meclisi mebusan zabıt ceridesi...meclisi mebusan zabıt ceridesi onsekizinci înikad 25...
TRANSCRIPT
DEVRE : 3 ClLT : 1 ÎÇTÎMA SENESİ : 5
Meclisi Mebusan Zabıt Ceridesi
Onsekizinci în ikad
25 Teşrinisani 1334 (1918) Pazartesi
M Ü N D E R E C A T
I. — ZAPTI SABIK HULASASI II. — EVRAKI VARİDE
Tezkireler 1. — Bazı devair bütçelerine ceman 3 438 264
lira tahsisatı munzamma itasına dair Sadaret tezkiresi. 194
III. — SUALLER VE İSTİZAHLAR
Sualle* 1. — Karesi Mebusu Hüseyin Kadri Beyin,
mütareke şeraitine mugayir olarak vaki olan işgali askerinin, bütün cihanı medeniyet Meclisi Millileri nezdinde protesto edilmesine dair sual takriri.
2. — Musul Mebusu Mehmet Ali Fazıl Beyin, Harb esnasında ika edilen ceraimin fail ve müsebbiblerinin sureti muhakemeleri hakkında Hükümetçe ne düşünüldüğüne dair sual takriri.
IV. — MÜZAKERE EDİLEN MEVAD
1. — Harbiye Nezareti tarafından geri alman tahsili ali görmüş zabıtanın terfiileri ile bilumum zabıtana kıdem zammı itasına dair Kararnamenin hemen Meclise iadesi ile müzakeresine dair Adliye Encümeni mazbatası.
Sayfa
194 194 194
194
194
194:195
195:196
196
196:197
Sayfa
2. — Bazı Devairin 1334 senesi bütçelerinin tahsisatı fevkaladei şehriyyeleri fasıllarına ceman 1 286 699 lira ilavesine dair kanun layihası. 197:198
3. — 1334 senesi Hudud Sıhhiye Müdüriyeti Umumiyyesi bütçeleri ile Müdüriyeti mezkure Tekaüd Sandığı Bütçesinin tahsisatı fevkaladei şehriyyeleri fasıllarına ilave olunacak mebaliğe dair kanun layihası. 198
4. — 1334 senesi Evkaf Nezareti Bütçesinin tahsisaü fevkaladei şehriyye maddesine 26 250 lira ilavesine dair kanun layihası. 198
5. — Müskirat Resmi Kanununun bir fıkrası hakkındaki sehvin tashihi hakkında Muvazene! Maliye Encümeni mazbatası. 198:199
6. — İaşe Müdüriyeti Umumiyyesinin avans olarak alacağı 1 000 000 liraya Maliye Nezaretinin kefaletine dair kanun layihası. 199:200
7. — 1334 senesi Duyunu Umumiyye Bütçesinde % 4 faizli Osmanlı İstikrazı Dahilisi unva-niyle ve 24 A numarasiyle bir fasıl küşadına ve bu fasla 995,060,16 lira vazına dair kanun layihası. 200:201
TBMM KÜTÜPHANESİ
meclisi Mebusun ı î îe 25 Teşrinisani 1334 (1918) C ; i
BİRİNCİ CELSE
Küşad Saati : 2.40
REİS : Reisvekili Hüseyin Cahit Beyefendi
KÂTİPLER : Ali Haydar Bey (Saruhan), Halet Bey (Erzincan), Mentduh Bey (Bursa), Vehbi Bey (Siverek)
REİS — Efendim, Meclis küşad olundu. Zaptı sabık hulasasını okutuyorum.
I. — ZAPTI SABIK HULASASI
ON YEDİNCİ ÎNİKAD
23 Teşrinisani 1334 Cumartesi
Reisvekili Hüseyin Cahit Beyefendi'nin Riyasetinde ini-kad ederek Zaptı Sabık Hülasası kıraat ve kabul edildi.
Hudeyde Mebusu Mustafa Efendi ve rüfekasının, Hüc-rei Mutahharai Risalet Penahiden kaldırılan emanata;
Karahisarışarki Mebusu Yanko Kovenoğlu ve Rüfekasının, Ayvalık ve Civarındaki Rumların tebidinde methal-der olan Limon Fon Sandres Paşa hakkında Hükümetçe ne gibi tahkikat ve takibatta bulunulacağına dair sual takrirleri Hükümete tebdil olundu.
Ta az Mebusu Tahir Feyzi Bey'in, vesika ekmekleri yolsuzluğu hakkında Hükümetçe ne yapılacağına dair sual takririnin tekidi takarrür etti.
Trabzon Mebusu Yorgo Yuvanidis Efendi ve rüfekasının, Reis ve Birinci Reisvekilinin istifalarına dair sual takriri reddolundu.
Malulini askeriyyeden firar eden ve ademi icabet cürümleri ile mahkûm olanların affına dair kanun layihası ile
îun layihalarının müzakereleri tehir edildi.
Vilayatı mustahlasa için Maliye Nezareti bütçesine beş milyon lira tahsisatı fevkalade ilavesinin ve tahsisatı mefkurenin tevzi ve idaresi için Vilayatı Mustahlasa Müfettişi Umumiliği ihdası hakkındaki iki kıta kanun layihası reddolundu.
İnikada nihayet verildi. Reis
Reisvekili Hüseyin Cahit
Kâtip Kâtip Saruhan Erzincan
Ali Haydar Halet Kâtip Kâtip Bursa Siverek Memduh Uhbi
REİS — Zaptı sabık hulasası hakkında bir mütalaa var mı? ("Hayır" sesleri) Zaptı sabık hulasası kabul edilmiştir.
II. — EVRAKI VARİDE
Tezkireler
1. — Bazı devair bütçelerine ceman 3 438 264 lira tahsi
satı munzamma itasına dair Sadaret tezkiresi.
REİS — Bazı devair bütçelerine ceman üç milyon dört yüz otuz sekiz bin iki yüz altmış dört liranın tahsisatı munzamma suretinde ilavesine dair bir tezkirei samiye gelmiştir. Muvazenei Maliyye Encümenine havale ediyoruz.
