕt qu¶ t¬ng tù. Nhng ®éi tuyÓn ViÖt Nam

n¨m 1974 rÊt m¹nh vµ nhËn ®îc nhiÒu gi¶i. TÊt c¶ mäi ngêi ®Òu ng¹c nhiªn, kÓ c¶

chóng t«i.

Nãi vÒ tÇm quan träng th× tÊt nhiªn viÖc nµy ®éng viªn chóng t«i nhiÒu v× nã chøng

tá kh¶ n¨ng häc sinh chóng t«i vµ cã lÏ c¶ chÊt lîng gi¸o dôc n÷a. Tuy nhiªn, nhiÒu

lóc mèi quan t©m ë ViÖt Nam vÒ thi Olimpic h¬i qu¸ ®¸ng. Nh÷ng ngêi ®îc gi¶i

cßn næi tiÕng h¬n nh÷ng nhµ to¸n häc giái nhÊt cña ®Êt níc. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y

chóng t«i gÆp mét sè trë ng¹i.

K: Nh÷ng trë ng¹i g×?

T: Olimpic b©y g×¬ cã nh÷ng ®Çu ®Ò liªn quan ®Õn tin häc. Häc sinh chóng t«i

kh«ng quen víi lo¹i to¸n nµy. Cã mét kho¶ng çch lín gi÷a nh÷ng thø chóng t«i cÇn

vµ kh¶ n¨ng cña chóng t«i, kh«ng nh÷ng trong tin häc mµ c¶ trong to¸n phæ th«ng.

Ch¼ng h¹n, do chóng t«i kh«ng cã m¸y tÝnh tay nªn chóng t«i vÉn ph¶i sö dông b¶ng

tÝnh. Chóng t«i kh«ng thÓ theo kÞp sù ph¸t triÓn tiªn tiÕn vÒ trang bÞ còng nh vÒ viÖc

®µo t¹o gi¸o viªn.

Nãi tr¾ng ra, nh÷ng n¨m gÇn ®©y cã mét sù thôt lïi trong hÖ thèng gi¸o dôc. Çc

nhµ khoa häc kh«ng yªn lßng víi t×nh tr¹ng nµy. GÇn ®©y t«i lµ chñ tÞch mét héi ®ång

vÒ gi¶ng d¹y to¸n trung häc.

Cã mét sù hçn lo¹n trong gi¶ng d¹y to¸n. Anh ch¾c biÕt chóng t«i bÞ ¶nh hëng

bëi çc c¶i çch bªn Ph¸p theo kiÓu Bourbaki vµ nh÷ng c¶i çch cña Kolmogrov ë

Liªn X«. C¶ hai ®Òu thÊt b¹i. T«i ®ång t×nh víi víi nh÷ng phª ph¸n cña Pontriagin vÒ

sù trõu tîng hãa th¸i qu¸ vµ chñ nghÜa h×nh thøc. Cã mét chuyÖn tiÕu l©m bªn Ph¸p:

Khi ®îc hái vÒ giao hai tËp xe « t« mµu ®á vµ mµu xanh mét häc sinh ®· tr¶ lêi lµ

�tai n¹n�.

Cã lÏ chóng t«i ®· gÆp may v× chóng t«i kh«ng ®ñ søc theo ®uæi çc c¶i çch cña

Bourbaki vµ Kolmogrov. Tuy nhiªn, s¸ch gi¸o khoa ®· ®îc viÕt l¹i vµ t×nh tr¹ng nµy

®· lµm çc gi¸o viªn rèi trÝ.

Ch¼ng h¹n, t«i cã viÕt mét sè s¸ch gi¸o khoa trong nç lùc n©ng cao chÊt lîng

gi¶ng d¹y gi÷a vµ cuèi nh÷ng n¨m 50 tríc khi trµo lu �to¸n míi� x¶y ra. Hä ®· biªn

tËp l¹i nh÷ng cuèn s¸ch cña t«i cho phï hîp víi xu híng trõu tîng hãa h¬n. Tuy

46

nhiªn, tªn t¸c gi¶ vÉn lµ t«i. T«i kh«ng ®«ng ý víi kiÓu biªn tËp nµy vµ ®· yªu cÇu hä

xãa tªn t«i trong nh÷ng lÇn xuÊt b¶n tiÕp theo.

K: Th¸i ®é cña häc sinh vµ sinh viªn cã thay ®æi trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y kh«ng?

T: T«i c¶m thÊy t×nh h×nh chung lµ líp trÎ muèn lµm nh÷ng viÖc cô thÓ cã øng

dông. Cã nhiÒu m©u thuÉn ë ®©y. §iÒu lµm chóng t«i quan t©m nhÊt lµ sinh viªn kh«ng

ch¨m nh mêi hay mêi l¨m n¨m tríc. Mét phÇn nguyªn nh©n lµ do nh÷ng khã

kh¨n vÒ kinh tÕ. Do ¸p lùc kiÕm tiÒn ngµy cµng t¨ng nªn ngêi ta ®i lµm thªm. Nhng

mét phÇn nguyªn nh©n kh¸c n»m trong sù tr× trÖ cña viÖc ®iÒu hµnh çc trêng. V×

vËy mét sè ngêi chóng t«i ®· khëi xíng viÖc thµnh lËp trêng t.

Dï cã ®iÒu g× x¶y ra, sÏ vÉn cã mét sè thanh niªn say mª khoa häc. Nhng thùc

tÕ viÖc çc sinh viªn kh«ng cßn ch¨m nh tríc ®©y ®· lµm çc gi¸o viªn n¶n lßng.

K: ¤ng cã mÊy con? Cã ai lµm to¸n kh«ng?

T: T«i cã ba con trai vµ mét con g¸i. Con trai trëng cña t«i hiÖn ®ang häc nghÒ

kü s c«ng nghiÖp ë Häc viÖn kü thuËt ch©u ¸. Con g¸i t«i lµm viÖc ë ViÖn Tin häc ë

Hµ Néi. Con trai gi÷a cña t«i lµ mét nhµ to¸n häc. Nã häc ë Odessa. Con trai ót cña

t«i ®ang häc ë §¹i häc b¸ch khoa. T«i kh«ng thÓ nãi ®îc nã quan t©m çi g×, cã lÏ

lµ bãng ®¸.

K: §Æc biÖt vÒ to¸n vµ khoa häc chóng ta ®· trao ®æi tríc ®©y vÒ viÖc hÇu nh

kh«ng cã sù �®µo ngò� hay �ch¶y m¸u chÊt x¸m� trong trao ®æi víi çc níc ph¬ng

T©y. §iÒu nµy cã thay ®æi kh«ng khi quan hÖ víi ph¬ng T©y vµ ¶nh hëng cña hä

t¨ng lªn? ¤ng nghÜ thÕ nµo vÒ thanh niªn ViÖt Nam ®i lµm tiÕn sÜ ë níc ngoµi råi

quyÕt ®Þnh ë l¹i?

T: Khi ViÖt Nam më cöa h¬n cho thÕ giíi bªn ngoµi, t«i cho r»ng sÏ kh«ng tr¸nh

khái viÖc sè nhµ khoa häc trÎ ë l¹i lµm viÖc ë çc níc giµu h¬n sÏ t¨ng lªn. HiÖn

nay, viÖc nµy lµ mét sù mÊt m¸t, nhng trong trong t¬ng lai ngßi ta kh«ng thÓ nãi

nh vËy. §iÒu nµy phô thuéc vµo ç nh©n tõng ngêi. Mét sè ViÖt kiÒu vµ con ch¸u

cña hä ë çc níc ph¬ng T©y ®· thiÕt lËp l¹i nh÷ng quan hÖ víi quª h¬ng, vµ trong

mét sè trêng hîp hä ®· gióp ®ì çc trêng vµ viÖn ë ViÖt Nam vÒ ph¬ng diÖn vËt

chÊt vµ khoa häc.

K: VÒ mÆt chÝnh thøc, chÝnh phñ ViÖt Nam cã chÝnh s¸ch hßa gi¶i víi nh÷ng ngêi

47

di t¶n sang Mü, kÓ c¶ nh÷ng ngêi ®· tõng phôc vô ngêi Mü vµ chÝnh phñ Nam ViÖt

Nam tríc n¨m 1975. Nhng vÒ mÆt t©m lý, ®iÒu nµy cã x¶y ra ngay sau chiÕn tranh

kh«ng? Sù hßa gi¶i nµy ®· tiÕn triÓn nh thÕ nµo vÒ mÆt ç nh©n?

T: HËu qu¶ cña cuéc chiÕn tranh ®· kh«ng ®îc mäi ngêi hiÓu hÕt. Çc d©n téc

kh¸c kh«ng ph¶i tr¶i qua mét cuéc chiÕn tranh dµi vµ d÷ déi nh vËy.

Sau khi ViÖt Nam bÞ chia c¾t n¨m 1954, hÇu hÕt anh em chóng t«i ®Òu ë ngoµi

B¾c. Nhng chÞ t«i vµ mét em trai ë l¹i miÒn Nam. Tho¹t ®Çu, em t«i kh«ng t×m ®îc

viÖc lµm. Cuèi cïng nã gia nhËp qu©n ®éi chÝnh quyÒn ThiÖu. Nã bÞ giÕt chÕt. T«i biÕt

tin nµy n¨m 1975. Vî nã tù tö, ®Ó l¹i bèn ®øa con nhá. Khi chóng t«i biÕt tin nµy, gia

®×nh t«i ®· quyÕt ®Þnh d¹y dç chóng.

RÊt rÊt nhiÒu gia ®×nh bÞ chia rÏ. NhiÒu khi ngêi chång ë ngoµi B¾c, ngêi vî ë

miÒn Nam. Anh cã thÓ tëng tîng nh÷ng vÊn ®Ò g× sÏ n¶y sinh. Sù chia c¾t kh«ng

ph¶i chØ lµ mét hoÆc hai n¨m mµ lµ h¬n hai m¬i n¨m. Sau ®ã hai hÖ thèng x· héi ®·

hoµn toµn kh¸c nhau.

Sau chiÕn tranh chóng t«i khoan dung h¬n rÊt nhiÒu, nhng mäi thø cÇn cã thêi

gian ®Ó trë l¹i b×nh thêng. Trong nhiÒu trêng hîp, ai ®i theo bªn nµo phô thuéc vµo

sè phËn vµ hoµn c¶nh. Trong mét sè trêng hîp, ç nh©n chÞu hoµn toµn tr¸ch nhiÖm,

nhng trong nh÷ng trêng hîp kh¸c hä kh«ng cßn sù lùa chän kh¸c. T«i rÊt vui khi

thÊy nh÷ng n¨m gÇn ®©y hÇu hÕt mäi ngêi ë hai phÝa trë nªn khoan dung h¬n. Ch¼ng

h¹n, nh÷ng ngêi di t¶n sau 1975 b©y giê ®îc phÐp quay trë l¹i th¨m ngêi th©n.

Kh«ng cã vÊn ®Ò g× trong hÇu hÕt trêng hîp.

N¨m 1985 t«i ®Õn Boston ®Ó tham dù mét héi nghÞ vÒ to¸n quy ho¹ch. Khi t«i ®Õn

®¨ng ký, t«i ®îc biÕt lµ nhiÒu anh em hä ë California ®· hái khi nµo t«i ®Õn. Ai ®Êy

®· nh×n thÊy tªn t«i trªn th«ng b¸o héi nghÞ (t«i ë trong ban ch¬ng tr×nh vµ ®· b¸o

cho nh÷ng anh em hä cña t«i vµ hä ®· bay xuyªn Mü ®Ó ®Õn gÆp t«i. T«i rÊt c¶m déng

vÒ viÖc ®ã.

Lóc chóng t«i cßn trÎ, chóng t«i rÊt th©n nhau. Tr¶i qua nhiÒu n¨m t×nh c¶m chóng

t«i kh«ng thay ®æi. Khi gÆp nhau t¹i Boston, chóng t«i l¹i th©n nhau ngay lËp tøc. TÊt

nhiªn lµ chóng t«i ®Òu hiÓu r»ng nh÷ng cuéc chuyÖn trß cña chóng t«i nªn tr¸nh mét

sè viÖc tÕ nhÞ.

48

ë ViÖt Nam chóng t«i cã truyÒn thèng gi÷ g×n çc mèi quan hÖ gia ®×nh vµ b¹n

bÌ. Chóng t«i cã c©u ng¹n ng÷ �cã t×nh cã nghÜa�. Nã cã nghÜa lµ t×nh b¹n th¾m thiÕt,

trung thµnh, nhí vÒ çc kû niÖm vµ sù th©n ¸i cña b¹n bÌ. Cã lÏ çi nµy cã mèi liªn

hÖ víi truyÒn thèng ®¹o Khæng. T«i kh«ng râ chiÕn tranh ®· lµm thay ®æi çi nµy nh

thÕ nµo. Nh÷ng n¨m chiÕn tranh ®· g©y ra nh÷ng hoµn c¶nh rÊt phøc t¹p cho viÖc gi÷

g×n truyÒn thèng nµy.

T«i lµ mét ngêi tõ lóc cßn trÎ ®· gÇn nh lu«n lu«n sèng trong chiÕn tranh: qu©n

NhËt trong nh÷ng n¨m 1940, kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p, råi chiÕn tranh chèng Mü. Cïng

lóc t«i lµ nhµ to¸n häc cã nh÷ng mèi quan t©m nh çc nhµ to¸n häc ë kh¾p mäi n¬i.

Cã lÏ ai ®ã coi nh÷ng n¨m chiÕn tranh lµ khñng khiÕp, mét phÇn qu¸ khø nªn bÞ quªn

®i. Nhng nh÷ng ®iÒu tr¶i qua trong nh÷ng n¨m ®ã ®ãng vai trß chÝnh yÕu trong viÖc

h×nh thµnh nh©n çch t«i vµ chóng trë thµnh mét phÇn cña t«i.

Ba bµi b¸o sau ®¨ng trong t¹p chÝ Operation Research Bridge, sè 7, th¸ng 9, n¨m

2002.

GS Hoµng Tôy - Mét nhµ to¸n häc øng dông xuÊt chóng

Taketomo Mitsui, §¹i häc Nagoya

T«i thö nhí l¹i xem lÇn ®Çu tiªn t«i nghe thÊy tªn GS Hoµng Tôy khi nµo. Cã thÓ

Kyoji Saito, mét trong nh÷ng ®ång nghiÖp th©n thiÕt cña t«i t¹i Kyoto, ®· nãi cho t«i

vÒ «ng ®Çu nh÷ng n¨m 80. Saito biÕt ®Õn GS Tôy tõ nh÷ng ngêi kh¸c (cã thÓ tõ mét

nhµ to¸n häc ViÖt Nam) vµ hái t«i vÒ thµnh tùu nghiªn cøu cña GS Tôy. T«i ®· tra

cøu çc tµi liÖu cò cña t«i ®Ó x¸c ®Þnh thêi ®iÓm nµy, nhng t«i kh«ng nhí ®îc chÝnh

x¸c thêi gian. Dï sao ch¨ng n÷a, v× Saito lµm trong mét lÜnh vùc t¬ng ®èi xa víi to¸n

øng dông nªn Saito ®· ®a cho t«i mét tËp c«ng tr×nh cña GS Tôy ®Ó t«i cã thÓ lµm

quen víi c«ng viÖc cña «ng vµ nh÷ng thµnh tùu nghiªn cøu lín lao cña «ng trong lÜnh

vùc lý thuyÕt tèi u.

T«i lµm vÒ ph¬ng ph¸p tÝnh h¬i kh¸c víi lý thuyÕt tèi u. Tuy nhiªn, nh mäi

ngêi ®Òu biÕt, hai lÜnh vùc nµy liªn quan chÆt chÏ ®Õn nhau. Tríc tiªn, ph¬ng ph¸p

49

tÝnh cã c¬ së lµ gi¶i tÝch hµm. Sau ®Êy lµ vai trß cña çc thuËt to¸n trong qu¸ tr×nh

ph¸t triÓn cña ph¬ng ph¸p tÝnh. Nh÷ng çi nµy ®Òu gièng víi lý thuyÕt tèi u. V× vËy

t«i rÊt muèn lµm quen víi «ng. Níc ViÖt Nam lóc ®ã võa míi thèng nhÊt, vµ t«i rÊt

Ên tîng vÒ viÖc GS Tôy ®· tiÕn hµnh nghiªn cøu khoa häc trong thêi kú rÊt khã kh¨n

nµy.

RÊt may lµ gi÷a n¨m 1987 t«i nhËn ®îc mét l¸ th cña chÝnh GS Tôy mêi t«i dù

Héi nghÞ quèc tÕ (ICOMIDC-Symposium on Mathematics of Computation) t¹i Thµnh

phè Hå ChÝ Minh vµo th¸ng 4 n¨m 1988. TÊt nhiªn lµ t«i nhËn lêi vµ huÈn bÞ viÖc ®i

dù héi nghÞ ngay lËp tøc. Vµo mét buæi chiÒu ngµy 24/8/1988 t«i gÆp GS Tôy t¹i mét

kh¸ch s¹n ë Thµnh phè Hå ChÝ Minh. ¤ng lµ ngêi nhá nh¾n nhng táa ra mét trÝ tuÖ

næi bËt. T«i tù nhñ �¤ng Êy ®óng lµ mét nhµ to¸n häc�. MÆc dï «ng rÊt bËn viÖc chØ

®¹o ban tæ chøc héi nghÞ víi t çch lµ ngêi l·nh ®¹o céng ®ång to¸n häc ViÖt Nam,

«ng vÉn quan t©m ®Õn t«i b»ng çch ph©n c«ng mét ®ång nghiÖp ViÖt Nam trÎ chÞu

tr¸ch nhiÖm vÒ t«i. Sau khi héi nghÞ kÕt thóc, t«i vµ «ng bay cïng chuyÕn ra thñ ®«

Hµ Néi cña ViÖt Nam. ¤ng ®· ©n cÇn tæ chøc cho t«i ®i th¨m ViÖn To¸n häc vµ §¹i

häc b¸ch khoa Hµ Néi. Nh÷ng dÞp nµy ®· më ®Çu mèi quan hÖ víi nhiÒu ®ång nghiÖp

ViÖt Nam ë nhiÒu c¬ së kh¸c nhau. Còng nhê sù quan t©m cña GS Tôy mµ t«i vµ GS

Gorenflo tõ Berlin ®· th¨m ®îc VÞnh H¹ Long næi tiÓng vÒ nh÷ng c¶nh ®Ñp hïng vÜ.

Th¸ng 9 n¨m ®ã, sau khi kÕt thóc Héi nghÞ quèc tÕ lÇn thø 13 vÒ Quy ho¹ch to¸n

häc ë Tokyo, GS Tôy ®Õn Nagoya. ¤ng th¨m khoa to¸n cña t«i kho¶ng nöa th¸ng.

Trong thêi gian nµy, t«i ®· cã nhiÒu cuéc th¶o luËn víi «ng. T«i còng giíi thiÖu «ng

víi nh÷ng ®ång nghiÖp lµm viÖc gÇn víi lÜnh vùc tèi u. §©y lµ lÇn ®Çu tiªn GS Tôy

th¨m NhËt B¶n. Nh vËy t«i ®· phÇn nµo ®ãng gãp vµo sù ph¸t triÓn mèi quan hÖ cña

«ng víi çc ®ång nghiÖp NhËt. Tõ ®ã trë ®i, GS Tôy ®· ®Õn th¨m NhËt nhiÒu lÇn, vµ

t¹i mçi lÇn t«i ®Òu cã dÞp gÆp «ng, nghe «ng b¸o ço vµ th¶o luËn nhiÒu vÊn ®Ò vÒ

nghiªn cøu khoa häc, hÖ thèng gi¸o dôc, céng ®ång lµm to¸n øng dông vµ nhiÒu thø

kh¸c. Qua nh÷ng cuéc th¶o luËn nµy t«i nhËn thÊy GS Tôy kh«ng nh÷ng lµ mét nhµ

to¸n häc tõng tr¶i mµ cßn lµ mét nhµ khoa häc cã tÇm nh×n toµn cÇu.