Sualler 1. —Karesi Mebusu Hüseyin Kadri Beyin, mütareke şe
raitine mugayir olarak vaki olan işgali askerinin, bütün cihanı medeniyet Meclisi Millileri nezdinde protesto edilmesine dair sual takriri.
REİS — Karesi Mebusu Hüseyin Kadri Bey tarafından verilmiş bir takrir var, okutuyorum efendim :
III. — SUALLER VE İSTİZAHLAR
Meclisi Mebusan Riyaseti Celilesine
Osmanlı Milletleri bila tefriki cins ve mezhep mazlumdurlar, mağdurdurlar, asla zalim değildirler. Bu babta propagandacıların yaygaralarına değil, fakat selameti vicdana müstenit tahkikata itibar edilmelidir.
Hristiyanlık için olduğu gibi Müslümanlık için de hürriyeti vicdan ve hakkı beka vardır. İnkâr edilemez. Ana-
— 194 —
TBMM KÜTÜPHANESİ
Medisi Mebusan İ : 18 25 Teşrinisani 1334 (1918) C : 1
sırı tslamiye birer millet olarak mevcutturlar. İmha edilemezler. İstiklalimiz galipler tarafından selb edilebilir fakat dünyayı sulh ve müsalemetle yaşatmak isteyen prensipler, bizim hakkı mevcudiyetimiz inkâr edildiği günden itibaren duçarı halel olmaya mahkûmdurlar.
Biz namuslarına itimat ettiğimiz galip milletlere silahlarımızı Namuslu Millet olarak teslim ettik. Fakat teslim şeraitimizin bila sebep, galiplerin kuvvetleriyle ihlal ve mevcudiyetimizin tehlikeye ilka edildiğini kemali teessürle görüyoruz. Binaenaleyh hakkımızdaki hükmü medenî milletlerin vicdanî tahkikatın neticesine talik ederek mütareke şeraitine mugayir vaki olan işgali askerinin bütün cihanı me-deniyyet mecalisi milliyyeleri nezdinde protesto edilmesine Makamı Riyasetin mezun kılınmasını talep ederim.
25 Teşrinisani 1334 Karesi Mebusu Hüseyin Kadri
HÜSEYİN KADRİ BEY (Karesi) — Arzedeyim efendim. Hükümet bu hakkı, bir mütareke metni ile takyid etmiş. İnkiyat ettirilmesi için teşebbüsatta bulunduğunu söylüyor. İşitiyoruz ki İtilaf Devletleri tarafından Adana, mütareke hilafına olarak işgal ediliyor. İstanbul tamamen işgal edilmiş bulunuyor.
İstanbul'da zuhura gelecek hadisat, hakikatte mevcudiyetimizi tehlikeye koyacak bir haldir. İstanbul'da vukua gelecek bir iğtişaş, bütün Osmanlılığı kökünden sarsar. Böyle bir tehlike ancak işgali askerinin vukuundan dolayı vukua gelebilir. Malumu Aliniz Makriköyde bir vakai müessif eden bahsolunuyor. Yarın nasıl emin olabilirim ki benim aileme de, belki Hristiyandır, Hristiyandan döndürmedir, diye bir tasallut olmayacaktır? Bu gibi ahval karşısında aciz ve meskenetle hareket eden Hükümete esasen itimat etmemiştim; yine itimat etmem. Onun için ciham medeniyetin namuslu mümessilleri olan mecalisi milliyyenin de haklan vardır ve onlara müracaat ettiğimiz zaman bize verdikleri imzaya onlar sadık kalacaktır.
REİS — Efendim; Heyeti Umumiyye müsaade buyu-rursa bu takririn leh ve aleyhinde müzakere etmeden evvel bir şey arzedeyim. Bu babta Meclisi MilK tarafından diğer milletlerin mecalisi milîiyyesine müracaat edilmesi müna-sebatı beyneddüceliyyede görülmemiş bir hadise teşkil edecektir. İhtimal ki böyle bir şey, son dakikaya geldiği zaman tecviz edilebilecek bir çare olur. Fakat bu şekilde Meclisi Millî tarafından diğer milletlerin mecalisi milîiyyesine müracaat edebilmek için evvelemirde gayrı kabili inkar bir surette tahakkuk etmiş bir vaka olmalıdır. Yani Hükümetle hem efkar ve hem ahenk olmalıyız. Bir kere Hükümet mü-
tareke ahkamının ihlal edildiğine kani midir, bu kanaati sureti resmiyyede diploması vasıtasıyla protesto etmiş ve hükümetlerden cevap almış mıdır? Bu cihet, tahakkuk ve taayyün etmeden, o devletlerin mütareke şartlanm ihlal ettikleri şubat bulmadan ve kendilerinin : Evet ihlal ediyoruz; şeklinde elimizde bir senedi olmadıkça, bizim Millet namına Meclisi Teşriilere müracaat edişimiz -kelimeyi bulamıyorum- biraz hafif gibi gelir. Binaenaleyh evvelemirde keyfiyetin Hükümetten bir sual şeklinde sorulması kabul olunursa daha münasip olur. ("İstizah" sadaları) Tebey-yün edecek neticeye göre ihtimal ki Meclisi Millî buna karar verebilir. ("İstizah" sadaları) Zannederim ki suali istizaha kalbetmek her zaman için kabildir. Evvela sual şeklinde olsa?..
HÜSEYİN KADRİ BEY (Karesi) — Yarın için, istizah olmak üzere, takririmin tehirini kabul ederim. Kimsenin hakkı kelamı olmayacak surette sual şeklinde bırakılması doğru değildir. Bu mesele, yalnız bendenize değil bütün Memlekete, bütün Mebusana ait bir meseledir. Verilecek izahat kanaatbahş olursa Meclis yine beyanı itimat eder. ("İstizah olunsun" sadaları)
SEYYİD YUSUF FAZIL BEY (Asir) — Bendenizce sual olmalı. Şayet suale karşı Hükümetten verilecek cevap kanaatbahş olmazsa ve rüfekadan bir kaç kişinin sorması icap eden mesail çıkarsa, o zaman suali istizaha kalbede-riz. O surette olması daha münasiptir.