ThËt vËy, «ng ®· ®i th¨m nhiÒu níc kh¸c nhau vµ viÕt nhiÒu c«ng tr×nh chung víi

nhiÒu nhµ khoa häc níc ngoµi. Cïng lóc «ng ®· ®µo t¹o nhiÒu nhµ to¸n häc ViÖt Nam

50

xuÊt s¾c vµ ®a hä ®Õn víi céng ®ång quèc tÕ. T«i biÕt «ng nãi th¹o ngay c¶ tiÕng

Nga vµ Ph¸p (tÊt nhiªn tiÕng Anh cña «ng hoµn h¶o). V× vËy t«i kh«ng ng¹c nhiªn khi

nhËn tin «ng ®îc Gi¶i thëng Hå ChÝ Minh n¨m 1996. RÊt may lµ t«i gi÷ ®îc trang

®Çu cña Nh©n D©n, tê b¸o lín nhÊt cña ViÖt Nam, cã ¶nh chôp chung nh÷ng ngêi

®îc Gi¶i thëng Hå ChÝ Minh víi GS Tôy nØm cêi ®øng gi÷a.

ë ®©y t«i muèn nh¾c l¹i mét sè mÈu chuyÖn vÒ GS Tôy. Çc anh cã biÕt Math-

ematical Intelligencer, mét t¹p chÝ to¸n häc cña nhµ xuÊt b¶n Springer? Cuèn 3 tËp

12 cña mïa hÌ n¨m 1990 cã ®¨ng mét bµi, chÝnh x¸c h¬n lµ mét cuéc pháng vÊn GS

Tôy cña Neal Koblitz, mét gi¸o s to¸n häc ë Seattle, Mü, ngêi ®· ®Õn th¨m Hµ Néi.

Qua ®ã chóng ta sÏ biÕt t¹i sao GS Tôy trë thµnh mét nhµ to¸n häc vµ «ng vît qua

nh÷ng ngµy khã kh¨n ë ViÖt Nam suèt nh÷ng n¨m 50 ®Õn 70 nh thÕ nµo. B¶n th©n

c©u chuyÖn nµy rÊt thó vÞ.

Mét viÖc kh¸c x¶y ra n¨m 1990 khi «ng göi th nhê t«i gióp ®ì. M¸y ®¸nh m¸y

®iÖn t¹i ViÖn To¸n häc, mua ë Tokyo, kh«ng dïng ®îc vµ cã thÓ do mét bé phËn

cña m¸y tÝnh bÞ háng g©y ra. ¤ng muèn thay çi nµy, nhng kh«ng thÓ t×m thÊy nã ë

ViÖt Nam. ¤ng hái t«i cã thÓ t×m thÊy bé phËn thay ë NhËt kh«ng. T«i ®· t×m mua bé

phËn nµy theo sù chØ dÉn kü thuËt cña «ng vµ göi ®i Hµ Néi. ThËt khã kh¨n khi ph¶i

mêng tîng bé phËn nµy mµ kh«ng nh×n thÊy nã. RÊt tiÕc lµ bé phËn t«i mua kh«ng

®óng theo bøc th ®iÖn tö sau ®©y tõ Graz: �Mét chuyªn gia ®iÖn tö mµ t«i nhê kiÓm

tra nãi víi t«i r»ng çi ®Çu cña bé phËn thay thÕ cao h¬n bé phËn ban ®Çu vµ kh«ng

cµi ®îc vµo m¸y tÝnh cña t«i�. MÈu chuyÖn nµy cho thÊy GS Tôy quan t©m sö dông

c«ng nghÖ míi ngay c¶ khi ®Êy chØ lµ mét m¸y ®¸nh m¸y b×nh thêng.

GÇn ®©y nhÊt t«i gÆp «ng ë Hµ Néi th¸ng 12 n¨m ngo¸i khi t«i ®Õn ®ã ®Ó tham dù

mét héi nghÞ quèc tÕ (DEAA 2001). ChuyÕn th¨m nµy lµ kÕt qu¶ cña nhiÒu mèi quan

hÖ víi nh÷ng ngêi quen cña t«i ë ViÖt Nam mµ hä ®îc giíi thiÖu kh«ng Ýt th× nhiÒu

qua GS Tôy. ¤ng cïng víi con rÓ lµ TS Phan Thiªn Th¹ch xuÊt hiÖn ë s¶nh kh¸ch s¹n

cña t«i víi nô cêi vµ sù b×nh th¶n quen thuéc. Chóng t«i ®Õn mét nhµ hµng hiÖn ®¹i

¨n tèi theo lêi mêi cña «ng. T«i biÕt «ng ®· h¬n 70 tuæi, nhng «ng vÉn s«i næi kÓ

cho t«i nghe vÒ kÕ ho¹ch nghiªn cøu s¾p tíi cña «ng. T«i rÊt c¶m kÝch vµ lu«n lu«n

cÇu cho «ng kháe m¹nh kháe vµ sèng l©u. T«i cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng GS Tôy ®ang

51

tiÕp tôc ¶nh hëng ®Õn ViÖt Nam, Ch©u ¸ vµ thÕ giíi th«ng qua kh¶ n¨ng xuÊt chóng

còng nh nh©n çch nång hËu cña m×nh.

Lêi tùa vÒ GS Hoµng Tôy

Hiroshi Konno, ViÖn c«ng nghÖ Tokyo

T«i gÆp GS Hoµng Tôy lÇn ®Çu tiªn nh©n dÞp Héi nghÞ quèc tÕ lÇn thø 13 vÒ quy

ho¹ch to¸n häc t¹i §¹i häc Chuo, Tokyo, vµo mïa hÌ n¨m 1988 khi «ng h¬n 60 tuæi

mét chót.

T«i ®îc mét ®ång nghiÖp cho biÕt «ng lµ mét nhµ to¸n häc rÊt m¹nh mÏ vµ nghiªm

tóc. T«i còng ®îc biÕt vÒ ®êi sèng kh¾c nghiÖt cña «ng trong chiÕn tranh ViÖt Nam.

ThËt vËy, «ng ®· sèng nhiÒu th¸ng ë trong rõng vµ thêng häc tiÕp díi ¸nh tr¨ng sau

mét ngµy lµm viÖc vÊt v¶. Egon Balas, ngêi cã mét tuæi trÎ ®ãi kÐm, nãi r»ng «ng

gièng nh mét con ngêi thÐp. V× vËy t«i ng¹i gÆp «ng trùc tiÕp. Tuy nhiªn, t«i ng¹c

nhiªn nhËn thÊy «ng lµ mét ngêi ®µn «ng b¹c tãc nhá bÐ th©n thiÖn. T«i còng ng¹c

nhiªn thÊy «ng biÕt ®Õn sù më réng tÇm thêng cña t«i vÒ nh¸t c¾t cña «ng cho çc

bµi to¸n cùc tiÓu lâm c«ng bè gÇn mêi n¨m tríc.

Víi sù cæ vò nång nhiÖt cña «ng vµ ®îc thóc ®Èy bëi sù ra ®êi cña T¹p chÝ Global

Optimization, t«i ®· quay l¹i lµm viÖc mét çch nghiªm tóc trong lÜnh vùc nµy. Ch¾c

ch¾n r»ng nÕu kh«ng cã sù cæ vò cña «ng th× t«i sÏ kh«ng thÓ nhËn ®îc mét sè kÕt

qu¶ kh«ng tÇm thêng trong lÜnh vùc tèi u toµn côc cã cÊu tróc.

N¨m 1991 t«i l¹i gÆp «ng t¹i c¨n hé cña con rÓ «ng lµ TS Phan Thiªn Th¹ch ë

Trier sau Héi nghÞ quèc tÕ lÇn thø 14 vÒ quy ho¹ch to¸n häc t¹i Amsterdam. Trong

hai ngµy t«i ë ®ã, chóng t«i th¶o luËn rÊt nhiÒu vÒ Tèi u toµn côc vµ nh÷ng lÜnh vùc

kh¸c. N¨m 1992 t«i mêi Th¹ch sang lµm gi¸o s trî lý trong nhãm cña t«i t¹i ViÖn

c«ng nghÖ Tokyo. §iÒu nµy ®· t¹o nªn mèi quan hÖ chÆt chÏ h¬n gi÷a t«i víi bè vî

cña anh. §Æc biÖt, chóng t«i b¾t ®Çu tiÕn hµnh mét kÕ ho¹ch lín viÕt mét cuèn s¸ch vÒ

nh÷ng bµi to¸n tèi u toµn côc cã nh÷ng cÊu tróc ®Æc biÖt. Cuèn s¸ch ®Çu tiªn cña «ng

�Global Optimization: Deterministic Approaches� víi Rainer Horst ®îc nhiÒu nhµ

52

nghiªn cøu lóc ®ã ®¸nh gi¸ lµ Kinh th¸nh vÒ tèi u toµn côc. ThËt vËy, nhiÒu ngêi

b¾t ®Çu nghiªn cøu nghiªm tóc tèi u toµn côc xuÊt ph¸t tõ cuèn s¸ch më ®êng nµy.

V× vËy t«i nghÜ «ng ®· tháa m·n víi chÊt lîng vµ tªn tuæi cña cuèn s¸ch ®ã.

Nhng «ng l¹i ®Ò nghÞ t«i viÕt chung mét cuèn s¸ch míi víi lý lÏ: �Chóng ta b©y

giê cã nh÷ng thuËt to¸n tÊt ®Þnh chÝnh x¸c ®Ó gi¶i çc vÊn ®Ò cùc tiÓu lâm, cùc tiÓu

låi ngîc, v.v., nhng nh÷ng thuËt to¸n tæng qu¸t nµy cÇn ph¶i ®îc ®iÒu chØnh ®Ó gi¶i

çc bµi to¸n thùc tÕ. H¬n n÷a, çc thuËt to¸n hiÖu qu¶ h¬n cã thÓ x©y dùng ®îc dùa

vµo cÊu tróc ®Æc biÖt cña tõng vÊn ®Ò. T×nh c¶nh nµy gièng nh trong tèi u tæ hîp.

Thêi gian ®· chÝn muåi cho viÖc viÕt mét cuèn s¸ch kh¸c.� Cuèn s¸ch viÕt chung víi

«ng vµ Th¹ch �Optimization on low-rank non-convoncstructures� xuÊt b¶n th¸ng 12

n¨m 1996, kho¶ng n¨m n¨m sau khi khëi ®Çu. Chóng t«i rÊt biÕt ¬n sù chØ ®¹o, híng

dÉn, cæ vò vµ nhÉn n¹i cña GS Tôy mµ kh«ng cã chóng th× cuèn s¸ch kh«ng thÓ hoµn

thµnh. MÆc dï lîng s¸ch b¸n thÊp kh«ng thÓ tin ®îc, nhng t«i rÊt sung síng v×

®ãng gãp cña t«i ®¸p øng tiªu chuÈn cña GS Tôy. T«i rÊt vinh dù v× ®· cã c¬ héi viÕt

chung s¸ch víi mét trong nh÷ng nhµ to¸n häc giái nhÊt cña thêi ®¹i chóng ta.

Th¹ch vµ t«i rÊt mÖt mái sau khi viÕt s¸ch xong. V× vËy, chóng t«i thËt bÊt ngê

khi biÕt tin «ng xuÊt b¶n mét cuèn s¸ch rÊt hay kh¸c �Convex Analysis and Global

Optimization� chØ mét n¨m sau cuèn s¸ch cña chóng t«i. T«i biÕt rÊt Ýt nhµ to¸n häc

cã thÓ tiÕp tôc nghiªn cøu nghiªm tóc vµ c«ng bè nh÷ng bµi b¸o quan träng sau 60

tuæi. ¤ng ®· lµm viÖc nhiÒu h¬n khi h¬n 60 tuæi vµ tiÕp tôc lµm viÖc tÝch cùc khi h¬n

70 tuæi. T«i rÊt mong «ng vÉn duy tr× lµm viÖc ®îc nh vËy trong nh÷ng n¨m tíi.

Ho¹t ®éng cña «ng lµ mét trong nh÷ng khÝch lÖ lín nhÊt ®Ó t«i tiÕp tôc nghiªn cøu sau

60 tuæi.

¤ng giµ tuyÕt ®Õn tõ ph¬ng nam

Takahito Kuno, §¹i häc Tsukuba

Lóc t«i cßn lµ sinh viªn, t«i cho r»ng Tuy hoÆc Tui lµ tªn khoa häc cña nh¸t c¾t

lâm, mét c«ng cô tuyÖt vêi ®Ó gi¶i çc bµi to¸n cùc tiÓu lâm. TÊt nhiªn, t«i biÕt ®©y

lµ tªn cña ai ®ã nhng ngêi nµy ph¶i lµ mét d¹ng nh©n vËt næi tiÕng cña qu¸ khø.

Kho¶ng n¨m 1990, ngêi híng dÉn t«i lµ GS Konno giíi thiÖu t«i víi GS H. Tôy

vµ con rÓ cña «ng lµ TS P. T. Th¹ch. Khi ®ã t«i míi cã thÓ h×nh dung tªn Tuy víi mét

53

ngêi cßn sèng chø kh«ng ph¶i lµ mét c«ng cô cña tèi u toµn côc. Thùc sù lµ t«i

h¬i thÊt väng khi thÊy ngêi ph¸t minh ra c«ng cô tuyÖt vêi nµy lµ mét ngêi ®µn «ng

tãc b¹c nhá bÐ. Tuy nhiªn, ngay khi «ng Êy kÕt thóc bµi gi¶ng, «ng ®· trë thµnh mét

ngêi hïng ®èi víi t«i. B©y giê t«i biÕt «ng kh«ng ph¶i lµ mét ngêi cña qu¸ khø mµ

lµ mét nhµ nghiªn cøu lo¹i mét ®ang ®ãng mét vai trß tÝch cùc ë tuyÕn ®Çu.

Sau ®ã, Thach va H. D. Tuan, nh÷ng ngêi con cña «ng lµm viÖc t¹i ViÖn c«ng

nghÖ Tokyo vµ §¹i häc Nagoya, vµ GS Tuy ®Õn th¨m NhËt nhiÒu h¬n. LÇn nµo «ng

còng ®em ®Õn cho chóng t«i nh÷ng mãn quµ tuyÖt ®Ñp lµ nh÷ng ý tëng to¸n häc.

§óng vËy, «ng nh lµ mét «ng giµ tuyÕt tõ ph¬ng nam ®Õn th¨m chóng t«i, nh÷ng

nhµ nghiªn cøu NhËt.

Lý do t«i gäi «ng lµ «ng giµ tuyÕt kh«ng chØ cã vËy. ¤ng kh«ng cã tuæi! MÆc dï

«ng ®· lµ mét ngêi tãc b¹c khi t«i gÆp «ng lÇn ®Çu, «ng vÉn lµ «ng nh thuë ban ®Çu.

NÕu anh nh×n nh÷ng bøc ¶nh díi ®©y ch¾c ch¾n anh sÏ tin ®iÒu ®ã. Anh cã thÓ nãi

¶nh nµo míi chôp nhÊt kh«ng?

GS. Hoµng Tôy, ngêi khai sinh lý thuyÕt Tèi u Toµn côc

Mai H¬ng Anh

§· cã kh«ng biÕt bao nhiªu tªn gäi yªu mÕn, th©n thiÕt vµ ®¸ng kÝnh nhÊt mµ häc trß,

®ång nghiÖp, b¹n bÌ trong níc vµ trªn thÕ giíi dµnh cho «ng "Ngêi cha cña tèi u

toµn côc", "Ngêi ®øng ®Çu trêng ph¸i tèi u Hµ Néi"... Nghe nh÷ng ngêi trong

giíi nghiªn cøu To¸n häc thêng nh¾c tíi «ng - GS. Hoµng Tôy - nh mét thÇn tîng,

mét tÊm g¬ng s¸ng vÒ lßng ham mª nghiªn cøu khoa häc, vÒ tinh thÇn tù häc, tù

nghiªn cøu vµ lµm viÖc nghiªm tóc,... t«i rÊt kh©m phôc vµ cã chót tß mß, muèn gÆp

vÞ gi¸o s danh tiÕng nµy. T hÕ råi t«i ®· ®îc gÆp «ng. ¤ng th©n mËt chuyÖn trß vµ

kÓ cho t«i nghe vÒ cuéc ®êi m×nh.

GS. Hoµng Tôy sinh ngµy 17.12.19279, t¹i lµng Xu©n §µi, §iÖn Bµn, Qu¶ng Nam,

lµ ch¸u néi em ruét cô Hoµng DiÖu - nhµ yªu níc chèng thùc d©n x©m lîc Ph¸p nöa

9§óng ra lµ ngµy 07.12.1927, theo th riªng cña GS. Hoµng Tôy göi t¸c gi¶

54

cuèi thÕ kû XIX. Må c«i cha khi míi lªn bèn, gia ®×nh tóng bÊn l¹i ®«ng anh em nªn

tuæi th¬ cña «ng kh¸ vÊt v¶.

Nhê häc giái, sau khi häc hÕt 6 n¨m tiÓu häc cËu bÐ Tôy thi ®ç vµo n¨m thø nhÊt

Cao ®¼ng TiÓu häc Trêng Trung häc Kh¶i §Þnh ë HuÕ (nay lµ Quèc häc HuÕ) lóc

®ã lµ trêng trung häc duy nhÊt ë toµn Trung Bé cã ®Çy ®ñ ®Õn cÊp häc tó tµi (gi¸o

dôc trung häc thêi Êy gåm cÊp Cao ®¼ng tiÓu häc 4 n¨m vµ cÊp Tó tµi 3 n¨m). Kh«ng

may, häc ®Õn gi÷a n¨m thø hai Cao ®¼ng tiÓu häc Hoµng Tôy bÞ mét trËn èm "thËp tö

nhÊt sinh" ph¶i bá häc h¼n 1 n¨m vÒ quª ch÷a bÖnh. ChÝnh trong thêi gian 1 n¨m bÞ

bÖnh tËt nµy mµ Hoµng Tôy ®· b¾t ®Çu suy nghÜ nhiÒu vÒ t¬ng lai, vÒ cuéc ®êi, nªn

khi bÖnh ®· bít nguy kÞch «ng b¾t ®Çu tranh thñ tù häc To¸n, Lý, Hãa, V¨n� qua c¸c

s¸ch vë do c¸c anh «ng ®Ó l¹i. Sau nµy, nhí l¹i, «ng t©m sù: "§©y chÝnh lµ thêi ®iÓm

quyÕt ®Þnh t¬ng lai cuéc ®êi t«i. V× c¶ hoµi b·o khoa häc cïng víi thãi quen tù häc

®Òu ®· h×nh thµnh trong nh÷ng chuçi ngµy dµi chiÕn ®Êu víi bÖnh tËt vµ dìng søc

khi bÖnh ®· qua khái nguy kÞch".

Trë l¹i trêng ®Ó häc tiÕp ®îc nöa n¨m, Hoµng Tôy l¹i tiÕp tôc ®au èm liªn miªn.

ViÖc xin giÊy chøng nhËn èm ®Ó xin nghØ häc qu¸ rµy rµ, «ng ®µnh bá c¶ häc bæng

toµn phÇn cña Trêng Quèc häc HuÕ, ra häc trêng t. Sau khi b×nh phôc, «ng "nh¶y

cãc" lu«n hai líp, vµ tuy lµ thÝ sinh tù do, «ng vÉn ®ç cao kú thi tó tµi b¸n phÇn n¨m

1945, vµ n¨m sau, chØ mÊt 4 th¸ng tù häc, ®ç ®Çu kú thi tó tµi toµn phÇn Ban To¸n.

Kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p bïng næ, «ng vÒ quª tham gia kh¸ng chiÕn råi vµo Qu¶ng

Ng·i d¹y häc ë trêng Trung häc Lª KhiÕt, Liªn khu V.

N¨m 1951, nghe tin tiÕn sÜ to¸n häc lõng danh Lª V¨n Thiªm trë vÒ ViÖt Nam vµ

s¾p më Trêng Khoa häc Thùc hµnh Cao cÊp ë ViÖt B¾c, Hoµng Tôy xin ra B¾c ®Ó

häc vµ ®îc l·nh ®¹o Liªn khu V chÊp nhËn. Mang trªn lng mét bal« ®ùng ®Çy g¹o,

muèi, s¸ch vµ thuèc chèng sèt rÐt, «ng lÇn theo con ®êng mßn däc d·y Trêng S¬n

®Ó ®i ra ViÖt B¾c, tÇm s häc ®¹o. Tíi Thanh Ho¸, vµo vïng tù do Liªn khu IV, «ng

nghØ l¹i hai th¸ng ®Ó d¹y hÌ, dµnh tiÒn ®i tiÕp ra ViÖt B¾c. §Õn n¬i míi biÕt Trêng

Khoa häc Thùc hµnh Cao cÊp kh«ng më ®îc mµ chØ cã Trêng S ph¹m Cao cÊp vµ

Khoa häc C¬ b¶n, ®ãng ë Khu häc x¸ TW t¹i Nam Ninh (Qu¶ng T©y, Trung Quèc)

®Ó tr¸nh m¸y bay ®Þch. V× ch¬ng tr×nh To¸n ë hai trêng nµy «ng ®· tù häc c¶ råi

55

khi cßn ë Liªn khu V, nªn Bé Gi¸o dôc ®a «ng sang Khu häc x¸ TW ®Ó võa d¹y S

ph¹m Trung cÊp ë ®ã, võa cã ®iÒu kiÖn tranh thñ tù häc thªm theo nguyÖn väng.

Lóc Êy, ë Nam Ninh cã thÓ dÔ dµng mua s¸ch khoa häc, kü thuËt tiÕng Nga cña

Liªn X«. Nhê may m¾n ví ®îc cuèn "Hµm biÕn sè thùc" cña N.P. Natanson, «ng bÌn

tù häc tiÕng Nga ®Ó ®äc s¸ch Nga. Häc theo lèi du kÝch, qua mét cuèn s¸ch cò d¹y

tiÕng Nga cÊp tèc cho doanh nh©n, «ng chØ häc mét Ýt tõ c¬ b¶n vµ ®äc qua ng÷ ph¸p,

råi b¾t ®Çu ®äc ngay vµo s¸ch to¸n. MÊy trang ®Çu, hÇu nh tõ nµo còng ph¶i tra tõ

®iÓn, sau ®ã Ýt dÇn, cho ®Õn 1 th¸ng sau th× «ng ®· cã thÓ ®äc tr«i ch¶y cuèn "Hµm

biÕn sè thùc". Råi còng theo çch ®ã, ®äc tiÕp cuèn s¸ch to¸n thø hai, thø ba... Cø

thÕ, tõ n¨m 1951 ®Õn n¨m 1954, «ng ®· kiªn nhÉn tù häc ch¬ng tr×nh ®¹i häc To¸n

cña Liªn X«, ®ång thêi nghiªn cøu nh÷ng vÊn ®Ò tæng qu¸t vÒ gi¸o dôc.

Nhê thÕ, sau mÊy n¨m, thÇy gi¸o trÎ Hoµng Tôy ®· næi tiÕng kh«ng chØ d¹y giái

(®îc bÇu lµ gi¸o viªn xuÊt s¾c) mµ cßn am hiÓu kh¸ s©u vÒ lý luËn gi¸o dôc. §Çu n¨m

1955, «ng ®îc Bé Gi¸o dôc ®iÒu vÒ Hµ Néi vµ giao cho phô tr¸ch c«ng t¸c chuÈn bÞ

c¶i çch gi¸o dôc phæ th«ng ®Ó thèng nhÊt hÖ phæ th«ng 9 n¨m ë vïng tù do víi hÖ

12 n¨m ë vïng míi gi¶i phãng thµnh hÖ phæ th«ng 10 n¨m. TiÕp ®ã, «ng ®îc giao

phô tr¸ch Ban Tu th - tæ chøc biªn so¹n ch¬ng tr×nh vµ s¸ch gi¸o khoa cho tÊt c¶

çc m«n häc cña hÖ gi¸o dôc phæ th«ng 10 n¨m. Tuy thêi gian gÊp rót (trong 6 th¸ng

ph¶i cã ®ñ ch¬ng tr×nh vµ s¸ch gi¸o khoa míi phôc vô khai gi¶ng niªn khãa 1955 -

1956), nhng «ng ®· hoµn thµnh c«ng viÖc ®óng h¹n.

Song song víi c«ng t¸c trªn, th¸ng 9.1955, «ng ®îc GS. Lª V¨n Thiªm mêi kiªm

d¹y mét sè giê to¸n t¹i Trêng §¹i häc S ph¹m Khoa häc. Trêng nµy chØ tån t¹i 2

n¨m (1955 - 1956) vµ ®µo t¹o ®îc 3 kho¸, nhng ®· cã mét vai trß rÊt quan träng: tÊt

c¶ çc sinh viªn tèt nghiÖp lo¹i kh¸, giái håi Êy vµ sau ®ã ®îc bæ nhiÖm lµm çn bé

gi¶ng d¹y ë çc trêng ®¹i häc ®Òu ®· trëng thµnh. NhiÒu ngêi ®· trë thµnh nh÷ng

nhµ khoa häc tµi n¨ng, nh÷ng çn bé khoa häc ®Çu ngµnh vµ nh÷ng çn bé l·nh ®¹o

khoa häc cã uy tÝn.

N¨m 1956, Trêng §¹i häc Tæng hîp Hµ Néi vµ §¹i häc S ph¹m Hµ Néi ®îc

thµnh lËp theo QuyÕt ®Þnh sè 2183/TC cña ChÝnh phñ. GS. Lª V¨n Thiªm ®îc cö lµm

Chñ nhiÖm Khoa To¸n chung cña c¶ hai trêng. ThÇy gi¸o Hoµng Tôy ®îc chuyÓn

56

h¼n sang biªn chÕ Trêng §¹i häc S ph¹m, trë thµnh mét trong nh÷ng çn bé gi¶ng

d¹y ®Çu tiªn cña Khoa To¸n chung Êy.

Mét n¨m sau, th¸ng 8.1957, Hoµng Tôy cïng víi 8 çn bé kh¸c ®îc cö sang thùc

tËp tu nghiÖp 1 n¨m t¹i Trêng §¹i häc Tæng hîp L«m«n«xèp (Liªn X«). ChØ mÊy

th¸ng sau «ng ®· cã 2 c«ng tr×nh c«ng bè trªn "B¸o ço ViÖn Hµn l©m Khoa häc Liªn

X«", nªn ®îc cho ë l¹i thªm 1 n¨m n÷a ®Ó hoµn thµnh luËn ¸n tiÕn sÜ To¸n - Lý.

Th¸ng 3.1959, Hoµng Tôy ®· b¶o vÖ thµnh c«ng luËn ¸n tiÕn sÜ t¹i §¹i häc Tæng

hîp L«m«n«xèp. LÜnh vùc nghiªn cøu cña «ng lµ Gi¶i tÝch thùc, nhng ch¼ng bao l©u

sau, «ng nhËn thÊy tuy ®©y lµ lý thuyÕt hay vµ quan träng nhng khã cã øng dông thùc

tÕ ë ViÖt Nam, Ýt nhÊt lµ vµo thêi ®iÓm Êy, cho nªn n¨m 1961, «ng b¾t ®Çu chuyÓn sang

nghiªn cøu VËn trï häc. Sau mét thêi gian t×m hiÓu, «ng b¾t ®Çu cã c«ng tr×nh nghiªn

cøu vÒ lÜnh vùc míi nµy, vµ sau khi gÆp vµ trao ®æi ý kiÕn víi nhµ to¸n häc Nga næi

tiÕng L.V.Kantorovich (chuyªn gia hµng ®Çu thÕ giíi vÒ øng dông to¸n häc vµo kinh

tÕ, ®· ®îc gi¶i thëng Nobel n¨m 1974), «ng døt kho¸t chuyÓn sang Lý thuyÕt tèi u

- mét ngµnh To¸n häc cã nhiÒu øng dông trong VËn trï häc vµ nhiÒu ngµnh kinh tÕ,

c«ng nghÖ.

§Çu n¨m 1961, «ng khëi xíng vµ híng dÉn phong trµo øng dông vËn trï häc ë

miÒn B¾c, b¾t ®Çu tõ ngµnh giao th«ng vËn t¶i råi dÇn dÇn më réng sang nhiÒu ngµnh

kinh tÕ kh¸c. Lóc bÊy giê trªn thÕ giíi vËn trï häc h·y cßn rÊt míi mÎ, nªn mét sè

phãng viªn b¸o chÝ níc ngoµi (nh Le Monde) rÊt ng¹c nhiªn, khi biÕt cã nh÷ng

thµnh tùu võa míi ra ®êi ë Mü çch ®ã chØ mÊy n¨m (nh ph¬ng ph¸p "®êng g¨ng"

hay PERT) mµ ®· ®îc nghiªn cøu øng dông ë ViÖt Nam ngay trong hoµn c¶nh chiÕn

tranh. Ngoµi lîi Ých thiÕt thùc vÒ kinh tÕ, viÖc nµy ®· cã ý nghÜa më ra mét híng

míi, ®a to¸n häc øng dông vµo kinh tÕ ngay ë mét níc cßn rÊt l¹c hËu vÒ khoa häc

- kü thuËt. H¬n n÷a, çc kh¸i niÖm vËn trï, tèi u, hÖ thèng, hiÖu qu¶, ®îc phæ biÕn

réng r·i ®· gãp phÇn kh«ng nhá lµm thay ®æi t duy qu¶n lý cña çn bé l·nh ®¹o vµ

qua ®ã gi¸n tiÕp t¸c ®éng ®Õn hiÖu qu¶ qu¶n lý kinh tÕ thêi ®ã.

Sau khi Mü chÊm døt chiÕn tranh ph¸ ho¹i miÒn B¾c, ®iÒu kiÖn ho¹t ®éng cña çc

xÝ nghiÖp ph¶i mÊt nhiÒu thêi gian míi trë l¹i b×nh thêng, nªn «ng ®· chuyÓn sang

nghiªn cøu øng dông çc ph¬ng ph¸p to¸n ë tÇm kinh tÕ vÜ m«. NhiÒu lÇn ®îc çc

57

vÞ l·nh ®¹o §¶ng vµ Nhµ níc (kÓ c¶ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh) mêi ®ãng gãp ý kiÕn

vµo çc gi¶i ph¸p c¶i tiÕn qu¶n lý kinh tÕ cña ®Êt níc.

N¨m 1987, theo sù gîi ý cña Thñ tíng Ph¹m V¨n §ång, «ng ®· cã nhiÒu kiÕn

nghÞ s©u s¾c vÒ mét sè vÊn ®Ò chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi theo híng ®æi

míi. Sau n¨m 1995, mèi quan t©m cña «ng chuyÓn sang vÊn ®Ò chÊn hng gi¸o dôc

vµ khoa häc. Trong lÜnh vùc nµy «ng còng ®· cã nh÷ng ®ãng gãp rÊt t©m huyÕt, kiªn

nhÉn vµ cã hiÖu qu¶.

Song song víi çc ho¹t ®éng øng dông, «ng vÉn thêng xuyªn triÓn khai çc nghiªn

cøu lý thuyÕt ë tr×nh ®é cao. N¨m 1964, lÇn ®Çu tiªn «ng ®· ®a ra ph¬ng ph¸p gi¶i

bµi to¸n quy ho¹ch lâm, lóc bÊy giê ®îc coi lµ thuéc lo¹i rÊt khã vÒ b¶n chÊt nªn

trªn thÕ giíi cha ai nghiªn cøu. Ph¬ng ph¸p nµy dùa trªn mét l¸t c¾t ®éc ®¸o vÒ sau

®îc giíi nghiªn cøu ®Æt tªn lµ "Tuy's cut" (l¸t c¾t Tôy) vµ c«ng tr×nh quy ho¹ch lâm

cña «ng trë thµnh cét mèc ®¸nh dÊu sù ra ®êi mét chuyªn ngµnh to¸n häc míi: Lý

thuyÕt tèi u toµn côc. ¤ng ®îc coi lµ "cha ®Î cña Tèi u toµn côc tÊt ®Þnh" lµ do

c«ng tr×nh ®ã.

Trong suèt thêi gian c«ng t¸c t¹i Trêng §¹i häc Tæng hîp Hµ Néi, «ng ®· ®¶m

nhiÖm nhiÒu c¬ng vÞ kh¸c nhau: Tæ trëng Bé m«n To¸n trong Khoa To¸n - Lý -

Hãa (1959 - 1960); Chñ nhiÖm Khoa To¸n - Lý (1961), Chñ nhiÖm Khoa To¸n (1961

- 1968) vµ cã ®ãng gãp lín cho sù ph¸t triÓn cña Khoa To¸n (nay lµ Khoa To¸n - C¬

- Tin häc, Trêng §¹i häc Khoa häc Tù nhiªn thuéc §¹i häc Quèc gia Hµ Néi) vµ

ngµnh To¸n häc nãi chung cña ViÖt Nam. Trong hoµn c¶nh khã kh¨n cña cuéc kh¸ng

chiÕn chèng Mü cøu níc, Nhµ trêng ph¶i ®i s¬ t¸n, c¬ së vËt chÊt cho c«ng t¸c

gi¶ng d¹y hÕt søc nghÌo nµn, tr×nh ®é çn bé cßn rÊt h¹n chÕ, GS. Hoµng Tôy ®· x©y

dùng mét ch¬ng tr×nh ®µo t¹o vÒ To¸n häc t¬ng ®èi chÝnh quy, ®Ò ra nÒ nÕp gi¶ng

d¹y, häc tËp theo çc yªu cÇu hiÖn ®¹i. Dùa trªn çc kinh nghiÖm thu thËp ®îc qua

çc chuyÕn ®i thØnh gi¶ng, héi nghÞ, hîp t¸c nghiªn cøu ë níc ngoµi, kÕt hîp víi t×nh

h×nh thùc tÕ trong níc, GS. Hoµng Tôy cïng ®ång nghiÖp ®· sím ¸p dông çc biÖn

ph¸p ®µo t¹o, nghiªn cøu ë çc níc tiªn tiÕn vµo mäi kh©u ho¹t ®éng. Nh÷ng h×nh

thøc nh xªmina, kho¸ luËn tèt nghiÖp, ph¶n biÖn nghiªn cøu khoa häc� ®îc sö dông

®Çu tiªn ë ngµnh To¸n råi dÇn dÇn trë thµnh phæ biÕn trong çc ngµnh khoa häc kh¸c

58

tõ ®ã. Còng do s¸ng kiÕn cña «ng, vµ nhê sù ñng hé nhiÖt thµnh cña çc gi¸o s: Lª

V¨n Thiªm, T¹ Quang Böu vµ Thñ tíng Ph¹m V¨n §ång, líp To¸n ®Æc biÖt ®Çu tiªn

®· ra ®êi, ph¸t triÓn thµnh Khèi THPT chuyªn To¸n - Tin thuéc Khoa To¸n - C¬ - Tin

häc, Trêng §¹i häc Khoa häc Tù nhiªn - §HQGHN ngµy nay.

N¨m 1968, GS. Hoµng Tôy ®îc chuyÓn h¼n vÒ Uû ban Khoa häc vµ Kü thuËt Nhµ

níc ®Ó phô tr¸ch th ký Vô ban To¸n. T¹i ®©y «ng b¾t tay x©y dùng phßng nghiªn

cøu to¸n häc, tiÒn th©n cña ViÖn To¸n häc sau nµy.

Cïng víi GS. Lª V¨n Thiªm, GS. Hoµng Tôy ®· cã ®ãng gãp lín trong viÖc thµnh

lËp vµ x©y dùng ViÖn To¸n häc vµ Héi To¸n häc ViÖt Nam. N¨m 1970, GS. Lª V¨n

Thiªm ®îc cö l·nh ®¹o ViÖn To¸n häc th× «ng trë thµnh cè vÊn vµ trî thñ ®¾c lùc cho

GS. Lª V¨n Thiªm. Tõ buæi ®Çu gian khæ phÇn lín çn bé míi cã tr×nh ®é cö nh©n,

l¹i ra ®êi trong hoµn c¶nh chiÕn tranh ¸c liÖt, cã lóc ViÖn ph¶i s¬ t¸n vÒ n«ng th«n

xa Hµ Néi, nhng víi quyÕt t©m cao cña GS. Lª V¨n Thiªm vµ GS. Hoµng Tôy, c«ng

t¸c nghiªn cøu khoa häc cña ViÖn vÉn tiÕn hµnh ®Òu ®Æn, tõng bíc tiÕn lªn nÒ nÕp

hiÖn ®¹i. Hµng n¨m, sè c«ng tr×nh nghiªn cøu cña çn bé cña ViÖn ®îc c«ng bè trªn

çc t¹p chÝ quèc tÕ cã uy tÝn vµ t¹p chÝ Acta Mathematica Vietnamica do ViÖn chñ

tr× t¨ng lªn kh«ng ngõng. §ã lµ nhê ngay tõ khi thµnh lËp, ViÖn ®· cã mét kÕ ho¹ch

x©y dùng ®éi ngò çn bé t¬ng ®èi l©u dµi. NhiÒu çn bé trÎ cña ViÖn ®îc cö ®i tu

nghiÖp ë Liªn X« vµ çc níc §«ng ¢u theo h×nh thøc thùc tËp sinh cao cÊp. Tõ 1975,

GS. Lª V¨n Thiªm lµ ViÖn trëng chÝnh thøc, kiªm Chñ tÞch Héi ®ång Khoa häc cña

ViÖn To¸n häc, GS. Hoµng Tôy lµ Phã chñ tÞch Héi ®ång khoa häc. N¨m 1980, GS.

Hoµng Tôy ®îc bæ nhiÖm ViÖn trëng thay GS. Lª V¨n Thiªm, vµ sau 2 nhiÖm kú,

®Õn 1990, «ng ®· chñ ®éng tõ chøc ®Ó giao l¹i viÖc qu¶n lý cho çc ®ång nghiÖp trÎ

tríc ®©y ®· tõng lµ häc trß cña «ng. Díi sù l·nh ®¹o cña GS. Lª V¨n Thiªm vµ «ng,

víi sù gióp ®ì cña GS. T¹ Quang Böu, ViÖn To¸n häc ®· trëng thµnh nhanh chãng,

thµnh mét trung t©m to¸n häc uy tÝn hµng ®Çu cña c¶ khu vùc vÒ tr×nh ®é ®éi ngò çn

bé còng nh sè lîng, chÊt lîng çc c«ng tr×nh nghiªn cøu ®îc c«ng bè trªn çc

t¹p chÝ quèc tÕ. Theo sù ®¸nh gi¸ chung, ®ã lµ mét trong nh÷ng viÖn nghiªn cøu thµnh

c«ng nhÊt ë níc ta.

GS. Hoµng Tôy lµ t¸c gi¶ cña gÇn 150 c«ng tr×nh khoa häc ®¨ng trªn çc t¹p chÝ

59

quèc tÕ cã uy tÝn vÒ nhiÒu lÜnh vùc kh¸c nhau cña To¸n häc nh: Hµm thùc, Quy

ho¹ch to¸n häc, Tèi u toµn côc, Lý thuyÕt ®iÓm bÊt ®éng, §Þnh lý Minimax,... Cuèn

chuyªn kh¶o gåm phÇn lín nh÷ng thµnh tùu nghiªn cøu cña GS. Hoµng Tôy vµ häc

trß cña «ng mang tªn "Global Optimization - Deterministic Approches" (Tèi u toµn

côc - tiÕp cËn tÊt ®Þnh) ®îc Springer (nhµ xuÊt b¶n khoa häc lín nhÊt thÕ giíi) in l¹i

ba lÇn tõ n¨m 1990 ®Õn n¨m 1996, ®îc coi lµ kinh ®iÓn trong lÜnh vùc Tèi u toµn

côc.

Tõ gi÷a thËp niªn 80 thÕ kû XX, GS. Hoµng Tôy ®Ò xuÊt vµ x©y dùng Lý thuyÕt tèi

u DC (hiÖu hai hµm låi) vµ míi gÇn ®©y, tõ n¨m 2000, «ng l¹i ®Ò xuÊt vµ x©y dùng

Lý thuyÕt tèi u ®¬n ®iÖu. N¨m 1997, «ng cïng víi H. Konno (NhËt) vµ Phan Thiªn

Th¹ch, lµ ®ång t¸c gi¶ cuèn chuyªn kh¶o "Optimization on Low Rank Nonconvex

Structures" (Tèi u hãa trªn nh÷ng cÊu tróc kh«ng låi thÊp h¹ng), do nhµ xuÊt b¶n

Kluwer (sau nµy ®· s¸t nhËp víi Springer) in. N¨m 1998, «ng l¹i cho ra cuèn chuyªn

kh¶o "Convex Analysis and Global Optimization" (Gi¶i tÝch låi vµ Tèi u toµn côc),

còng do Nhµ xuÊt b¶n Kluwer in, nay ®îc Springer in l¹i. Trong níc, «ng ®· chØnh

lý vµ in l¹i lÇn thø 5 cuèn gi¸o tr×nh "Hµm thùc vµ Gi¶i tÝch hµm" (Gi¶i tÝch hiÖn ®¹i)

®· ®îc sö dông réng r·i ®Ó gi¶ng d¹y cho sinh viªn ngµnh To¸n tõ 1959 ®Õn nay.