REİS — Bu takririn sual şeklinde Hükümete hemen teklifini kabul edenler d kaldırsın. (Eller kalkar) Kabul edilmiştir.
2. — Musul Mebusu Mehmet Ali Fazıl Beyin, Harb esnasında ika edilen ceraimin fail ve müsebbiblerinin sureti muhakemeleri hakkında Hükümetçe ne düşünüldüğüne dair sual takriri.
REİS — Musul Mebusu Fazıl Efendi tarafından verilmiş bir takrir daha var efendim. Bu da sual takriridir.
MEHMET ALİ FAZIL EFENDİ (Musul) — Okunsun efendim.
REİS —Arzedeceğim : Anasırı Müslime ve gayrı Müs-limeye ika edilen ceraimin müsebbiplerinin mücazatına teşebbüs edilmiştir. Fakat bunlar ayrı ay$ tetkik olunursa seneler sürer. Fevkalade bir mahkeme teşkili de Kanunu Esasiye mugayirdir. Binaenaleyh, Hükümet bu iş için efkarı umumiyyenin arzu ettiği veçhile ne düşünüyor, diye verilen bir sual takriri. Bu sual takririni, Hükümete tebliğ ediyorum; Hükümet buraya gelip cevap verdiği zaman burada müzakeresi cereyan eder.
TBMM KÜTÜPHANESİ
— 195
Meclisi Mebusan t : 18 25 Teşrinisani 1334 (1918) C : 1
EMANUEL EMANUELİDİ EFENDİ (Aydın) — Bizim de öyle bir takririmiz vardır; "Ayvalık" hakkındadır.
REİS — O, geçen celsede halledildi ve Hükümete verildi.
EMANUEL EMANUELİDİ EFENDİ (Aydın) — Hükümete mi verildi? Bu iş Liman Paşa hakkında değil mi?
REİS — Bunu Hükümete gönderdik, Hükümet gelip
cevap verecek.
EMANUEL EMANUELİDİ EFENDİ (Aydın) — öyle ise hallolunmadı.
REİS — Haiiolunduğunu kimse iddia etmedi.
IV. — MÜZAKERE EDİLEN MEVAD
1. — Harbiye Nezareti tarafından geri alman tahsili ali görmüş zabıtanın terfileri ile bilumum zabıtana kıdem zammı ilasına dair Kararnamenin hemen Meclise iadesi ile Müzakeresine dair Adliye Encümeni mazbatası. (1)
Meclisi Mebusan Riyaseti Celilesine Tahsili ali görmüş zabıtanın terfileriyle bilumum za
bıtanın kıdem zammı hakkındaki Kararı Muvakkat, Heyeti Umumiyye ruznamesinde dahil iken Harbiye Nezareti tarafından, yeniden tetkik edilmek üzere, bundan takriben bir ay evvel Meclisten alınmıştır. Harbiye Nezareti, müte-kaid erkan ve ümerayı tekrar Orduyu Hümayuna muvazzaf olark kabul gibi hilafı kanun icraata teşebbüs ettiği görülmekte olduğundan, elyevm meri olan kararname, Harbiye Nezaretinin elinde bulundukça, Orduyu Hümayun erkan ümera ve zabitanının mevki ve vaziyetleri bilahare kabili ıslah olmayacak bir hale geleceği şüphesiz olduğundan, bu kararnamenin hemen Meclise iadesiyle Askerî Encümeni tarafından yapılan tadilata tevfikan müzakeresini teklif ederiz. 25 Teşrinisani 1334
Askerî Encümeni Reisi Mazbata Muharriri Hasan Rıza Hüseyin Avni Zabıt Kâtibi Aza
İhsan Sudi Aza Aza
Kâzım Naci Aza Aza
Süleyman Asım
HASAN RIZA PAŞA (Hudeyde) — Efendim, malumu aliniz bu son zamanda Orduda en çok nahoşnudiyi celbeden ahval, bu Zammı Kıdem Kanunudur. Bu Kanun, Encümende bir sene evvel tetkik edildi ve Heyeti Umumiyye-ye s ev kolundu. Bu sene müzakere edilmekte iken geriye alındı. Bu Kararname gayet muzır bir silahtır. Bu silah bu gün maatteessüf vazifesini suistimal eden Harbiye Nezaretinin elinde bulundukça, bütün bütün fena istimal olunmak ihtimali vardır. Bu gün Harbiye Nezareti hilafı kanun bir surette mütekaid zabıtanı tekrar Orduya muvazzaf olarak ithal ediyor. Elinde böyle bir kararname mevcut oldukça
(1) Evveliyatı 6 net İnikad zapt vidadır.
bunların da kıdemlerine zammederek bunları nihayet Ordunun resikarına geçirecektir. Mütekaid zabitanın tekrar Orduya alınması bir kere Orduda ahengi ihlal eder. Bu, gayet tabii bir meseledir.
Bundan beş sene evvel Ordudan ayrılmış bir adam yine Orduya girecek olursa, bilhassa bu cihan harbinde alınan dersler ve görülen tecaripten haberdar olamayacağından, Orduyu berbat etmek ihtimali vardır. Buna kıdem de zammedersek artık Ordunun ne hale geleceğini düşününüz. Binaenaleyh bu kararnameyi bir an evvel getirsinler. Bizim Encümenin tadilatı veçhile burada müzakere olunur. Ya Heyeti Aliyyenin reyine iktiran eder veyahut iktiran etmez. O ikinci bir bahistir.
MUHARREM HIFZI BEY (Hudeyde) — Mağdur edilmiş ümera ve zabitan da vardır.
REİS — Bu mütalaanın aleyhinde bulunacak kimse var mı?
SASON EFENDİ (Bağdat) — Bu, Kararnamedir. Yani bu gün mamulünbih bir kanundur. Hükümet hiç bir zaman geriye alamaz. Hükümetin aldığı bir parça kağıttır. Tabiî sureti Encümende mevcuttur. Heyeti Umumiyyenin malıdır. Heyeti Umumiyye ne vakit isterse ruznameye koyar. Ruznameye vazı caizdir.