Ngoµi c¸c ho¹t ®éng khoa häc trong níc, GS. Hoµng Tôy cßn tham gia nhiÒu ho¹t

®éng khoa häc quèc tÕ. Suèt 30 n¨m qua, GS. Hoµng Tôy ®· tham gia ban ch¬ng

tr×nh quèc tÕ cña nhiÒu héi nghÞ quèc tÕ lín, tham gia ban biªn tËp cña 4 t¹p chÝ quèc

tÕ: "Mathematical Programming" (1976 - 1985), "Optimization" (tõ 1974), "Journal

of Global Optimization" (tõ lóc thµnh lËp, 1991) vµ "Nonlinear Analysis Forum" (tõ

1999); vµ c¶ ban biªn tËp tñ s¸ch "Nonconvex Optimization and Its Applications" cña

Nhµ xuÊt b¶n Springer. Trong nhiÒu n¨m (1980 - 1990), vµo thêi kú khã kh¨n nhÊt,

Gi¸o s Hoµng Tôy còng lµ Tæng biªn tËp cña 2 hai t¹p chÝ to¸n häc cña ViÖt Nam:

"Acta Mathematica Vietnamica" vµ "To¸n häc", sau ®æi tªn lµ "Vietnam Journal of

Mathematics". ¤ng còng ®· ®îc mêi thØnh gi¶ng t¹i nhiÒu ®¹i häc lín ë T©y ¢u, B¾c

¢u, B¾c Mü, NhËt, óc�

N¨m 1995, «ng ®îc §¹i häc Linkoping (Thôy §iÓn) phong tÆng TiÕn sÜ danh dù.

N¨m 1996, ®Ó ghi nhËn nh÷ng cèng hiÕn lín cña «ng cho khoa häc ViÖt Nam, Nhµ

60

níc ViÖt Nam ®· trao tÆng «ng Gi¶i thëng Hå ChÝ Minh.

Th¸ng 8.1997, nh©n dÞp «ng 70 tuæi, t¹i ViÖn C«ng nghÖ Linkoping (Thôy §iÓn),

mét cuéc héi th¶o quèc tÕ víi chñ ®Ò "T×m tèi u tõ ®Þa ph¬ng ®Õn toµn côc" ®îc tæ

chøc ®Ó t«n vinh GS. Hoµng Tôy, "ngêi ®· cã c«ng tiªn phong trong lÜnh vùc tèi u

toµn côc vµ quy ho¹ch to¸n häc tæng qu¸t". Çc b¸o ço trong héi th¶o nµy ®îc tËp

hîp trong cuèn chuyªn kh¶o nhan ®Ò "From Local to Global Optimization" ®Ò tÆng

«ng, do Kluwer xuÊt b¶n. §ång thêi t¹p chÝ quèc tÕ "Journal of Global Optimization"

vµ t¹p chÝ "Acta Mathematica Vietnamica" ®Òu cã nh÷ng sè ®Æc biÖt ®Ò tÆng «ng, vµ

mét héi nghÞ quèc tÕ còng ®· ®îc tæ chøc ë Hµ Néi nh©n dÞp nµy.

B»ng niÒm say mª To¸n häc, t©m huyÕt víi nghÒ nghiÖp, tõ khi th«i lµm ViÖn

trëng ViÖn To¸n häc, GS. Hoµng Tôy vÉn g¾n bã chÆt chÏ víi ViÖn vµ tiÕp tôc cã

nhiÒu cèng hiÕn cho sù ph¸t triÓn To¸n häc. ¤ng t©m sù: "§èi víi t«i, dï nghØ hu

hay cßn trong biªn chÕ t«i vÉn lµm viÖc ®Òu ®Æn, vÉn nghiªn cøu vµ híng dÉn nghiªn

cøu To¸n häc, ®ång thêi quan t©m thiÕt tha ®Õn sù nghiÖp chÊn hng gi¸o dôc, khoa

häc cña ®Êt níc, chõng nµo cßn ®ñ søc, v× ®ã lµ ®iÒu thiÕt yÕu, nguån vui trong cuéc

sèng cña t«i".

GÇn 80 tuæi, m¸i tãc trªn ®Çu b¹c tr¾ng nh tuyÕt, nhng ®«i m¾t «ng vÉn tinh anh

l¾m. HiÖn «ng vÉn tiÕp tôc c«ng viÖc nghiªn cøu vµ ®µo t¹o, tham gia tæ chøc vµ b¸o

ço ë nhiÒu héi nghÞ khoa häc quèc tÕ, tham gia ban biªn tËp nhiÒu t¹p chÝ quèc tÕ,

thØnh gi¶ng vµ hîp t¸c khoa häc ë phÇn lín çc ®¹i häc danh tiÕng ë çc níc tiªn

tiÕn. Sèng hÕt lßng v× mäi ngêi, tËn t©m víi sù nghiÖp gi¸o dôc - ®µo t¹o, cèng hiÕn

hÕt m×nh cho niÒm ®am mª To¸n häc. GS. Hoµng Tôy lµ mét ngêi nh thÕ ®ã!

Nh÷ng kØ niÖm vÒ GS. Hoµng Tôy

(Bµi viÕt cña GS. TrÇn V¨n Nhung nh©n dÞp Gi¸o s Hoµng Tôy

nhËn Gi¶i thëng Caratheodory)

NhiÒu tµi liÖu trong níc vµ quèc tÕ ®· viÕt, ®· vinh danh Gi¸o s Hoµng Tôy

mét çch xøng ®¸ng. Gi¸o s lµ ch¸u néi cña Cô Hoµng V¨n B¶ng, em trai cña Tæng

61

®èc thµnh Hµ Néi Hoµng DiÖu. §Ó nãi vÒ mét con ngêi, mét nhµ khoa häc, nhÊt lµ

khi ngêi ®ã ®· ®îc t«n vinh vÒ nhiÒu mÆt, trong mét vµi trang giÊy, trong mét c©u

chuyÖn ng¾n, vÒ nguyªn t¾c lµ mét viÖc kh«ng thÓ lµm ®îc, Ýt nhÊt lµ ®èi víi t«i.

Tuy nhiªn sau 45 n¨m ®îc biÕt GS. Hoµng Tôy, víi t çch lµ mét häc trß tõ thêi

phæ th«ng chuyªn to¸n, t«i muèn nãi kh¸i qu¸t vÒ ¤ng nh sau: Gi¸o s Hoµng Tôy

lµ mét nhµ to¸n häc xuÊt s¾c, næi tiÕng thÕ giíi, mét nhµ s ph¹m mÉu mùc, ngêi cã

nhiÒu ý tëng ë tÇm chiÕn lîc trªn quan ®iÓm hÖ thèng vÒ s¸ng t¹o to¸n häc, vÒ chÊn

hng khoa gi¸o vµ trªn c¶ lµ x©y dùng vµ ph¸t triÓn ®Êt níc.

MÆc dï ®· cã nhiÒu bµi viÕt vÒ GS. Hoµng Tôy, nhng chóng t«i thÊy vÉn cßn Ýt bµi

viÕt vÒ ¤ng tríc khi ¤ng næi tiÕng, tøc lµ khi ¤ng cßn lµm Chñ nhiÖm Khoa To¸n,

Trêng §¹i häc Tæng hîp Hµ Néi, tríc khi çi tªn Tuy�s Cut (L¸t c¾t Tôy) trë thµnh

quen thuéc trong giíi to¸n häc trªn thÕ giíi vµ tríc khi ¤ng chñ tr× mét nhãm nghiªn

cøu t vÊn gåm nh÷ng nhµ khoa häc, gi¸o dôc vµ v¨n hãa næi tiÕng vµ giµu t©m huyÕt

víi ®Êt níc, ®Ó ®a ra nh÷ng kiÕn nghÞ ph¸t triÓn gi¸o dôc níc nhµ. V× thÕ, trong

bµi viÕt nµy, chóng t«i muèn bæ sung thªm vµo phÇn "cßn Ýt bµi viÕt" ®ã, muèn «n l¹i

nh÷ng kû niÖm s©u ®Ëm kh«ng thÓ nµo quªn vÒ GS. Hoµng Tôy, ngêi thÇy mÉu mùc

cña m×nh tõ nh÷ng n¨m häc phæ th«ng chuyªn to¸n Ao (1965-1967) trªn khu s¬ t¸n

Th¸i Nguyªn cña Trêng §¹i häc Tæng hîp Hµ Néi. (Ao lµ tªn viÕt t¾t bÝ mËt cña Líp

chuyªn to¸n khãa I chóng t«i trong nh÷ng n¨m chiÕn tranh chèng Mü, khi ®i s¬ t¸n.

A1, A2, ... chØ çc líp to¸n n¨m thø nhÊt, thø hai, ..., B lµ vËt lý, C lµ hãa häc, ...).

Chóng t«i viÕt bµi nµy ®Ó chóc mõng GS. Hoµng Tôy khi ¤ng lµ ngêi ®Çu tiªn

trªn thÕ giíi võa ®îc trao tÆng Gi¶i thëng Constantin Caratheodory vµ ®Ó chøc mõng

Khoa To¸n - C¬ - Tin, Trêng §HKHTN, §HQGHN, trßn 55 tuæi (1956- 2011), mµ

GS. Hoµng Tôy lµ Chñ nhiÖm khoa thø 2 (cã ngêi nãi lµ Chñ nhiÖm khoa ®Çu tiªn).

Mêi mét Chñ nhiÖm khoa tõ ngµy thµnh lËp ®Õn nay lµ çc Gi¸o s: Lª V¨n Thiªm,

Hoµng Tôy, Phan V¨n H¹p, Hoµng H÷u NH, TrÇn V¨n Nhung, NguyÔn Duy TiÕn,

Ph¹m Träng Qu¸t, §Æng Huy RuËn, Ph¹m Kú Anh, NguyÔn H÷u D vµ Vò Hoµng

Linh. §iÒu rÊt thó vÞ lµ ngay trong bµi viÕt nµy, theo gãc ®é chuyªn m«n, chóng t«i

trÝch dÉn tªn cña 6 trong 11 ngêi nãi trªn.

62

1. Nhµ to¸n häc xuÊt s¾c, nhµ s ph¹m mÉu mùc

GS. Hoµng Tôy ®· ®îc t«n vinh ë trong níc vµ ngoµi níc, ®· ®îc trao Gi¶i

thëng Hå ChÝ Minh ®ît ®Çu (n¨m 1996) vÒ khoa häc c«ng nghÖ, cïng víi GS. T¹

Quang Böu, GS. Lª V¨n Thiªm, GS. NguyÔn V¨n HiÖu, �, Gi¶i thëng Phan Chu

Trinh (n¨m 2010) vµ lµ ngêi ®Çu tiªn trªn thÕ giíi võa ®îc HiÖp héi Quèc tÕ vÒ Tèi

u toµn côc trao Gi¶i thëng cao quý mang tªn nhµ to¸n häc xuÊt s¾c ngêi Hy L¹p

Constantin Caratheodory (1873-1950), do nh÷ng ®ãng gãp tiªn phong vµ nÒn t¶ng cña

¤ng trong lÜnh vùc nµy. Lµ t¸c gi¶ cña 170 c«ng tr×nh khoa häc ®îc c«ng bè trªn

çc t¹p chÝ to¸n häc næi tiÕng trªn thÕ giíi, GS. Hoµng Tôy ®îc thõa nhËn lµ �cha

®Î� cña Lý thuyÕt Tèi u toµn côc (Global Optimization), trong ®ã cã kh¸i niÖm quan

träng �Tuy�s Cut� (L¸t c¾t Tôy) mang tªn ¤ng.

Khi GS. Hoµng Tôy ®· trë thµnh nhµ to¸n häc ViÖt Nam næi tiÕng trªn thÕ giíi th×

ngµy cµng cã nhiÒu bµi viÕt vÒ ¤ng ë trong níc vµ níc ngoµi. Trong mét sè bµi viÕt

cña m×nh, t¸c gi¶ Hµm Ch©u, mét chuyªn gia viÕt vÒ çc nhµ khoa häc ViÖt Nam thµnh

®¹t, vµ mét sè ngêi kh¸c thêng nh¾c ®Õn hai nhµ to¸n häc ViÖt Nam tiªu biÓu, næi

tiÕng thÕ giíi, mét giµ mét trÎ, ®ã lµ GS. Hoµng Tôy vµ GS. Ng« B¶o Ch©u, ngêi ®Çu

tiªn cña thÕ giíi thø ba ®îc trao Gi¶i thëng Fields cao quý nhÊt vÒ To¸n häc trªn

thÕ giíi. GS. Hµ Huy Kho¸i còng ®· cã nh÷ng bµi viÕt hay vÒ GS. Lª V¨n Thiªm, GS.

Hoµng Tôy vµ GS. Fredric Ph¹m trªn T¹p chÝ Tia s¸ng. GS. NguyÔn Duy TiÕn ®· cã

bµi kh¸ ®éc ®¸o vÒ GS. Ng« B¶o Ch©u vµ còng s¾p hoµn thµnh bµi viÕt vÒ GS. Hoµng

Tôy.

Ngay tõ nh÷ng n¨m 1963-1964, khi cßn ®ang häc líp 8 líp 9 ë quª, t«i ®· ®îc

biÕt ®Õn tªn thÇy Hoµng Tôy vµ thÇy Lª H¶i Ch©u qua çc s¸ch gi¸o khoa to¸n phæ

th«ng, tªn çc nhµ to¸n häc T¹ Quang Böu, Lª V¨n Thiªm, Hoµng Tôy, NguyÔn C¶nh

Toµn, Phan §×nh DiÖu, Hoµng Xu©n SÝnh, Hoµng Chóng (em trai thÇy Hoµng Tôy),

..., qua B¸o To¸n häc vµ Tuæi trÎ. T«i cßn nhí nh÷ng cuèn s¸ch gi¸o khoa phæ th«ng

m«n to¸n ngµy Êy rÊt máng, rÊt c¬ b¶n, sóc tÝch vµ ch¾t läc, nhng vÉn cung cÊp cho

chóng t«i ®ñ nh÷ng kiÕn thøc cÇn thiÕt. V× sao kh«ng cÇn nhiÒu nhng vÉn ®ñ? V×

çc t¸c gi¶ lµ nh÷ng nhµ to¸n häc vµ s ph¹m uyªn th©m, lµ nh÷ng thÇy gi¸o ®· trùc

63

tiÕp dËy to¸n ë bËc phæ th«ng vµ ®¹i häc, ®· thùc sù nghiªn cøu to¸n häc vµ s ph¹m,

®· tham kh¶o nh÷ng s¸ch gi¸o khoa chuÈn mùc cña çc níc cã nÒn s ph¹m chuÈn

mùc vµ tiªn tiÕn trªn thÕ giíi nh Nga, Ph¸p, ... Cã thÓ nãi thÕ nµy ®îc kh«ng: §Ó

viÕt s¸ch gi¸o khoa chuÈn mùc cÇn ph¶i cã nh÷ng bËc thÇy chuÈn mùc? ChuÈn mùc

ë ®©y ®îc hiÓu theo nghÜa cã sù kÕt hîp hµi hßa gi÷a lý thuyÕt víi thùc hµnh, gi÷a

s¬ cÊp víi cao cÊp, gi÷a truyÒn thèng víi hiÖn ®¹i, gi÷a quèc gia víi quèc tÕ. Chóng

t«i rÊt mõng khi thÊy r»ng hiÖn nay khi ®æi míi ch¬ng tr×nh vµ s¸ch gi¸o khoa phæ

th«ng, Bé Gi¸o dôc vµ §µo t¹o, ViÖn Khoa häc Gi¸o dôc ViÖt Nam, Nhµ XuÊt b¶n

Gi¸o dôc ViÖt Nam vµ çc t¸c gi¶ ®· dµy c«ng nghiªn cøu vµ tham kh¶o cã chän läc

çc ch¬ng tr×nh, s¸ch gi¸o khoa phæ th«ng cña níc ta tõ tríc ®Õn nay vµ cña çc

níc tiªn tiÕn trªn thÕ giíi, theo ®óng ph¬ng ch©m gi¸o dôc cña §¶ng ta lµ �c¬ b¶n,

hiÖn ®¹i vµ ViÖt Nam�.

N¨m 1965, thÇy Hoµng Tôy ®· d¹y cho líp 9 chuyªn to¸n Ao khãa I cña chóng

t«i nh÷ng kh¸i niÖm ®Çu tiªn vÒ l«gic to¸n, to¸n häc h÷u h¹n vµ lý thuyÕt ®å thÞ. MÆc

dï ThÇy dËy cho chóng t«i kh«ng nhiÒu, v× víi c¬ng vÞ Chñ nhiÖm khoa ThÇy rÊt

bËn, nhng Ên tîng vÒ nh÷ng bµi gi¶ng cña ThÇy trong t«i vÉn cßn rÊt s©u ®Ëm cho

®Õn tËn ngµy nay, sau gÇn nöa thÕ kû. Trong phßng häc s¬ sµi thêi s¬ t¸n, çi b¶ng

®en rÊt nhá, nhng vÉn ®ñ ®Ó c¶ buæi häc ThÇy viÕt trªn ®ã mµ kh«ng cÇn xãa b¶ng.

§óng lµ ThÇy cã nghÖ thuËt sö dông vµ tr×nh bµy trªn b¶ng mét çch tèi u! §«i m¾t

s¸ng cña ThÇy lu«n híng vÒ phÝa häc trß khi nªu vÊn ®Ò, khi ®Æt c©u hái, khi gîi ý

vµ khi khuyÕn khÝch, ®éng viªn chóng t«i. ThÇy chó ý dËy häc trß hiÓu ®îc xuÊt xø,

b¶n chÊt vµ çc mèi liªn quan cña vÊn ®Ò. Çch dËy cña ThÇy ®éc ®¸o vµ cuèn hót,

kh«ng sa vµo çc c«ng thøc vµ kü thuËt, ®Ó tr¸nh cho häc trß �thÊy c©y mµ kh«ng thÊy

rõng�. Mçi khi cÇn viÕt lªn b¶ng th× ThÇy l¹i viÕt rÊt n¾n nãt, cÈn thËn, râ rµng, vÝ dô

ch÷ çi c, t,..., cßn cã c¶ ®u«i bªn tr¸i. NhiÒu ®ång nghiÖp còng nhÊt trÝ víi t«i r»ng

GS. Hoµng Tôy lµ mét trong nh÷ng nhµ to¸n häc vµ nhµ s ph¹m xuÊt s¾c, thÓ hiÖn

qua nghiªn cøu khoa häc, gi¶ng dËy, diÔn thuyÕt, viÕt s¸ch vµ trong çc ®Ò xuÊt, chñ

tr¬ng c¶i çch vµ ph¸t triÓn nÒn to¸n häc, khoa häc vµ gi¸o dôc níc nhµ.