HASAN RIZA PAŞA (Hudeyde) — Evet, bunun tariki teşriisi böyle olabilir. Haklan vardır. Kararnameye hâkim Meclisi Alinizdir. Fakat Harbiye Nezareti ahvali hazı-raya nazaran bunun tadilini tasavvur ediyordu. Biz kendilerine bu suretle muvafakat ettik. Kendilerine; siz bu tadilatı yapmayacak olursanız burada müzakere edeceğiz, dersek, zannederim ki mesele daha emin bir surette halledilmiş olur.
REİS — Zannederim, mesele pek sadedir. Şimdi Heyeti Alîyye tensip buyuracak olursa gelecek ruznameye ithal ederiz. Zaten ruzname Hükümete tebliğ edilir ve kanunların müzakeresinde Hükümet tarafından da mumuru mahsus bulunması ve noktai nazarını beyan etmesi icabatı tabiyyedendir. O halde Hükümet tadilatı kabul ederse Meclise teklif eder. Mecliste nazarı itibare alırsa kabul olunur.
HASAN RIZA PAŞA (Hudeyde) — Bu sureti kabul ediyoruz efendim.
— 196 —
TBMM KÜTÜPHANESİ
Meclisi Mebusan 1 : 18 25 Teşrinisani 1334 (1918) C : 1
REİS — Bu suretle ruznameye ithalini kabul edenler ellerini kaldırsın. (Eller kalkar) Kabul edilmiştir.
2. — Bazı demirin 1334 senesi bütçelerinin tahsisatı Jev-kaladei şehriyeleri fasıllar ma ceman 1 286 699 lira ilavesi hakkında kanun layihası.
REİS — 509 numaralı layihayı müzakere edeceğiz. Dört aylık tahsisatı fevkalade! şehriyye hakkındadır.
HASAN RIZA PAŞA (Hudeyde) — Efendim, bu za-maim devam edip duruyor. Şimdi de bir zam Kanunu geldi. Maliyeden m em üren gelen bey efendiler, lütfen hali malimiz hakkında malumat versinler? Çünkü, malumu aliniz, ahval acayiptir.
SEYFETTİN BEY (Maliye Nazırı Namına Muhase-bei Maliye Müdürü) — Malumu Devletleridir ki, biz ancak terhis olunduğumuz mesail hakkında izahat verebiliriz. Bu tahsisatı munzamma, memurinin ahvali fevkaladesinin bir dereceye kadar terfih ve ikdarı için Meclisi Alinizin tensibi ile vuku bulan zamaimden ibarettir. Ahvali ma-liyye meselesine gelince : Onun ayrıca Nazır Beyin huzuru ile müzakere edilmesi icab eder.
HASAN RIZA PAŞA (Hudeyde) — Bendeniz de bu Kanun layihasının Nazır Beyin huzuru ile müzakeresini teklif ederim. Bu babta bize malumat versinler.
SEYFETTİN BEY (Devamla) — Efendim, yalnız Heyeti Muhteremlerinden şunu rica ediyoruz ki : Memurin bugün maaşata mühtazırdırlar. Paşa hazretlerinin istizah buyurduğu mesail, her zaman müzakere edilebilir. Bugün Teşrinisaninin yirmi beşidir, beş gün sonra maaş vermek mecburiyetindeyiz. Memurinin hali, Heyeti Aiiyyenizce tabii d er kardır. Bu cihet başka bir zamanda da mevzuu bahs. olabilir.
HASAN RIZA PAŞAA (Hudeyde) — Doğrudur. Bendeniz herhalde bu izahı Maliye Nezaretinden beklediğimiz hususunda ısrar ediyorum.
REİS — Efendim, o halde müzakerenin yevmi ahera tehirini talep etmiyorsunuz?
HASAN RIZA PAŞA (Hudeyde) — Hayır Efendim.
REİS — Layihai Kanuniyye hakkında başka bir itiraz mı var efendim? ("Hayır" sa dal arı) Maddeleri okuyunuz efendim :
Madde 1. — 8 Kânunusani 1332 ve 28 Mart 1334 Tarihli Kanunlar mucibince itası lazım gelen tahsisatı fevka-Iadei şehriyye 1334 senei maliyyesi nihayetine kadar kema-kan tesviye olunacaktır.
REİS — Madde hakkında söz isteyen var mı efendim? Maddeyi kabul edenler lütfen el kaldırsın : (Eller kalkar) Madde kabul edilmiştir.
Madde 2. — Merbut cedvelde muharrer devairin 1334 senesi bütçelerinin tahsisatı fevkaladei şehriyye fasıllarına ceman 1 286 699 lira tahsisat ilave olunmuştur.
CEDVEL
Esami i Devair Fasıl
Zatı Hazreti Padişahı ve Hanedanı Saltanat Duyunu Umumiyye Maliye Nezareti Divanı Muhasebat Rüsumat Müdüriyeti Umu-miyyesi Defteri Hakanî Emaneti Posta ve Telgraf ve Telefon Nezareti Dairei Sadaret Şurayı Devlet Dahiliye Nezareti Emniyeti Umumiyye Mürü-riyeti Aşair ve Muhacirin Sıhhiye Müdüriyeti Umu-miyyesi Umum Jandarma Kumandanlığı Hariciye Nezareti İlmiye Dairesi Adliye ve Mezahip Nezareti Maarifi Umumiyye Nezareti Nafıa Nezareti Ticaret ve Ziraat Nezareti İmalaU Harbiye Müdüriyeti Umumiyyesi
3 55 99
104
115 124
136 141 144 163
172/174(A) 181
193
202 211 221 233 (A) 252 271 301
342
Yekûn
Lirayı Osm anî
23 463 400 000 122 721
2 472
57 303 13 722
73 176 3 623 2 313
76 855
80 498 7 358
14 537
133 330 10 932 32 866 115 678 54 036 11 684 43 282
6 850
1 286 699
HAMÎT BEY (Halep) — Cedvelde bir tashihat icrasını teklif ediyoruz. Emniyeti Umumiyye Müdüriyeti sütununda fasıl numarası olmak üzere "174" ve "174 (a)" vardır ve her ikisi için "80 498" lira vaz edilmiştir. Halbuki her iki faslı muhtevi olması lazım gelen meblağ tefrik edilmek lazım geldiğinden, Emniyeti Umumiyye Müdüriyeti mukabilinde "174" numaralı fasla "78 000" lira konulacak. Ke-zalik Emniyeti Umumiyye Müdüriyeti mukabilinde "174 (A)'* numaralı fasla da "2 498" lira vaz edilecektir. Bu suretle cedvelin tashihini rica ediyoruz.
REİS — Şu halde yekun değişmiyor.
TBMM KÜTÜPHANESİ
— 197
Meclisi Mebusan İ : 18 25 Teşrinisani 1334 (1918) C : 1
HAMtT BEY (Halep) — Hayır efendim, yalnız iki şey ilave olunacak.
REİS — Başka bir mütalaa var mı? ("Hayır" sadala-rı) Bu maddeyi, Muvazenei Maliye Encümeninin tadili veçhile, kabul edenler ellerini kaldırsın. (Eller kalkar) Kabul edilmiştir.
Madde 3. — Tarihi neşrinden itibaren meri olacak olan işbu Kanunun icrasına Maliye Nazırı memurdur.
REİS — Bu Iayihai kanuniyyeyi Heyeti Umumiyyesi ile kabul edenler lütfen ellerini kaldırsın efendim. (Eller kalkar) Kabul edilmiştir.
3. — 1334 senesi Hudud Sıhhiye Müdüriyeti Umumiyyesi bütçeleri üe Müdüriyeti rnezkure Tekaüd Sandığı Bütçesinin tahsisatı fevkaladei şehriyeleri fasıllarına ilave olunacak mebaliğe dair kanun layihası.
REİS — "511" numaralı layihayı müzakere edeceğiz. Hudud Sıhhiyye Müdüriyeti ile mezkur Müdüriyet Tekaüd Sandığı Bütçesine tahsisatı fevkaladei şahriyye ilavesi hakkındadır. Maddeleri okuyunuz efendim :
Madde 1. — 26 Kânunusani 1332 ve 28 Mart 1334 Tarihli Kanunlar mucibince itası lazım gelen tahsisatı fevkaladei şehriyye 1334 sanei maliyyesi nihayetine kadar kemale an tesviye olunacaktır.
REÎS — Madde hakkında bir mütalaa var mı efendim? Maddeyi kabul edenler lütfen el kaldırsın. (Eller kalkar) Kabul edilmiştir.
Madde 2. — Hudud Sıhhiyye Müdüriyeti Umumiyyesi 1334 senesi Bütçesinin yedinci faslının dördüncü tahsisatı fevkalade maddesine 3 333 lira ilave olunmuştur.
REÎS — Maddeyi kabul edenler lütfen el kaldırsın. (Eller kalkar) Kabul edilmiştir.
Madde 3. — Müdüriyeti Mezkure Tekaüd Sandığının 1334 sanesi Bütçesinin birinci faslının üçüncü memurin ve mütekaidin ve eytam ve eramil tahsisatı fevkaledeleri maddesine 1 170 lira ilave olunmuştur.
REÎS — Maddeyi kabul edenler lütfen ellerini kaldırsın. (Eller kalkar) Kabul edilmiştir.
Madde 4. — Neşri tarihinden itibaren meri olacak olan işbu kanunun icrasına Dahiliye ve Sıhhiye Nazın memurdur.
REÎS — Layihai Kanuniyyeyi Heyeti Umumiyyesi ile kabul edenler lütfen ellerini kaldırsın. (Eller kalkar) Kabul edilmiştir.
4. — 1334 senesi EvkafNezareti Bütçesinin tahsisatı Jevkaladei şehriyye maddesine 26 250 lira ilavesine dair kanun layihası.
REÎS — "510" numarayı müzakere edeceğiz. Evkaf Bütçesine dört aylık tahsisatı fevkaladei şehriyye zammı hakkındadır.
Madde 1. — 2 Şubat 1332 ve 28 Mart 1334 Tarihli Kanunlar mucibince itası lazım gelen tahsisatı fevkaladei şehriyye 1334 senei maliyyesi nihayetine kadar kemakan tesviye olunacaktır.
HAMİT BEY (Halep) — Bu maddede "2 Şubat 1332 ve 28 Mart 1334 Tarihli..." denilmiş. Halbuki "2 Şubat 1332 ve 1 Nisan 1334 Tarihli..." olacaktır. Târihin bu suretle tashihini teklif ediyorum.
REÎS — Madde hakkında bir mütalaa var mı efendim? Muvazenei Maliyye Encümeninin şu tashihi veçhile, maddeyi kabul edenler el kaldırsın. (Eller kalkar) Kabul edilmiştir.
Madde 2. — Evkaf Nezaretinin 1334 senesi Bütçesinin onuncu faslının dördüncü Merkezi Vilayat ve memurin ve müstahdemini ile hayratı şerife hademesenin tahsisatı fevkaladei şehriyyesi maddesine 26 250 lira ilave edilmiştir.
REÎS — Madde hakkında bir mütalaa var mı? Kabul edenler lütfen el kaldırsın. (Eller kalkar) Madde kabul edilmiştir.
Madde 3. —Tarihi neşrinden itibaren meri olacak olan işbu Kanunun icrasına Evkaf Nazın memurdur.
REÎS — Layihai kanuniyyeye Heyeti Umumiyyesi ile kabul edenler lütfen el kaldırsın. (Eller kalkar) Kabul edilmiştir.
5. — Müskiret Resmi Kanununun bir fıkrası hakkındaki sehvin tashihi hakkında Muvazenei Maliye Encümeni mazbatası.
REÎS — Buyurun efendim. Müskirat Resmi Kanununun yirmi ikinci maddesinde bir fıkra tashihi vardır. Bunun için izahat verir misiniz?