Lµ mét häc sinh nhµ quª míi ra tØnh, lÇn ®Çu tiªn khi ®îc nghe nh÷ng bµi gi¶ng

to¸n cña çc thÇy Hoµng Tôy, Phan §øc ChÝnh, Hoµng H÷u §êng, NguyÔn Thõa Hîp,

64

Lª Minh Khanh, NguyÔn Duy TiÕn, §Æng H÷u §¹o, võa trÎ võa giái võa trµn ®Çy nhiÖt

huyÕt, t«i cã c¶m gi¸c nh m×nh ®ang ®îc bè mÑ cho ra phè xem �¶o thuËt� vËy. §·

thÕ trong m«i trêng míi cña Líp chuyªn To¸n ®Çu tiªn cã nhiÒu b¹n giái c¶ To¸n

vµ tiÕng Nga ®Õn tõ nhiÒu tØnh thµnh trªn miÒn B¾c, nh b¹n Hoµng V¨n KiÕm, §ç

Thanh S¬n, NguyÔn §×nh B¹n, NguyÔn Nam Hång, NguyÔn Lam S¬n, NguyÔn ViÕt

ChÝnh, Phan TrÞnh H¶i, NguyÔn V¨n Xoa, NguyÔn H÷u Dung, Cao C«ng Têng,...,

cµng khiÕn t«i bÞ �ngîp� trong thêi gian ®Çu. §Õn nay mÆc dï nh÷ng kiÕn thøc cô thÓ

thu ®îc tõ bµi gi¶ng cña çc thÇy cã thÓ ®· bÞ quªn mÊt nhiÒu, nhng Ên tîng, ký øc

vÒ tr×nh ®é, tµi n¨ng, t©m huyÕt vµ lßng yªu nghÒ cña çc bËc thÇy vÉn cßn ®äng l¹i

m·i trong suèt cuéc ®êi chóng t«i nh mét chÊt men say. §óng nh William A. Warrd

®· nãi: "Ngêi thÇy trung b×nh chØ biÕt nãi, ngêi thÇy giái biÕt gi¶i thÝch, ngêi thÇy

xuÊt chóng biÕt minh häa, ngêi thÇy vÜ ®¹i biÕt çch truyÒn c¶m høng.

Vµo mét ngµy cuèi thu ®Çu ®«ng n¨m 1967, khi b¾t ®Çu vµo häc líp to¸n n¨m thø

nhÊt cña Khoa To¸n, Trêng §¹i häc Tæng hîp Hµ Néi, ë khu s¬ t¸n t¹i tØnh Th¸i

Nguyªn, chóng t«i ®îc ®ãn GS. Chñ nhiÖm khoa Hoµng Tôy ®Õn th¨m vµ nãi chuyÖn

®Ó khai gi¶ng khãa häc. TÊt c¶ chóng t«i ®· bÞ cuèn hót bëi c©u chuyÖn hÊp dÉn ¤ng

kÓ h«m ®ã. Cã lóc ¤ng nãi vui: �Khi t«i nãi tiÕng Anh ë níc ngoµi ngêi ta l¹i khen

t«i giái tiÕng Ph¸p.� ¤ng ®· cho chóng t«i biÕt nÒn to¸n häc Nga ®å sé sau nµy còng

®îc b¾t ®Çu, ph¸t triÓn vµ rÏ nh¸nh tõ trêng ph¸i ban ®Çu vÒ lý thuyÕt hµm biÕn thùc

cña N.N. Luzin (1883-1950). Cµng ngµy khi ngÉm l¹i c©u chuyÖn cña thÇy Tôy t«i

cµng thÊy trong h¬n nöa thÕ kû võa qua, nÒn To¸n häc X« ViÕt ®· cã ¶nh hëng to

lín, tÝch cùc ®Õn nÒn To¸n häc ViÖt Nam vµ h×nh nh qu¸ tr×nh x©y dùng, ph¸t triÓn

vµ ph©n nh¸nh cña To¸n häc níc nhµ còng theo mét lé tr×nh gÇn t¬ng tù nh ë níc

Nga. NhiÒu chuyªn ngµnh to¸n häc vµ çc gi¸o s hµng ®Çu còng ®· ®îc sinh ra tõ

gi¶i tÝch, tõ viÖc øng dông trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp gi¶i tÝch, nhÊt lµ gi¶i tÝch hiÖn ®¹i,

vµo çc lÜnh vùc kh¸c, nh tèi u hãa, gi¶i tÝch sè, to¸n øng dông, x¸c suÊt-thèng kª,

t«p«, lý thuyÕt sè, mËt m·, ®¹i sè trõu tîng, hãa häc, sinh häc, vËt lý, thiªn v¨n,...

N¨m 1984, khi t«i ®ang häc tËp vµ nghiªn cøu khoa häc t¹i Trêng §¹i häc Tæng

hîp Bremen (CHLB §øc) theo Häc bæng Nghiªn cøu Humboldt (AvH), th× GS. Hoµng

Tôy ®îc GS. D. Hinrichsen mêi ®Õn lµm viÖc vµ b¸o ço trong seminar vÒ kÕt qu¶

65

nghiªn cøu bµi to¸n tèi u cña ¤ng. MÆc dï ®· nhiÒu lÇn ®îc nghe GS. Hoµng Tôy

gi¶ng bµi hoÆc b¸o ço seminar, héi nghÞ, nhng ®ã lµ lÇn ®Çu tiªn t«i ®îc nghe ¤ng

gi¶ng bµi ë níc ngoµi. T«i ®· ®îc chøng kiÕn çc b¹n quèc tÕ tham dù h«m ®ã rÊt

th¸n phôc néi dung to¸n häc vµ tÝnh s ph¹m cao trong bµi gi¶ng cña ¤ng. GS. Hoµng

H÷u §êng còng ®· ®îc GS. L. Arnlod mêi ®Õn b¸o ço khoa häc t¹i Trêng nµy

vÒ sè mò Lyapunov. Sau hai b¸o ço cña hai «ng Hoµng, Hoµng Tôy vµ Hoµng H÷u

§êng, çc b¹n §øc nãi r»ng hai gi¸o s to¸n häc ViÖt Nam hä Hoµng ®Òu lµ nhµ

s ph¹m giái, ®Òu viÕt b¶ng rÊt ®Ñp! Mét sè gi¸o s kh¸c nh NguyÔn ThÕ Hoµn, Vò

Quèc Phãng, NguyÔn H÷u ViÖt Hng, NguyÔn Khoa S¬n (AvH), NguyÔn §×nh C«ng

(AvH), Hå SÜ §µm,..., còng ®· tõng ®Õn lµm viÖc vµ b¸o ço khoa häc t¹i ®©y.

2. Nhµ khoa häc cã t duy chiÕn lîc vµ hÖ thèng

VÒ lÞch sö h×nh thµnh cña Khèi chuyªn To¸n Ao, sau nµy t«i ®îc nghe mét sè

thÇy, trong ®ã cã GS. NguyÔn Duy TiÕn, kÓ l¹i r»ng: ý tëng ®Çu tiªn vÒ viÖc më Líp

chuyªn to¸n Ao ë ViÖt Nam thuéc vÒ GS. Hoµng Tôy, nguyªn lµ Chñ nhiÖm khoa

To¸n, Trêng §HTH HN, cã tham kh¶o çch lµm cña çc nhµ to¸n häc X« ViÕt vÜ

®¹i nh A. N. Kolmogorov, P. S. Alexandrov, I. M. Gelfand,...T«i cho r»ng GS. Hoµng

Tôy cßn tham kh¶o c¶ kinh nghiÖm cña Hungary, mét níc nhá nhng rÊt m¹nh vÒ

to¸n, khi lËp ra líp to¸n n¨ng khiÕu ®Çu tiªn. §Ò xuÊt cña GS. Hoµng Tôy ®îc sù

ñng hé m¹nh mÏ cña GS. Lª V¨n Thiªm, Phã HiÖu trëng, ngêi anh c¶ cña nÒn To¸n

häc ViÖt Nam hiÖn ®¹i; cña GS. Ngôy Nh Kon Tum, HiÖu trëng; cña GS. T¹ Quang

Böu, Bé trëng Bé §H vµ THCN vµ cña Thñ tíng Ph¹m V¨n §ång, ngêi mµ khi

cßn sèng lu«n lu«n quan t©m ®Õn gi¸o dôc, nãi riªng lµ viÖc ®µo t¹o häc sinh giái.

Lóc ®Çu, Líp ®îc gäi lµ �Líp To¸n ®Æc biÖt�, sau ®îc ®æi thµnh tªn khiªm tèn h¬n

lµ �Líp To¸n dù bÞ� råi �Líp Chuyªn to¸n�.

T¸c gi¶ Hµm Ch©u vµ mét sè ngêi kÓ l¹i r»ng chÝnh GS. Hoµng Tôy còng lµ mét

trong sè nh÷ng nhµ to¸n häc ®Çu tiªn cña ta ®· tham kh¶o kinh nghiÖm vµ nhê sù gióp

®ì cña Liªn X«, CHDC §øc vµ mét sè níc XHCN anh em, ®Ó ph©n tÝch, c©n nh¾c, ®Ò

xuÊt vµ cuèi cïng n¨m 1974 ViÖt Nam ®· cö ®oµn gåm 5 häc sinh giái ®Çu tiªn ®i dù

thi Olympic To¸n quèc tÕ (IMO 1974) t¹i CHDC §øc. Ngay lÇn ®Çu tiªn ®ã Hoµng Lª

66

Minh ®· giµnh Huy ch¬ng vµng, Vò §×nh Hßa Huy ch¬ng b¹c, §Æng Hoµng Trung

vµ NguyÔn Tù Qu¶ng Huy ch¬ng ®ång vµ NguyÔn Quèc Th¾ng chØ cÇn thªm 1 ®iÓm

th× ®îc Huy ch¬ng ®ång. Lª TuÊn Hoa, n¨m ®ã còng ®· ®îc vµo �short list� cña

®éi tuyÓn ®Ó luyÖn thi, chuÈn bÞ, nhng cuèi cïng cha ®îc ®i dù thi, v× n¨m ®Çu tiªn

c¶ ®oµn chØ cã 5 häc sinh, chø kh«ng ph¶i 8 nh sau nµy, mµ anh Hoa ®øng thø 6.

Nay GS. TSKH. Lª TuÊn Hoa ®· trë thµnh Chñ tÞch Héi To¸n häc ViÖt Nam vµ Gi¸m

®èc §iÒu hµnh ViÖn Nghiªn cøu cao cÊp vÒ To¸n. Anh kÓ l¹i r»ng: GS. Bé trëng T¹

Quang Böu còng rÊt quan t©m, ñng hé vµ hµng tuÇn ¤ng ®Òu ®Õn th¨m thÇy vµ trß ë

cë së sè 9 phè Hai Bµ Trng xem viÖc chuÈn bÞ ®éi tuyÓn ®Çu tiªn ra sao.

Cã lÏ GS. Hoµng Tôy vµ GS. Phan §×nh DiÖu lµ hai trong sè çc nhµ to¸n häc ViÖt

Nam ®Çu tiªn nhËn thÊy tÇm quan träng cña Lý thuyÕt hÖ thèng vµ muèn øng dông

lý thuyÕt ®ã vµo khoa häc, gi¸o dôc, qu¶n lý, kinh tÕ vµ nhiÒu lÜnh vùc kh¸c. Cã ph¶i

v× thÕ ch¨ng, khi nghiªn cøu vµ bµn b¹c vÒ bÊt cø lÜnh vùc nµo, nhÊt lµ gi¸o dôc, GS.

Hoµng Tôy còng lu«n khuyÕn ço ph¶i xem träng tÝnh hÖ thèng cña nã. B¶n th©n lÜnh

vùc mµ c¶ ®êi ¤ng quan t©m, nghiªn cøu lµ lý thuyÕt tèi u toµn côc còng mang tÝnh

hÖ thèng s©u s¾c. Nh chóng ta ®Òu biÕt, nh÷ng vÊn ®Ò toµn côc vµ hÖ thèng, kh«ng chØ

trong to¸n häc, khoa häc mµ trong mäi lÜnh vùc nh kinh tÕ, gi¸o dôc, x· héi, �, bao

giê còng khã kh¨n, phøc t¹p vµ quan träng h¬n nhiÒu so víi nh÷ng vÊn ®Ò ®Þa ph¬ng,

côc bé. V× thÊy lý thuyÕt hÖ thèng quan träng nh vËy cho nªn t«i ®· cè t×m hiÓu xem

ai lµ ngêi ®Çu tiªn ®a ra kh¸i niÖm nµy, lý thuyÕt nµy. Cuèi cïng, theo th«ng tin

mµ t«i nhËn ®îc tõ GS. NguyÔn Khoa S¬n (nguyªn Phã Chñ tÞch ViÖn KH-CN ViÖt

Nam), GS. Ph¹m Kú Anh (nguyªn Chñ nhiÖm Khoa To¸n-C¬-Tin, Trêng §HKHTN,

§HQGHN) vµ qua tµi liÖu tham kh¶o, th× ngêi ®Çu tiªn vµo n¨m 1961 ®· ®Æt nÒn

mãng cho lý thuyÕt hÖ thèng to¸n häc lµ M. D. Mesarovic, dùa trªn ý tëng tõ n¨m

1950 cña von Bertalanffy, Norbert Wiener, John von Neumann vÒ lý thuyÕt hÖ thèng

tæng qu¸t. R. E. K¸lm¸n, ngêi Mü gèc Hungary, trong bµi b¸o ®¨ng trªn SIAM J. v.

1, n. 1, n¨m 1963, ®· ®a ra çc kh¸i niÖm ban ®Çu vµ nªu mét sè bµi to¸n ®Æt nÒn

mãng cho lý thuyÕt hÖ thèng hiÖn ®¹i. ë ViÖt Nam, n¨m 1983 GS. Hoµng Tôy ®· cïng

GS. NguyÔn Khoa S¬n x©y dùng vµ ®iÒu hµnh Trung t©m ph©n tÝch hÖ thèng t¹i ViÖn

Nghiªn cøu qu¶n lý kinh tÕ trung ¬ng.

67

TiÕp tôc t×m hiÓu thªm, chóng t«i ®îc biÕt cã lÏ nhµ b¸c häc ngêi Scotland tªn

lµ Patrick Geddes (1854-1932) lµ ngêi ®Çu tiªn trªn thÕ giíi ®· nªu ra ý tëng vÒ "hÖ

thèng". Nh vËy, ph¶i mÊt h¬n nöa thÕ kû sau ®ã lý thuyÕt hÖ thèng to¸n häc vµ ®iÒu

khiÓn häc míi ra ®êi. Geddes kh«ng ph¶i lµ nhµ to¸n häc mµ lµ nhµ nghiªn cøu vÒ

sinh häc, m«i trêng, quy ho¹ch ®« thÞ, x· héi häc, gi¸o dôc häc,... vµ næi tiÕng nhÊt

vÒ nh÷ng ý tëng cÊp tiÕn trong quy ho¹ch ®« thÞ vµ gi¸o dôc. Ngay tõ ®Çu thÕ kû

tríc, Geddes ®· khuyÕn ço loµi ngêi khi c«ng nghiÖp hãa, khi ®« thÞ hãa, ph¶i lu«n

chó ý gi÷ g×n m«i sinh, m«i trêng, ph¶i lu«n cã çi nh×n hÖ thèng ®Ó quy ho¹ch tæng

thÓ. Lêi khuyÕn ço ®¬n gi¶n nhÊt, ng¾n gän nhÊt, nhng còng tæng hîp nhÊt cña ¤ng

lµ: �Suy nghÜ ph¶i toµn diÖn, hµnh ®éng ph¶i cô thÓ� (�Think globally, act locally.�)

GÇn ®©y, Liªn hiÖp quèc còng ®· dïng c©u nµy lµm khÈu hiÖu hµnh ®éng cho c¶ loµi

ngêi khi bíc sang thÕ kû XXI, kh«ng chØ trong viÖc b¶o vÖ m«i trêng, kh¾c phôc

hËu qu¶ cña biÕn ®æi khÝ hËu, mµ trong c¶ viÖc gi¶i quyÕt çc xung ®ét s¾c téc, t«n

gi¸o, quyÒn lîi, chÝnh trÞ, chèng khñng bè,... Tãm l¹i, ®©y kh«ng chØ lµ khÈu hiÖu mµ

cßn lµ nguyªn t¾c suy nghÜ vµ hµnh ®éng cña c¶ loµi ngêi khi bíc sang thÕ kû míi

nµy.

ViÖc tr¨n trë ®Ó cã ®îc mét chiÕn lîc vµ kÕ ho¹ch ph¸t triÓn To¸n häc ViÖt Nam

®· ®îc b¾t ®Çu kh¸ sím. Tõ cuèi nh÷ng n¨m 60 cña thÕ kû tríc, GS. Hoµng Tôy

®· cïng çc nhµ to¸n häc tiÒn bèi kh¸c nh GS. T¹ Quang Böu, GS. Lª V¨n Thiªm,

GS. NguyÔn C¶nh Toµn, GS. Phan §×nh DiÖu,..., x©y dùng chiÕn lîc ph¸t triÓn to¸n

häc ViÖt Nam cho giai ®o¹n 1970-1990. Nhê ®ã, chØ trong vßng 10 ®Õn 20 n¨m, to¸n

häc ViÖt Nam ®· cã nh÷ng tiÕn bé ®¸ng kÓ vµ mét sè lÜnh vùc ®· v¬n lªn vµ cã uy

tÝn cao trªn thÕ giíi. §Ó tiÕp nèi vµ hiÖn ®¹i hãa, sau h¬n hai n¨m chuÈn bÞ, gÇn ®©y

Ch¬ng tr×nh träng ®iÓm quèc gia ph¸t triÓn To¸n häc giai ®o¹n 2010 ®Õn 2020 vµ

ViÖn Nghiªn cøu cao cÊp vÒ To¸n ®· ®îc ChÝnh phñ phª duyÖt. Trong suèt qu¸ tr×nh

®ã, ban so¹n th¶o ®· nhËn ®îc sù quan t©m vµ chØ ®¹o s¸t sao cña GS. NguyÔn ThiÖn

Nh©n, Phã Thñ tíng ChÝnh phñ, GS. Ph¹m Vò LuËn, Bé trëng Bé GD-§T,...

Ngµy h«m nay, chóng t«i ®· ®îc cïng ®i víi §ång chÝ NguyÔn Xu©n Phóc, ñy

viªn Bé ChÝnh trÞ, Phã Thñ tíng ChÝnh phñ, thay mÆt ChÝnh phñ, vµ GS. Bïi V¨n

Ga, Thø trëng Bé GD-§T, ®Õn nhµ riªng ®Ó chóc mõng GS. Hoµng Tôy, nh©n dÞp GS

68

®îc trao Gi¶i thëng cao quý Constantin Caratheodory. Chóng t«i kÝnh chóc ThÇy

kháe m¹nh, tiÕp tôc cèng hiÕn nhiÒu h¬n n÷a cho to¸n häc, khoa häc, gi¸o dôc vµ ph¸t

triÓn ®Êt níc.

TrÇn V¨n Nhung

(27/9/2011)

B. Bµi ph¸t biÓu cña GS Hoµng Tôy vÒ gi¸o dôc

trong buæi lÔ nhËn gi¶i thëng v¨n ho¸ Phan Ch©u Trinh

ThËt lµ vinh dù lín cho mét ngêi lµm khoa häc b×nh thêng nh t«i ®îc nhËn

gi¶i thëng v¨n ho¸ Phan Ch©u Trinh cao quý. Vinh dù lín tríc hÕt v× gi¶i thëng

g¾n liÒn víi tªn tuæi mét nhµ ¸i quèc vÜ ®¹i cña d©n téc, mét sÜ phu thuéc líp cùu häc

nhng ®· tho¸t ra khái nh÷ng quan niÖm gi¸o dôc phong kiÕn cæ hñ ®¬ng thêi, khëi

xíng ®êng lèi canh t©n v¨n ho¸, gi¸o dôc ®Ó cøu níc: khai d©n trÝ, chÊn d©n khÝ,

hËu d©n sinh. Vinh dù lín cßn lµ kh«ng ph¶i gi¶i thëng hay hu©n ch¬ng trong hÖ

thèng hµnh chÝnh Nhµ Níc mµ lµ gi¶i thëng ®îc trao cho bëi mét tæ chøc x· héi

d©n sù, víi ý nghÜa cao quý thóc ®Èy sù nghiÖp v¨n ho¸ gi¸o dôc cña níc nhµ theo

tinh thÇn khai s¸ng cña nhµ ¸i quèc vÜ ®¹i.

Lµm khoa häc ë mét ®Êt níc nghÌo khã t«i vèn cã duyªn nî nhiÒu víi gi¸o dôc.