HAMÎT BEY (Halep) — Geçen seneki içtimamızda, hatırı alinizde olduğu veçhile, Müskirat Kanunu kabul edilmişti. O Kanunun yirmi ikinci maddesinin bir fıkrasında, yedinde imbik bulunduğu 14 ve 29 uncu maddelerin ahkamı "denilecek iken sehven 19 ve 29 uncu" ibaresi derç edilmiş ve binaenaleyh (14) yerine (19) denilmiş, bu suretle bir rakkam hatası yapılmış. Bu hata ile Kanun, Meclisi Ayana gitmiş ve o suretle kabul edilerek îradei Seniyyeye iktiran etmiş ve mevkii tatbike vaz edilmiş idi. Ahiren Hükümet, tatbikatta vaki olan müşahadesi üzerine, bu hatanın tashihini Meclis münakit olmadığı bir zamanda Meclise tezkere üe bildirmiş ve o tezkere Muvazene Encümenine havale edilmiştir. Encümen, icra ettiği tahkikat neticesinde gördü k i : Esasen Encümenin kabul ettiği şekilde bir hata yoktur.
I —
TBMM KÜTÜPHANESİ
Meclisi Mebusan İ : 18 25 Teşrinisani 1334 (1918) C : 1
Hata, matbaada vukua gelmiştir. Esnayı tab'da o rakam, yanlış olarak dizilmiş. Tabii matbu olan müsha da Heyeti Umumiyyede kıraat edilerek o suretle müzakere ve kabul edilmiş olduğundan dolayı hata ve yanlış zuhura gelmiştir.
Binaenaleyh bu hatanın sureti tashihi hakkında Encü-menimizce cereyan eden müzakere neticesinde ve sair Avrupa Hükümetlerinde de böyle maddi ve rakama ait olan hataların sureti tashihine dair tetkikat icra ettiğimizde bu hataların, Kanunun ait olduğu Encümen mazbatası ile hatanın tarzı cereyanı Meclise bildirildikten ve Heyeti Umu-miyyenin de tasdikine iktiran ettikten sonra, Heyeti Umu-miyyece cereyan edecek müzakereyi, Reis ile katiplerden iki zatın imzasını muhtevi olmak üzere tanzim edilecek mazbatanın Heyeti Ayana takdimi ve Heyeti Ayanca bu sureti tashihin kabulü takdirinde, Takvimi Vakayie derç edilecek o zabtın da düstura geçirilmek sureti ile hatanın tashihi muvafık olacağı kanaatındayız. Zira; sair Avrupa Hükümetlerinde de bu gibi hataların bu surette tashih edildiğine vukuf hasıl ettik. Binaenaleyh, bizim bu maruzatımızı eğer Heyeti Celilenin kabul edecek olursa, bu babta cereyan eden müzakereyi havi olan zabtın Heyeti Ayana takdimi ile oraca da bu suret tasdik edildikten sonra hata ve sehiv ortadan ref edilmiş olur.
REİS — Bu noktai nazara itiraz eden var mı efendim? Keyfiyetin bu suretle tashihini kabul edenler lütfen el kaldırsın. (Eller kalkar) Kabul olundu.
6. — iaşe Müdüriyeti Umumiyyesinin avans olarak alacağı 1 000 000 liraya Maliye Nezaretinin kefaletine dair kanun layihası.
REÎS — " 4 9 9 " numaralı layihayı müzakere edeceğiz, maddeyi okuyunuz efendim :
Madde 1. — Orduyu Hümayunlar ile ahalinin iaşesi için, 18 Ağustos 1334 Tarihli Kararname ile teşkil olunan İaşe Müdüriyeti Umumiyyesunun bazı müessesatı maliy-yedeh avans olarak alacağı 1 000 000 liranın vadesinde mu-faiz tediyesini Maliye Nezareti mütekeffildir.
MEHMET SADIK BEY (Ertuğrul) — taşe için buradan bir para talep olunuyor. Cedvelleri de var. Fakat tetkik edemedik. Bendenizin maruzatım : 1334 senesi harmanlarından, halktan alınan iaşe bedellerini iki Kanun mucibince peşin vermek lazım iken hala bunların iaşe bedelleri verilmiş mi, verilmemiş mi? Verilmemiş ise niçin verilmemiştir?
RAŞlT BEY (Maliye Nazırı Namına Maliye Nezareti Evrakı Nakdiye Müdürü) — Sadık Beyefendi Hazretlerinin sualleri başka bir noktaya temas ediyor ki buna cevap vermekliğim salahiyetimin haricinde bir meseledir, taşe Müdüriyeti Umumiyyesinin Müessesatı Maliyyeden istikraz edeceği mebaliğe kefalet etmesini mutazammın bir Karar-
— 199
name vardır efendim. Maliye Nezaretinin kefaleti münasebeti ile bu Kararnameyi müdafaaten bendeniz burada me-muren bulunuyorum. Heyeti Celileniz bu babta bendenizi mazur görürler.
REİS — Bu madde hakkında başka söz isteyen var mı efendim?
MEHMET SADIK BEY (Ertuğrul) — Bendeniz Heyeti Umumiyyesini sormuştum.
HAKKI İLHAMİ BEY (Hudeyde) — Alakadar olan memuru gelsin, cevap versin.
MEHMET SADIK BEY (Ertuğrul) — Bendeniz o suretle Heyeti Umumiyyesini sormuş idim. Fakat kendileri yalnız kefalet maddesini müdafaa için geldiklerini söylüyorlar. Yalnız bu madde Maliye Nezaretine ait olduğu için cevabını başka bir vakitte başka bir memur verir. Binaealeyh bu suretle maddenin müzakeresine devam edelim.
REİS — Maddenin tehiri müzakeresini kabul edenler lütfen el kaldırsın. (Eller kalkar)
Şu halde Heyeti Umumiyye maddenin müzakeresini kabul buyuruyor. Binaenaleyh madde hakkında başka bir mütalaa var mı? Maddeyi kabul edenler lütfen ellerini kaldırsın. (Eller kalkar) Maddeyi kabul etmeyenler ellerini kaldırsın. (Eller kalkar) Madde kabul edilmiştir.
Madde 2. — tşbu Kanun tarihi neşrinden itibaren me-riyyül icradır.
Madde 3. — tşbu Kanunun icrasına Harbiye ve Maliye Nazırları memurdur.
REÎS — Layihai kanuniyyeyi Heyeti Umumiyyesi ile kabul edenler lütfen el kaldırsın. (Eller kalkar) Kabul edilmiştir.
Perşembe günü toplanmak üzere celseyi kapıyoruz. Ruznamemiz...
YORGÎ YUVAN t Dİ EFENDİ (Trabzon) — Efendim, bendeniz 4 Teşrinisani tarihinde bir takrir takdim etmiş idim.
REİS — Neye dair efendim?
YORGİ YUVANİDİ EFENDİ (Devamla) — Takririm; kıtal, tebid, yağma, ihrak ve saireye dairdir. Bendeniz bizzat Zatı Alinize, Makamı Riyasete takdim etmiştim. Bugün tamam 21 gün oluyor. Malumu Devletiniz, verilen sual takrirlerine Hükümet tarafından on beş gün zarfında cevap verilmek mecburidir. Takririm, Hükümete tebliğ olunmuş ise şimdiye kadar ne için cevap verfimemiştir? Bu cihetlerin lütfen izahı lazım gelir.
REİS — Zannederim ki efendim, takririniz burada, Riyasette kalmamıştır. Hükümete gönderilmiştir.
YORGİ YUVANİDİ EFENDİ (Devamla) — Hayır efendim, Meclise malumat verilmemiştir. O halde demek ki Meclise malumat verilmeden Hükümete gönderilmiştir.
TBMM KÜTÜPHANESİ
Mcciisi Mebusan î : İS 25 leşrinisâni 1334 (1918) C : 1
TBMM KÜTÜPHANESİ
REÎS — Şimdi Kalemden Meclise malumat verilmeden Hükümete tebliğ edildiğini ve henüz cevap gelmediğini söylüyorlar. Günü geçmiş ve cevabı gelmemiş ise Hükümete müracaat ederiz.
YORGİ YUVANİDÎ EFENDİ (Devamla) — Takrirler Meclise malumat vermeksizin Hükümete tebliğ edilemez. Bu bir usuldür, kabul ettiğimiz bir prensiptir. Meclise malumat verilerek Hükümete tebliği lazım gelir iken böyle tebliğ edilmeden...
REtS — Sual takrirlerinin Meclise malumat verilmesi usulden değildir efendim. Ancak ahvali haziranın nezaket ve ehemmiyetinden dolayı herkes hali asabiyette bulunduğu için bu gibi takrirleri Meclise haber verdikten sonra Hükümete göndermek faydalı olacak; diye arz etmiş idim. Ve bendeniz riyaset ettiğim müddetçe takrirleri Meclise arz ettim. Nasıl ki şimdi bu celsenin bidayetinde de öyle olmuştur. Herhalde Hükümete gitmiştir. Gittiğini Kitabet temin ediyor.
YORGİ YUVANİDÎ EFENDİ (Devamla) — Bendeniz, yalnız Meclise malumat verilmediğini arz ediyorum efendim.
REİS — Demek ki Riyaset, Hükümete tebliğ vazifesini yapmıştır.
YORGİ YUVANİDÎ EFENDİ (Devamla) — Binaenaleyh bendeniz de tekid ediyorum. Riyaset, vakti ile Tarafı Hükümetten cevap verilmesini temin etsin.
REİS — Peki efendim.
7. — 1334 senesi Düyunu Umumiyye Bütçesinde % 4 faizli Osmanlı istikrazı Dahilisi unvaniyle ve 24 A numarasiyie bir fasıl küşadına ve bu fasla 995,060,16 lira vaztna dair kanun layihası.
REİS — 978 Numaralı layihai kanuniyyeyi müzakere edeceğiz.
Madde 1. — 1334 Düyunu Umumiyye Bütçesinde "% 4 faizli Osmanlı istikrazı dahilisi" unvaniyle ve "24 A" numarasiyie bir fasıl küşad ve 995 060 lira 16 kuruş vaz edilmiştir.
MEHMET SADIK BEY (Ertuğrul) — Bendeniz madde hakkında maruzatta bulunmayacağım, layihanın Heyeti Umumiyyesi hakkında söyleyeceğim.
Malumu Alileridir ki, bu istikrazı dahili ilan olunduğu vakit Hükümet, taşradaki Ziraat Bankalarıyla halktan istikrazı dahilî parasını topladı ve ilk faizi de Ziraat Bankaları verdi. Bilahare Hükümet bir emir neşretti ve Teşrinievvelin 22 sine kadar her hangi bir istikraz tahvili alan adamlar, behemehal Osmanlı Bankalarına -nerede bulunursa bulunsun- müracaat edip faizi alacaklardır; denildi. Bu tamimi halk gördüğü vakit, bizim paralarımızı alan Ziraat
Bankaları olduğu ve birinci faizi Ziraat Bankaları verdiği halde, şimdi bizi Osmanlı Bankaları şubelerine gönderiyorlar; dediler. Halbuki her kazada değil, her sancakta bile Osmanlı Bankalarının şubesi yoktur. Bu suretle hissedar olanlar, 15-20 saat uzak olan bir memlekete gidecek, Osmanlı Bankasına hesabını kaydettirecek oradan faizini alacak. Ahali bunu gördükleri vakit feryad ve figan ettiler. Yarım lira faiz almak için bunların, on, on beş lira masraf yapmağa tahammülleri 'olmadıktan başka, esasen yolların asayişi de yoktur.