XuÊt th©n lµ mét thÇy gi¸o trung häc råi dÇn dÇn tù mµy mß häc tËp, n©ng cao tr×nh

®é mµ trëng thµnh trong nghÒ vµ trë thµnh mét nhµ khoa häc. B¾t ®Çu d¹y häc ë tuæi

20, ®Õn nay ®· ngoµi 80, suèt h¬n 60 n¨m ®ã t«i cha lóc nµo xa rêi nghÒ d¹y häc,

tuy häc trß cña t«i th× tuæi t¸c, tÝnh chÊt, tr×nh ®é vµ c¶ quèc tÞch còng ngµy cµng ®a

d¹ng. §îc may m¾n (chø kh«ng ph¶i rñi ro) häc phæ th«ng ë nhµ trêng thêi thùc

d©n (nhng kh«ng ph¶i nhµ trêng thùc d©n), ra ®êi còng ®îc ®i ®©y ®i ®ã häc, d¹y,

lµm viÖc trong nh÷ng m«i trêng ®¹i häc kho¸ng ®¹t hiÖn ®¹i tõ T©y sang §«ng trªn

thÕ giíi nªn t«i thêng cã dÞp suy ngÉm vÒ nghÒ nghiÖp cña m×nh. Suy ngÉm tõ vÞ trÝ

c«ng d©n mét níc nghÌo, l¹c hËu, kh¸t khao mau chãng ®uæi kÞp mét nh©n lo¹i ®ang

69

rén rÞp chuyÓn lªn nÒn v¨n minh trÝ tuÖ ®Çy th¸ch thøc. §iÒu ®ã tù nhiªn dÉn ®Õn mèi

quan t©m tr¨n trë gÇn nh thêng trùc ®èi víi nÒn gi¸o dôc cña níc nhµ. Mµ còng

tõ ®ã ®îc më réng tÇm m¾t, cã çch nh×n hÖ thèng ®èi víi nhiÒu vÊn ®Ò gi¸o dôc,

kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi cña ®Êt níc. Håi cßn anh T¹ Quang Böu lµm Bé trëng §¹i

Häc t«i ®· cã nhiÒu dÞp nghiªn cøu vµ tr×nh bµy vÒ t duy hÖ thèng trong çc xªmina

gi¸o dôc do anh Êy chñ tr×. Nh÷ng t tëng, quan niÖm cña t«i vÒ gi¸o dôc, v¨n ho¸,

kinh tÕ x· héi ngay tõ nh÷ng ngµy Êy phÇn lín ®Òu xuÊt ph¸t tõ çch nh×n hÖ thèng

®ã cho nªn Ýt nhiÒu còng cã tÝnh hÖ thèng nhÊt qu¸n, nÕu cã lóc cÇn thay ®æi th× còng

do logic sù vËt chø kh«ng tuú høng, tuú tiÖn, tuú thêi.

Mét thÕ kû nay cha bao giê vai trß then chèt cña gi¸o dôc trong sù ph¸t triÓn cña

d©n téc ta næi râ nh lóc nµy. ChØ trong vßng mét thÕ hÖ mµ nh÷ng bíc tiÕn khæng

lå cña khoa häc vµ c«ng nghÖ ®· mang ®Õn cho cuéc sèng trªn hµnh tinh nh÷ng ®æi

thay s©u s¾c h¬n c¶ hµng tr¨m n¨m. Trong bèi c¶nh Êy gi¸o dôc cµng quan träng thiÕt

yÕu h¬n bao giê hÕt cho bÊt cø x· héi nµo, kÓ c¶ nh÷ng x· héi t©n tiÕn nhÊt.

ViÖt Nam kh«ng lµ mét ngo¹i lÖ. Nªn dï tríc m¾t kinh tÕ cã khã kh¨n bøc b¸ch

bao nhiªu còng kh«ng cho phÐp chóng ta mét phót ®îc l¬ lµ çc vÊn ®Ò gi¸o dôc.

Chõng nµo gi¸o dôc cßn yÕu kÐm tôt hËu nh hiÖn nay th× dÉu cã t¨ng trëng kinh tÕ

gi÷ ®îc tèc ®é 7-8%, thËm chÝ 10% n¨m ch¨ng n÷a ®Êt níc còng vÉn m·i m·i lÑt

®Ñt sau thiªn h¹. Muèn t¨ng trëng kinh tÕ bÒn v÷ng, muèn chuyÓn híng ph¸t triÓn

tõ chiÒu réng sang chiÒu s©u mµ ®Ó gi¸o dôc yÕu kÐm th× chØ lµ nãi su«ng. ¤ng Lý

Quang DiÖu tõng khuyªn chóng ta: th¾ng trong gi¸o dôc th× míi th¾ng trong kinh tÕ.

GÇn ®©y «ng ®¹i sø Hoa Kú sau nhiÖm kú c«ng t¸c ë ViÖt Nam còng nhËn xÐt th¸ch

thøc lín nhÊt cña ViÖt Nam hiÖn nay lµ gi¸o dôc. Kh«ng ph¶i hä hï do¹ chóng ta,

còng ch¼ng ph¶i hä cung cÊp cho chóng ta th«ng tin g× míi mÎ t©n kú. Hä chØ nãi cho

ta biÕt mét ®iÒu mµ tõ nhiÒu n¨m råi ngay chuyªn gia trong níc ®· cã kh«ng Ýt lêi

c¶nh b¸o t¬ng tù. Ch¼ng qua Bôt nhµ kh«ng thiªng th× míi cÇu tíi Bôt ngoµi.

Cho nªn dï nhiÒu ngêi ®· nãi nhiÒu lÇn råi t«i còng xin nh¾c l¹i lÇn n÷a: chç

nghÏn lín nhÊt trong ph¸t triÓn hiÖn nay cña x· héi ta lµ gi¸o dôc. Gi¸o dôc vµ gi¸o

dôc, kh«ng cã g× quan träng h¬n. Vµ v× vËy c¶i çch gi¸o dôc m¹nh mÏ, toµn diÖn

vµ triÖt ®Ó lµ mÖnh lÖnh cuéc sèng. Cµng chÇn chõ, cµng tr× ho·n cµng tr¶ gi¸ ®¾t, vµ

70

kh«ng lo¹i trõ ®Õn mét lóc nµo ®ã sÏ lµ qu¸ trÔ nh ®· tõng x¶y ra t¹i nhiÒu n¬i trªn

thÕ giíi.

§ã lµ néi dung thiÕt yÕu hai b¶n kiÕn nghÞ mµ mét nhãm trÝ thøc quan t©m tíi vËn

mÖnh ®Êt níc ®· göi Trung ¦¬ng §¶ng, Quèc Héi vµ ChÝnh Phñ n¨m 2004 vµ n¨m

2009 (b¶n KiÕn nghÞ 2004 ®· ®îc phæ biÕn réng r·i, cßn b¶n KiÕn nghÞ 2009 cha

®îc nhiÒu ngêi biÕt do bÞ h¹n chÕ phæ biÕn).

Nh chóng ta cßn nhí, çch ®©y 15 n¨m tõng cã nghÞ quyÕt lÞch sö cña Héi NghÞ

T¦ II, kho¸ 8, xem ph¸t triÓn gi¸o dôc, khoa häc lµ quèc s¸ch hµng ®Çu. Nhng mêi

n¨m sau ®ã, Thñ Tíng ChÝnh Phñ ®· ph¶i th¼ng th¾n thõa nhËn chóng ta cha thµnh

c«ng trong hai lÜnh vùc nªu trªn. Cho nªn çc nghÞ quyÕt §¹i Héi X vµ ba Héi NghÞ

T¦ sau ®ã ®Òu nh¾c l¹i nhiÖm vô khÈn thiÕt c¶i çch gi¸o dôc ®Ó ra khái cuéc khñng

ho¶ng kÐo dµi mÊy thËp kû. §Æc biÖt sau nh÷ng lêi høa hoa mü cña «ng t©n Bé Trëng

GD vµ §T n¨m 2006, nhiÒu ngêi trong ®ã cã t«i ®· ®Æt niÒm tin ng©y th¬ vµo triÓn

väng c«ng cuéc chÊn hng gi¸o dôc cã thÓ b¾t ®Çu chuyÓn ®éng. TiÕc thay, hy väng

cha kÞp nhen nhãm th× thÊt väng ®· mau chãng ®Õn, lÇn nµy lo l¾ng nhiÒu h¬n v×

cha bao giê gi¸o dôc ch¹y theo thµnh tÝch dÔ d·i ®îc qu¶ng ço Çm Ü thiÕu trung

thùc l¹i ngèn nhiÒu c«ng søc, tiÒn cña mµ hiÖu qu¶ thÊp nh 5 n¨m qua.

May thay, sù kiÖn Ng« B¶o Ch©u ®· t¹o mét có hÝch, Ýt nhÊt vÒ nhËn thøc. Sau mét

thêi gian ng¾n ®îc ngé nhËn lµ thµnh tÝch ®Æc biÖt cña gi¸o dôc, sù kiÖn nµy cuèi

cïng ®· cho thÊy râ qu¸ nhiÒu vÊn ®Ò cÇn suy nghÜ l¹i nghiªm tóc vµ tØnh t¸o h¬n vÒ

nhµ trêng cña chóng ta. §¸ng mõng lµ lÇn ®Çu tiªn sau nhiÒu n¨m chê ®îi, ngêi d©n

®· ®îc nghe Thñ Tíng long träng tuyªn bè cÇn mét cuéc c¶i çch gi¸o dôc m¹nh

mÏ, toµn diÖn, triÖt ®Ó, ®Ó chÊn hng ®Êt níc. Víi niÒm h©n hoan nh ®· l©u cha hÒ

cã, t«i ®· l¾ng nghe bµi diÔn v¨n buæi tèi ®ã cña Thñ Tíng, y nh ngêi ®ang kh¸t

gi÷a tra hÌ nãng bøc mµ ®îc uèng b¸t níc chÌ t¬i.

Sau tuyªn bè cña Thñ Tíng, nguyªn Phã Chñ TÞch Níc NguyÔn ThÞ B×nh còng

®· lªn tiÕng ®Çy søc thuyÕt phôc kªu gäi thùc hiÖn c¶i çch gi¸o dôc ®Ó tiÕn lªn mét

nÒn gi¸o dôc trung thùc, lµnh m¹nh vµ hiÖn ®¹i, ®¸p øng nguyÖn väng chÝnh ®¸ng cña

ngêi d©n vµ yªu cÇu cÊp thiÕt chÊn hng ®Êt níc. NhiÒu bËc thøc gi¶ kh¸c ®· hëng

øng lêi kªu gäi ®ã. Ai nÊy ®Òu tin r»ng ®· ®Õn lóc cÇn kÕt thóc giai ®o¹n ®æi míi

71

vôn vÆt, chuyÓn sang c¶i çch m¹nh mÏ th× gi¸o dôc míi cã thÓ ra khái bÕ t¾c, tr× trÖ.

Trong mét buæi lµm viÖc h¬n hai giê vµo kho¶ng gi÷a th¸ng 11, t«i còng ®· cè g¾ng

thuyÕt phôc Bé Trëng GD vµ §T Ph¹m Vò LuËn h·y nh©n c¬ héi nµy nhËn nhiÖm

vô lÞch sö khëi ®éng c«ng cuéc c¶i çch gi¸o dôc ®· ®îc ®Ò ra trong çc nghÞ quyÕt

lín cña T¦. Tríc hÕt h·y cã mét çch tiÕp cËn míi ®èi víi mét sè vÊn ®Ò nhøc nhèi

nhÊt hiÖn nay nh thi cö, tæ chøc trung häc phæ th«ng vµ d¹y nghÒ, tuyÓn chän GS,

PGS, x©y dùng ®¹i häc ®¨ng cÊp quèc tÕ, v.v.

Tuy nhiªn cho ®Õn giê phót nµy, nghÜa lµ gÇn nöa n¨m trêi sau tuyªn bè m¹nh mÏ

cña Thñ Tíng t×nh h×nh vÉn im ¾ng. Mét chñ tr¬ng ®óng ®¾n cã ý nghÜa then chèt

chiÕn lîc ®Õn nh vËy, l¹i ®· long träng høa hÑn víi d©n nhiÒu lÇn, mµ ®Êu tranh

thùc hiÖn còng gian khæ ch¼ng kh¸c g× viÖc ®ßi gi¶m su cao thuÕ nÆng thêi thùc d©n

phong kiÕn hay sao? T«i thËt sù lo l¾ng khi thÊy bÊt chÊp mäi lêi khuyªn, cç m¸y gi¸o

dôc giµ nua cæ lç vÉn tiÕp tôc vËn hµnh × ¹ch mµ cha thÊy tÝn hiÖu g× sÏ cã thay ®æi.

§Õn hÑn l¹i lªn, c¶ níc l¹i chuÈn bÞ lao vµo ®Þa ngôc thi cö víi biÕt bao tèn kÐm, lo

©u, ®Ó råi nh mäi n¨m hµng chôc v¹n häc sinh sau 12 n¨m ®Ìn s¸ch bÞ nÐm b¬ v¬ ra

®êi, kh«ng nghÒ nghiÖp mµ còng ch¼ng cã n¬i nµo häc tiÕp, cïng víi hµng v¹n sinh

viªn sau 3,4 n¨m ®¹i häc vÉn bì ngì ngay c¶ víi nh÷ng viÖc lµm rÊt th«ng thêng mµ

ë çc níc kh¸c chØ ®ßi hái mét häc vÊn trung cÊp.

T¹i sao thanh thiÕu niªn ta ph¶i chÞu thiÖt thßi lín nh v©y? T¹i sao ®· 36 n¨m

rßng r· tõ ngµy thèng nhÊt ®Êt níc mµ gi¸o dôc ®Õn n«ng nçi nµy?

HiÓn nhiªn cã nhiÒu nguyªn nh©n nhng ®iÒu dÔ thÊy nhÊt lµ mét ®Êt níc mµ

ngêi d©n tin r»ng �çi g× tiÒn kh«ng lµm ®îc th× nhiÒu tiÒn sÏ lµm ®îc� � mét ®Êt

níc nh thÕ th× gi¸o dôc tôt hËu lµ tÊt yÕu. Suy cho cïng sù nghiÖp chÊn hng gi¸o

dôc tuú thuéc quyÕt ®Þnh vµo cuéc ®Êu tranh chèng tham nhòng. Chõng nµo tham

nhòng cßn nÆng th× dèi tr¸, lõa ®¶o cßn phæ biÕn kh¾p hang cïng ngâ hÎm, lµm sao

gi¸o dôc cã thÓ trung thùc, lµnh m¹nh ®îc, nãi chi ®Õn hiÖn ®¹i. Chèng tiªu cùc trong

thi cö, chèng bÖnh thµnh tÝch ? th× ®ã, n¨m ®Çu lµm nghiªm th× hµng lo¹t thÝ sinh

trît, n¨m sau b¾t ®Çu dÔ d·i th× tØ lÖ thi ®ç t¨ng, n¨m sau níi réng n÷a th× ®¹t tØ lÖ

thi ®ç cao ngÊt ngìng nh ban ®Çu, thÕ lµ chøng minh chÊt lîng gi¸o dôc ®· ®ù¬c

n©ng cao, gi¸o dôc ®· ®¹t siªu thµnh tÝch. Cßn mua b»ng, b¸n ®iÓm, ch¹y trêng, ch¹y

72

dù ¸n, ch¹y chøc, thø g× còng ch¹y ®îc, ch¹y b»ng ch©n, b»ng ®Çu, b»ng vèn tù cã,

hay g× g× ®ã th× ®è ai biÕt qui m« ®Õn ®©u. Cã ®iÒu ch¾c ch¾n lµ nh÷ng chuyÖn tiªu

cùc trong gi¸o dôc vµ kÌm theo ®ã, b¹o lùc häc ®êng cha hÒ gi¶m mµ cã phÇn ph¸t

triÓn b¹o liÖt tinh vi h¬n, cã nguy cë trë thµnh mét nÐt v¨n ho¸ tiªu biÓu cña x· héi ta

hiÖn nay.

Gi¸o dôc lµ mét hÖ thèng phøc t¹p, theo nghÜa khoa häc cña tõ nµy, cÇn ph¶i ®îc

tiÕp cËn vµ vËn hµnh nh mét hÖ thèng phøc t¹p míi cã hy väng tr¸nh khái sai lÇm,

thÊt b¹i. L·nh ®¹o, qu¶n lý gi¸o dôc mµ thiÕu t duy hÖ thèng, thiÕu m«t tÇm nh×n

chiÕn lîc bao qu¸t th× chØ cã sa vµo sù vô, nay thÕ nµy mai thÕ kh¸c, �®æi míi� liªn

miªn nhng vôn vÆt, ch¾p v¸, kh«ng nhÊt qu¸n, rèt côc tiªu tèn nhiÒu c«ng søc tiÒn

cña mµ kÕt qu¶ chØ lµm rèi thªm mét hÖ thèng vèn ®· quÌ quÆt, thiÕu sinh khÝ, thêng

xuyªn trôc trÆc. Trong mét thÕ giíi biÕn chuyÓn cùc kú mau lÑ, chØ chËm mét vµi n¨m

®· cã thÓ g©y thiÖt h¹i ®¸ng kÓ, huèng chi mÊy thËp kû liÒn hÇu nh giÉm ch©n t¹i chç

vµ loay hoay víi nh÷ng vÊn n¹n nhøc nhèi kÐo dµi hÕt n¨m nÇy qua n¨m kh¸c.

Kh«ng ®©u cÇn bèn ch÷ cÇn kiÖm liªm chÝnh h¬n lÜnh vùc gi¸o dôc. Còng kh«ng

®©u cÇn t duy phª ph¸n, cÇn tù do, s¸ng t¹o h¬n ë ®©y. Mét nÒn häc ®· thiÕu v¾ng

c¸c ®¹o ®øc vµ ®øc tÝnh c¬ b¶n Êy tÊt nhiªn sím muén còng biÕn chÊt vµ l©m vµo bÕ

t¾c. Khi Êy nh÷ng ®iÒu chØnh côc bé theo kiÓu ®æi míi tõng viÖc vôn vÆt nh võa qua

kh«ng nh÷ng kh«ng cã t¸c dông mµ cßn lµm kÐo dµi thªm t×nh tr¹ng tr× trÖ. Lóc nµy

lèi ra duy nhÊt cho gi¸o dôc lµ c¶i t¹o cÊu tróc, x©y dùng l¹i tõ gèc, thay ®æi c¶ thiÕt

kÕ hÖ thèng. ChØ cã nh thÕ míi mong cøu gi¸o dôc tho¸t ra khái khñng ho¶ng triÒn

miªn.

Kh«ng ®i s©u vµo nh÷ng viÖc qu¶n lý cô thÓ t«i chØ xin nªu mét sè vÊn ®Ò ë tÇm

chiÕn lîc vÒ chÊt lîng gi¸o dôc. Dï b¶o thñ ®Õn ®©u, dï tho¸t ly thùc tÕ cuéc sèng

®Õn ®©u, ai còng ph¶i c«ng nhËn chÊt lîng gi¸o dôc cña ta qu¸ thÊp. ThÊp nh thÕ

nµo vµ lµm g× ®Ó n©ng cao chÊt lîng th× l¹i cã nhiÒu c¸ch nh×n thiÓn cËn, phiÕn diÖn,

sa vµo chi tiÕt vôn vÆt kh«ng thùc chÊt.