Bendeniz buraya geldiğim zaman, o vakit Maliye Nazın bulunan Cavit Beyefendiye keyfiyeti arzettim. İstikrazı dahilinin fiyatından, kıymetten düşmesinin en büyük sebebi de bu oldu. Çünkü taşra halkı o muameleden dolayı soğumağa ve tahvilleri sarraflara satmağa başladılar/Ondan sonra Hükümet ne tedbir yaptı ise bu kıymet düşüklüğü yukanya*çıkmadı. Binaenaleyh o vakit Cavit Bey dediler k i : Osmanlı Bankasıyla bu muameleyi yapmıştık. Fakat şimdi sizin vermiş olduğunuz izahat ve muamelata göre buna ahali rağbet etmiyor, Osmanlı Bankasına gitmek istemiyor. Bunun da yolsuz olduğu tahakkuk etti. Binaenaleyh şimdiden itibaren faizlerin Ziraat Bankaları vasıta-sıyle verilmesini, bir çare bulup, emrederim; dedi. Bilahare Evrakı Nakdiyye Müdiri Beyefendi, buraya geldikleri vakit müracaat ettik. Bu kabil değildir; dediler. Eğer Ziraat Bankaları vasıtasıyla faiz verilmeyecek olursa, bu suret ahali hakkında büyük mazarratı daidir. Evvelemirde bu babta bize bir teminat verilsin.
RAŞİT BEY (Maliye Nazırı Namına Maliye Nezareti Evrakı Nakdiye Müdiri) — Efendim, Encümenin mazbatasına merbut olan mukavele tetkik buyurulursa görülüyor ki : Bu istikrazı dahilinin tediyat ve faizi münhasıran Osmanlı Bankası tarafından ifa edilecekti; yani Osmanlı Bankasının şuabatı ve sandıkları tarafından ifa edilecek idi. O sırada gerek Mebusanı Kiram hazeratından ve gerek hariçten ve vilayattan vuku bulan pek çok müracaatlar da bütün Memaliki osmaniyyenin bu millî istikraza iştiraki arzu olunduğundan, Ziraat Bankaları da bu muamelei kaydiy-yeyi yapsınlar diye talep olundu. Bu müracaatlar üzerine Osmanlı Bankası ve Ziraat Bankasıyla müzakere edildi ve bu muamelata Ziraat Banakası da iştirak etti ve o suretle birinci ve ilk kayıt muamelesini Ziraat Bankası da yaptı.
Tabii mukavele ahkamına göre her yere altın sevkedil-mek lazım ve tabii altının miktarı mahdut ve tahvilat ise hamiline ait olduğundan daima mahallini değiştirmek ihtimali vardır. Bunun için iîanata bazı kuyud vaz olundu : Şu kadar gün zarfında herkes müracaat etsin, kayıt ettirsin, o güne kadar kayıt olunanların miktarı neye baliğ olursa onların altınlarım Osmanlı Bankası göndersin; denildi. Hal-
Meclisi Mebusan t : 18 25 Teşrinisani 1334 (1918) C : 1
buki ahvali hazıra ilcaatı ve postaların ademi intizamı münasebetiyle her yere muntazaman altın sevkediîmek imkânı hasıl olamadı. Tekrar bu istikrazı dahilinin faizlerini; Ziraat Bankası icap eden yerlerde vermesi vaktiyle kararlaştırılmıştı ve hatt bu gün altınların pek çok yere vasıl olduğuna dair telgraflar almaktayız. Paraları vasaiti muhtelife ile sevketmekliğimiz müşkilatı mucip olduğundan, Maliye Nezareti bunun için on beş yirmi tane memuru mahsus tayin ve bunlarla muhtelif postalar teşkil ederek Karadeniz'e, Anadoîuya ve sair mahallata gönderdi. Bu suretle gönderdiğimiz altınlar da her tarafa vasıl olmuş ve tediyata başlanmıştır.
MEHMET SADIK BEY (Ertuğrul) — Ziraat Bankasına mı efendim?
RAŞlT BEY (Devamla) — Evet efendim. Zatı Alilerine Encümende verdiğim izahat böyle idi, fakat Zatı Alileri yanlış mı anladınız?
MEHMET SADIK BEY (Ertuğrul) — O vakit böyle izahat vermediniz.
HA MİT BEY (Halep) — Efendim, Muvazanei Maliyye Encümeninin teklifinde bir ufak matbaa hatası vaki olmuştur. Onun tashihini teklif ediyoruz : Madde de "1334 Düyunu Umumiyye Bütçesinde •% 4 faizli Osmanlı istikrazı dahilisi..." denilmiş. Halbuki "... % 5 faizli..." olacak. Bu suretle tashihini arzediyorum efendim.
REÎS — Madde hakkında bir mütaala var mı efendim? Maddeyi kabul edenler lütfen el kaldırsın... (Eller kalkar) Madde kabul edilmiştir.
Madde 2. — Tarihi neşrinden itibaren meri olacak olan işbu kanunun icrasına Maliye Nazırı memurdur.
REİS — Efendim, layihai kanuniyyeyi Heyeti Umu-miyyesiyle kabul edenler lütfen el kaldırsın. (Eller kalkar) Kabul edilmiştir.
İnikadı ati ruznamesini okutuyorum :
İNİKADI ATİ RUZNAMESİ
Perşembe 28 Teşrinisani 1334
Meclis Badezzeval saat ikide inikad edecektir. R uz nameye yeniden vaz olunun mevad :
— Tahsili ali görmüş zabitanın terfıileri ile bilumum zabitana kıdem zammı hakkında Kararname.
Geçen ruznameden kalan mevad : — Hücrei Muattarai Risaletpenahiden kaldırılan ema-
nat hakkında sual takriri. — Zabitai Sıhhiyyei Hayvaniyye kanunu muvakkati. — Memaliki Osmaniyyede Şeker Fabrikalarının tees
süsünü teşvik hakkında layihai kanuniyye.
— Tahtı silaha alınıp esnayı harbte gaib olan Memurini Mülkiyye ve İlmiyye ailelerine tahsis olunacak maaşat hakkında layihai kanuniyye
— Askerî Ceza Kanununa zeylen 21 Ağustos 1330 Tarihli Kanunun birinci maddesini muaddel kanunu muvakkat.
— Seferberlik müddetince efrad ve zabıtanın tahtı isticarında bulunan mesakine ve hukuku tasarrufiyyelerinin teminine dair kanunu muvakkat.
REİS — Perşembe günü içtima etmek üzere müzakereye nihayet veriyorum.
Hitamı İnikad
Saati : 3.30
— 201 —
TBMM KÜTÜPHANESİ
TBMM KÜTÜPHANESİ