Thø nhÊt lµ chuyÖn häc vµ thi. N¨m nµo bµn chuyÖn nµy còng cã nhiÒu ®Ò xuÊt c¶i

tiÕn nhng cµng bµn cµng rèi mµ cha thÊy híng ra ®óng ®¾n. Häc th× cø miªt mµi

nhåi nhÐt nhiÒu thø v« bæ, nhng l¹i bá qua nhiÒu ®iÒu cÇn thiÕt trong ®êi sèng hiÖn

73

®¹i. Thi th× m·i vÉn mét kiÓu thi cæ lç, biÕn thµnh khæ dÞch cho häc sinh nhng lµ c¬

héi kinh doanh, lµm tiÒn cho mét sè ngêi. Kh«ng ph¶i häc mµ thi míi lµ chÝnh, häc

chØ ®Ó ®i thi, ®Ó cã b»ng, thËm chÝ kh«ng häc mµ cã b»ng th× cµng tèt. §Æc biÖt thi

tèt nghiÖp nÆng nÒ nh cha hÒ thÊy ®©u trªn thÕ giíi v¨n minh. Tuy ®· cã kh«ng Ýt

héi nghÞ bµn th¶o vÒ c¶i tiÕn ph¬ng ph¸p gi¶ng d¹y, cho ®Õn nay chñ yÕu vÉn chØ lµ

d¹y trªn líp, thÇy ®äc, trß ghi vµ b¸m s¸t s¸ch gi¸o khoa. Trong khi ®ã, víi çch nh×n

toµn côc cã thÓ thÊy râ cèt lâi cña chuyÖn häc vµ thi ë chç kh¸c. §· sang thÕ kû 21

nhng gi¸o dôc cña ta vÉn gi÷ nhiÒu quan niÖm cæ hñ nh thêi phong kiÕn nho gi¸o

hay thêi trung cæ ë Ch©u ¢u, nÆng tÝnh gi¸o ®iÒu kinh kÖ, v× nh»m môc tiªu thiÓn cËn

biÕn con ngêi thµnh mét ph¬ng tiÖn sö dông vµo çc môc ®Ých t«n gi¸o hay chÝnh

trÞ, h¬n lµ hoµn thiÖn con ngêi nh mét chñ thÓ tù do. Ph¬ng T©y ®· cã thÓ nhanh

chãng bíc lªn giai ®o¹n ph¸t triÓn v¨n minh c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i trong khi Ph¬ng

§«ng cßn ngñ dµi trong v¨n minh n«ng nghiÖp chÝnh lµ nhê hä ®· sím thÕ tôc ho¸

gi¸o dôc. ThiÕt nghÜ mét gi¶i ph¸p t¬ng tù còng cÇn nghiªn cøu cho nhµ trêng ViÖt

Nam ®Ó bíc vµo kinh tÕ tri thøc thêi nay.

Thø hai lµ chuyÖn ®µo t¹o theo nhu cÇu x· héi. Çc doanh nghiÖp thêng phµn nµn

gÆp nhiÒu khã kh¨n khi tuyÓn nh©n lùc cÇn thiÕt v× tr×nh ®é, n¨ng lùc thùc tÕ cña sinh

viªn do çc trêng ®µo t¹o ra qu¸ thÊp so víi yªu cÇu cña hä. Trong khi ®ã, hµng n¨m

cã hµng chôc v¹n häc sinh, sinh viªn ra trêng kh«ng t×m ®îc viÖc lµm thÝch hîp.

MÆc cho khÈu hiÖu �nãi kh«ng víi ®µo t¹o kh«ng ®¹t chuÈn, kh«ng ®¸p øng nhu cÇu

x· héi�, vµ mét sè biÖn ph¸p ®æi míi qu¶n lý gi¸o dôc, chÊt lîng ®µo t¹o vÉn giÉm

ch©n t¹i chç tõ hµng chôc n¨m nay. Qu¸ nhiÒu trêng ®µo t¹o vÒ kinh tÕ, tµi chÝnh,

kÕ to¸n, ng©n hµng, v.v. nhng rÊt Ýt trêng vÒ c«ng nghÖ, kü thuËt, khoa häc. Qu¸

nhiÒu ®¹i häc, cao ®¼ng kÐm chÊt lîng, nhng rÊt Ýt trung cÊp kü thuËt. C¬ cÊu ®µo

t¹o khiÕn trong níc rÊt thiÕu c«ng nh©n lµnh nghÒ, rÊt thiÕu çn bé kü thuËt trung

cÊp giái, nhng thõa kü s, çn bé qu¶n lý tåi. Kh«ng l¹ g× cã nhµ ®Çu t níc ngoµi

tõng nhËn xÐt: chóng ta nãi nhiÒu vÒ c«ng nghiÖp ho¸ nhng ngay mét chiÕc ®inh vÝt

còng cha cã n¬i nµo trong c¶ níc lµm ®îc ®óng chuÈn quèc tÕ. C«ng nghiÖp phô

trî kh«ng ph¸t triÓn næi, muèn lµm ra s¶n phÈm c«ng nghÖ g× tinh vi ®«i chót còng

ph¶i nhËp phÇn lín linh kiÖn, bé phËn vµ çc s¶n phÈm trung gian. Rèt côc chØ l¾p r¸p

74

lµ chÝnh th× bao giê míi x©y dùng ®îc c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i. Sù thÓ nghiªm träng ®Õn

møc chuyªn gia NhËt ®· khuyÕn ço: vËn mÖnh ngµnh c«ng nghiÖp phô trî ViÖt Nam

kh«ng chØ ¶nh hëng ®Õn t¬ng lai ph¸t triÓn kinh tÕ cña ViÖt Nam mµ cßn ¶nh hëng

®Õn ®Þa vÞ chÝnh trÞ cña ViÖt Nam trong khu vùc §«ng Nam ¸. Mµ víi c¬ cÊu ®µo t¹o

nh©n lùc nh hÖ thèng gi¸o dôc hiÖn nay th× kh«ng çch nµo ph¸t triÓn c«ng nghiÖp

phô trî. Cho nªn cã nh×n réng ra c¶ nÒn kinh tÕ míi thÊy vÊn ®Ò ®µo t¹o theo nhu cÇu

x· héi kh«ng chØ lµ c¶i tiÕn kh©u ®µo t¹o ë cÊp ®¹i häc hay cao ®¼ng mµ ph¶i c¶i tæ

c¬ cÊu hÖ thèng gi¸o dôc, theo híng nh ®· tr×nh bµy trong b¶n KiÕn nghÞ 2009: sau

trung häc c¬ së phÇn lín häc sinh sÏ vµo trung häc nghÒ, trung häc kü thuËt, chØ mét

tØ lÖ nhá vµo trung häc phæ th«ng. B¶n th©n trung häc phæ th«ng còng cÇn ®îc c¶i tæ

theo híng kh«ng ph©n ban cøng nh¾c mµ cã nhiÒu lùa chän cho häc sinh ph¸t triÓn

n¨ng khiÕu së thÝch, nhê ®ã n©ng cao chÊt l¬ng ®Çu vµo ®¹i häc, t¹o ®iÒu kiÖn nang

cao chÊt lîng ®¹i häc . Nh vËy, sau 12 n¨m häc, häc sinh nÕu ra ®êi th× ®· cã nghÒ,

cßn sè cã thÓ tiÕp tôc häc sÏ kh«ng bÞ nhiÒu rµo c¶n do çnh cöa chËt hÑp cña ®¹i häc

hiÖn nay.

Thø ba lµ x©y dùng ®¹i häc. VÞ trÝ vµ tÝnh chÊt cña gi¸o dôc ®¹i häc trong sù ph¸t

triÓn cña çc quèc gia ngµy nay ®· thay ®æi rÊt nhiÒu so víi chØ çch ®©y vµi thËp kû.

Nãi gi¸o dôc lµ th¸ch thøc lín nhÊt cho ®Êt níc hiÖn nay th× tríc hÕt ®ã lµ gi¸o dôc

®¹i häc. Trong mét thÕ giíi toµn cÇu hãa, x©y dùng ®¹i häc tÊt nhiªn ph¶i híng tíi

vµ tu©n thñ çc chuÈn mùc quèc tÕ trong mäi lÜnh vùc. Trong khi ®ã, tõ viÖc ®µo t¹o

tiÕn sÜ, viÖc tuyÓn chän gi¸o s, ®¸nh gi¸ çc c«ng tr×nh khoa häc, çc nhµ khoa häc,

çc trêng ®¹i häc, ®Õn nay chóng ta vÉn gi÷ nhiÒu tiªu chuÈn riªng ch¼ng gièng ai.

MÆc dï ®· tr¶i qua mÊy chôc n¨m trêi x©y dùng, ®¹i häc cña ta vÉn cßn ngæn ngang

rÊt nhiÒu vÊn ®Ò ®ßi hái kh«ng chØ ph¶i ®æi míi mµ ph¶i thay ®æi tËn gèc, tõ chiÕn

lîc ph¸t triÓn cho ®Õn çch thùc hiÖn chiÕn lîc. Trong ®ã viÖc x©y dùng çc ®¹i häc

tiÕn lªn ®¼ng cÊp quèc tÕ ®ang gÆp nhiÒu khã kh¨n, lóng tóng, tríc hÕt lµ vÒ quan

niÖm. NÕu kh«ng kÞp thêi kh¾c phôc th× c¨n bÖnh thµnh tÝch ph« tr¬ng céng víi tÝnh

v« tr¸ch nhiÖm ë ®©y sÏ g©y l·ng phÝ lín, lµm chËm l¹i thay v× thóc ®Èy qu¸ tr×nh tiÕn

lªn hiÖn ®¹i theo tinh thÇn khai s¸ng.

Thø t vµ cuèi cïng nhng then chèt nhÊt lµ chÝnh s¸ch ®èi víi ®éi ngò gi¸o chøc.

75

Kh«ng cã kh©u qu¶n lý nµo thÓ hiÖn râ h¬n quyÕt t©m chÊn hng gi¸o dôc b»ng chÝnh

s¸ch ®èi víi thÇy gi¸o. ThÕ nhng hiÕm cã n¬i nµo trªn thÕ giíi vµ còng hiÕm cã thêi

nµo trªn ®Êt níc ta ngêi thÇy mÆc dï bÞ ®èi xö bÊt c«ng vÉn tËn tuþ g¾n bã víi

nghÒ nh trong mÊy chôc n¨m nay. Khi nãi ®iÒu nµy kh«ng ph¶i t«i kh«ng biÕt nh÷ng

g¬ng xÊu trong ngµnh, nh÷ng con s©u lµm rÇu nåi canh. Nhng t«i nghÜ sè ®ã vÉn lµ

sè Ýt, sè Ýt ®¸ng ng¹c nhiªn nÕu ®Æt trong hoµn c¶nh x· héi vµ ®iÒu kiÖn lµm viÖc cùc

kú khã kh¨n cña tÊt c¶ thÇy gi¸o cña ta. T«i tin r»ng víi nh÷ng hoµn c¶nh nh thÕ ë

çc níc kh¸c t×nh h×nh gi¸o dôc ph¶i bi ®¸t h¬n nhiÒu. Víi chÝnh s¸ch ®èi víi thÇy

gi¸o nh cña ta mµ gi¸o dôc cßn ®îc nh thÕ nµy ®ã thËt sù lµ kú c«ng.

Song çi g× còng cã giíi h¹n, kÓ c¶ lßng tù träng, thiÖn chÝ vµ... l¬ng t©m. Cø thÕ

nµy e sÏ ®Õn lóc l¬ng t©m còng chai l×, ch¼ng cßn ai biÕt xÊu hæ, ®Ó cho çi l¸ nho

cuèi cïng còng kh«ng gi÷ næi th× sÏ mÊt hÕt, ch¼ng cßn g× ®Ó bµn vÒ gi¸o dôc, v¨n

ho¸, khoa häc n÷a. T«i còng hiÓu vµ th«ng c¶m víi nh÷ng khã kh¨n thùc tÕ liªn quan

®Õn tham nhòng. Song cã thÓ nãi kh«ng qu¸ ®¸ng, kinh nghiÖm h¬n ba m¬i n¨m

qua ®· cho thÊy hÇu hÕt mäi c¨n bÖnh tµn ph¸ gi¸o dôc ®Òu cã nguån gèc Ýt nhiÒu ë

çi chÝnh s¸ch bá mÆc råi khuyÕn khich thÇy gi¸o tù b¬n ch¶i ®Ó kiÕm sèng mµ lµm

nghÒ, trong mét m«i trêng ®ßi hái hä ph¶i toµn t©m toµn ý míi lµm tèt ®îc nhiÖm

vô. VËy nªn gi¶i quyÕt çi u nÇy lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt më ®êng cho gi¸o dôc (vµ

khoa häc) thËt sù trë thµnh qu«c s¸ch hµng ®Çu. Tuy nhiªn còng ph¶i c¾t u mét çch

an toµn v× nÕu lµm kh«ng minh b¹ch ®êng hoµng nh hiÖn nay th× chØ g©y thªm hçn

lo¹n, còng rÊt nguy hiÓm.

§Ó kÕt thóc, xin bµy tá niÒm tin c¶i çch gi¸o dôc m¹nh mÏ, toµn diÖn, triÖt ®Ó lµ

gi¶i ph¸p cøu nguy cho gi¸o dôc, còng lµ cøu nguy cho phÈm chÊt ViÖt Nam khi cßn

cha qu¸ trÔ.

Vµ mét lÇn n÷a xin tr©n träng çm ¬n Quü V¨n Ho¸ Phan Ch©u Trinh.

DANH S¸CH ÇC C¤NG TR×NH KHOA HäC: Publication List

A. Monographs

1. Global Optimization (Deterministic Approaches) (with R. Horst), first edition 1990,

second edition 1993, third edition 1996, Springer-Verlag, Berlin New York.

76

2. Low Rank Nonconvex Structures and Global Optimization (with H. Konno and P.T.

Thach), Kluwer Academic Publishers, Boston, Dordrecht, London, 1997.

3. Convex Analysis and Global Optimization, Kluwer Academic Publishers, Boston,

Dordrecht, London, 1998.

B. Research Papers

1. (1959) On the structure of measurable functions, Doklady Akad. Nauk SSSR,

126:1, 37-40 (Russian).

2. (1959) On the symmetry of the contingency of the graph of a measurable function,

Doklady Akad. Nauk SSSR, 126:5, 946-947 (Russian).

3. (1960) On the universal primitive function of Marcinkiewicz, Izvestja Akad. Nauk

SSSR, Ser. Math., 24, 617-628 (Russian).

4. (1961) Structure of measurable functions I. Math. Sbornik, 53:4, 429-488 (Rus-

sian).

5. (1961) Structure of measurable functions II. Math. Sbornik, 54:2, 177-208 (Rus-

sian).

6. (1963) Graphs and transportation problems, Sibirskii Mat. Z, 4:2, 426-446 (Rus-

sian).

7. (1964) Sur quelques propriÐtÐs des rÐseaux et leurs applications, Bull. Acad. Polon.

Sci., Ser. Sci. Math. Astronom. Phys, 12, 415-418.

8. (1964) Sur une classe de programmes nonlinÐaires, Bull. Acad. Polon. Sci., Ser.

Sci. Math. Astronom. Phys, 12, 213-215.

9. (1964) Concave programming under linear constraints, Doklady Akad. Nauk SSSR,

159:1, 32-35 (Russian), English translation in Soviet Mathematics, 5, 1437-1440.

10. (1967,with Ng. Q. Thai) A new method for solving the assignment problem, Eko-

nomica i Mat. Metody, 3:6, 903-908 (Russian).

11. (1966) Some theorems on network flows, Proceedings, Tihany Symposium on The-

ory of Graphs, 173-184.

12. (1967) Sur le problÌme des contraintes supplÐmentaires en programmation linÐaire

et son application au problÌme de dÐcomposition, Elektron. Informationsverarbeit.

77

Kybernetik, 3, 141-156.

13. (1968, with Ng. Q. Thai) On two assigment problems Ekonomika i Mat. Metody.

Sbortnik, 1-20 (Russian).

14. (1968) On linear inequalities, Doklady Akad. Nauk SSSR, 179:2, 293-296 (Rus-

sian).

15. (1971) Sur les fonctions presque affines, Colloquium Math., 22:2, 301-309.

16. (1971) On a class of minimax problems, Kibernetika, 2, 115-118 (Russian).

17. (1971) A note on quasiaffine functions, Mat. Zametki, 9:4, 435-440 (Russian).

18. (1972) Convex inequalities and the Hahn-Banach Theorem, Dissertationes Mathe-

maticae, XCVII.

19. (1974) The Farkas-Minkowski Theorem and extremum problems, in Mathematical

Models in Economics, eds. J. Los and M. W. Los, 379-400.

20. (1974) On an axiomatics for extremum problems and first order necessary condi-

tions, Doklady Akad. Nauk SSSR, 216:6, 1233-1236 (Russian).

21. (1974) On a general minimax theorem, Doklady Akad. Nauk SSSR, 219:4, 818-822

(Russian).

22. (1974) On necessary conditions for optimality, in Progress in Operations Research,

Colloquia Mathematica Societatis Bolyai 12, 1233-1236.

23. (1974) On the convex approximation of nonlinear inequalities, Math. Operations-

forschung und Statistik, 5, 451-466.

24. (1975) On the general minimax theorem, Colloquium Math., 33, 145-158.

25. (1976) On the foundation of the maximum principle, Acta Mathematica Vietnam-

ica, 1:1, 104-126.

26. (1976) On the equivalence between Walras excess demand theorem and Brouwers

fixed point theorem, in Computing Equilibria: How and Why ?, eds. J. Los and

M. W. Los, North-Holland, 61-64.

27. (1976) Fixed points, fair sharing and mathematical programming, in Survey of

Mathematical Programming, Proceedings, IX International Symposium on Math.

Programming, Budapest, 2, 83-97.

28. (1977) Stability property of a system of inequalities, Math. Operationsforschung

78

und Statistik, Ser. Optimization, 8, 27-39.

29. (1977) Critical mappings and extremum problems, Mat. Metody Peshenya Ekonom.

Zadachi, Sbornik 7, 69-84 (Russian).

30. (1978, with N.V. Thoai and L. D. Muu) Un nouvel algorithme de point fixe, C.R.

Acad. Sci. Paris, 286, Ser. A, 783-785.

31. (1978, with Pham Canh Duong), Stability,surjectivity and local invertibility of non

differentiable mappings, Acta Mathematica Vietnamica, 3, 89-105.

32. (1978,with N.V.Thoai and L.D. Muu) A modification of Scarfs algorithm allowing

restarting, Math. Operationsforschung und Statistik, Ser. Optimization, 9, 357-

372.

33. (1979) Pivotal methods for computing equilibrium points: unified approach and

new restart algorithm, Mathematical Programming, 16, 210-227.

34. (1979) Combinatorial method for solving nonlinear equations in finite-dimensional

and infinite-dimensional spaces, Acta Mathematica Vietnamica, 4, 110-135.

35. (1980) Three improved versions of Scarfs method using conventional subsimplices

and allowing restart and continuation procedures, Math. Operationsforschung und

Statistik, Ser. Optimization, 11, 347-365.

36. (1980) Solving equations 0 2 f(x) under general boundary conditions, in Numerical

Solution of Highly Nonlinear Problems, ed. W. Forster, North-Holland, 271-296.

37. (1980, with N.V. Thoai) Convergent algorithms for minimizing a concave function,

Mathematics of Operations Research, 5, 556-566.

38. (1980, with N.V. Thoai) Solving the linear complementarity problem via con-

cave programming, in Methods of Operations Research, eds. R.E. Burkard and

T. Ellinger, 175-178.

39. (1981) On variable dimension algorithms and algorithms using primitive sets,

Math. Operationsforschung und Statistik, Ser. Optimization, 12, 361-381.

40. (1981) A fixed point theorem involving a hybrid inwardness-contraction condition,

Math. Nachr. , 102, 271-275.

41. (1981) Conical algorithm for solving a class of complementarity problems, Acta

Mathematica Vietnamica, 6:1, 3-17.

79

42. (1981, with N.Q. Thai) Minimizing a concave function over a compact convex set,

Proceedings, Conference on Optimization, Vitte/Hiddensee, May 1981, 15-20.

43. (1983,with N.V. Thoai) Solving the linear complementarity through concave pro-

gramming, USSR Computational Mathematics and Math. Physics, 23, 602-608.

44. (1983) On outer approximation methods for solving concave minimization prob-

lems Acta Mathematica Vietnamica, 8:2, 3-34.

45. (1984) Global minimization of a difference of two convex functions, Lecture Notes

in Economics and Mathematical Systems, Springer-Verlag, 226, 98-118.

46. (1985) Concave minimization under linear constraints with a special structure, Op-

timization, 16, 335-352.

47. (1985, with T.V. Thieu and N.Q. Thai), A conical algorithm for globally minimizing

a concave fucntion over a closed convex set, Mathematics of Operations Research,

10, 498-514.

48. (1985, with N.V.Thuong) Minimizing a convex function over the complement of

a convex set, in Proceedings, IX Symposium on Operations Research, Osnabruck,

Methods of Operations Research, 49, 85-99.

49. (1985, with N.V. Thuong) A finite algorithm for solving linear programs with an

additional reverse convex constraint, in Nondifferentiable Optimization: Motiva-

tions and Applications, eds. V.F. Demyanov and D. Pallaschke, Lecture Notes in

Economics and Math. Systems, 225, Springer-Verlag, 291-302.

50. (1986) A general deterministic approach to global optimization via d.c. program-

ming, in J.B. Hiriart-Urruty ed., Fermat Days 1985: Mathematics for Optimization,

North- Holland, Amsterdam, 137-162.

51. (1987) Global Minimization of a Difference of Two Convex Functions, Mathemat-

ical Programming Study, 30, 150-182

52. (1987) A note on the out-of-kilter algorithm for solving the minimum-cost flow

problem, Industrial Engineering Journal, 16:4, 20-37.

53. (1987) Convex Programs with an Additional Reverse Convex Constraint, Journal

of Optimization Theory and Applications, 52, 463-486.

54. (1987, with V. Khachaturov and S. Utkin) A Class of Exhaustive Cone Splitting

80

Procedures in Conical Algorithms for Concave Minimization, Optimization, 18,

791-807.

55. (1987,with P.T. Thach) Global optimization under Lipschitzian constraints, Japan

Journal of Applied Mathematics, 4, 205-217.

56. (1987, with R. Horst) On the convergence of global methods in multiextremal

optimization, Journal of Optimization Theory and Applications, 54, 253-271.

57. (1987, with R.Horst and N.v. Thoai) Outer approximation by polyhedral convex

sets, Operations Research Spectrum, 9, 153-159.

58. (1987) An implicit space covering method with applications to fixed point and

global optimization problems, Acta Mathematica Vietnamica, 12:2, 162-170.

59. (1988, with P.T. Thach) A parametric approach to a class of nonconvex global

optimization problems, Optimization, 19, 3-11.

60. (1988, with N.V. Thuong) On the Global Minimization of a Convex Function Under

General Nonconvex Constraints, Applied Mathematics and Optimization, 18, 119-

142.

61. (1988, with R. Horst) Convergence and restart in branch and bound algorithms for

global optimization. Application to concave minimization and d.c. optimization

problems, Mathematical Programming, 42, 161-184.

62. (1988, with S. Utkin and V. Khachaturov) A new exhaustive procedure for con-

cave minimization (Russian), USSR Computational Mathematics andMathematical

Physics, 7, 992-999.

63. (1989, with R. Horst and N.V. Thoai) On an outer approximation concept in global

optimization, Optimization, 20, 255-264.

64. (1990, with P.T. Thach) The relief indicator method for constrained global opti-

mization, Naval Research Logistics, 37, 473-497.

65. (1990, with P.T. Thach) The Relief Indicator Method as a New Approach to Con-

strained Global Optimization, in System Modelling and Optimization, Proceedings

14th IFIP Conference, Leipzig, Lecture Notes in Control Information Sciences,

143, 219-233.

66. (1990) On polyhedral annexation method for concave minimization, in Functional

81

Analysis, Optimization and Mathematical Economics, eds. Lev J. Leifman and J.B.

Rosen, Oxford University Press, 248-260.

67. (1991) Normal conical algorithm for concave minimization over polytopes, Math-

ematical Programming, 51, 229-245.

68. (1991, with R. Horst) The Geometric Complementarity Problem and Transcending

Stationarity Problem in Global OPtimization, DIMACS Series in Discrete Mathe-

matics and Computer Science, Vol. 4, Applied Geometry and Discrete Mathemat-

ics, The Victor Klee Festschrift, 341-353.

69. (1991) Computing fixed points by global optimization methods, in Fixed Point

Theory and Applications, eds. MA Thera and Baillon, Longman Scientific and

Technical, 231- 244.

70. (1991) Effect of the Subdivision Strategy on Convergence and Efficiency of Some

Global Optimization Algorithms, Journal of Global Optimization, 1, 23-36.

71. (1991) Polyhedral Annexation, Dualization and Dimension Reduction Technique

in Global Optimization, Journal of Global Optimization, 1, 229-244.

72. (1992) The Complementary Convex Structure in Global Optimization, Journal of

Global Optimization,, 2, 21-40.

73. (1992) On Nonconvex Optimization Problems with Separated Nonconvex Vari-

ables, Journal of Global Optimization, 2, 133-144.

74. (1992, with B.T. Tam) An efficient solution method for rank two quasiconcave

minimization problems Optimization, 24, 43-56.

75. (1992, with F.A. Al-Khayyal) A class of global optimization problems solvable

by sequential unconstrained convex minimization, in Recent Advances in Global

Optimization, eds. C.A.Floudas and P.M. Pardalos, Princeton University Press,

141-151.

76. (1992, with F.A. Al-Khayyal) Global Optimization of a Nonconvex Single Facility

Location Problem by Sequential Unconstrained Convex Minimization, Journal of

Global Optimization, 2, 61-71.

77. (1992, with S. Ghannadan, A. Migdalas and P. Varbrand) Strongly Polynomial

Algorithm for a Production-Transportation Problem with Concave Production Cost,

82

Optimization, 27, 205-227.

78. (1992, with P.-C. Chen, P. Hansen, B. Jaumard) Webers Problem with Attraction

and Repulsion, Journal of Regional Science, 32, 467-486.

79. (1993, with B. Klinz) Minimum Concave-Cost Network Flow Problems with a

Single Nonlinear Arc Cost, in Network Optimization Problems, eds. P. Pardalos

and Dingzhu Du, World Scientific, 125-143.

80. (1993, with A. Migdalas and P. Varbrand) A Global Optimization Approach for

the Linear Two-Level Program, Journal of Global Optimization, 3,1-23.

81. (1993, with N.D. Dan and S. Ghannadan) Strongly Polynomial Time Algorithm

for Certain Concave Minimization Problems on Networks, Operations Research

Letters, 14, 99-109.

82. (1994, with W. Oettli) On Necessary and Sufficient Conditions for Global Opti-

mization, Matematicas Aplicadas, 15, 39-41.

83. (1994, with A. Migdalas and P. Varbrand) A Quasiconcave Minimization Method

for Solving Linear Two Level Programs, Journal of Global Optimization, 4, 243-

264.

84. (1994, with U. Pferschy) Linear Programs With an Additional Rank Two Reverse

Convex Constraint, Journal of Global Optimization, 4, 347-366

85. (1994, with B.T. Tam and N.D. Dan) Minimizing the sum of a convex function and

a specially structured nonconvex function, Optimization, 28, 237-248.

86. (1994, with S. Ghannadan, A. Migdalas and P. Varbrand) Heuristics Based on

Tabu Search and Lagrangian Relaxation for the Concave Production-Transportation

Problem, Studies in Regional and Urban Planning , issue 3, 127-141.

87. (1995) D.C. Optimization: Theory, Methods and Algorithms, in Handbook of

Global Optimization, R. Horst and P. Pardalos eds, Kluwer Academic Publishers,

149-216.


Algorithm for Two Special Minimum Concave Cost Network Flow Problems, Op-

timization 32, 23- 44.

89. (1995, with S. Ghannadan, A. Migdalas and P. Varbrand) The Minimum Concave

83

Cost Flow Problem with Fixed Numbers of Nonlinear Arc Costs and Sources Jour-

nal of Global Optimization 6,135-151.

90. (1995, with B.T. Tam) Polyhedral Annexation vs Outer Approximation Methods

for Decomposition of Monotonic Quasiconcave Minimization, Acta Mathematica

Vietnamica 20, 99-114.

91. (1995) Canonical D.C. Programming: Outer Approximation Methods Revisited,

Operations Research Letters 18, 99-106.

92. (1995, with Faiz Al-Khayyal and Fangjun Zhou) A D.C. Optimization Method for

Single Facility Location Problems, Journal of Global Optimization 7, 209-227.

93. (1995, with P. Hansen and B. Jaumard) Global Optimization in Location, in Facility

Location (Zvi Dresner, ed.), Springer-Verlag, 43-68.


Algorithm for a Concave Production-Transportation ProblemWith a Fixed Number

of Nonlinear Variables. Mathematical Programming 72, 229-258.

95. (1996) A General D.C. Approach to Location Problems. State of the Art in Global

Optimization: Computational Methods and Applications, C. Floudas and P. Parda-

los, ed., Kluwer 413-432 (1996)

96. (1997) (with S. Ghannadan) A new branch and bound method for bilevel linear

programs, in Multilevel Optimization: Algorithms and Applications (P.M. Parda-

los, A. Migdalas and P. Varbrand, eds), Kluwer Academic Publishers, 231-241.

97. (1997) Bilevel linear programming, multiobjective linear programming and

monotonic reverse convex programming, in Multilevel Optimization: Algorithms

and Applications (P.M. Pardalos, A. Migdalas and P. Varbrand, eds), Kluwer Aca-

demic Publishers, 295-304.

98. (1997), with P. Hansen, B. Jaumard and C. Meyer) Generalized convex multiplica-

tive programming via quasiconcave minimization Journal of Global Optimization

10, 229- 256.

99. (1998, with P.-C. Chen, P. Hansen, B. Jaumard) Solution of the multifacility Weber

and conditional Weber problems by D.C. Programming, Operations Research, 46,

548-562.

84

100. (1999, with K. Holmberg) A production-transportation problem with stochastic

demands and concave production cost Mathematical Programming 85, 157-179.

101. (1999) Normal sets, polyblocks and monotonic optimization Vietnam Journal of

Mathematics 27:4, 289-311.

102. (2000). On Parametric Methods in Global Optimization, in Parametric Optimiza-

tion and Related Topics V, J. Guddat, R. Hirabayashi, H. Th. Jongen, F. Twilt eds,

Peter Lang 2000, 195-212.

103. (2000) (with Ng. D. Nghia): Decomposition Algorithm for Reverse Convex Pro-

grams, Vietnam Journal of Mathematics, 28:1(2000), 43-56.

104. (2000) The MCCNF problem with a fixed number of nonlinear arc costs: complex-

ity and approximation, in Approximation and Complexity in Numerical Optimiza-

tion: Continuous and Discrete Problems (P. M. Pardalos, ed.), Kluwer Academic

Publishers, 2000, pp. 525-541.

105. (2000) Strong polynomial time solvability of a minimum concave cost network

flow problem, Acta Mathematica Vietnamica 25, 209-217.

106. (2000) (with L.T. Luc) A New Approach to Optimization Under Monotonic Con-

straint, Journal of Global Optimization 18(2000), 1-15.

107. (2000) On Some Recent Advances and Applications of D.C. Optimization, in Opti-

mization, Lecture Notes in Economics and Mathematical Systems, Vol. 481, (V.H.

Nguyen, J.J. Strodiot and P. Tossings, eds.), Springer, 2000, pp. 473-497.

108. (2000): Global Optimization Methods for Location and Distance Geometry Prob-

lems, in Progresses in Optimization II (contributions from Australasia) (X.Q. Yang,

A.I. Mees, M. Fisher and L. Jennings eds.), Kluwer Academic Publishers, 2000,

3-20.

109. (2000) (with H.D. Tuan, P. Apkarian and S. Hosoe): D.C. optimization approach to

robust control: feasibility problems, Int. J. Control, 73:2(2000), 89-104.

110. (2000) (with H.D. Tuan and S. Hosoe): D.C. optimization approach to robust con-

trols: the optimal scaling value problems. IEEE Transactions on Automatic Control

Vol45, No. 10 (2000), 1903-1909.

111. (2000) (with P.M. Pardalos and H.E. Romeijn): Recent Developments and Trends in

85

Global Optimization, Journal of Computational and AppliedMathematics, 124(2000),

209-228.

112. (2000) Monotonic Optimization: Problems and Solution Approaches, SIAM Jour-

nal on Optimization, Vol. 11, No. 2 (2000), 464-494.

113. (2001) (with A. Rubinov and H. Mays) Algorithm for a Monotonic Global Opti-

mization Problem , Optimization 49(2001), 205-221.

114. (2001) (with A.M. Bagirov and A.M. Rubinov) Clustering via D.C. Optimization in

Advances in Convex Analysis and Optimization, N. Hadjisavvas and P.M. Pardalos

eds, Kluwer, 221-235.

115. (2001) Convexity and Monotonicity in Global Optimization , in Advances in Con-

vex Analysis and Optimization, N. Hadjisavvas and P.M. Pardalos eds, Kluwer,

569-594.

116. (2001) Cutting Planes in Global Optimization, in Encyclopedia of Optimization,

eds C. Floudas and P. Pardalos, Kluwer 2001, vol I, pp. 366-371.

117. (2001)Hierarchical Optimization, in Encyclopedia of Combinatorial Optimization,

eds. P. Pardalos and M. Resende, Oxford University Press, 2002, 502-513.

118. (2001) (with A. Bui and M. Bui) A nonconvex optimization problem arising from

distributed computing, lMathematica, 43(66), No 2, 2001, 151-165.

119. (2002) Normal branch and bound algorithms for general nonconvex quadratic pro-

gramming in Combinatorial and Global Optimization (P.M. Pardalos, A. Migdalas

and R.E. Burkard, eds.), World Scientific Publishing Co. , 333-355.

120. (2002) (with F. Al-Khayyal and F. Zhou) Large-Scale Single Facility Continuous

Location by D.C. Optimization, Optimization 51(2002), 271-292.

121. (2002) (with Ng.T. Hoai Phuong): A Unified Monotonic Approach to Generalized

Linear Fractional Programming, Journal of Global Optimization 23(2002) 1-31.

122. (2002) (with Ng.T. Hoai Phuong) A Monotonicity Based Approach to Nonconvex

Quadratic Optimization , Vietnam Journal of Mathematics, 30:4(2002), 373-393.

123. (2002) (with L.N. Tho, and T.T. Son): Low-Complexity Optimization-based Algo-

rithms for Maximum Likelihood Multi-user Detection, Proceedings, International

Symposium on Wireless Personal Multimedia Communications, Hawai, October

86

2002.

124. (2003) On global optimality conditions and cutting plane algorithms, Journal of

Optimization Theory and Applications, Vol. 118(2003), No. 1, 201-216.

125. (2003) (with L.S. Vinh and Ng.. Nghia): A discrete location problem, Acta Math-

ematica Vietnamica, 28(2003), 185-199 .

126. (2003) (with H. Konno and N. Kawadai): Convex minimization under semi-definite

constraints with applications, Journal of Global Optimization, 25(2003)141-155.

127. (2003) (with Ng.. Nghia): Reverse Polyblock Approximation for Generalized Mul-

tiplicative/Fractional Programming VN Journal of Mathematics 31(2003), 391-

402.

128. (2003) (with H.D. Tuan, L.H. Nam and T.Q. Nguyen): Multicriterion Optimized

QMF Bank Design, IEEE Transactions on Signal Processing, 51(2003), 2582-2591.

129. (2004) (with H. Konno and P.T. Thach) Optimization of Polynomial Fractional

Functions , Journal of Global Optimization, 29(2004), 19-44.

130. (2004) Minimax Theorems Revisited, Acta Mathematica Vietnamica, 29(2004),

217- 229.

131. (2005) Monotonicity in the framework of generalized convexity, Proceedings, 7th

International Symposium on Generalized Convexity/Monotonicity, eds. A. Eber-

hard, N. Hadjisavas and D.T. Luc, Springer 2005, 61-85.

132. (2005) Partly convex and convex-monotonic optimization problems, Modelling,

Simulation and Optimization of Complex Processes, Proceedings of the Interna-

tional Conference on High Performance Scientific Computing, March 10-14, 2003,

Hanoi, Vietnam, Eds. Hans Georg Bock, Ekaterina Kostina, Hoang Xuan Phu, Rolf

Rannacher, Springer 2005,485-508.

133. (2005) (with F. A. Al-Khayyal and P.T. Thach), Monotonic Optimization: Branch

and Cuts Methods, in Essays and Surveys on Global Optimization, eds. C. Audet,

P. Hansen, G. Savard, GERAD, Springer, 2005, 39-78.

134. (2005) Robust Solution of Nonconvex Global Optimization Problems, Journal of

Global Optimization 32(2005), 307-323.

135. (2005) On Solving Nonconvex Optimization Problems by Reducing The Duality

87

Gap, Journal of Global Optimization, 32(2005), 349-365, DOI 10.1007/s10898-

004-1947-9.

136. (2005) Polynomial Optimization: A Robust Approach, Pacific Journal of Optimiza-

tion, 1(2005), 357-373.

137. (2006) (with M. Minoux and N.T. Hoai Phuong) Discrete Monotonic Optimization

With Application to A Discrete Location Problem, SIAM Journal of Optimization,

17(2006)78-97.

138. (2006) (with N.T. Hoai Phuong and Faiz Al-Khayyal) Optimization of a Quadratic

Function with a Circulant Matrix Computational Optimization and Applications,

35(2006)135-159, DOI: 10.1007/s10589-006-6448-y

139. (2007) On Duality Bound Methods for Nonconvex Global Optimization, Journal

of Global Optimization, 37(2007), 321-323, DOI: 10.1007/s10898-006-9055-7

140. (2007) On a Decomposition Method for Nonconvex Global Optimization Opti-

mization Letters, (2007) 1:245-258, DOI 10.1007/s11590-006-0025-2

141. (2007) (with N.T. Hoai-Phuong) A Robust Algorithm for Quadratic Optimization

Under Quadratic Constraints, Journal of Global Optimization, 37(2007)557-569,

DOI: 10.1007/s10898-006-9063-7

142. (2007) (with A. Migdalas and N.T. Hoai Phuong) A Novel Approach to Bilevel

Nonlinear Programming, Journal of Global Optimization, 38(2007), 527-554, DOI

10.007/s10898- 006-9093-1.

143. (2007) Parametric Minimax Theorems With Applications, Nonlinear Analysis Fo-

rum, 12(2007), Vol.12(1),2007, pp 1-16.

144. (2008) Minimax: Existence and Stability, in Pareto Optimality, Game Theory and

Equilibria, eds. A. Chinchuluun, A. Migdalas, P.M. Pardalos, L. Pitsoulis, Springer

2008, pp 3-21.

145. (2009) Concave programming and DH-point: Journal of Global Optimization, 43(2009),

407-409. DOI 10.1007/s10898-007-9220-7.

146. (2010) D(C)-optimization and robust global optimization, J. Global Optim (2010)47:485-

501. DOI 10.1007/s10898-009-9475-2.

88

147. 10 (2011) A new topological minimax theorem with application, J. Global Optim

(2011)50: 371-378. DOI 10.1007/s10898-010-9591-z.

Tµi liÖu tham kh¶o

Google

1. Hoµng Tôy � Wikipedia tiÕng ViÖt.

vi.wikipedia.org/wiki/Hoµng-Tôy

2. Hoµng Tôy, Chóng ta thiÕu v¾ng nh÷ng "T¹ Quang Böu" vµ ...

tuanvietnam.net/2010-08-21-gs-hoang-tuy-chung-ta-thieu-vang-nhu...

3. Hoµng Tôy - BAOMOI.COM

www.baomoi.com/Tag/Hoµng-Tôy.epi

4. TiÓu sö GS Hoµng Tuy.

vietsciences.free.fr/vongtaylon/profs/hoangtuy-bio.htm

5. Gi¸o s Hoµng Tôy: Gi¸o dôc kh«ng thÓ ®æi míi vôn vÆt.

tuanvietnam.net/2009-10-08-giao-su-hoang-tuy-giao-duc-khong-the...

6. Hoµng Tôy lªn tiÕng vÒ sù cÇn thiÕt ph¶i c¶i c¸ch ngay gi¸o dôc.

dvt.vn/.../gs-hoang-tuy-len-tieng-ve-su-can-thiet-phai-cai-cach-ngay-..

.

7. Kobnitz, N. Pháng vÊn GS. Hoµng Tôy. The Mathematical Intelligencer, 3, 12,

(1990).

8. Mai H¬ng Anh. GS. Hoµng Tuþ, Ngêi khai sinh Lý thuyÕt tèi u toµn côc.

100 ch©n dung, Mét thÕ kû §¹i Häc Quèc Gia Hµ Néi (1906-2006).

9. TrÇn V¨n Nhung VÒ Gi¸o Dôc vµ §µo T¹o

§«i ®iÒu ghi l¹i, NXBGD, 2011.

10Theo Mathscinet th× sè c«ng tr×nh cña GS. Hoµng Tôy lµ 168 (tÝnh ®Õn cuèi n¨m 2011)

89

môclôcstatic.khoia0.com/pdf-files/giao_su_hoang_tuy_by_nguyen... · 2017. 2. 18. · ¤ng sinh...

Documents